Электрондық оқулықтың түсінігі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 6
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫҢ НЕГІЗГІ ҰҒЫМЫ 8
1.1 Электрондық оқулықтың түсінігі 8
1.2 Электрондық оқулық сипаттамасы 9
1.3 Электрондық оқулық тиімділігі 10
1.4 Электрондақ оқулықты негізгі жасау кезеңдері 11
1.5 Электронды оқыту құралдарымен жұмыс жасаудың тиімділігі 14
1.6 Оқу процесіндегі электрондық оқулықтың пайдасы 14
1.7 Электрондық оқулықты жасау тәсілдері 16
1.8 Оқытушы бағдарламаның типологиясы 18
2 FRONTPAGE 2003 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҒЫН ҚҰРАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ. 27
2.1 FrontPage 2003 бағдарламасының терезесі 27
2.2 Web-бетімен жұмыс. Жаңа Web-бетін құру 29
2.3 Кескінмен жұмыс істеу. Webтегі графикалық пішіндер 33
2.4 Кестемен жұмыс 36
2.5 FrontPageдегі көру режимі 37
2.6 HTML кіріспе 39
3 ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТАРДЫ ЖАСАУ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ 42
3.1 Электронды оқулықтарды жасағанда пайдаланылатын құралдарды
классификациялау. 42
3.2 Электрондық оқулықтың жұмыс жасау режимдері. 43
4 ТІРШІЛІК ӘРЕКЕТІНІҢ ҚАУІПСІЗДІГІ 49
4.1 Бөлмелерге қойылатын негізгі санитарлы-техникалық талаптар 49
4.2 Еңбектің санитарлық-гигиеналық талаптардың сипаттамасы 50
5 ЖОБАЛАУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЕСЕБІ 56
5.1 Жобалаудың экономикалық есебі 56
5.2 Жұмыс күшінің минималды принціпі. 58
Қорытынды 60
Қолданған әдебиеттер тізімі 62
ҚОСЫМША 65
КІРІСПЕ
Дипломдық жобаның тақырыбы: Ақпараттық жүйелер негізі пәніне
арналған оқу әдістемелік кешен құрастыру
Қазіргі уақытта дамыған заманның ақпараттандыру кезеңінде оның барлық
мүшелері олардың қоғамдық жағдайына қарамастан өзінің қызмет барысында
алдында тұрған міндеттерді шешу барысында ақпарат пен білімді пайдаланады.
Кітаптар, патенттар, жорналдар, есептер, идеялар шоғырланған білім,
тәжірибе, жалпы қоғамның барлық танымдық талабының қоры техникалық деңгейде
күнделікті өндірістік, ғылыми, жалпы білімдік және басқа да қызмет
түрлерінде әрдайым көбейіп отырады. Ақпарат құндылығы мен ақпараттық қызмет
көрсетудің салмағы қазіргі қоғам өмірінде жедел түрде өсуде. Бұл
ақпараттандыру процессі кезінде материалдық құндылығы болмаса да басты роль
деуге негіз береді.
Дипломдық жоба тақырыбының өзектілігі.
Дипломдық жұмыстың актуалдығы, соңғы кездегі электрондық оқулықтарды
жасау тақырыбының мемлекет деңгейінде талап етілуі және кеңінен
талқылануынан болса керек. Қазіргі кездегі білім беру жүйесі, ақпараттық
технологияларды және компьютерлік телекоммуникацияны белсене пайдалануда.
Әсіресе қашықтықтан оқыту жүйесі жылдам дамып келеді, осыған байланысты
білім беру орталықтарының, күшті компьютерлік техникамен және Интернет
желісімен жабдықтау факторларына жағдай жасайды. Өздігінен білім алу
мақсатымен және қашықтықтан білім берудің құрамды бөлігі ретінде
электрондық оқулықтарды пайдалануға болады.
Әрбір мұндай курста мәліметтер базасы сияқты бөлімін оқыту тереңдік
жєне зерттеу көлемі түрлендіріледі. Компьютерліктің техника мен
телекоммуникациялардың және интернет-технологияның дамуы-оқушылармен жаңа
ақпараттық технологиялардың көмегімен сабақтарды ұйымдастыруға мүмкіндік
береді. Сабақ өткізудің әртүрлі формаларын қолдануымен оқу процесін
интенсифтеуге болады. Жалпыға бірдей компьютендірлеу мен өмір екпіні
қарыштай дамуына байланысты артық уақытты шығын қылмай және дара
графиктермен қашықтық оқу мүмкіншілік пайда болады.
Дипломдық жобаның мақсаты: Ақпараттық жүйелер негізі пәніне арналған
оқу әдістемелік кешен құрастыру болып табылады.
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер орындалуы тиіс:
Электрондық оқулықтың негізгі ұғымы қарастыру;
FrontPage 2003 электрондық оқулығын құрастырудың теориялық негіздері
талдау;
Электронды оқулықтарды жасау классификациясы жасау;
Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі зерттеу;
Жобалаудың экономикалық есебі жасау;
Осы мақсатқа сәйкес ақпараттық жүйелер негізі пәнінің қашықтық курсы
жасалуда. Бұндай курсты әртүрлі формадағы оқытуда( мысалы, күндізгі оқу -
сырттай, сырттай немесе дистанциялық ), сонымен қатар әртүрлі мамандықтағы
дара қажеттіліктеріне байланысты қолданады.
Зерттеу обьектісі Delphi және HTML тілінде жазылған электрондық
оқылық.
Зерттеу пәні бағдарламалық жасақтамасын жүзеге асыру.
Мәселені талдау дәрежесі. Дипломдық жобаның тақырыбын зерттеу
барысында отандық және шетелдік ғылыми еңбектері мен оқулықтар, электрондық
басылымдардағы ғылыми мақалалар қолданылды.
Зерттеу тәжірибесі: салыстырмалық, аналитикалық, логикалық, құрылымдық
жүйе, функционалдық жүйе, жалпылау тәжірибесі.
Дипломдық жұмыстың жаңалығы: Барлық дәрістердің оқылықтан көшіріп алу
мүмкіншілігі. Сонымен бірге бағдарламаның өте қолайлы және түсініктілігі,
барлық дәрістердің қол астында болуы.
Дипломдық жобаның тәжәрибелік қоры Дипломдық жобаны құрастыру
нәтижесінде оқу барысын дамыту үшін оқулықты қолдануға болады. Арнаулы
семинарлар өткізуде, дәріс беруде, тренинг жүргізуде пайдалануға болады.
Электрондық оқулықтарды құрастыруға, қолдануға және мәселерді шешуге келесі
адамдар зерттеулер мен тәжірибе жасады. Оларға жатқызуға болады: HTML и
XHTML подробное руководство. – пер. с англ.- сПб: Символ –Плюс, 2003.-75
с., ил Муссиано У и Кеннеди Б., Л. Кан, Л. Логан “Мой узел Web”,Microsoft
Press-русская редакция, 1996ж.-156бет., Григорьева Н. В. MS FrontPage 2002
”Шаг за шагом”, 2002ж.-123бет., Омельченко Л., Федоров А. MS FrontPage 2002
“Самоучитель”, 2001ж.- 541бет.,Усенков Д. уроки Web-мастера, 2002ж.-
214бет.
Дипломдық жұмыстың құрлымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, бес тараудан,
қортындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.
Кіріспеде дипломдық жобаның өзектілігі, мақсаттары, талаптары, зерттеу
обектісі мен пәні, ғылыми жаңалығы және жұмыс структурасы талқыланып
ашылынды.
Бірінші тарауда электрондық оқулықтың негізі, түсінігі, сипатттамасы,
тиімділігі, жасау тәсілдері қарастырылады.
Екінші тарауда электрондық оқулығын құрастырудың теориялық негіздері,
бағдарламаның құрылымы мен қолдануы көрсетіледі.
Үшінші тарауда электронды оқулықтарды жасау классификациясы
қарастырылады.
Дипломдық жобадағы зерттеу мәні қорытындыда талқыланған.
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫҢ НЕГІЗГІ ҰҒЫМЫ
1.1 Электрондық оқулықтың түсінігі
Электрондық оқулыққа байланысты көптеген ұғымның соңғы жиырма жылдың
ішінде маңызды өзгерген. Осы құжат авторлары бірнеше электрондық оқулық
туралы пікір сайыста ескі түсініктеме бойынша тезистерді алға қойып және
оны қорғау жөніндегі қорғау жөніндегі куәгері болуға тура келген. Ескірген
концепция практикалық жоспарында электрондық өнімдер жасауына жиі әкеледі,
бірақ шынында олар электронды оқулық болмайды. Сондықтан электронды
оқулыққа жататын негізгі ұғымдар.
Электрондық басылым - бұл графикалы, мәтіндік, сандық, бейне-, фото-
жєне басқа хабардың жиынтығы, сонымен қатар пайдаланушы баспа
құжатнамалары. Электрондық басылм кез келген электрондық сақтаушыда мүмкін
атқарылған - магниттікте ( магниттік бау , магниттік тегеріш жєне т.б.),
оптикалық, сонымен қатар қосымша электрондық компьютерлік желіде
жарияланған [5].
Электрондық оқулық басылымы - ғылыми - практикалық білім облыстарына
лайықты жүйеге келтірілген материалдар болуы студенттермен және оқушы осы
облыстағы біліммен, іскерліктермен, дағдылармен творчестволық жєне белсенді
меңгеру қамсыздандыру. Электрондық оқулық басылымы жоғары дәрежелі көркем
дайындаумен орындаоуы, толық ақпараттанулық, әдістемелік инструментарий
сапасымен , техникалық орындалу сапасымен, көрнектілікпен , қисындымен жєне
баяндау жүйелілігімен жоғары дәрежеде орындалуы керек.
Оқулық - бұл оқу бағдарламаға және мемлекеттік стандартқа лайықты, оқу
пәні оның бөлімінің жүйелендірілген оқулық басылымы.
Электрондық оқулық - мемлекеттік білім стандарт және сәйкес пәндерден
құралған мамандықтар мамандықтармен бағыттарға жоғары ғылыми және
әдістемелік деңгейде жасалған негізгі электрондық оқулық басылымы.
Оқу құралы - бұл, жарым-жарты немесе толық ауыстыратын немесе оқулық
толықтырушы және ресми бекітілген басылым.
Электрондық оқулық құралы- бұл жарым-жарты немесе толық ауыстыратын
немесе оқулық толықтырушы жєне ресми бекітілген электрондық басылым.
Гипермәтін - бұл бір фрагменттен екінші фрагментке шапшаң өтуге
мүмкіндік беретін тармақты жүйемен жабдықталған байланысы бар және
электрондық түрде берілген мәтін [24].
Интелектауалдық түйін (ИТ) - математикалық операцияның сандық және
символдық формаларда іске асырушы бағдарламалардың арнайы кешені.
Компьютерлік түсіндіру - сұраққа “ ия ” жєне “ жоќ ” индукция ойша
пайымдаулар және ұғымдардың құруы жолымен көрнектілік қолданатын түсіндіру.
Компьютерлік шешім - қарапайым және табиғи ең келе, арбиған
есептеулердің және өзгертулер сонша талап етілгенде компьютер көмегн
қолданатын шешім.
Көзбен шолушылық – суреттердің, графиктердің жєне анимация арқасында
көрнекті формаға ұсыну [23].
1.2 Электрондық оқулық сипаттамасы
Оқу мекемесінң компьютерлік сыныбында немесе жатақханада оқушы дербес
жұмысы үшін сонымен қатар үйдгі арнайы компьютермен компьютерлік
пакеттердің(электрондық оқулық, құралдардың, тренажерлердің, тестерлердің
және т.б.) жасау мамандандырылған дәрісханалар компьютерлік ортаны шарты
жанында қазіргі білім реформасы.
Электрондық оқулық - электрондық оқулық басылымы және электрондық
басылым ресми анықтамаларынан негізделген электронды оқулық ұғымы кеңейту
жєне айқындау қажет.
Электрондық оқулық - оқу әдебиетіндегі жаңа жанры.
Электрондық оқулық (тіпті ең жақсы) кітаптың орнын ауыстырмайды және
ауыстырмау тиіс. Әдеби туындыларды экранизациялау басқа жанраға жатады, дәл
осылай электрондық оқулықта тағайындау туындыларының жетілген жаңа жанрына
жатады. Электрондық оқулық барысы оқулар және әдеттегі оқулық зерттеуінің
тек қана емес тиісті емес ауыстыру (барлық оқиғаларда біз кез келген жанр
жақсы үлгілерін түсінеміз), ал қарама-қарсы, кітаптың артынан кірісу
оқушыны түрткі болу.
Электрондық оқулық жасауына арналған нақ сондықтан жақсы оқулық
жеткіліктісіз алу, навигациямен оның жабдықтау (гипермәтінді жасау) және
бай көрнекті материалмен (құрал мультимедисымен қоса) және компьютер
экранында іске асыру. Электрондық оқулық суреттермен мәтінге емес тиісті,
анықтамаға айналдырылмауы керек [12].
Электрондық оқулық түсіну және есте сақтауды жеңілдетуге барынша көп
тиісті (және де белсенді) маңызды ұғымдардың, бекітулердің және үлгілер ең,
басқа оқу процесіне қатыстыра, әдеттегі оқулық, адамдық борыш
мүмкіншіліктері болғанмен, сонымен қатар, есту жєне қызу жад, сонымен қатар
компьютерлік түсіндірулер қолдана алады.
Мәтіндік құрастырушы тиісті шек қойылған болу - өйткені әдеттегі
оқулық, қағаз және тереңдету зерттеуге арнаған қол қалады жіңішке
игерілгенді материал компьютерінде.
1. Көрнекілік принциптер: әрбір тарау жаңа түсініктерді есте сақтау
мен түсінуін жеңілдету үшін визуация мен текстен кадр коллекцияларынан
құралатыны болу керек;
2. Тармақталу принципі: қолданушының кез келген тарауғаөту таңдауы
үшін әрбір тарауда басқа тараулармен гипермәтінді сілтемелерімен байланысуы
керек;
3. Қалыптастыру принципі: студент өздігінен кадрлар ауысымын
басқарады, экранға кез келген мысал санын шақырту мүмкіндіктері болады.
Оқытушы есептің деңгейіне байланысты белгіленген есептердің шешу. Сонымен
қатар белгіленген күрделік деңгейіне байланысты бақылау сұрақтарына жауап
беру;
4. Үйренісу принципі: электрондық оқулық қолданушының оқу барысында
үйреніп жатқан материал күрделігі мен тереңдігін меңгеруін үйрету;
5. Комплекстік демеу принципі: кез келген уақытта қолданушы көп есеп
шығару мен көптеген мысалдарды қарастыру, үйреніп жатқан материалдарға
зейін қойғызуға комплекстік демеу алу керек. Компьютер тек қана ірі
өзгерістер, әртүрлі есептелер мен графиктер құрастыру ған емес, кез келген
күрделі деңгейдегі математикалық операцияларны шығарады;
6. Жинақтылық принципі: электрондық оқулықты жаңа тармақталған
тақырыптарды қосуға және кеңейту жолымен қатар әр пән бойынша электрондық
кітапхана құрастыру және студенттің оқытушылық және зерттеушінің жеке
электрондық бірікккен электрондық кешенге сыйғызуға мүмкіндік беретіндей
форматта орындалуы керек [34].
