Қаржылық есептіліктің элементтері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ 4

1. ТАРАУ. ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ . . . 5

1. 1. Қаржылық есептіліктің қажеттілігі, сипаты мен мазмұны . . . 5

1. 2. Қаржылық есептіліктің элементтерін тану және бағалау . . . 11

2. ТАРАУ. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІ ҚҰРАСТЫРУ ТӘРТІБІ

МЕН ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ . . . 14

2. 1. Бухгалтерлік баланс және оның сипаттамасы . . . 14

2. 2. Кіріс пен шығыс туралы есептілік және оны құру тәртібі . . . 18

2. 3. Ақша қозғалысы туралы есептілікті құру әдістемесі . . . 21

2. 4. Меншікті капиталдағы өзгерістер жайында есептілік . . . 24

2. 5. Есеп саясаты туралы ақпарат және түсіндірме хаттамасы . . . 29

2. 6. Қаржылық есептілікті жетілдіру жолдары . . . 32

3. ТАРАУ. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІҢ НЕГІЗГІ

КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ . . . 41

3. 1. Баланс активінің құрамы мен құрылымын талдау . . . 41

3. 2. Баланс пассивінің құрамы мен құрылымын талдау . . . 47

3. 3. Баланс өтімділігін талдау . . . 57

3. 4. Талдау арқылы ұйымның жағдайын жақсарту . . . 61

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 63

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 69

ҚОСЫМШАЛАР . . . 71

КІРІСПЕ

«Тәуелсіздікті алған алғашқы күннен бастап біз сіздермен бірге дәйектілікпен құрып жатқан жаңа Қазақстан өзінің дербес даму жолын таңдап, жылдан жылға әлемдік қоғамдастықта барған сайын зор құрмет пен беделге қол жеткізе отырып, алға қарай нық сеніммен ілгеріліп келеді»-деп Н. А. Назарбаев 2007жылдың ақпан айының 28 жұлдызындағы Қазақстан халқына жолдауында атап өтті. [1]

Қазақстан Республикасы кәсіпорындарында, соңғы жылдары еліміздің экономикасының нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты бухгалтерлік есептің әдістемесі мен тәжірибесінде түбегейлі өзгерістер болды, яғни бүгінгі таңдағы мәселеге үңілсек, Қазақстан Республикасында отандық бухгалтерлік есептілік стандарттарынан халықаралық есеп стандарттарына көшу үстінде. Есеп тіркемелерінде шаруашылық операцияларын жазып көрсетудің дәстүрлі бухгалтерлік қызметі, көптеген қаржылық ақпаратты пайдаланушылардың сұрақ-тілектеріне толығынан жауап бере алмайтындығын тәжірибе көрсетті. Іскерлік шешімдер қабылдау үшін бұл ақпарат белгілі түрде өзгертілуі және өңделуі қажет. Қазіргі жағдайда бухгалтер қаржылық нәтиже қалыптастырудың әр түрлі әдістерін білуді, кәсіпорында қабылданған қаржылық стратегияны іс жүзіне асыруды қамтамасыз ететін есеп саясатын таңдап алып, соны басшылыққа ұсынуы керек, яғни оның қызметінің аясы жай есепшіліктен қаржы жағдайын талдау ісі ажырамас бөлігі болып табылатын, қаржы менеджментіне дейін өсіп, айтарлықтай кеңейді.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы ТМД елдерінің ішінде алдыңғы қатарлы мемлекеттердің бірі болып, Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік» Заңын, бухгалтерлік есеп стандарттарын дайындап, әрі бекітті. Осыдан жасайтын тұжырымдама отандық есеп стандарттарын халықаралық есеп стандарттарына максимальді жақындастырып, бухгалтерлік есепті реформалауда елеулі жетістіктерге ие болып отыр.

Қоғамда қаржылық талдау біреудің орынсыз тілегінен емес, өмірлік аса қажеттілік салдарынан туындады: салмақ, ұзындық өлшемін және есептеу жүргізбей, шаруашылық субъектінің мүліктік жағдайы мен оған әсер ететін себептерді білмей, табыс пен шығынды өзара салыстырмай, біріншісінің екіншісінен артық болуына қол жеткізбей кәсіпкерлік қызметті ойдағыдай жүргізу мүмкін емес. Қай уақытта да болмасын бұл өте маңызды. Қазіргі қоғамның әкімшілік - әміршілік жүйеден шығып, нарықтық қатынасқа ену кезеңінде оның мәнділігі одан әрі арта түседі. Басқаша айтқанда, жалпы мемлекеттік меншік жағдайында кеңінен орын алған ұқыпсыздық пен жауапкершіліксіздікті іскерлік, басқарушылық, қатаң орындаушылық тәртіп, ұқыптылық және үнемділікпен алмастыру - нарықтық экономиканың өзіне тән ерекшеліктері. Ал сонымен қатар жоғарда айтылғандарға қоса, отандық бухгалтерлік есептілік стандарттарынан халықаралық есеп стандарттарына көшіп, қаржылық есептілікті халықаралық стандарттарына сәйкес жасайтын болсақ, болашақтағы биік елестердің шыңына, яғни Қазақстанның алдыңда тұрған басты бағыттардың бірі, алдағы уақытта жаңа әлемдегі жаңа Қазақстанды құру мақсатымызға бірден-бір үлкен әсерін тигізеді.

Халық шаруашылығы есептерінің арасында қаржылық есептіліктің алатын орны ерекше. Барлық экономикалық ғылымдар ішінде қаржылық есептілік өз алдында дараланып тұратын бөлек ғылыми сала. Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде қаржылық есепке жүктелетін міндеттер кай кездегідей болмасын күрделі, ауқымды болып отыр. Өйткені қазіргі қоғамдық дамудың жаңа кезеңінде өндіріс құрал жабдықтарының мемлекеттік меншіктен ұжымдық және жеке меншіктерге ауысуы кең етек алуда. Осыған орай дипломдық жұмыстың тақырыбы актуалды болып саналады. Сондықтан дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорынның қаржы тұрақтылығын бағалау, объективті, ғылыми негізделген және үйлесімді басқару, өндірістік, әсіресе қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның қаржылық жағдайын талдау және тәжірибелік материалдар негізінде қаржылық есептілікті халықаралық стандарттарына сәйкесті жасап көрсету болып табылады. Тек терең және ұқыпты талдау негізінде ғана оның қызметін объективті бағалап, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын нығайту немесе жақсарту және оның іскерлік белсеңділігін арттыруға бағытталған басқару шешімдерін қабылдау үшін, басшылыққа нақты ұсыныстар беруге болады.

Нақты дипломдық жұмыстың мақсаты қаржылық есептілікке жалпы толық сипаттама беру, оның негізгі көрсеткіштерін талдаудан өткізіп, тұжырымдау жүргізіп әр түрлі шешімдер қабылдау жэне де мүмкіншілік болғанша даму жолдарын көрсетіп өзіміздің ұсынымызды жазу. Бұл мақсатты орындау үшін дипломдық жұмыстың алдына келесі талаптар қойылады:

әдебиетте көрсетілген ақпаратты нақты тәжірибелі қызметпен салыстырып жағдайын анықтау;
кәсіпорынның қаржылық есептілігін толық талдаудан өткізу;

> жағымды және жағымсыз жолдарын айтып, даму жолдарын көрсету.
Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі болып Қазақстан Республикасының Президенті Н. А. Назарбаевтың Қазақстан халқына «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты жолдауы, арнайы әдебиеттер, нормативті - құқықтық заңдар, актілер, ережелер тағы басқалар, сонымен қоса тәжірибелік материал (АҚ «Қарағанды электротехникалық жабдықтар заводы») және экономистердің ғылыми еңбектері табылады.

1 ТАРАУ. ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІГІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ

1. 1. Қаржылық есептіліктің қажеттілігі, сипаты мен мазмұны

Есептілік деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз. Есептілік процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады. Қаржылық есептілік мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есептілікті пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемлекеттік органдар, т. б. кіреді. Қаржылық есептілік басқарушы органдардың жұмысын және субъекттің ресурстарын, міндеттемелерін және ақша қаражаттарының болашақтағы ағындарын бағалауға пайдалы ақпараттарды береді. Есеп беру мәліметтерін кәсіпорынның тиімділігін бағалау үшін сондай-ақ шаруашылық қызметін талдау үшін сыртқы пайдаланушылар пайдаланады. Осымен қоса есептілік кәсіпорынның шаруашылық қызметін жедел басқару үшін қажет және ол болашақ кезеңдерді жоспарлау мен болжау үшін бастапқы база болып табылады. Есеп беруге қойылатын негізгі талаптар:

кәсіпорын қызметінің нәтижесін анық және объективті көрсету;
барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң түрде үйлестіру;
бухгалтерлік пен жедел-статистикалық есеп берудің үйлесімділігін сақтау;
әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау болып табылады.

Бұрмаланған есептілік үшін кәсіпорынның басшысы мен бас бухгалтері Қазақстан Республикасының әрекет етіп тұрған заңдарына сәйкес жауап береді.

Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік» заңына сәйкес қаржылық есептіліктің негізгі қағидалары болып келесілер табылады: есептеу және үздіксіздік. Есептеу. Қаржылық есептіліктің есептеу қағидасының негізінде жасалады, соған сәйкес өнім жөнелтілген, жұмыс атқарылған кезінен бастап, олардың төлену нәтижесіне қарамастан табыс болып танылады, ал шығысы мен зияны орын алынған кезден бастап танылады. [3, б. 3]

Үздіксіздік. Субъект өз қызметін жақын арада тоқтатуды топшылайды және ондай ниеттің көз жетерлік болашақта пайда болуын да мақсат тұтпайды.

Жоғарда аталып өткен заңға сәйкесті қаржылық есептіліктің көрсеткіштерінің сапасын айқындайтын талаптар келесілер болып табылады:

Түсініктілік. Қаржылық есептілікте берілген ақпарат пайдаланушыларға түсінікті болуы тиіс.

Орындылық. Қаржылық есептілікті пайдалунышылар ондағы мәліметтерге қанағаттануы тиіс; қаржылық, шаруашылық, жедел жағдайларын бағалаған кезде олардың қабылдаған шешіміне пайдаланған мәліметтер өз септігін тигізуі керек.

Сақтық. Кез келген шешімді қабылдаған кезде сақтық деңгейін сақтаған жөн, белгісіз жағдайда активтер мен табыстың, сондай-ақ міндеттемелер мен шығыстың қайта бағалануына барынша жол бермеу керек.

Аяқтау және салыстыру. Қаржылық есептіліктегі ақпараттардың анықтылығын қамтамасыз ету мақсатында ондағы мәліметтер толық болуы тиіс. Ақпараттың пайдалылығы мен мазмұндылығын арттыру үшін бір есептік кезеңі екінші бір есептік кезеңмен салыстырылуы тиіс.

Жүйелілік. Пайдаланушы субъекттің қаржылық есептілігін, оның әртүрлі есептік кезеңмен салыстыру мүмкіндігін қалыптастыру керек, өйткені оның көмегімен қаржылық жағдайдың тенденциялық өзгерістерін анықтай алады, демек қабылданатын шешімдердің жүйелілігін сақтау мүмкіндігі артады. [ 3, б. 3]

Алғашқыда айтылғандай есептілікке қойылатын негізгі талап оның анықтылығы мен тазалығы болып табылады, яғни акционерлер мен инвесторларға есеп берудің мәліметі түсінікті болуы тиіс. Есептілік белгіленген мәліметтердің мерзімінде жасалғаны жөн.

Қаржылық есептілік кәсіпорындардың өндірістік және қаржылық қызметін бастапқы құжаттармен және есепке алу жазбаларымен расталып жинақталған деректерден жасалады. Қандай кезең үшін берілгендігіне қарай есеп шұғыл және пошта арқылы берілетін есептер болып бөлінеді. Балансты және басқа да берілетін есептерді уақытында, әрі сапалы жасау үшін бухгалтерия өндірістік бөлімшелеріндегі барлық ақпараттардың құжатталуын, белгіленген материалдық және басқа да есептерін толық көлемде берілуін қамтамасыз етуі керек. Қаржылық есептің ақпараттары балансқа дейін қажет өңдеулерден өтеді. Бұл өңдеу процесі төрт кезеңнен тұрады:

> әр турлі шаруашылық фактілері құжатталады;

> есеп мәліметтері есеп талабына байланысты жіктеледі, содан соң бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетіледі: есеп регистрлерінде, журнал-ордерде, ведомосте, Бас кітапта;

> есеп жиынтығы есептілік нысандарына көшіріледі: баланс, кірістер және шығыстар туралы есеп беру, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есеп беру;

> кәсіпорынның қаржылық - шаруашылық қызметі талданады.

Есептілік жөніндегі жұмыстарды мүлтіксіз ұйымдастыру ісінде есепші қызметкерлердің міндеттерін өзара дұрыс бөлудің және есеп жұмыстарының кестесін белгілеудің маңызы зор. Берілетін есеп тиісті жиынтық құжаттарында, саралау парақтарында және белгіленген көлемдерде есептік тізімдемесінде жасалынады. Аталған деректердің негізінде талдау жасалынады. Жасалған баланстық және басқа берілетін есептердің көрсеткіштерінің дәлдігін қамтамасыз ету үшін арифметикалық және логикалық тұрғыдан мұқият тексеру керек. Баланстық сабақтастығын есепті кезеңнің басындағы баланс баптарының деректерін ағымдағы кезеңнің осы баптағы деректерімен салыстырып, жыл соңындағы көрсеткіштердің әрбір жолы анықталады.

Жылдық есеп меншік иелерінде немесе құрылтай құжаттарында көрсетілген мәліметтер бойынша тиісті органдарға: салық инспекциясына, жергілікті қаржы органдарына, мемлекеттік статистика органдарына беріледі. Кәсіпорындар бухгалтерлік есепті есепті жылдан кейінгі келесі жылдың 1 наурызынан кешіктірмей береді. Бухгалтерлік есептілік күні болып бір қаладағы кәсіпорындар үшін оның барлық қажетті ақпараттарын нақты берген күні есептеледі, ал басқа қаладағы кәсіпорындар үшін пошта арқылы жіберілген күні есептеледі. Берілген бухгалтерлік есепке кәсіпорын басшысы мен бас бухгалтер қол қояды, олар оның уақытында берілуіне жауап береді. Кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің нәтижелерін, мүлік пен қаржы жағдайы туралы жылдық бухгалтерлік есептерін мүдделі пайдаланушылар үшін жариялауға жол ашық.

Қаржылық есептілікте жазбаларға өзгеріс енгізу жағдайы туындаса, осы жылға және өткен жылға қатысты берілген есептер мен баланс деректерінің барлығын түзетуді қажет деп тапса, онда тиісті түзетулер көрініс береді. Өткен жыл үшін берілген есептер мен баланстар деректерінің түзетілуі, сол жыл үшін берілген есептер мен баланстар бекітілгенге дейін жасалады. Мұндайда өткен жылғы желтоқсан айында есепке алынған деректерге қажетті түзітулер енгізілуі мүмкін. [13, 4-8б. ]

Қазақстан Республикасының 2007жылдың 28 қаңтарындағы «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік» заңына сәйкес үлкен кәсіпкерлікпен айналысатын ұйым мен мекеме субъектілерінен басқа жеке кәсіпкерлер және ұйымдар қаржылық есептілікті отандық стандартқа байланысты құрады, ал халықаралық стандартқа байланысты қаржылық есетілікті құрастыруға міндетті болып үлкен кәсіпкерлікпен айналысатын ұйым мен мекеме субъектілері табылады. Сонымен, яғни бүгінгі заман талабына байланысты, жеке кәсіпкерлер және ұйымдарға қаржық есептілік тәртібі Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің 17 қаңтар 2003 жылы № 14 қаулысымен бекітілген №30 «Қаржылық есеп беруді ұсыну» БЕС - на сәйкес жүргізіледі, ал үлкен кәсіпкерлікпен айналысатын ұйым мен мекеме субъектілеріне «Қаржылық есептілік нысандарын бекіту туралы»-ға сәйкес жүргізіледі. Қаржылық есептілік құрамына бухгалтерлік баланс, кіріс және шығыс туралы есеп беру, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілік, меншікті капиталдағы өзгерістер жайында есептілік және түсіндірме хаттамасы кіреді. [1]

Есеп берудің негізгі үлгісі болып бухгалтерлік баланс саналады. Оны жасауға дейін есеп регистріндегі барлық синтетикалық шоттар бойынша қалдық пен айналым аналитикалық есеп мәліметтерімен салыстырылады. Жылдың басындағы және аяғындағы баланстардың деректерін салыстыру үшін жыл басындағы бекітілген баланс баптарының номенклатурасы жыл аяғындағы бекітілген баланс номенклатурасымен және бөлім топтамаларымен, әрбір баптармен сәйкестендірілуге тиіс. Баланс Бас кітапта көрсетілген шоттардың қалдығының негізінде жасалады. Ол міндеттеме, меншік капиталы, активтер деген бөлімдерден тұрады. Активтер мен міндеттемелер өз кезегінде ұзақ және ағымдағы кезеңдерге жіктеледі.

Ағымдағы активтер мен ағымдағы міндеттемелердің өзара жабуға рұқсат етілмейді. Баланстың кейбір баптары басқа баптарға енгізілмеуі керек, немесе бұрып қоюға болмайды, мысалға, дебиторлық қарызды, кредиторлық қарызбен жабуға болмайды.

Сонымен, баланстағы ағымдағы активтер мен міндеттемелерді анықтау және олардың мазмұнын ашудың қаржылық есептілік үшін маңызы зор, сондай-ақ пайдаланылатындар үшін де ол өте қажет және олардың сол көрсеткіштері бойынша талдау жасалынады.

Сонымен, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтер, меншік капиталы, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді міндеттемелер бухгалтерлік баланста ашылуы тиіс. Жыл соңында белгіленген тәртіп бойынша түгендеудің көмегімен баланстың барлық баптары расталуы тиіс. Баланс мәліметтері бойынша кәсіпорынның қаржылық жағдайы талданады. [13, б. 49]

Кіріс және шығыс туралы есептілік нысаны табыс пен шығыс шарттары ашық оларға шолу жасайды. Кіріс және шығыс туралы есептілігі келесі көрсеткіштерден тұрады:

өнімді, жұмысты, қызметті сатудан түскен табыс; ҚҚС, акциздер және басқа міндетті төлемдер мен салықтар шегертілген түрде көрсетіледі, қайтарылған тауар құнын, бағадан және сатудан жасалған жеңілдіктерді қоспағанда;
өнімнің, жұмыстың, қызметтің сатылған өнімдік құнына кәсіпорынның нақты шығындары, яғни өнімді, жұмысты, қызметті өндірумен байланысты тікелей шығындар кіреді;
жалпы пайда - өнімді, жұмысты, қызметті сатқаннан түскен табыстан өнімнің нақты өзіндік құнын алып тастағаннан соң шығатын қаражаттың нәтижесі;
қаржыландырудан түскен кірістер;
өзге де кірістер- кәсіпорынның негізгі қызметімен байланысты емес операциялардан алынған табыс;
өнімдерді сату мен қызметтер көрсетуге арналған шығыстар;
әкімшілік шығыстар;
қаржыландыруға арналған шығыстар;
өзге де шығыстар;
үлес қосу әдісімен есептелетін ұйымдардың пайдасының/залалының үлесі;
табыс салығы бойынша шығыс - № 11 БЕС «Табыс салығы бойынша есеп» ережесіне сәйкес есептік кезең үшін анықталған табыс салығы бойынша шығыс;
салық салынғаннан кейін әдеттегі қызметінен алынған табыс (зиян) -салық салынғанға дейінгі табыстан табыс салығы бойынша шығысын шегергеннен соң алынған табыс (зиян) ; [3]
корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар;
аздық үлесі;
кезеңдегі жиынтық пайда(залал) - есептік кезеңде кәсіпорынның алған қаржылық нәтижесі.

Сонымен, кіріс және шығыс туралы есептілік нәтижелері: «Өткізілген дайын өнімнің (тауарлардың, жүмыстардың, қызметтердің) өзіндік құны», «Дайын өнімді (тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді) өткізу шығыстары», «Әкімшілік шығыстар», «Негізгі емес қызметтер бойынша шығыстар», «Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар», «Сатылған тауардың қайтарылуы және сатудан шегерулер, бағадан шегерулер», «Төтенше жағдайдан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстар (шеккен залалдар) », «Басқа ұйымдарға үлестік қатысудан түскен табыс (шеккен залал) » шоттарының деректерінің негізінде шығарылады. Басқаша айтқанда, есеп беруге қажетті барлық деректері бухгалтерлік есеп шоттарында көрініс тапқан мәліметтерден тікелей алынады. [14]

Кәсіпорындар мен ұйымдар өз қызметі барысында басқа заңды және жеке тұлғаларымен қарым - қатынас жасау нәтижесінде туындаған операциялардың барлығы ақшамен есеп айырысу арқылы жүргізіледі. Ал ақша арқылы есеп айырысу белгілі бір заңға сәйкес жүргізілуді қажет етеді. Біздің елімізде қызмет ететін кәсіпорындар мен ұйымдар ақша қаражаттарымен есеп айырысуының операцияларын Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк мекемесі белгілеген ережелері мен тәртіпке сәйкес жүргізіп отырады. Кәсіпорындар мен ұйымдарда ақшалар арқылы есеп айырысуының операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізгенде мыналарды басшылыққа алу керек::

ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларын толық және уақытылы дер кезінде есептеу;
кәсіпорындар мен ұйымдардағы ақшалардың түгелдігінен және олардың тиімді пайдаланылуын бақылау;
есеп айырысу, төлеу тәртібін бақылау, кәсіпорын ақшаларының кіріске алынуы мен шығыс етуін дұрыс есептеу.

Ақшалар шоттарында тек қана жедел арада міндеттемелерді өтеу үшін төлем жасауға қабілетті активтер есептеледі. Кәсіпорындар мен ұйымдардың ақшалары олардың кассасындағы, есеп айырысу және валюталық шоттарындағы ақшаларын, аккредитивтеріндегі ақшаларын, чектеріндегі ақшаларын, бактердегі арнаулы шоттарындағы ақшаларының, сондай - ақ аударылған жолдағы ақшаларынан құралады. Кәсіпорындар мен ұйымдардын бухгалтерлік балансындағы ақшаларының қалдығы деп аталатын бабында осы жоғарыда аталған ақшалар шоттарындағы ақшалардың барлық қалдығынын жиынтық сомасы жазылады.

Ақша қаражаттары туралы есептілікте операциондық, инвестициялық және қаржылық қызметін жүзеге асыру нәтижесінде алынған ақшалай қаражат ағыны туралы барлық деректері, сондай-ақ қаржы қызметінде пайдаланылатын таза ақшалай қаражаты, ақшалай қаражаттың және олардын эквивалеттерінің таза көбеюі, жылдың бойындағы және ағымдағы ақшалақ қаражатпен оның эквивалеттері көрсетіледі.

Операциондық қызмет - кіріс алатын негізгі қызмет пен инвестициялық және қаржылық қызметтеріне жатпайтын өзге қызмет түрі.

Инвестициялық қызмет ұзақ мерзімді алашақтарды сатып алу мен сату қызметі. Қаржылық қызметі жеке капитал мен заем қаражаттарының мөлшер және құрамындағы өзгеріс нәтижесі болып табылатын заңды түлғаның қызметі. [9, б. 13]

Шаруашылық жүргізуші субъектінің құрамында Қазақстан Республикасының аймағында және онан тысқары жерлерде тұратын еншілес немесе тәуелді серіктестіктері бар болса, өзінің қаржылық есеп беруімен қоса консалидацияланған есеп беруді жасайды, яғни бірнеше заңды түлғаның есеп беруін біріктіреді.

Заңды түлға егер де басқа негізгі заңды тұлғаның өзінің жарлық қорына салған салымдарының басым көпшілігін иеленсе және қабылданатын шешімдердің басым бөлігін анықтау мүмкіндігіне ие болса, онда олар еншілес серіктестік ретінде танылады.

Заңды тұлға егер де басқа қатысушы, артықшылығы бар заңды тұлғаның бар болғаны 20% дауыс беретін акциясына ие болса және сондай деңгейде қатысушылық үлсі бар болса тәуелді серіктестік ретінде танылады.

Негізгі кәсіпорындарда және барлық еншілес кәсіпорындары бірігіп, біріккен заңды тұлғалар тобын құрайды және олардың мәліметі бойынша консолидацияланған есеп беруін жасайды.

Қаржылық есептіліктін пайдаланушылар олардың топтасқан бөлігін ғана емес, тұтас бөлігін білуге мүдделі болып келеді. Бұндай қажеттілік консолидацияланған есеп беруге қойылатын талапты күшейтеді.

Консолидацияланған есептілік құрамына: консолидацияланған бухгалтерлік балансты, консолидаияланған кіріс және шығыс туралы есеп беруі, консолидацияланған ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп беруі және түсіндірме жазбасы кіреді.

Негізгі кәсіпорын өз өзегінде, еншілес кәсіпорын да болуы мүмкін, онда ондай кәсіпорындар консолидацияланған қаржылық есеп бермеуі мүмкін, егер де оны негізгі кәсіпорын талап етпесе. [8, б. 20]

Негізгі заңды тұлға және оның еншілес заңды тұлғасы қаржылық есеп беруді келесі жолмен консолидациялайды, яғни біріктіреді:

есеп беруді өзара сәйкестендіреді, есеп беру қосымша өңделеді,
жіктемесі өзгертіледі, түзетулер енгізіледі;
активтер, міндеттемелер, меншікті капитал, табысы, шығысы туралы мәліметтердің әр қайсысы жолы мен бабы бойынша қосылады;

>кейбір баптар бойынша қайталауға жол берілмейді және кейбір баптар жойылуы мүмкін.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.