Жеке табыс салығы бойынша салық салу объектілерін сипаттау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . . 3

КІРІСПЕ . . . 4

1 САЛЫҚТАР - ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚТЫҚ КАТЕГОРИЯ РЕТІНДЕ

1. 1 Салықтардың пайда болу тарихы мен даму эволюциясы . . . 7

1. 2 Мемлекеттің салықтарды қолданудағы басты мақсаты және міндеттері . . . 14

1. 3 Салық жүйесі құрамындағы жеке табыс салығының экономикалық мәні . . . 19

2 БЮДЖЕТ ТҮСІМІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ МАҚСАТЫНДА ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ТАЛДАУ

2. 1 Бюджет кірісін толықтырудағы жеке табыс салығының ролін бағалау . . . 22

2. 2 Жеке табыс салығы бойынша салық салу объектілерін сипаттау . . . 27

2. 3Нарықтық қатынастар жағдайында жеке табыс салығын салудың экономикалық тиімділігін талдау . . . 32

3 ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛАРҒА САЛЫҚ САЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІН НАРЫҚ ТАЛАПТАРЫНА САЙ РЕТТЕУ ШАРАЛАРЫ

3. 1 Жеке табыс салығын салу барысында кездесетін мәселелер және оны реттеу жолдары . . . 45

3. 2 Табыс салығының тиімді жұмыс жасауын қамтамасыз ету шаралары . . . 48

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 54

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 57

ҚОСЫМШАЛАР . . . 59

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ

ҚР

Қазақстан Республикасы

ҚР: ҚР ҚМ

-: -

Қазақстан Республикасы: Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі

ҚР: ҚР СК

-: -

Қазақстан Республикасы: Қазақстан Республикасының Салық кодексі

ҚР: АҚШ

-: -

Қазақстан Республикасы: Америка Құрама Штаттары

ҚР: КСРО

-: -

Қазақстан Республикасы: Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы

ҚР: ЖЗҚ

-: -

Қазақстан Республикасы: Жинақтаушы зейнетақы қорлары

ҚР: ҚҚС

-: -

Қазақстан Республикасы: Қосылған құн салығы

КІРІСПЕ

Экономиканы мемлекет тарапынан реттеудің негізгі құралдарының бірі - салықтар. Салықтардың экономикалық категория ретіндегі маңыздылығы - ол мемлекеттің өз қызметтерін жүзеге асыру үшін қажетті жағдай туғызатын мемлекеттік ақша қорларын қалыптастыруға мүмкіндік беруі. Сонымен қатар, ол - салық төлеушілердің мемлекет алдындағы міндеттерін айқындап, мемлекеттік бюджетті қалыптастыруға, фискалдық және экономикалық процестерді ынталандыруға бағытталған реттеушілік қызметтерін атқарады.

Салықтар - тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды. Салықтар тауар-ақша қатынастарынан тыс қолданылады. Натуралды салықтардың мөлшері мен түрі нақты жергілікті жағдайларға бағынған. Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекетті ұстап тұру үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырады.

Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады.

Жеке табыс салығы жалпы мемлекеттік салықтар қатарына жатып, азаматтардың табысынан тікелей алынатын прогрессивті салық болып табылады.

Дипломдық жұмыстың тақырыбы: Жеке табыс салығы және оны қолдану тәртібі.

Нарықтық экономика жағдайында жеке табыс салығының мазмұны Қазақстан Республикасының азаматы, азаматтығы жоқ адамдар, шет ел азаматтарының табысының қандай да түрі болмасын, олардың бір бөлігін бюджетке кіріс көзі ретінде аудару тұрғысынан сипатталады.

Жеке табыс салығы алғашқы салықтардың бірі болып табылады. Салық кодексі қабылданғанға дейінгі кезеңде бұл салық түрі «жеке тұлғалардың табыстарына салынатын табыс салығы» деп аталды. Салық кодексі қабылданып, бұл атау қысқарып, халықаралық стандартқа сәйкес, «жеке табыс салығы» деп аталды.

Қазіргі кезде жеке табыс салығының экономикалық ролін көтермей әлеуметтік-экономикалық саланың тұрақтылығын қалыптастыру қиын. Осыған орай, жеке табыс салығының тиімді жүргізілуін зерттеу айырықша көкейкестілікке ие, яғни бұл таңдалған дипломдық жұмыстың өзектілігін толық растайды.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - салық жүйесі құрамындағы жеке табыс салығының алар орны мен атқаратын ролін, сондай-ақ экономикалық маңыздылығы мен қажеттілігін айқындай отырып, жеке табыс салығының салынуын нарық талаптарына сай дамыту шараларына қатысты нақты ұсыныстар жасау болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсатына сәйкес келесідей міндеттер қойылып, шешу жолдары қарастырылады:

жеке табыс салығының экономикалық мәнін теориялық тұрғыдан сипаттау;
нарықтық қатынастар жағдайындағы жеке табыс салығының экономикалық маңыздылығы мен артықшылықтарын анықтау;
бюджет кірісін толықтырудағы жеке табыс салығының атқаратын ролін теориялық негіздеу;
жеке табыс салығының бюджет кірісін орындаудағы басымды бағыттарын айқындау;
жеке тұлғаларға салық салу барысында кедергі келтіріп отырған факторларды анықтап, оларды шешу жолдарын ұсыну.

Зерттеу пәні болып бюджет кірісінің мақсатты толығуына және экономикалық-әлеуметтік ахуалдың жоғарылауына мүмкіндік беретін жеке табыс салығы бойынша салық салу мәселелері таңдалды.

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі ретінде салық жүйесіндегі жеке табыс салығы алынды.

Дипломдық жұмыс құрылымы қысқартылған сөздер тізімінен, кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында салықтардың пайда болуы және қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуына әсері, мемлекеттің салықтарды пайдаланудағы басты мақсаты, сонымен қатар салық жүйесі құрамындағы жеке табыс салығының экономикалық мәні қарастырылады.

Екінші тарауда жеке табыс салығының объектілері экономикалық тұрғыдан сипатталып, жеке табыс салығының бюджет түсімін қалыптастырудағы атқаратын ролі және нарық жағдайындағы жеке табыс салығының экономикалық тиімділігі бағаланады.

Таңдалған жұмыстың үшінші тарауында жеке табыс салығын салу барысында кездесетін мәселелер және оны реттеу жолдары, сондай-ақ табыс салығының тиімді жұмыс жасауын қамтамасыз ету шаралары баяндалады.

Жалпы жеке табыс салығы тұрғындардың өмірлік деңгейін реттеуге, жеңілдіктер жүйесінің көмегімен халықтың кедейленген бөлігін әлеуметтік қорғауға алуға, сонымен қатар инвестициялық және кәсіпкерлік қызметтерді ынталандыру немесе шектеуге, жоғары салықтарды төлеуге қабілетті тұрғындар есебінен бюджеттің тұрақты кірістерін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Қазіргі таңда жеке табыс салығын есептеу барысында мемлекеттер арасында мынадай айырмашылықтарға назар аударылуда. Атап айтқанда:

салық салу барысында қамтылатын табыстардың құрамы;
салықты азаматтардың жеке өзі немесе отбасы атынантөлеуі;
салық жеңілдіктерінің құрамы және қолдану ерекшеліктері;
салық салу ставкасы әр елдерде әр түрлі болуы.

Дипломдық жұмыстың ақпараттық базасына Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Парламентінің және Министрлер кабинетінің нормативтік-құқықтық құжаттары қолданылды. Сондай-ақ отандық және шет елдік ғылыми әдебиеттер мен мерзімдік басылымдарда жарияланған материалдар дипломдық жұмыстың негізгі көздері болып табылады.

1 САЛЫҚТАР - ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚТЫҚ КАТЕГОРИЯ РЕТІНДЕ

1. 1 Салықтардың пайда болу тарихы мен даму эволюциясы

Адамзат тарихы саяси өкімет, яғни мемлекет болмаған қоғамды білмейді. Мемлекет өте маңызды саяси, әскери экономикалық, құқықтық және тағы басқа қызметтерді атқарды. Олардың барлығы бір-бірімен байланысты және бәрі де экономиканың даму дәрежесіне тәуелді болып келеді. Ұзақ уақыттар бойы мемлекет тек елдің шекарасын қорғау, қоғамдық тәртіпті сақтау және салық жинаумен айналысты.

Адамзат қоғамы дамуының ұзақ процесінің жемісі болып табылатын салық осыдан мыңдаған жылдар бұрын қалыптаса бастаған. Ол ең алдымен әртүрлі қауымдастықтар, кейінірек жеке өндіріс иелері, ал одан да кейін тұтас мемлекеттер ішінде тауар өндірісі мен айырбасы жөнінен тұрақты қатынастар мен байланыстар қалыптасуында салық жүйесінің экономикалық мәнін аша бастады.

Қоғамның әртүрлі саласында мемлекет халық мүдделігінің өмірлік маңыздылығын білдіретін экономикалық әлеуметтік, саяси, экологиялық, демографиялық саясатын жүзеге асырады. Капитализм дамуы мен құрылуы дәуірінде әскер мен флоттарды қаражатпен қамтамасыздандыру негізінде жаңа жерлерді игеру, дайын өнімді өткізу мен шикізат нарығына қазынадан қосымша қаражаттар қажет етілді.

Салық салудың мәселелері әрқашанда әрқилы философтардың, экономистер мен әлеумет танушылардың ойында орын алды. Салық салу теориясы әрқашан мәңгілікті сұрақтарды шешуге тырысады.

А. Эйнштейін: «Салық жүйесі адамның дүниетанымындағы ең күрделі құбылыс», - деп пайымдады.

К. Маркс: «Салық - мемлекеттің экономикалық өмір сүруіндегі бейнесі», - деді. Салықтар тауар өндірісі кезінде және қоғамның тапқа бөлінуі мен мелекеттің пайда болуындағы әскери қызметті, саудаларды шенеуліктер үшін қаражаттар қажеттігімен туындады.

Салық адам өркениеті кезінде пайда болды. Салық жүйесі мемлекетпен бірге дамып келеді. АҚШ-тың тәуелсіздік декларациясының авторы Б. Франклин: «Өмірде өлім мен салықтан басқа құтыла алмайтын нәрсе жоқ», - деді [12] .

Қазіргі салық салудың көптеген бөлімдері Ежелгі Римде пайда болған. Соғыс кезінде Рим азаматтарына өзінің табыстарына қарай тиісті салықтар салынған.

Б. э. д. VIІ-VI ғасырларда Ежелгі Грецияда табыстың он пайыздық және жиырма пайыздық салық нарқын енгізді. Бұл қаражаттар жалдамалы әскерді мемлекет пен қалаларды қорғаудағы қорған үшін, құдай үйлерін құру үшін, су құбырын, жолды өңдеу үшін, мейрамдарды өткізу үшін, кедейлерге өнім мен ақша беру үшін және қоғамдық мақсаттар үшін жұмсалады.

Афинада салық төлемейтін қасиет азаматтық бостандық құқына жатқызылды. Ең алғашқы мемлекет Рим қалалықтары мен жергілікті жерлерден тұрды.

Мемлекет пен қаланы басқарудағы кеткен шығындар аз ғана болды. Өйткені сайланған өкілдіктер өз қызметтерін ақысыз өзінің жеке салымын жұмылдыра атқарып, қадір-қасиетке ие болды. Шығынның негізгі баптар құрамына құрылыс үйлер мен зәулімдер кірді. Бірақ бұл шығындар қоғамдық жерлерді жалға беруден түскен түсімдерден құралды.

Соғыс кезінде Римнің азаматтарына өз ауқаттылығына қарай салық салынды. Рим азаматтары өздерінің мүлкі мен жанұялық жағдайы туралы салық алушыға мәлімдеме жасап отырды. Осы мысалдан көріп отырғанымыздай негізі сол кезден бастап қаланған.

IV-ІІІ б. ғ. д. Рим мемлекеті жаңа қалаларды жаулап алып, дами бастады. Сонымен қатар, салық жүйесі де өзгеріп отырды. Колонияларда тәуелді және жергілікті салық енгізілді [21] . Олардың мөлшері азаматтардың ауқаттылық көлеміне байланысты халық арасынан сайланған салық салушы шенеуліктер салық сомасын «цензи» бес жыл сайын анықтады.

Римнен тыс тұратын Рим азаматтары мемлекеттік салықпен қатар, жергілікті салықтарды әр кезде төлеп отырған. Соғыстан кейін жеңіске жеткен кездерде салық төмендетіліп, ал мемлекеттік салықтар мүлдем қолданылмаған.

Мемлекетке қажет қаражаттар жаулап алынған жерлер арқылы қамтамасыз етілді. Құрамына ауылдарды қамтып Рим империяға айналды. Ауыл тұрғындары империяға тәуелділіктің куәсі ретінде салық төлеу керек еді.

Рим империясындағы халықтың таптық бөлінуіне байланысты тұрақты салық жүйесі болмады. Жаулау кезінде қарсылық көрсеткен қала жоғарғы салық төлеуге міндетті еді. Римдіктерге дейін жергілікті жерде қалыптасқан Рим әкімшілігі салық жүйесін қолданды, бірақ салық түсімдерінің қалыптасқан бағыт-бағдары мен қолдануы өзгеріске ұшырады. Ежелгі тарихтан көріп отырғанымыздай, бұл салық жүйесі б. э. д. 227 жьшы Сицилияда қолданған.

Салық төлемдерін реттейтін және бақылайтын қаржылық шаруашылықтың ұйымдасуын император А. Октавиан (б. э. д. 63 ж. - б. э. б. 14 ғ. ) қолға алды. Барлық ауылдар мен қалалар да қаржы мекемелерін құрды. Ауылдың мүмкіншілігімен жерін бағалап, жер иеленуші туралы мәліметтер келтірілген. Азаматтардың материалдық күйінің сапасы саналы ұдайы жүріп отырған. Әр азаматтың мүліктік жағдайы туралы жазу жүргізген.

Рим империясында тікелей салықтармен қатар, жанама салықтар да болған. Салықтың тікелей, жанама түрін ежелден келе жатқанынан куәміз. Сол кезде тікелей салық табыс пен мүлікке салынып, ал жанама салық бағаға өсім ретіндегі тауар тұтынушыға салынған.

Ежелгі Римде жанама салық нарқы айналым бойынша бір пайыз, құлдар саудасының айналымы төрт пайыз, нарықтың құны бойынша құлдарды босату бес пайызбен ерекшеленді.

Б. э. д. VI ғасырда Император Август мұраға бес пайыз салық салып, оны кәсіби жауынгерлердің зейнетақымен қамтамасыз етілуіне жұмсады. Рим империясында салықтар халық шаруашылығының дамуын қосымша тұрақтандыру мен фискальдық қызметін атқарды.

V-VI ғасырларда Франктік мемлекетте франктер салық салу құралы ретінде кадастрды алады. Кадастрде мүлік түрімен иесі көрсетіледі. Реестрде мүлік иесінің алмасуына байланысты мұрагерлер арасында мүлікті иелену туралы мәлімет дұрыс еттелмеген. Сондықтан княздардың арнайы адамдары салық ісімен айналысқан. Олардың салық мөлшерінің мемлекеттік қорға тұрақты түсіп отыруына байланысты кепілдемеге өз мүлкін салған [24] .

1166 жылы ағылшын королі Генрих II мен француз королінің шіркеу салығын енгізілуі туралы жарлық шығарды. Бірақ бұл салық пен орталықтандыруға көшіп, соғыс шығыны азайып, Римге банкир мен көпестер арқылы уақытша қаржы орталығын сақтауға, қарызды өтеуге жұмсалды.

Орта ғасырда Германия мен Италияда салық төлеушілер өзінің ауқаттылық дәрежесі бойынша салық бережағы негізінде еркін серт беруге тиіс еді. Бірақ, салық заңдылығы қатаң орындалмай, салық бұзушылық орын алды.

Салық жүйесі арқылы елдің экономикалық даму деңгейін көруге болады. Егер салық жиналымының үштен екі бөлігі тұтыну мен мүліктік тауарға байланысты салық құраса, онда бұл ел өнеркәсібі орта дамыған елдер қатарына жатады. Ал тікелей салықтар тек экономикасы өркендеген елдер де алынады. Тікелей салықтар XIX ғасырға дейін мәнсіз болды. Ежелде бұл салық түрін тек қажет кезде қолданған.

Ежелгі Римнің көптеген дәстүрлері Византияға көшкен. Ерте византиялық дәуірде VIІ ғасырда империяда жиырма бір тікелей салық болған. Солардың ішінде жер салығы, жанбасы, әскерді қаражатпен қамтамасыз ету атты салып алу үшін салықтар болған.

Жауынгершілік бағыныштан құтылуға арналған “рекрут” салығы мен сатуға салынған баж алымы 10 пайыздан 13 пайызға дейін құрап, мемлекеттік актіні берілуіне байланысты болды. Егер құрылыс кезінде алдын-ала бекітілген тәртіптен асқанда “ауаға салық” атты айыппұл төленді. Мемлекеттік қызметкерлердің жұмыс дәрежесінің жоғарылауына байланысты шенеуліктер, әскери адамдар, сенаторлар айрықша салық төледі. Салық санының көп болуы Византияның қаржы жағынан өркендеуіне әкелмеді.

VIІ-ХІІІ ғасыр аралығында Шығыс Азия елдерінде мемлекеттік қаржы жүйесіндегі салық қолданыста табиғи және ұлттық ерекшеліктерге қарай аса шеберлікпен тарихи мағлұматтардан көзге түскенінен куәміз. Соған мысал ретінде, Қытай императоры Ли Юан әулетінің таңдағы салық саясатын XI ғасырда қодданылуы туралы «Синь Таншу» кітабынан көрініс тапқанын білеміз.

Б. э. д. 618-907 жылдар аралығында Тан-Ли Юан қалаған Қытай император әулетінің салық салу тәртібі мемлекет қосымша қаражаттармен қажет негізде қамсыздандырылмаған кезде император бүйрығымен жүргізілген. Қала мен ауыл қақпасында жинауға арналған салық сомасын жазып қойған.

Егер табиғи апат: су тасқыны, қуаңшылық және шегіртке егінді жерге төрттен бір бөлігіне зақым әкелген жағдайда «бидай» салығынан босатылған. Көктемнің үшінші айында, жаздың алтыншы айында, күздің тоғызыншы айында ауыл тұрғындары «бағынышты» салықтан босатылған. Еркіндік алған құлдарды үш жылға салықтардан босатылған.

Б. э. д. 737 жылы Каюань императоры Янцзы, Хуайхэ және Лошуай өзенінде жүк тасымалдаудың қиын кезінде Гуаньчжунде жібек құрттардың аз нәсілденуіне байланысты мата салығын күріш салығына, ал бидай салығы жібек матасымен алмастырды. Жер салығынан түскен бір жылдық табыс екі миллион тиын немесе он тоғыз мың сегіз жүз ху просын құрады. Үкімет ең қажет жағдайларда қазынаға күзде «цин мяо цянь» атты нан салығын, «ди тоу цянь» атты жер салығын әр гектер (мудан) бойынша жиырма тиын болды [29] .

Жергілікті өндіріс түріне байланысты жұмысшы әр жыл сайын жібек матасының өндірісі жоқ жерде он төрт лян күміс беріп отырды. Осы алымдар «дяо» деп аталған. Жұмысшы жыл сайын жиырма күн, табысты жылы жиырма екі күн қосымша жұмысқа бағынбағанда жұмысшы қазынаға үш «чи» жібек матасын күн сайын төлеп отырды. Қосымша жұмыстар «юн» деп аталған.

Император Дэнцзунның көмекші қаржы саласы бойынша орынбасары Хубу Чжао Цзанның ұсынуымен шайға, лакке, бамбукке және ағашқа салық салынды. Олардың мөлшері тауар құнының оннан біріне тең. Бұл санақ Чанпиан басқаруына айналым қаражат есебінде берілді. 792 жылы Чжэньюань су тасқынынан салық төмендетілді. Шәйға салынатын салықтан түскен түсім қазынаға жыл сайын төрт жүз мың тиынды құрады.

Император Муцзун басқару кезінде түз бен темірге салынатыя салықпен айналысатын Ван Бо шәй салығын елу пайызға көтерген Түз бен темірдің тасьмалдануымен айналысатын басқарушы Цой Гун Чцзун шәй салығын Янцзы және Хуайнхэ өзендерінде тағы да жоғарылатты. Кейбір облыстар мен уездерден шәй саудасымен айналысатын саудагерлерге ауыр салық салып, кейде шәй тасымалдайтын қайықтар мен арбаларды жаулап, күл талқан ететін.

«Тадицянь» атты салық қылмыс топтарын көбейте бастады Император Дачжун кезінде түз бен темір мен басқаратын Пэй Сн үш есе (үш жүз цзинь) сауда-саттықпен айналысатын сатушыларды қылмыс топтарына адам жинап, жол басқарушыларын, қылмысты қолмен бес жүз цзинь шәй тасымалдауға адам жалдаған үшін, заң бұзушылықпен төрт есе жүз цзиньнан шәй көлемі асқанда қожайын мен жұмысшыларды өлім жазасына итермелейді.

Облыстар мен уездердегі шәй плантацияларының қожайындары шәй бұтақтарын жою негізінде жұмыссыздыққа және тұзды қылмыстық жолмен өндіруге байланысты бастықтар жазаланды.

IX ғасырдың соңында Ресейдің қаржы жүйесі салына бастады. Князь қазынасы табысының негізгі көзі алым салығы болған. Мәнісіне тікелей салықтар аңдардың терілері мен ақша түрінде алынды. Ал жанама салықтар жәрмеңке салу құқығы үшін, қойма ұстау құқығы үшін, жүргізілетін сауда және сот помер түрінде болған. Сот баржы салығы «вира» адамды өлтіргені үшін және басқа да қылмыстар үшін салынған [21] .

Монғол - татар шапқыншылығынан кейін салықтың ең негізгісі «выход» болған. Бұл ер адамдардан және мал басы үшін алынған. Жиналған алымдарды Ордаға князъдар жіберіп отырды. «Выход» салығы хан мен князь арасындағы келісім шарт арқылы туындаған.

С. М. Соловьевтің айтуы бойынша: Мамай Дмитрий Донскойдың баласы Василий Тоқтамыстың тұтқынында болғандықтан Ордаға алтын мен бір мың рубль көлемінде «выход» төлеп отырған. Иван III (1440-1505 ж. ) тұсында «выход» атты салық төленуі тоқтатылды. Бұл қүбылыс 1480 жылы Русьтің қаржы жүйесінің құрылуына себеп болды.

I Петр (1672-1775 жж. ) кезінде жаңа салық жасау үшін арнайы ведомстволар құрылды. Салық салудың әділеттігін қамтамасыз етуге тырысқан I Петр билеуінің соңында мемлекет көп шығынға қарамастан өз табыстарымен тұрмай, бір тиынды қарыздар болмаған. Әр шаруашылық саласына өндірістік жаңалықтар енгізілген. Өңдеу мен жеке меншіктің зауыт пен фабрикаға ие болуымен байланысты Ресейде протекционизм саясаты қолдана бастады. Ел таңбалық алым жол тасушыдан 10 пайыз, аула мен пешке тұрмыс салығы, жалдануға байланысты салық салынған. 1705 жылы пайда табушылардың күшімен бірге мұрт пен сақалға баж алымы енгізілді.

Мемлекеттік қаржыны тиімді қолдану үшін әрқашан қосымша зерттеулер, ғылыми жетістерді айырбастау және соңғы бақылау көздерін пайдалану мен әлемдік пен отандық тәжірибені біріктіру, елдің ежелгі ұлттық салт-дәстүрлері, сана-сезімі мен тұрмыс жағдайын ескеру керек.

Қазақ халқының салық жүйесі ХVIІ ғасырдың аяқ кезі мен ХVIIІ ғасырдың басында Тәуке ханның (1680-1718 жж. ) тұсында жасалған қазақтың әдет-хұқығының жинағында тарихи түбірімен көптеген ғасыр бойынша өзінің ерекше дамуымен қалыптасқанын көреміз.

Ұлыстар мен тайпаларда бұл міндеттерді сұлтандар мен билер орындаған. Қала ақсүйектері қатарына жергілікті әкімшілік жатқызылды. Оларды хандар мен үлес жер басқарушылары тағайындайтын. Неғұрлым төменгі дәрежедегі қызметкерлер салықты жинаумен, жер суландыру жүйелеріне бақылау жасаумен айналысатын, қаладағы полицейлік қызметті және т. б. атқаратын.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.