1.3 Электрондық оқулық тиімділігі
Электрондық оқулық күндізгі бөлімде оқитындардың өзіндік жұмысына
керек, өйткені:
▪ әдебиет оқулығына қарғанда үйренетін материалды түсінуге
жеңілдетеді;
▪ қолданушының дайындау деңгейіне интелетуальдық мүмкіндігіне
сәйкес үйренісужүргізіледі;
▪ көп есептерді шешу мен көп мысалдарды қарастыруға мүмкіндік
беру арқылы үлкен есептеулер мен өзгерістерден босатады;
▪ барлық кезеңдегі жұмыстағы өзіндік тексерулерді кеңінен
мүмкіндігі қамтамасыздау;
▪ шексіз түсіндіру мүмкнідігін шыдамды ұстаз ролін атқарады;
Оқулық студентке керек, өйткені онсыз сапалы және жан жақты білім мен
біліктілікті берілген пәннен ала алмайды.
Электрондық оқулық арнайыландырған аудиторияларда практикалық сабаққа
пайдалы, өйткені ол
▪ көптеген есептерді шешу үшін компьютерді пайдалануға
мүмкіндік береді, алынған шешім анализіне және оның
графикасынамен интерпритация үшін уақыт босайды;
▪ оқытушыға өзіндік жұмыс ретінде компьютердесабақты жүргізу
мүмкіндік;
▪ оқытушыға компьютер көмегімен бақылау жұмысының күрделілік
деңгеңінен және мазмұннын тарау арқылы студенттің білімін
тиімді және тез бақылауға мүмкіндік.
Электрондық оқулық оқытушы үшін ыңғайлы. Өйткені:
▪ көлемі жағынан аз, бірақ мазмұны бойынша бірқанша түсінікті
лекция мен практикалық сабақта материалды өз көзқарасы
бойыншаалып, қалғанын сабақтан тыс лекцияларды электронды
оқулықпен өзіндік жұмыс істеуге мүмкіндік береді;
▪ Бақылау жұмысы мен типтік есептеулер үй жұмысын тексерулерден
босату;
▪ Студенттермен жеклендірілген жұмыс істеу мүмкнідік әсіресе,
үй жұмысы мен бақылау шаралары қатысты бөлімінде [25].
1.4 Электрондақ оқулықты негізгі жасау кезеңдері
1. Әдебиеттерді таңдау
2. Авторлармен қайта өңдеу құқығы туралы шарт жасалуы
мазмұны
3. Тарауларды және басқа түсініктер жасау
4. Тараулардағы бөлім бойынша тексті өңдеу
5. Электрондық түрде гипермәтінді жүзеге асыру
6. Кешндік демеу жасау
7. Мультимедиялық айналу үшін материалды сұраптау
8. Материалдарды визуализациялау үшін дайындау
9. Материалдарды визуализациялау
Нәтижесінде осы сұраққа көп көңіл бөлуіміз керек. Білім реформасы
оқытушылар мен оқушылар үшін үйде және аудиториядабір компьютерлік ортасын
қамтамасыз ететін электрондық оқулық басылымы талап етілуі куерек. Мұнда
кітап басып шығарудыойлап табуына байланысты европалық білім беру
реформасымен параллель жүргізуге болады [8].
Ортағасырларда оқушылар толықтай ұстазына бағынышты болды. Өйткеніол
ақпаратқа ие болды.
Гутенбергтің кітапты басып шығару тапқырлығытапқырлығы ақпарат көзіне
барлығы бірдей жеткілікті болды. Бұл білім жүйесіне көптеген өзгерістер
әкелді.Кітап, қағазды оқушылар мен мұғалімдерде де болды. Сол сияқты
қазіргі білім реформасы үшін барлығына ортақ жаңа ақпарат көзін жасау
керек. Осы жағдайда мұғалімдер кейде студенттерге қарағанда
ыңғайсызжағдайлар көп болды [10].
Электрондық оқулықтарды пайдаланудың теориялық негізідері
Қазақстан Республикасындағы білімді ақпараттандыру жүйесін ары қарай
дамыту процесін оқып үйренудің ақпараттық ресурсы болып табылатын, оқытуға
арналған программалық құралдарды (ОАПҚ) дайындамай жүзеге асыру мүмкін
емес. Олардың атқаратын қызметтерінің де ауқымы кең, мысалы, бақылайтын
және тест жүргізетін программалар, компьютерлік ойындар, ақпаратық жүйелер,
оқыту орталары, электрондық оқулықтар және мультимедиалық программалар. Осы
оқытуға арналған программалық құралдардың әртүрлі нұсқауларын әзірлеу
Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми әдістемелік орталығының
(РБАО) негізгі жұмысы болып табылады.
Қазіргі кезде Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми
әдістемелік орталығының негізінен білім жүйесінің барлық сатылары үшін
электронды оқыту программаларын жасаумен шұғылданып келеді. Электронды
оқыту программаларын жасаумен құрастыру технологиясы (профессор Г.
Нурғалиева жасаған ) оқыту процесіндегі заңдылықтарға негізделіп жасалып,
бір – бірімен тығыз байланыста болатын төрт бөліктен тұрады, олар:
мотивациялық мақсаттық, мазмұндық операциялық және нәтижелік бақылау
компоненттері [14].
Электронды оқыту прграммаларының мотивациялық мақсаттық компоненті
модульдерді (микромодульдерді) құрастырудан тұрады. Модуль дегеніміз-
жергілікті (локальды), жүйелік және функционалдық білім жиындары. Ол
оқушының өз танымдық әрекетін ұйымдастыратын түйіні болып саналады.
Электронды оқыту программаларының мазмұндық компоненті гипермәтін
арқылы жүзеге асырылады. Гипермәтін-терминдерден, ұғымдардан, графиктерден
және диаграммалардан тұратын мәліметтер базасы ретінде берілген ақпараттық
оқыту ортасы. Мәтіндерді қазақ, орыс, ал кейбір жағдайда ағылшын тіліндегі
дыбыстар арқылы айтуға болады. Гипермәтін бейне материалдармен
толықтырылады.
Электронды оқыту программаларын операциялық компоненті интерактивті
формада берілетін тапсырмаларды орындау арқылы іске асырылады.
Электронды оқыту программаларының нәтижелік бақылау компоненті тест
алу жолымен жүргізіледі. Электронды оқыту программаларында тест
сұрақтарында берілген: бір дұрыс жауабы және бірнеше дұрыс емес, бірақ
ұқсас жаптары бар. Тест соңында, студент немесе оқушы, өзі қателескен
сұрақтарды тексеріп көре алады, әрбір тестен соң сұрақтардың реттік орны
ауыстырылып отырылады. Жалпы алғанда тест, қазіргі кезде кеңінен
қолданылады, ол оқушы, студент немесе мекеме қызметкерлерінің білімін
жоғарлату және тексеру мәселесіне байланысты енгізілген [9].
Студенттер үшін электронды оқыту программалары жоғарғы оқу орнында
(университет, институт), өздері толықтырып отыра алатын мәліметтер базасы
болып келеді. Электронды оқыту программаларымен жұмыс істеу, әрбір
студенттің өз мүмкіндіктерін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара,
өздігінен жүргізуі болып саналады. Қазіргі талаптарға сай, студенттердің
білімді өздігінен, жеке дара жұмыс жасауы, өзінің жұмысын өзі нәтижелеуі,
осының барлығы электрондық оқулықтардың кең пайдалануына байланысты болады.
Әрбір пән бойынша электрондық оқулықтардың бар болуы, олармен жұмыс жасауы,
студенттің білімін жоғарлауы бізге дәлел. Оның себептері өте көп, оның бірі
электрондық оқулықтардың қолайлығы және материалдардың жыл сайын
өзгертіліп, толықтырылып отырылуы яғни мұғалім немесе оқытушы үшін
электронды оқыту программалары, бұл күнбе- күн дамытылып отыратын ашық
түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре
алады. Сол себепті электронды оқыту программаларын әзірлеп оны дамытудағы
Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми әдістемелік орталығының
жұмысы да қайта оралып келіп түсіп жатқан ұсыныстар мен пікірлер арқылы
тиімділігін бірте-бірте арттыратыны талас тудырмаса керек [3].
Қазіргі кезде білім процесінің әртүрлі тұлғалары арасында қашықтан
мәлімет алмасу ісі мүмкін болып, олар бір – бірімен ашық түрде компьютерлер
көмегімен өз пәндері айналасында пікірлесе алатын болды, мысалы:
мұғалімдер- мұғалімдермен, мұғалімдер – студенттермен, мұғалімдер – оқулық
жазушыларымен, студенттер - оқулық жазушыларымен, т.б.
Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми әдістемелік
орталығының өз электронды оқыту программалары жайлы әр жерден - Прагадағы
американ және ағылшын әріптестерінен, Ресейдегі Просвещение баспасынан,
А.И.Герцен атындағы Ресей мемлекеттік педагогикалық университетінен, Омск
мемлекеттік педагогикалық университетінен көптеген қолдаған ұсыныстар,
Алматы мұғалімдерінен - 108 құптаушы пікірлер, Батыс Қазақстан облысы
мұғалімдер білімін жетілдіру институтынан оң көзқарас естіп, Ы.Алтынсарин
атындағы ҚБА – ның дамыта оқыту орталығынан және Шығыс Қазақстан облысы
білімінің жаңа технологиялары аймақтық орталығынан осы жұмысты қуаттаған
пікірлер алды.
Соңғы кезде Европадағы қашықтықтан оқыту жүйелерінде компьютерлік және
коммуникациялық технологиялар өте кең пайдаланылады. Осыған орай Солтүстік
Америкадағы және Европадағы қашықтықтан оқыту жүйелерінің арасындағы бұрын
айтылып жүрген кемшіліктер мен технологиялық айырмашылықтар толығынан
жойылды деп айтуға болады. Қазіргі кезде электрондық түрде компьютер
желілері арқылы оқытатын жоғарғы білім бағдарламалары 40-тан астам елдерде
зерттеліп, жүзеге асырылуда. Осы елдердің қатарында Азиядағы, Америкадағы
және жаңа дамып келе жатқан мемлекеттерде де бар [22].
Бүгінгі күні білім берудің осы нысаны Европа елдерінде, Ресейдегі,
сонымен қатар Қазақстанда дамуда.
Осы сияқты тиімділігі жоғары білім беру технологиясы Атырауда жүзеге
асырылып, оған республика мамандары жоғары баға берді. 1994-1998 жылдар
арасында Қазақстанның әрбір аймағында қашықтықтан білім беретін оқыту
орталықтарының жүйесі қалыптастырылды.
Қазақ мемлекеттік халықаралық қатынастар мен әлем тілдері
университетінде шет тілдерін игеру үшін электронды оқыту программалары
жасалып компьютерлік кітапхана іске қосылған [23].
Электронды оқыту программаларын операциялық компоненті интерактивті
формада берілетін тапсырмаларды орындау арқылы іске асырылады.
1.5 Электронды оқыту құралдарымен жұмыс жасаудың тиімділігі
Қазіргі ақпараттандыру, білім беруді ақпараттандыру деген сөз
тіркестері біздің сөздік қорымызға еніп кетті. Олай болса, қоғамдағы
ақпараттандыру дегеніміз - ғылыми техникалық прогресс жетістіктерінің
күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни адам өміріне іс-
әрекеттің интеллектуалды түрлерінің жан- жақты әсер етуі мен ролінің
жоғарлауына байланысты объективті прогресс.
Электрондық оқыту программалары - дербес компьютерге жүктелетін арнайы
форматталған электронды құжат немесе қағазға басылған кітапты толықтай
ауыстыратын мамандандырылған құрылғы.
Білім берудің кез–келген саласында Электрондық оқыту программаларын
пайдалану оқушылардың, танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай,
логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шаруашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды [7].
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе бір ғана оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандыр-
майды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқыту программа-ларын
пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Адамзат өркениетінің дамуындағы негізгі ерекшелік ақпаратты жинау,
өндеу және пайдалану болып табылады. Ақпараттық қоғамда бастапқы
компьютерлік сауатты болмайынша, белгілі бір міндетті немесе мәселені
шешуде компьютерлік құралдарды қолдана білмейінше қазіргі ғылымда,
мәдениетте, өндірісте, іскерлік және басқа да тіршілік салаларында адамның
шығармашылық күш – қуатын жүзеге асыру мүмкін емес.
1.6 Оқу процесіндегі электрондық оқулықтың пайдасы
Методикалық қамтамасыздандыру қалпы және мектептердегі информатика
курсын жүргізу, бұл методикалық жүйенің қандай деңгейде екенін көрсетеді.
Қазіргі кезде Ресей мемлекетінде және басқа шет елдерде, информатика пәнін
жүргізудегі зерттеу облысы, Қазақстан ғалымдарының жұмысына үлкен әсер
етеді. Ең бірінші орта білімді ақпараттандыру мәселесі бойынша, Шварцбурд
С.И, Ершов, А.П., Кузнецов А.А., Монахов В.М деген Ресей ғалымдарының
зерттеу жұмыстары талқыланған. Компьютерлермен жұмыс жасау, оқыту жүйесінің
басты бағыты, бұл ЭЕМ және программалау негізін оқыту болып саналады [6].
Информатика курсының дамуы, ендігі кезекте , екі бағытта жүреді:
1-ші ол, есептерді дайын программалар арқылы шешу (Житомирский В.Г.,
Каймин В.А., Кузнецов Э.И. жұмыстарында талқыланады), ал екінші жағы бұл
оқушыларды, ақпараттық қоғамдағы өндіріс саласымен таныстыру, яғни
информатиканы өндіріс мәселесімен сипаттау, бұл Бешенков С.А. және
ГригорьевС.Г. жұмыстарымен іске асады.
Және де, оқу процесін есептеуіш техникамен және программалармен
қамтамасыздандыру мәселелері қарастырылады. Қазіргі кездегі көптеген
Қазақстан орта мектептерінің, IBM – сәйкестік техникамен компьютерлермен
және программалармен қамтамасыздандыру жұмыстары жүргізілуде. Осыған
байланысты, оқу процесін компьютерлермен жабдықтау және дұрыс оқыту
мәселелеріне арналған зерттеулер жүргізіле басталды, яғни бұл салада
жүргізілген зертеулер оқу процесінде, компьютерлермен жұмыс жасаудағы және
үйретудегі тиімді жолдарды табуда. Бидайбеков Е.Ы, Кариев С.А, Абдиев К.С.
еңбектерінде, жаңа методика әдістері көрсетілген. Менің диплом жұмысымда,
студенттердің Internet – технологиялары мен жұмыс жасау методикалары
көрсетіледі [23].
Электрондық оқулық бағдарламалық қамтамасы
Оқытудың активтілігі. (Оқытудағы бағытты оқушының өзі таңдай алады;
Оқушы мулитимедиалық конструкторларды пайдалана отырып, оқу процесінің
қатысышусы болып табылады; Оқитын материалдарға, басқа материалдарды
қолдана отырып толықтыруларды жасай алады.)
• Жеке оқыту (Тесттік модульде тәжірибелік қайта байланыс жасау,
материалдардың көп деңгейлілігі және анимациялық қосымшаларды, уақыт
маштабында көрсету жылдамдығын реттеу)
• Адаптивтілік (Өзінің білімін, әр бөлімдерді оқып үйрену барысында
тексеруі. Өзінің оқу процесі барысында көп деңгейлі оқытуды пайдалану.)
• Эмоционалдық әсер ету. (Қосымша прсихологиялық құрылымдардың бар болуы,
материалдарды қабылдап еске сақтауға атсалысады; Оқу материалдарын
полимодалдық формада көрініс алуы, яғни статикалық және динамикалық елестеу
және дыбыстық қамтамасыздандыру болып табылады.)
Басқару мүмкіндіктері.
• Толық дидактикалық оқыту циклі (Оқу материалының оқудағы теориялық және
тәжірибелік мүмкіндік тері)
• Оқытудың интерактивтілігі. (модельдердің түрінің, басқаша құруының, қайта
өзгерту мүмкіндіктері; Оқыту саласында ақпартты жинастыру және
қорытындылау)
• Өзінің жұмысын өзі таңдап орындау функциясы. (Оқушы өзінің білімді
меңгеру ісінің жолын өзі таңдап, өзі болжайды. )
Технологиялық және ұйымдастыру мүмкіндіктері.
• Оқулықпен адиторялар ішінде өздігінен жұмыс жасау мүмкіндігі. Оқулықпен
аудитория ішінде емес, өздігінен жұмыс жасау мүмкіндігі.
• Жұмыс істеу ұнамдылығы. (Жақсы интерфейс, оқушының жеке ерекшелік
қасиетін есептеуі, оқу материалдарына немесе сұраныс жүйесі ақпаратына, көп
рет сұрақ қоюдағы уақытты үнемдеу)
• Электрондық оқулықпен жұмыс жасаудағы арнайы жабдықтардың
(компьютерлердің) бар болуы.
• Үлкен ақпарат масивтерін оңай сақтауы. (Компакт дискідегі ақпарат,
көптеген бірнеше қалың кітаптар мен салыстырғанда аз орын алады.)
Қортындылай келгенде, оқу басылымдардың дидактикалық мүмкіндіктерін,
кішігірім зерттеулердің өзінде – ақ, оқушылардың өздік жұмыс жасаудағы,
электрондық оқулықтармен жұмыс істеудің перспективалары мен оның
артықшылығы көрсетіледі. Мультимедиалық технолгиялардың электрондық оқулық
ішінде бар болуы, оқушылардың оқу материалын қабылдау мен түсіну қабілетін
жоғарлатады. Электрондық оқулықты жасағанда мультимедиалық технолгияларды
қолдануы, интелектуалды жағынан көп уақыт және қаражат алатынын және жасауы
қиынға түсетінін оқу орындарының басқарушылары білуі керек.
Оқу орнынын басқарушылары ММУП жасаудағы, педагогтардың творчестволық
талабтарынын қолдауы қажет [19].
1.7 Электрондық оқулықты жасау тәсілдері
Электрондық оқулық бұл не? Және оның кәдімгі кітап-оқулықтан
айырмашылғы неде? Жалпы жағдайда электрондық оқулық бұл оқушылардың
(студенттердің) білімін тексеруге арналған оқытушы, тексеруші, қадағалаушы,
модельдеуші комплексті оқыту программасы. Электрондық оқулық әр қашан да
толықтырылып отыруда және оқушының қарама қарсы байланысымен сипатталады.
Керекті ақпаратты тез арада тауып, оны түсінуге жағдай жасайды, ал кәдімгі
оқулықта ондай қасиеттер жоқ және қиынға түседі. Оқушы өз уақытын алмайды,
себебі керекті материалды гипертекст арқылы жылдам табуға болады. Қысқа
текст болса да оған қатарлас мультимедиалық мүмкіндіктері бар, яғни ол
материалды кино, мультфильм арқылы көрсетіп түсіндіре алады. Кейбір
жерлерде дыбыстық ақпараттар қоры орналасқан, оқушы оны тыңдап, түсінеді.
Тағы да оның бір қасиеті, оқушы өз білімін тез арада тексеріп алатынында,
яғни көптеген электрондық оқулықтарда тестіттік программалар болады. Ең
бірінші бұл салада, яғни қоғамды ақпараттандыру саласында жұмыс жүргізген
ғалымдардың еңбектері талқыланады. Бұлар: Шварцбурд С.И., ЕршовА.П.,
Кузнецов А.А., Монахов В.М. және т.б [17].
Электрондық оқулықтарды жасау жүйесіне қойылатын талаптар.
Электрондық оқулыққа кіретін барлық ақпаратты, көркемдік технологиялар
мен әртүрлі мәтіндік, графикалық редакторларды пайдалану арқылы жасалынады,
электрондық оқулықтарды игеру оңайлылығы осыған байланысты болады.
Электрондық оқулықты жасау ортасының қолайлығы, үлкен проектің барлығын
емес, бірнеше мамандардың проектінің өзара белгілі бір бөлігін алып, сол
бөлігінде ғана жұмыс істеуі мүмкін.
Электронды оқулықтарды жасағанда пайдаланылатын құралдарды
классификациялау [15].
Электрондық оқулықты жасау құралдарын 3 топқа бөлуге болады. Мысалға:
комплекстік критерилерді пайдаланып, техникалық қамтамасыз-дардыру
талаптары мен қолдану ерекшеліктері, функциялардың орындалуы.
Көрсетілген критерилерге сәйкес келесі класификация мүмкіндіктерін
атап айтуға болады:
- Саймандық құралдардың ортақ міндеттері;
- Мультимедия құралдары;
- Гипермәтіндік және гипермедиялық құралдар;
Электрондық оқулықты жасаудағы жалпы қолданылатын құрал жабдықтар.
Білікті маман программалаушы болмаған жағдайда, электрондық оқулық
жасауда қолданушыларға, жалпы қолданылатын құрал жабдықтар арналады.
Электрондық эқулықтарды жасаудағы жалпы қолданылатын жабдықтар келесі
мүмккіндіктермен қамтамасыз етеді:
- электрондық оқулықтың құрылымын жасауда
- Мәтінді форматтау мен редакциялау (мәтіндік редактор) және енгізу;
- бөлімді дайындаудағы статикалық көркемдік (графикалық редактор);
- Динамикалық көркемдік бөлімді дайындауда (дыбыстық және
анимациялық фрагменттер);
- Электрондық оқулықты жасауда, басқа құрал жабдықтарды пайдалану,
жасауға арналған модульдерді іске қосу.
Гиперсілтемелік құралдар.
Гипермәтін – бұл, мәтіндік материалды берудегі сызықтық емес тәсілі,
мәтіннің ішінде, басқа мәтіндік фрагменттермен байланыстырылатын
ерекшеленген сөздер болады. Осылайша пайдаланушы мәтін беттерін ауыстып,
отырады, егер сызықтық мәтіннен нақты бір сілтеме арқылы шығып кетуі
мүмкін, яғни ақпарат алу процесін адам өзі басқарады. Анимациялық фрагмент
ретінде бейнелер, мәтін, анимацияр және дыбыс кіреді.
Құрлымдылық және оңай пайдалану, электрондық оқулыққа қойылатын
талаптарын гиперсілтемелік технологиялар қанағаттандырады. Керек кезін
осындай оқулықты қандай болмасын серверге салуға және оны оңай дұрыстап
түзетуге болады. Қазіргі кезде әртүрлі, гипермәтіндік форматтардың көптеген
түрлері бар. (HTML, DHTML, PHP және т.б.)
Электрондық оқулықтың құрылымдық ұйымдастырылуы
Қазіргі кедзде компьютерлік өнімдер нарығында электрондық оқулықтар
сияқты үйретуші программалар саны жылдан жылға өсіп келеді Бірақ та
электрондық оқулықтың өзі және оның ішіндегі қандай функциялардың болуы
туралы әлі де таластар көп. Электрондық оқулықтың жасалу салты бойынша
оқулықтың: оқу материалынан, өздік жұмыстан және бақылау функцияларынан
құрылуы қажет [44].
Ал қазіргі кезде электрондық оқулыққа келесі талаптар қойылады:
- Таңдалған оқу крсы бойынша, ақпарат жақсы құрылуы керек.
- Мәтіндік ақпарат көптеген сілтемелер мен қилысуы керек. Ол
пайдаланушының белгілі ақпаратты іздеуге тез тауып алуға жағдай
жасайды.
- Электрондық оқулық ішінде дыбыстық ақпараттың болуы қажет.
Электрондық оқулықтың жұмыс жасау режимдері.
Электрондық оқулықтың жұмыс істеуіндегі 3 негізгі режимді атап айтуға
болады:
- Тексерусіз оқыту;
- Тексерілетін оқыту, әрбір бөлімнің (параграф) соңында оқушың
берілген материалды қаншалықты ұйғарғанын тексеру үшін бірнеше
сұрақтарға жауап беруі керек;
- Қадағалау, қорытынды бағасын шығару .
Қазіргі кезде оқулықтарға келесі талаптар қойылады: құрылымдылығы,
жұмыс істеу қолайлығы, материалдардың көрнекілігі. Осы талаптарды
қанағаттандыру үшін гипермәтіндік технолгияларды пайдалануымыз қажет.
Электрондық оқулық ішіне қадағалау құралдары кіреді, білімді қадағалау
оқытудың басты мәселелерінің бірі болып табылады. Бұрынғы кезден бері білім
беру жүйесінде білімді қадағалау ауызша формада өтіліп жүрді. Ал қазіргі
кезде әртүрлі тесттік әдістер қолданылуда. Көп адамдар, бұл әдістің
қолайлығына сенбейді, олардың ойынша бұл әдіс, келесі әдеттер мен
дағдыларды жояды мысалға анализдеу, салыстыру және т.б. Сондықтанда білім
беру беруде жаңа технолгияларды пайдалану оқу ісі сапасын жоғарлатады деп
сенеміз және оқушының дайындалу процесіндегі ең керекті құралы болады деп
ойлаймыз [36].
Бір ғылыми сала бойынша білімді қамту үшін жалғыз теорияны білу аз,
сондықтан да есептерді шығаруға арналатын тәжірибені де білу керек.
Осы мақсаттарға жету үшін электрондық оқулық құрамына модельдік
программалар енгізілген.
1.8 Оқытушы бағдарламаның типологиясы
Қазіргі кезеңде оқулықтар теориясы, оқытудың жаңа ақпараттық
технологилармен жобалау әдістемесі жасалуда. Оқыту процессін
компьютерлендіру үрдісі мұғалімдердің қызығушылығын, шығармашылық
ізденісін, элдектронды оқулықтарды жасау технологияларын және оларды іс –
тәжірибеде қолдану ідңстерін игеруге ұмтылысын тудыруда. Электрондық
оқулықтың ерекшелігі модулдікке сәйкестігі, жоғары мобильдігі мен оқуға,
үйренуге икемдігі. Бұл оқулық – ғылыми – педагогикалық құрал.
Электрондық оқу құралы педагогикалық бағдарламалық құралдардан басқа
әдістемелік және дидактикалық бағдарламалар кіретін компьютерлік
бағдарламалық-әдістемелік жиынтықтың негізгі бөлімі болып табылады.
Электрондық оқу құралының педагогикалық құндылығы мен сапасы оны
әзірлеу барысында қойылған талаптардың қаншалықты толық ескерілгендігіне
байланысты болады [32].
Қазіргі уақытта әдістемелік мақсаттарға тәуелді электрондық оқыту
жүйесінің бірыңғай классификациясы жоқ
В настоящее время нет единой классификации электронных обучающих
систем, хотя во многих работах в зависимости от методических целей,
реализация которых оправдывает введение электронных обучающих систем,
выделяют среди них следующие типы:
1. Бағдарлама-тренажерлар – білім мен дағдыны қалыптастыру мен бекіту үшін,
сонымен қатар оқушының өзіндік дайындығы үшін арналған. Бұл бағдарламаны
пайдаланған кезде теориялық материал оқушымен игерілген деп танылады. Бұл
электрондық оқытушы жүйенің көпшілігі бихевиоризм рухында құрастырылған,
яғни жетекші принціпті дұрыс жауаппен бекіту деген сөз. Кездейсоқ
кезектілікте оқу міндеттері басым болады, оның қиындық деңгейін педагог
анықтайды. Егер оқушы дұрыс шешім тапса, ол туралы оған хабар беріледі,
немесе дұрыс жауап беріледі, немесе көмек сұрауға мүмкіндік беріледі. Осы
тәріздес компьтерлік оқу бағдарламалары оқуды таратады. Оның жай ғана
техникалық құралдар көмегімен таратылатын бағдарламалық оқытудан аз ғана
айырмашылығы бар. Бірақ ПК ақпаратты беруде жауап түріне қарағанда үлкен
мағынасы бар. Көптеген жүйелер жүйеленген жауаптарды кейбір шектеулермен
енгізуге жол береді. Қазіргі уақытта қарастырылып отырған түрдегі
бағдарлама саны жеткілікті әзірленген. Оны әзірлеу кезінде оқыту және оқу
қызметінің процессі туралы білімнің аса қажеті жоқ. Сезіну қабілеті де
жеткілікті [33].
Бақылаушы бағдарлама білім мен іскерліктің белгілі бір деңгейін
бақылау үшін арналған. Оқу процессінде оқушылардың білімін бақылау ең
негізгі, сонымен қатар теориялық зерттеу деңгейі мен ұйымның сипаты жағынан
әлсіз звеносы болады. Қолданыстағы үлгілер мен әдістерді бақылау
барысындағы негізгі кемшілік олар оқу ақпаратын игерудің сапалық бағасының
тұрақтылығы мен инварианттық қамтамасыз етудің жоқтығы. Оқыту барысындағы
бақылау проблемалар түйінінің аясында жетілдіріліп, қалыптасқан білім,
іскерлік және біліктілік бағаларының шынайылылығын көтеру проблемасы. Бұл
проблеманы екі аспектіде қарауға болады: біріншіден, оқушылардың іс
жүзіндегі білім деңгейінің педагогикалық бағаға сәйкестігін деңгейін көтеру
ретінде; екіншіден, кездейсоқ факторлар мен мұғалімнің субъективті
көзқарасына тәуелді емес бақылауды қамтамасыз ететін әдістемелік бақылауды
құрастыру мен жүзеге асыру. Бақылаушы бағдарламалардың қатысты пакеттерін
пайдалану оқытудың тиімділігін және оқытушының өндірістік еңбегін көтереді,
бақылауға талап қойылған тұрақтылық пен инварианттықты, мұғалімнің
субъективті талаптарына тәуелсіздікті бағыштайды.
3. Жаңа түсініктерді игеруге баса назар аударатын қамқоршы
бағдарламалар, олардың көбі тармақталған бағдарламалармен оқытуға жақын
режимде жұмыс істейді. Бұл тәрізді бағдарламалар сұхбаттың көмегімен
жүргізіледі.
4. Суреттеу характеріндегі оқыту материалын көрнекі түрде көрсетуге
арналған көрсету бағдарламасы. Оқытушы жаңа материалды түсіндіру барысында
компьтерді қолдана алады.
Электронды оқулықтың нәтижелілігі мынада:
- тез арада қайтарма байланыс болуын қамтамасыз етеді
(интерактивті қасиеті)
- қажетті ақпараттық материалдарды жылдам тауып алуға мүмкіндік
береді.
- Гипермәтіндік түсіндіруден жан жақты ақпараттық материалдар
алады.
- әрбір жеке тұлғаның, блімін, білік іскерлігін әрбір тараулар
бойынша тексеруге, бағалауға мүмкіндік береді.
Электронды оқулықтың жасалуы концептуальдық негіздегі модульдік оқудың
педагогикалық теориясы болып есептеледі. Болашақ мұғалімдерге үлкен
ақпараттық білім алабына жол көрсетеді.
Электронды оқулықты мынандай жағдайларда қолдануға болады.
- теориялық материалды өз бтімен оқып үйренуге, зерттеуге
мүмкіндік береді;
- сабақты иллюстрациялық материал ретінде жабдықтауда
көмектеседі;
- сабақта және сабақтан тыс уақытта өз бетімен әртүрлі деңгейін,
шығармашылық тапсырмалар орындауға мүмкіндік берілген.
Емтиханға дайындық кезеңдерінде пайдаланылады.
Болашақ мамандарды кісңптңк дайындауда электронды оқулықты қолдану өте
тиімді. Оқушылар өздерінің білім көлемін өз бетімен толықтырып, емтихан
материалдарына дайындалады және ақпараттық білім арқылы танымдық ойлауын
қабілеттіліктерін дамытады. Ал оқушылар үшін ашық әдістемелік жүйе, өзінің
іс тәжірибесінің жинақталуына, шығармашылық ізденістері негізінде оқулықты
толықтырып, дамытып, жетілдіруге мүмкіндік береді. Электронды оқулықты
қолдану оқушылардың жоғары белсенді дүниетанымын және өзіндік жұмыс аясын
кеңейтеді, оқыту үрдісін саралауға, жан жақты ақпараттандыруға, білім
мазмұнын ізгілендіруге көмектеседі [37].
Елімізде оқыту ісін ақпараттандыру білім беру сапасын көтереді,
оқушылардың әдістемелік өсу деңгейін қамтамасыз етеді. Орта арнаулы оқу
орындарында болашақ мұғалімдерді дайындау сапасын арттыруға және оқу
танымдық үрлісті ақпараттандыру арқылы жандандыруға мүмкіндік аламыз.
Оқу материалының құрылымы
Қашықтан оқытудың негізгі түсініктері
Қашықтан оқыту (ҚО) дегеніміз оқытушы мен студент арасындағы аумақтық
қарым қатынас арқылы ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды
пайдалану арқылы жүзеге асырылатын оқу процедурасының көпшілік бөлігі.
Қашықтан оқыту - қашықтан оқыту арқылы жүзеге асырылатын білім.
Қашықтан оқыту технологиясы (білім беру үдірісі) – заман талабына сай
ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың негізінде оқу үдірісін
қашықтан қамтамасыз ететін оқу құралдары мен әдістерінің және әкімшілік оқу
үдірісінің жиынтығы.
Кейс-технология – мәтіндік, аудиобейнелік мультимедиялық оқу
әдістемелік материалдарын теруді пайдалану негізінде оқытудың қашықтан
оқыту технологиясының түрі және оларды оқытушы – тьюторлардан дәстүрлі және
қашықтан оқыту әдісімен кеңес ұйымдастыра отырып өзіндік оқу.
ТВ-технология – оқушы үшін телевидение жүйесін пайдалана отырып щқу
әдістемелік материалдарын жеткізу және оқытушы – тьюторлардан әрдайым кеңес
алуды ұйымдастыру [38].
Желілік технология – телекоммуникациялар желісін студенттерді оқу
әдістемелік материалдарды пайдалануға және оқытушы, әкімшілік және оқушы
арасындағы белсенді қарым қатынасқа жұмылдыру.
ҚО жүйесі – қашықтан оқыту технологиясының көмегімен білім алуды
қамтамасыз ететін жалпы білім беретін жүйе. Оның құрамына: әкімшіліктің
кадрлық құрамы мен техникалық мамандар, профессорлық оқытушы құрам, оқу
материалдары мен өнімдері, оқыту әдістемесі мен оқушыларға білімді жеткізу
құралдары кіреді.
ҚО жүйесінің мекемесі - ҚО жүйесінің мекемесінің қызметін қамтамасыз
ететін жалпы білім беретін мекеме немесе жалпы білім беретін мекемелер
бірлестігі.
Қашықтан оқытудың орталығы (ҚО орталығы), Қашықтан білім беру орталығы
– білім беру үрдісінің әкімшілік, оқу-әдістемелік, ақпараттық және
технологиялық қолдауды жүзеге асыратын бөлек құрылымдық бөлім, өкілеттілік
немесе филиал [39].
ҚО қор орталығы - ӨО үшін өзіндік оқу құралдарын шығарады және
басқалардан алынған оқу материалдарын тарататын жалпы білімдік ұйым немесе
оның бөлімшесі.
Толық масштабты қашықтан оқыту – оқушыға оқудың толық цикілін өтіп,
қатысты деңгейде білім алғаны үшін белгілі бір құжат (диплом) беретін
қашықтан оқытудың түрі.
Толық масштабты қашықтан оқыту ұйымы – оқытушылық, әдістемелік,
технологиялық, техникалық және әкімшілік потенциалға ие оқу ұйымы. Ол
қашықтан оқытудың мемелекеттік стандартын толық көлемде сапамен қамтамасыз
етеді.
Толық масштабты қашықтан оқытудың оқыту орталығы – белгілі бір
георгафиялық пункітте толық масштабты қашықтан оқытуды ұйымдастыратын
өзіндік оқыту ғимараты, жабдығы мен комуникация құралдары, әкімшілік және
оқыту-көмекші қызметкерлері бар құрылымдық бөлім, филиал немесе
өкілеттілік. Ол сол географиялық пункіт тұрғындары үшін қашықтан оқыту
технологиясы бойынша білім беретін арнаулы оқу орны болады.
Қашықтан оқытудың жеке түрі – қажетті телекоммуникация құралдары бар
жеке оқушымен қашықтан оқыту технологиясы бойынша білім беру процесін
жүргізу.
Қашықтан оқытудың оқу материалдарының базасы – оқу материалдар
(оқулықтар, оқу құралдары және т.б.), оқытудың әдістері мен тәсілдері, оқу
– танымдық жұмыстарын ұйымдастыру құралдары [40].
ҚО ақпараттық-білім орталығы – оқу материалдарының жиынтығы, оны
әзірлеу құралдары, сақтау, тарату мен қол жеткізу.
Виртуалды аудитория–деректерді тарату каналдары арқылы біріктірілген
және қашықтан оқыту технологиясының шегінде мазмұны бірдей оқу
процедураларын орындайтын бір бірімен және оқытушымен интерактивті
байланыста болатын бір бірінен қашықтағы жұмыс орындары.
Желіге алыстан қатынас құру зертханасы–оқу–зерттеу жабдығымен арнайы
жабдықталған шынайы оқу ұйымы, оған телекоммуникацияның байланыс каналы
арқылы қол жеткізуге болады.
ҚО виртуалды зертханасы - желіге алыстан қатынас құру зертханасы,
шынайы оқу – зерттеу жабдығы математикалық моделдеу құралдарымен
ауыстырылған.
ҚО Инструментальные средства құралдары – ҚО ортасында ақпараттық білім
беруде оқу материалдарын көрсету үшін пайдаланылатын бағдарламалық және
ақпараттық қамтамасыз ету.
ҚО әдістемелік оқулықтармен қамтамасыз ету – оқу материалдарының
базасы, осы базаның басқару жүйесі, ҚО әдістемелері, тестілер, қашықтан
оқыту нұсқаулықтары, дидактикалық және психологиялық аспектілер.
ҚО бағдарламалық қамтамасыз ету – қашықтан оқытудың қандай да болмасын
бір түрінде пайдаланылатын бағдарламалар мен бағдарламалық жиынтықтар [41].
ҚО техникалық жабдықтау – ақпараттық – жалпы білім беретін ортада
қолданылатын есептегіш, телекомуникациялық, спутниктік, теледидарлық,
перефериялық, көбейткіш және басқа да құрал жабдықтар, сонымен қатар
деректер таратқышы.
ҚО ұйымдастыруды қамтамасыз ету – жергілікті және федерациялық
заңдылыққа сәйкес ҚО технологиясын пайдалана отырып оқу процесін
ұйымдастыру, сонымен қатар оны пайдалану нұсқаулығын пайдалану.
ҚО нормативтік – құқұқтық қамтамасыз ету – ҚР білім беру
Министрлігінің нормативтік – құқұқтық құжаттары (лицензия, аттестациялық
және аккредитациялық нормалар мен тәртіптер, заң актілері, стандарттар,
бұйрықтар, өкімдер және т.б.), сонымен қатар ҚО қашықтан оқыту
технологиясының нег.ізінде оқу процесін жүргізетін және ұйымдастыратын
ұйымның ішкі нормативтік құжаттары.
ҚО кадрлық қамтамасыз ету – штат кестесі, лауазымдық нұсқаулықтар, ҚО
жалпы білім беретін мекеменің оқу материалдарының базасын толықтыратын және
әзірлейтін және оны жүргізуге тартылатын профессорлық- оқытушы құрам.
Экстерриториялық профессорлық-оқытушы құрам–ҚО жүйесінің әр жерде
тұратын професорлары мен оқытушылары, олар өзара телкомуникация
құралдарымен келісім шарттар арқылы өзара байланыста болады.
Тьютор – қашықтан оқытудың технологиясы бойынша белгілі бір пәннен
оқушының білімі бақылайтын және оқытатын, өзіндік жұмысқа жетекші болатын
мансапты қызметкер, әдіскер, оқытушы.
Қашықтан оқытудың негізгі ерекшеліктері.
Қашықтан оқытудың отандық және шет елдік тәжірибесіне талдау жасау
оған тән ерекшеліктерді атап көрсетуге мүмкіндік береді. Олардың ішінде:
Иілгіштік – оқитындар өзіне ыңғайлы жерде, қолайлы уақытта және
екпінді жұмыс жасайды. Әркім пәннің курсын меңгеру мен таңдаған пән бойынша
қажетті білім ала алады [42].
Модульдік – ҚО программасының негізіне модульдік принціп жатады. Оқушы
меңгерген әрбір жеке пән (оқу курсы) белгілі пәндік аймақтың мазмұны
бойынша теңбе – тең. Бұл тәуелсіз оқу курстарының жиынынан жеке және топтық
қажеттіліктерге жауап беретін оқу жоспарын құруға мүмкіндік береді.
Параллельдік – оқу негізгі кәсіби іс әрекет оқумен бірге, басқаша
айтқанда “өндірістен қол үзбей” өткізілуі мүмкін.
Алыстан әрекет жасау – Оқушының орналасқан жерден білім беру
мекемесіне дейінгі (байланыстың сапалы жұмысы кезінде) ара қашықтығы тиімді
білім беру үрдісі үшін кедергі болмайды.
Асинхрондылық – оқу үрдісінде оқушы мен оқытушы әрбір сабақ кестесі
үшін ыңғайлы жұмыс істейді [43].
Қамту – бұл ерекшелікті кейде “жаппай” деп атайды. Оқытушылардың саны
сынды параметр емес.
Тиімділік – бұл қашықтан оқытудың экономикалық тиімділігімен
түсіндіріледі.
Оқытушы – оқытушының жаңа ролі мен функциясы жөнінде сөз болады.
Оқушы – оқушыға қойылатын талап дәстүрліден ерекше болады.
ЖАТ (жаңа ақпараттық технология) – қашықтан оқыту жүйелерінде
ақпараттық технологияның барлық түрі пайдаланылады, бірақ ерекше жаңа
ақпараттық технологиялық компьютерлер, компьютерлік желілер мен мультимедиа
жүйелрі және т.б. құралдар болып табылады.
Әлеуметтік – қашықтан оқыту белгілі дәрежеде тұрғылықты жері мен
материалдық жағдайына тәуелсіз білім алудың тең мүмкіндігін қамтамасыз ете
отырып, әлеуметтік салмақты түсіреді.
Интернационалдық – қашықтан оқыту білім беру қызметінде импорт пен
экспорттың қолайлы мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
Саналған ерекшеліктер білім алудың басқа формаларының алдында қашықтан
оқытудың артықшылығын көрсетеді. Міне осы ерекшеліктердің бар болуы
қашықтан оқытудың сапасын көтеру мәселелерін талдау, сапаны жақсартудың ең
негізгі көрсеткіштері – оқу үрдісін оқу - әдістемелік материалдарымен
қамтамасыз ету және алдыңғы қатарлы оқыту технологияларын пайдалану
қажеттілігін көрсетеді [44].
Қазіргі уақытта қашықтан оқыту мәселелерінің іске асырылуын қадағалау
мына мәселелерге ерекше көңіл бөлініп, ондағы келесі қиыншылықтарды жеңе
білуді қажет етеді:
Оқу әдістемелік құралдарға қойылатын әдістемелік талаптар авторлардың
материалдардың мейлінше толық беру мүмкінділігін шектейді. Ал бұл мәселені
шешу білім беру қызметтерін іске асырып отырған құрылымдардың қолынан
келмейді.
Қашықтан оқыту материалдарымен жабдықтаушылардың білім беру деңгейін
көтеруді қолдау, олардың қызметін бағалау, қаражаттандыру, техникалық және
әдістемелік көмек беруді қалыптастыру оқу үрдісін жоғары білікті
мамандармен қамтамасыз етудің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 6
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫҢ НЕГІЗГІ ҰҒЫМЫ 8
1.1 Электрондық оқулықтың түсінігі 8
1.2 Электрондық оқулық сипаттамасы 9
1.3 Электрондық оқулық тиімділігі 10
1.4 Электрондақ оқулықты негізгі жасау кезеңдері 11
1.5 Электронды оқыту құралдарымен жұмыс жасаудың тиімділігі 14
1.6 Оқу процесіндегі электрондық оқулықтың пайдасы 14
1.7 Электрондық оқулықты жасау тәсілдері 16
1.8 Оқытушы бағдарламаның типологиясы 18
2 FRONTPAGE 2003 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҒЫН ҚҰРАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ. 27
2.1 FrontPage 2003 бағдарламасының терезесі 27
2.2 Web-бетімен жұмыс. Жаңа Web-бетін құру 29
2.3 Кескінмен жұмыс істеу. Webтегі графикалық пішіндер 33
2.4 Кестемен жұмыс 36
2.5 FrontPageдегі көру режимі 37
2.6 HTML кіріспе 39
3 ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТАРДЫ ЖАСАУ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ 42
3.1 Электронды оқулықтарды жасағанда пайдаланылатын құралдарды
классификациялау. 42
3.2 Электрондық оқулықтың жұмыс жасау режимдері. 43
4 ТІРШІЛІК ӘРЕКЕТІНІҢ ҚАУІПСІЗДІГІ 49
4.1 Бөлмелерге қойылатын негізгі санитарлы-техникалық талаптар 49
4.2 Еңбектің санитарлық-гигиеналық талаптардың сипаттамасы 50
5 ЖОБАЛАУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЕСЕБІ 56
5.1 Жобалаудың экономикалық есебі 56
5.2 Жұмыс күшінің минималды принціпі. 58
Қорытынды 60
Қолданған әдебиеттер тізімі 62
ҚОСЫМША 65
КІРІСПЕ
Дипломдық жобаның тақырыбы: Ақпараттық жүйелер негізі пәніне
арналған оқу әдістемелік кешен құрастыру
Қазіргі уақытта дамыған заманның ақпараттандыру кезеңінде оның барлық
мүшелері олардың қоғамдық жағдайына қарамастан өзінің қызмет барысында
алдында тұрған міндеттерді шешу барысында ақпарат пен білімді пайдаланады.
Кітаптар, патенттар, жорналдар, есептер, идеялар шоғырланған білім,
тәжірибе, жалпы қоғамның барлық танымдық талабының қоры техникалық деңгейде
күнделікті өндірістік, ғылыми, жалпы білімдік және басқа да қызмет
түрлерінде әрдайым көбейіп отырады. Ақпарат құндылығы мен ақпараттық қызмет
көрсетудің салмағы қазіргі қоғам өмірінде жедел түрде өсуде. Бұл
ақпараттандыру процессі кезінде материалдық құндылығы болмаса да басты роль
деуге негіз береді.
Дипломдық жоба тақырыбының өзектілігі.
Дипломдық жұмыстың актуалдығы, соңғы кездегі электрондық оқулықтарды
жасау тақырыбының мемлекет деңгейінде талап етілуі және кеңінен
талқылануынан болса керек. Қазіргі кездегі білім беру жүйесі, ақпараттық
технологияларды және компьютерлік телекоммуникацияны белсене пайдалануда.
Әсіресе қашықтықтан оқыту жүйесі жылдам дамып келеді, осыған байланысты
білім беру орталықтарының, күшті компьютерлік техникамен және Интернет
желісімен жабдықтау факторларына жағдай жасайды. Өздігінен білім алу
мақсатымен және қашықтықтан білім берудің құрамды бөлігі ретінде
электрондық оқулықтарды пайдалануға болады.
Әрбір мұндай курста мәліметтер базасы сияқты бөлімін оқыту тереңдік
жєне зерттеу көлемі түрлендіріледі. Компьютерліктің техника мен
телекоммуникациялардың және интернет-технологияның дамуы-оқушылармен жаңа
ақпараттық технологиялардың көмегімен сабақтарды ұйымдастыруға мүмкіндік
береді. Сабақ өткізудің әртүрлі формаларын қолдануымен оқу процесін
интенсифтеуге болады. Жалпыға бірдей компьютендірлеу мен өмір екпіні
қарыштай дамуына байланысты артық уақытты шығын қылмай және дара
графиктермен қашықтық оқу мүмкіншілік пайда болады.
Дипломдық жобаның мақсаты: Ақпараттық жүйелер негізі пәніне арналған
оқу әдістемелік кешен құрастыру болып табылады.
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер орындалуы тиіс:
Электрондық оқулықтың негізгі ұғымы қарастыру;
FrontPage 2003 электрондық оқулығын құрастырудың теориялық негіздері
талдау;
Электронды оқулықтарды жасау классификациясы жасау;
Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі зерттеу;
Жобалаудың экономикалық есебі жасау;
Осы мақсатқа сәйкес ақпараттық жүйелер негізі пәнінің қашықтық курсы
жасалуда. Бұндай курсты әртүрлі формадағы оқытуда( мысалы, күндізгі оқу -
сырттай, сырттай немесе дистанциялық ), сонымен қатар әртүрлі мамандықтағы
дара қажеттіліктеріне байланысты қолданады.
Зерттеу обьектісі Delphi және HTML тілінде жазылған электрондық
оқылық.
Зерттеу пәні бағдарламалық жасақтамасын жүзеге асыру.
Мәселені талдау дәрежесі. Дипломдық жобаның тақырыбын зерттеу
барысында отандық және шетелдік ғылыми еңбектері мен оқулықтар, электрондық
басылымдардағы ғылыми мақалалар қолданылды.
Зерттеу тәжірибесі: салыстырмалық, аналитикалық, логикалық, құрылымдық
жүйе, функционалдық жүйе, жалпылау тәжірибесі.
Дипломдық жұмыстың жаңалығы: Барлық дәрістердің оқылықтан көшіріп алу
мүмкіншілігі. Сонымен бірге бағдарламаның өте қолайлы және түсініктілігі,
барлық дәрістердің қол астында болуы.
Дипломдық жобаның тәжәрибелік қоры Дипломдық жобаны құрастыру
нәтижесінде оқу барысын дамыту үшін оқулықты қолдануға болады. Арнаулы
семинарлар өткізуде, дәріс беруде, тренинг жүргізуде пайдалануға болады.
Электрондық оқулықтарды құрастыруға, қолдануға және мәселерді шешуге келесі
адамдар зерттеулер мен тәжірибе жасады. Оларға жатқызуға болады: HTML и
XHTML подробное руководство. – пер. с англ.- сПб: Символ –Плюс, 2003.-75
с., ил Муссиано У и Кеннеди Б., Л. Кан, Л. Логан “Мой узел Web”,Microsoft
Press-русская редакция, 1996ж.-156бет., Григорьева Н. В. MS FrontPage 2002
”Шаг за шагом”, 2002ж.-123бет., Омельченко Л., Федоров А. MS FrontPage 2002
“Самоучитель”, 2001ж.- 541бет.,Усенков Д. уроки Web-мастера, 2002ж.-
214бет.
Дипломдық жұмыстың құрлымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, бес тараудан,
қортындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.
Кіріспеде дипломдық жобаның өзектілігі, мақсаттары, талаптары, зерттеу
обектісі мен пәні, ғылыми жаңалығы және жұмыс структурасы талқыланып
ашылынды.
Бірінші тарауда электрондық оқулықтың негізі, түсінігі, сипатттамасы,
тиімділігі, жасау тәсілдері қарастырылады.
Екінші тарауда электрондық оқулығын құрастырудың теориялық негіздері,
бағдарламаның құрылымы мен қолдануы көрсетіледі.
Үшінші тарауда электронды оқулықтарды жасау классификациясы
қарастырылады.
Дипломдық жобадағы зерттеу мәні қорытындыда талқыланған.
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫҢ НЕГІЗГІ ҰҒЫМЫ
1.1 Электрондық оқулықтың түсінігі
Электрондық оқулыққа байланысты көптеген ұғымның соңғы жиырма жылдың
ішінде маңызды өзгерген. Осы құжат авторлары бірнеше электрондық оқулық
туралы пікір сайыста ескі түсініктеме бойынша тезистерді алға қойып және
оны қорғау жөніндегі қорғау жөніндегі куәгері болуға тура келген. Ескірген
концепция практикалық жоспарында электрондық өнімдер жасауына жиі әкеледі,
бірақ шынында олар электронды оқулық болмайды. Сондықтан электронды
оқулыққа жататын негізгі ұғымдар.
Электрондық басылым - бұл графикалы, мәтіндік, сандық, бейне-, фото-
жєне басқа хабардың жиынтығы, сонымен қатар пайдаланушы баспа
құжатнамалары. Электрондық басылм кез келген электрондық сақтаушыда мүмкін
атқарылған - магниттікте ( магниттік бау , магниттік тегеріш жєне т.б.),
оптикалық, сонымен қатар қосымша электрондық компьютерлік желіде
жарияланған [5].
Электрондық оқулық басылымы - ғылыми - практикалық білім облыстарына
лайықты жүйеге келтірілген материалдар болуы студенттермен және оқушы осы
облыстағы біліммен, іскерліктермен, дағдылармен творчестволық жєне белсенді
меңгеру қамсыздандыру. Электрондық оқулық басылымы жоғары дәрежелі көркем
дайындаумен орындаоуы, толық ақпараттанулық, әдістемелік инструментарий
сапасымен , техникалық орындалу сапасымен, көрнектілікпен , қисындымен жєне
баяндау жүйелілігімен жоғары дәрежеде орындалуы керек.
Оқулық - бұл оқу бағдарламаға және мемлекеттік стандартқа лайықты, оқу
пәні оның бөлімінің жүйелендірілген оқулық басылымы.
Электрондық оқулық - мемлекеттік білім стандарт және сәйкес пәндерден
құралған мамандықтар мамандықтармен бағыттарға жоғары ғылыми және
әдістемелік деңгейде жасалған негізгі электрондық оқулық басылымы.
Оқу құралы - бұл, жарым-жарты немесе толық ауыстыратын немесе оқулық
толықтырушы және ресми бекітілген басылым.
Электрондық оқулық құралы- бұл жарым-жарты немесе толық ауыстыратын
немесе оқулық толықтырушы жєне ресми бекітілген электрондық басылым.
Гипермәтін - бұл бір фрагменттен екінші фрагментке шапшаң өтуге
мүмкіндік беретін тармақты жүйемен жабдықталған байланысы бар және
электрондық түрде берілген мәтін [24].
Интелектауалдық түйін (ИТ) - математикалық операцияның сандық және
символдық формаларда іске асырушы бағдарламалардың арнайы кешені.
Компьютерлік түсіндіру - сұраққа “ ия ” жєне “ жоќ ” индукция ойша
пайымдаулар және ұғымдардың құруы жолымен көрнектілік қолданатын түсіндіру.
Компьютерлік шешім - қарапайым және табиғи ең келе, арбиған
есептеулердің және өзгертулер сонша талап етілгенде компьютер көмегн
қолданатын шешім.
Көзбен шолушылық – суреттердің, графиктердің жєне анимация арқасында
көрнекті формаға ұсыну [23].
1.2 Электрондық оқулық сипаттамасы
Оқу мекемесінң компьютерлік сыныбында немесе жатақханада оқушы дербес
жұмысы үшін сонымен қатар үйдгі арнайы компьютермен компьютерлік
пакеттердің(электрондық оқулық, құралдардың, тренажерлердің, тестерлердің
және т.б.) жасау мамандандырылған дәрісханалар компьютерлік ортаны шарты
жанында қазіргі білім реформасы.
Электрондық оқулық - электрондық оқулық басылымы және электрондық
басылым ресми анықтамаларынан негізделген электронды оқулық ұғымы кеңейту
жєне айқындау қажет.
Электрондық оқулық - оқу әдебиетіндегі жаңа жанры.
Электрондық оқулық (тіпті ең жақсы) кітаптың орнын ауыстырмайды және
ауыстырмау тиіс. Әдеби туындыларды экранизациялау басқа жанраға жатады, дәл
осылай электрондық оқулықта тағайындау туындыларының жетілген жаңа жанрына
жатады. Электрондық оқулық барысы оқулар және әдеттегі оқулық зерттеуінің
тек қана емес тиісті емес ауыстыру (барлық оқиғаларда біз кез келген жанр
жақсы үлгілерін түсінеміз), ал қарама-қарсы, кітаптың артынан кірісу
оқушыны түрткі болу.
Электрондық оқулық жасауына арналған нақ сондықтан жақсы оқулық
жеткіліктісіз алу, навигациямен оның жабдықтау (гипермәтінді жасау) және
бай көрнекті материалмен (құрал мультимедисымен қоса) және компьютер
экранында іске асыру. Электрондық оқулық суреттермен мәтінге емес тиісті,
анықтамаға айналдырылмауы керек [12].
Электрондық оқулық түсіну және есте сақтауды жеңілдетуге барынша көп
тиісті (және де белсенді) маңызды ұғымдардың, бекітулердің және үлгілер ең,
басқа оқу процесіне қатыстыра, әдеттегі оқулық, адамдық борыш
мүмкіншіліктері болғанмен, сонымен қатар, есту жєне қызу жад, сонымен қатар
компьютерлік түсіндірулер қолдана алады.
Мәтіндік құрастырушы тиісті шек қойылған болу - өйткені әдеттегі
оқулық, қағаз және тереңдету зерттеуге арнаған қол қалады жіңішке
игерілгенді материал компьютерінде.
1. Көрнекілік принциптер: әрбір тарау жаңа түсініктерді есте сақтау
мен түсінуін жеңілдету үшін визуация мен текстен кадр коллекцияларынан
құралатыны болу керек;
2. Тармақталу принципі: қолданушының кез келген тарауғаөту таңдауы
үшін әрбір тарауда басқа тараулармен гипермәтінді сілтемелерімен байланысуы
керек;
3. Қалыптастыру принципі: студент өздігінен кадрлар ауысымын
басқарады, экранға кез келген мысал санын шақырту мүмкіндіктері болады.
Оқытушы есептің деңгейіне байланысты белгіленген есептердің шешу. Сонымен
қатар белгіленген күрделік деңгейіне байланысты бақылау сұрақтарына жауап
беру;
4. Үйренісу принципі: электрондық оқулық қолданушының оқу барысында
үйреніп жатқан материал күрделігі мен тереңдігін меңгеруін үйрету;
5. Комплекстік демеу принципі: кез келген уақытта қолданушы көп есеп
шығару мен көптеген мысалдарды қарастыру, үйреніп жатқан материалдарға
зейін қойғызуға комплекстік демеу алу керек. Компьютер тек қана ірі
өзгерістер, әртүрлі есептелер мен графиктер құрастыру ған емес, кез келген
күрделі деңгейдегі математикалық операцияларны шығарады;
6. Жинақтылық принципі: электрондық оқулықты жаңа тармақталған
тақырыптарды қосуға және кеңейту жолымен қатар әр пән бойынша электрондық
кітапхана құрастыру және студенттің оқытушылық және зерттеушінің жеке
электрондық бірікккен электрондық кешенге сыйғызуға мүмкіндік беретіндей
форматта орындалуы керек [34].
1.3 Электрондық оқулық тиімділігі
Электрондық оқулық күндізгі бөлімде оқитындардың өзіндік жұмысына
керек, өйткені:
▪ әдебиет оқулығына қарғанда үйренетін материалды түсінуге
жеңілдетеді;
▪ қолданушының дайындау деңгейіне интелетуальдық мүмкіндігіне
сәйкес үйренісужүргізіледі;
▪ көп есептерді шешу мен көп мысалдарды қарастыруға мүмкіндік
беру арқылы үлкен есептеулер мен өзгерістерден босатады;
▪ барлық кезеңдегі жұмыстағы өзіндік тексерулерді кеңінен
мүмкіндігі қамтамасыздау;
▪ шексіз түсіндіру мүмкнідігін шыдамды ұстаз ролін атқарады;
Оқулық студентке керек, өйткені онсыз сапалы және жан жақты білім мен
біліктілікті берілген пәннен ала алмайды.
Электрондық оқулық арнайыландырған аудиторияларда практикалық сабаққа
пайдалы, өйткені ол
▪ көптеген есептерді шешу үшін компьютерді пайдалануға
мүмкіндік береді, алынған шешім анализіне және оның
графикасынамен интерпритация үшін уақыт босайды;
▪ оқытушыға өзіндік жұмыс ретінде компьютердесабақты жүргізу
мүмкіндік;
▪ оқытушыға компьютер көмегімен бақылау жұмысының күрделілік
деңгеңінен және мазмұннын тарау арқылы студенттің білімін
тиімді және тез бақылауға мүмкіндік.
Электрондық оқулық оқытушы үшін ыңғайлы. Өйткені:
▪ көлемі жағынан аз, бірақ мазмұны бойынша бірқанша түсінікті
лекция мен практикалық сабақта материалды өз көзқарасы
бойыншаалып, қалғанын сабақтан тыс лекцияларды электронды
оқулықпен өзіндік жұмыс істеуге мүмкіндік береді;
▪ Бақылау жұмысы мен типтік есептеулер үй жұмысын тексерулерден
босату;
▪ Студенттермен жеклендірілген жұмыс істеу мүмкнідік әсіресе,
үй жұмысы мен бақылау шаралары қатысты бөлімінде [25].
1.4 Электрондақ оқулықты негізгі жасау кезеңдері
1. Әдебиеттерді таңдау
2. Авторлармен қайта өңдеу құқығы туралы шарт жасалуы
мазмұны
3. Тарауларды және басқа түсініктер жасау
4. Тараулардағы бөлім бойынша тексті өңдеу
5. Электрондық түрде гипермәтінді жүзеге асыру
6. Кешндік демеу жасау
7. Мультимедиялық айналу үшін материалды сұраптау
8. Материалдарды визуализациялау үшін дайындау
9. Материалдарды визуализациялау
Нәтижесінде осы сұраққа көп көңіл бөлуіміз керек. Білім реформасы
оқытушылар мен оқушылар үшін үйде және аудиториядабір компьютерлік ортасын
қамтамасыз ететін электрондық оқулық басылымы талап етілуі куерек. Мұнда
кітап басып шығарудыойлап табуына байланысты европалық білім беру
реформасымен параллель жүргізуге болады [8].
Ортағасырларда оқушылар толықтай ұстазына бағынышты болды. Өйткеніол
ақпаратқа ие болды.
Гутенбергтің кітапты басып шығару тапқырлығытапқырлығы ақпарат көзіне
барлығы бірдей жеткілікті болды. Бұл білім жүйесіне көптеген өзгерістер
әкелді.Кітап, қағазды оқушылар мен мұғалімдерде де болды. Сол сияқты
қазіргі білім реформасы үшін барлығына ортақ жаңа ақпарат көзін жасау
керек. Осы жағдайда мұғалімдер кейде студенттерге қарағанда
ыңғайсызжағдайлар көп болды [10].
Электрондық оқулықтарды пайдаланудың теориялық негізідері
Қазақстан Республикасындағы білімді ақпараттандыру жүйесін ары қарай
дамыту процесін оқып үйренудің ақпараттық ресурсы болып табылатын, оқытуға
арналған программалық құралдарды (ОАПҚ) дайындамай жүзеге асыру мүмкін
емес. Олардың атқаратын қызметтерінің де ауқымы кең, мысалы, бақылайтын
және тест жүргізетін программалар, компьютерлік ойындар, ақпаратық жүйелер,
оқыту орталары, электрондық оқулықтар және мультимедиалық программалар. Осы
оқытуға арналған программалық құралдардың әртүрлі нұсқауларын әзірлеу
Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми әдістемелік орталығының
(РБАО) негізгі жұмысы болып табылады.
Қазіргі кезде Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми
әдістемелік орталығының негізінен білім жүйесінің барлық сатылары үшін
электронды оқыту программаларын жасаумен шұғылданып келеді. Электронды
оқыту программаларын жасаумен құрастыру технологиясы (профессор Г.
Нурғалиева жасаған ) оқыту процесіндегі заңдылықтарға негізделіп жасалып,
бір – бірімен тығыз байланыста болатын төрт бөліктен тұрады, олар:
мотивациялық мақсаттық, мазмұндық операциялық және нәтижелік бақылау
компоненттері [14].
Электронды оқыту прграммаларының мотивациялық мақсаттық компоненті
модульдерді (микромодульдерді) құрастырудан тұрады. Модуль дегеніміз-
жергілікті (локальды), жүйелік және функционалдық білім жиындары. Ол
оқушының өз танымдық әрекетін ұйымдастыратын түйіні болып саналады.
Электронды оқыту программаларының мазмұндық компоненті гипермәтін
арқылы жүзеге асырылады. Гипермәтін-терминдерден, ұғымдардан, графиктерден
және диаграммалардан тұратын мәліметтер базасы ретінде берілген ақпараттық
оқыту ортасы. Мәтіндерді қазақ, орыс, ал кейбір жағдайда ағылшын тіліндегі
дыбыстар арқылы айтуға болады. Гипермәтін бейне материалдармен
толықтырылады.
Электронды оқыту программаларын операциялық компоненті интерактивті
формада берілетін тапсырмаларды орындау арқылы іске асырылады.
Электронды оқыту программаларының нәтижелік бақылау компоненті тест
алу жолымен жүргізіледі. Электронды оқыту программаларында тест
сұрақтарында берілген: бір дұрыс жауабы және бірнеше дұрыс емес, бірақ
ұқсас жаптары бар. Тест соңында, студент немесе оқушы, өзі қателескен
сұрақтарды тексеріп көре алады, әрбір тестен соң сұрақтардың реттік орны
ауыстырылып отырылады. Жалпы алғанда тест, қазіргі кезде кеңінен
қолданылады, ол оқушы, студент немесе мекеме қызметкерлерінің білімін
жоғарлату және тексеру мәселесіне байланысты енгізілген [9].
Студенттер үшін электронды оқыту программалары жоғарғы оқу орнында
(университет, институт), өздері толықтырып отыра алатын мәліметтер базасы
болып келеді. Электронды оқыту программаларымен жұмыс істеу, әрбір
студенттің өз мүмкіндіктерін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара,
өздігінен жүргізуі болып саналады. Қазіргі талаптарға сай, студенттердің
білімді өздігінен, жеке дара жұмыс жасауы, өзінің жұмысын өзі нәтижелеуі,
осының барлығы электрондық оқулықтардың кең пайдалануына байланысты болады.
Әрбір пән бойынша электрондық оқулықтардың бар болуы, олармен жұмыс жасауы,
студенттің білімін жоғарлауы бізге дәлел. Оның себептері өте көп, оның бірі
электрондық оқулықтардың қолайлығы және материалдардың жыл сайын
өзгертіліп, толықтырылып отырылуы яғни мұғалім немесе оқытушы үшін
электронды оқыту программалары, бұл күнбе- күн дамытылып отыратын ашық
түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре
алады. Сол себепті электронды оқыту программаларын әзірлеп оны дамытудағы
Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми әдістемелік орталығының
жұмысы да қайта оралып келіп түсіп жатқан ұсыныстар мен пікірлер арқылы
тиімділігін бірте-бірте арттыратыны талас тудырмаса керек [3].
Қазіргі кезде білім процесінің әртүрлі тұлғалары арасында қашықтан
мәлімет алмасу ісі мүмкін болып, олар бір – бірімен ашық түрде компьютерлер
көмегімен өз пәндері айналасында пікірлесе алатын болды, мысалы:
мұғалімдер- мұғалімдермен, мұғалімдер – студенттермен, мұғалімдер – оқулық
жазушыларымен, студенттер - оқулық жазушыларымен, т.б.
Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми әдістемелік
орталығының өз электронды оқыту программалары жайлы әр жерден - Прагадағы
американ және ағылшын әріптестерінен, Ресейдегі Просвещение баспасынан,
А.И.Герцен атындағы Ресей мемлекеттік педагогикалық университетінен, Омск
мемлекеттік педагогикалық университетінен көптеген қолдаған ұсыныстар,
Алматы мұғалімдерінен - 108 құптаушы пікірлер, Батыс Қазақстан облысы
мұғалімдер білімін жетілдіру институтынан оң көзқарас естіп, Ы.Алтынсарин
атындағы ҚБА – ның дамыта оқыту орталығынан және Шығыс Қазақстан облысы
білімінің жаңа технологиялары аймақтық орталығынан осы жұмысты қуаттаған
пікірлер алды.
Соңғы кезде Европадағы қашықтықтан оқыту жүйелерінде компьютерлік және
коммуникациялық технологиялар өте кең пайдаланылады. Осыған орай Солтүстік
Америкадағы және Европадағы қашықтықтан оқыту жүйелерінің арасындағы бұрын
айтылып жүрген кемшіліктер мен технологиялық айырмашылықтар толығынан
жойылды деп айтуға болады. Қазіргі кезде электрондық түрде компьютер
желілері арқылы оқытатын жоғарғы білім бағдарламалары 40-тан астам елдерде
зерттеліп, жүзеге асырылуда. Осы елдердің қатарында Азиядағы, Америкадағы
және жаңа дамып келе жатқан мемлекеттерде де бар [22].
Бүгінгі күні білім берудің осы нысаны Европа елдерінде, Ресейдегі,
сонымен қатар Қазақстанда дамуда.
Осы сияқты тиімділігі жоғары білім беру технологиясы Атырауда жүзеге
асырылып, оған республика мамандары жоғары баға берді. 1994-1998 жылдар
арасында Қазақстанның әрбір аймағында қашықтықтан білім беретін оқыту
орталықтарының жүйесі қалыптастырылды.
Қазақ мемлекеттік халықаралық қатынастар мен әлем тілдері
университетінде шет тілдерін игеру үшін электронды оқыту программалары
жасалып компьютерлік кітапхана іске қосылған [23].
Электронды оқыту программаларын операциялық компоненті интерактивті
формада берілетін тапсырмаларды орындау арқылы іске асырылады.
1.5 Электронды оқыту құралдарымен жұмыс жасаудың тиімділігі
Қазіргі ақпараттандыру, білім беруді ақпараттандыру деген сөз
тіркестері біздің сөздік қорымызға еніп кетті. Олай болса, қоғамдағы
ақпараттандыру дегеніміз - ғылыми техникалық прогресс жетістіктерінің
күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни адам өміріне іс-
әрекеттің интеллектуалды түрлерінің жан- жақты әсер етуі мен ролінің
жоғарлауына байланысты объективті прогресс.
Электрондық оқыту программалары - дербес компьютерге жүктелетін арнайы
форматталған электронды құжат немесе қағазға басылған кітапты толықтай
ауыстыратын мамандандырылған құрылғы.
Білім берудің кез–келген саласында Электрондық оқыту программаларын
пайдалану оқушылардың, танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай,
логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шаруашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды [7].
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе бір ғана оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандыр-
майды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқыту программа-ларын
пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Адамзат өркениетінің дамуындағы негізгі ерекшелік ақпаратты жинау,
өндеу және пайдалану болып табылады. Ақпараттық қоғамда бастапқы
компьютерлік сауатты болмайынша, белгілі бір міндетті немесе мәселені
шешуде компьютерлік құралдарды қолдана білмейінше қазіргі ғылымда,
мәдениетте, өндірісте, іскерлік және басқа да тіршілік салаларында адамның
шығармашылық күш – қуатын жүзеге асыру мүмкін емес.
1.6 Оқу процесіндегі электрондық оқулықтың пайдасы
Методикалық қамтамасыздандыру қалпы және мектептердегі информатика
курсын жүргізу, бұл методикалық жүйенің қандай деңгейде екенін көрсетеді.
Қазіргі кезде Ресей мемлекетінде және басқа шет елдерде, информатика пәнін
жүргізудегі зерттеу облысы, Қазақстан ғалымдарының жұмысына үлкен әсер
етеді. Ең бірінші орта білімді ақпараттандыру мәселесі бойынша, Шварцбурд
С.И, Ершов, А.П., Кузнецов А.А., Монахов В.М деген Ресей ғалымдарының
зерттеу жұмыстары талқыланған. Компьютерлермен жұмыс жасау, оқыту жүйесінің
басты бағыты, бұл ЭЕМ және программалау негізін оқыту болып саналады [6].
Информатика курсының дамуы, ендігі кезекте , екі бағытта жүреді:
1-ші ол, есептерді дайын программалар арқылы шешу (Житомирский В.Г.,
Каймин В.А., Кузнецов Э.И. жұмыстарында талқыланады), ал екінші жағы бұл
оқушыларды, ақпараттық қоғамдағы өндіріс саласымен таныстыру, яғни
информатиканы өндіріс мәселесімен сипаттау, бұл Бешенков С.А. және
ГригорьевС.Г. жұмыстарымен іске асады.
Және де, оқу процесін есептеуіш техникамен және программалармен
қамтамасыздандыру мәселелері қарастырылады. Қазіргі кездегі көптеген
Қазақстан орта мектептерінің, IBM – сәйкестік техникамен компьютерлермен
және программалармен қамтамасыздандыру жұмыстары жүргізілуде. Осыған
байланысты, оқу процесін компьютерлермен жабдықтау және дұрыс оқыту
мәселелеріне арналған зерттеулер жүргізіле басталды, яғни бұл салада
жүргізілген зертеулер оқу процесінде, компьютерлермен жұмыс жасаудағы және
үйретудегі тиімді жолдарды табуда. Бидайбеков Е.Ы, Кариев С.А, Абдиев К.С.
еңбектерінде, жаңа методика әдістері көрсетілген. Менің диплом жұмысымда,
студенттердің Internet – технологиялары мен жұмыс жасау методикалары
көрсетіледі [23].
Электрондық оқулық бағдарламалық қамтамасы
Оқытудың активтілігі. (Оқытудағы бағытты оқушының өзі таңдай алады;
Оқушы мулитимедиалық конструкторларды пайдалана отырып, оқу процесінің
қатысышусы болып табылады; Оқитын материалдарға, басқа материалдарды
қолдана отырып толықтыруларды жасай алады.)
• Жеке оқыту (Тесттік модульде тәжірибелік қайта байланыс жасау,
материалдардың көп деңгейлілігі және анимациялық қосымшаларды, уақыт
маштабында көрсету жылдамдығын реттеу)
• Адаптивтілік (Өзінің білімін, әр бөлімдерді оқып үйрену барысында
тексеруі. Өзінің оқу процесі барысында көп деңгейлі оқытуды пайдалану.)
• Эмоционалдық әсер ету. (Қосымша прсихологиялық құрылымдардың бар болуы,
материалдарды қабылдап еске сақтауға атсалысады; Оқу материалдарын
полимодалдық формада көрініс алуы, яғни статикалық және динамикалық елестеу
және дыбыстық қамтамасыздандыру болып табылады.)
Басқару мүмкіндіктері.
• Толық дидактикалық оқыту циклі (Оқу материалының оқудағы теориялық және
тәжірибелік мүмкіндік тері)
• Оқытудың интерактивтілігі. (модельдердің түрінің, басқаша құруының, қайта
өзгерту мүмкіндіктері; Оқыту саласында ақпартты жинастыру және
қорытындылау)
• Өзінің жұмысын өзі таңдап орындау функциясы. (Оқушы өзінің білімді
меңгеру ісінің жолын өзі таңдап, өзі болжайды. )
Технологиялық және ұйымдастыру мүмкіндіктері.
• Оқулықпен адиторялар ішінде өздігінен жұмыс жасау мүмкіндігі. Оқулықпен
аудитория ішінде емес, өздігінен жұмыс жасау мүмкіндігі.
• Жұмыс істеу ұнамдылығы. (Жақсы интерфейс, оқушының жеке ерекшелік
қасиетін есептеуі, оқу материалдарына немесе сұраныс жүйесі ақпаратына, көп
рет сұрақ қоюдағы уақытты үнемдеу)
• Электрондық оқулықпен жұмыс жасаудағы арнайы жабдықтардың
(компьютерлердің) бар болуы.
• Үлкен ақпарат масивтерін оңай сақтауы. (Компакт дискідегі ақпарат,
көптеген бірнеше қалың кітаптар мен салыстырғанда аз орын алады.)
Қортындылай келгенде, оқу басылымдардың дидактикалық мүмкіндіктерін,
кішігірім зерттеулердің өзінде – ақ, оқушылардың өздік жұмыс жасаудағы,
электрондық оқулықтармен жұмыс істеудің перспективалары мен оның
артықшылығы көрсетіледі. Мультимедиалық технолгиялардың электрондық оқулық
ішінде бар болуы, оқушылардың оқу материалын қабылдау мен түсіну қабілетін
жоғарлатады. Электрондық оқулықты жасағанда мультимедиалық технолгияларды
қолдануы, интелектуалды жағынан көп уақыт және қаражат алатынын және жасауы
қиынға түсетінін оқу орындарының басқарушылары білуі керек.
Оқу орнынын басқарушылары ММУП жасаудағы, педагогтардың творчестволық
талабтарынын қолдауы қажет [19].
1.7 Электрондық оқулықты жасау тәсілдері
Электрондық оқулық бұл не? Және оның кәдімгі кітап-оқулықтан
айырмашылғы неде? Жалпы жағдайда электрондық оқулық бұл оқушылардың
(студенттердің) білімін тексеруге арналған оқытушы, тексеруші, қадағалаушы,
модельдеуші комплексті оқыту программасы. Электрондық оқулық әр қашан да
толықтырылып отыруда және оқушының қарама қарсы байланысымен сипатталады.
Керекті ақпаратты тез арада тауып, оны түсінуге жағдай жасайды, ал кәдімгі
оқулықта ондай қасиеттер жоқ және қиынға түседі. Оқушы өз уақытын алмайды,
себебі керекті материалды гипертекст арқылы жылдам табуға болады. Қысқа
текст болса да оған қатарлас мультимедиалық мүмкіндіктері бар, яғни ол
материалды кино, мультфильм арқылы көрсетіп түсіндіре алады. Кейбір
жерлерде дыбыстық ақпараттар қоры орналасқан, оқушы оны тыңдап, түсінеді.
Тағы да оның бір қасиеті, оқушы өз білімін тез арада тексеріп алатынында,
яғни көптеген электрондық оқулықтарда тестіттік программалар болады. Ең
бірінші бұл салада, яғни қоғамды ақпараттандыру саласында жұмыс жүргізген
ғалымдардың еңбектері талқыланады. Бұлар: Шварцбурд С.И., ЕршовА.П.,
Кузнецов А.А., Монахов В.М. және т.б [17].
Электрондық оқулықтарды жасау жүйесіне қойылатын талаптар.
Электрондық оқулыққа кіретін барлық ақпаратты, көркемдік технологиялар
мен әртүрлі мәтіндік, графикалық редакторларды пайдалану арқылы жасалынады,
электрондық оқулықтарды игеру оңайлылығы осыған байланысты болады.
Электрондық оқулықты жасау ортасының қолайлығы, үлкен проектің барлығын
емес, бірнеше мамандардың проектінің өзара белгілі бір бөлігін алып, сол
бөлігінде ғана жұмыс істеуі мүмкін.
Электронды оқулықтарды жасағанда пайдаланылатын құралдарды
классификациялау [15].
Электрондық оқулықты жасау құралдарын 3 топқа бөлуге болады. Мысалға:
комплекстік критерилерді пайдаланып, техникалық қамтамасыз-дардыру
талаптары мен қолдану ерекшеліктері, функциялардың орындалуы.
Көрсетілген критерилерге сәйкес келесі класификация мүмкіндіктерін
атап айтуға болады:
- Саймандық құралдардың ортақ міндеттері;
- Мультимедия құралдары;
- Гипермәтіндік және гипермедиялық құралдар;
Электрондық оқулықты жасаудағы жалпы қолданылатын құрал жабдықтар.
Білікті маман программалаушы болмаған жағдайда, электрондық оқулық
жасауда қолданушыларға, жалпы қолданылатын құрал жабдықтар арналады.
Электрондық эқулықтарды жасаудағы жалпы қолданылатын жабдықтар келесі
мүмккіндіктермен қамтамасыз етеді:
- электрондық оқулықтың құрылымын жасауда
- Мәтінді форматтау мен редакциялау (мәтіндік редактор) және енгізу;
- бөлімді дайындаудағы статикалық көркемдік (графикалық редактор);
- Динамикалық көркемдік бөлімді дайындауда (дыбыстық және
анимациялық фрагменттер);
- Электрондық оқулықты жасауда, басқа құрал жабдықтарды пайдалану,
жасауға арналған модульдерді іске қосу.
Гиперсілтемелік құралдар.
Гипермәтін – бұл, мәтіндік материалды берудегі сызықтық емес тәсілі,
мәтіннің ішінде, басқа мәтіндік фрагменттермен байланыстырылатын
ерекшеленген сөздер болады. Осылайша пайдаланушы мәтін беттерін ауыстып,
отырады, егер сызықтық мәтіннен нақты бір сілтеме арқылы шығып кетуі
мүмкін, яғни ақпарат алу процесін адам өзі басқарады. Анимациялық фрагмент
ретінде бейнелер, мәтін, анимацияр және дыбыс кіреді.
Құрлымдылық және оңай пайдалану, электрондық оқулыққа қойылатын
талаптарын гиперсілтемелік технологиялар қанағаттандырады. Керек кезін
осындай оқулықты қандай болмасын серверге салуға және оны оңай дұрыстап
түзетуге болады. Қазіргі кезде әртүрлі, гипермәтіндік форматтардың көптеген
түрлері бар. (HTML, DHTML, PHP және т.б.)
Электрондық оқулықтың құрылымдық ұйымдастырылуы
Қазіргі кедзде компьютерлік өнімдер нарығында электрондық оқулықтар
сияқты үйретуші программалар саны жылдан жылға өсіп келеді Бірақ та
электрондық оқулықтың өзі және оның ішіндегі қандай функциялардың болуы
туралы әлі де таластар көп. Электрондық оқулықтың жасалу салты бойынша
оқулықтың: оқу материалынан, өздік жұмыстан және бақылау функцияларынан
құрылуы қажет [44].
Ал қазіргі кезде электрондық оқулыққа келесі талаптар қойылады:
- Таңдалған оқу крсы бойынша, ақпарат жақсы құрылуы керек.
- Мәтіндік ақпарат көптеген сілтемелер мен қилысуы керек. Ол
пайдаланушының белгілі ақпаратты іздеуге тез тауып алуға жағдай
жасайды.
- Электрондық оқулық ішінде дыбыстық ақпараттың болуы қажет.
Электрондық оқулықтың жұмыс жасау режимдері.
Электрондық оқулықтың жұмыс істеуіндегі 3 негізгі режимді атап айтуға
болады:
- Тексерусіз оқыту;
- Тексерілетін оқыту, әрбір бөлімнің (параграф) соңында оқушың
берілген материалды қаншалықты ұйғарғанын тексеру үшін бірнеше
сұрақтарға жауап беруі керек;
- Қадағалау, қорытынды бағасын шығару .
Қазіргі кезде оқулықтарға келесі талаптар қойылады: құрылымдылығы,
жұмыс істеу қолайлығы, материалдардың көрнекілігі. Осы талаптарды
қанағаттандыру үшін гипермәтіндік технолгияларды пайдалануымыз қажет.
Электрондық оқулық ішіне қадағалау құралдары кіреді, білімді қадағалау
оқытудың басты мәселелерінің бірі болып табылады. Бұрынғы кезден бері білім
беру жүйесінде білімді қадағалау ауызша формада өтіліп жүрді. Ал қазіргі
кезде әртүрлі тесттік әдістер қолданылуда. Көп адамдар, бұл әдістің
қолайлығына сенбейді, олардың ойынша бұл әдіс, келесі әдеттер мен
дағдыларды жояды мысалға анализдеу, салыстыру және т.б. Сондықтанда білім
беру беруде жаңа технолгияларды пайдалану оқу ісі сапасын жоғарлатады деп
сенеміз және оқушының дайындалу процесіндегі ең керекті құралы болады деп
ойлаймыз [36].
Бір ғылыми сала бойынша білімді қамту үшін жалғыз теорияны білу аз,
сондықтан да есептерді шығаруға арналатын тәжірибені де білу керек.
Осы мақсаттарға жету үшін электрондық оқулық құрамына модельдік
программалар енгізілген.
1.8 Оқытушы бағдарламаның типологиясы
Қазіргі кезеңде оқулықтар теориясы, оқытудың жаңа ақпараттық
технологилармен жобалау әдістемесі жасалуда. Оқыту процессін
компьютерлендіру үрдісі мұғалімдердің қызығушылығын, шығармашылық
ізденісін, элдектронды оқулықтарды жасау технологияларын және оларды іс –
тәжірибеде қолдану ідңстерін игеруге ұмтылысын тудыруда. Электрондық
оқулықтың ерекшелігі модулдікке сәйкестігі, жоғары мобильдігі мен оқуға,
үйренуге икемдігі. Бұл оқулық – ғылыми – педагогикалық құрал.
Электрондық оқу құралы педагогикалық бағдарламалық құралдардан басқа
әдістемелік және дидактикалық бағдарламалар кіретін компьютерлік
бағдарламалық-әдістемелік жиынтықтың негізгі бөлімі болып табылады.
Электрондық оқу құралының педагогикалық құндылығы мен сапасы оны
әзірлеу барысында қойылған талаптардың қаншалықты толық ескерілгендігіне
байланысты болады [32].
Қазіргі уақытта әдістемелік мақсаттарға тәуелді электрондық оқыту
жүйесінің бірыңғай классификациясы жоқ
В настоящее время нет единой классификации электронных обучающих
систем, хотя во многих работах в зависимости от методических целей,
реализация которых оправдывает введение электронных обучающих систем,
выделяют среди них следующие типы:
1. Бағдарлама-тренажерлар – білім мен дағдыны қалыптастыру мен бекіту үшін,
сонымен қатар оқушының өзіндік дайындығы үшін арналған. Бұл бағдарламаны
пайдаланған кезде теориялық материал оқушымен игерілген деп танылады. Бұл
электрондық оқытушы жүйенің көпшілігі бихевиоризм рухында құрастырылған,
яғни жетекші принціпті дұрыс жауаппен бекіту деген сөз. Кездейсоқ
кезектілікте оқу міндеттері басым болады, оның қиындық деңгейін педагог
анықтайды. Егер оқушы дұрыс шешім тапса, ол туралы оған хабар беріледі,
немесе дұрыс жауап беріледі, немесе көмек сұрауға мүмкіндік беріледі. Осы
тәріздес компьтерлік оқу бағдарламалары оқуды таратады. Оның жай ғана
техникалық құралдар көмегімен таратылатын бағдарламалық оқытудан аз ғана
айырмашылығы бар. Бірақ ПК ақпаратты беруде жауап түріне қарағанда үлкен
мағынасы бар. Көптеген жүйелер жүйеленген жауаптарды кейбір шектеулермен
енгізуге жол береді. Қазіргі уақытта қарастырылып отырған түрдегі
бағдарлама саны жеткілікті әзірленген. Оны әзірлеу кезінде оқыту және оқу
қызметінің процессі туралы білімнің аса қажеті жоқ. Сезіну қабілеті де
жеткілікті [33].
Бақылаушы бағдарлама білім мен іскерліктің белгілі бір деңгейін
бақылау үшін арналған. Оқу процессінде оқушылардың білімін бақылау ең
негізгі, сонымен қатар теориялық зерттеу деңгейі мен ұйымның сипаты жағынан
әлсіз звеносы болады. Қолданыстағы үлгілер мен әдістерді бақылау
барысындағы негізгі кемшілік олар оқу ақпаратын игерудің сапалық бағасының
тұрақтылығы мен инварианттық қамтамасыз етудің жоқтығы. Оқыту барысындағы
бақылау проблемалар түйінінің аясында жетілдіріліп, қалыптасқан білім,
іскерлік және біліктілік бағаларының шынайылылығын көтеру проблемасы. Бұл
проблеманы екі аспектіде қарауға болады: біріншіден, оқушылардың іс
жүзіндегі білім деңгейінің педагогикалық бағаға сәйкестігін деңгейін көтеру
ретінде; екіншіден, кездейсоқ факторлар мен мұғалімнің субъективті
көзқарасына тәуелді емес бақылауды қамтамасыз ететін әдістемелік бақылауды
құрастыру мен жүзеге асыру. Бақылаушы бағдарламалардың қатысты пакеттерін
пайдалану оқытудың тиімділігін және оқытушының өндірістік еңбегін көтереді,
бақылауға талап қойылған тұрақтылық пен инварианттықты, мұғалімнің
субъективті талаптарына тәуелсіздікті бағыштайды.
3. Жаңа түсініктерді игеруге баса назар аударатын қамқоршы
бағдарламалар, олардың көбі тармақталған бағдарламалармен оқытуға жақын
режимде жұмыс істейді. Бұл тәрізді бағдарламалар сұхбаттың көмегімен
жүргізіледі.
4. Суреттеу характеріндегі оқыту материалын көрнекі түрде көрсетуге
арналған көрсету бағдарламасы. Оқытушы жаңа материалды түсіндіру барысында
компьтерді қолдана алады.
Электронды оқулықтың нәтижелілігі мынада:
- тез арада қайтарма байланыс болуын қамтамасыз етеді
(интерактивті қасиеті)
- қажетті ақпараттық материалдарды жылдам тауып алуға мүмкіндік
береді.
- Гипермәтіндік түсіндіруден жан жақты ақпараттық материалдар
алады.
- әрбір жеке тұлғаның, блімін, білік іскерлігін әрбір тараулар
бойынша тексеруге, бағалауға мүмкіндік береді.
Электронды оқулықтың жасалуы концептуальдық негіздегі модульдік оқудың
педагогикалық теориясы болып есептеледі. Болашақ мұғалімдерге үлкен
ақпараттық білім алабына жол көрсетеді.
Электронды оқулықты мынандай жағдайларда қолдануға болады.
- теориялық материалды өз бтімен оқып үйренуге, зерттеуге
мүмкіндік береді;
- сабақты иллюстрациялық материал ретінде жабдықтауда
көмектеседі;
- сабақта және сабақтан тыс уақытта өз бетімен әртүрлі деңгейін,
шығармашылық тапсырмалар орындауға мүмкіндік берілген.
Емтиханға дайындық кезеңдерінде пайдаланылады.
Болашақ мамандарды кісңптңк дайындауда электронды оқулықты қолдану өте
тиімді. Оқушылар өздерінің білім көлемін өз бетімен толықтырып, емтихан
материалдарына дайындалады және ақпараттық білім арқылы танымдық ойлауын
қабілеттіліктерін дамытады. Ал оқушылар үшін ашық әдістемелік жүйе, өзінің
іс тәжірибесінің жинақталуына, шығармашылық ізденістері негізінде оқулықты
толықтырып, дамытып, жетілдіруге мүмкіндік береді. Электронды оқулықты
қолдану оқушылардың жоғары белсенді дүниетанымын және өзіндік жұмыс аясын
кеңейтеді, оқыту үрдісін саралауға, жан жақты ақпараттандыруға, білім
мазмұнын ізгілендіруге көмектеседі [37].
Елімізде оқыту ісін ақпараттандыру білім беру сапасын көтереді,
оқушылардың әдістемелік өсу деңгейін қамтамасыз етеді. Орта арнаулы оқу
орындарында болашақ мұғалімдерді дайындау сапасын арттыруға және оқу
танымдық үрлісті ақпараттандыру арқылы жандандыруға мүмкіндік аламыз.
Оқу материалының құрылымы
Қашықтан оқытудың негізгі түсініктері
Қашықтан оқыту (ҚО) дегеніміз оқытушы мен студент арасындағы аумақтық
қарым қатынас арқылы ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды
пайдалану арқылы жүзеге асырылатын оқу процедурасының көпшілік бөлігі.
Қашықтан оқыту - қашықтан оқыту арқылы жүзеге асырылатын білім.
Қашықтан оқыту технологиясы (білім беру үдірісі) – заман талабына сай
ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың негізінде оқу үдірісін
қашықтан қамтамасыз ететін оқу құралдары мен әдістерінің және әкімшілік оқу
үдірісінің жиынтығы.
Кейс-технология – мәтіндік, аудиобейнелік мультимедиялық оқу
әдістемелік материалдарын теруді пайдалану негізінде оқытудың қашықтан
оқыту технологиясының түрі және оларды оқытушы – тьюторлардан дәстүрлі және
қашықтан оқыту әдісімен кеңес ұйымдастыра отырып өзіндік оқу.
ТВ-технология – оқушы үшін телевидение жүйесін пайдалана отырып щқу
әдістемелік материалдарын жеткізу және оқытушы – тьюторлардан әрдайым кеңес
алуды ұйымдастыру [38].
Желілік технология – телекоммуникациялар желісін студенттерді оқу
әдістемелік материалдарды пайдалануға және оқытушы, әкімшілік және оқушы
арасындағы белсенді қарым қатынасқа жұмылдыру.
ҚО жүйесі – қашықтан оқыту технологиясының көмегімен білім алуды
қамтамасыз ететін жалпы білім беретін жүйе. Оның құрамына: әкімшіліктің
кадрлық құрамы мен техникалық мамандар, профессорлық оқытушы құрам, оқу
материалдары мен өнімдері, оқыту әдістемесі мен оқушыларға білімді жеткізу
құралдары кіреді.
ҚО жүйесінің мекемесі - ҚО жүйесінің мекемесінің қызметін қамтамасыз
ететін жалпы білім беретін мекеме немесе жалпы білім беретін мекемелер
бірлестігі.
Қашықтан оқытудың орталығы (ҚО орталығы), Қашықтан білім беру орталығы
– білім беру үрдісінің әкімшілік, оқу-әдістемелік, ақпараттық және
технологиялық қолдауды жүзеге асыратын бөлек құрылымдық бөлім, өкілеттілік
немесе филиал [39].
ҚО қор орталығы - ӨО үшін өзіндік оқу құралдарын шығарады және
басқалардан алынған оқу материалдарын тарататын жалпы білімдік ұйым немесе
оның бөлімшесі.
Толық масштабты қашықтан оқыту – оқушыға оқудың толық цикілін өтіп,
қатысты деңгейде білім алғаны үшін белгілі бір құжат (диплом) беретін
қашықтан оқытудың түрі.
Толық масштабты қашықтан оқыту ұйымы – оқытушылық, әдістемелік,
технологиялық, техникалық және әкімшілік потенциалға ие оқу ұйымы. Ол
қашықтан оқытудың мемелекеттік стандартын толық көлемде сапамен қамтамасыз
етеді.
Толық масштабты қашықтан оқытудың оқыту орталығы – белгілі бір
георгафиялық пункітте толық масштабты қашықтан оқытуды ұйымдастыратын
өзіндік оқыту ғимараты, жабдығы мен комуникация құралдары, әкімшілік және
оқыту-көмекші қызметкерлері бар құрылымдық бөлім, филиал немесе
өкілеттілік. Ол сол географиялық пункіт тұрғындары үшін қашықтан оқыту
технологиясы бойынша білім беретін арнаулы оқу орны болады.
Қашықтан оқытудың жеке түрі – қажетті телекоммуникация құралдары бар
жеке оқушымен қашықтан оқыту технологиясы бойынша білім беру процесін
жүргізу.
Қашықтан оқытудың оқу материалдарының базасы – оқу материалдар
(оқулықтар, оқу құралдары және т.б.), оқытудың әдістері мен тәсілдері, оқу
– танымдық жұмыстарын ұйымдастыру құралдары [40].
ҚО ақпараттық-білім орталығы – оқу материалдарының жиынтығы, оны
әзірлеу құралдары, сақтау, тарату мен қол жеткізу.
Виртуалды аудитория–деректерді тарату каналдары арқылы біріктірілген
және қашықтан оқыту технологиясының шегінде мазмұны бірдей оқу
процедураларын орындайтын бір бірімен және оқытушымен интерактивті
байланыста болатын бір бірінен қашықтағы жұмыс орындары.
Желіге алыстан қатынас құру зертханасы–оқу–зерттеу жабдығымен арнайы
жабдықталған шынайы оқу ұйымы, оған телекоммуникацияның байланыс каналы
арқылы қол жеткізуге болады.
ҚО виртуалды зертханасы - желіге алыстан қатынас құру зертханасы,
шынайы оқу – зерттеу жабдығы математикалық моделдеу құралдарымен
ауыстырылған.
ҚО Инструментальные средства құралдары – ҚО ортасында ақпараттық білім
беруде оқу материалдарын көрсету үшін пайдаланылатын бағдарламалық және
ақпараттық қамтамасыз ету.
ҚО әдістемелік оқулықтармен қамтамасыз ету – оқу материалдарының
базасы, осы базаның басқару жүйесі, ҚО әдістемелері, тестілер, қашықтан
оқыту нұсқаулықтары, дидактикалық және психологиялық аспектілер.
ҚО бағдарламалық қамтамасыз ету – қашықтан оқытудың қандай да болмасын
бір түрінде пайдаланылатын бағдарламалар мен бағдарламалық жиынтықтар [41].
ҚО техникалық жабдықтау – ақпараттық – жалпы білім беретін ортада
қолданылатын есептегіш, телекомуникациялық, спутниктік, теледидарлық,
перефериялық, көбейткіш және басқа да құрал жабдықтар, сонымен қатар
деректер таратқышы.
ҚО ұйымдастыруды қамтамасыз ету – жергілікті және федерациялық
заңдылыққа сәйкес ҚО технологиясын пайдалана отырып оқу процесін
ұйымдастыру, сонымен қатар оны пайдалану нұсқаулығын пайдалану.
ҚО нормативтік – құқұқтық қамтамасыз ету – ҚР білім беру
Министрлігінің нормативтік – құқұқтық құжаттары (лицензия, аттестациялық
және аккредитациялық нормалар мен тәртіптер, заң актілері, стандарттар,
бұйрықтар, өкімдер және т.б.), сонымен қатар ҚО қашықтан оқыту
технологиясының нег.ізінде оқу процесін жүргізетін және ұйымдастыратын
ұйымның ішкі нормативтік құжаттары.
ҚО кадрлық қамтамасыз ету – штат кестесі, лауазымдық нұсқаулықтар, ҚО
жалпы білім беретін мекеменің оқу материалдарының базасын толықтыратын және
әзірлейтін және оны жүргізуге тартылатын профессорлық- оқытушы құрам.
Экстерриториялық профессорлық-оқытушы құрам–ҚО жүйесінің әр жерде
тұратын професорлары мен оқытушылары, олар өзара телкомуникация
құралдарымен келісім шарттар арқылы өзара байланыста болады.
Тьютор – қашықтан оқытудың технологиясы бойынша белгілі бір пәннен
оқушының білімі бақылайтын және оқытатын, өзіндік жұмысқа жетекші болатын
мансапты қызметкер, әдіскер, оқытушы.
Қашықтан оқытудың негізгі ерекшеліктері.
Қашықтан оқытудың отандық және шет елдік тәжірибесіне талдау жасау
оған тән ерекшеліктерді атап көрсетуге мүмкіндік береді. Олардың ішінде:
Иілгіштік – оқитындар өзіне ыңғайлы жерде, қолайлы уақытта және
екпінді жұмыс жасайды. Әркім пәннің курсын меңгеру мен таңдаған пән бойынша
қажетті білім ала алады [42].
Модульдік – ҚО программасының негізіне модульдік принціп жатады. Оқушы
меңгерген әрбір жеке пән (оқу курсы) белгілі пәндік аймақтың мазмұны
бойынша теңбе – тең. Бұл тәуелсіз оқу курстарының жиынынан жеке және топтық
қажеттіліктерге жауап беретін оқу жоспарын құруға мүмкіндік береді.
Параллельдік – оқу негізгі кәсіби іс әрекет оқумен бірге, басқаша
айтқанда “өндірістен қол үзбей” өткізілуі мүмкін.
Алыстан әрекет жасау – Оқушының орналасқан жерден білім беру
мекемесіне дейінгі (байланыстың сапалы жұмысы кезінде) ара қашықтығы тиімді
білім беру үрдісі үшін кедергі болмайды.
Асинхрондылық – оқу үрдісінде оқушы мен оқытушы әрбір сабақ кестесі
үшін ыңғайлы жұмыс істейді [43].
Қамту – бұл ерекшелікті кейде “жаппай” деп атайды. Оқытушылардың саны
сынды параметр емес.
Тиімділік – бұл қашықтан оқытудың экономикалық тиімділігімен
түсіндіріледі.
Оқытушы – оқытушының жаңа ролі мен функциясы жөнінде сөз болады.
Оқушы – оқушыға қойылатын талап дәстүрліден ерекше болады.
ЖАТ (жаңа ақпараттық технология) – қашықтан оқыту жүйелерінде
ақпараттық технологияның барлық түрі пайдаланылады, бірақ ерекше жаңа
ақпараттық технологиялық компьютерлер, компьютерлік желілер мен мультимедиа
жүйелрі және т.б. құралдар болып табылады.
Әлеуметтік – қашықтан оқыту белгілі дәрежеде тұрғылықты жері мен
материалдық жағдайына тәуелсіз білім алудың тең мүмкіндігін қамтамасыз ете
отырып, әлеуметтік салмақты түсіреді.
Интернационалдық – қашықтан оқыту білім беру қызметінде импорт пен
экспорттың қолайлы мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
Саналған ерекшеліктер білім алудың басқа формаларының алдында қашықтан
оқытудың артықшылығын көрсетеді. Міне осы ерекшеліктердің бар болуы
қашықтан оқытудың сапасын көтеру мәселелерін талдау, сапаны жақсартудың ең
негізгі көрсеткіштері – оқу үрдісін оқу - әдістемелік материалдарымен
қамтамасыз ету және алдыңғы қатарлы оқыту технологияларын пайдалану
қажеттілігін көрсетеді [44].
Қазіргі уақытта қашықтан оқыту мәселелерінің іске асырылуын қадағалау
мына мәселелерге ерекше көңіл бөлініп, ондағы келесі қиыншылықтарды жеңе
білуді қажет етеді:
Оқу әдістемелік құралдарға қойылатын әдістемелік талаптар авторлардың
материалдардың мейлінше толық беру мүмкінділігін шектейді. Ал бұл мәселені
шешу білім беру қызметтерін іске асырып отырған құрылымдардың қолынан
келмейді.
Қашықтан оқыту материалдарымен жабдықтаушылардың білім беру деңгейін
көтеруді қолдау, олардың қызметін бағалау, қаражаттандыру, техникалық және
әдістемелік көмек беруді қалыптастыру оқу үрдісін жоғары білікті
мамандармен қамтамасыз етудің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz