Партияның басшы органдары
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік басқаруда партиялардың алатын
орны (Нұр Отан Халықтық Демократиялық Партиясы мысалында)
Мазмұны
1 Қазақстан Республикасындағы партиялардың қалыптасуы мен түрлері
1.1 Партия түсінігі мен
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 4
1.2 Партиялардың құрылымы мен түрлері, атқаратын
қызметтері ... ... ... ... ... 5
1.3 Қазақстан Республикасындағы алғашқы
партиялар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 6
2 Нұр Отан ХДП Қазақстан Республикасындағыең ірі саяси ұйым, және оның
мемлекеттік басқарудағы әлеуметтік-экономикалық мәні
2.1 Нұр Отан Халықтық Демократиялық Партиясының тарихи жылнамасы мен
жарғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.2 Нұр Отан ХДП-ның стратегиялық жоспарлары мен экономикалық және
жемқорлықпен күрес жөніндегі
бағдарламалары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
2.3 Нұр Отан Халықтық Демократиялық партия филиалдары мен сыртқы
байланыстары.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...42
3 Нұр Отан ХДП Ақтөбе қалалық филиалы мен қалалық Жас Отан Жастар
қанатының қоғамда алатын рөлі, міндеті.
3.1 Жас Отан Жастар қанатының қоғамда алатын рөлі,
міндеті ... ... ... ... .48
3.2 Нұр Отан ХДП Ақтөбе қалалық филиалының құрылымы,
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
3.3 Нұр Отан партиясы қалалық филиалының іс-шаралары,
жоспарлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..57
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 60
Қосымша
Кіріспе
Қоғамның қай тобына партияның ықпалы күшті жүріп, олардан ұзақ уақыт
қолдау тапса, сол топ партияның әлеуметтік негізін қалайды. Ал оған сайлау
кезінде әрдайым дауысын беруші сайлаушылар оның электоратын құрайды.
Партиялар сайлауға мемелкеттік органдар құруға, мемлекеттік маңызы бар
шешімдер қабылдауға және оларды іс жүзінде жүзеге асыруға қатысады.
Саяси өмірде алатын орны, билікті жүзеге асыруға қатысына қарай саяси
партиялар билеуші және оппозиция болып бөлінеді. Билеуші партиялардың
қолдарына мемлекеттік билік тигендіктен, оларға бүкіл қоғам дамуының басты
бағыттары мен сипатын айқындауға мүмкіндік туады, яғни олар басқа
партиялардың үстінен билікке ие болады. Мұндай мүмкіндігі жоқ қалған
партиялар өзлерінің конститутция құқығын, парламент мінбесін, бұқаралық
ақпарат құралдарын пайдаланып, өз мүдделерін қорғау мақсатында белгілі бір
қоғамдық пікір тудырып, билеуші партияның саясатын сын көзбен бағалап, оған
сырттай ықпал жасайды. Мұндай саяси партияларды оппозициялық партиялар деп
атайды.
Халықтың мүддесін қорғау мәселелері барлық деңгейдегі партия құрылымдары
жұмысының басты басымдығы болып табылады.
Еліміздің тұңғыш Президентінің стратегиялық бағытын табысты іске
асыру, жүргізілген экономикалық және саяси реформалар мемлекетіміз бен
қоғамымызды дамудың жаңа сапалы сатысына көтерді. Қазіргі заманға сай
демократиялық даму үстіндегі әлеуметтік мемлекет құру енді алшақ келешек
емес,ол мақсатымыздың орындалғаны.
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті әзірлеген стратегиялық
бағдарламалар біз осы не істеуіміз керек деген сұраққа жауап береді.
Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясы осы мақсатқа кім және
қалай қол жеткізуге болатынын біледі.
Қазақстанды гүлденген демократиялық мемлекетке айналдыратын жасы мен
кәсібі, ұлты мен діні әртүрлі ұлт өкілдері, қазақстандықтар.
Нұр Отан партиясы индустриалды-инновациялық даму және экономиканы
әртараптандыру идеясын, оның кешенділігі мен әмбебаптылығын және
жалпыұлттық міндет ретіндегі прогрессивті болашағын ескере отырып, ұлттық
идея деп қарастырады.
Сайлауларда өз кандидаттарын ұсына отырып, өзінің парламенттік
фракциясы арқылы заң шығару қызметіне белсенді атсалыса отырып,
Сайлауларда өз кандидаттарын ұсына отырып, өзінің парламенттік фракциясы
арқылы заң шығару қызметіне белсенді атсалыса отырып, Нұр Отан партиясы
өз ұстанымын бұқаралық ақпарат құралдарына жақтап және түсіндіре отырып,
саяси қызметтерге қатысу жолымен өз міндеттерін іске асыруды жалғастыруға
бел буып отыр.
Партия Төрағасының Дағдарыстан кейінгі кезеңде Қазақстанның түбегейлі
жаңару жоспарын әзірлеу туралы алға қойған міндетін партия елдің
инновациялық дамуға көшу, әлеуметтік-экономикалық және технологиялық
жаңаруды жүзеге асыру қажеттілігі туралы ауқымды жұмылдыратын идеяның
нақтылануы ретінде қабылдайды.
Нұр Отан инновациялық даму және жаңару идеясын кешенділігіне, жан-
жақтылығына байланысты және прогрессивтік болашақтағы жалпы ұлттық міндет
ретінде қарастырады. Ол - ұлттық бірлікке, келісімге және барлық
әлеуметтік топтардың, экономикалық және саяси күштердің қатысуымен дамуға
қол жеткізу бойынша партия саясатының мазмұнын дағдарыстан кейінгі жаңа
толықтырумен қамтамасыз етуге қабілетті.
Дипломдық жұмыстың мақсаты; Қазақстан Республикасындағы партиялардың
соның ішінде Нұр ОтанХДП мемлекеттік басқарудағы алатын орнын ашып
толықтай көрсетіп, Нұр Отан партиясының жасампаздық пен алға басу
партиясы, азаматтық бейбітшілік пен ұлтаралық келісім партиясы, ұлты,
ұрпағы діни нанымдары әртүрлі қазақстандықтарды біріктіретін, Қазақстан
Республикасын, біздің ортақ Отанымызды өркендетіп гүлдентіретін көпшілік,
кәсіби және барлық әлеуметтік топтар партиясы екенін дәлелдеп беру.
І Қазақстан Республикасындағы партиялардың қалыптасуы мен түрлері
1. Партия түсінігі мен қалыптасуы
Партия, саяси партия латын тілінен – бөлік. Партия – халықтың белгілі бір
бөлігінің мүддесін білдіріп, мемлекттік билікке қол жеткізуді немесе оны
жүзеге асыруға қатысуды мақсат ететін, ортақ мүдде негізінде біріккен
адамдардың ерікті одағы. Алғашқы саяси партиялар ежелгі Грекияда пайда
болған. Бірақ олардың мүшелері аз, тұрақтылығы шамалы, жөнді ұйымдаспаған
шағын топтар болатын.
Немістің көрнекті саясаттанушысы М. Вебер (1864-1920) саяси
партиялардың дамуында мынадай кезеңдерді атап көрсетті:
• Аристократ. Үйірмелер
• Саяси клубтар;
• Көпшілік партиялар
Осы көрсетілген үш кезеңді толығымен Ұлыбританияның екі партиясы –
либералдық (виги) және консервативтік (тори) партиялар ғана басынан
кешірді.
Қазір өмір сүріп отырған Партиялардың көбінің даму жолы қысқа. Олардың
біразы екі сатысынан өтсе, біразы бірден көпшілік партия болып қалыптасты.
Бірінші көпшілік саяси партия болып 1861 ж. Англияда Либералдық партия
құрылды. Мұндай партиялардың дамуына сол кездегі буржуазиялық революциялар
нәтижесінде парламенттерге жалпыға бірдей сайлау құқығының енгізілуі
себепші болды. Соған байланысты бұқара халықтың саясатқа қатысу аясы
кеңейіп, жұмысшылардың ұйымшылдығы күшейді. Бірінші көпшілік жұмысшы
партиясы болып 1863ж. Германияның жұмысшы одағы құрылды. 19ғасырдың аяғына
қарай Батыс Еуропа елдерінің көбінде көпшілік партиялар пайда болды.
Америкалық саясаттанушы Дж. Ла Паломбараның пікірінше, партиялар мынадай
төрт белгімен сипатталады:
• Партия белгілі бір идеологияны қорғайды;
• Партия – адамдарды жергілікті ұйымнан бастап, халықаралық дәрежеге
дейін саясаттың әр түрлі деңгейінде ұзақ біріктіретін ұйым;
• Партияның мақсаты – билікті қолға алып, жүзеге асыру
• әр партия өзіне халықтың дауы беруінен бастап, мүше болуына дейінгі
қолдауынқамтамасыз еткісі келеді.
Қоғаамның қай тобына партияның ықпалы күшті жүріп, олардан ұзақ уақыт
қолдау тапса, сол топ партияның әлеуметтік негізін қалайды. Ал оған сайлау
кезінде әрдайым дауысын беруші сайлаушылар оның электоратын құрайды.
Партиялар сайлауға мемелкеттік органдар құруға, мемлекеттік маңызы бар
шешімдер қабылдауға және оларды іс жүзінде жүзеге асыруға қатысады.
1.2. Партиялардың құрылымы мен түрлері, атқаратын қызметтері
Белгілі поляк саясаттанушысы А. Борнар көрсеткендей, қазіргі саяси
партиялар мынадай қызметтер атқарады: қоғамның ірі топтарының мақсат-
мүдделерін анықтайды, тұжырымдайды және негіздейді; олардың белсенділігін
арттырады; саяси идеологиялар мен саяси ілімдерді әзірлейді; саяси жүйені,
оның жалпы принциптерін, құрамдас бөліңтерін, құрылымдарын қалыптастыруға
қатысады; мемлекетте билік үшін күреске қатысады. Және оның жұмыс
бағдарламасын әзірлейді; мемлекеттік билікті іске асыруға қатысады;
қоғамдық пікірді қалыптастырады т.б.
Саяси партияның маңызды міндеті – азаматтық қоғам мен мемлекеттің
арасындағы байланысты баянды ету. Партиялар арқылы әр түрлі әлеуметтік
топтар өздерінің саяси талап- тілектерін білдіреді.
Саяси жүйедегі рөлі мен іштей ұйымдасуына байланысты саяси партиялар
төрт түрге бөлінеді:
1. Авангардтық партиялар. Олардың ұйымы жоғары орталықтануымен
сипатталады, өзінің барлық мүшелерінен партияның жұмысына белсенді
қатынасуын талап етеді. Мысалы; Үндістанның Ұлттық конгресс партиясы,
бұрынғы КОКП.
2. Сайлаушылар партиясы. Олардың негізгі мақсаты – үміткердің сайлау
алдындағы науқанын ұйымдастыру: қаржы жинау, үгіт жүргізу т.б. Оларда
тұрақты мүшелік, идеология, негіз, ұймдық құрылым жоқ.
3. Парламенттік партия. Ол негізгі екі қызмет атқарады; сайлауға
дайындалу және парламентке бақылау жасау. Мәселелерді алдын ала
талқылап, қабылданатын шешімдерді сәйкестендіріп, келістіру үшін
партиялар парламенттер мен муниципалиттерде фракциялар құрады.
4. Қауымдастық партиясы. Ол адамдарды белгілі бір саяси жолды
ұстанғандығына қарай емес, ортақ көзқарас пен ұқсас мүдделеріне
орай, маңызды мәселелерді талқылау үшін біріктіреді.
Саяси ервативтік, реакциялық деп бөледі.
Революциялық партиялар – қоғамдық өмірді түбегейлі өзгертуге тырысады.
Реформистік партиялар – қоғамның негізгі құрылысын сақтай отырыпмаңызды
өзгерістер жасауды көздейді.
Консервативтік партиялар – қазіргі әлеуметтік өмірдің негізгі сипаты
мен ерекшелектерін сақтап қалуға тырысады.
Реакциялық партиялар – қоғам дамуындағы өтіп кеткен формацияларға не
дәуірлерге қайтып оралуды көктейді.
Саяси өмірде алатын орны, билікті жүзеге асыруға қатысына қарай саяси
партиялар билеуші және оппозиция болып бөлінеді. Билеуші партиялардың
қолдарына мемлекеттік билік тигендіктен, оларға бүкіл қоғам дамуының басты
бағыттары мен сипатын айқындауға мүмкіндік туады, яғни олар басқа
партиялардың үстінен билікке ие болады. Мұндай мүмкіндігі жоқ қалған
партиялар өзлерінің конститутция құқығын, парламент мінбесін, бұқаралық
ақпарат құралдарын пайдаланып, өз мүдделерін қорғау мақсатында белгілі бір
қоғамдық пікір тудырып, билеуші партияның саясатын сын көзбен бағалап, оған
сырттай ықпал жасайды. Мұндай саяси партияларды оппозициялық партиялар деп
атайды.
1.3.Қазақстан Республикасындағы алғашқы партиялар
Қазақстандағы алғашқы саяси партиялар 20-ғасырдың басында пайда
болды. Қазақ халқының ұлт зиялылары Қазақстанда қалыптасқан ауыр саяси,
әлеуметтік- экономикалық жағдайдан шығудың жолын іздеп, Ресейдің
конститутциялық- демократиялық партиясының қызметіне белсенді қатысты.
1905 жылдың желтоқсанында Орал қаласында Ә. Бөкейханов сынды қайраткерлер
1917ж. Шілденің 21-26 аралығында Орынборда Алаш партиясының бірінші
жалпықазақтық съезін өткізді. 1917жылы желтоқсанда Орынборда екінші
жалпықазақ съезі шақырылып, онда Алашорда үкіметі құрылды. Бірақ 1918жылы
қарашада Алашорда үкіметі кеңес әскерлерінің күшімен талқандылып, Алаш
партиясының басшылары мен мүшелері қуғын-сүргінге ұшырады. 1917 жылдың
күзінде Үш жүз атты Қырғыз (Қазақ) социал партиясы құрылды. Ол
большивиктер саясатына бағдар ұстап, Алаш партиясының қарсыласы болды.
Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауымен большивикетрдің партиялық ұйымдары
құрылып, билікке монополия орнатылды. Кеңес өкіметі тұсында жалғыз
басқарушы партия Қазақстан Коммунистік партиясы үстемдік етті. Қазақстан
егемендік алғаннан кейін саяси бағыт – бағдары әр түрлі қоғамдық- саяси
құрылымдар құрылып, көппартиялық жүйенің негізі қаланды. 1990 жылдардың
басында елде Ұлттық –демократиялық Желтоқсан партиясы, Қазақстанның
социал партиясы, Қазақстанның Халық бірлігі партиясы , Қазақстанның
дәуірлеу партиясы қызмет етті. 2002 жылы елімізде 16 партия тіркелді.
Қазақстан Республикасның 2002 жылғы 15 шілдеде қабылданған Саяси
партиялар туралы Заңына сәйкес Ақ жол партиясы , Қазақстан азаматтық
партиясы, Қазақстан аграрлық партиясы, республикалық Отан саяси
партиясы, Қазақстан социал-демократ. Партиясы, Ауыл партиясы, Қазақстан
комуннистік партиясы, Қазақстан потриоттар партиясы қайта тіркеуден өтті.
Қазіргі таңда 10 партия тіркелген. Олар:
- Нұр Отан ХДП. Төрағасы – Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев. НұрОтан
Республикалық саяси партиясы 1999 жылғы қаңтарда құрылды. Партия
мүшелерінің саны 607 557 адамды құрайды. Партияның әлеуметтік
негізін бюджеттік ұйымдардың қызметкерлері, студенттер, ғылыми және
шаруашылық зиялы қауы, шағын және орта бизнес өкілдері құрайды.
Қазақстанның брлық облыстарында, Астана жән Алматы қалаларында Нұр
Отан филиалдары бар. Пратияның әлеуметтік негізін бюджеттік
ұйымдардың қызметкерлері, студенттер, ғылыми және шығармашылық зиялы
қауым, шағын және орта бизнес өкілдері құрайды. Басты мақсаттары
негізінде партия қоғамды одан әрі демократияландыруға бағытталған
экономикалық және саяси реформалардың жүзеге асуына белсенді түрде
жәрдемдесу; азаматтардың өмір сүру деңгейін арттыру; әлеуметтік
әділеттілікті бекіту және елдегі тұрақтылықты сақтау; ұлтаралық және
конфессияаралық келісімді нығайту; азаматтардың отансүйгіщтік сезімі
мен Қазақстан Республикасының жан жақты және үйлесімді дамуы үшін
жауапкершілігін тәрбиелеу деп жариялады. Мәжілісте Нұр Отан
парламенттік көпшілікке ие. 2007 жылы Мәжіліске сайлау қорытындылары
бойынша партия 88,41%дауысқа ие болды. Парламенттің төменгі
палатасына партиялық тізім бойынша 98 депутат сайланды.
- Қазақстан Коммунистік партиясы. Партияның бірінші хатшысы - Әбділдин
Серікболсын. Партия 1998 жылғы 27 тамызда тіркелген, 203 жылғы 20 наурызда
қайта тіркеледі. ҚКП мүшелерінің саны 54 246 адамды құрайды. Республиканың
барлық облыстарында партияның өз бөлімшелері бар. ҚКП мүшелері, негізінен
соғыс және еңбек ардагерлері, жұмысшылар, зейнеткерлер болып табылады.
Партияның негізгі мақсаты – республикада ғылыми соцализмнің қағидаттарына
негізделген, еркіндік және әділеттілік қоғамын құру үшін жағдайлар жасау;
коммунистік қоғамдық құрылыс құру деп есептейді. 2007 жылы Мәжіліске
сайлауға Қазастан Коммунистік партиясы қатысқан жоқ.
- Қазақстан Патриоттар Партиясы. Төраға – Қасымов Ғани Есенкелұлы. Партия
2000 жылғы 4 тамызда тіркелегн. Партияда 172 000 адам бар.Партия мынадай
мақсаттарды көздейді: Қазақстан халықтарының ұлттық өркендеуін
қалыптастыру және жүзеге асыру: құқықтық демократиялық мемлекет, нарықтық
экономикасы бар азаматтық қоғам құру; қоғамның әлеуметтік белсенді бөлігін
мемлекеттік және қоғамдық істерді басқаруда қатысуға тарту: елдің тұрақты
дамуын қамтамасыз ету; адамның жоғары сапалы өмір сүруі үшін жағдайлар
жасау және азаматтардың денсаулығына басым көңіл бөлу. 2007 жылы Мәжіліске
сайлауда 0,78 пайыз алып Парлмаентке өтпеді.
- Қазақстан социал демократиялық Ауыл партиясы. Партия төрағасы – Қалиев
Ғани. 2002 жылғы 1 наурызда тіркелген. Партия мүшелерінің саны 61 043
адам құрайды. Қазақстанның барлық облыстарында партияның өз құрылымдық
бөлімшелері бар. Өз мақсаттарымен партия аграрлық секторды мемлкеттік
реттеуді және қолдауды күшейтуді; ауыл еңбекшілерінің мүдделерін қорғауды;
қоғамды одан әрі демократияландыруға бағытталған экономикалық және саяси
реформалардың жүзеге асуына белсенді түрде жәрдемдесуді; нарықтық
қатынастардың негізделген нысандарын экономиканың барлық салаларында
жүзеге асыруды; азаматтардың өмір сүру деңгейін арттыруды көздейді. 2007
жылы Мәжіліске сайлауда партия 1,57 пайыз дауыс алып, Парламентке өтпеді.
- Қазақстанның Ақ Жол Демократиялық партиясы. Төрағасы – Байменов Алихан.
Партия 2002 жылғы 3 сәуірде тіркелген. Партия мүшелерінің саны 175 862
адамды құрайды. Парияның мақсаттары: тәуелсіз, демокартялық және еркін
Қазақстан. Негізгі құныдылықтары; демократия, тәуелсіздік, еркіндік,
әділеттілік. Партия Қазақстанды одан әрі демократияландыру бойынша
ұстанымдар жасау жөніндегі келісу комиссияларының жұмысына белсенді
араласады. Мәжілістің үшінші шақырылымында партия 1 мандатқа ие. 2007 жылы
Мәжіліске сайлауда партия 3,09 пайыз дауыс алып, Парламенке өтпеді.
- Руханият партиясы. Төрағасы – Жағанова Алтыншаш. Партия 2003 жылы 6
қазанда тіркелген. Партия мүшелерінің саны 72000 адамды құрайды. Партияның
әлеуметтік негізі – білім беру, денсаулық сақтау, ғылым және мәдениет
салаларының қызметкерлері, кәсіпкерлер және т.б. Өзінің басты міндеттері
экономиканы көтеру, әлеуметтік мәселерді шешу, адамгершілігі жоғары және
рухани бай қоғамды дамыту деп есептейді. 2007 жылы Мәжіліске сайлауда
партия 0,78 пайыз дауыс алып, Парламенке өтпеді.
Әділет демократиялық партиясы. Төрағасы – Нәрікбаев Мақсұт. 2004жылғы 14
маусымда тіркелген. Мүшелерінің саны 70 000 адамды құрайды. Партияның
филиалдары облыс орталықтарында, Астана және Алматы қалаларында жұмыс
жасайды. Партия Қазақстанда құқықтық демократиялық әлеумететтік мемлекет
құруды, тиімді, озық және дамыған экономикалық жүйе жасауды, азаматтық
қоғам қалыптастыруды өзінің басты міндеті деп есептейді. Мәжілістің үшінші
шақырылымында бір мандаттық округ бойынша сайланған бір депутаты бар.
2007жылғы 8 шілдеде Әділет Демократиялық партиясының 5 съезінде оның
Қазақстанның Ақ Жол Демократиялық Партиясына қосылуы туралы шешім
қабылдады.
- Қазақстан Коммунистік Халық партиясы. Бірінші хатшысы - Косарев
Владислав. 2004жылғы 21 маусымда партия мемлекеттік тіркеуден өтті.
Тіркелу сәтінде партия қатарында 90 000 адам болған. Партия қатарында
жұмысшылар, кәсіпкерлер және т.б. Партияның саяси тұғырнамасына сай ҚКХК
қызметінің негізінде қоғамдық дамудың жаңа жағдайларына бейімделген
маркстік – лениндік идеология жатыр. 2007 жылы Мәжілеске сайлауда партия
1.29 пайыз дауы алып, Парламентке өтпеді.
- Қазақстанның Азатпартиясы. Төраға - Әбілов Болат. 2005 жылы тіркелді,
мүшелерінің саны 97 157 адам. Партияның барлық облыстарында, Астана және
Алматы қалаларында өз филиалдары бар.Азат- орташа таптың партиясы.
Партияның мақсаттары - демократиялық , зайырлы, құқықтық, әлеуметтік
мемлекет пен ашық қоғам құру. 2007 жылғы 23 маусымда Нағыз
Ақ Жол ҚДП –ның ІІІ съезінде Жалпыұлттық Социал демокаратиялық партияға
қосылу туралы шешім қабылданады. 2007 жылғы 20 қазанда Нағыз Ақ Жол
ҚДП-ның ІІІ съезінде бұрын қабылданған ЖСДП – ға қосылу туралы
қаулысының күшін жою туралы шешім қабылданды. 2008 жылғы 29 ақпанда ІV
съездің екінші отырысында Нағыз Ақ Жол партиясын Азат ҚДП деп қайта
атау туралы шешім қабылданды, осы атаумен ол 2008 жылғы 11 сәуірде қайта
тіркеледі.
- Жалпыұлттық социал демократиялық партия, төрағасы – Тұяқбай Жармахан.
2006 жылы 10 қыркүйекте тіркелген, мүшелерінің саны – 140 000 адам. Барлық
облыстарда, Астана мен Алматы қалаларында партияның өз филиалдары бар.
Жалпыұлттық социал демократиялық партия өзінің алдына демократиялық,
құқықтық, әлеуметтік мемлекет, инновациялық экономка құру, жаңа
гуманитарлық саясатты жүзеге асыру міндеттерін қойып отыр. Партия әлемдік
социал демократиялық қозғалыстың құныдылықтарын, Еркіндік, Әділеттілік,
Ынтымақтастық қағидаттарын Қазақстанның саяси тәжірибесінде жүзеге асыру
бағытында дәйекті жұмыс жасауда. 2007 жылы Мәжіліске сайлауда партия 4.54
дауыс алып, Парламентке өтпеді.
Саяси партиялар, сол сияқты оның құрамындағы адамдар өмірге түрліше келеді.
Біреулер халық тобының терең де жан-жақты ойластырылып, сараланған
шешімдерінің нәтижесінде дүниеге келсе, басқалары - өзінің қара басы үшін,
үшіншісі – тіпті, қандай да бір кездейсоқ немесе бір реттік популистік
акцияның салдарына айналады.
Әсіресе, 90- жылдарда, яғни орталық газеттердің бірі жазғандай
шынайы экономика мен әлеуметтік саладағы қиын жағдайда, тіпті, үкімет
мүшелері арасындағы қайшылықтар жағдайында осы бір көрініс етек алған
болатын. Ал атқарушы органдары болса, өз ісімен айналысудың орнына басқару
тізгініне тартысты. Нәтижесінде, мысалы қауіпсіздік азығының коэффиценті,
ҚР Экономикасы мен агроөнеркәсіп кешенін ұйымдастыру Ұлттық зерттеу
институтының мәліметтері бойынша 65 пайызға қысқарды.
Бұл дегеніміз, сол уақыттағы шаруашылық миллиардтаған айналым
қаражатынан айырылғанын көрсетеді, бір жылдың ішінде ғана ірі қара малдың
басы бір жарым миллионға азайып, қайта құру дәуірінің талқанына түскен
қазақстандық экономиканың басқа салаларындағы өндірістік көрсеткіштер
бірден құлдырап кетті.
Сол уақыттағы жас саясаткерлеріміздің бірі Қазақстанда өткен саяси
партиялары мен болашақ партиялары қалыптаса бастады деп ой қорытқаны
дұрыс болар. Алғашқылары ескіге қайта оралғылары келіп, қияли жарқын
өткенді жаңғыртуды ұсынды. Екіншілері болса жарқын болашақты уәде
етті. Қайсысы болмасын көкжиек сағым идеалдарын уәеде етті. Сағым болса
табиғатынан тылсым дүние – оған жақындаған сайын, ол қашықтай түседі... Ең
негізгісі белгісіз болды, Қазақстанда бүгіннің саяси ұйымдары бар ма, жоқ
па?
Оның ойынша, мифтік өткен мен болашақтың емес, өткен кезең – осы
кезең - болашақ схемасындағы осы шақтағы саяси ұйым ретінде теңдесетін күш
қана осындай реформаторлық стратегияны іске асыратын қоғамдық субъект бола
алады...
ІІ Қазақстан Республикасындағы ең ірі саяси ұйым, көшбасшы партия
2.1 Нұр Отан Халықтық Демократиялық Партиясының тарихи жылнамасы мен
жарғысы
Нұр Отан ХДП-ның төрағасы – Қазақстан Республикасының президенті
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев.
Нұр Отан Халықтық Демокартиялық партиясы – бұл, қазақстандықтардың
бүгінгі және болашақ ұрпақтарына лайықты өмірді қамтамасыз етуді өзінің
басты мақсаты етіп қойған Қазақстан Республикасы азаматтарының ерікті
түрдегі бірлестігі.
Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясының қалыптасуы мен дамуының
барлық тарихы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы
Назарбаетың есімімен тығыз байланысты. Оның тікелей басшылығымен партия
елдің жетекші саяси партиясына айналды, ауқымды демократиялық реформаларды
жүзеге асыруға қатысуда, қазақстандықтардың құрметі мен абырой-беделіне ие
болды. Н.Ә. Назарбаев Нұр Отан ХДП-ның идеялық жігерлендірушісі болып
табылады, партияның пайда болуы мен қалыптасуының бастау көзінде тұрды.
1998 жылғы 21 қазанда Қазақстан Республикасында Президенттікке
кандидат Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевты қолдаудың қоғамдық штабы Қоғамдық
қозғалысы тіркелгені белгілі. Бұл қозғалыс Мемлекет басшысының
демократиялық реформаларға арналған стратегиялық бағытын қолдайтын қалың
көпшілікті өз айналасына топтастыра білді. Оның жұмысына белгілі мемлекет
және саяси қайтаркерлер – С.А. Терешенко. Ғ.И. Дунаев, Х.Ш. Тақуовтар
белсене атсалысты. Дәл сол кезде қоғамдық қозғалысты саяси партияға
айналдыру идеясы пайда болды.
1999 жылғы 1 наурызда Алматы қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының І құрылтай съезі болып өтті.
1999 18 тамызда Алматы қаласында Отан Республикалық саяси партиясының
ІІ съезі болып өтті. Съезд жұмысына 109 делегат, 96 шақырылған қонақтар
қатысты. Съезде Отан Республикалық саяси партиясы Қоғамдық бірлестігінің
және барлық деңгейлердегі мәслихаттарға депутаттыққа кандидаттарды ұсыну
туралы облыстық, Астана қалалары филиалдарының, ауданлдық, қалалық
өкілдерінің конференцияларының қаулылары бекітілді.
2001 жылғы сәуірде Алматы қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының ІІІ съезі болып өтті. Съезде ал Президентінің Қазақстан
халқына Жолдауын жүзеге асыру жөніндегі партияның басым міндеттері қаралды,
сондай-ақ Отан Республикалық саяси партиясының бағдарламасы мен Саяси
доктринасының жаңа редакциясы бекітілді.
2002 жылғы 9 қарашада Алматы қаласында Отан Республикалық
саясипартиясының ІV съезі өтті. Съезде партия Жарғысына өзгерістер мен
толықтырулар енгізілді, 2003-2005 жылдарға арналған Қазақстан
Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі партияның
бағдарламасы бекітілді, сондай-ақ Отан РСП-ге Қазақстаннның Халықтық-
кооперативтік партиясы мен Еңбек республикалық саяси партиясының қосылуы
туралы қаулылар қабылданда.
2003 жылғы 12 шілдеде Алматы қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының V съезі өтіп, съезд делегаттары болып экономика және әртүрлі
қызмет көрсету салаларының 32 кәсіпорындары мен ұйымдарының қызметкерлері,
12 кәсіпкер мен бизнесмен, 52 мемлекеттік қызметші, 26 білім беру, ғылым
және мәдениет жүйесінің, 6 денсаулық сақтау жүйесінің қызметкері сайланды.
2004 жылғы 12 наурызда Астана қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының кезектен тыс VІ зі өттті. Съезд күн тәртібіне ағымдағы
кезеңдегі партияның өзекті міндеттері туралы және Отан партиясының
Жарғысына өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы мәселелер қойылды.
2004 жылғы 15 маусымда Астана қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының кезектен тыс VІІ съезі өтті.
2005 жылы 9 қыркүйекте Алматы қаласында Отан Республикалық саяси
партиясның кезектен тыс VІІІ съезі өтті.
2006 жылы 4 шілдеде Астана қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының кезектен тыс ІХ съезі болды.Оның жұмысына 470 делегат және 300-
ден астам қонақтар қатысты. Олардың арасында басқа да саяси партиялардың,
мемлеукеттік басқару органдары мен үлттық компаниялардың басшылары,
үкіметтік емес ұйамдардың сондай-ақ Жас Отан ЖҚ мүшелері болды. Съезде
Асар партиясының Отан РСП-ға қосылуы туралы шешім қабылданды.
2006 жылғы 22 желтоққсанда астаналық Бейбітшілік және келісім
сарайында Отан РСП-ның кезектен тас Х съезі болды. Съездің 346 делегаты
партияның жаңа атауы – Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясы атауын
бірауыздан бекітті.
2007 жылдың 15 қаңтарында жаңа ғана дүниеге келген Нұр Отан
Халықытық демократиялық партиясы қоғамдық бірлестігі заңды тұлғалардың
мемлекеттік тірскелуі туралы куәлігі алды. ҚР-ның Әділет министірлігі
берген осы ресми құжат жаңа партия Отан РСП істерінің толық құқықтық
қабылдаушысы мен жеті жылдық тарихын жалғастырушысы екендігін
куәаландырды. 199 жылғы 12 ақпанда туу труалы куәлігін алған партия
бүгінгі таңда басқа атаумен өз өмірін жалғасытырып, халық алдында
жауапкершілігін арттырып отыр. Сандық жағынан ьолсын, ұйымдық жағынан
болсын ең қуатты Қазақстан партиясы – Нұр Отан.
Осы бір шынайы тарихи өрлеу 2007 жылдың 4 шілдесінде Нұр Отан ХДП-
ның кезектен тыс ХІ съезі өткен астаналық Бейбітшілік және келісім
сарайынан басталды. Онда партияның ресми Төрағасы болып тағайындалған ҚР
Президенті Нұрсұлтан Назарбаев сөз сөйлеп, қазақстандықтарды еліміздің осы
саяси жетекші күшінің сайлауалды тұғырнамасымен таныстырды. Съезд
делегаттары партия Бағдарламасының жаңа редакциясын қабылдады, оның
Жарғысына енгізілген өзгертулер мен толықтыруларды және ҚР Парламенті
Мәжілісі депуттатығына 126 кандидат – нұротандықтың тізімін бекітті.
2008 саяси жыл Елбасы және партияның Төрағасы Н. Назарбаевтың
басшылығымен 17 қаңтарда өткен Нұр Отан партиясы Саяси кеңесінің
кеңейтілген отырысымен басталды. Оған қатысқан Парламент депуттары, Үкімет
мүшелері мен ҚР Президенті Әкімшілігінің өкілдері, аймақ басшылары, партия
филиалдары мен обл-маслихаттардағы нұротандық фракция басшылары Нұр Отан
ХДП-ның Халықтық тұғаырнамасын жүзеге асыратын Қазақстанның гүлденуі және
қазаұстандықтардың әл-ауқатын арттыру үшін: еліміздің әр азаматының әл-
ауқатын біз қалай жақсартамыз бағдарламасын талқылады және қабылдады.
Міне, өстіп Нұр Отан партиясы өзінің торқалы тойына жетті. Бұл
тойда мерекелік отырыстар мен салтанатты сөз сөйлеулер бола қойған жоқ.
Партияның 10 жылдығына арналған бірінші іс-шара - 12 ақпан күні
Елбасы Нұр Отан ХДП Төрағасы Н. Назарбаев өткізген партия Саяси кеңесі
Бюросының кеңейтілген отырысы болды.
2009 жылдың ақпан айында ХІІ съезі болып өтті. Съезд Партия
қызметінің 2012 жылға дейінгі стартегиялық жоспарын өабылдап, Халықтық
тұғырнаманың жүзеге асырылуына белгілікті бір түзетулер енгізді. Сондай-ақ,
бірқатар ұйымдастыру мәселелері, соныңң ішінде Нұр Отан партиясының
Жарғысына өзгертулер мен толықтырулар енгізілді.
Нұр Отан ХДП-ның съездерінің экономикалық маңызы өте зор.Әр съезде
партияның атқарған міндеттері мен алға қойған мақсаттарын талқыланады.
Партияның әлеуметтік негізін бюджеттік ұйымдардың қызметкерлері,
студенттер, ғылыми және шығармашылық зиялы қауым, шағын және орта бизнес
өкілдері құрайды. Басты мақсаттары ретінде партия қоғамды одан әрі
демократияландыруға бағытталған экономикалық және саяси реформалардың
жүзеге асуына белсенді түрде жәрдемдесу; азаматтардың өмір сүру деңгейін
арттыру; әлеуметтік әділеттілікті бекіту және елдегі тұрақтылықты сақтау;
ұлтаралық және конфессияаралық келісімді нығайту; азаматтардың
отансүйгіштік сезімі мен Қазақстан Республикасныңы жан-жақты және үйлесімді
дамуы үшін жауапкершілігін тәрбиелеу деп жариялады. Мәжілісте Нұр Отан
парламенттік көпшілікке ие. 2007 жылы Мәжіліске сайлау қорытындылары
бойынша партия 88,47% дауықа ие болды. Нұр Отан партиясының Парламенттің
төменгі палатасына партиялық тізім бойынша 98 депутат сайланды.
Нұр Отан партиясының қолданыстағы Бағдарламасы мен Халықтық
тұғырнамасы елдің ішкі және сыртқы жағдайының өзекті мәселелері жөніндегі
партияның ұстанымдарын көрсетеді және оларды шешудің тәсілдерін айқындайды.
Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясының өзге партиялар секілді
жарғысы бар. Жарғыға сәйкес партияның мақсаттары, міндеттері, атқаратын
қызметтері, құқықтары бар. Олар:
1.1. Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясы қоғамдық бірлестігі
(бұдан әрі – партия) 1999 жылғы 19 қаңтарда Қазақстан Республикасының
Президенттігіне кандидат Н.Ә. Назарбаевты қолдау қоғамдық штабы қоғамдық
бірлестігін (республикалық мәртебе) қайта құру жолымен құрылды.
1.2. Партияның толық атауы:
мемлекеттік тілде:
Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясы қоғамдық бірлестігі;
орыс тілінде:Общественное объединение Народно – Демократическая партия
Нур Отан;
Партияның қысқартылған атауы:мемлекеттік тілде: Нұр Отан ХДП;
орыс тілінде: НДП Нур Отан.
1.3. Партия деп мемлекеттік биліктің, жергілікті өзін-өзі басқарудың
өкілді және атқарушы органдарында азаматтардың, түрлі әлеуметтік топтардың
мүддесін білдіру және оларды қалыптастыруға қатысу мақсатында олардың саяси
еркін білдіретін Қазақстан Республикасы азаматтарының ерікті бірлестігі
танылады.
Партия Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылады.
1.4. Партияның және оның құрылымдық бөлімшелерінің (филиалдарының)
басшы органдары Қазақстан Республикасының аумағында болады.
1.5. Партия өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына,
Саяси партиялар туралы Қазақстан Республикасының Заңына және Қазақстан
Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілеріне, сондай-ақ
партияның Жарғысы мен Бағдарламасына сәйкес жүзеге асырады.
1.6. Партия заңды тұлға болып табылады, меншік құқығында оқшауланған
мүлкі болады, өз міндеттемелері бойынша осы мүлікпен жауап береді, өз
атынан мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерді ала және
жүзеге асыра алады, сотта талапкер және жауапкер бола алады.
Партияның құқықтық қабілеті оның мемлекеттік тіркеуден өткен сәтінен
басталып және оны тарату аяқталған сәтте тоқтатылады.
1.7. Партияның дербес балансы, банктерде есеп айырысу және басқа да
шоттары, өз атауы мемлекеттік және орыс тілдерінде жазылған мөрі болады.
1.8. Партия орталық аппаратының орналасқан жері: Қазақстан
Республикасы, 010000, Астана қаласы, Есіл ауданы, Тәуелсіздік көшесі,
121.
2.1. Партия қызметінің мәні: қоғамның саяси өміріне қатысу; партияның
бағдарламалық мақсаттары мен міндеттерін іске асыру; заң шығару қызметіне
қатысу.
2.2. Партияның мақсаты – саяси жұмыс әдістерімен азаматтық қоғамның
дамыған институттары, қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті саяси жүйесі бар
экономикалық мықты, демократиялық, зайырлы, құқықтық, әлеуметтік мемлекет
құруға қол жеткізу.
2.3. Партияның міндеттері:
мемлекеттік билік және жергілікті өзін-өзі басқару органдарына саяси
көшбасшылар, партия мүшелерін даярлау, оларды қолдау және ұсыну; партияның
бағдарламалық және жарғылық мақсаттары мен міндеттерін халық арасында
түсіндіру және насихаттау, өз қызметі туралы ақпарат тарату; Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес республикалық референдумдарға қатысу;
мемлекеттік билік және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында партияның
және оның мүшелерінің, азаматтар мен түрлі әлеуметтік топтардың мүддесін
қорғау; партия Бағдарламасына сәйкес әлеуметтік-экономикалық және саяси
реформаларды жүргізуге қатысу, өмір сапасының ұлттық стандартын
қалыптастыру; кіші және орта кәсіпкерлікті, шаруа, фермер шаруашылықтарын
қолдау; ұлтаралық және конфессияаралық келісім мен қоғамдағы тұрақтылықты
нығайтуға жәрдемдесу; заң жобаларының бүкілхалықтық талқылауларына қатысу;
өкілді және атқарушы органдарға енгізу үшін қоғамдық пікірді зерделеу әрі
заң және басқа да нормативтік құқықтық актілер жобаларына ұсыныстар
әзірлеу, сондай-ақ нормативтік құқықтық актілердің жобаларын әзірлеу,
оларды депутаттық бірлестіктер арқылы іске асыру; қоғам мен мемлекет
өмірінің әлеуметтік, экономикалық және өзге де салаларына жастарды
біріктіруге жәрдемдесу; белгіленген тәртіппен партия мүшелерін мемлекеттік
наградаларға ұсыну; партия мүшелерін моральдық тұрғыдан көтермелеу;
азаматтардың бойында жемқорлық фактілеріне төзімсіздікті тәрбиелеуге
жәрдемдесу, билік органдарының қызметіне қоғамдық бақылауды жүзеге асыру.
2.4. Жарғы мен Бағдарламада айқындалған мақсаттар мен міндеттерді
жүзеге асыру үшін партия Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тәртіппен:
1) кандидаттарды:
Қазақстан Республикасының Президенттігіне; бірыңғай жалпыұлттық сайлау
округі бойынша партиялық тізіммен Қазақстан Республикасы Парламенті
Мәжілісінің және Қазақстан Республикасы мәслихаттарының депутаттығына;
жергілікті өзін-өзі басқару органдарына; мемлекеттік билік органдарындағы
өзге де сайланбалы лауазымдарға ұсынуға;
2) партияға мүше мәслихат депутаттары арқылы Қазақстан Республикасы
Парламенті Сенатының депутаттығына кандидатуралар ұсынуға, әкімшілік-
аумақтық бірліктер әкімі және мемлекеттік билік органдарындағы өзге де
сайланбалы лауазымдарының кандидатураларын талқылауға қатысуға, барлық
деңгейдегі әкімдерді тағайындау барысында олардың кандидатураларын
мәслихаттармен келісу процесіне ықпал етуге, мәслихаттардағы партияның
депутаттық фракциялары (топтары) арқылы тиісті әкімдерге сенімсіздік
вотумын білдіруге бастама жасауға;
3) Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісінде депутаттық фракция
және жергілікті өкілді органдарда партия депутаттық фракцияларын (топтарын)
құруға, Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенатында депутаттық топ
құруға бастама жасауға, Парламент Мәжілісіндегі депутаттық фракция арқылы
Үкіметке және оның мүшелеріне сенімсіздік вотумын білдіруге бастама
жасауға;
4) Қазақстан Республикасында әрекет етуші саяси партиялармен және
басқа да азаматтық қоғам институттарымен ынтымақтасуға, басқа елдердің
саяси партияларымен қарым-қатынас жасау және байланыс орнатуға, ұжымдық
мүше ретінде, діни бірлестіктерді қоспағанда, халықаралық коммерциялық
емес, үкіметтік емес бірлестіктерге кіруге;
4-1) өз қызметі туралы ақпарат таратуға және өзінің мақсаттары мен
міндеттерін насихаттауға;
5) заңнамаға сәйкес бейбіт жиналыстар, митингілер, шерулер, пикеттер
және демонстрациялар, басқа да қоғамдық-саяси акциялар мен іс-шаралар
өткізуге;
6) баспа және полиграфиялық қызметтерді жүзеге асыруға;
7) өзінің бұқаралық ақпарат құралдарын құруға;
8) партия съезінің шешімі бойынша Қазақстан Республикасының басқа да
саяси партияларымен және қоғамдық бірлестіктерімен ерікті түрде
қауымдастықтарға (одақтарға), бірігуге;
9) партия Жарғысының мақсаттарына сәйкес шамада ғана кәсіпкерлік
қызметті жүзеге асыруға;
10) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қайырымдылық
қызметтерін жүзеге асыруға;
11) Саяси партиялар туралы Қазақстан Республикасының Заңында және
Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерінде белгіленген өзге
де құқықтарды жүзеге асыруға құқығы бар.
2.5. Партия:
Қазақстан Республикасы Конституциясының және заңнамасының талаптарын
сақтауға;
әрбір азаматты өзінің құқықтары мен мүддесіне қатысты партия
құжаттарымен, шешімдерімен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігімен
қамтамасыз етуге;
тұрақты жұмыс істейтін партия органының орналасқан жерінің өзгеруі
туралы және оның басшылары туралы мәліметтерді заңды тұлғалардың бірыңғай
мемлекеттік тіркеліміне енгізілетін мәліметтер көлемінде тіркеу органына
хабарлауға;
өзінің қаржылық қызметі туралы есепті салық органдарына Қазақстан
Республикасының заңнамасында белгіленген мерзім мен көлемде тапсыруға
міндетті.
3. Партияға мүшелік
3.1. Партияға мүшелік – жеке, ерікті, тіркеуге алу түрінде.
3.2. Партия Жарғысы мен бағдарламалық құжаттарының талаптарын
орындайтын, партия алдында тұрған мақсаттарға қол жеткізуге, міндеттерді
жүзеге асыруға белсенді араласатын, мүшелік жарналарды уақтылы төлейтін,
заңнамалық актілерде айқындалған тұлғаларды қоспағанда, жасы 18-ге толған
Қазақстан Республикасының азаматы партияға мүше бола алады.
3.3. Партияға мүшелік басқа партияға мүшелікпен үйлеспейді.
3.4. Партияға қабылдауды партияның екі мүшесінің ұсынымы қоса беріле
отырып, азаматтың жазбаша өтініші негізінде бастауыш партия ұйымының
жиналысы шешеді.
Партияға қабылдауды партияның және оның филиалдарының Саяси
кеңестерінің Бюролары, сондай-ақ бастауыш партия ұйымының Бюросы жүзеге
асыра алады.
3.5. Партияға мүшелік тиісті партия құжатымен расталады.
3.6. Партияға мүшелік мынадай жағдайларда тоқтатылады:
1) тиісті құрылымдық бөлімшеге берілген жазбаша өтініш негізінде
партиядан шығу;
2) азаматтығын жою, Қазақстан Республикасынан тысқары жерге тұрақты
тұруға көшу;
3) әскери қызметке, ұлттық қауіпсіздік органдарына, құқық қорғау
органдарына ауысуға, судья болып тағайындалуға (сайлануға) байланысты
партиядан шығу;
4) партияның келісімінсіз Парламент Сенатының, мәслихаттар
депутаттығына кандидат болып және өзге де мемлекеттік билік және жергілікті
өзін-өзі басқару органдарындағы сайланбалы лауазымдарға өзін-өзі ұсыну;
5) мынадай әрекеттері үшін партиядан шығарылған жағдайда:
соттың айыптау үкімі заңды күшіне енгеннен кейін қылмыс жасағаны үшін;
жемқорлық әрекеттері үшін;
партия беделін түсіретін әрекеттері (әрекетсіздігі) немесе партия
мүддесіне зиян келтіретін басқа да әрекеттері (әрекетсіздігі) үшін;
партия Жарғысын, партия органдарының бағдарламалық құжаттарын,
шешімдерін сақтамағаны үшін;
тұрғылықты жерін ауыстырған жағдайда уақтылы есепке тұрмағаны (алты
айдан астам) үшін;
6) басқа партияға кіру;
7) өлім жағдайында.
3.7. Партия мүшелігін тоқтату немесе партия қатарынан шығару жөніндегі
шешімді бастауыш партия ұйымының жиналысы немесе партияның, филиалдың Саяси
кеңесінің Бюросы қабылдайды.
3.8. Партия мүшесі партиялық ішкі тәртіпті бұзғаны үшін оған алдын ала
ескерту, ескерту және сөгіс сияқты партиялық жаза қолданылуы мүмкін.
Партиялық жаза қолдану туралы шешімді бастауыш партия ұйымының
жиналысы немесе Бюросы, партияның, филиалдың Саяси кеңесінің Бюросы
қабылдайды.
4. Партия мүшелерін есепке алу тәртібі
4.1. Партия мүшелерінің есебі партия мүшелерінің есеп карточкалары,
электронды дерекқор, партия филиалдарының есептері негізінде жүзеге
асырылады.
4.2. Партия мүшелерін тіркеуге алу былайша жүргізіледі:
бастауыш партия ұйымында – партия мүшесінің дербес есеп карточкалары
бойынша;
аумақтық филиалдарда – есеп карточкалары бойынша және электронды
дерекқор бойынша;
аймақтық филиалдарда – аумақтық филиалдардың есептері бойынша және
электронды дерекқор бойынша.
4.3. Аймақтық филиалдардың есептері мен электрондық дерекқоры
негізінде партияның Орталық аппаратында партия құрылымы және оның құрамы
туралы есеп жасалады.
4.4. Партия мүшелерін есепке алу жауапкершілігі, берілетін
мәліметтердің анықтығы бастауыш партия ұйымдарының төрағаларына, партия
филиалдарының төрағаларына және төрағаларының бірінші орынбасарларына
жүктеледі.
5. Партия мүшелерінің құқықтары мен міндеттері
5.1. Партия мүшесінің мынадай құқықтары бар:
- партияның және партия ұйымдарының бағдарламалық және өзге де
құжаттарын әзірлеуге қатысу;
- партияның және оның филиалдарының органдарын сайлауға және оларға
сайлануға;
- партиялық тізім бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттығына
партияның атынан кандидат болып заңнамада белгіленген тәртіппен ұсынылу;
- партияның қолдауымен заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан
Республикасының Президенттігіне, Парламент Сенаты, мәслихаттар
депутаттығына және мемлекеттік билік пен жергілікті өзін-өзі басқару
органдарындағы басқа да сайланбалы лауазымдарға ұсынылу;
- өз пікірін еркін айту, партия қызметінің мәселелерін еркін
талқылау, ауызша және жазбаша түрде ұсыныстар енгізу, партияның кез келген
органы мен кез келген партия мүшесін сынау;
- партияның қорғауы мен қолдауын пайдалану;
- өзін қызықтыратын сұрақтар бойынша партияның кез келген органына
өтінім жасау және тиянақты жауап алу;
- партия қызметі және оның сайланбалы органдары туралы ақпарат алу;
- партия органдарына сайланған партия мүшелерін қайта сайлау және
партиялық тізім бойынша сайланған депутаттарды кері шақырып алу немесе
ауыстыру туралы дәлелді ұсыныстарын заңнамаға сәйкес енгізу;
- партияға жаңа мүшелер тарту бойынша жұмыс жүргізу;
- партиядан шығу мәселесін өздігінен шешу;
- партиядан шығару туралы немесе оған партиялық жаза қолдану туралы
шешім бойынша үш айдың ішінде партияның жоғарғы органына шағым жасау.
5.2. Партия мүшесі:
- партия Жарғысының, Бағдарламасының және партия қызметін реттейтін
басқа да құжаттардың талаптарын сақтауға;
- партияның жарғылық және бағдарламалық мақсаттарын, сайлауалды
платформасын түсіндіруге және қуаттауға;
- партия органдарының шешімдерін орындауға. Мемлекеттік қызметте
жұмыс істейтін партия мүшелері өздерінің лауазымдық міндеттерін орындау
барысында партияның және оның органдарының шешімдерімен байланысты емес;
- партия жұмыстарына жеке қатысуға, өз әрекеттерімен партияға
тиесілігін дәлелдеуге және оның халық арасындағы беделі мен ықпалының
артуына атсалысуға;
- мүшелік партия жарналарын уақтылы төлеп тұруға;
- тұрғын орны ауысқан жағдайда партиялық есепке тұруға;
- партияның рәміздеріне, сондай-ақ партия құжатына ұқыпты қарау және
оны сақтауды қамтамасыз етуге;
- партия жиналыстарына тұрақты қатысуға міндетті.
6.Партияның құрылуы мен қызмет принциптері, оның құрылымы
6.1. Партия өз қызметін еріктілік, теңқұқылық, өзін-өзі басқару,
заңдылық және жариялылық принциптерінде құрады.
6.2. Партияның ұйымдық құрылымы заңға сәйкес аумақтық принцип бойынша
құрылады.
6.3. Партияның өз құрылымдық бөлімшелері – Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес құрылатын аймақтық филиалдары (облыстық, республикалық
маңызы бар қалалар және астана), аумақтық филиалдары (аудандық және
қалалық) және бастауыш партия ұйымдары болады.
6.4. Партияның аймақтық филиалдары барлық облыстарда, республикалық
маңызы бар қалаларда және астанада құрылады.
6.5. Партия филиалдары аумақтық әділет органдарында тіркеуден өтеді.
6.6. Партияның ұйымдық негізін бастауыш партия ұйымы құрайды, ол
кемінде үш партия мүшесі болған жағдайда құрылады.
Бастауыш партия ұйымдары партия мүшелерінің тұратын жерінде, бастауыш
партия ұйымдарын құруға Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерімен
тыйым салынған ұйымдарды қоспағанда, түрлі ұйымдық-құқықтық нысандағы
ұйымдарда құрылады.
Селолық округтер мен сайлау округтері немесе учаскелері шекараларында
бастауыш партия ұйымдарын құруға жол беріледі.
6.7. Бастауыш партия ұйымының ішінде партиялық топтар құрылуы мүмкін.
6.8. Партия мүшелерінің саны бір мыңнан асқан бастауыш партия
ұйымдарына партия Саяси кеңесі Бюросының шешімімен тиісті аумақтық партия
филиалына бағынышты партия филиалының құқығы берілуі мүмкін.
6.9. Бастауыш партия ұйымдары тиісті аудандық және қалалық партия
филиалына бірігеді.
6.10. Аудандық және қалалық партия филиалдары тиісті облыстық,
республикалық маңызы бар қалалар мен астана партия филиалдарына бірігеді.
6.11. Партия филиалдарының және бастауыш партия ұйымдарының заңды
тұлғалық құқығы болмайды, өздері туралы Ережелер негізінде әрекет етеді, өз
қызметінде партия Жарғысы мен бағдарламалық құжаттарын, жоғары тұрған
партия органдарының шешімдерін басшылыққа алады және оларға партия мүлкі
беріледі.
6.12. Партияның құрылымдық бөлімшелері жоғары тұрған партия
органдарының шешімдерін жүзеге асыру барысында алға қойылған міндеттерді
орындау жолдарын дербес айқындайды.
6.13. Аймақтық партия филиалдары аумақтық филиалдар мен бастауыш
партия ұйымдарының ұсынысы бойынша партияның Саяси кеңесінің Бюросына
Қазақстан Республикасының Президенттігіне кандидат, Қазақстан
Республикасының Парламенті мен мәслихаттарының депутаттығына кандидаттар
етіп кандидатуралар ұсынуға құқылы.
7. Партияның өкілді органдардағы қызметі
7.1. Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің және жергілікті
өкілді органдарының депутаттары партия Саяси кеңесі Бюросының және тиісті
партия филиалының Саяси кеңесі Бюросының шешімімен Парламент Мәжілісіндегі
фракция және жергілікті өкілді органдардағы депутаттық фракциялар (топтар)
түрінде партияның депутаттық бірлестіктерін құрады.
7.2. Парламент Мәжілісіндегі депутаттық фракциясын тіркеуге алу
Парламент Мәжілісінің Бюросында іске асырылады. Оның өкілеттіктері,
ұйымдасуы, қызметі және жұмысының қамтамасыз етілуі Парламент және Мәжіліс
регламенттерімен айқындалады.
Жергілікті өкілді органдарындағы партияның депутаттық бірлестіктерін
тіркеу мәслихат сессиясында іске асырылады.
7.3. Депутаттық бірлестіктер – Қазақстан Республикасы Парламенті
Мәжілісіндегі партия фракциясының және Қазақстан Республикасының жергілікті
өкілді органдарындағы партия фракцияларының (топтарының) жұмысына
депутаттың қатысуы, Парламент Мәжілісінің отырысына дейін Премьер-Министр
кандидатурасы бойынша және әкім лауазымының кандидатурасын тиісті мәслихат
отырысында қарағанға дейін кеңесу, сенімсіздік білдіру вотумына бастама
жасау, шешімдерді қабылдау механизмдері, оны бұзу, партия құрылымдарымен
өзара қатынас жасау тәртібі депутаттық бірлестіктер – фракциялар (топтар)
туралы тиісті Ережемен айқындалады.
7.4. Депутаттық бірлестіктер – Қазақстан Республикасы Парламенті
Мәжілісіндегі фракция және Қазақстан Республикасының жергілікті өкілді
органдарындағы фракциялар партия Төрағасының және Саяси кеңес Бюросының
ұсынысы бойынша депутаттық бірлестіктер – фракциялардың (топтардың)
басшыларын сайлайды.
7.5. Партия және оның құрылымдық бөлімдері депутаттық бірлестіктерге
олардың жұмысында көмек көрсетуге міндетті.
Парламент Мәжілісіндегі депутаттық фракция партия Төрағасының,
партияның жоғары және басшы органдарының алдында жауапты; жергілікті өкілді
органдардағы депутаттық бірлестіктер – тиісті деңгейдегі жоғары, басшы
және партия атқарушы органдарының алдында жауапты және оларға есеп береді.
Парламент Мәжілісіндегі депутаттық фракция Қазақстан Республикасы
Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы Конституциялық заңда
белгіленген жазалау шараларын партияға мүше Мәжіліс депутаттарына қолдану
мәселесі туралы және Үкімет пен оның мүшелеріне сенімсіздік вотумын білдіру
туралы бастама жасай алады.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
орны (Нұр Отан Халықтық Демократиялық Партиясы мысалында)
Мазмұны
1 Қазақстан Республикасындағы партиялардың қалыптасуы мен түрлері
1.1 Партия түсінігі мен
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 4
1.2 Партиялардың құрылымы мен түрлері, атқаратын
қызметтері ... ... ... ... ... 5
1.3 Қазақстан Республикасындағы алғашқы
партиялар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 6
2 Нұр Отан ХДП Қазақстан Республикасындағыең ірі саяси ұйым, және оның
мемлекеттік басқарудағы әлеуметтік-экономикалық мәні
2.1 Нұр Отан Халықтық Демократиялық Партиясының тарихи жылнамасы мен
жарғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.2 Нұр Отан ХДП-ның стратегиялық жоспарлары мен экономикалық және
жемқорлықпен күрес жөніндегі
бағдарламалары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
2.3 Нұр Отан Халықтық Демократиялық партия филиалдары мен сыртқы
байланыстары.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...42
3 Нұр Отан ХДП Ақтөбе қалалық филиалы мен қалалық Жас Отан Жастар
қанатының қоғамда алатын рөлі, міндеті.
3.1 Жас Отан Жастар қанатының қоғамда алатын рөлі,
міндеті ... ... ... ... .48
3.2 Нұр Отан ХДП Ақтөбе қалалық филиалының құрылымы,
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
3.3 Нұр Отан партиясы қалалық филиалының іс-шаралары,
жоспарлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..57
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 60
Қосымша
Кіріспе
Қоғамның қай тобына партияның ықпалы күшті жүріп, олардан ұзақ уақыт
қолдау тапса, сол топ партияның әлеуметтік негізін қалайды. Ал оған сайлау
кезінде әрдайым дауысын беруші сайлаушылар оның электоратын құрайды.
Партиялар сайлауға мемелкеттік органдар құруға, мемлекеттік маңызы бар
шешімдер қабылдауға және оларды іс жүзінде жүзеге асыруға қатысады.
Саяси өмірде алатын орны, билікті жүзеге асыруға қатысына қарай саяси
партиялар билеуші және оппозиция болып бөлінеді. Билеуші партиялардың
қолдарына мемлекеттік билік тигендіктен, оларға бүкіл қоғам дамуының басты
бағыттары мен сипатын айқындауға мүмкіндік туады, яғни олар басқа
партиялардың үстінен билікке ие болады. Мұндай мүмкіндігі жоқ қалған
партиялар өзлерінің конститутция құқығын, парламент мінбесін, бұқаралық
ақпарат құралдарын пайдаланып, өз мүдделерін қорғау мақсатында белгілі бір
қоғамдық пікір тудырып, билеуші партияның саясатын сын көзбен бағалап, оған
сырттай ықпал жасайды. Мұндай саяси партияларды оппозициялық партиялар деп
атайды.
Халықтың мүддесін қорғау мәселелері барлық деңгейдегі партия құрылымдары
жұмысының басты басымдығы болып табылады.
Еліміздің тұңғыш Президентінің стратегиялық бағытын табысты іске
асыру, жүргізілген экономикалық және саяси реформалар мемлекетіміз бен
қоғамымызды дамудың жаңа сапалы сатысына көтерді. Қазіргі заманға сай
демократиялық даму үстіндегі әлеуметтік мемлекет құру енді алшақ келешек
емес,ол мақсатымыздың орындалғаны.
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті әзірлеген стратегиялық
бағдарламалар біз осы не істеуіміз керек деген сұраққа жауап береді.
Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясы осы мақсатқа кім және
қалай қол жеткізуге болатынын біледі.
Қазақстанды гүлденген демократиялық мемлекетке айналдыратын жасы мен
кәсібі, ұлты мен діні әртүрлі ұлт өкілдері, қазақстандықтар.
Нұр Отан партиясы индустриалды-инновациялық даму және экономиканы
әртараптандыру идеясын, оның кешенділігі мен әмбебаптылығын және
жалпыұлттық міндет ретіндегі прогрессивті болашағын ескере отырып, ұлттық
идея деп қарастырады.
Сайлауларда өз кандидаттарын ұсына отырып, өзінің парламенттік
фракциясы арқылы заң шығару қызметіне белсенді атсалыса отырып,
Сайлауларда өз кандидаттарын ұсына отырып, өзінің парламенттік фракциясы
арқылы заң шығару қызметіне белсенді атсалыса отырып, Нұр Отан партиясы
өз ұстанымын бұқаралық ақпарат құралдарына жақтап және түсіндіре отырып,
саяси қызметтерге қатысу жолымен өз міндеттерін іске асыруды жалғастыруға
бел буып отыр.
Партия Төрағасының Дағдарыстан кейінгі кезеңде Қазақстанның түбегейлі
жаңару жоспарын әзірлеу туралы алға қойған міндетін партия елдің
инновациялық дамуға көшу, әлеуметтік-экономикалық және технологиялық
жаңаруды жүзеге асыру қажеттілігі туралы ауқымды жұмылдыратын идеяның
нақтылануы ретінде қабылдайды.
Нұр Отан инновациялық даму және жаңару идеясын кешенділігіне, жан-
жақтылығына байланысты және прогрессивтік болашақтағы жалпы ұлттық міндет
ретінде қарастырады. Ол - ұлттық бірлікке, келісімге және барлық
әлеуметтік топтардың, экономикалық және саяси күштердің қатысуымен дамуға
қол жеткізу бойынша партия саясатының мазмұнын дағдарыстан кейінгі жаңа
толықтырумен қамтамасыз етуге қабілетті.
Дипломдық жұмыстың мақсаты; Қазақстан Республикасындағы партиялардың
соның ішінде Нұр ОтанХДП мемлекеттік басқарудағы алатын орнын ашып
толықтай көрсетіп, Нұр Отан партиясының жасампаздық пен алға басу
партиясы, азаматтық бейбітшілік пен ұлтаралық келісім партиясы, ұлты,
ұрпағы діни нанымдары әртүрлі қазақстандықтарды біріктіретін, Қазақстан
Республикасын, біздің ортақ Отанымызды өркендетіп гүлдентіретін көпшілік,
кәсіби және барлық әлеуметтік топтар партиясы екенін дәлелдеп беру.
І Қазақстан Республикасындағы партиялардың қалыптасуы мен түрлері
1. Партия түсінігі мен қалыптасуы
Партия, саяси партия латын тілінен – бөлік. Партия – халықтың белгілі бір
бөлігінің мүддесін білдіріп, мемлекттік билікке қол жеткізуді немесе оны
жүзеге асыруға қатысуды мақсат ететін, ортақ мүдде негізінде біріккен
адамдардың ерікті одағы. Алғашқы саяси партиялар ежелгі Грекияда пайда
болған. Бірақ олардың мүшелері аз, тұрақтылығы шамалы, жөнді ұйымдаспаған
шағын топтар болатын.
Немістің көрнекті саясаттанушысы М. Вебер (1864-1920) саяси
партиялардың дамуында мынадай кезеңдерді атап көрсетті:
• Аристократ. Үйірмелер
• Саяси клубтар;
• Көпшілік партиялар
Осы көрсетілген үш кезеңді толығымен Ұлыбританияның екі партиясы –
либералдық (виги) және консервативтік (тори) партиялар ғана басынан
кешірді.
Қазір өмір сүріп отырған Партиялардың көбінің даму жолы қысқа. Олардың
біразы екі сатысынан өтсе, біразы бірден көпшілік партия болып қалыптасты.
Бірінші көпшілік саяси партия болып 1861 ж. Англияда Либералдық партия
құрылды. Мұндай партиялардың дамуына сол кездегі буржуазиялық революциялар
нәтижесінде парламенттерге жалпыға бірдей сайлау құқығының енгізілуі
себепші болды. Соған байланысты бұқара халықтың саясатқа қатысу аясы
кеңейіп, жұмысшылардың ұйымшылдығы күшейді. Бірінші көпшілік жұмысшы
партиясы болып 1863ж. Германияның жұмысшы одағы құрылды. 19ғасырдың аяғына
қарай Батыс Еуропа елдерінің көбінде көпшілік партиялар пайда болды.
Америкалық саясаттанушы Дж. Ла Паломбараның пікірінше, партиялар мынадай
төрт белгімен сипатталады:
• Партия белгілі бір идеологияны қорғайды;
• Партия – адамдарды жергілікті ұйымнан бастап, халықаралық дәрежеге
дейін саясаттың әр түрлі деңгейінде ұзақ біріктіретін ұйым;
• Партияның мақсаты – билікті қолға алып, жүзеге асыру
• әр партия өзіне халықтың дауы беруінен бастап, мүше болуына дейінгі
қолдауынқамтамасыз еткісі келеді.
Қоғаамның қай тобына партияның ықпалы күшті жүріп, олардан ұзақ уақыт
қолдау тапса, сол топ партияның әлеуметтік негізін қалайды. Ал оған сайлау
кезінде әрдайым дауысын беруші сайлаушылар оның электоратын құрайды.
Партиялар сайлауға мемелкеттік органдар құруға, мемлекеттік маңызы бар
шешімдер қабылдауға және оларды іс жүзінде жүзеге асыруға қатысады.
1.2. Партиялардың құрылымы мен түрлері, атқаратын қызметтері
Белгілі поляк саясаттанушысы А. Борнар көрсеткендей, қазіргі саяси
партиялар мынадай қызметтер атқарады: қоғамның ірі топтарының мақсат-
мүдделерін анықтайды, тұжырымдайды және негіздейді; олардың белсенділігін
арттырады; саяси идеологиялар мен саяси ілімдерді әзірлейді; саяси жүйені,
оның жалпы принциптерін, құрамдас бөліңтерін, құрылымдарын қалыптастыруға
қатысады; мемлекетте билік үшін күреске қатысады. Және оның жұмыс
бағдарламасын әзірлейді; мемлекеттік билікті іске асыруға қатысады;
қоғамдық пікірді қалыптастырады т.б.
Саяси партияның маңызды міндеті – азаматтық қоғам мен мемлекеттің
арасындағы байланысты баянды ету. Партиялар арқылы әр түрлі әлеуметтік
топтар өздерінің саяси талап- тілектерін білдіреді.
Саяси жүйедегі рөлі мен іштей ұйымдасуына байланысты саяси партиялар
төрт түрге бөлінеді:
1. Авангардтық партиялар. Олардың ұйымы жоғары орталықтануымен
сипатталады, өзінің барлық мүшелерінен партияның жұмысына белсенді
қатынасуын талап етеді. Мысалы; Үндістанның Ұлттық конгресс партиясы,
бұрынғы КОКП.
2. Сайлаушылар партиясы. Олардың негізгі мақсаты – үміткердің сайлау
алдындағы науқанын ұйымдастыру: қаржы жинау, үгіт жүргізу т.б. Оларда
тұрақты мүшелік, идеология, негіз, ұймдық құрылым жоқ.
3. Парламенттік партия. Ол негізгі екі қызмет атқарады; сайлауға
дайындалу және парламентке бақылау жасау. Мәселелерді алдын ала
талқылап, қабылданатын шешімдерді сәйкестендіріп, келістіру үшін
партиялар парламенттер мен муниципалиттерде фракциялар құрады.
4. Қауымдастық партиясы. Ол адамдарды белгілі бір саяси жолды
ұстанғандығына қарай емес, ортақ көзқарас пен ұқсас мүдделеріне
орай, маңызды мәселелерді талқылау үшін біріктіреді.
Саяси ервативтік, реакциялық деп бөледі.
Революциялық партиялар – қоғамдық өмірді түбегейлі өзгертуге тырысады.
Реформистік партиялар – қоғамның негізгі құрылысын сақтай отырыпмаңызды
өзгерістер жасауды көздейді.
Консервативтік партиялар – қазіргі әлеуметтік өмірдің негізгі сипаты
мен ерекшелектерін сақтап қалуға тырысады.
Реакциялық партиялар – қоғам дамуындағы өтіп кеткен формацияларға не
дәуірлерге қайтып оралуды көктейді.
Саяси өмірде алатын орны, билікті жүзеге асыруға қатысына қарай саяси
партиялар билеуші және оппозиция болып бөлінеді. Билеуші партиялардың
қолдарына мемлекеттік билік тигендіктен, оларға бүкіл қоғам дамуының басты
бағыттары мен сипатын айқындауға мүмкіндік туады, яғни олар басқа
партиялардың үстінен билікке ие болады. Мұндай мүмкіндігі жоқ қалған
партиялар өзлерінің конститутция құқығын, парламент мінбесін, бұқаралық
ақпарат құралдарын пайдаланып, өз мүдделерін қорғау мақсатында белгілі бір
қоғамдық пікір тудырып, билеуші партияның саясатын сын көзбен бағалап, оған
сырттай ықпал жасайды. Мұндай саяси партияларды оппозициялық партиялар деп
атайды.
1.3.Қазақстан Республикасындағы алғашқы партиялар
Қазақстандағы алғашқы саяси партиялар 20-ғасырдың басында пайда
болды. Қазақ халқының ұлт зиялылары Қазақстанда қалыптасқан ауыр саяси,
әлеуметтік- экономикалық жағдайдан шығудың жолын іздеп, Ресейдің
конститутциялық- демократиялық партиясының қызметіне белсенді қатысты.
1905 жылдың желтоқсанында Орал қаласында Ә. Бөкейханов сынды қайраткерлер
1917ж. Шілденің 21-26 аралығында Орынборда Алаш партиясының бірінші
жалпықазақтық съезін өткізді. 1917жылы желтоқсанда Орынборда екінші
жалпықазақ съезі шақырылып, онда Алашорда үкіметі құрылды. Бірақ 1918жылы
қарашада Алашорда үкіметі кеңес әскерлерінің күшімен талқандылып, Алаш
партиясының басшылары мен мүшелері қуғын-сүргінге ұшырады. 1917 жылдың
күзінде Үш жүз атты Қырғыз (Қазақ) социал партиясы құрылды. Ол
большивиктер саясатына бағдар ұстап, Алаш партиясының қарсыласы болды.
Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауымен большивикетрдің партиялық ұйымдары
құрылып, билікке монополия орнатылды. Кеңес өкіметі тұсында жалғыз
басқарушы партия Қазақстан Коммунистік партиясы үстемдік етті. Қазақстан
егемендік алғаннан кейін саяси бағыт – бағдары әр түрлі қоғамдық- саяси
құрылымдар құрылып, көппартиялық жүйенің негізі қаланды. 1990 жылдардың
басында елде Ұлттық –демократиялық Желтоқсан партиясы, Қазақстанның
социал партиясы, Қазақстанның Халық бірлігі партиясы , Қазақстанның
дәуірлеу партиясы қызмет етті. 2002 жылы елімізде 16 партия тіркелді.
Қазақстан Республикасның 2002 жылғы 15 шілдеде қабылданған Саяси
партиялар туралы Заңына сәйкес Ақ жол партиясы , Қазақстан азаматтық
партиясы, Қазақстан аграрлық партиясы, республикалық Отан саяси
партиясы, Қазақстан социал-демократ. Партиясы, Ауыл партиясы, Қазақстан
комуннистік партиясы, Қазақстан потриоттар партиясы қайта тіркеуден өтті.
Қазіргі таңда 10 партия тіркелген. Олар:
- Нұр Отан ХДП. Төрағасы – Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев. НұрОтан
Республикалық саяси партиясы 1999 жылғы қаңтарда құрылды. Партия
мүшелерінің саны 607 557 адамды құрайды. Партияның әлеуметтік
негізін бюджеттік ұйымдардың қызметкерлері, студенттер, ғылыми және
шаруашылық зиялы қауы, шағын және орта бизнес өкілдері құрайды.
Қазақстанның брлық облыстарында, Астана жән Алматы қалаларында Нұр
Отан филиалдары бар. Пратияның әлеуметтік негізін бюджеттік
ұйымдардың қызметкерлері, студенттер, ғылыми және шығармашылық зиялы
қауым, шағын және орта бизнес өкілдері құрайды. Басты мақсаттары
негізінде партия қоғамды одан әрі демократияландыруға бағытталған
экономикалық және саяси реформалардың жүзеге асуына белсенді түрде
жәрдемдесу; азаматтардың өмір сүру деңгейін арттыру; әлеуметтік
әділеттілікті бекіту және елдегі тұрақтылықты сақтау; ұлтаралық және
конфессияаралық келісімді нығайту; азаматтардың отансүйгіщтік сезімі
мен Қазақстан Республикасының жан жақты және үйлесімді дамуы үшін
жауапкершілігін тәрбиелеу деп жариялады. Мәжілісте Нұр Отан
парламенттік көпшілікке ие. 2007 жылы Мәжіліске сайлау қорытындылары
бойынша партия 88,41%дауысқа ие болды. Парламенттің төменгі
палатасына партиялық тізім бойынша 98 депутат сайланды.
- Қазақстан Коммунистік партиясы. Партияның бірінші хатшысы - Әбділдин
Серікболсын. Партия 1998 жылғы 27 тамызда тіркелген, 203 жылғы 20 наурызда
қайта тіркеледі. ҚКП мүшелерінің саны 54 246 адамды құрайды. Республиканың
барлық облыстарында партияның өз бөлімшелері бар. ҚКП мүшелері, негізінен
соғыс және еңбек ардагерлері, жұмысшылар, зейнеткерлер болып табылады.
Партияның негізгі мақсаты – республикада ғылыми соцализмнің қағидаттарына
негізделген, еркіндік және әділеттілік қоғамын құру үшін жағдайлар жасау;
коммунистік қоғамдық құрылыс құру деп есептейді. 2007 жылы Мәжіліске
сайлауға Қазастан Коммунистік партиясы қатысқан жоқ.
- Қазақстан Патриоттар Партиясы. Төраға – Қасымов Ғани Есенкелұлы. Партия
2000 жылғы 4 тамызда тіркелегн. Партияда 172 000 адам бар.Партия мынадай
мақсаттарды көздейді: Қазақстан халықтарының ұлттық өркендеуін
қалыптастыру және жүзеге асыру: құқықтық демократиялық мемлекет, нарықтық
экономикасы бар азаматтық қоғам құру; қоғамның әлеуметтік белсенді бөлігін
мемлекеттік және қоғамдық істерді басқаруда қатысуға тарту: елдің тұрақты
дамуын қамтамасыз ету; адамның жоғары сапалы өмір сүруі үшін жағдайлар
жасау және азаматтардың денсаулығына басым көңіл бөлу. 2007 жылы Мәжіліске
сайлауда 0,78 пайыз алып Парлмаентке өтпеді.
- Қазақстан социал демократиялық Ауыл партиясы. Партия төрағасы – Қалиев
Ғани. 2002 жылғы 1 наурызда тіркелген. Партия мүшелерінің саны 61 043
адам құрайды. Қазақстанның барлық облыстарында партияның өз құрылымдық
бөлімшелері бар. Өз мақсаттарымен партия аграрлық секторды мемлкеттік
реттеуді және қолдауды күшейтуді; ауыл еңбекшілерінің мүдделерін қорғауды;
қоғамды одан әрі демократияландыруға бағытталған экономикалық және саяси
реформалардың жүзеге асуына белсенді түрде жәрдемдесуді; нарықтық
қатынастардың негізделген нысандарын экономиканың барлық салаларында
жүзеге асыруды; азаматтардың өмір сүру деңгейін арттыруды көздейді. 2007
жылы Мәжіліске сайлауда партия 1,57 пайыз дауыс алып, Парламентке өтпеді.
- Қазақстанның Ақ Жол Демократиялық партиясы. Төрағасы – Байменов Алихан.
Партия 2002 жылғы 3 сәуірде тіркелген. Партия мүшелерінің саны 175 862
адамды құрайды. Парияның мақсаттары: тәуелсіз, демокартялық және еркін
Қазақстан. Негізгі құныдылықтары; демократия, тәуелсіздік, еркіндік,
әділеттілік. Партия Қазақстанды одан әрі демократияландыру бойынша
ұстанымдар жасау жөніндегі келісу комиссияларының жұмысына белсенді
араласады. Мәжілістің үшінші шақырылымында партия 1 мандатқа ие. 2007 жылы
Мәжіліске сайлауда партия 3,09 пайыз дауыс алып, Парламенке өтпеді.
- Руханият партиясы. Төрағасы – Жағанова Алтыншаш. Партия 2003 жылы 6
қазанда тіркелген. Партия мүшелерінің саны 72000 адамды құрайды. Партияның
әлеуметтік негізі – білім беру, денсаулық сақтау, ғылым және мәдениет
салаларының қызметкерлері, кәсіпкерлер және т.б. Өзінің басты міндеттері
экономиканы көтеру, әлеуметтік мәселерді шешу, адамгершілігі жоғары және
рухани бай қоғамды дамыту деп есептейді. 2007 жылы Мәжіліске сайлауда
партия 0,78 пайыз дауыс алып, Парламенке өтпеді.
Әділет демократиялық партиясы. Төрағасы – Нәрікбаев Мақсұт. 2004жылғы 14
маусымда тіркелген. Мүшелерінің саны 70 000 адамды құрайды. Партияның
филиалдары облыс орталықтарында, Астана және Алматы қалаларында жұмыс
жасайды. Партия Қазақстанда құқықтық демократиялық әлеумететтік мемлекет
құруды, тиімді, озық және дамыған экономикалық жүйе жасауды, азаматтық
қоғам қалыптастыруды өзінің басты міндеті деп есептейді. Мәжілістің үшінші
шақырылымында бір мандаттық округ бойынша сайланған бір депутаты бар.
2007жылғы 8 шілдеде Әділет Демократиялық партиясының 5 съезінде оның
Қазақстанның Ақ Жол Демократиялық Партиясына қосылуы туралы шешім
қабылдады.
- Қазақстан Коммунистік Халық партиясы. Бірінші хатшысы - Косарев
Владислав. 2004жылғы 21 маусымда партия мемлекеттік тіркеуден өтті.
Тіркелу сәтінде партия қатарында 90 000 адам болған. Партия қатарында
жұмысшылар, кәсіпкерлер және т.б. Партияның саяси тұғырнамасына сай ҚКХК
қызметінің негізінде қоғамдық дамудың жаңа жағдайларына бейімделген
маркстік – лениндік идеология жатыр. 2007 жылы Мәжілеске сайлауда партия
1.29 пайыз дауы алып, Парламентке өтпеді.
- Қазақстанның Азатпартиясы. Төраға - Әбілов Болат. 2005 жылы тіркелді,
мүшелерінің саны 97 157 адам. Партияның барлық облыстарында, Астана және
Алматы қалаларында өз филиалдары бар.Азат- орташа таптың партиясы.
Партияның мақсаттары - демократиялық , зайырлы, құқықтық, әлеуметтік
мемлекет пен ашық қоғам құру. 2007 жылғы 23 маусымда Нағыз
Ақ Жол ҚДП –ның ІІІ съезінде Жалпыұлттық Социал демокаратиялық партияға
қосылу туралы шешім қабылданады. 2007 жылғы 20 қазанда Нағыз Ақ Жол
ҚДП-ның ІІІ съезінде бұрын қабылданған ЖСДП – ға қосылу туралы
қаулысының күшін жою туралы шешім қабылданды. 2008 жылғы 29 ақпанда ІV
съездің екінші отырысында Нағыз Ақ Жол партиясын Азат ҚДП деп қайта
атау туралы шешім қабылданды, осы атаумен ол 2008 жылғы 11 сәуірде қайта
тіркеледі.
- Жалпыұлттық социал демократиялық партия, төрағасы – Тұяқбай Жармахан.
2006 жылы 10 қыркүйекте тіркелген, мүшелерінің саны – 140 000 адам. Барлық
облыстарда, Астана мен Алматы қалаларында партияның өз филиалдары бар.
Жалпыұлттық социал демократиялық партия өзінің алдына демократиялық,
құқықтық, әлеуметтік мемлекет, инновациялық экономка құру, жаңа
гуманитарлық саясатты жүзеге асыру міндеттерін қойып отыр. Партия әлемдік
социал демократиялық қозғалыстың құныдылықтарын, Еркіндік, Әділеттілік,
Ынтымақтастық қағидаттарын Қазақстанның саяси тәжірибесінде жүзеге асыру
бағытында дәйекті жұмыс жасауда. 2007 жылы Мәжіліске сайлауда партия 4.54
дауыс алып, Парламентке өтпеді.
Саяси партиялар, сол сияқты оның құрамындағы адамдар өмірге түрліше келеді.
Біреулер халық тобының терең де жан-жақты ойластырылып, сараланған
шешімдерінің нәтижесінде дүниеге келсе, басқалары - өзінің қара басы үшін,
үшіншісі – тіпті, қандай да бір кездейсоқ немесе бір реттік популистік
акцияның салдарына айналады.
Әсіресе, 90- жылдарда, яғни орталық газеттердің бірі жазғандай
шынайы экономика мен әлеуметтік саладағы қиын жағдайда, тіпті, үкімет
мүшелері арасындағы қайшылықтар жағдайында осы бір көрініс етек алған
болатын. Ал атқарушы органдары болса, өз ісімен айналысудың орнына басқару
тізгініне тартысты. Нәтижесінде, мысалы қауіпсіздік азығының коэффиценті,
ҚР Экономикасы мен агроөнеркәсіп кешенін ұйымдастыру Ұлттық зерттеу
институтының мәліметтері бойынша 65 пайызға қысқарды.
Бұл дегеніміз, сол уақыттағы шаруашылық миллиардтаған айналым
қаражатынан айырылғанын көрсетеді, бір жылдың ішінде ғана ірі қара малдың
басы бір жарым миллионға азайып, қайта құру дәуірінің талқанына түскен
қазақстандық экономиканың басқа салаларындағы өндірістік көрсеткіштер
бірден құлдырап кетті.
Сол уақыттағы жас саясаткерлеріміздің бірі Қазақстанда өткен саяси
партиялары мен болашақ партиялары қалыптаса бастады деп ой қорытқаны
дұрыс болар. Алғашқылары ескіге қайта оралғылары келіп, қияли жарқын
өткенді жаңғыртуды ұсынды. Екіншілері болса жарқын болашақты уәде
етті. Қайсысы болмасын көкжиек сағым идеалдарын уәеде етті. Сағым болса
табиғатынан тылсым дүние – оған жақындаған сайын, ол қашықтай түседі... Ең
негізгісі белгісіз болды, Қазақстанда бүгіннің саяси ұйымдары бар ма, жоқ
па?
Оның ойынша, мифтік өткен мен болашақтың емес, өткен кезең – осы
кезең - болашақ схемасындағы осы шақтағы саяси ұйым ретінде теңдесетін күш
қана осындай реформаторлық стратегияны іске асыратын қоғамдық субъект бола
алады...
ІІ Қазақстан Республикасындағы ең ірі саяси ұйым, көшбасшы партия
2.1 Нұр Отан Халықтық Демократиялық Партиясының тарихи жылнамасы мен
жарғысы
Нұр Отан ХДП-ның төрағасы – Қазақстан Республикасының президенті
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев.
Нұр Отан Халықтық Демокартиялық партиясы – бұл, қазақстандықтардың
бүгінгі және болашақ ұрпақтарына лайықты өмірді қамтамасыз етуді өзінің
басты мақсаты етіп қойған Қазақстан Республикасы азаматтарының ерікті
түрдегі бірлестігі.
Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясының қалыптасуы мен дамуының
барлық тарихы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы
Назарбаетың есімімен тығыз байланысты. Оның тікелей басшылығымен партия
елдің жетекші саяси партиясына айналды, ауқымды демократиялық реформаларды
жүзеге асыруға қатысуда, қазақстандықтардың құрметі мен абырой-беделіне ие
болды. Н.Ә. Назарбаев Нұр Отан ХДП-ның идеялық жігерлендірушісі болып
табылады, партияның пайда болуы мен қалыптасуының бастау көзінде тұрды.
1998 жылғы 21 қазанда Қазақстан Республикасында Президенттікке
кандидат Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевты қолдаудың қоғамдық штабы Қоғамдық
қозғалысы тіркелгені белгілі. Бұл қозғалыс Мемлекет басшысының
демократиялық реформаларға арналған стратегиялық бағытын қолдайтын қалың
көпшілікті өз айналасына топтастыра білді. Оның жұмысына белгілі мемлекет
және саяси қайтаркерлер – С.А. Терешенко. Ғ.И. Дунаев, Х.Ш. Тақуовтар
белсене атсалысты. Дәл сол кезде қоғамдық қозғалысты саяси партияға
айналдыру идеясы пайда болды.
1999 жылғы 1 наурызда Алматы қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының І құрылтай съезі болып өтті.
1999 18 тамызда Алматы қаласында Отан Республикалық саяси партиясының
ІІ съезі болып өтті. Съезд жұмысына 109 делегат, 96 шақырылған қонақтар
қатысты. Съезде Отан Республикалық саяси партиясы Қоғамдық бірлестігінің
және барлық деңгейлердегі мәслихаттарға депутаттыққа кандидаттарды ұсыну
туралы облыстық, Астана қалалары филиалдарының, ауданлдық, қалалық
өкілдерінің конференцияларының қаулылары бекітілді.
2001 жылғы сәуірде Алматы қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының ІІІ съезі болып өтті. Съезде ал Президентінің Қазақстан
халқына Жолдауын жүзеге асыру жөніндегі партияның басым міндеттері қаралды,
сондай-ақ Отан Республикалық саяси партиясының бағдарламасы мен Саяси
доктринасының жаңа редакциясы бекітілді.
2002 жылғы 9 қарашада Алматы қаласында Отан Республикалық
саясипартиясының ІV съезі өтті. Съезде партия Жарғысына өзгерістер мен
толықтырулар енгізілді, 2003-2005 жылдарға арналған Қазақстан
Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі партияның
бағдарламасы бекітілді, сондай-ақ Отан РСП-ге Қазақстаннның Халықтық-
кооперативтік партиясы мен Еңбек республикалық саяси партиясының қосылуы
туралы қаулылар қабылданда.
2003 жылғы 12 шілдеде Алматы қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының V съезі өтіп, съезд делегаттары болып экономика және әртүрлі
қызмет көрсету салаларының 32 кәсіпорындары мен ұйымдарының қызметкерлері,
12 кәсіпкер мен бизнесмен, 52 мемлекеттік қызметші, 26 білім беру, ғылым
және мәдениет жүйесінің, 6 денсаулық сақтау жүйесінің қызметкері сайланды.
2004 жылғы 12 наурызда Астана қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының кезектен тыс VІ зі өттті. Съезд күн тәртібіне ағымдағы
кезеңдегі партияның өзекті міндеттері туралы және Отан партиясының
Жарғысына өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы мәселелер қойылды.
2004 жылғы 15 маусымда Астана қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының кезектен тыс VІІ съезі өтті.
2005 жылы 9 қыркүйекте Алматы қаласында Отан Республикалық саяси
партиясның кезектен тыс VІІІ съезі өтті.
2006 жылы 4 шілдеде Астана қаласында Отан Республикалық саяси
партиясының кезектен тыс ІХ съезі болды.Оның жұмысына 470 делегат және 300-
ден астам қонақтар қатысты. Олардың арасында басқа да саяси партиялардың,
мемлеукеттік басқару органдары мен үлттық компаниялардың басшылары,
үкіметтік емес ұйамдардың сондай-ақ Жас Отан ЖҚ мүшелері болды. Съезде
Асар партиясының Отан РСП-ға қосылуы туралы шешім қабылданды.
2006 жылғы 22 желтоққсанда астаналық Бейбітшілік және келісім
сарайында Отан РСП-ның кезектен тас Х съезі болды. Съездің 346 делегаты
партияның жаңа атауы – Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясы атауын
бірауыздан бекітті.
2007 жылдың 15 қаңтарында жаңа ғана дүниеге келген Нұр Отан
Халықытық демократиялық партиясы қоғамдық бірлестігі заңды тұлғалардың
мемлекеттік тірскелуі туралы куәлігі алды. ҚР-ның Әділет министірлігі
берген осы ресми құжат жаңа партия Отан РСП істерінің толық құқықтық
қабылдаушысы мен жеті жылдық тарихын жалғастырушысы екендігін
куәаландырды. 199 жылғы 12 ақпанда туу труалы куәлігін алған партия
бүгінгі таңда басқа атаумен өз өмірін жалғасытырып, халық алдында
жауапкершілігін арттырып отыр. Сандық жағынан ьолсын, ұйымдық жағынан
болсын ең қуатты Қазақстан партиясы – Нұр Отан.
Осы бір шынайы тарихи өрлеу 2007 жылдың 4 шілдесінде Нұр Отан ХДП-
ның кезектен тыс ХІ съезі өткен астаналық Бейбітшілік және келісім
сарайынан басталды. Онда партияның ресми Төрағасы болып тағайындалған ҚР
Президенті Нұрсұлтан Назарбаев сөз сөйлеп, қазақстандықтарды еліміздің осы
саяси жетекші күшінің сайлауалды тұғырнамасымен таныстырды. Съезд
делегаттары партия Бағдарламасының жаңа редакциясын қабылдады, оның
Жарғысына енгізілген өзгертулер мен толықтыруларды және ҚР Парламенті
Мәжілісі депуттатығына 126 кандидат – нұротандықтың тізімін бекітті.
2008 саяси жыл Елбасы және партияның Төрағасы Н. Назарбаевтың
басшылығымен 17 қаңтарда өткен Нұр Отан партиясы Саяси кеңесінің
кеңейтілген отырысымен басталды. Оған қатысқан Парламент депуттары, Үкімет
мүшелері мен ҚР Президенті Әкімшілігінің өкілдері, аймақ басшылары, партия
филиалдары мен обл-маслихаттардағы нұротандық фракция басшылары Нұр Отан
ХДП-ның Халықтық тұғаырнамасын жүзеге асыратын Қазақстанның гүлденуі және
қазаұстандықтардың әл-ауқатын арттыру үшін: еліміздің әр азаматының әл-
ауқатын біз қалай жақсартамыз бағдарламасын талқылады және қабылдады.
Міне, өстіп Нұр Отан партиясы өзінің торқалы тойына жетті. Бұл
тойда мерекелік отырыстар мен салтанатты сөз сөйлеулер бола қойған жоқ.
Партияның 10 жылдығына арналған бірінші іс-шара - 12 ақпан күні
Елбасы Нұр Отан ХДП Төрағасы Н. Назарбаев өткізген партия Саяси кеңесі
Бюросының кеңейтілген отырысы болды.
2009 жылдың ақпан айында ХІІ съезі болып өтті. Съезд Партия
қызметінің 2012 жылға дейінгі стартегиялық жоспарын өабылдап, Халықтық
тұғырнаманың жүзеге асырылуына белгілікті бір түзетулер енгізді. Сондай-ақ,
бірқатар ұйымдастыру мәселелері, соныңң ішінде Нұр Отан партиясының
Жарғысына өзгертулер мен толықтырулар енгізілді.
Нұр Отан ХДП-ның съездерінің экономикалық маңызы өте зор.Әр съезде
партияның атқарған міндеттері мен алға қойған мақсаттарын талқыланады.
Партияның әлеуметтік негізін бюджеттік ұйымдардың қызметкерлері,
студенттер, ғылыми және шығармашылық зиялы қауым, шағын және орта бизнес
өкілдері құрайды. Басты мақсаттары ретінде партия қоғамды одан әрі
демократияландыруға бағытталған экономикалық және саяси реформалардың
жүзеге асуына белсенді түрде жәрдемдесу; азаматтардың өмір сүру деңгейін
арттыру; әлеуметтік әділеттілікті бекіту және елдегі тұрақтылықты сақтау;
ұлтаралық және конфессияаралық келісімді нығайту; азаматтардың
отансүйгіштік сезімі мен Қазақстан Республикасныңы жан-жақты және үйлесімді
дамуы үшін жауапкершілігін тәрбиелеу деп жариялады. Мәжілісте Нұр Отан
парламенттік көпшілікке ие. 2007 жылы Мәжіліске сайлау қорытындылары
бойынша партия 88,47% дауықа ие болды. Нұр Отан партиясының Парламенттің
төменгі палатасына партиялық тізім бойынша 98 депутат сайланды.
Нұр Отан партиясының қолданыстағы Бағдарламасы мен Халықтық
тұғырнамасы елдің ішкі және сыртқы жағдайының өзекті мәселелері жөніндегі
партияның ұстанымдарын көрсетеді және оларды шешудің тәсілдерін айқындайды.
Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясының өзге партиялар секілді
жарғысы бар. Жарғыға сәйкес партияның мақсаттары, міндеттері, атқаратын
қызметтері, құқықтары бар. Олар:
1.1. Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясы қоғамдық бірлестігі
(бұдан әрі – партия) 1999 жылғы 19 қаңтарда Қазақстан Республикасының
Президенттігіне кандидат Н.Ә. Назарбаевты қолдау қоғамдық штабы қоғамдық
бірлестігін (республикалық мәртебе) қайта құру жолымен құрылды.
1.2. Партияның толық атауы:
мемлекеттік тілде:
Нұр Отан Халықтық Демократиялық партиясы қоғамдық бірлестігі;
орыс тілінде:Общественное объединение Народно – Демократическая партия
Нур Отан;
Партияның қысқартылған атауы:мемлекеттік тілде: Нұр Отан ХДП;
орыс тілінде: НДП Нур Отан.
1.3. Партия деп мемлекеттік биліктің, жергілікті өзін-өзі басқарудың
өкілді және атқарушы органдарында азаматтардың, түрлі әлеуметтік топтардың
мүддесін білдіру және оларды қалыптастыруға қатысу мақсатында олардың саяси
еркін білдіретін Қазақстан Республикасы азаматтарының ерікті бірлестігі
танылады.
Партия Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылады.
1.4. Партияның және оның құрылымдық бөлімшелерінің (филиалдарының)
басшы органдары Қазақстан Республикасының аумағында болады.
1.5. Партия өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына,
Саяси партиялар туралы Қазақстан Республикасының Заңына және Қазақстан
Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілеріне, сондай-ақ
партияның Жарғысы мен Бағдарламасына сәйкес жүзеге асырады.
1.6. Партия заңды тұлға болып табылады, меншік құқығында оқшауланған
мүлкі болады, өз міндеттемелері бойынша осы мүлікпен жауап береді, өз
атынан мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерді ала және
жүзеге асыра алады, сотта талапкер және жауапкер бола алады.
Партияның құқықтық қабілеті оның мемлекеттік тіркеуден өткен сәтінен
басталып және оны тарату аяқталған сәтте тоқтатылады.
1.7. Партияның дербес балансы, банктерде есеп айырысу және басқа да
шоттары, өз атауы мемлекеттік және орыс тілдерінде жазылған мөрі болады.
1.8. Партия орталық аппаратының орналасқан жері: Қазақстан
Республикасы, 010000, Астана қаласы, Есіл ауданы, Тәуелсіздік көшесі,
121.
2.1. Партия қызметінің мәні: қоғамның саяси өміріне қатысу; партияның
бағдарламалық мақсаттары мен міндеттерін іске асыру; заң шығару қызметіне
қатысу.
2.2. Партияның мақсаты – саяси жұмыс әдістерімен азаматтық қоғамның
дамыған институттары, қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті саяси жүйесі бар
экономикалық мықты, демократиялық, зайырлы, құқықтық, әлеуметтік мемлекет
құруға қол жеткізу.
2.3. Партияның міндеттері:
мемлекеттік билік және жергілікті өзін-өзі басқару органдарына саяси
көшбасшылар, партия мүшелерін даярлау, оларды қолдау және ұсыну; партияның
бағдарламалық және жарғылық мақсаттары мен міндеттерін халық арасында
түсіндіру және насихаттау, өз қызметі туралы ақпарат тарату; Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес республикалық референдумдарға қатысу;
мемлекеттік билік және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында партияның
және оның мүшелерінің, азаматтар мен түрлі әлеуметтік топтардың мүддесін
қорғау; партия Бағдарламасына сәйкес әлеуметтік-экономикалық және саяси
реформаларды жүргізуге қатысу, өмір сапасының ұлттық стандартын
қалыптастыру; кіші және орта кәсіпкерлікті, шаруа, фермер шаруашылықтарын
қолдау; ұлтаралық және конфессияаралық келісім мен қоғамдағы тұрақтылықты
нығайтуға жәрдемдесу; заң жобаларының бүкілхалықтық талқылауларына қатысу;
өкілді және атқарушы органдарға енгізу үшін қоғамдық пікірді зерделеу әрі
заң және басқа да нормативтік құқықтық актілер жобаларына ұсыныстар
әзірлеу, сондай-ақ нормативтік құқықтық актілердің жобаларын әзірлеу,
оларды депутаттық бірлестіктер арқылы іске асыру; қоғам мен мемлекет
өмірінің әлеуметтік, экономикалық және өзге де салаларына жастарды
біріктіруге жәрдемдесу; белгіленген тәртіппен партия мүшелерін мемлекеттік
наградаларға ұсыну; партия мүшелерін моральдық тұрғыдан көтермелеу;
азаматтардың бойында жемқорлық фактілеріне төзімсіздікті тәрбиелеуге
жәрдемдесу, билік органдарының қызметіне қоғамдық бақылауды жүзеге асыру.
2.4. Жарғы мен Бағдарламада айқындалған мақсаттар мен міндеттерді
жүзеге асыру үшін партия Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тәртіппен:
1) кандидаттарды:
Қазақстан Республикасының Президенттігіне; бірыңғай жалпыұлттық сайлау
округі бойынша партиялық тізіммен Қазақстан Республикасы Парламенті
Мәжілісінің және Қазақстан Республикасы мәслихаттарының депутаттығына;
жергілікті өзін-өзі басқару органдарына; мемлекеттік билік органдарындағы
өзге де сайланбалы лауазымдарға ұсынуға;
2) партияға мүше мәслихат депутаттары арқылы Қазақстан Республикасы
Парламенті Сенатының депутаттығына кандидатуралар ұсынуға, әкімшілік-
аумақтық бірліктер әкімі және мемлекеттік билік органдарындағы өзге де
сайланбалы лауазымдарының кандидатураларын талқылауға қатысуға, барлық
деңгейдегі әкімдерді тағайындау барысында олардың кандидатураларын
мәслихаттармен келісу процесіне ықпал етуге, мәслихаттардағы партияның
депутаттық фракциялары (топтары) арқылы тиісті әкімдерге сенімсіздік
вотумын білдіруге бастама жасауға;
3) Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісінде депутаттық фракция
және жергілікті өкілді органдарда партия депутаттық фракцияларын (топтарын)
құруға, Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенатында депутаттық топ
құруға бастама жасауға, Парламент Мәжілісіндегі депутаттық фракция арқылы
Үкіметке және оның мүшелеріне сенімсіздік вотумын білдіруге бастама
жасауға;
4) Қазақстан Республикасында әрекет етуші саяси партиялармен және
басқа да азаматтық қоғам институттарымен ынтымақтасуға, басқа елдердің
саяси партияларымен қарым-қатынас жасау және байланыс орнатуға, ұжымдық
мүше ретінде, діни бірлестіктерді қоспағанда, халықаралық коммерциялық
емес, үкіметтік емес бірлестіктерге кіруге;
4-1) өз қызметі туралы ақпарат таратуға және өзінің мақсаттары мен
міндеттерін насихаттауға;
5) заңнамаға сәйкес бейбіт жиналыстар, митингілер, шерулер, пикеттер
және демонстрациялар, басқа да қоғамдық-саяси акциялар мен іс-шаралар
өткізуге;
6) баспа және полиграфиялық қызметтерді жүзеге асыруға;
7) өзінің бұқаралық ақпарат құралдарын құруға;
8) партия съезінің шешімі бойынша Қазақстан Республикасының басқа да
саяси партияларымен және қоғамдық бірлестіктерімен ерікті түрде
қауымдастықтарға (одақтарға), бірігуге;
9) партия Жарғысының мақсаттарына сәйкес шамада ғана кәсіпкерлік
қызметті жүзеге асыруға;
10) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қайырымдылық
қызметтерін жүзеге асыруға;
11) Саяси партиялар туралы Қазақстан Республикасының Заңында және
Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерінде белгіленген өзге
де құқықтарды жүзеге асыруға құқығы бар.
2.5. Партия:
Қазақстан Республикасы Конституциясының және заңнамасының талаптарын
сақтауға;
әрбір азаматты өзінің құқықтары мен мүддесіне қатысты партия
құжаттарымен, шешімдерімен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігімен
қамтамасыз етуге;
тұрақты жұмыс істейтін партия органының орналасқан жерінің өзгеруі
туралы және оның басшылары туралы мәліметтерді заңды тұлғалардың бірыңғай
мемлекеттік тіркеліміне енгізілетін мәліметтер көлемінде тіркеу органына
хабарлауға;
өзінің қаржылық қызметі туралы есепті салық органдарына Қазақстан
Республикасының заңнамасында белгіленген мерзім мен көлемде тапсыруға
міндетті.
3. Партияға мүшелік
3.1. Партияға мүшелік – жеке, ерікті, тіркеуге алу түрінде.
3.2. Партия Жарғысы мен бағдарламалық құжаттарының талаптарын
орындайтын, партия алдында тұрған мақсаттарға қол жеткізуге, міндеттерді
жүзеге асыруға белсенді араласатын, мүшелік жарналарды уақтылы төлейтін,
заңнамалық актілерде айқындалған тұлғаларды қоспағанда, жасы 18-ге толған
Қазақстан Республикасының азаматы партияға мүше бола алады.
3.3. Партияға мүшелік басқа партияға мүшелікпен үйлеспейді.
3.4. Партияға қабылдауды партияның екі мүшесінің ұсынымы қоса беріле
отырып, азаматтың жазбаша өтініші негізінде бастауыш партия ұйымының
жиналысы шешеді.
Партияға қабылдауды партияның және оның филиалдарының Саяси
кеңестерінің Бюролары, сондай-ақ бастауыш партия ұйымының Бюросы жүзеге
асыра алады.
3.5. Партияға мүшелік тиісті партия құжатымен расталады.
3.6. Партияға мүшелік мынадай жағдайларда тоқтатылады:
1) тиісті құрылымдық бөлімшеге берілген жазбаша өтініш негізінде
партиядан шығу;
2) азаматтығын жою, Қазақстан Республикасынан тысқары жерге тұрақты
тұруға көшу;
3) әскери қызметке, ұлттық қауіпсіздік органдарына, құқық қорғау
органдарына ауысуға, судья болып тағайындалуға (сайлануға) байланысты
партиядан шығу;
4) партияның келісімінсіз Парламент Сенатының, мәслихаттар
депутаттығына кандидат болып және өзге де мемлекеттік билік және жергілікті
өзін-өзі басқару органдарындағы сайланбалы лауазымдарға өзін-өзі ұсыну;
5) мынадай әрекеттері үшін партиядан шығарылған жағдайда:
соттың айыптау үкімі заңды күшіне енгеннен кейін қылмыс жасағаны үшін;
жемқорлық әрекеттері үшін;
партия беделін түсіретін әрекеттері (әрекетсіздігі) немесе партия
мүддесіне зиян келтіретін басқа да әрекеттері (әрекетсіздігі) үшін;
партия Жарғысын, партия органдарының бағдарламалық құжаттарын,
шешімдерін сақтамағаны үшін;
тұрғылықты жерін ауыстырған жағдайда уақтылы есепке тұрмағаны (алты
айдан астам) үшін;
6) басқа партияға кіру;
7) өлім жағдайында.
3.7. Партия мүшелігін тоқтату немесе партия қатарынан шығару жөніндегі
шешімді бастауыш партия ұйымының жиналысы немесе партияның, филиалдың Саяси
кеңесінің Бюросы қабылдайды.
3.8. Партия мүшесі партиялық ішкі тәртіпті бұзғаны үшін оған алдын ала
ескерту, ескерту және сөгіс сияқты партиялық жаза қолданылуы мүмкін.
Партиялық жаза қолдану туралы шешімді бастауыш партия ұйымының
жиналысы немесе Бюросы, партияның, филиалдың Саяси кеңесінің Бюросы
қабылдайды.
4. Партия мүшелерін есепке алу тәртібі
4.1. Партия мүшелерінің есебі партия мүшелерінің есеп карточкалары,
электронды дерекқор, партия филиалдарының есептері негізінде жүзеге
асырылады.
4.2. Партия мүшелерін тіркеуге алу былайша жүргізіледі:
бастауыш партия ұйымында – партия мүшесінің дербес есеп карточкалары
бойынша;
аумақтық филиалдарда – есеп карточкалары бойынша және электронды
дерекқор бойынша;
аймақтық филиалдарда – аумақтық филиалдардың есептері бойынша және
электронды дерекқор бойынша.
4.3. Аймақтық филиалдардың есептері мен электрондық дерекқоры
негізінде партияның Орталық аппаратында партия құрылымы және оның құрамы
туралы есеп жасалады.
4.4. Партия мүшелерін есепке алу жауапкершілігі, берілетін
мәліметтердің анықтығы бастауыш партия ұйымдарының төрағаларына, партия
филиалдарының төрағаларына және төрағаларының бірінші орынбасарларына
жүктеледі.
5. Партия мүшелерінің құқықтары мен міндеттері
5.1. Партия мүшесінің мынадай құқықтары бар:
- партияның және партия ұйымдарының бағдарламалық және өзге де
құжаттарын әзірлеуге қатысу;
- партияның және оның филиалдарының органдарын сайлауға және оларға
сайлануға;
- партиялық тізім бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттығына
партияның атынан кандидат болып заңнамада белгіленген тәртіппен ұсынылу;
- партияның қолдауымен заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан
Республикасының Президенттігіне, Парламент Сенаты, мәслихаттар
депутаттығына және мемлекеттік билік пен жергілікті өзін-өзі басқару
органдарындағы басқа да сайланбалы лауазымдарға ұсынылу;
- өз пікірін еркін айту, партия қызметінің мәселелерін еркін
талқылау, ауызша және жазбаша түрде ұсыныстар енгізу, партияның кез келген
органы мен кез келген партия мүшесін сынау;
- партияның қорғауы мен қолдауын пайдалану;
- өзін қызықтыратын сұрақтар бойынша партияның кез келген органына
өтінім жасау және тиянақты жауап алу;
- партия қызметі және оның сайланбалы органдары туралы ақпарат алу;
- партия органдарына сайланған партия мүшелерін қайта сайлау және
партиялық тізім бойынша сайланған депутаттарды кері шақырып алу немесе
ауыстыру туралы дәлелді ұсыныстарын заңнамаға сәйкес енгізу;
- партияға жаңа мүшелер тарту бойынша жұмыс жүргізу;
- партиядан шығу мәселесін өздігінен шешу;
- партиядан шығару туралы немесе оған партиялық жаза қолдану туралы
шешім бойынша үш айдың ішінде партияның жоғарғы органына шағым жасау.
5.2. Партия мүшесі:
- партия Жарғысының, Бағдарламасының және партия қызметін реттейтін
басқа да құжаттардың талаптарын сақтауға;
- партияның жарғылық және бағдарламалық мақсаттарын, сайлауалды
платформасын түсіндіруге және қуаттауға;
- партия органдарының шешімдерін орындауға. Мемлекеттік қызметте
жұмыс істейтін партия мүшелері өздерінің лауазымдық міндеттерін орындау
барысында партияның және оның органдарының шешімдерімен байланысты емес;
- партия жұмыстарына жеке қатысуға, өз әрекеттерімен партияға
тиесілігін дәлелдеуге және оның халық арасындағы беделі мен ықпалының
артуына атсалысуға;
- мүшелік партия жарналарын уақтылы төлеп тұруға;
- тұрғын орны ауысқан жағдайда партиялық есепке тұруға;
- партияның рәміздеріне, сондай-ақ партия құжатына ұқыпты қарау және
оны сақтауды қамтамасыз етуге;
- партия жиналыстарына тұрақты қатысуға міндетті.
6.Партияның құрылуы мен қызмет принциптері, оның құрылымы
6.1. Партия өз қызметін еріктілік, теңқұқылық, өзін-өзі басқару,
заңдылық және жариялылық принциптерінде құрады.
6.2. Партияның ұйымдық құрылымы заңға сәйкес аумақтық принцип бойынша
құрылады.
6.3. Партияның өз құрылымдық бөлімшелері – Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес құрылатын аймақтық филиалдары (облыстық, республикалық
маңызы бар қалалар және астана), аумақтық филиалдары (аудандық және
қалалық) және бастауыш партия ұйымдары болады.
6.4. Партияның аймақтық филиалдары барлық облыстарда, республикалық
маңызы бар қалаларда және астанада құрылады.
6.5. Партия филиалдары аумақтық әділет органдарында тіркеуден өтеді.
6.6. Партияның ұйымдық негізін бастауыш партия ұйымы құрайды, ол
кемінде үш партия мүшесі болған жағдайда құрылады.
Бастауыш партия ұйымдары партия мүшелерінің тұратын жерінде, бастауыш
партия ұйымдарын құруға Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерімен
тыйым салынған ұйымдарды қоспағанда, түрлі ұйымдық-құқықтық нысандағы
ұйымдарда құрылады.
Селолық округтер мен сайлау округтері немесе учаскелері шекараларында
бастауыш партия ұйымдарын құруға жол беріледі.
6.7. Бастауыш партия ұйымының ішінде партиялық топтар құрылуы мүмкін.
6.8. Партия мүшелерінің саны бір мыңнан асқан бастауыш партия
ұйымдарына партия Саяси кеңесі Бюросының шешімімен тиісті аумақтық партия
филиалына бағынышты партия филиалының құқығы берілуі мүмкін.
6.9. Бастауыш партия ұйымдары тиісті аудандық және қалалық партия
филиалына бірігеді.
6.10. Аудандық және қалалық партия филиалдары тиісті облыстық,
республикалық маңызы бар қалалар мен астана партия филиалдарына бірігеді.
6.11. Партия филиалдарының және бастауыш партия ұйымдарының заңды
тұлғалық құқығы болмайды, өздері туралы Ережелер негізінде әрекет етеді, өз
қызметінде партия Жарғысы мен бағдарламалық құжаттарын, жоғары тұрған
партия органдарының шешімдерін басшылыққа алады және оларға партия мүлкі
беріледі.
6.12. Партияның құрылымдық бөлімшелері жоғары тұрған партия
органдарының шешімдерін жүзеге асыру барысында алға қойылған міндеттерді
орындау жолдарын дербес айқындайды.
6.13. Аймақтық партия филиалдары аумақтық филиалдар мен бастауыш
партия ұйымдарының ұсынысы бойынша партияның Саяси кеңесінің Бюросына
Қазақстан Республикасының Президенттігіне кандидат, Қазақстан
Республикасының Парламенті мен мәслихаттарының депутаттығына кандидаттар
етіп кандидатуралар ұсынуға құқылы.
7. Партияның өкілді органдардағы қызметі
7.1. Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің және жергілікті
өкілді органдарының депутаттары партия Саяси кеңесі Бюросының және тиісті
партия филиалының Саяси кеңесі Бюросының шешімімен Парламент Мәжілісіндегі
фракция және жергілікті өкілді органдардағы депутаттық фракциялар (топтар)
түрінде партияның депутаттық бірлестіктерін құрады.
7.2. Парламент Мәжілісіндегі депутаттық фракциясын тіркеуге алу
Парламент Мәжілісінің Бюросында іске асырылады. Оның өкілеттіктері,
ұйымдасуы, қызметі және жұмысының қамтамасыз етілуі Парламент және Мәжіліс
регламенттерімен айқындалады.
Жергілікті өкілді органдарындағы партияның депутаттық бірлестіктерін
тіркеу мәслихат сессиясында іске асырылады.
7.3. Депутаттық бірлестіктер – Қазақстан Республикасы Парламенті
Мәжілісіндегі партия фракциясының және Қазақстан Республикасының жергілікті
өкілді органдарындағы партия фракцияларының (топтарының) жұмысына
депутаттың қатысуы, Парламент Мәжілісінің отырысына дейін Премьер-Министр
кандидатурасы бойынша және әкім лауазымының кандидатурасын тиісті мәслихат
отырысында қарағанға дейін кеңесу, сенімсіздік білдіру вотумына бастама
жасау, шешімдерді қабылдау механизмдері, оны бұзу, партия құрылымдарымен
өзара қатынас жасау тәртібі депутаттық бірлестіктер – фракциялар (топтар)
туралы тиісті Ережемен айқындалады.
7.4. Депутаттық бірлестіктер – Қазақстан Республикасы Парламенті
Мәжілісіндегі фракция және Қазақстан Республикасының жергілікті өкілді
органдарындағы фракциялар партия Төрағасының және Саяси кеңес Бюросының
ұсынысы бойынша депутаттық бірлестіктер – фракциялардың (топтардың)
басшыларын сайлайды.
7.5. Партия және оның құрылымдық бөлімдері депутаттық бірлестіктерге
олардың жұмысында көмек көрсетуге міндетті.
Парламент Мәжілісіндегі депутаттық фракция партия Төрағасының,
партияның жоғары және басшы органдарының алдында жауапты; жергілікті өкілді
органдардағы депутаттық бірлестіктер – тиісті деңгейдегі жоғары, басшы
және партия атқарушы органдарының алдында жауапты және оларға есеп береді.
Парламент Мәжілісіндегі депутаттық фракция Қазақстан Республикасы
Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы Конституциялық заңда
белгіленген жазалау шараларын партияға мүше Мәжіліс депутаттарына қолдану
мәселесі туралы және Үкімет пен оның мүшелеріне сенімсіздік вотумын білдіру
туралы бастама жасай алады.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz