Ақын шығармашылығын Кеңес жазушыларымен үндестіру
РЕФЕРАТ
Жұмыстың түйін сөздері: Го Мо Жо, шығармашылық, революция, ұлттық
мүде, Отаншылдық қозғалыс, марксизм-ленинизм, пролетариат, прогрессшіл
қоғам, бостандық, тәуелсіздік, поэзия, драма, кейіпкер, лирикалық образдар,
тарихи драма, үндестік. Бұл сөздер зерттеу жұмысында жиі ұшырасады.
Қарастырылып отырған тақырыптың негізгі түсініктерін құрайды.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Бітіру жұмысының құрылымы мәселені
ашудың ішкі логикасына сүйенген. Жұмыс кіріспе, екі тарау, қорытынды,
пайдаланылған әдебиеттер тізімі, сондай-ақ, 1, 2 және 3 қосымшаларынан
тұрады. Бітіру жұмысының көлемі ?? бетті құрайды.
Әдебиеттер тізімі. Бітіру жұмысын жазу барысында жиырмадан астам
кітаптар, монографиялар және сөздіктер пайдаланылды. Соның ішінде
Федоренко, С.Д.Маркова, Е.А.Цыбина, В.Г.Белинский, В.Маяковский еңбектері
негізге алынды.
Жұмыстың өзектілігі. Қытайдың жаңа заман әдебиеті жайлы зерттеулер мен
түрлі жұмыстар жазылғанымен, бүгінгі таңда кейбір мәселелер жайлы қазақ
тілінде мағлұматтар толық берілмеген. Олардың бір бөлігі толық деңгейде
зерттелмесе, қалған бір бөлігі туралы бірде-бір еңбек жазылмаған. Го Мо Жо
шығармашылығының Қытай қазіргі заман әдебиетіндегі алатын орны мен
шығармаларының негізгі тақырыптық идеяларын талқылау алдағы уақытта қытай
әдебиетін қазақ тілді аудиторияда оқитындар үшін көмек болмақ.
Зерттеу жұмысының мақсаты Қытай қазіргі заман әдебиетін, соның ішінде
Го Мо Жо-ның қосқан үлесі мен шығармашылығын толық ашып, оның әлемдедік
қытайтануда алатын орнын анықтау. Жұмыстың нәтижелерін әдебиеттануда, білім
беруде, ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізуде пайдалану.
Зерттеу жұмысының нысаны – Қытай жаңа заман әдебиетінің көрнекті өкілі
– Го Мо Жо шығармашылығы және де оның қоғамда алатын орнын қарастырылуы
болып табылады.
ГЛОССАРИЙ
Марксизм – К.Маркс пен Ф.Энгельстің қоғамның даму заңдылығы,
социалисттік революцияның болуы жайлы ғылым және бұл ғылымның практикалық
тұрғыдан қолданылуынан туған сөз.
Идеология – қандай да бір қоғамдық группа, класс, тап, саяси партияның
ерекшеліктерін айқындайтын көзқарастар және идеялар жүйесі.
Империализм – капитализмнің ең жоғарғы сатысы. Өмірдің барлық
саласында билік ететін монополиямен, капиталисттік мемлекеттермен шикізат
көздері мен өтімді нарық үшін күрес жүргізу арқылы айқындалады.
Сепаратизм – бөлінушілікке ұмтылу, оңашалану. Саяси сепаратизм.
Романтизм – 1. XVIII-XIX ғғ Классицизм канондарына қарсы келіп, мінсіз
батырлар мен сезімдерді суреттеуде ұлттық және де жеке даралық өзгешелікке
ұмтылыс жасаған өнер бағыты. 2. Адамзаттың жарқын образдардағы оптимизді
көрсетуге бағытталған революционерлік бағыт. 3. Шабыт, дүниетану,
дәріптеушілікке толы шындық, қиялшыл пайымдаушылық.
Реализм – 1.шынайылықты мақсат етіп алған, өнер бағыты. 2. Кез-келген
нәрсені орындау кезінде шындықты дәл әрі нақты түсіне білу қабілеті.
Тенденция – шындықты өзара қарым-қатынасы, байланысы, оның қоғамдық
көзқарасының тұғыры, ой өзегіндегі мығым принцип.
Троп – сөздерді тура мағынасында емес, бұрма мағынасында қолдану,
шындықты бейнелеп, кейде тіпті перделеп таныту, ойды өзгертіп, кейде тіпті
өңін айналдырып айту.
Метафора – сөз мәнін өңдендіре өзгертіп айту, суреттеліп отырған
затты не құбылысты айқындай; ажарландыра түсу үшін оларды өздеріне ұқсас
өзге затқа не құбылысқа балау; сөйтіп, суреттеліп отырған заттың не
құбылыстың мағынасын үстеу, мазмұнын тереңдетіп, әсерін күшейту.
Аллегория – жай ұғым қалпында тұрған дерексіз нәрселер кәдімдігей
көзге көрінер деректі нәрсеге ауыстырылады.
Рифма - өлең тармақтарындағы сөз аяқтарының үндестігі, өзара ұқсас,
дыбыстас естілуі.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Негізгі бөлім
1 ЗАМАН ШЫНДЫҒЫ ЖӘНЕ ГО МО ЖО БЕЙНЕСІ.
1. Го Мо Жо-ның өмір сүрген күрделі заман шындығы.
2. Революциялық күрескер – Го Мо Жо.
3. Кеңес Одағының академигі Тихвинскийдің Го Мо Жо жайлы естеліктері.
2 ГО МО ЖО ЖАСАМПАЗДЫҒЫ ЖӘНЕ КЕҢЕС АҚЫНДАРЫМЕН ҮНДЕСТІГІ.
2.1 Ақынның жасампаздық жолы.
2.2 Го Мо Жо драматургиялық шеберлігі.
2.3 Го Мо Жо-ның поэтикалық шығармалар үндестігі.
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қытай қазіргі заман әдебиетінде революциялық дәуір ерекше із қалдырды.
Бұл кезең, негiзiнен, ұлттық әдебиеттiң өрлеу жолынан өткен, жанрларын
байытқан, одақтық, сол арқылы, әлемдiк әдебиетпен қарым-қатынасқа түскен
шағы болды. Алайда, әдебиеттiң даму қарқыны үнемi бiркелкi болмады.
Әдебиетте науқаншылдық өрiстеп, адамзат мүддесiне ортақ мәселелер
жеткiлiксiз көтерiлдi. Соған қарамастан Қытай әдебиеті туған халқының
өмiрiмен байланысын үзген жоқ, оның қайшылықты өмiр жолын көркемдiкпен
тануға ұмтылды. Әдебиетшiлердiң бiр тобы бір-бірінің теңдiк, әдiлдiк
ұрандарын қолдап жаңа жырлар туғызды. Олардың басында Го Мо Жо тұрды. Го Мо
Жо шығармаларында азаттық, теңдiк аңсаған, сол үшiн күрескен жаңа адамның
бейнесi жасалды. Ол табиғат суреттерi мен махаббатты, сезiмдi жырлаған
лирикалық өлеңдер, поэмалар, прозалық шығармалар жазды. Олар қытай жерiнде
жаңа туа бастаған өмір шындығының жарқын жақтарына ризашылық бiлдiрiп,
шаттық жырын жырлады.
Го Мо Жо-ның шығармашылық еңбегі әуел бастан-ақ халықтық революцияға
бағытталған еді. Ол өз елінің бірден-бір көрнекті өкілі, өзінің жарқын
талантын, жазушылық қабілетін бірден-ақ елдің жаңа мәдениетін орнықтыруға
жұмсады. Ескіге қарсы келіп, жаңаны қолдады.
Сөз саптау шебері – Го Мо Жо Қытай ақындарының ішінде, жаңа Қытай
мәдениетін дамыту үшін әскер қатарына кірген алғашқылардың бірі.
Зерттеу жұмысының тақырыбы ретінде қазіргі заман Қытай әдебиетінің
революциялық-қоғамдық қызметі мен ақындық үні ел арасына кең жайылған Го Мо
Жо қытай халқының есімі аңызға айналған ұлттық батырына болуынан туындаған.
Еңбекші қауымның Қазан революциясы және 4 мамыр Отаншылдық көтерілісі
әкелген бостандық тануына, революция шындығын түсінуіне ол өзінің азаматтық
қызметімен, шығармаларымен зор көмек жасағаны сөз етілді.
Зерттеу жұмысының жаңашылдығы. Жұмыс барысында Го Мо Жо-ның өмірі,
күрделі заман шындығы, шығармашылығы, қоғамдық қызметі жан-жақты
қарастырылды. Өйткені, Қытай жаңа заман әдебиеті төрінен орын алып отырған
бұл кісіні танып, білу өте маңызды. Бітіру жұмысында Го Мо Жо
шығармашылығының поэтикалық және де драмалық шығармаларының тақырыптық
идеясын талқылауға талпыныс жасалады. Ал бітіру жұмысының негізгі әрі
маңызды жаңалығы – Го Мо Жо еңбектерінің Сәкен Сейфуллин және Владимир
Маяковский секілді Кеңес жазушыларымен тақырыптық үндестігін алып қарастыру
болып табылады. Го Мо Жо-ның 1919-1920 жылдары жазылған өдеңдерінің рухы
Маяковскийдің жазған өлеңдеріне қатты ұқсайды. Го Мо Жо Маяковскийдің
өлеңдерінен нәр алды деп айтуымызға болмайды. Себебі ол тек 20-жылдардың
соңында ғана Маяковскийдің шығарма-шылығымен танысады. Бұнда тек
идеяларының, көңіл күйлерінің үндестігін ғана атап кетуімізге болады. Осы
үш ақынның өлеңдерінде үгітшілік қызмет айқын көрінеді. Олардың
шығармашылығында лирика мен үгіт өлеңдер астасып келіп отырады. Лирикалық
геройға ақындар көбінесе үгіт айтқызады. Олар халыққа қызметімен де,
сөзімен де әсер етуге тырысады. Бұл тұрғыдан алғанды қандай лирика болса да
үгітке тартады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қытайдың жаңа заман әдебиеті жайлы
зерттеулер мен түрлі жұмыстар жазылғанымен, бүгінгі таңда кейбір мәселелер
жайлы қазақ тілінде мағлұматтар толық берілмеген. Олардың бір бөлігі толық
деңгейде зерттелмесе, қалған бір бөлігі туралы бірде-бір еңбек жазылмаған.
Соның ішінде бітіру жұмысымның зерттеу нысанасына айналып отырған Қытай
жаңа заман әдебиетінің көрнекті өкілі – Го Мо Жо-ны мысалға келтіруімізге
болады.
Го Мо Жо өзінің шығармашылық жолын бастаған кезінде, Қытай ортағасыр
әдебиеті жаңа заман талабына сай келмеген еді. Ескіліктің ескіріп,
жаңашылдық алға бастап, жаңа пролетариат әдебиеті ақырындап, аяқ басып келе
жатқанын аңғарғандардың бірі – Го Мо Жо болды. Ол алғашқы болып,
революциялық пролетарлық әдебиет ұранын ұрандатты.
Революцияның дабылды үні мен социалистік заманның ерекшеліктері ақын
поэзиясының негізгі мазмұнын құрды. Ол жаңа дәуірдің өзгеше сипаттарын
қытай қоғамының ескі мешеу күйіне қарсы қоя отырып дәл көрсетті.
Шығармаларында өзі өмір сүрген заманның асқақ образын жасау міндетін қойды.
Өмірдің революциялық мазмұнын дәл түсінген ақын оның ішкі күйі мен ырғағын
тап баса, тың образдармен бейнеледі. Заман дамуының қарқынын бейнелейтін
бұл образдар қоғамдық өзгерістердің әр кезеңіне лайық жаңарып отырды.
Қытай қазіргі заман әдебиетін жетік түсіне білу үшін, соның ішінде
революциялық әдебиетті білу үшін Го Мо Жо-ның шығармашылығының берер азығы
мол.
Мәселенің зерттелу деңгейі. Жұмысты жазу барысында осы салада жазылған
қытайлықтардың, ағылшын, француз, американ және орыс ғалымдарының еңбектері
талдаудан өткізілді. Зерттеу жұмысын жазуда 20-дан астам оқулықтар,
монографиялар мен сөздіктер, төл деректер мен туындылар пайдаланылды.
Негізгі дерек көзі ретінде орыс тілінде жазылған Федоренконың, Маркованың
және Цыбинаның еңбектері, қытайлық зерттеуші ... ... ... ... ... ... ...
еңбектері қарастырылды.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті – Қытай қазіргі заман әдебиетін,
соның ішінде Го Мо Жо-ның қосқан үлесі мен шығармашылығын толық ашып, оның
нәтижелерін әдебиет зерттеуінде, білім беруде, ғылыми-зерттеу жұмыстарын
жүргізуде пайдалану. Бітіру жұмысының міндеті :
- Го Мо Жо-ның өмір сүрген күрделі заман шындығын бейнелеу;
- Го Мо Жо-ның революциялық күрескер бейнесін ашу;
- Го Мо Жо-ның академик Тихвинскиймен қарым-қатынасын баяндау;
- Ақынның жасампаздық жолын көрсету;
- Го Мо Жо-ның драматургиялық шеберлігіне назар аудару;
- Ақын шығармашылығын Кеңес жазушыларымен үндестіру;
Бір елдің әдебиетін жетік меңгеру, оның қыр-сырына терең бойлаудың бір
жолы оның жеке дара өкілдеріның шығармашылығын меңгеруден басталатыны
белгілі. Сондықтан, зерттеу жұмысы тақырыбының нысаны Қытай жаңа заман
әдебиетінің көрнекті өкілі – Го Мо Жо шығармашылығы және де оның қоғамда
алатын орнын қарастырылуы болып табылады.
Қазіргі Қытай жаңа заман әдебиетінің зерттелуіне келер болсақ, басым
мағлұматтар тек ақындардың жеке дара өмірімен ғана шектеліп, шығармашылығы
толықтай талданып зерттеліп жатқан жоқ.
Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңызы. Зерттеудің негізгі материалдарын
жоғары оқу орындарында, қытай әдебиетін қазақ тілді аудиторияда оқыту
тәжірибесінде, жаңа заман әдебиет қайраткерлерінің шығармашылығын, соның
ішінде дарынды талант иесі – Го Мо Жо шығармашылығын жете меңгеруде көмекші
құрал ретінде пайдалануға болады.
Зерттеудің әдістері. Жұмысты жазу барысында жұмыстың алға қойған
мақсатына байланысты баяндау, сипаттау, жүйелеу, салыстыру, талдау әдістері
қолданылды.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан,
қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен, сондай-ақ, 1, 2 және 3
қосымшаларынан тұрады.
1 ЗАМАН ШЫНДЫҒЫ ЖӘНЕ ГО МО-ЖО БЕЙНЕСІ
1.1 Го Мо Жо өмір сүрген күрделі заман шындығы.
Го Мо Жо – Қытайдың жаңа заман әдебиетіндегі ең атақты жазушы, әрі
көрнекті өкілдерінің бірі. Ол – ақын, прозаик және драматург, публицист,
шешен және қоғам қайраткері, тарихшы, археолог әрі аудармашы, дәрігер және
каллиграф. Француз журналисті Клод Рауның айтуы бойынша, Го Мо Жо үлкен
талант және медениет иесі, сонымен қатар, Гете көлеміндегі жазушы
деңгейіне дейін жеткен. Оны сегіз қырлы бір сырлы дарын иесі деп айтсақ
қателеспейміз. Ол тек қытай мәдениетінің терең маманы емес, батыс
әдебиетінің де үлкен маманы. Го Мо Жо-ның ғылыми еңбектері Ежелгі Қытай
тарихын жетік түсінуге мүмкіндік береді.
Го Мо Жо-ның шығармашылық еңбегі әуел бастан-ақ халықтық революцияға
бағытталған еді. Ол өз елінің бірден-бір көрнекті өкілі, өзінің жарқын
талантын, жазушылық қабілетін бірден-ақ елдің жаңа мәдениетін орнықтыруға
жұмсады. Ескіге қарсы келіп, жаңаны қолдады.
Сөз саптау шебері – Го Мо Жо Қытай жазушыларының ішінде, жаңа Қытай
мәдениетін дамыту үшін әскер қатарына кірген алғашқы жазушыларының бірі.
Жазушы ретінде Го Мо Жо Қытайдың еркіндікке ұмтылу заманында жетілді.
Орыстардың Ұлы Қазан революциясының жеңіске жетуі, Қытай жұмысшыларының бас
көтере бастауы, Қытай Коммунистік Партиясының тарих сахынасына келу заманы.
Яғни бүкіл ел маркстік-лениндік теориядан күш-қуат жинап, бой көтере
бастаған заман еді. Го Мо Жо – 1924-1927 жж. революцияның, 1937-1945 жж.
Жапондықтарға қарсы шыққан көтерілісшілердің бірі.
Го Мо Жо – Қытай Халық Республикасының қоғам қайраткері. Ол
Бүкілқытай халықтарының өкілдері Коммитетінің Төраға орынбасары, Халықтық
саяси консультативтік кеңесі Ұлттық Коммитетінің Төраға орынбасары, ҚХР-ның
Үкімет Кеңесінің мүшесі, Қытай Ғылым Академиясының Президенті, Бүкілқытай
әдебиет және мәдениет жұмысшылар ассоциациясының Төрағасы.
Го Мо Жо 1892 жылы 16 қарашада Сычуань провинциясының Лэшань уездінде
дүниеге келген.
Жастайынан интеллигент отбасында өскен ол, классикалық поэзияға құштар
болады. Бұл балаға Қытай поэзиясының Алтын Ғасыры, яғни Таң династиясының
ақындарының шығармашылығын сүйіп оқуы, отбасының тікелей қатысы бар. Өзінің
естеліктерінде айтып кеткеніндей, ол сол кездегі өлеңдердің мағынасын ғана
емес, сонымен қатар ырғағын, әуенін, музыкасын түсінуге тырысты.
Алты-жеті жасында ол Таң ақындарының 300 өлеңі, 1000 ақын өлеңі
және т.б шығармаларымен таныс болды. Бала кезінен-ақ Ван Вэй, Мын Хао-жан,
Ли Бо, Лю Цзун-юань сияқты ақындардың поэзиясына қызықты. Алайда Го Мо Жо-
ның сол кездегі ең сүйікті жазушысының бірі – Таң поэзиясының көрнекті
өкілі Сыкун Ту еді. Сыкун Ту – поэзия теоретигі, Өлеңдер категориясы
деген шығарманың авторы. Осы кісінің поэзиясы Го Мо Жо-ның алдағы
шығармашылығына қосқан үлесі зор. Сонымен қатар, Өлеңдер кітабы, Чжуан-
цзы, Батысқа саяхат деген шығармалардың ықпалын атап кеткеніміз жөн. Го
Мо Жо осы шағармалар жайлы: Бұл шығармаларға мен бала кезімнің өзінде-ақ
ерекше көңілмен қараған едім, себебі осы шығармалар менің жан жүрегімде
көркем әдебиетке деген махаббатымды оятқан еді. 1.517.
Бала кезін ата-анасының жанында өткізіп, алты жасынан бастап
жекеменшік мектепке оқуға түседі. Көп ұзамай мектепте Қытай классикасы,
арифметика және т.б пәндерді оқи бастайды. Өзінің алғашқы өлеңдерін
мектепте жүргенде жаза бастады. Шетел әдебиетін оқуға қатты қызыққан ол,
сол кездегі ақын-аудармашы Линь Шудің (1852-1924) аудармаларын оқиды.
Вальтер Скоттың Айвенго романы Го Мо Жо-ға қатты әсер етеді. Лян Ци-чао-
дың Италияның ұлттық үш батыры кітабінің арқасында, Гарибальди мен
Мадзини оның сүйікті кейіпкерлеріне айналады. Шетел әдебиетімен қоса, Қытай
ортағасырындағы Цао Сюэ-циннің Қызыл ормандағы түс, Ло Гуань-чжуннің Үш
патшалық және т.б ғажайып туындыларын да оқыды.
1907 жылы Цзядин мектебіне түсіп, алайда оқушылардың мектеп
басшыларымен туындаған келеңсіздік жағдайынан кейін, мектептен шығарылады.
Сөйтіп, 1910 жылы Сычуань провинциясының астанасы Чэнду қаласының орта
мектебіне келіп оқиды. Студентік өмірі басталғаннан-ақ, қоғамдық жұмыстарға
белсене қатыса бастайды, сөйтіп антиимпериалистік көтеріліс басталғанда,
оны студентер одағының делегаты етіп сайлайды.
Ұлы Социалистік Қазан революциясынан әсер алған ол, былай дейді:
Мені алға жетелеген, бұл – Отаныма деген ыстық махаббат. Өзімнің жазушылық
шығармашылығымды елдің бар ынта жігерін ояту мақсатына жұмсадым. Сөйтіп,
ескілікті жойып, жаңа өмір бастаудың алғы шартары еді. Алайда жаңа өмір
қандай екенін ешкімде білмеген жоқ. Дәл осы сәтте Қазан революциясына мыңда
бір алғысымды айтар едім. Себебі жастарды не де болса алға итермелеп, жаңа
өмірден мойынсынбауға шақырған, бірден-бір талпыныс еді. 1.518.
Го Мо-Жо орта мектепті 1912 жылы аяқтайды. Бұл жылдары Қытай
интеллигенциясының жаңа ғылымға бет бұру ауқымы жүріп жатты. ХІХ ғасырдың
аяғында Европаның буржуазиялық ғалымдары – Монтескье, Адам Смит, Гексли,
Дж. С.Миллдің аударма кітаптары пайда бола бастаған. Осы еңбектердің алып
келген жаңа идеялары, Қытайдың идеологиялық феодализміне және ескі заман
буржуазиялық-демократия-лық революциясына әкеліп соқтырды.
Осы уақытта қытай жастарының арасына ерекше көп таралған нәрсе, бұл
жаратылыс ғылымдары мен батыс медицинасы болды. Бұл серпіліс Го Мо Жо-ға да
әсер етпей кетпеді. Сөйтіп, көкейіндегі әдебиетке деген махаббатын,
қызығушылығын басып, медицина факультетіне түсуге бел буады.
Осы заман жайлы Го Мо Жо: Адамдардың көбі еліміздегі кедейшілік,
жартылай феодалдық, фартылай колониялық жағдайды түзету үшін, техникалық
білім мен жетістіктер ғана керек, ал әдебиет пен мәдениеттің бұған ешқандай
қатысын жоқ деп санады. Осындай көзқарастардың нәтижесінде мен медицинаны
таңдауға мәжбүр болдым. Яғни, Қытайдың ауру адамдарын емдемек болдым.
Осының нәтижесінде бай әрі күшті мемлекет құруға көмегім тиеді деп сендім.
2.16. 1918 жылы Го Мо Жо Жапонияға барып, Кюсю Университетінің медицина
факультетіне түседі. Уақыт өте келе, Го Мо Жо ауру елді емдеу үшін
алдымен қоғам ауруын емдеу керек екенін түсінеді. Бұл жайлы кейінірек
өзінің автобиографиялық әңгімесінде: Ауқатты адамды емдесең, кейіннен
кедейлерді қайта өз пайдасына қолданады... Кедей адамды емдесең, қағысын
одан ары ұзартасың ... Медицинаның көмегімен ауруды туғызатын паразиттер
мен бактерияларын жоюға болады, алайда осылар дамып, таралатын қоғамды
медицинаның көмегімен емдеу мүмкін емес. Сөйтіп, бұл жазушыны әдебиет
өзінің құшағына одан ары баурай берді. Ол Б.Шелли, Г.Гейне, У.Уитмен,
Р.Тагор поэзиясы мен И.Тургенев, Л.Толстой, А.Чехов, М.Горькийдің және т.б
орыс жазушыларының шығармашылығына қызығады. Мен Шекспирді, Гетені, Гюго,
Л.Толстойдің және Ибсеннің аудармалары мен түп нұсқасын оқидым. 2.16.
У.Уитменнің адам жайлы, оның еңбекке деген құштарлығы, табиғат жайлы
жазған өлеңдері Го Мо Жо-ны таң қалдыратын. Уитменнің поэзиясы, - дейді Го
Мо Жо Феникс (1920) атты өлеңдер жинағының алғы сөзінде, - мен бұрын
соңды оқып көрмеген, таңғажайып поэзия.
Го Мо Жо-ның әдеби шығармашылығының бастауы Қытайдағы әдебиет
революциясының басталуымен тұспа-тұс келді. Ақынның алғашқы революциондық
сипаттағы өлеңдері 1919 жылы Шанхайлық Сюэдэн атты журналында басып
шығарылды. Осы және басқа да ақынның өлеңдері қытай жастарының жалындап
тұрған жүректерінде өз орнын таба білді.
1921 жылы өзінің Токиолық Университеттік группаластарымен бірігіп,
Шанхай қаласында Шығармашылық деген әдеби ұйым құрып, одан тура осындай
атаулы журналды да жарыққа шығарады. Нәтижесінде Го Мо Жо осы ұйымның
идеялық жігерлендірушісіне айналып, ұйымды романтикалық бағытқа бағыттайды.
Сөйтіп, осы ұйымның жақтастары енді батыл түрде ескі феодалдық мәдениетке,
конфуцишілдікке, классицизмге ашық соғыс жариялайды. Олар ел арасында Елге
жаңа әдебиет, Тек революцияға қатысты ғана әдебиет деген ұрандарымен
шыға бастады.
1924-1927 жылдардығы азаматтық соғыс қарсаңында Шығармашылық
ұйымының шыдамсыздары ұйымнан шығып кетіп, ал ең күшті дегендері елдің
ұлттық-революциондық бағытын ұстанушылары болды. Го Мо Жо өзінің бар күшін
және көркем талантын реалистік әдебиетті құруға бағыттайды. Қытайдың
жастары Го Мо Жо-ны Қытай елі үшін жалындап тұрған патриот ақын, өз өмірін
елдің болашағы үшін құрбан еткен адам ретінде қабылдады.
1924 жылдан бастап, Го Мо Жо марксизм әдебиетін оқуға бел буып,
марксизм классиктерінің еңбектерін қытай тіліне аударады. 1924 жылдың жаз
және көктем айларында мен марксизмді зерттеуге бар күшімді салған едім.
Сөйтіп, Жапон профессоры Каваками Хадзимэнің Қоғамдық құрылым мен
социалдық революция деген кітабін оқып, аудардым. Бұл кітаптың арқасында
менің идеологиям жаңарып, көптеген нәрселерге басқа көзқараспен қарай
бастадым. Сол уақыттан бастап, мен марксист болдым. 4.8-9.
Марксизм-ленинизм жазушыны қоғамдық-саяси жұмыстарға белсене
араласуын, революциялық өнерге бет бұруын және жарқын болашағына нық
басуына көмектесті. Мен өз Отаныммен бірге талай қайғыны бастан кешірдім.
Алдымда не күтіп тұрғанын білмеген сәттерімде өте көп болды, дәл сол
уақытта өліп кеткім де келді. Алайда Мао Цзэ-дунның Қазан революциясы
бізге марксизм мен ленинизмді алып келді, - деген ұранды сөздері мен үшін
бостандық ұраны ретінде қабылданды. Дәл осы сәтте Қытайдың патриот жастары
бақыт үшін күреске ұмтылды. 2.16-17. Осындай сөздерді Го Мо Жо 1924 жылы
Чэн Фан-у-ге жазған хатында да айтады.
Бұл хатта: Біз адамзат үшін өте маңызды дәуірде өмір сүріп жатырмыз.
Ұлы революция дәуірінде, Ұлы мәдени революция дәуірінде. Қазіргі таңда
марксизм – ең тура жол. Дәл сол хатында Го Мо Жо Қытай Жаңа әдебиетінің
негізгі принциптерінде жазып кетеді: Қазіргі әдебиет – бұл революцияға
үндейтін, езілген халыққа жаңа рух беріп, кедейлердің тағдырын сөз ететін
әдебиет. Қазіргі заман әдебиеті – бұл революциондық әдебиет. 4.194.
Го Мо Жо-ның айтуы бойынша, ол және оның достары марксизм мен
ленинизмнің негізгі теориясын түсінбегенімен, оның елге деген ықпалын
сезбеуі мүмкін емес еді.
Әдебиет сыншысы Цянь Син-цунь Го Мо Жо және оның шығарма-шылығы
деген мақаласында былай дейді: Сол кездегі қоғамның қиыншылық жағдайына
қарамастан, жазушылар жаңа әдебиет үшін еңбек етулерін тоқтатпады. Сол
жылдардағы Го Мо Жо-ның протестанттық күресі жоғары бағаға ие. Революция
жолына тұрған ол, біздің заманымыздың әдеби күрескері. 5.96.
Шығармашылығының бас кезінен Го Мо Жо буржуазияның әдебиетке деген
ықпалына қарсы келеді. Ол буржуазиялық әдебиетшілерге ашық түрде қарсы
келіп, олар халықтың жағдайын мүлде ойламайды деген көзқарасты ұстанды.
1924 жылы жазылған Әдебиет жайлы мақалалар жинағында былай дейді: Бүкіл
халық өз еркінсіз бостандығынан айырылып отыр, егер тәуелсіздікті сұрасаң,
оны бүкіл халық үшін сұрау керек. Егер бостандықты сұрасаң, оны да халық
үшін сұрау керек. 6.1.
1928 жылы Го Мо Жо-ның жақтасы Чэн Фан-у Әдеби революциядан,
революциондық әдебиетке деген мақаласымен әдеби дискуссияны туғызды.
Осының нәтижесінде, жаңа Қытай әдебиетін қалыптастыруға үлкен үлес қосты.
Осыдан кейін, Шығармашылық ұйымы Сол қанат жазушылар ұйымын құруға
декларациясын жария етті.
Ұйымның басқа да мүшелерімен қоса, Го Мо Жо жазушыларға елдің көзін
ашып, негізгі жағдайды анық етіп көрсетуге тырысты. Олар революциондық
әдебиетті дамыту үшін, елдегі ұлттық соғысты, елдің күресін жырлады. Елде
патриоттық сезімді ояту, бұл әдебиет және мәдениеттің елдің бақытты өмір
сүруіне көмегін тигізе алатынын көрсетеді, - дейді, Го Мо Жо. 1.17.
1927 жылы Чан Кайшидің контрреволюциясынан кейін, Го Мо Жо өзінің Бүгінгі
Чан Кайшиге назарымызды аударайық брошюрасында оның сатқындығы мен
гоминдандықтардың реакциясын суреттеп жазды. Бұл оның өте қауіпті қадамы
болған еді. Сөйтіп, осының нәтижесінде 1927 жылы ол Жапонияға жасырын түрде
кетуге мәжбүр болды. Тек 1937 жылы ғана еліне қайта оралуға мүмкіндігі
туған еді.
Жапонияда болған кезінде, ол Ежелгі Қытай тарихы мен археологиясын
зерттеген еді. Қазіргі заман тарихшысы Дань Цю Го Мо-Жо – ғалым-археолог
мақаласында былай делінген, Го Мо-Жо елдің болашағы үшін оның өткен
тарихына өте терең мән береді. Го Мо-Жо-ның көптеген ғылыми еңбектері бар.
Мысалы: Ежелгі Қытай қоғамының зерттеулері бұл еңбекте автор алғаш рет
құлиеленушілік заманды сөз етеді, Ежелгі заман тайпаларының зерттеулері,
Сүйекке жазылған жазбалар, Оракулдар лексиконы, Цюй Юань, Қола
дәуірі, Құлиеленушілік заманы және т.б. Бұл еңбектерінде Го Мо-Жо
диалектикалық әдіске сүйене отырып, елдің өткен тарихына, мәдениетіне
материалистік тұрғыдан тарихи-зерттеуші ретінде баға бергісі келді. Оның
бұл жұмыстары Қытайдың тарих ғылымында марксистік әдісті пайдалануға үлкен
үлесін қосты.
Го Мо-Жо Ежелгі Қытай қоғамындағы құлиеленушілік жағдайына көп көңіл
бөлді. Осы тақырыпты өзінің ғылыми еңбектеріне негіз етіп алған. Оның
тұжырымдары, негізінен ежелгі ескерткіштерге, ежелгі жазбаларға сүйеніп
жасалған. Осы еңбектерінің арқасында оны бүкіл әлем тарих-зерттеушілерінің
қатарына ұсынған еді. Оның қоғамдық жұмыстарға белсенді түрде араласуы,
революцияға қатысқандығы оның шығармашылық еңбегінің қалыптасуына зор
үлесін қосты.
Жапонияда болған кезінде жазылған автобиографиялары және тарихи
әңгімелері кейіннен Шөл даладан оралу жинағына жинақталды.
1937 жылдың тамыз айында Шанхай қаласына Жапониядан оралған Го Мо-Жо
қытай жазушыларының алдына Біз не себепті күресуіміз қажет? деген
докладымен шығады. Го Мо-Жо сонда былай деген: Біздің Қытай халқымыз
өзінің бейбітшілік сүйгіштігімен ерекшеленеді. Ата-бабамыз шамамен 4000
жылдық мәдениетті тек әділеттікке сүйеніп құрған еді. Осы байлығымызды,
мәдениетімізді жапон халқына беріп қойдық. Ал осы жапондықтар бізге қандай
рахметін айтуда? Бомбалар, қираған ғимараттар, апаттар, түрлі газдар... Біз
тек қана өзіміздің өміріміз үшін емес, Отанымыз үшін емес, сонымен қатар
Дүниежүзілік мәдениетті сақтап қалу үшін күресуіміз қажет!.
Қытай халқының жапон империалистеріне қарсы болған соғысы кезінде Го
Мо-Жо қоғамдық-саяси жұмыстарды атқарған еді. Ол Бүкілқытай жазушылар
ұйымын басқарып, Чжунюань әдеби журналының бас редакторы болып істеді.
Шығармашылығының бас кезінен бастаған поэтикалық шығармашылығын, одан
ары қарай жалғастыра береді. Ол прозаик және драматург, әдебиет сыншысы әрі
теоретигі, публицист бар еңбектеріне жан тәнімен берілетін адам.
Го Мо-Жо төмендегі көрсетілген атақты поэтикалық жинақтардың авторы:
Перизат (1921), Жұлдызды кеңістік (1923), Қайта құрылу (1928),
Авангардтық белгі (1928) және т.б. Романдары мен повестері: Пагода
(1926), Көкжиектен төмен қарай (1930), Мамырдағы Ухань (1928),
мемуралары: Шығармашылыққа он жыл (1932), және т.б. Сонымен қатар ол
бірнеше драмалық шығармалар жазды: Үш көтерілісші, Цюй Юань, Гао Цзянь-
ли, У және т.б.
Го Мо-Жо қаламына көптеген әдеби-публицистикалық мақалалар жинағы да
жатады. Осы жерде оның Юйшу (1947), Цзинь-си пуцзянь (1949), Фэйген
(1950), Тяньди сюаньхуан (1950), Баоцзянь (1951) және т.б. кітаптарын
атап кеткеніміз жөн. Го Мо-Жо-ның әдеби-сыншы және публицистикалық
шығармашылығы оның көркем шығармашылы-ғымен қоса дамыды.
1.2 Революциялық күрескер – Го Мо-Жо
Жапондықтарға қарсы соғыс жылдары Мао Дунмен бірігіп, прогрессивті
әдебиет қайраткерлері мен Қытай мәдениеті майданын басқарған Го Мо-Жо еді.
Оның көркем шығармалары, әдеби-публицистикалық мақалалыра және де жалынды,
патриоттық сөздері елдің рухы мен жігерін жоғарлатқан болатын.
Го Мо-Жо-ның 1937 жылы жазылған 战声 (Голос Войны) өлеңінде
жапон империализміне қарсы жалынды сөздер айтылады. Яғни, Отанды қорғау,
патриоттық борышты өтеуге шақыру өлеңі болып табылады.
战声
作者：郭沫若
战声紧张时大家都觉得快心，
战声弛缓时大家都觉得消沉。
战声的一弛一张关于民族的命运，
我们到底是要作奴隶，还是依然主人？
站起来啊，没再存万分之一的 幸，
委曲求全的苟活快不是真正的生。
追求和平，本来是我们民族的天性，
然而和平的母体呢，朋友，却是战声。
一九三七年八月二十日晨
Осы өлеңнің соңғы жолдарын орыс ақындары былай деп аударды 1.545. :
Встаньте, сыны Китая, встаньте, не зная страха.
Жить, не исполнив долга, - значит не жить, как люди.
Миролюбив народ наш, но только война отныне,
Только победа наша – станет матерью мира.
Біз, мәдениет қайраткерлері, бар күшімізді біріктіріп, батыл түрде
жапондық империализме тойтарыс беруіміз қажет!, - дейді Го Мо-Жо. 7.177
Го Мо-Жо-ның драмалық шығармалары жауына қарсы тойтарысы еді. Себебі,
оның жаңа идеялары, ұлттық революцияға деген ұрандары күресінің бір амалы
еді. Ешбір қорқынышсыз ол өзінің тарихи пьессаларында Қытай патшалары мен
ханшайымдарын, көсемдерін, ел билеп отырған ақсүейектерді, сарай
қызметшілерінің образын салуға тырысқан болатын.
Оның Қытайдың Ежелгі тарихына қызыққан себебі, елдің қатаңдығы,
қоғамдық өмірге араласпауы емес. Керісінше, сол замандағы елдің қалыптасу
жағдайындағы келеңсіздіктер. Го Мо-Жо қоғамдық проблемаларды, ой бірігуін,
қара күштермен күресін іздеп, оларға жауап тапқысы келді. Ол өз дегеніне де
жеткен еді. Өзінің өмір сүріп жатқан заманындағы Қытай елінің мүшкіл
жағдайын, халықтың қатал әрі сұрапыл гоминандықтардың қол астына өту
саясатын өз көзімен көрген еді. Сол себепті өзінің қолында бар тарихи
фактілірге сүйене отырып, көркем әдебиет күшімен халықтың басына қиын
жағдай туған сәттерде, олар жан аямай, өздерінің болашағы үшін күрескенін
ашық түрде суреттеді. Яғни, елдің санасына осындай ойларды ұялатқысы
келді.
Өзінің Мәдениет үшін үш жыл майданы мақаласында ол, қытай халқы өз
соғысын жапон әскерін толықтай күйретпейінше, жердің барлығын
қайтармағанша, Жаңа Қытай құрылуына бөгет болып тұрған нәрселер
жойылмағанша тоқтатпайтынын айтты.
Қытай прогрессшіл мәдениет қайраткерлері патриоттық ұранмен, Отанының
үндеуімен ұлттық бостандық туының астына бірікті. Бұл соғыс тек майдан
шебінде ғана емес, сонымен қатар мәдени шептеде болған еді.
Го Мо-Жо антиұлттық, керітарпалық әдебиетке қарсы соғыс жүргізіп,
ұлттық, реалистикалық, революциялық әдебиет құру мақсатында, өзінің өміріне
гоминдановтықтардың таратынан төніп тұрған қаупіне қарай, түрлі лекциялар,
докладтар және мақалалар жазады. Олардың тақырыптары және де айтайын деген
ойының барлығы революциялық әдебиетті қалыптастыру болды. Мысалы: Жаңа
әдебиеттің міндеті, Прогреске қарай алға, Халық өкіметі үшін, Әдебиет
және демократия, Халықтан үйрену, Халық өнері мен әдебиеті және т.б
тақырыптардан тұрды.
Го Мо-Жо Қытай әдебиеті және де әскері кезеңдегі өнер жайлы айтқан
сөзінде былай деген еді. Адамдық қасиеті және де өз күшіне сенімі бар
жазушы еш уақытта да қиын кезеңдерде өз қаруын жолда тастамайды. Керісінше
қарсы келушілерге бар күшін көрсетуге тырыстады.
Әр кезеңде және әр елде пайда болған керемет туындылар, сонымен қатар
Қытай туындылары да тікелей халықпен байланысты. Го Мо-Жо-ның айтуы
бойынша, халықты ұмытқан жазушылар мен суретшілердің өмірінде көптеген
қиыншылықтар кездеседі. Поэзия халық арасында пайда болған, сол себепті
тікелей халыққа қаратылу керек деген көзқарасты Го Мо-Жо ұстанған еді.
Ежелгі өлеңдер, ертегілер бұлардың барлығы бізге қалған мұра емес пе. Осы
байлықтың барлығы халыққа емес, олардың басқарушы тобына көшкенде, олардың
өмір сүруін де тоқтады. Сол себептен де, Го Мо-Жо халыққа тиесілі байлықты
қайтарып алғысы келді.
Ұлттық форма мақаласында Го Мо-Жо былай дейді: Мазмұн сыртқы
пішінді құрайды – бұл ақиқат. Ал егер біз ұлттық пішін үшін болсақ, яғни
біз шынайы мазмұн үшін болуымыз қажет. Өмірге кірісіңдер! Шығармашылықтың
көзі осында. Өмірді шынайы бейнелеңдер! Халықтың шынайы өмірін, олардың
талап-тілектерін және де тарихи міндетін атап жазыңдар. 8.11.
Қазіргі заман – халық заманы. Біз қажет ететін әдебиет пен мәдениет
халықтікі болуы тиіс. Ұлттық әдебиет пен мәдениеттің негізі болып, халықтың
қызығушылығы болуы тиіс. Сол себепті де, әдебиет те, мәдениет те бүкіл
халықтық, шынайы сонымен қатар интернационалдық болуы қажет. 9.
Го Мо-Жо – гоминдандықтардың диктатурасына қарсы, демократиялық
өзгертулерді енгізу және қытай халқының азат ету жолындағы күрескер.
Осындай ауыр күндердің өзінде Го Мо-Жо еркіндік пен демократия үшін болған
күресте алдыңғы қатарлы күрескер. Біз оны түрлі митингілерде, қытай
қоғамының прогрессшіл адамдарының қатарынан, доклад, лекция оқып жатқанын
көре аламыз.
Гоминдандықтардың қатаң қарауында болғанның өзінде ол қоғамдық өмірге
белсенді араласты. Отынының тәуелсіздігі мен бостандық ұранын еш уақытта
тастамады. Сонымен қатар, ұлттық, революциялық өнерді сақтап қалу
мақсатынан еш арылмады.
Жапондықтарға қарсы соғыс кезіңде, әсіресе Чунцинде өткізген уақыт
мен үшін бір сұмдық уақыт еді. Жеті-сегіз жыл бойы маған Чунцин ауданынан
шығуға мүлде тиым салынған еді. 3.10.
1946 жылы 10 ақпан күні Чунциннің Цзяочанкоу алаңында алғашқы Саяси
консультативтік жиналысқа байланысты митинг өткізілді. Осы митингті
ұйымдастырушылар гоминдандықтардық құпия жасақтарының қолынан қатты
жазаланған еді. Соның ішінде Го Мо-Жо қатты жарақаттанған болатын.
Жапон империализимінің тас талқанын шығарғаннан кейін, Го Мо-Жо
өзінің жақтастарымен және Қытай Коммунистік партиясымен бірігіп, бар
күштерін демократиялық қозғалысқа, Жаңа Қытай құру мақсатына және де жаңа
мәдениет пен әдебиетті құруға жұмсады. Күрестің қиындығына қарамастан,
гоминдандықтардың тарапынан болған қымысға қарамай, Го Мо-Жо өз деген
мақсатына, яғни гоминдандықтарға қарсы күресін тоқтатпады.
Го Мо-Жо – насихаттаушы ретінде ғана емес, сонымен қатар дүние-
жүзілік әдебиет шығармаларының аудармашысы ретінде зор еңбегі сіңді. Оның
қаламына жататын мынандай аудармалар бар: К.Маркс пен Ф.Энегельстің Неміс
идеологиясы, К.Маркстің Саяси экономикалық сын, Л.Толстойдың Соғыс және
бейбітшілік, Гетенің Фаусті, Дж.Голсуорсидің Күміс қасық,
Әділеттілік және Омар Хайямнің Робаяты. Қытай мен Жапон соғысы кезіңде
және де Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысы кезіңде Го Мо-Жо орыс классиктерінің
және де Кеңес жазушыларының кітаптарын аударуға көп көңіл бөлген болатын.
Го Мо-Жо Қытай елінде ең алғашқы болып, Кеңес дәуіріндегі ең керемет
ақыны – Маяковскийдің шығармаларын аударып, елге таратқан еді. Осы кісінің
Біздің марш және Владимир Маяковскимен жазда болған ғажайып оқиғаларын
1929 жылы қытай тіліне аударған осы Го Мо-Жо болатын.
1945 жылы В.Маяковскийдің Мәскеудегі мұражайында болған кезінде,
ақынға арнап, осындай өлең жолын қалдырған:
Поэт революции,
великий сын
атакующего класса!
Давно известно
твое имя
китайцам.
Голос твой
ураганом
донесся к нам
через Центральную Азию.
Ни горы,
ни пустыни,
ни моря
Претятствием тебе не стали. 1.550
Го Мо-Жо – Кеңес Одағының нағыз досы. Ол КСРО мен Қытай арасындағы
тығыз байланыс үшін көп еңбек етті. Гоминдандықтардың ең күшейген
сәттерінде, елде Кеңес өкіметіне қарсы шерулер ұйымдастырылған кездің
өзінде, Го Мо-Жо-ның батыл даусы шыққан еді.
1945 жылы Го Мо-Жо КСРО Ғылым Академиясының 220-ші мерейтойының
өткізілу салтанатының құрметіне Кеңес Одағына келген болатын. Сол кезде ол:
Бүкіл адамзат осы Кеңес Өкіметінің жетістіктеріне таңғалуда. Себебі 30
жылдан аз уақыт ішінде гүлденген Социалистік мемлекет құрылған мемлекет.
Го Мо-Жо Кеңес Одағының Мәскеу, Ленинград, Сталинград және де басқа
қалаларында болып, сол жердегі колхоздар мен совхоздар, зауыт,
фабрикалардың экономикалық-мәдени жағдайымен танысты. Сөйтіп, Қытайға
оралғаннан кейін, КСРОда деген кітапті жарыққа шығарады.
Менің Кеңес Одағында өткізген 50 күндік саяхатым, өмірімнің
ұмытылмас кезеңі. Бұл көптеген жылдар бойы армандаған арманым еді. Ал одан
да қуаныштысы, мен үшін қиял арман ретінде қолған образдарымда, Кеңес
Одағында шынайы екеніне көзімнің жеткені. 10.55.
Го Мо-Жо-ның осы кітабы Кеңес Одағына деген қуаныш, достық және
бауырмалық сезімге толы. Осындай мемлекетті құруға ат салысқан адамдарына
қатты таң қалған еді. Осындай жазбаларының бар болғаны, оның Кеңес Одағына
деген достығын көрсетеді. Ленинградтық шоссемен біз Горький көшесіне
шықтық. Сөйтіп, Маяковский және Пушкин алаңдарынан өтіп, Кремльдің жанына
тоқтадық. Бұрыннан суреттерден таныс Қызыл алаң, Кремль мұнарасы маған жылы
шыраймен қарап тұрған сияқтанды. 10.48.
Қытайдағы халықтық көтеріліс елдің баяғы социалдық және саяси
тәртібін өзгертіп, жазушылар армандап, өз шығармашылық жолдарын арнаған
армандары орындалды. Қытай халқының көз алдында, енді жаңа, кең құлашты
армандар мен мақсаттар ашылды.
Қазан төңкерісі, Қытай халқына еркіндік пен бостандыққа жол сілтеуші
болды. Халқымыздың жеңіске жетуі, тікелей Кеңес одағының достық қарым-
қатынасының арқасында. Көптеген жылдар бойы Кеңес әдебиеті мен мәдениеті
біздің зерттеп, танып келген байлығымыз. Күннен-күнге дамып, өсіп келе
жатқан Кеңес Одағын біз әрдайым құшақ жайып қарсы аламыз. Осы мемлекеттің
әдебиеті мен мәдениетінің алға басушылығы, Қытайдың әдебиет пен мәдениет
саласында тыңбай қызмет атқарып келе жатқан қайраткерлірімізге үлгі
боларлық. Бүкіл елді біртұтас мемлекетке жұмылдырып, дүниежүзіндегі
бейбітшілікті орнату саясатын Кеңес Одағы мен Қытай халқы әрдайым қол
ұстасып жүргізеді. 11.
1950 жылдың желтоқсан айында, Го Мо Жо өзінің Кеңес Одағына барған
сапары кезіндегі, елдің бірігіп социалдық қоғам құрылысы мен әдебите және
мәдениет дамуын, өте әсерлі суреттеді.
Өзінің жаңа жылдық құттықтау сөзінде, Го Мо Жо әрдайым Кеңес халқының
азаматтарын, Қытай Халық Республикасының құрылуына үлкен көмегін тигізген
аға ретінде қарайтынын айтты. Сонымен қатар, осы елден алып, үйренетін өте
көп нәрсенін бар екенін де жасырмады. Қытай Халық Республикасының
құрылуының 5-ші мерейтойын тойлауы кезінде, Бейжің қаласына Кеңес Одағының
делегаттары келген болатын, сол кезде Го Мо Жо былай деген еді: біз Кеңес
Одағы мен ҚХР-дың арасындағы достық қатынасты өте қатты сезінудеміз,
сонымен қатар, осы ел дүниежүзіндегі бейбітшілік пен демократияны құру
жолында бар күшін салуда. 12.
1949 жылдың шілде айында Бейжің қаласында ең алғаш рет Бүкілқытай
әдебиет және мәдениет қайраткерлерінің съезді шақырылды. Бұл ең тұңғыш
еркін түрде өткізілген жиналыс болатын. Осы жиналыста Қытай революционер
жазушылары мен ақындары жиналды. Яғни, ҚХР құрылғаннан кейінгі өздерінің
күресінің жемісін көру мақсатында өткізілген жиналыс.
Осы съездің төрағасы, Го Мо Жо өзінің әдебиет пен мәдениет саласында
тыңбай еңбек еткен жұмысшыларға айтқан сөзінде, енді мақсат елде
революциялық әдебиетті одан әрі дамытып, халықтың еңбек етуге деген
құштарлығын арттыру, сонымен қатар, елдің еңсесін биікке самғатып, жаңа
тарихи кезең құруға бет алғандығын атап өтті. Осы съезде Го Мо Жо-ны
бірауыздан Бүкілқытай әдебиет және мәдениет қызметшілер ассоциациясына
төраға етіп сайлады.
Алғашқы кездердегідей, соңғы жылдары да Го Мо Жо әдеби сыншы әрі
публицист ретінде қызмет жүргізді. Өзінің докладтарында, лекцияларында және
де мақалаларында ұлттық, шынайы өнердің принциптерін насихаттады. Сонымен
қоса, жазушылар өздерінің көркем әдебиет пен өнер саласындағы білімдерін
Кеңес әдебиетінен сусындағаны жөн екенін атап өтті. Го Мо Жо ешбір
тынбастан, буржуазиялық идеология және империалисттік мәдениетке күрес
жүргізді.
Го Мо Жо-ның буржуазиялық көз қарасқа деген ашық күресі, 1954 жылы
Қытай Коммунистік партиясымен бірге белсенді түрде өтті. Бүкілқытай
жұмысшылар жиналысы өткен кезде, ол буржуазиялық ықпалға қарсы келу
керектігін, жаңа идеяларға жол беріп, ғылыми зерттеулер жүргізетін
мамандарды дайындау керектігі жайлы айтқан еді. Го Мо Жо антимарксистік
күрес басталған сәтте өзінің Ху Фынның антисоциалистік бағдарламасы деген
мақаланы жариялады. Осы мақалада Ху Фынның маркстік ілімге деген өшпенділік
көз қарасын толықтай ашып көрсетті.
1.3 Кеңес Одағының академигі Тихвискийдің Го Мо Жо жайлы естеліктері.
ХХ ғасырдың басында-ақ Го Мо Жо өзінің романтик-ақын, батыс европа
поэзиясының керемет аудармашысы ретінде елге танылды. Ол Қытайдағы биліктің
феодалдық-бюрократтық ағымына қарсы келіп, жаңа мәдениет құруға құлшылық
білдірді. 1925-1927 жж. революцияның жеңіліспен аяқталу себебінен,
Жапонияға кетуге мәжбүр болады. Сол жерде жүріп, ежелгі Қытай тарихы мен
философиясына қатысты бірқатар еңбектер жазады. Жапондықтарға қарсы іс-
әрекеттер ашық түрде жүргізіле бастағанда, ол Қытайға қайта оралады.
Сөйтіп, ел аралап, халықты бүлікке, жаңа күш біріктіруге шақырады.
40 жылдардың басында Го Мо Жо Кеңес жазушыларымен хат алмасып тұрды.
Ұлы Отан Соғысы кезінде ол Чунцинде бола отырып, Кеңес-Қытай мәдени қарым-
қатынасын және де ғылыми, әдеби-публицистикалық қызметін тоқтатпады. 1945
жылдың көктемінде Го Мо Жо-ны КСРО ҒА-сы өзінің 220 жылдық салтанатты
мерейтойын тойлауға шақырды.
Азаматтық соғыстың қайта басталу қарсаңында Го Мо Жо бұл әрекетке
ашық түрде наразылығын білдірді. Осының нәтижесінде гоминдандықтардың ашу-
ызасын келтірді. Олар оны бірнеше рет өлтірмекші болды.
1949 жылы 1 қазанда Халық революциясының жеңісінен кейін, Го Мо Жо
ҚХР-ның Орталық Үкіметіне мүше болды. Сөйтіп, оған Ғылыми Академиясын
басқару мойнына жүктеледі. Бұл қызметін ол өмірінің соңына дейін атқарып
келді. Қызметі кезінде ол Кеңес ғалымдарымен тығыз байланыс жүргізді, тіпті
олардың көмегімен ҚХР-ң 12 жылдық ғылымның даму жоспарын құрды. Сонымен
қатар, ол КСРО ҒА-на шетел мемлекетінің өкілі болып тағайындалды. Осының
нәтижесінде Кеңес Одағына бірнеше рет келіп қайтқан еді.
Кеңес Үкіметі кезінде Го Мо Жо-ның: Құл иеленушілік дәуірі (1959),
Ежелгі Қытай философтары (1961), Тарихи трагедия. Цюй Юань (1951),
Әңгімілер (1953), Таңдамалы шығармалар (1953), Шығармалар 3 томдық
(1958), Шығармалар: өлеңдер, драмалар, повестер және әңгімелер (1990)
және т.б. еңбектері басып шығарылды. Бұл атақты кісінің шығармашылығы Кеңес
Одағының мынандай академиктері қызықты: В.М.Алексеева, Н.Т.Федоренко және
де Л.Д.Позднеева, С.Д.Маркова, Е.А.Цыбина, Ю.М.Гарушянца.
Төменде Кеңес Одағының атақты академигі С.Л.Тихвинскийдің Го Мо Жо
жайлы естеліктері және де РФ Мемлекеттік архивінен алынған мағлұматтар
баяндалады.
Менің Го Мо Жо-мен кездесулерім.
АҚШ, Ұлыбритания, Кеңес Үкіметінің Сыртқы Істер Министрлерінің
Мәскеулік конференциясы аяқталғаннан кейін, өзіме жүктелген бірқатар
аудармалық жұмыспен Қытайдың Чунцин қаласында орналасқан елшілігімізге
келген едім. Көп ұзамай мен, елшіліктің екінші секретарі, Қытай еліндегі
елшіміз А.С.Панюшкинді Гоминьдандықтардың көрнекті өкілі, Мәскеудегі Қытай
елшісі Шао Лицзымен таңғы асына бірге бардым. Осы аста Қытайдың атақты
тарихшысы, жазушысы, көрнекті қоғам қайраткері Го Мо Жо да болды. Мен
Ленинград Университетінің шығыстану факультетінде оқып жүрген кезімде, бұл
кісінің еңбектерімен танысқан едім. Үстел басындағы әңгіме негізінен сол
уақыттағы Қытайдың ішкі саясаты жайлы болды. Осының бәрін мен аудардым. Ас
кезінде менің Чунцинге жаңа келгенімді, әлі қытайша визиткам жоқ екенін
білген Шао Лицзы мен Го Мо Жо маған қытайша ат таңдай бастады. Сөйтіп,
екеуі Ци Хэвэнь мағынасы сабырлы, жоғары мәдениетті деген атты таңдады.
Чунцинде жазылған Го Мо Жо-ның кітаптары, пьессалары және мақалалары
тек ғылыми және әдеби жағынан емес, сонымен қатар саяси жағынан елді
қызықтырды. Го Мо Жо-ның 300 жыл бұрын 1644 ж. Мин династиясының күйреуіне
әкелген, басшылығымен болған шаруалар көтерілісі жайлы жазылған мақаласы,
халықтың дүрлігуіне әкеліп соқтырды. Себебі, бұл мақаласында ол Мин
династиясының билеушілерінің сатқындығын ашық көрсетіп, оның
гоминьдандықтарға да қатысы бар екенін айтты.
Го Мо Жо орыс-қытай мәдениетін дамытуға көп күш жұмсады, тіпті Қытай-
кеңес мәдени орталығында лекциялар оқыған еді.
1945 жылдың мамырда мен Мәскеуге оралып, өзімнің кандидаттық
диссертациямды академик Б.Д.Грековтың басшылығымен КСРО-ның Ғылым
Академиясының тарих институтының Ғылыми Кеңесінің отырысында қорғадым.
Мәскеуде КСРО-ның ҒА 220 жылдық мерейтойын тойлауға қатты дайындықтар
жүргізілді. Осы салтанатты жиынға Қытайдың мынандай ғалымдары шақырылды:
математик Дин Силинь, тарихшы әрі әдебиетші Го Мо Жо. Го Мо Жо осы мерекеге
келу үшін ұзақ сапар шеккен болатын. 9 маусымда Чунциннен жолға аттанып,
Үндістан, Ирак және Иран арқылы тек 25 маусымда ғана Мәскеуге келіп жетеді.
Ал Дин Силинь КСРО ҒА мерейтойына кешігіп келеді.
Го Мо Жо-ның Мәскеуге келген кезінде, КСРО ҒА-ның мерейтойын тойлау
Ленинград қаласына көшірілген болатын. Ал маған қонақты туған қалам
Ленинградқа апару мойныма жүктелді. 26 маусым күні Пулковск аэродромында
дүниежүзіне танымал ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жұмыстың түйін сөздері: Го Мо Жо, шығармашылық, революция, ұлттық
мүде, Отаншылдық қозғалыс, марксизм-ленинизм, пролетариат, прогрессшіл
қоғам, бостандық, тәуелсіздік, поэзия, драма, кейіпкер, лирикалық образдар,
тарихи драма, үндестік. Бұл сөздер зерттеу жұмысында жиі ұшырасады.
Қарастырылып отырған тақырыптың негізгі түсініктерін құрайды.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Бітіру жұмысының құрылымы мәселені
ашудың ішкі логикасына сүйенген. Жұмыс кіріспе, екі тарау, қорытынды,
пайдаланылған әдебиеттер тізімі, сондай-ақ, 1, 2 және 3 қосымшаларынан
тұрады. Бітіру жұмысының көлемі ?? бетті құрайды.
Әдебиеттер тізімі. Бітіру жұмысын жазу барысында жиырмадан астам
кітаптар, монографиялар және сөздіктер пайдаланылды. Соның ішінде
Федоренко, С.Д.Маркова, Е.А.Цыбина, В.Г.Белинский, В.Маяковский еңбектері
негізге алынды.
Жұмыстың өзектілігі. Қытайдың жаңа заман әдебиеті жайлы зерттеулер мен
түрлі жұмыстар жазылғанымен, бүгінгі таңда кейбір мәселелер жайлы қазақ
тілінде мағлұматтар толық берілмеген. Олардың бір бөлігі толық деңгейде
зерттелмесе, қалған бір бөлігі туралы бірде-бір еңбек жазылмаған. Го Мо Жо
шығармашылығының Қытай қазіргі заман әдебиетіндегі алатын орны мен
шығармаларының негізгі тақырыптық идеяларын талқылау алдағы уақытта қытай
әдебиетін қазақ тілді аудиторияда оқитындар үшін көмек болмақ.
Зерттеу жұмысының мақсаты Қытай қазіргі заман әдебиетін, соның ішінде
Го Мо Жо-ның қосқан үлесі мен шығармашылығын толық ашып, оның әлемдедік
қытайтануда алатын орнын анықтау. Жұмыстың нәтижелерін әдебиеттануда, білім
беруде, ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізуде пайдалану.
Зерттеу жұмысының нысаны – Қытай жаңа заман әдебиетінің көрнекті өкілі
– Го Мо Жо шығармашылығы және де оның қоғамда алатын орнын қарастырылуы
болып табылады.
ГЛОССАРИЙ
Марксизм – К.Маркс пен Ф.Энгельстің қоғамның даму заңдылығы,
социалисттік революцияның болуы жайлы ғылым және бұл ғылымның практикалық
тұрғыдан қолданылуынан туған сөз.
Идеология – қандай да бір қоғамдық группа, класс, тап, саяси партияның
ерекшеліктерін айқындайтын көзқарастар және идеялар жүйесі.
Империализм – капитализмнің ең жоғарғы сатысы. Өмірдің барлық
саласында билік ететін монополиямен, капиталисттік мемлекеттермен шикізат
көздері мен өтімді нарық үшін күрес жүргізу арқылы айқындалады.
Сепаратизм – бөлінушілікке ұмтылу, оңашалану. Саяси сепаратизм.
Романтизм – 1. XVIII-XIX ғғ Классицизм канондарына қарсы келіп, мінсіз
батырлар мен сезімдерді суреттеуде ұлттық және де жеке даралық өзгешелікке
ұмтылыс жасаған өнер бағыты. 2. Адамзаттың жарқын образдардағы оптимизді
көрсетуге бағытталған революционерлік бағыт. 3. Шабыт, дүниетану,
дәріптеушілікке толы шындық, қиялшыл пайымдаушылық.
Реализм – 1.шынайылықты мақсат етіп алған, өнер бағыты. 2. Кез-келген
нәрсені орындау кезінде шындықты дәл әрі нақты түсіне білу қабілеті.
Тенденция – шындықты өзара қарым-қатынасы, байланысы, оның қоғамдық
көзқарасының тұғыры, ой өзегіндегі мығым принцип.
Троп – сөздерді тура мағынасында емес, бұрма мағынасында қолдану,
шындықты бейнелеп, кейде тіпті перделеп таныту, ойды өзгертіп, кейде тіпті
өңін айналдырып айту.
Метафора – сөз мәнін өңдендіре өзгертіп айту, суреттеліп отырған
затты не құбылысты айқындай; ажарландыра түсу үшін оларды өздеріне ұқсас
өзге затқа не құбылысқа балау; сөйтіп, суреттеліп отырған заттың не
құбылыстың мағынасын үстеу, мазмұнын тереңдетіп, әсерін күшейту.
Аллегория – жай ұғым қалпында тұрған дерексіз нәрселер кәдімдігей
көзге көрінер деректі нәрсеге ауыстырылады.
Рифма - өлең тармақтарындағы сөз аяқтарының үндестігі, өзара ұқсас,
дыбыстас естілуі.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Негізгі бөлім
1 ЗАМАН ШЫНДЫҒЫ ЖӘНЕ ГО МО ЖО БЕЙНЕСІ.
1. Го Мо Жо-ның өмір сүрген күрделі заман шындығы.
2. Революциялық күрескер – Го Мо Жо.
3. Кеңес Одағының академигі Тихвинскийдің Го Мо Жо жайлы естеліктері.
2 ГО МО ЖО ЖАСАМПАЗДЫҒЫ ЖӘНЕ КЕҢЕС АҚЫНДАРЫМЕН ҮНДЕСТІГІ.
2.1 Ақынның жасампаздық жолы.
2.2 Го Мо Жо драматургиялық шеберлігі.
2.3 Го Мо Жо-ның поэтикалық шығармалар үндестігі.
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қытай қазіргі заман әдебиетінде революциялық дәуір ерекше із қалдырды.
Бұл кезең, негiзiнен, ұлттық әдебиеттiң өрлеу жолынан өткен, жанрларын
байытқан, одақтық, сол арқылы, әлемдiк әдебиетпен қарым-қатынасқа түскен
шағы болды. Алайда, әдебиеттiң даму қарқыны үнемi бiркелкi болмады.
Әдебиетте науқаншылдық өрiстеп, адамзат мүддесiне ортақ мәселелер
жеткiлiксiз көтерiлдi. Соған қарамастан Қытай әдебиеті туған халқының
өмiрiмен байланысын үзген жоқ, оның қайшылықты өмiр жолын көркемдiкпен
тануға ұмтылды. Әдебиетшiлердiң бiр тобы бір-бірінің теңдiк, әдiлдiк
ұрандарын қолдап жаңа жырлар туғызды. Олардың басында Го Мо Жо тұрды. Го Мо
Жо шығармаларында азаттық, теңдiк аңсаған, сол үшiн күрескен жаңа адамның
бейнесi жасалды. Ол табиғат суреттерi мен махаббатты, сезiмдi жырлаған
лирикалық өлеңдер, поэмалар, прозалық шығармалар жазды. Олар қытай жерiнде
жаңа туа бастаған өмір шындығының жарқын жақтарына ризашылық бiлдiрiп,
шаттық жырын жырлады.
Го Мо Жо-ның шығармашылық еңбегі әуел бастан-ақ халықтық революцияға
бағытталған еді. Ол өз елінің бірден-бір көрнекті өкілі, өзінің жарқын
талантын, жазушылық қабілетін бірден-ақ елдің жаңа мәдениетін орнықтыруға
жұмсады. Ескіге қарсы келіп, жаңаны қолдады.
Сөз саптау шебері – Го Мо Жо Қытай ақындарының ішінде, жаңа Қытай
мәдениетін дамыту үшін әскер қатарына кірген алғашқылардың бірі.
Зерттеу жұмысының тақырыбы ретінде қазіргі заман Қытай әдебиетінің
революциялық-қоғамдық қызметі мен ақындық үні ел арасына кең жайылған Го Мо
Жо қытай халқының есімі аңызға айналған ұлттық батырына болуынан туындаған.
Еңбекші қауымның Қазан революциясы және 4 мамыр Отаншылдық көтерілісі
әкелген бостандық тануына, революция шындығын түсінуіне ол өзінің азаматтық
қызметімен, шығармаларымен зор көмек жасағаны сөз етілді.
Зерттеу жұмысының жаңашылдығы. Жұмыс барысында Го Мо Жо-ның өмірі,
күрделі заман шындығы, шығармашылығы, қоғамдық қызметі жан-жақты
қарастырылды. Өйткені, Қытай жаңа заман әдебиеті төрінен орын алып отырған
бұл кісіні танып, білу өте маңызды. Бітіру жұмысында Го Мо Жо
шығармашылығының поэтикалық және де драмалық шығармаларының тақырыптық
идеясын талқылауға талпыныс жасалады. Ал бітіру жұмысының негізгі әрі
маңызды жаңалығы – Го Мо Жо еңбектерінің Сәкен Сейфуллин және Владимир
Маяковский секілді Кеңес жазушыларымен тақырыптық үндестігін алып қарастыру
болып табылады. Го Мо Жо-ның 1919-1920 жылдары жазылған өдеңдерінің рухы
Маяковскийдің жазған өлеңдеріне қатты ұқсайды. Го Мо Жо Маяковскийдің
өлеңдерінен нәр алды деп айтуымызға болмайды. Себебі ол тек 20-жылдардың
соңында ғана Маяковскийдің шығарма-шылығымен танысады. Бұнда тек
идеяларының, көңіл күйлерінің үндестігін ғана атап кетуімізге болады. Осы
үш ақынның өлеңдерінде үгітшілік қызмет айқын көрінеді. Олардың
шығармашылығында лирика мен үгіт өлеңдер астасып келіп отырады. Лирикалық
геройға ақындар көбінесе үгіт айтқызады. Олар халыққа қызметімен де,
сөзімен де әсер етуге тырысады. Бұл тұрғыдан алғанды қандай лирика болса да
үгітке тартады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қытайдың жаңа заман әдебиеті жайлы
зерттеулер мен түрлі жұмыстар жазылғанымен, бүгінгі таңда кейбір мәселелер
жайлы қазақ тілінде мағлұматтар толық берілмеген. Олардың бір бөлігі толық
деңгейде зерттелмесе, қалған бір бөлігі туралы бірде-бір еңбек жазылмаған.
Соның ішінде бітіру жұмысымның зерттеу нысанасына айналып отырған Қытай
жаңа заман әдебиетінің көрнекті өкілі – Го Мо Жо-ны мысалға келтіруімізге
болады.
Го Мо Жо өзінің шығармашылық жолын бастаған кезінде, Қытай ортағасыр
әдебиеті жаңа заман талабына сай келмеген еді. Ескіліктің ескіріп,
жаңашылдық алға бастап, жаңа пролетариат әдебиеті ақырындап, аяқ басып келе
жатқанын аңғарғандардың бірі – Го Мо Жо болды. Ол алғашқы болып,
революциялық пролетарлық әдебиет ұранын ұрандатты.
Революцияның дабылды үні мен социалистік заманның ерекшеліктері ақын
поэзиясының негізгі мазмұнын құрды. Ол жаңа дәуірдің өзгеше сипаттарын
қытай қоғамының ескі мешеу күйіне қарсы қоя отырып дәл көрсетті.
Шығармаларында өзі өмір сүрген заманның асқақ образын жасау міндетін қойды.
Өмірдің революциялық мазмұнын дәл түсінген ақын оның ішкі күйі мен ырғағын
тап баса, тың образдармен бейнеледі. Заман дамуының қарқынын бейнелейтін
бұл образдар қоғамдық өзгерістердің әр кезеңіне лайық жаңарып отырды.
Қытай қазіргі заман әдебиетін жетік түсіне білу үшін, соның ішінде
революциялық әдебиетті білу үшін Го Мо Жо-ның шығармашылығының берер азығы
мол.
Мәселенің зерттелу деңгейі. Жұмысты жазу барысында осы салада жазылған
қытайлықтардың, ағылшын, француз, американ және орыс ғалымдарының еңбектері
талдаудан өткізілді. Зерттеу жұмысын жазуда 20-дан астам оқулықтар,
монографиялар мен сөздіктер, төл деректер мен туындылар пайдаланылды.
Негізгі дерек көзі ретінде орыс тілінде жазылған Федоренконың, Маркованың
және Цыбинаның еңбектері, қытайлық зерттеуші ... ... ... ... ... ... ...
еңбектері қарастырылды.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті – Қытай қазіргі заман әдебиетін,
соның ішінде Го Мо Жо-ның қосқан үлесі мен шығармашылығын толық ашып, оның
нәтижелерін әдебиет зерттеуінде, білім беруде, ғылыми-зерттеу жұмыстарын
жүргізуде пайдалану. Бітіру жұмысының міндеті :
- Го Мо Жо-ның өмір сүрген күрделі заман шындығын бейнелеу;
- Го Мо Жо-ның революциялық күрескер бейнесін ашу;
- Го Мо Жо-ның академик Тихвинскиймен қарым-қатынасын баяндау;
- Ақынның жасампаздық жолын көрсету;
- Го Мо Жо-ның драматургиялық шеберлігіне назар аудару;
- Ақын шығармашылығын Кеңес жазушыларымен үндестіру;
Бір елдің әдебиетін жетік меңгеру, оның қыр-сырына терең бойлаудың бір
жолы оның жеке дара өкілдеріның шығармашылығын меңгеруден басталатыны
белгілі. Сондықтан, зерттеу жұмысы тақырыбының нысаны Қытай жаңа заман
әдебиетінің көрнекті өкілі – Го Мо Жо шығармашылығы және де оның қоғамда
алатын орнын қарастырылуы болып табылады.
Қазіргі Қытай жаңа заман әдебиетінің зерттелуіне келер болсақ, басым
мағлұматтар тек ақындардың жеке дара өмірімен ғана шектеліп, шығармашылығы
толықтай талданып зерттеліп жатқан жоқ.
Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңызы. Зерттеудің негізгі материалдарын
жоғары оқу орындарында, қытай әдебиетін қазақ тілді аудиторияда оқыту
тәжірибесінде, жаңа заман әдебиет қайраткерлерінің шығармашылығын, соның
ішінде дарынды талант иесі – Го Мо Жо шығармашылығын жете меңгеруде көмекші
құрал ретінде пайдалануға болады.
Зерттеудің әдістері. Жұмысты жазу барысында жұмыстың алға қойған
мақсатына байланысты баяндау, сипаттау, жүйелеу, салыстыру, талдау әдістері
қолданылды.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан,
қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен, сондай-ақ, 1, 2 және 3
қосымшаларынан тұрады.
1 ЗАМАН ШЫНДЫҒЫ ЖӘНЕ ГО МО-ЖО БЕЙНЕСІ
1.1 Го Мо Жо өмір сүрген күрделі заман шындығы.
Го Мо Жо – Қытайдың жаңа заман әдебиетіндегі ең атақты жазушы, әрі
көрнекті өкілдерінің бірі. Ол – ақын, прозаик және драматург, публицист,
шешен және қоғам қайраткері, тарихшы, археолог әрі аудармашы, дәрігер және
каллиграф. Француз журналисті Клод Рауның айтуы бойынша, Го Мо Жо үлкен
талант және медениет иесі, сонымен қатар, Гете көлеміндегі жазушы
деңгейіне дейін жеткен. Оны сегіз қырлы бір сырлы дарын иесі деп айтсақ
қателеспейміз. Ол тек қытай мәдениетінің терең маманы емес, батыс
әдебиетінің де үлкен маманы. Го Мо Жо-ның ғылыми еңбектері Ежелгі Қытай
тарихын жетік түсінуге мүмкіндік береді.
Го Мо Жо-ның шығармашылық еңбегі әуел бастан-ақ халықтық революцияға
бағытталған еді. Ол өз елінің бірден-бір көрнекті өкілі, өзінің жарқын
талантын, жазушылық қабілетін бірден-ақ елдің жаңа мәдениетін орнықтыруға
жұмсады. Ескіге қарсы келіп, жаңаны қолдады.
Сөз саптау шебері – Го Мо Жо Қытай жазушыларының ішінде, жаңа Қытай
мәдениетін дамыту үшін әскер қатарына кірген алғашқы жазушыларының бірі.
Жазушы ретінде Го Мо Жо Қытайдың еркіндікке ұмтылу заманында жетілді.
Орыстардың Ұлы Қазан революциясының жеңіске жетуі, Қытай жұмысшыларының бас
көтере бастауы, Қытай Коммунистік Партиясының тарих сахынасына келу заманы.
Яғни бүкіл ел маркстік-лениндік теориядан күш-қуат жинап, бой көтере
бастаған заман еді. Го Мо Жо – 1924-1927 жж. революцияның, 1937-1945 жж.
Жапондықтарға қарсы шыққан көтерілісшілердің бірі.
Го Мо Жо – Қытай Халық Республикасының қоғам қайраткері. Ол
Бүкілқытай халықтарының өкілдері Коммитетінің Төраға орынбасары, Халықтық
саяси консультативтік кеңесі Ұлттық Коммитетінің Төраға орынбасары, ҚХР-ның
Үкімет Кеңесінің мүшесі, Қытай Ғылым Академиясының Президенті, Бүкілқытай
әдебиет және мәдениет жұмысшылар ассоциациясының Төрағасы.
Го Мо Жо 1892 жылы 16 қарашада Сычуань провинциясының Лэшань уездінде
дүниеге келген.
Жастайынан интеллигент отбасында өскен ол, классикалық поэзияға құштар
болады. Бұл балаға Қытай поэзиясының Алтын Ғасыры, яғни Таң династиясының
ақындарының шығармашылығын сүйіп оқуы, отбасының тікелей қатысы бар. Өзінің
естеліктерінде айтып кеткеніндей, ол сол кездегі өлеңдердің мағынасын ғана
емес, сонымен қатар ырғағын, әуенін, музыкасын түсінуге тырысты.
Алты-жеті жасында ол Таң ақындарының 300 өлеңі, 1000 ақын өлеңі
және т.б шығармаларымен таныс болды. Бала кезінен-ақ Ван Вэй, Мын Хао-жан,
Ли Бо, Лю Цзун-юань сияқты ақындардың поэзиясына қызықты. Алайда Го Мо Жо-
ның сол кездегі ең сүйікті жазушысының бірі – Таң поэзиясының көрнекті
өкілі Сыкун Ту еді. Сыкун Ту – поэзия теоретигі, Өлеңдер категориясы
деген шығарманың авторы. Осы кісінің поэзиясы Го Мо Жо-ның алдағы
шығармашылығына қосқан үлесі зор. Сонымен қатар, Өлеңдер кітабы, Чжуан-
цзы, Батысқа саяхат деген шығармалардың ықпалын атап кеткеніміз жөн. Го
Мо Жо осы шағармалар жайлы: Бұл шығармаларға мен бала кезімнің өзінде-ақ
ерекше көңілмен қараған едім, себебі осы шығармалар менің жан жүрегімде
көркем әдебиетке деген махаббатымды оятқан еді. 1.517.
Бала кезін ата-анасының жанында өткізіп, алты жасынан бастап
жекеменшік мектепке оқуға түседі. Көп ұзамай мектепте Қытай классикасы,
арифметика және т.б пәндерді оқи бастайды. Өзінің алғашқы өлеңдерін
мектепте жүргенде жаза бастады. Шетел әдебиетін оқуға қатты қызыққан ол,
сол кездегі ақын-аудармашы Линь Шудің (1852-1924) аудармаларын оқиды.
Вальтер Скоттың Айвенго романы Го Мо Жо-ға қатты әсер етеді. Лян Ци-чао-
дың Италияның ұлттық үш батыры кітабінің арқасында, Гарибальди мен
Мадзини оның сүйікті кейіпкерлеріне айналады. Шетел әдебиетімен қоса, Қытай
ортағасырындағы Цао Сюэ-циннің Қызыл ормандағы түс, Ло Гуань-чжуннің Үш
патшалық және т.б ғажайып туындыларын да оқыды.
1907 жылы Цзядин мектебіне түсіп, алайда оқушылардың мектеп
басшыларымен туындаған келеңсіздік жағдайынан кейін, мектептен шығарылады.
Сөйтіп, 1910 жылы Сычуань провинциясының астанасы Чэнду қаласының орта
мектебіне келіп оқиды. Студентік өмірі басталғаннан-ақ, қоғамдық жұмыстарға
белсене қатыса бастайды, сөйтіп антиимпериалистік көтеріліс басталғанда,
оны студентер одағының делегаты етіп сайлайды.
Ұлы Социалистік Қазан революциясынан әсер алған ол, былай дейді:
Мені алға жетелеген, бұл – Отаныма деген ыстық махаббат. Өзімнің жазушылық
шығармашылығымды елдің бар ынта жігерін ояту мақсатына жұмсадым. Сөйтіп,
ескілікті жойып, жаңа өмір бастаудың алғы шартары еді. Алайда жаңа өмір
қандай екенін ешкімде білмеген жоқ. Дәл осы сәтте Қазан революциясына мыңда
бір алғысымды айтар едім. Себебі жастарды не де болса алға итермелеп, жаңа
өмірден мойынсынбауға шақырған, бірден-бір талпыныс еді. 1.518.
Го Мо-Жо орта мектепті 1912 жылы аяқтайды. Бұл жылдары Қытай
интеллигенциясының жаңа ғылымға бет бұру ауқымы жүріп жатты. ХІХ ғасырдың
аяғында Европаның буржуазиялық ғалымдары – Монтескье, Адам Смит, Гексли,
Дж. С.Миллдің аударма кітаптары пайда бола бастаған. Осы еңбектердің алып
келген жаңа идеялары, Қытайдың идеологиялық феодализміне және ескі заман
буржуазиялық-демократия-лық революциясына әкеліп соқтырды.
Осы уақытта қытай жастарының арасына ерекше көп таралған нәрсе, бұл
жаратылыс ғылымдары мен батыс медицинасы болды. Бұл серпіліс Го Мо Жо-ға да
әсер етпей кетпеді. Сөйтіп, көкейіндегі әдебиетке деген махаббатын,
қызығушылығын басып, медицина факультетіне түсуге бел буады.
Осы заман жайлы Го Мо Жо: Адамдардың көбі еліміздегі кедейшілік,
жартылай феодалдық, фартылай колониялық жағдайды түзету үшін, техникалық
білім мен жетістіктер ғана керек, ал әдебиет пен мәдениеттің бұған ешқандай
қатысын жоқ деп санады. Осындай көзқарастардың нәтижесінде мен медицинаны
таңдауға мәжбүр болдым. Яғни, Қытайдың ауру адамдарын емдемек болдым.
Осының нәтижесінде бай әрі күшті мемлекет құруға көмегім тиеді деп сендім.
2.16. 1918 жылы Го Мо Жо Жапонияға барып, Кюсю Университетінің медицина
факультетіне түседі. Уақыт өте келе, Го Мо Жо ауру елді емдеу үшін
алдымен қоғам ауруын емдеу керек екенін түсінеді. Бұл жайлы кейінірек
өзінің автобиографиялық әңгімесінде: Ауқатты адамды емдесең, кейіннен
кедейлерді қайта өз пайдасына қолданады... Кедей адамды емдесең, қағысын
одан ары ұзартасың ... Медицинаның көмегімен ауруды туғызатын паразиттер
мен бактерияларын жоюға болады, алайда осылар дамып, таралатын қоғамды
медицинаның көмегімен емдеу мүмкін емес. Сөйтіп, бұл жазушыны әдебиет
өзінің құшағына одан ары баурай берді. Ол Б.Шелли, Г.Гейне, У.Уитмен,
Р.Тагор поэзиясы мен И.Тургенев, Л.Толстой, А.Чехов, М.Горькийдің және т.б
орыс жазушыларының шығармашылығына қызығады. Мен Шекспирді, Гетені, Гюго,
Л.Толстойдің және Ибсеннің аудармалары мен түп нұсқасын оқидым. 2.16.
У.Уитменнің адам жайлы, оның еңбекке деген құштарлығы, табиғат жайлы
жазған өлеңдері Го Мо Жо-ны таң қалдыратын. Уитменнің поэзиясы, - дейді Го
Мо Жо Феникс (1920) атты өлеңдер жинағының алғы сөзінде, - мен бұрын
соңды оқып көрмеген, таңғажайып поэзия.
Го Мо Жо-ның әдеби шығармашылығының бастауы Қытайдағы әдебиет
революциясының басталуымен тұспа-тұс келді. Ақынның алғашқы революциондық
сипаттағы өлеңдері 1919 жылы Шанхайлық Сюэдэн атты журналында басып
шығарылды. Осы және басқа да ақынның өлеңдері қытай жастарының жалындап
тұрған жүректерінде өз орнын таба білді.
1921 жылы өзінің Токиолық Университеттік группаластарымен бірігіп,
Шанхай қаласында Шығармашылық деген әдеби ұйым құрып, одан тура осындай
атаулы журналды да жарыққа шығарады. Нәтижесінде Го Мо Жо осы ұйымның
идеялық жігерлендірушісіне айналып, ұйымды романтикалық бағытқа бағыттайды.
Сөйтіп, осы ұйымның жақтастары енді батыл түрде ескі феодалдық мәдениетке,
конфуцишілдікке, классицизмге ашық соғыс жариялайды. Олар ел арасында Елге
жаңа әдебиет, Тек революцияға қатысты ғана әдебиет деген ұрандарымен
шыға бастады.
1924-1927 жылдардығы азаматтық соғыс қарсаңында Шығармашылық
ұйымының шыдамсыздары ұйымнан шығып кетіп, ал ең күшті дегендері елдің
ұлттық-революциондық бағытын ұстанушылары болды. Го Мо Жо өзінің бар күшін
және көркем талантын реалистік әдебиетті құруға бағыттайды. Қытайдың
жастары Го Мо Жо-ны Қытай елі үшін жалындап тұрған патриот ақын, өз өмірін
елдің болашағы үшін құрбан еткен адам ретінде қабылдады.
1924 жылдан бастап, Го Мо Жо марксизм әдебиетін оқуға бел буып,
марксизм классиктерінің еңбектерін қытай тіліне аударады. 1924 жылдың жаз
және көктем айларында мен марксизмді зерттеуге бар күшімді салған едім.
Сөйтіп, Жапон профессоры Каваками Хадзимэнің Қоғамдық құрылым мен
социалдық революция деген кітабін оқып, аудардым. Бұл кітаптың арқасында
менің идеологиям жаңарып, көптеген нәрселерге басқа көзқараспен қарай
бастадым. Сол уақыттан бастап, мен марксист болдым. 4.8-9.
Марксизм-ленинизм жазушыны қоғамдық-саяси жұмыстарға белсене
араласуын, революциялық өнерге бет бұруын және жарқын болашағына нық
басуына көмектесті. Мен өз Отаныммен бірге талай қайғыны бастан кешірдім.
Алдымда не күтіп тұрғанын білмеген сәттерімде өте көп болды, дәл сол
уақытта өліп кеткім де келді. Алайда Мао Цзэ-дунның Қазан революциясы
бізге марксизм мен ленинизмді алып келді, - деген ұранды сөздері мен үшін
бостандық ұраны ретінде қабылданды. Дәл осы сәтте Қытайдың патриот жастары
бақыт үшін күреске ұмтылды. 2.16-17. Осындай сөздерді Го Мо Жо 1924 жылы
Чэн Фан-у-ге жазған хатында да айтады.
Бұл хатта: Біз адамзат үшін өте маңызды дәуірде өмір сүріп жатырмыз.
Ұлы революция дәуірінде, Ұлы мәдени революция дәуірінде. Қазіргі таңда
марксизм – ең тура жол. Дәл сол хатында Го Мо Жо Қытай Жаңа әдебиетінің
негізгі принциптерінде жазып кетеді: Қазіргі әдебиет – бұл революцияға
үндейтін, езілген халыққа жаңа рух беріп, кедейлердің тағдырын сөз ететін
әдебиет. Қазіргі заман әдебиеті – бұл революциондық әдебиет. 4.194.
Го Мо Жо-ның айтуы бойынша, ол және оның достары марксизм мен
ленинизмнің негізгі теориясын түсінбегенімен, оның елге деген ықпалын
сезбеуі мүмкін емес еді.
Әдебиет сыншысы Цянь Син-цунь Го Мо Жо және оның шығарма-шылығы
деген мақаласында былай дейді: Сол кездегі қоғамның қиыншылық жағдайына
қарамастан, жазушылар жаңа әдебиет үшін еңбек етулерін тоқтатпады. Сол
жылдардағы Го Мо Жо-ның протестанттық күресі жоғары бағаға ие. Революция
жолына тұрған ол, біздің заманымыздың әдеби күрескері. 5.96.
Шығармашылығының бас кезінен Го Мо Жо буржуазияның әдебиетке деген
ықпалына қарсы келеді. Ол буржуазиялық әдебиетшілерге ашық түрде қарсы
келіп, олар халықтың жағдайын мүлде ойламайды деген көзқарасты ұстанды.
1924 жылы жазылған Әдебиет жайлы мақалалар жинағында былай дейді: Бүкіл
халық өз еркінсіз бостандығынан айырылып отыр, егер тәуелсіздікті сұрасаң,
оны бүкіл халық үшін сұрау керек. Егер бостандықты сұрасаң, оны да халық
үшін сұрау керек. 6.1.
1928 жылы Го Мо Жо-ның жақтасы Чэн Фан-у Әдеби революциядан,
революциондық әдебиетке деген мақаласымен әдеби дискуссияны туғызды.
Осының нәтижесінде, жаңа Қытай әдебиетін қалыптастыруға үлкен үлес қосты.
Осыдан кейін, Шығармашылық ұйымы Сол қанат жазушылар ұйымын құруға
декларациясын жария етті.
Ұйымның басқа да мүшелерімен қоса, Го Мо Жо жазушыларға елдің көзін
ашып, негізгі жағдайды анық етіп көрсетуге тырысты. Олар революциондық
әдебиетті дамыту үшін, елдегі ұлттық соғысты, елдің күресін жырлады. Елде
патриоттық сезімді ояту, бұл әдебиет және мәдениеттің елдің бақытты өмір
сүруіне көмегін тигізе алатынын көрсетеді, - дейді, Го Мо Жо. 1.17.
1927 жылы Чан Кайшидің контрреволюциясынан кейін, Го Мо Жо өзінің Бүгінгі
Чан Кайшиге назарымызды аударайық брошюрасында оның сатқындығы мен
гоминдандықтардың реакциясын суреттеп жазды. Бұл оның өте қауіпті қадамы
болған еді. Сөйтіп, осының нәтижесінде 1927 жылы ол Жапонияға жасырын түрде
кетуге мәжбүр болды. Тек 1937 жылы ғана еліне қайта оралуға мүмкіндігі
туған еді.
Жапонияда болған кезінде, ол Ежелгі Қытай тарихы мен археологиясын
зерттеген еді. Қазіргі заман тарихшысы Дань Цю Го Мо-Жо – ғалым-археолог
мақаласында былай делінген, Го Мо-Жо елдің болашағы үшін оның өткен
тарихына өте терең мән береді. Го Мо-Жо-ның көптеген ғылыми еңбектері бар.
Мысалы: Ежелгі Қытай қоғамының зерттеулері бұл еңбекте автор алғаш рет
құлиеленушілік заманды сөз етеді, Ежелгі заман тайпаларының зерттеулері,
Сүйекке жазылған жазбалар, Оракулдар лексиконы, Цюй Юань, Қола
дәуірі, Құлиеленушілік заманы және т.б. Бұл еңбектерінде Го Мо-Жо
диалектикалық әдіске сүйене отырып, елдің өткен тарихына, мәдениетіне
материалистік тұрғыдан тарихи-зерттеуші ретінде баға бергісі келді. Оның
бұл жұмыстары Қытайдың тарих ғылымында марксистік әдісті пайдалануға үлкен
үлесін қосты.
Го Мо-Жо Ежелгі Қытай қоғамындағы құлиеленушілік жағдайына көп көңіл
бөлді. Осы тақырыпты өзінің ғылыми еңбектеріне негіз етіп алған. Оның
тұжырымдары, негізінен ежелгі ескерткіштерге, ежелгі жазбаларға сүйеніп
жасалған. Осы еңбектерінің арқасында оны бүкіл әлем тарих-зерттеушілерінің
қатарына ұсынған еді. Оның қоғамдық жұмыстарға белсенді түрде араласуы,
революцияға қатысқандығы оның шығармашылық еңбегінің қалыптасуына зор
үлесін қосты.
Жапонияда болған кезінде жазылған автобиографиялары және тарихи
әңгімелері кейіннен Шөл даладан оралу жинағына жинақталды.
1937 жылдың тамыз айында Шанхай қаласына Жапониядан оралған Го Мо-Жо
қытай жазушыларының алдына Біз не себепті күресуіміз қажет? деген
докладымен шығады. Го Мо-Жо сонда былай деген: Біздің Қытай халқымыз
өзінің бейбітшілік сүйгіштігімен ерекшеленеді. Ата-бабамыз шамамен 4000
жылдық мәдениетті тек әділеттікке сүйеніп құрған еді. Осы байлығымызды,
мәдениетімізді жапон халқына беріп қойдық. Ал осы жапондықтар бізге қандай
рахметін айтуда? Бомбалар, қираған ғимараттар, апаттар, түрлі газдар... Біз
тек қана өзіміздің өміріміз үшін емес, Отанымыз үшін емес, сонымен қатар
Дүниежүзілік мәдениетті сақтап қалу үшін күресуіміз қажет!.
Қытай халқының жапон империалистеріне қарсы болған соғысы кезінде Го
Мо-Жо қоғамдық-саяси жұмыстарды атқарған еді. Ол Бүкілқытай жазушылар
ұйымын басқарып, Чжунюань әдеби журналының бас редакторы болып істеді.
Шығармашылығының бас кезінен бастаған поэтикалық шығармашылығын, одан
ары қарай жалғастыра береді. Ол прозаик және драматург, әдебиет сыншысы әрі
теоретигі, публицист бар еңбектеріне жан тәнімен берілетін адам.
Го Мо-Жо төмендегі көрсетілген атақты поэтикалық жинақтардың авторы:
Перизат (1921), Жұлдызды кеңістік (1923), Қайта құрылу (1928),
Авангардтық белгі (1928) және т.б. Романдары мен повестері: Пагода
(1926), Көкжиектен төмен қарай (1930), Мамырдағы Ухань (1928),
мемуралары: Шығармашылыққа он жыл (1932), және т.б. Сонымен қатар ол
бірнеше драмалық шығармалар жазды: Үш көтерілісші, Цюй Юань, Гао Цзянь-
ли, У және т.б.
Го Мо-Жо қаламына көптеген әдеби-публицистикалық мақалалар жинағы да
жатады. Осы жерде оның Юйшу (1947), Цзинь-си пуцзянь (1949), Фэйген
(1950), Тяньди сюаньхуан (1950), Баоцзянь (1951) және т.б. кітаптарын
атап кеткеніміз жөн. Го Мо-Жо-ның әдеби-сыншы және публицистикалық
шығармашылығы оның көркем шығармашылы-ғымен қоса дамыды.
1.2 Революциялық күрескер – Го Мо-Жо
Жапондықтарға қарсы соғыс жылдары Мао Дунмен бірігіп, прогрессивті
әдебиет қайраткерлері мен Қытай мәдениеті майданын басқарған Го Мо-Жо еді.
Оның көркем шығармалары, әдеби-публицистикалық мақалалыра және де жалынды,
патриоттық сөздері елдің рухы мен жігерін жоғарлатқан болатын.
Го Мо-Жо-ның 1937 жылы жазылған 战声 (Голос Войны) өлеңінде
жапон империализміне қарсы жалынды сөздер айтылады. Яғни, Отанды қорғау,
патриоттық борышты өтеуге шақыру өлеңі болып табылады.
战声
作者：郭沫若
战声紧张时大家都觉得快心，
战声弛缓时大家都觉得消沉。
战声的一弛一张关于民族的命运，
我们到底是要作奴隶，还是依然主人？
站起来啊，没再存万分之一的 幸，
委曲求全的苟活快不是真正的生。
追求和平，本来是我们民族的天性，
然而和平的母体呢，朋友，却是战声。
一九三七年八月二十日晨
Осы өлеңнің соңғы жолдарын орыс ақындары былай деп аударды 1.545. :
Встаньте, сыны Китая, встаньте, не зная страха.
Жить, не исполнив долга, - значит не жить, как люди.
Миролюбив народ наш, но только война отныне,
Только победа наша – станет матерью мира.
Біз, мәдениет қайраткерлері, бар күшімізді біріктіріп, батыл түрде
жапондық империализме тойтарыс беруіміз қажет!, - дейді Го Мо-Жо. 7.177
Го Мо-Жо-ның драмалық шығармалары жауына қарсы тойтарысы еді. Себебі,
оның жаңа идеялары, ұлттық революцияға деген ұрандары күресінің бір амалы
еді. Ешбір қорқынышсыз ол өзінің тарихи пьессаларында Қытай патшалары мен
ханшайымдарын, көсемдерін, ел билеп отырған ақсүейектерді, сарай
қызметшілерінің образын салуға тырысқан болатын.
Оның Қытайдың Ежелгі тарихына қызыққан себебі, елдің қатаңдығы,
қоғамдық өмірге араласпауы емес. Керісінше, сол замандағы елдің қалыптасу
жағдайындағы келеңсіздіктер. Го Мо-Жо қоғамдық проблемаларды, ой бірігуін,
қара күштермен күресін іздеп, оларға жауап тапқысы келді. Ол өз дегеніне де
жеткен еді. Өзінің өмір сүріп жатқан заманындағы Қытай елінің мүшкіл
жағдайын, халықтың қатал әрі сұрапыл гоминандықтардың қол астына өту
саясатын өз көзімен көрген еді. Сол себепті өзінің қолында бар тарихи
фактілірге сүйене отырып, көркем әдебиет күшімен халықтың басына қиын
жағдай туған сәттерде, олар жан аямай, өздерінің болашағы үшін күрескенін
ашық түрде суреттеді. Яғни, елдің санасына осындай ойларды ұялатқысы
келді.
Өзінің Мәдениет үшін үш жыл майданы мақаласында ол, қытай халқы өз
соғысын жапон әскерін толықтай күйретпейінше, жердің барлығын
қайтармағанша, Жаңа Қытай құрылуына бөгет болып тұрған нәрселер
жойылмағанша тоқтатпайтынын айтты.
Қытай прогрессшіл мәдениет қайраткерлері патриоттық ұранмен, Отанының
үндеуімен ұлттық бостандық туының астына бірікті. Бұл соғыс тек майдан
шебінде ғана емес, сонымен қатар мәдени шептеде болған еді.
Го Мо-Жо антиұлттық, керітарпалық әдебиетке қарсы соғыс жүргізіп,
ұлттық, реалистикалық, революциялық әдебиет құру мақсатында, өзінің өміріне
гоминдановтықтардың таратынан төніп тұрған қаупіне қарай, түрлі лекциялар,
докладтар және мақалалар жазады. Олардың тақырыптары және де айтайын деген
ойының барлығы революциялық әдебиетті қалыптастыру болды. Мысалы: Жаңа
әдебиеттің міндеті, Прогреске қарай алға, Халық өкіметі үшін, Әдебиет
және демократия, Халықтан үйрену, Халық өнері мен әдебиеті және т.б
тақырыптардан тұрды.
Го Мо-Жо Қытай әдебиеті және де әскері кезеңдегі өнер жайлы айтқан
сөзінде былай деген еді. Адамдық қасиеті және де өз күшіне сенімі бар
жазушы еш уақытта да қиын кезеңдерде өз қаруын жолда тастамайды. Керісінше
қарсы келушілерге бар күшін көрсетуге тырыстады.
Әр кезеңде және әр елде пайда болған керемет туындылар, сонымен қатар
Қытай туындылары да тікелей халықпен байланысты. Го Мо-Жо-ның айтуы
бойынша, халықты ұмытқан жазушылар мен суретшілердің өмірінде көптеген
қиыншылықтар кездеседі. Поэзия халық арасында пайда болған, сол себепті
тікелей халыққа қаратылу керек деген көзқарасты Го Мо-Жо ұстанған еді.
Ежелгі өлеңдер, ертегілер бұлардың барлығы бізге қалған мұра емес пе. Осы
байлықтың барлығы халыққа емес, олардың басқарушы тобына көшкенде, олардың
өмір сүруін де тоқтады. Сол себептен де, Го Мо-Жо халыққа тиесілі байлықты
қайтарып алғысы келді.
Ұлттық форма мақаласында Го Мо-Жо былай дейді: Мазмұн сыртқы
пішінді құрайды – бұл ақиқат. Ал егер біз ұлттық пішін үшін болсақ, яғни
біз шынайы мазмұн үшін болуымыз қажет. Өмірге кірісіңдер! Шығармашылықтың
көзі осында. Өмірді шынайы бейнелеңдер! Халықтың шынайы өмірін, олардың
талап-тілектерін және де тарихи міндетін атап жазыңдар. 8.11.
Қазіргі заман – халық заманы. Біз қажет ететін әдебиет пен мәдениет
халықтікі болуы тиіс. Ұлттық әдебиет пен мәдениеттің негізі болып, халықтың
қызығушылығы болуы тиіс. Сол себепті де, әдебиет те, мәдениет те бүкіл
халықтық, шынайы сонымен қатар интернационалдық болуы қажет. 9.
Го Мо-Жо – гоминдандықтардың диктатурасына қарсы, демократиялық
өзгертулерді енгізу және қытай халқының азат ету жолындағы күрескер.
Осындай ауыр күндердің өзінде Го Мо-Жо еркіндік пен демократия үшін болған
күресте алдыңғы қатарлы күрескер. Біз оны түрлі митингілерде, қытай
қоғамының прогрессшіл адамдарының қатарынан, доклад, лекция оқып жатқанын
көре аламыз.
Гоминдандықтардың қатаң қарауында болғанның өзінде ол қоғамдық өмірге
белсенді араласты. Отынының тәуелсіздігі мен бостандық ұранын еш уақытта
тастамады. Сонымен қатар, ұлттық, революциялық өнерді сақтап қалу
мақсатынан еш арылмады.
Жапондықтарға қарсы соғыс кезіңде, әсіресе Чунцинде өткізген уақыт
мен үшін бір сұмдық уақыт еді. Жеті-сегіз жыл бойы маған Чунцин ауданынан
шығуға мүлде тиым салынған еді. 3.10.
1946 жылы 10 ақпан күні Чунциннің Цзяочанкоу алаңында алғашқы Саяси
консультативтік жиналысқа байланысты митинг өткізілді. Осы митингті
ұйымдастырушылар гоминдандықтардық құпия жасақтарының қолынан қатты
жазаланған еді. Соның ішінде Го Мо-Жо қатты жарақаттанған болатын.
Жапон империализимінің тас талқанын шығарғаннан кейін, Го Мо-Жо
өзінің жақтастарымен және Қытай Коммунистік партиясымен бірігіп, бар
күштерін демократиялық қозғалысқа, Жаңа Қытай құру мақсатына және де жаңа
мәдениет пен әдебиетті құруға жұмсады. Күрестің қиындығына қарамастан,
гоминдандықтардың тарапынан болған қымысға қарамай, Го Мо-Жо өз деген
мақсатына, яғни гоминдандықтарға қарсы күресін тоқтатпады.
Го Мо-Жо – насихаттаушы ретінде ғана емес, сонымен қатар дүние-
жүзілік әдебиет шығармаларының аудармашысы ретінде зор еңбегі сіңді. Оның
қаламына жататын мынандай аудармалар бар: К.Маркс пен Ф.Энегельстің Неміс
идеологиясы, К.Маркстің Саяси экономикалық сын, Л.Толстойдың Соғыс және
бейбітшілік, Гетенің Фаусті, Дж.Голсуорсидің Күміс қасық,
Әділеттілік және Омар Хайямнің Робаяты. Қытай мен Жапон соғысы кезіңде
және де Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысы кезіңде Го Мо-Жо орыс классиктерінің
және де Кеңес жазушыларының кітаптарын аударуға көп көңіл бөлген болатын.
Го Мо-Жо Қытай елінде ең алғашқы болып, Кеңес дәуіріндегі ең керемет
ақыны – Маяковскийдің шығармаларын аударып, елге таратқан еді. Осы кісінің
Біздің марш және Владимир Маяковскимен жазда болған ғажайып оқиғаларын
1929 жылы қытай тіліне аударған осы Го Мо-Жо болатын.
1945 жылы В.Маяковскийдің Мәскеудегі мұражайында болған кезінде,
ақынға арнап, осындай өлең жолын қалдырған:
Поэт революции,
великий сын
атакующего класса!
Давно известно
твое имя
китайцам.
Голос твой
ураганом
донесся к нам
через Центральную Азию.
Ни горы,
ни пустыни,
ни моря
Претятствием тебе не стали. 1.550
Го Мо-Жо – Кеңес Одағының нағыз досы. Ол КСРО мен Қытай арасындағы
тығыз байланыс үшін көп еңбек етті. Гоминдандықтардың ең күшейген
сәттерінде, елде Кеңес өкіметіне қарсы шерулер ұйымдастырылған кездің
өзінде, Го Мо-Жо-ның батыл даусы шыққан еді.
1945 жылы Го Мо-Жо КСРО Ғылым Академиясының 220-ші мерейтойының
өткізілу салтанатының құрметіне Кеңес Одағына келген болатын. Сол кезде ол:
Бүкіл адамзат осы Кеңес Өкіметінің жетістіктеріне таңғалуда. Себебі 30
жылдан аз уақыт ішінде гүлденген Социалистік мемлекет құрылған мемлекет.
Го Мо-Жо Кеңес Одағының Мәскеу, Ленинград, Сталинград және де басқа
қалаларында болып, сол жердегі колхоздар мен совхоздар, зауыт,
фабрикалардың экономикалық-мәдени жағдайымен танысты. Сөйтіп, Қытайға
оралғаннан кейін, КСРОда деген кітапті жарыққа шығарады.
Менің Кеңес Одағында өткізген 50 күндік саяхатым, өмірімнің
ұмытылмас кезеңі. Бұл көптеген жылдар бойы армандаған арманым еді. Ал одан
да қуаныштысы, мен үшін қиял арман ретінде қолған образдарымда, Кеңес
Одағында шынайы екеніне көзімнің жеткені. 10.55.
Го Мо-Жо-ның осы кітабы Кеңес Одағына деген қуаныш, достық және
бауырмалық сезімге толы. Осындай мемлекетті құруға ат салысқан адамдарына
қатты таң қалған еді. Осындай жазбаларының бар болғаны, оның Кеңес Одағына
деген достығын көрсетеді. Ленинградтық шоссемен біз Горький көшесіне
шықтық. Сөйтіп, Маяковский және Пушкин алаңдарынан өтіп, Кремльдің жанына
тоқтадық. Бұрыннан суреттерден таныс Қызыл алаң, Кремль мұнарасы маған жылы
шыраймен қарап тұрған сияқтанды. 10.48.
Қытайдағы халықтық көтеріліс елдің баяғы социалдық және саяси
тәртібін өзгертіп, жазушылар армандап, өз шығармашылық жолдарын арнаған
армандары орындалды. Қытай халқының көз алдында, енді жаңа, кең құлашты
армандар мен мақсаттар ашылды.
Қазан төңкерісі, Қытай халқына еркіндік пен бостандыққа жол сілтеуші
болды. Халқымыздың жеңіске жетуі, тікелей Кеңес одағының достық қарым-
қатынасының арқасында. Көптеген жылдар бойы Кеңес әдебиеті мен мәдениеті
біздің зерттеп, танып келген байлығымыз. Күннен-күнге дамып, өсіп келе
жатқан Кеңес Одағын біз әрдайым құшақ жайып қарсы аламыз. Осы мемлекеттің
әдебиеті мен мәдениетінің алға басушылығы, Қытайдың әдебиет пен мәдениет
саласында тыңбай қызмет атқарып келе жатқан қайраткерлірімізге үлгі
боларлық. Бүкіл елді біртұтас мемлекетке жұмылдырып, дүниежүзіндегі
бейбітшілікті орнату саясатын Кеңес Одағы мен Қытай халқы әрдайым қол
ұстасып жүргізеді. 11.
1950 жылдың желтоқсан айында, Го Мо Жо өзінің Кеңес Одағына барған
сапары кезіндегі, елдің бірігіп социалдық қоғам құрылысы мен әдебите және
мәдениет дамуын, өте әсерлі суреттеді.
Өзінің жаңа жылдық құттықтау сөзінде, Го Мо Жо әрдайым Кеңес халқының
азаматтарын, Қытай Халық Республикасының құрылуына үлкен көмегін тигізген
аға ретінде қарайтынын айтты. Сонымен қатар, осы елден алып, үйренетін өте
көп нәрсенін бар екенін де жасырмады. Қытай Халық Республикасының
құрылуының 5-ші мерейтойын тойлауы кезінде, Бейжің қаласына Кеңес Одағының
делегаттары келген болатын, сол кезде Го Мо Жо былай деген еді: біз Кеңес
Одағы мен ҚХР-дың арасындағы достық қатынасты өте қатты сезінудеміз,
сонымен қатар, осы ел дүниежүзіндегі бейбітшілік пен демократияны құру
жолында бар күшін салуда. 12.
1949 жылдың шілде айында Бейжің қаласында ең алғаш рет Бүкілқытай
әдебиет және мәдениет қайраткерлерінің съезді шақырылды. Бұл ең тұңғыш
еркін түрде өткізілген жиналыс болатын. Осы жиналыста Қытай революционер
жазушылары мен ақындары жиналды. Яғни, ҚХР құрылғаннан кейінгі өздерінің
күресінің жемісін көру мақсатында өткізілген жиналыс.
Осы съездің төрағасы, Го Мо Жо өзінің әдебиет пен мәдениет саласында
тыңбай еңбек еткен жұмысшыларға айтқан сөзінде, енді мақсат елде
революциялық әдебиетті одан әрі дамытып, халықтың еңбек етуге деген
құштарлығын арттыру, сонымен қатар, елдің еңсесін биікке самғатып, жаңа
тарихи кезең құруға бет алғандығын атап өтті. Осы съезде Го Мо Жо-ны
бірауыздан Бүкілқытай әдебиет және мәдениет қызметшілер ассоциациясына
төраға етіп сайлады.
Алғашқы кездердегідей, соңғы жылдары да Го Мо Жо әдеби сыншы әрі
публицист ретінде қызмет жүргізді. Өзінің докладтарында, лекцияларында және
де мақалаларында ұлттық, шынайы өнердің принциптерін насихаттады. Сонымен
қоса, жазушылар өздерінің көркем әдебиет пен өнер саласындағы білімдерін
Кеңес әдебиетінен сусындағаны жөн екенін атап өтті. Го Мо Жо ешбір
тынбастан, буржуазиялық идеология және империалисттік мәдениетке күрес
жүргізді.
Го Мо Жо-ның буржуазиялық көз қарасқа деген ашық күресі, 1954 жылы
Қытай Коммунистік партиясымен бірге белсенді түрде өтті. Бүкілқытай
жұмысшылар жиналысы өткен кезде, ол буржуазиялық ықпалға қарсы келу
керектігін, жаңа идеяларға жол беріп, ғылыми зерттеулер жүргізетін
мамандарды дайындау керектігі жайлы айтқан еді. Го Мо Жо антимарксистік
күрес басталған сәтте өзінің Ху Фынның антисоциалистік бағдарламасы деген
мақаланы жариялады. Осы мақалада Ху Фынның маркстік ілімге деген өшпенділік
көз қарасын толықтай ашып көрсетті.
1.3 Кеңес Одағының академигі Тихвискийдің Го Мо Жо жайлы естеліктері.
ХХ ғасырдың басында-ақ Го Мо Жо өзінің романтик-ақын, батыс европа
поэзиясының керемет аудармашысы ретінде елге танылды. Ол Қытайдағы биліктің
феодалдық-бюрократтық ағымына қарсы келіп, жаңа мәдениет құруға құлшылық
білдірді. 1925-1927 жж. революцияның жеңіліспен аяқталу себебінен,
Жапонияға кетуге мәжбүр болады. Сол жерде жүріп, ежелгі Қытай тарихы мен
философиясына қатысты бірқатар еңбектер жазады. Жапондықтарға қарсы іс-
әрекеттер ашық түрде жүргізіле бастағанда, ол Қытайға қайта оралады.
Сөйтіп, ел аралап, халықты бүлікке, жаңа күш біріктіруге шақырады.
40 жылдардың басында Го Мо Жо Кеңес жазушыларымен хат алмасып тұрды.
Ұлы Отан Соғысы кезінде ол Чунцинде бола отырып, Кеңес-Қытай мәдени қарым-
қатынасын және де ғылыми, әдеби-публицистикалық қызметін тоқтатпады. 1945
жылдың көктемінде Го Мо Жо-ны КСРО ҒА-сы өзінің 220 жылдық салтанатты
мерейтойын тойлауға шақырды.
Азаматтық соғыстың қайта басталу қарсаңында Го Мо Жо бұл әрекетке
ашық түрде наразылығын білдірді. Осының нәтижесінде гоминдандықтардың ашу-
ызасын келтірді. Олар оны бірнеше рет өлтірмекші болды.
1949 жылы 1 қазанда Халық революциясының жеңісінен кейін, Го Мо Жо
ҚХР-ның Орталық Үкіметіне мүше болды. Сөйтіп, оған Ғылыми Академиясын
басқару мойнына жүктеледі. Бұл қызметін ол өмірінің соңына дейін атқарып
келді. Қызметі кезінде ол Кеңес ғалымдарымен тығыз байланыс жүргізді, тіпті
олардың көмегімен ҚХР-ң 12 жылдық ғылымның даму жоспарын құрды. Сонымен
қатар, ол КСРО ҒА-на шетел мемлекетінің өкілі болып тағайындалды. Осының
нәтижесінде Кеңес Одағына бірнеше рет келіп қайтқан еді.
Кеңес Үкіметі кезінде Го Мо Жо-ның: Құл иеленушілік дәуірі (1959),
Ежелгі Қытай философтары (1961), Тарихи трагедия. Цюй Юань (1951),
Әңгімілер (1953), Таңдамалы шығармалар (1953), Шығармалар 3 томдық
(1958), Шығармалар: өлеңдер, драмалар, повестер және әңгімелер (1990)
және т.б. еңбектері басып шығарылды. Бұл атақты кісінің шығармашылығы Кеңес
Одағының мынандай академиктері қызықты: В.М.Алексеева, Н.Т.Федоренко және
де Л.Д.Позднеева, С.Д.Маркова, Е.А.Цыбина, Ю.М.Гарушянца.
Төменде Кеңес Одағының атақты академигі С.Л.Тихвинскийдің Го Мо Жо
жайлы естеліктері және де РФ Мемлекеттік архивінен алынған мағлұматтар
баяндалады.
Менің Го Мо Жо-мен кездесулерім.
АҚШ, Ұлыбритания, Кеңес Үкіметінің Сыртқы Істер Министрлерінің
Мәскеулік конференциясы аяқталғаннан кейін, өзіме жүктелген бірқатар
аудармалық жұмыспен Қытайдың Чунцин қаласында орналасқан елшілігімізге
келген едім. Көп ұзамай мен, елшіліктің екінші секретарі, Қытай еліндегі
елшіміз А.С.Панюшкинді Гоминьдандықтардың көрнекті өкілі, Мәскеудегі Қытай
елшісі Шао Лицзымен таңғы асына бірге бардым. Осы аста Қытайдың атақты
тарихшысы, жазушысы, көрнекті қоғам қайраткері Го Мо Жо да болды. Мен
Ленинград Университетінің шығыстану факультетінде оқып жүрген кезімде, бұл
кісінің еңбектерімен танысқан едім. Үстел басындағы әңгіме негізінен сол
уақыттағы Қытайдың ішкі саясаты жайлы болды. Осының бәрін мен аудардым. Ас
кезінде менің Чунцинге жаңа келгенімді, әлі қытайша визиткам жоқ екенін
білген Шао Лицзы мен Го Мо Жо маған қытайша ат таңдай бастады. Сөйтіп,
екеуі Ци Хэвэнь мағынасы сабырлы, жоғары мәдениетті деген атты таңдады.
Чунцинде жазылған Го Мо Жо-ның кітаптары, пьессалары және мақалалары
тек ғылыми және әдеби жағынан емес, сонымен қатар саяси жағынан елді
қызықтырды. Го Мо Жо-ның 300 жыл бұрын 1644 ж. Мин династиясының күйреуіне
әкелген, басшылығымен болған шаруалар көтерілісі жайлы жазылған мақаласы,
халықтың дүрлігуіне әкеліп соқтырды. Себебі, бұл мақаласында ол Мин
династиясының билеушілерінің сатқындығын ашық көрсетіп, оның
гоминьдандықтарға да қатысы бар екенін айтты.
Го Мо Жо орыс-қытай мәдениетін дамытуға көп күш жұмсады, тіпті Қытай-
кеңес мәдени орталығында лекциялар оқыған еді.
1945 жылдың мамырда мен Мәскеуге оралып, өзімнің кандидаттық
диссертациямды академик Б.Д.Грековтың басшылығымен КСРО-ның Ғылым
Академиясының тарих институтының Ғылыми Кеңесінің отырысында қорғадым.
Мәскеуде КСРО-ның ҒА 220 жылдық мерейтойын тойлауға қатты дайындықтар
жүргізілді. Осы салтанатты жиынға Қытайдың мынандай ғалымдары шақырылды:
математик Дин Силинь, тарихшы әрі әдебиетші Го Мо Жо. Го Мо Жо осы мерекеге
келу үшін ұзақ сапар шеккен болатын. 9 маусымда Чунциннен жолға аттанып,
Үндістан, Ирак және Иран арқылы тек 25 маусымда ғана Мәскеуге келіп жетеді.
Ал Дин Силинь КСРО ҒА мерейтойына кешігіп келеді.
Го Мо Жо-ның Мәскеуге келген кезінде, КСРО ҒА-ның мерейтойын тойлау
Ленинград қаласына көшірілген болатын. Ал маған қонақты туған қалам
Ленинградқа апару мойныма жүктелді. 26 маусым күні Пулковск аэродромында
дүниежүзіне танымал ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz