Қызметкерлердің тәртіптік жауаптылығы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Дипломдық жұмыс

Қазақстан Республикасындағы еңбек тәртібінің құқықтық жағдайы

Мазмұны

Кіріспе . . . 3-4

I тарау. Қ. Р Еңбек тәртібінің құқықтық жағдайы

1. 1. Еңбек тәртібі ұғымына жалпы түсінік . . . 5-10

1. 2. Ішкі еңбек тәртібінің түсінігі және оның ережелері . . . 11-17

1. 3. Еңбек үшін мадақтау әдістері . . . 18-33

II тарау. Еңбек тәртібін бұзғаны үшін жауапкершілік негіздері

2. 1. Қызметкерлердің тәртіптік жауаптылығы . . . 34-50

2. 2. Еңбек шартын бұзуға негіздер . . . 51-55

2. 3. Жеке еңбек шартын бұзу тәртібі . . . 56-66

Қорытынды . . . 68-70

Пайдаланылған нормативтік - құқықтық актілер мен әдебиеттер тізімі

Қосымша

Кіріспе

Қазақстан Республикасындағы экономикалық реформа және нарықтық қатынастың қалыптасуы еңбек ресурстарын пайдалану, еңбек зандарын іс жүзінде колдануда бір қатар жаңа мәселелер тудырып отыр. Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан-2030" Жолдамасында теңдестіруді жою және жұмыс істейтін еңбек рыногын құру байлар мен кедейлер арасындағы айырмашылықты ұлғайтты деп атап көрсетілген.

Қалыптасқан экономикалық жағдай еңбек рыногындағы шиеленіспен байланысты. Кәсіпорындар мен ұйымдардың толықтай немесе жарым-жартылай тоқтауы. Жұмыскерлердің жұмыс күнін немесе жұмыс аптасын толық істемеуі, лажсыз демалыс беру; жартылай жұмыссыздық, т. б. осының көрінісі. Жұмыскерлердің белгілі бір тобының қажетсіз болып қалуы республикада бұрын-соңды болмаған әлеуметтік - экономикалық құбылыстың жұмыссыздықтың тууына әкеп соқты.

Осындай мәселелерді шешу үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі жыл сайын еңбекшілер өкілдерінің және жұмыс берушілердің басын қосып, мемлекетті дамытудың стратегиялық жоспары негізінде халықты жұмысқа қамту бағдарламасын жасап келеді. Ол еңбек рыногындағы шиеленісті бәсендетуге, жұмыссыз қалған азаматтардың құқығын корғауға және оларға әлеуметтік кепілдік беруге, жұмыссыздарды әлеуметтік қорғауға және жұмы-сқа тұруға көмектесуге бағытталған.

Шағын және орта бизнесті дамытуға, азаматтарға, өздерінің кәсіпкерлік ынтасын іске асыруы үшін зандық және экономикалық тұрғыдан қолайлы жағдай жасауға байланысты республикада тиісті шара қолданылуда. Шағын кәсіпкерлікті қолдау және дамыту мемлекеттік экономикалық саясаттың басты саласы деп есептеледі. Жүзеге асырылатын шаралар халықты жұмыспен қамтамасыз етуге, оның әлеуметтік мәселелерін шешуге және жұмысқа белсенділігін арттыруға, тұтыну рыногын тауарлар мен қызметтердің кең ассортиментімен толтыруға бағытталған.

Еңбек рыногындағы шиеленісті бәсеңдетуге, азаматтардың құқықтары мен әлеуметтік кепілдігін қамтамасыз етуге, жұмыс орнын қарастыруға ықпалын тигізеді. Нарықтық экономикаға көшу еңбек заңнамасын қайта қарауды талап етеді.

Еңбек тәртібін қамтамасыз ету - еңбек құқығының салалық жүйесі. Оның мәні ұжымның бірлескен еңбегінің дұрыс ұйымдастырылуын қамтамасыз етуде, жұмыскерлерді кәсіпорынның (мекеменің, ұйымның) бірыңғай, ортақ ережемен бекітілген ішкі еңбек тәртібіне бағындыруда. Аталған қағида жұмыскерлердің еңбек тәртібін сақтауға, еңбектік міндеттерін дұрыс атқаруға, жұмыс берушінің мүлкіне ұқыпты қарауға міндетті екендігін ұғындырады.

Еңбек тәртібін сақтау жұмыскердің тек құқықтық ғана емес, өнегелілік те міндеті екенін көрсетеді.

Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан және қорытындыдан тұрады: І тарауда - еңбек тәртібінің түсінігі, ішкі еңбек тәртібі және еңбек үшін мадақтау әдістері қарастырылған. ІІ тарауда - қызметкерлердің тәртіптік жауаптылығы, еңбек шартын бұзу негіздері, жеке еңбек шартын бұзу тәртібі қарастырылған.

1. Еңбек тәртібінің жалпы сипаттамасы

1. 1. Еңбек тәртібі ұғымына жалпы түсінік

Еңбек тәртібі институтының әлеуметтік рөлі - бірлескен еңбектің осы ұйымдастырылуын қамтамасыз ете отырып, өндірістік процеске қатысушылардың барлық іс-әрекеттерін біріктіруде, оларды үйлестіру арқылы алға қойған мақсатқа жетуде. Құқықтық реттеу экономикалық ынталандыру арқылы еңбек процесіне қатысушылардың дұрыстығын, олардың өз ара құқықтарын, заңдық міндеттері мен жауаптылығын белгілеу арқылы қамтамасыз ету.

Бірлескен қызметпен айналысатын кез келген адамдар тобы өз кызметінің және жүріс-тұрыстарының үйлесуін және олардың белгілі бір тәртіпке бағынуын қажет етеді. Әрекеттердің, мүдделердің және жүріс-тұрыстардың үйлесуі адамдардың өндіріс үшін, материалдық және рухани игіліктерді бөлісу үшін бірігуі кезінде ерекше мәнге ие болады. [10; 234]

Еңбек кызметінің барысына еңбек қатынастарының екі тарапы қатысатыны белгілі, сондықтан да, еңбек қызметіндегі жүріс-тұрыс ере-желерін екі жақ та орындауы тиіс.

Сол себепті де, қызметкердің негізгі міңдеттернің бірі болып еңбек тәртібінің талаптарын, яғни, еңбек қызметі барысындағы өзі үшін міндетті жүріс-тұрыс ережелерін орындау табылады. Егер нақты атайтын болсақ, қызметкердің міндеттеріне мыналар жатады:

- еңбек функцияларын (яғни, нақты бір мамандық, біліктілік, лауазым бойынша жұмысын) мұқият орындау;

- ішкі еңбек тәртібіне бағыну;

- жұмыс берушінің бұйрықтарын (өзі үшін міндетті) орындау; Алайда, жұмысшылардың еңбек тәртібін орындауыньң маңызды алғышарты болып еңбек үрдісін ұтымды ұйымдастыру, яғни жұмыс беруші қызметкерлердің еңбегін ұтымды және дұрыс ұйымдастыру қажет. Ол үшін жұмыс беруші:

- қызметкерге еңбек ақысын төлеу қажет;

- еңбек туралы заңдарда, ұжымдық шартта және тараптардың келісімінде көзделген еңбек жағдайларын қамтамасыз ету қажет.

Сондықтан да, еңбек тәртібі дегеніміз - ол екі жакты процесс және оның жүзеге асырылуы екі тараптың да жүріс-тұрысына тікелей тәуелді. Яғни, еңбек тәртібі жұмыс берушінің белгілі бір жүріс-тұрыс ережелерін бекіту құкығын ғана емес, сонымен қатар, қызметкерге қалыпты еңбек жағдайын қамтамасыз ету міндетін де қамтиды. Осындай жағдайда ғана қызметкерден жақсы нәтиже күтуге болады.

Сонымен, еңбек тәртібі - бүл жұмыс берушінің кызметкерлерге өз еңбек функияларын мейлінше тиімді орындауы үшін жағдай жасау міндеті, әрі қызметкердің мемлекет актілерінде және солардың негізінде жұмыс беруші қабылдаған актілерде белгіленген еңбек үрдісі барысындағы жүріс-тұрыс ережелерін міндетті тәртіпте орындау міндеті.

Баскаша айтқанда, еңбек тәртібі - бұл жеке еңбек шартының тараптарының, яғни, қызметкер мен жұмыс берушінің өзара міндеттері және осы міндеттерді бұлжытпай орындау.

Еңбек тәртібі мәселесі ғылымның әр түрлі саласының (мысалы, психология; социология, еңбек экономикасы және т. б. ) өкілдерінің де зерртеу пәні ретінде орын алған.

Еңбек құқығында еңбек тәртібі мәселесі төрт аспектіде қарастырылады.

Бірінші аспект. Еңбек тәртібі еңбек кұкығының негізгі қағидаларының бірі - еңбек тәртібін орындау міндеті ретінде карастырылады. Жұмыс беруші және оның әкімшілігі еңбек тәртібін орындауды қамтамасыз етуі тиіс. Олар өндірістегі тәртіптің орындалуының тиісті деңгейін қамтамасыз етуге міндетті.

Екінші аспект. Еңбек тәртібі іс жүзіндегі әрекет ретінде қарастырылады. Іс жүзіндегі әрекет - бұл кәсіпорындағы, мекемедегі, ұйымдағы еңбек қатынастары барысындағы жүріс-тұрыс ережелерін нақты және бұлжытпай орындау. Іс жүзіндегі әрекетті еңбек тәртібінің талаптарын сақтау деңгейі ретінде атауға болады. Егер еңбек қүқығы катынастарының барлық қатысушылары еңбек тәртібін сақтаса, бүл деңгей жоғары болуы мүмкін. Егер еңбек құқығы катынастарының басым көпшілік катысушылары еңбек тәртібін сақтаса, алайда, жекелеген қызметкерлердің жүріс-тұрысында еңбек тәртібінен ауытқушылықтар, құқык бұзушылықтар байқалса, бұл деңгей орташа болуы мүмкін. Ал егер еңбек тәртібін, ішкі еңбек тәртібінің ережелерін жиі және жаппай бұзушылықтар орын алса, бүл деңгей төмен болуы мүмкін. [18; 124]

Үшінші аспект. Еңбек тәртібі еңбек құқығының институты ретінде, яғни, ішкі еңбек тәртібін, жүмыс берушінің және қызметкердің, оның әкімшілігінің міндеттерін, жазалау және көтермелеу шараларын реттейтін нормалар жүйесі ретінде карастырылады.

Төртінші аспект. Еңбек тәртібі кызметкердің және жұмыс берушінің ұйымда белгіленген жүріс-тұрыс ережелерінің тәртібі ретінде карастырылады. Бұл жағдайда еңбек тәртібі адамдар арасындағы қоғамдық байланыстың нысаны ретінде көрініс табады. Осыған байланысты басшылыктың ерекше функцияларын белгілеу және басшылыққа бағынған тұлғалардың еңбегін қадағалау және бақылау қажеттігі туындайды.

Еңбек тәртібі технологиялық және өндірістік тәртіп түсініктерімен тығыз байланысты.

Технологиялық тәртіп - бүл еңбек тәртібінің өндірістегі техника-лық ережелерді сақтаумен байланысты бөлігі. Технологиялық тәртіптің құ-рамына станокпен, машиналармен, кұрылғылармен, агрегаттармен, өзге де механизмдермен және кұралдармен жұмыс істеу ережелері кіреді.

Өндірістік тәртіп - бұл өндірістегі тәртіпті сактау. Оның кұрамына еңбек тәртібі кіріп кетеді, тіпті, өндірістік тәртіптің шегі еңбек тәртібіне қарағанда әлдеқайда кең. Сонымен катар, өндірістік тәртіпке ұйымның накты, белсенді және үздіксіз жұмысын камтамасыз ету, қызметкерлерді шикізатпен, электр энергиясымен, құралдармен, материалдармен, үздіксіз жұмыспен уақтылы қамтамасыз ету де енеді. Байқағанымыздай, өндірістік тәртіп көп жағдайда жұмыс берушіге және оның әкімшілігіне тәуелді болып келеді.

Еңбек тәртібін қамтамасыз етудің әдістері. Еңбек тәртібін камтамасыз ету еңбек үрдісінің басшыларының басты функцияларының бірі болып табылады және бұл мәселеге әрқашанда ерекше көңіл бөлінетін. Тіпті, аталған мәселеге қатысты әр түрлі қызық оқиғалар да орын алап жататын. Мысалы, 80-жылдардың басында өндірістің ұйымдастырушылық жағы және еңбек тәртібі өндірістік жаққа қарағанда басты болып саналатын. Андроповтың басшылық еткен кезінде жұмыс уақытында дүкендерде, моншаларда, кинотеатрларда және өзге де жерлерде жүрген адамдарды бақылау органдары өкілдерінің ұстап, оларды еңбек тәртібін бұзғаны үшін жазаға тарту жағдайлары жиі орын алатын.

Бұған дейін, социалистік экономика уақытында еңбек тәртібі ең аддымен моральдық әдістермен - сендірумен, көтермелеумен, тәрбиелеумен қамтамасыз етілуі тиіс деген көзқарас үстемдік еткен болатын. Еңбек тәртібін қамтамасыз етудің материалдық әдістеріне мүддем көңіл бөлінбеді. Бұл ақшаға, заттай игіліктерге кұмарлык ретінде түсініліп, сынға алынатын. [11; 91]

Қазіргі кезде еңбек тәртібін қамтамасыз етудің төрт негізгі әдістері ерекше мәнге ие:

1) Қалыпты жұмыс үшін қажетті ұйымдастырушылық және экономикалық жағдайлар жасау. Қалыпты жұмыс жағдайы ретінде еңбекті қорғауға катысты ережелер мен нормалардың талаптарына сай қауіпсіз жағдайлар және өндірістік жарақаттарға, кәсіптік ауруға шалдығуға не еңбекқабілеттілігінің төмендеуіне алып келуі мүмкін зиянды және қауіпті өндірістік факторлардан қызметкердің корғануын қамтамасыз ететін жағдайлар түсіндіріледі. Сонымен қатар, қалыпты жұмыс жағдайы мыналардан көрініс табады: машиналардың, станоктардың және құрылғылардың ақаусыздығы, материаддардың және құралдардың тиісті сапасы және оларды уақтылы ұсынып отыру, электр энергиясын және езге де қуат көздерімен уактылы қамтамасыз етіп отыру, техникалық құжаттармен уақтылы қамтамасыз ету және т. б.

Еңбек тәртібін қамтамасыз ету үшін экономикалық жағдайларды жасау жалақыны уақытылы, толығымен және әділ беруден, еңбек тәртібін сақтаған жағдайда қызметкердің қосымша материалдық сыйақы алуы үшін мүмкіндік жасаудан және еңбек тәртібін жоғары деңгейде сақтағаны үшін арнайы сыйақы беруден көрініс табады.

Бұл әдістің маңыздылығына дәлел ретінде мына жайтты атап өтуге болады, 1988 жылы Еңбек туралы заңдар кодексінің 140-бабының 1-тармағына маңызды толықтыру енгізілді, оған сәйкес, қалыпты жоғары өнімдік жұмыс үшін еңбек тәртібі қажетті ұйымдастырушылық және экономикалық жағдайларды жасаумен қамтамасыз етілуі тиіс болды.

Өкінішке орай, мойындайтын бір жағдай, қазіргі кезде экономикадағы шиеліністерге байланысты бірқатар өндіріс орындарында жұмыс үшін калыпты жағдайлар жасалмаған. Бұл көп жағдайда материалдардың, энергиялық жабдықтағыштардың жеткіліксіздігі, ал кей кезде басшылардың немқұрайдылығы немесе өзге де мүдделері салдарынан орын алып жатады. Мұндай саясат өндірістің тоқтауына, ұзақ мерзімді төленбейтін демалыстарға әкеліп соғады, бұлар, өз кезегінде, еңбек тәрітібінің деңгейінің төмендеуіне әкеледі. Алайда, соған қарамастан, жұмыстан айырылу, жұмыссыздық жағдайына ұшырау қаупі қызметкерлердің өз жұмыс орнын бағалауына және еңбек тәртібін мұқият орындауына мәжбүр етеді.

2) Еңбекке қатысты саналы қатынас. Әрине, көптеген қызметкерлер еңбек тәртібін орындау кажеттігін түсінеді және оны саналы түрде орындайды. Қазіргі кезде кез-келген жұмысқа тұрарда жеке еңбек шарты бекітіледі, ал еңбек тәртібін сақтау осындай шарт талаптарының бірі болып табылады. Сонымен катар, жоғарыда атап өткеніміздей, жұмыссыздық жағдайына ұшырау қаупі қызметкердің өмір сүру көзінен айырылмауға тырысуына, еңбекке қатысты саналы қатынасқа және еңбек тәртібін орындауға шынайы жағдай жасайды. Сол себепті де, қызметкерлердің басым көпшілігі жұмыс сапасын және өндірістегі тәртіпті жақсартуға саналы түрде ұмтылады.

3) Жұмыстағы жетістіктері және адал еңбегі үшін көтермелеу тәрбиелеу сендіру әдісі. Жоғарыда айтылып өткендей, осы әдіс еңбек тәртібін қамтамасыз етудегі басты әдіс ретінде саналған кез болған. Біздің ойымызша, казіргі кезде бұл әдіс белсенді қолданыста емес және оның әсері де шамалы. Тауарлар мен қызмет көрсету нарығындағы дербес шаруашылық жүргізу және еркін бәсекелестік жағдайында жұмыс берушілер қызметкерлерді тәрбиелеумен және сенімдерін қалыптастырумен айналыспайды. Қандай да бір өндірістің жетістігіне оның пайдалылығы немесе шығындары тұрғысынан баға берілетін кезде, жалақының мөлшері өнімді өндірудің сапасына қарай есептелетін жағдайда қызметкерлердің өнімді еңбек пен еңбек тәртібіне ұмтылыуына тәрбиелеу мен сендіруге карағанда материалдық мүдделер әсер ететіні сөзсіз. Соған қарамастан, еңбек тәртібін сактауда еңбек тәртібін бұзушыларға қатысты қатаң шараларды жүзеге асырудың, өзінің кәсіби міндеттерін тиісті түрде орындамаған қызметкерлерге талаптарды күшейтудің де орны ерекше.

4) Көтермелеу және мәжбүрлеу. Психологтардың пайымдауынша, егер көтермелеу мен мәжбүрлеу шараларын дұрыс қолдана білсе, олардың құқық бұзушыларға деген әсері зор болмақ. Көтермелеу және мәжбүрлеу мәселелері туралы алдыңғы тарауларда жеке сөз қозғалады, сол себепті де бұл мәселелерді әзірше қозғамағанды жөн көрдік.

1. 2. Ішкі еңбек тәртібінің түсінігі

Ішкі еңбек тәртібі дегеніміз - кәсіпорын (мекеме, ұйым) жұмысының белгілі бір режимі, ол бойынша әрбір субъект еңбек заңнамасына, жеке еңбек және ұжымдық шарттарға сәйкес тиісті құқыққа ие болады, өзінің еңбек ұжымыңдағы орнына және өндірістік-әлеуметтік міндеттерді шешудегі рөліне қарай туыңдайтын өз міндетін атқарады.

Ішкі еңбек тәртібін құқықтық реттеу жұмыс берушінің актілері және басқа нормативтік құқықтық актілер негізінде жүзеге асырылады. Ішкі тәртіп ережелерін ерекше бөліп қараған дұрыс. Мұндай ережелердің мақсаты, қызметкерлерді еңбекке адал қарауға тәрбиелеу, еңбек тәртібін нығайту, еңбекті ғылыми негізде ұйымдастыру, жұмыс уақытын тиімді пайдалану, еңбек өнімділігінің қажетті деңгейін қамтамасыз ету.

Ішкі еңбек тәртібінің ережелері жұмыс берушінің актілерімен бекітіледі. Экономиканың кейбір салаларындағы қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін тәртіп туралы жарғы жасалынады (темір жол көлігі, теңіз, азаматтық әуе флоты, т. б. )

Тәртіп туралы бұл жарғылардың күші экономиканың осы саласының негізгі қызметкерлеріне таралады, олардың тізбесі сол жарғының өзінде анықталады.

Ішкі еңбек тәртібінің ережелері қызметкерлердің мына міндеттерін көздейді.

1. еңбек тәртібін сақтау (жұмысқа уақтылы келу, жұмыс уақытының белгіленген ұзақтығын сақтау, барлық жұмыс уақытын өндірістік еңбекке пайдалану, әкімшілік өкімін дер кезінде және дәл орындау) .

2. еңбек өнімділігін арттыру, өнім шығару нормаларын және нормаланған өндірістік тапсырмаларды уақтылы және мұқият орындау.

3. технологиялық тәртіптерді сақтау, жұмыста ақау жібермеу және өнім сапасын жақсарту.

4. еңбек қорғау, қауіпсіздік техникасы, өндірістік санитария, еңбек гигиенасы және өрттен сақтану жөніндегі тиісті ережелер мен нұсқауларда көзделген талаптарды сақтау, арнаулы киімдерді, аяқ киімдерді, сақтық құралдарын пайдалану.

5. өз жұмыс орнын таза және ұқыпты ұстау, сондай-ақ цехта және кәсіпорын аумағында тазалық сақтау, өзін алмастыратын жұмыскерге жұмыс орнын, құрал жабдықтарды дайындап өткізу.

6. кәсіпорын мүлкіне ұқыпты қарау, машиналарды, станоктарды, құрал-жабдықтарды тиімді пайдалану, материалдарға, арнайы киімдерге, т. б. ұқыптылық таныту.

7. қалыпты жұмысқа кедергі келтіретін немесе киындық жасайтын себептер мен жағдайларды тез жоюға шара қолдану (авария, г. б. ) бұл себептерді өз күшімен жоюға мүмкіндік болмаған ретте ол жайында әкімшілікке хабарлау.

8. өз біліктілігін ұдайы жетілдіру.

Ішкі еңбек тәртібі ережелерінің кейбір нормалары қандай да бір өнегелікті талап етеді, олар нормативтік, зандық міндеттеу түрінде бекітіледі. Мысалы, қызметкер жақсы және адал жұмыс істеуге, өзін жақсы жағынан көрсетуге, басқа жұмыскерлердің ез еңбек міндеттерін орындауына кедергі келтіретін әрекеттерден тартынуға тиіс. Бұл нормалар қызметкердің жұмыстағы өз әрекет-қылығын қызметтегі әдептің қалыптасқан талаптарымен салыстыруын міндеттейді. Бұл талаптар бұзылған жағдайда тек моральдық кінә емес, зандық сипаттағы ұнамсыз салдарлар туындауы мүмкін. [26; 146]

Әрбір қызметкердің өз мамандығы, кәсіби немесе қызметі бойынша орындайтын міндеттерінін, (жұмыстарының) ауқымы жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің тарифтік-біліктілік анықтамалықтарында, қызметкерлер лауазымдарының біліктілік анықтамалықтарыңда, сондай-ақ техникалық ережелерде, лауазымдық, нұсқауларда анықталады.

Ішкі еңбек тәртібінің ережелеріне қарағанда жарғыларда тәртіптік жазалаудың қатаңырақ шаралары көзделген, ал бұл жазаларға бағыыштылық сатысында жоғары тұрған органдар арқылы ғана шағым келтіруге болады. Ішкі еңбек тәртібінің ережелері бойынша тәртіптік жаза қолданылған шараларға еңбек дауларын қараудың жалпы тәртібінде шағым келтіріледі.

Бұлармен қоса, ішкі еңбек тәртібі техникалық ережелермен және нұсқаулармен реттеледі, олар жалданбалы қызметшінің арнайы еңбек міндеттерін бекітеді.

Аталған ережелер мен нұсқауларда өндірістік процестерді жүргізу тәртібі туралы, машиналармен жұмыс істеудің нақты ережелері туралы нұсқаулар болады (мысалы, автомобильдерді жүргізу және пайдалану ережелері, ) Мұндай ережелер мен нұсқауларды министрліктер мен ведомтсволар бекітеді. Лауазымды адамдар туралы нұсқаулар мен ережелерді ішкі еңбек тәртібінің құрама бөлігі ретінде тану керек, олар қызметкерлердің белгілі бір санатының еңбек құқығы мен міндеттерін нақтылауды мақсат тұтады . Мемлекеттік, кооперативтік және қоғамдық кәсіпорындардың, ұйымдардың және мекемелердің бас және аға бухгалтерлері туралы Ереже.

Еңбек заңнамасында қызметкерлер мен жұмыс берушілердің негізгі құқықтары мен міндеттері белгіленген, еңбек тәртібін қамтамасыз ету жөніндегі шаралар, мадақтау шаралары мен тәртіптік жазаларды қолдану тәртібі көрсетілген ( Қазақстан Республикасының Еңбек Кодекксінің 6 және 25-ші тарауларында) .

Қызметкерлер мен жұмыс берушілердің негізгі міндеттері ішкі еңбек тәртібінің ережелерінде толығырақ баяндалған. Мемлекеттік кәсіпорынның басшысының, оның орынбасарларының және басқа лауазымды адамдарының (әкімшілігінің) құзыры Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 19 маусымдағы Мемлекеттік кәсіпорын туралы" заң күші бар Жарлығында, кәсіпорын жарғысында және басқа заңнамалар мен нормативтік актілерде анықталған. [6; 14]

Басшы жеке басқару қағидасы бойынша әрекет етеді және кәсіпорынның қызметіне қатысты барлық мәселелерді өз құзыры шеңберінде жеке шешеді. Басшы сенім хатсыз кәсіпорын атынан әрекет жасайды, барлық органдарда оның мүдделерін білдіреді, кәсіпорын мүлкіне билік жасайды, шартқа отырады, сенім хат береді, банкте есеп ашады және басқа да мәміле жүргізеді, барлық қызметкерлер үшін орындалуы міндетгі бұйрықтар шығарады және нұсқаулар береді. Заңнамаға сәйкес басшы кәсіпорынның жалдамалы қызметшісін жұмысқа қабылдайды және жұмыстан босатады, мадақтау шараларын қолданады және қызметкерлерді тәртіптік жазаға тартады. Басшының орынбасарларының және кәсіпорынның басқа лауазымды адамдарының құзырын басшы белгілейді. Басшының орынбасарлары өз құзыры шегінде кәсіпорын атынан әрекет етеді, мемлекеттк органдар мен басқа кәсіпорын алдына оның мүддесін қорғайды, сенім хатсыз шаруашылық операцияларын жүргізуге және шарттар жасасуға, сондай-ақ кәсіпорын қызметкерлеріне сенімхат беруге құқылы.

Әрбір қызметкердің өз мамандығы, кәсіби немесе қызметі бойынша атқаратын міндеттерінің шеңберін жұмысшылардың кәсіптері мен жұмыстарының тарифтік-біліктілік анықтамалығы, қызметкерлер лауазымдарының біліктілік анықтамалықтары, сондай-ақ техникалық ережелер, лауазымдық нұсқаулар мен ережелер анықтайды.

Әрбір лауазым бойынша біліктілік сипаттамасы үш бөлімнен тұрады:

1. "Лауазымдық міндеттер". Мұнда, әрбір лауазымдағы қызметкерге толықтай немесе жарым-жартылай жүктелуі мүмкін міндеттер көрсетілген.

2. "Білуге тиіс". Бұл бөлімде арнайы білімдерге, сондай-ақ заң актілеріне, ережелерге, нұсқауларға және басқа нормативтік құжаттарға қатысты қызметкерге қойылатын талаптар келтірілген.

3. "Біліктілік талаптары", Бұл бөлім қызметкердің өзіне жүктелген міндеттерді орындауы үшін қажетті арнайы дайындықтың деңгейін және жұмыс стажына талапты анықтайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.