Кәсіпорынның меншік обьектісінің жалпы құнын есептеу

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Тақырыпты зерттеу өзектілігі. Дипломдық жұмыстың тақырыбы «Кәсіпорынның құнын бағалаудағы әдістемелік тәсілдер» туралы. Кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерінің жақсы жетістіктерге жету мақсатында, тәжірибелік және ізденіс жүйесі меншікті басқару факторының негізі ретінде бағалау қызметі қолданылады. «ҚР бағалау қызметі туралы» заңына сәйкес нарықтық экономикада бiздің елдiң өткелi ғылым және тәжiрибенiң жаңа облыстарының қатардың терең дамытуы талап еттi. мемлекеттік меншікті жекелендіру кезінде, басқаруды сенімділікке беру немесе жалға беру, сату, сатып алу, жарғылық қордың салымы ретінде ипотекалық несиенің жүргізілуі кезінде қоғамдық бағалау үлкен роль атқарады. Сонымен қатар мүлік туралы мәміле кезінде міндеттелген бағалау жүргізіледі.

Бағалау процессі - құны соңғы тұжырыдама жасау үшін бағалаудың белгілі тәсілдері мен әдістерін пайдалана отырып алға қойған есепті логикалық неізделген және жүйелендірілген тізбектей шешудің процедурасы.

Кәсiпорынның нарықтық құнының анықтауындағы қажеттi сауда саттықтың операцияларымен бірге бітпейді. Сондықтан оның дамытуының шарттарының барлық тиiстi iшкi және сыртқы есепке алумен капиталды кешендi баға қажет. Кәсіпорын бизнесін бағалау әр түрлі және мүліктің құқықтық құнын - акциялау кезінде күрделi iске асыру нұсқаларын талап етулер өседі: мүлiктi сақтандыру, жаңа жарнашылардың тартуы, қосымша акциялардың шығарылымы, мүлiктi сақтандыру, мүліктің кепiлақылы қарызды алу, салықты есептеу, мұрагер болу және тағы басқалар қолдануды көрсетеді.

Кәсiпорын құнының бағасы сенiмдi және дәл болу үшін бағалау технологиясын қатал сақтау керек. Технология бiртiндеп кезеңдерден тұрады: ең жақсы және объекттiң өте тиiмдi қолдану әдiсi, жиын және талдау мақсаттар және бағаның функциясы, объекттiң бағасының жоспарлауы, мәлiметті анықтау қажет. Кәсiпорын құнының бағасы дәлдiгi бағаның әдiстерiнiң қолданудың дұрыстығынан сонымен бiрге тәуелдi болады.

Зерттеу мақсаттары мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты ЖК «Сауранбай С. Б. » тәуелсіз бағалау компаниясы тәжірибиесі негізінде кәсіпорын құнын бағалау әдістерін теорялық және тәжірибиелік тұрғыдан үйрету болып табылады.

Алға қойылған мақсатқа сәйкес осы жұмыста келесідей мәселелер қарастырылыған:

• Кәсіпорын құнын бағалаудың әдістемелік тәсілдеріне теориялық сұрақтары қарастырылған;
• Кәсіпорын құнына негізгі ерекшеліктері зерттелген;
• Кәсіпорын құнына әдістемелік тәсілмен бағалау тәжірибеде көрсетілген;
• Кәсіпорын құнын бағалаудың негізгі ерекшеліктері зерттелген;
• Қазақстан республикасындағы - кәсіпорын құнын бағалаудағы жетілдіру жолдары.

Зерттеу обьектісі ЖК «Сауранбай С. Б. » тәуелсіз бағалау компаниясы

болып табылады.

Зерттеу пәні ЖК «Сауранбай С. Б. » тәуелсіз бағалау компаниясы тәжірибиесі кәсіпорын құнын әдістемелік тәсілдермен бағалау болып табылады.

Теориялық және әдістемелік негізі. Отандық және шетелдік ғалымдар, бағалаушылар құрастырған бағалау қызметінде қолданылатын бағалау тәсілдері мен қағидалары сипатталған.

Талданған жұмыста бағалау қызметі саласында қолданылатын қазақстандық нормативті заң актілері, сонымен қатар мерзімді басылымдары мен әдебиеттері қолданылды.

Дипломдық жұмыс ЖК «Сауранбай С. Б. » тәуелсіз бағалау компаниясының тәжірибиесіне негізделіп жазылған.

Жұмыс құрылымы. Осы дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, кестелерден, суреттерден, қолданылған әдебиеттер мен қосымшалардан тұрады. Дипломдық жұмыстың құрылымы зерттеу мақсаттары мен міндеттерімен анықталып, диплом тақырыбын толығымен ашып көрсетуге өз септігін тигізеді.

Осы мәселенің өзектілігі жалпы теориялық сипатқа ие. Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде кәсіпорын құнын бағалаудағы әдістемелерінің тәсілдермен теориялық негізі сипатталған.

Егер өткен уақыттарда кәсіпорындар, ұйымдар, азаматтар, меншік иелері немесе сатып алушылар көлік құралдарын сатып алу немесе пайдалану кезінде оның құнына әсер ететін факторлардың бар екендігін ескермесе, бүгінгі таңда кәсіпорын жетекшілері, кәсіпорын өздерінің тәуекел деңгейін төмендету үшін көлік құралдарын пайдалану алдында отандық және шетелдік бағалаушылар бағалау тәжірибесінде қолданатын тәсілдерді пайдалана бастады.

Бұл жұмыстың өзектілігі - кәсіпорын бағалау деңгейі тікелей ғылыми-техникалық прогреске әсер етуімен байланысты. Кәсіпорын бизнесінің өндірісі бір жағынан, - материалды, еңбек және қаржы ресурстарының ірі тұтынушысы болып табылса, екінші жағынан, өнеркәсіп өнімдерін негізгі өндірушісі болып табылады. Сол себепті, ол ұлттық экономиканың даму деңгейін сипаттайды. Кәсiпорынның нарықтық құнының анықтауы бәсекелестiк нарықтағы тiрi қалуға күреске оның әзiрлеуiне мүмкiндiк туғызады, кәсiпорынның потенциалдық мүмкiндiктерi туралы реалистiк ұсынысты бередi. Оның стратегиясының өндiруi негiз болу кәсiпорындардың бизнесті бағалау процессi. Демек, ол талғаулы жолдарды айқындайды және қалай олардың iшiнде максимал тиiмдiлiгiн серiктестiкпен қамтамасыз еткенiн анықтайды, және жоғары нарық бағасын қояды. Бiздің елдегi тәуелсiз кәсiпорынның иелерi және фирмалар көрiнiп қалады, барлық олардың капиталын нарықтық құнның анықтауындағы қажеттiлігі өткiрлеу болып қалыптасады. Олар тек қана меншiктiң жасауына шығын iс жүзiнде бағалайтындығынан, тәжiрибесi сонымен бiрге не көрсетедi, олардың мүліктің жетiлмеген құндары бойынша кәсiпорындарының бағасының әдiстерiн бiз елiнде қазiр қолданылады.

Бұл жұмыстың тәжірибелік маңызы да бар.

Жұмыстың екінші бөлімі кәсіпорын құнын бағалау тәжірибесіне негізделген. Бағалау объектісі болып мүліктік кешенің - Жауапкершiлiгi Шектеулi Серiктестiк «Теңгір» болып табылады және объектіні үш тәсілмен бағалап тәжірибе жүзінде көрсеттім. Егер өткен уақыттарда кәсіпорындар, ұйымдар, азаматтар - сатып алушы және сатушылар кәсіпорын сатып алу, сату кезінде күтілетін тәуекелдер жөнінде ойланбаса, қазіргі кезде мемлекет жаһандану нарығына ену жағдайында шығындар мен тәуекелдерді төмендету үшін шетелдік бағалау тәжірибесінде жетілдірілген бағалау әдістерін қолдану қажеттілігі туындады.

Осы жұмыстық үшінші бөлімінде Қазақстан Республикасындағы кәсіпорын құнын бағалаудағы әдістемелік тәсілдермен бағалау жөніндегі жетілдіру жолдары ұсынылған.

1 Кәсіпорын құнына жалпы сипаттама және бағалаудағы әдістемелік тәсілдер

1. 1 Кәсіпорын бизнесін бағалау құнына қатысты түсініктемелер

Кәсіпорын ресурстарын, бүгінгі уақыт шарттарына сай, шаруашылықты жүйемен басқару және адекватты құру мақсатында нарықтардың инфрақұрылымының пайда болуы мен бағалау қызметін жетілдіру, келесі негізгі жағдайларды қажет етеді.

Біріншіден, Қазақстан экономикасының мемлекеттік сектордағы елеулі үлесі, құрылымдық қайта құру үрдістерінің ұзақтығы мен күрделілігін объективті шарттайды.

Екіншіден, өнеркәсіпті қайта құру үшін инвестициялық ресурстарды тарту, кәсіпорындардың бәсекеге қабілетілігі мен тиімділігін жоғарлату мүмкіндігін арттырады. Сонымен бірге меншік иесін ауыстыру жолымен ғана емес (мысалы, мемлекеттік немесе муниципалды мүлікті жекешелендіру үрдісі), меншік түріне тәуелді емес мүлікпен операциялар жолымен жүргізіледі.

Сурет 1 - Кәсіпкерлік қызметтің бағыттары

Аталған қарама - қарсы тенденциялар өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар негіздерге ие. Әлемдік тәжірибеде, меншік түрлеріне тәуелді емес, кәсіпорындар ресурстарының қайталама нарықтарының мақсаттарын тиімді пайдаланатын шаруашылық қызметтің жоғары нәтижелерінің куәлары бар. Бірақ Қазақстанның заңнамасы және мүліктік кешендерімен қатынастарды реттейтін нормативтік база, отандық «ерекшеліктерді» белгілейді. Ал бұл мемлекеттің елеулі қатысуымен ойлап табылған және жасанды өнеркәсіптік ресурстар нарығының бөлінуіне байланысты, бастапқыға арналған және қайталама, кәсіпорындар ресурстарының қайталама нарығының болмауымен сипатталады. Сондықтан олардың инфрақұрылымы жоқ. Кәсіпорындар ресурстарының операцияларын мемлекеттік құқықтық реттеу жүйесі, әлі де, бағалау қызметіне қатысты орналасу кезеңінде. Нарықтардың тиісті инфрақұрылымын, оның орталық бөлімшесі - бағалау қызметін құру шарты негізінде, кәсіпорындардың ресурстарымен және мүлікпен операцияларды жасау ғана инвестициялық активтілікті «тірілте» алатын механизм болып табылады.

Кәсіпорын ресурстарының операциялары ұйымдардың (заңды тұлғалардың) жойылуы мен дамуы, ресурстардың бағалау құнын құру үрдісімен ғана байланысты емес, ол, мәміле құнының бағалауымен, сонымен бірге, кәсіпорындарды жекешелендіру мен банкротқа ұшырауына, конкурстарды, аукциондарды, жалды, сенімділік басқаруды, кепіл затты, ипотекаларды және басқа операцияларды жүргізуімен де байланысты.

Нарық жағдайында ресурстармен операциялар жасау, басқару шешімдерінің мүмкін болатын сәйкестіктер, кәсіпорынның ресурстарын басқару келесі кестеде көрсетілгендей, шартты «кеңістік» түрінде қарастырылады.

Кәсіпорын ресурстарымен операциялар жасау және оның нарықтық құнын бағалау кезінде анықтаушы жағдай болып, аталған «кеңістіктегі» әрбір ресурс бойынша, тиімді басқару шешімін қабылдау операцияларына қатысатын сатушы мен сатып алушы және бағалаушының құқықтық қатынастары негізінде анықталады.

Мүліктік құқықтар - бағалау объектілерінің құқық жиынтығы болып табылады да, олардың кейбірі мүліктің иемденушісі немесе заң бойынша оқшаулануы мүмкін. Нәтижесінде кейбір құқықтар мен міндеттемелер мәміленің басқа жағына беріледі де, әрбір жаққа мүлікке деген белгілі жиынтық құқықтар қалады. Бұл құқықтар мынадай болуы мүмкін: кәсіпорын ресурстарымен белгілі операциялар жүргізу үшін, иелік ету немесе жеке ресурстарды қолдану құқығын уақытша шектеу, сонымен қатар олардың қайта құрылымы туады. Құқықтардың әрбір шектеуі (ауыртпалығы) және оларды қолдану тәсілі, кәсіпорын мен ресуртарды бағалау құнына әсер етеді.

Нормативтік база шегіндегі бағалау технологиясының нарықтарында кәсіпорын бизнесін бағалау 3 тәсіл бойынша жүргізіледі: нарықтық, табыстық және шығындық.

Бизнес - бұл заңды, жеке тұлғалардың нақты қызметі.

Мұнда заңды тұлға - кәсіпорын, азаматтық құқықтардың объектісі болып табылады да, кәсіпкерлік қызмет үшін қолданылатын мүліктік кешен ретінде қарастырыладыМүліктік кешен жер - телімдері, ғимараттар мен кұрылыстарды, машина мен кұрал-жабдықтарды, шикізат пен өнімдерді, материалдық емес активтерді және мүліктік міндеттемелерді құрайды.

Бизнесті бағалаудың бірінші концепциясы: бірінші концепция мүліктік кешеннің құрамдастарын бағалаумен байланысты. Кәсіпорын бизнесін бағалау мүліктік кешеннің құрамдастарын бағалауына әкеледі: нарықтық, табыстық және шығындық тәсілдерді қолданып, негізгі қаражаттардың мүліктік құқықтар құнының есебінсіз бағалауға болады.

Мұнда, бір-бірінен жекеше бағаланатын (орындық, компьютер, ғимарат, станок, бассейн, жер телімі және т. б. ), мүліктік кешеннің құрамдастарын бағалау жөнінде айтылып отыр. Мүліктік кешеннің құрамдастарын бөлек бағалау, мүліктік кешен жиынтығы түрінде бола алатын қосымша құнды анықтаумен байланысты және олардың кейінгі аккумуляциясын болжамайды.

Сурет 2 - Кәсіпорын ресурстарын басқару кеңістігі

Бизнесті бағалаудың екінші концепциясы: екінші концепция, кәсіпорын бизнесін бағалағандағы пайда болатын қосымша құнның анықталуымен тікелей байланысты [1, 12б] .

Кәсіпорын бизнесін жүйе ретінде қарастырсақ, құрамына тауар нарығының секторын бақылауға рұқсат ететін, оның мүліктік кешені мен құқық жүйесі немесе қоржыны кірсе, мүліктік кешеннің жиынтығында қосымша құнның пайда болуы мүмкін.

Құқық жүйесі немесе қоржыны, кәсіпорынға бизнес жүйе ретінде тауар нарықтарында тиімді бәсекелесуге рұқсат етеді.

Құқықтар жүйесі немесе қоржыны өзіне мыналарды қосуы қажет:

• кәсіпкерлік қызметті іске асыратын, кәсіпорынға республикалық және атқарушы жергілікті билік органдары беретін лицензиялардан, сертификаттардан және тағы басқалардан пайда болатын нарықтажұмыс істеу құқығы;
• кәсіпорынға табыс әкелетін жал құқығы, субжал, кепіл және т. б;
• бизнес бойынша әріптестердің келісім-шарт жүйелерінен пайда болатын
• құқықтар (материалдар мен шикізатты жеткізу келісім-шарттары, тауарлық өнімдерді сатып өткізу келісім-шарттары және т. б. ) ;
• кәсіпорын акцияларының бақылау пакеттерінен пайда болатын құқықтар;
• материалдық емес активтерді қалыптастыратын артықшылығы бар құқықтар;

Жоғарыда аталғандарды ескере отырып, кәсіпорынның бизнесін бағалаудың объектілері мыналар болуы керек:

- кәсіпорынның мүліктік кешені;

• кәсіпорынға (фирмаға) нарықтың секторын бақылауға рұқсат ететін құқықтар жүйесі немесе қоржыны;
• кәсіпорынның (фирманың) тауар нарықтарында бәсекелесуге қабілетілігі.

Сөйтіп, кәсіпорын (фирма) бизнесін бағалау екі концепцияны қолдану арқылы жүзеге асырылады [2, 24б] .

1. 2 Кәсіпорын бизнесін бағалау мақсаты мен құн түрлері

Бағалау мақсаты - кәсіпорынның нарықтық құнын есеп айырысуымен негіздеу. Кәсіпорындарды бағалау белгілі бір нақты міндеттің орындалуы бағынады. Бағалаушы, жасалып жатқан бағалаудың міндетін білгіленен кейін ғана керекті әдістемені дұрыс таңдай алады.

Кәсіпорынның құнын бағалау көбінесе келесі жағдайлардан туындайды:

1. кәсіпорынды сату;
2. кәсіпорын мүлігінің бөлігін сату (жер телімі, ғимараттар, құрылыстар) ;
3. ұйымды қайта құру немесе кәсіпорыңды тарату (қосылу, бөліну, сіңісу
4. жәнет. б. ), және кәсіпорынның банкротқа ұшырағандағы төрелік сот және меншік иелерінің шешімі бойынша жүргізіледі;
5. бағалы қағаздар нарықтарында кәсіпорын акцияларын сатып алу және сату (акционерлік меншіктегі кәсіпорындарды немесе оның бөлігін сатып алу) ;
6. жауапкершілігі шектеулі қоғамда немесе серістестіктің жарғылық қорының үлесін сатып алу және сату (үлес ақша бірлігімен бағаланады) ;
7. кәсіпорынды жалға беру. Құнды бағалау жал төлемін белгілеу үшін маңызды;
8. кәсіпорынды жетілдіру мақсатында инвестициялық жобаның орындалуы мен оның негізделуі кезінде кәсіпорын құнын білу қажет;

9) несие алу үшін кәсіпорын мүлігін кепілге беру;

10) кәсіпорын мүлігін сақтандыру;

11) мүлікке салық салу үшін, оның салық базасын анықтау;

12) негізгі қорларды қайта бағалау.

Құн түрлері: кез келген мүліктің құнын, бір-бірімен тығыз байланысты екі тәсілмен анықтауға болады: біріншіден, осы мүлікті басқа бір мүліктің кейбір санына (ақша эквиваленті мағынасында) алмастыруы. Екіншіден, мүлік иесі болашақта алатын табыстардың ағымды құнын анықтауы [3, 56б] .

Құн, шығындар және баға түсініктемелері бойынша айырмашылықтарды білу қажет. Құн - алушының (инвестор) бағаланатын меншікті алуға жұмсайтын төлемнің мөлшері. Шығындар - бағаланатын ұқсас меншік объектісін құру үшін қажет болатын шығын мөлшері. Бұл шығындар сатып алушы төлеуге дайын сомадан айырмашылығы болмауы мүмкін. Баға бірдей объектілер мен басқа сатып алушылардың активтілігін және сатып алушылардың қажеттіліктерін қоса алғанда, бұл шығындар бағалау күнімен салыстырғанда өз құнынан жоғары немесе төмен болуы мүмкін. Тек қана жетілген нарық жағдайында, құн және баға бір-бірімен тең болады. Мүлікке қатысты құн, өзімен нақты шарттардың нәтижесі болатын бағаны ұсынады. Баға - өткен мәмілелердегі ұқсас объектілерді сатып алуға қанша жұмсалғанын көрсететін факт. Бағалаушы талдау жасағаннан кейін ғана, мүлік құнының ағымдағы төленген немесе алынған бағасы бола алатындығы туралы айта алады.

Құн негізінен төрт шарттан туындайды: сұраныс, пайдалылық, тапшылық және меншік құқықтарын беру мүмкіндігі.

1. Сұраныс. Сұраныс - белгілі бір уақыт үшінде нарықта сатып алатын тауар (қызмет) саны немесе меншік объектілері. Сұраныстың өсуі бағалардың өсуіне алып келеді.
2. Пайдалылық. Адамдардың белгілі бір қажеттіліктерін қанағаттандыратын, тауарлар мен меншік объектілерінің қабілетін - пайдалылық деп атайды. Берілген зат неғұрлым көбірек қабілетті болса, соғұрлым оған сұраныс жоғары болады. Пайдалылықтың өсуі көбіне бағаның өсімімен сәйкес жүреді.
3. Тапшылық. Үлкен сұраныс пен жоғары пайдалылыққа қарамастан, ешбір мүлік тапшы болмағанша құны болмайды.
4. Меншік құқығын біреуге беру мүмкіндігі. Кез келген зат меншік құқықтарын біреуге беру мүмкіндігі бар болған жағдайда тауар болып саналады. Мысалы, берілген заңнамамен жердің белгілібір түрлеріне сату рұқсат етілмесе, онда олардың құндылығы болмайды. Дегенмен, бұл жерлердің жал құқықтарының нарық құнын бағалауға болады.

Тәжірибеде бағалаушы келесідей негізгі құндардың түрлерін қолданады:

Негізделген нарықтық құн - ашық және бәсеке нарығындағы мүлік түріне берілетін баға. Экономикалық рационалды, мәмілеге ерікті баратын және қажет ақпаратпен қамтамасыз етілген сатушы мен сатып алушы арасында еркін бәсекені көрсетеді. Қаржыландырудың ерекше шарттарына сәйкес, сатып алу мен сатудың жағдайлары, екі жақтың жеткіліксіз ақпараттануы, нарық деформациясы және т. б. факторлардың әсерінен, тәжірибеде нақты мәмілелердің бағалары нарықтық құннан айырмашылығы болады. Нарықтық емес құн ретінде, мысалы, нормативті есептелетін құн бола алады [14, 41б] .

Нормативті есептелетін құн - нормативтер мен әдістер басқару органдарын бекіту негізінде есептелетін мүліктік кешеннің құны. Қарастырылып отырған мүліктік кешеннің түрлері үшін нормативтердің (ставкалардың, коэффициенттердің) бірлік шкалалары қолданылады.

Бухгалтерлік есеп жүйесі баланстық құнды бастапқы, қалпына келтіру және қалдық құны деп бөледі.

Баланстық құн - кәсіпорынның балансында белгіленген, құрылысқа кеткен шығындар немесе оның өзіндік негізгі қаражаттарына элемент алу.

Бастапқы құн - белгілі кәсіпорын объектілерінің эксплуатацияға : енгізілген кезіндегі есептік құжаттарда тіркелген баға. Эксплуатацияға берілген мүлік объектісі бастапқы құн бойынша, не оларды модернизациялау мен реконструкциялаудан кейін немесе қорды ресми қайта бағалау белгіленген уақыттан есептейді.

Қалпына келтіру құны - бұрын анықталған негізгі қаржыларды қазіргі талаптарға сай қайта өндіру құны. Бағалаушы қор элементі құнының толық калпына келуін салыстыру арқылы қазіргі заманға сәйкес нарықтық құнын есептейді.

Қалдық құн - егер баланстық құннан, эксплуатация кезеңінде жинақталған тозу сомасын алып тастасақ, онда қалдық құнды аламыз, ал қалдық құнның бағалануын қайталама нарығының бағасы бойынша жүргізсе, онда ол нарықтық сипаттама алады. Яғни, бағалауға тәуелді қайта өндіру мен орнын басу құнын белгілейді.

Қайта өндіру құны - қазіргі нарыққа сай сатып алу немесе қайта өндіру құнын бағалау мүліктің тура сол сияқты обьектінің құны барабар шама. Қайта өндіру құнын анықтау көбінесе технологиялар, материалдар, шикізаттар, стандарттар және тағы басқа өзгерулерінен мүмкін болмайды. Сондықтан тәжірибеде орнын басу құны қолданылады.

Орнын басу құны - бағаланатын объектінің пайдалылығы бойынша эквивалентті, меншіктің барабар обьектіні өндірудің ағымды құны. Жойылу кұны мүлігін сатушы келісуге мәжбүр болатын бағаны айтады. Кәсіпорынның жойылу құны бағалау кезінде анықталады. Мысалы, оның банкротқа ұшырауы кезінде немесе аукционда ашық көтере сату кезінде. Бағалаудың әр түрлі жағдайларына тәуелді құндардың бірнеше түрін ажыратады: инвестициялық, тұтынушылық, сақтандырулық, утилизациялық.

Инвестициялық құн - егер оны белгілі бір инвестициялық жобаны іске асыру үшін инвестициялық салым ретінде қарастырсақ, онда оны мүліктік кешеннің құны деп айтуға болады. Нарықтық құнға қарағанда, инвестициялық құн нақты және белгілі бір жобамен және оның инвесторымен байланысы. Инвестациялық құн, берілген инвестициялық кешені мен нәтижелері бойынша мүліктік кешеннің нарықтық құнының өсуі ретінде қарастырылады.

Тұтыну құны. Объектінің құнын немесе маңыздылығын сипаттайды. Пайдалылық кезіндегі құн тұтынушылардың экономикалық тауарлық құны ретінде анықталады және оны пайдалану тиімділігіне негізделген (табыс, пайда, ыңғай түрінде) .

Пайдалану кезіндегі құн міндетті түрде нарықтық құнын көрсетпейді. Тұтыну кұны туралы мәліметтер, бағаланатын мүліктік кешеннің, әртүрлі сапасы мен пайдасы бар ұқсас объектілермен салыстыру үшін керек.

Сақтандыру құны - сақтандыру шартында (полисінде) көрсетілген және сақтандыру мақсаттары үшін анықталатын объектілердің нарықтық құны. Сақтандыру құны сақтандыруды қайта қалпына келтіруді бағалау үшін қажет элементі бойынша есептеледі.

Көбінесе сақтандыру құны орнын басу құны сияқты анықталады. Өйткені сақтану жағдайларынан кейін сақтанушыға өзінің мүлігін қайтадан қалпына келтіруге мәжбүр болады.

Утилизациялық құн - өзінің бастапқы пайдалылығынан айырылған және төтенше жағдайда немесе толық тозудың жағдайына жеткен утилизациялық материалдың активтердің құны. Утилизациялық кұн-бұл салмақты материалдардан тұратын бағаланатын обьектілердің қайталама құны.

Бағалау құнының қағидалары: Бағалау қызметі ғылымының негізіқце, бағалау бойынша кез келген тапсырманы орындау үрдісін қадағалайтын, бірқатар қағидалары бар.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс