Басқару психологиясының негізгі түсініктері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

КІРІСПЕ . . . 2

I - ТАРАУ. Басқару психологиясының ғылыми-теориялық негіздері . . . 7

Басқару психологиясы теориясының тарихи дамуы . . . 7
Басқару психологиясының негізгі түсініктері . . . 10

Тұлға басқару объектісі ретінде . . . 16
Жетекшінің басқару стилінің міндеттері . . . 20
Басқарушының кәсіби маңызды сапаларының

психологиялық ерекшеліктері . . . 27

II - ТАРАУ. Мектеп басшыларының басқару қызметінің ерекшелігін анықтауға жүргізілген эксперименттік зерттеулер . . . 31

2. 1 Басқарушының еңбек ұжымын басқару стилін зерттеу

және оның нәтижесі . . . 31

2. 2. Басқарушының жеке тұлғалық сапаларын бағалау

әдістемесі және оның нәтижесі . . . 32

Басқарушының басқару қызметіне кәсіби даярлығын

тексеру әдісі және нәтижесі . . . 40

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 51

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 53

ҚОСЫМШАЛАР . . . 57

КІРІСПЕ

Мәселенің өзектілігі . Бүгінгі мектеп басшысы бұйрық, жарлықтан гөрі қарауындағылармен жемісті ынтымақтастық қарым-қатынасқа көшуі тиіс. Мұның өзі басқару стилін өзгерте отырып, жаңа басқару мәдениетін қалыптастыру деген сөз. Ол үшін мектеп басшысы, біріншіден өз көзқарастарын өзгертіп, мұғалім мен оқушыға ықпал етудің бұйрықтық-әкімшілік түрінен бас тартып, оларға жалпы мектеп қызметінің бір мүшесі тұрғысынан қарауы қажет. Дегенмен біздің қоғамымызда психологиялық білімдермен қамтамасыз ету жақтары жеткіліксіз. Сондықтан адамдар арасындағы түсіністік те сол халде. Түсіністік болмаған жерде мектепті болсын, басқа еңбек ұжымын болсын, басқару қиын. Мектептегі адам факторы мектеп басшылары мен мұғалімдердің әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерін қамтиды. Олар: адамдардың қызығу қалаулары, ұмтылуы, бір-бірімен күтетін мінез-құлық сапалары мен қабілеттері, жинақталған білім, іскерлік дағдылары мен әдебиеттері.

Әлеуметтік-психологиялық білімдер оқыту мен тәрбие үрдісіне қажетті өзгерістер енгізіп қана қоймайды, сонымен қатар ертеңгі күннің өзекті мәселелерін көруге мүмкіндік береді. Қазіргі педагог, мектеп басшысы педагогикалық ұжымдағы және сыныптағы жеке адамдар арасындағы қарым-қатынас қай бағытта қалай жүзеге асатындығын, әрбір жеке оқушының өзіне деген, қоршаған адамдарға деген, еңбекке, қоғамға деген көзқарастарының дамуын бақылап, талдай білуі тиіс.

Қоғам өзгерісіне қарай ойы өзгереді, әсіресе бүгінгі нарықтық жағдайдағы экономикалық қиындықтар адам психикасына әсер етпей қоймайды. Сондықтан оның әлеуметтік мінез-құлқын біліп, психикалық реттеу механизмдерін түсіне білудің маңызы зор. Қайткенде мектепте адамдардың жақсы жұмыс істеу ынтасын оятуға болады, олардың кәсіптік шеберліктерін қалай шындауға болады? Осы уақытқа дейін қарастырған басқару әдістері мен тәсілдері адамдардың белсенділігі мен ынтасын дамыту орнына басып тастап отырды. Жақсы, нашар мұғалімдерге жалақы төлеудегі теңгермешілікті жою арқылы мұғалімдердің интуазизмы мен шығармашылық қызметіне қол жетті деп айту қиын болатын.

Басқару ісін қайта құрудағы басту көрініс-«бұйрықшылдықтан» «ынтымақтастыққа» көшу. Білім беру саласына басқару мақсаты өзінің өмір жолын жалпы халықтық құндылықта, ұлттық құндылықта құра білетін ерікті жаңа адам тәрбиесін басқару болып табылады. Олай болса, мұғалім мен оқушы ынтымақтастығы және басшы мен бағынышты адамдар ынтымақтастығының білім беру саласында қарастырылуы кездейсоқ емес.

Басқарушы және оның қоғамдағы орны туралы қазақ халқының өткендегі рухани мұрасында, тарихында кең көлемде баяндалған.

ХІ ғасырда өмір сүрген дана ойшыл Жүсіп Баласағұн: « Жақсы басшы, ақылды, жан-жақты білімді, айналасындағы адамдарды бес саусағындай білетін, жұрттың жақсы-жаман істерін әділ бағалайтын табанды да қайсар, ерік-жігері күшті, ұйымдастыру туралы іліммен қаруланған, халыққа қиянат жасамайтын, жағымпаздық пен тамыр- таныстыққа жаны қас, өзіне жақсы жәрдемші таңдап алатын, көрегенді басшы болуы қажет» - деген екен. Бұл туралы Жүсіп Баласағұнның «Бақытқа жеткізетін кітап» деген трактатында мынадай жолдар бар: ақылдылықпен ел биле, жұртты ақылыңмен аузыңа қарат, ел ағасының мінезі жайсаң, сізімтал болсын, жақсы адам ғана басшы бола алады деп өткен ғасырларда айтылған сөздеріне қарап, сол замандада басқару мәселесі маңызды болғанына көз жеткіземіз. [1]

ХХ ғасырдың 20-жылдарында басқару ғылымының теориялық негізін қалаған Ф. Тейлор. Бұл бағыт «ғылыми менеджмент» деп аталады. Сонымен қатар, басқару стиліне, тәртіп санкцияларының дұрыс жүйесіне баса назар аударған. Г. Эмерсон бас қаруды ұйымдастырудағы еңбекті, ғылыми ұйымдастыру принциптерін ұсынады. Сонымен қатар, А. Файоль басқару субъектісінің жеке қасиетін бөліп қарастырып, оның бірнеше принциптерінің теориясын ұсынды. Жоғарыда аталған ғалымдармен қатар көптеген ғалымдар:Джильберт, М. Вебер, А. К Гастеев, А. Мейо сияқты ғалымдар жан-жақты зерттеп өзектілігін ашып көрсететін теориялар ашқан.

Бүгінгі таңда басқару стилдері мәселесі негізінде маңызды көзқарастар кең көлемде, тек қабілетті басқарушы ғана емес, сондай-ақ психология тұрғысынан ойлайтын, ақылды шебер, басқару стилдерінің формаларын тиімді пайдаланатын жетекші болуы қажет. Қазіргі кезде басқарушыдан психологиялық білім және жоғары басқарушы мәдениетті талап етеді. [3]

Ұзақ уақыт бойы жоғары оқу орнында оқу-тәрбие үрдісі арқылы кез-келген мамандыққа қол жеткізуге болады делінген тек басқарушы мамандығынан өзге, себебі басқарушы-тәжірибелі қосымша қабілет.

Сондай-ақ өзекті басқару мәселесі ретінде жоғары білім беретін орындарда психология, адамдармен қарым-қатынас, басқару стилін меңгеруге басқарушыларды даярлауға аз көңіл бөлінеді. Негізінде басқарушы маңызды педагогикалық, психологиялық және экономикалық қызметтерді атқаруда өзекті және маңызды. Міне сондықтан қазіргі уақытта басқару психологиясы оның негізі- басқару стилі өзекті мәселе.

Зерттеу объектісі: жалпы білім беретін мектепті басқарудың орталық фигурасы- директор .

Зерттеу пәні: жалпы білім беретін мектепті басқару ерекшеліктері.

Зерттеу мақсаты: мектеп басқарушыларының басқару қызметінің ерекшеліктерін зерттеу.

Зерттеу міндеттері:

басқару психология мәселесіне теориялық талдау жасау;
басқару психология теориясының тарихи даму жолдарына шолу жасап, оның қалыптасу кезеңдерін анықтау;
мектеп басқарушыларының басқару стильдерінің ерекшеліктеріне сипаттама беру;
басқарушының кәсіби маңызды сапаларының психологиялық ерекшеліктеріне тоқталу;
басқарушының еңбек ұжымын басқару стилін зерттеу;
басқарушының еңбек ұжымын басқару стилі ерекшеліктерін зерттеу барысын қорытындылап, ұсыныстар беру.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері басқару психологиясы және психологиялық зерттеулері.

Зерттеу көздері: Басқару психологияның ғылыми жетістіктері зерттеу мәселесі бойынша отандық және шетел психологтарының еңбектері және психологиялық тәжірибелерді практикада қолдану мәселеріне байланысты дербес зерттеу жұмысы.

Зерттеу әдістері :

басқару психология саласы бойынша әдебиетерге талдау жасау;
мектеп басқарушыларының басқару стиліне зерттеу жүргізу;
психологиялық эксперимент.

Зерттеудің негізгі кезеңдері: алғашқы кезеңде зерттеу мәселесі бойынша материалды жинақтау жүйеге келтірілді, ғылыми зерттеу ақпараты айқындалды. Екінші кезеңде эксперимент бағдарламасы даярланды, тәжірибелік эксперименттік жұмыстар жүргізіліп, зерттеу қорытындылары жүйеленіп, талдау жүргізіліп, жұмыстың рәсімделуі аяқталды.

Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу .

Қарағанды облысы, Ағадыр ауданының орта мектебінде зерттеу жүргізу барысында жүзеге асырылды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы:

Жұмыс кіріспеден екі тараудан, қорытынды, әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

Кіріспе бөлімінде зерттеудің өзектілігі, объектісі, пәні, мақсаты, міндеттері зерттеудің ғылыми болжамы, зерттеу әдістері мен негізгі кезеңдері беріледі.

Басқарудың теориялық негіздері атты бірінші тарауда басқарудың теориялық негіздері ашып көрсетіледі.

Басқаруға жүргізілген эксперименттік зерттеулер атты екінші тарауда мектеп директорларына жүргізілген зерттеу жұмыстарына сипаттама беріледі.

Қорытындыда жүргізілген жұмыстың теориялық және практикалық нәтижелеріне негізделген нақты тұжырымдар жасалынып, әдістемелік тұрғыдан ұсыныстар беріледі.

ТАРАУ. Басқару психологиясының ғылыми- теориялық негіздері

1. 1 Басқару психология теориясының тарихи дамуы

Басқарудың теориялық және практикалық ғылыми негізін талдауды алғаш болып ұсынған А. Тейлор. Бұл бағыт «ғылыми менеджмент» деп аталады. Еңбек әрекеттерінің негізін, оларды орындауға кеткен уақыт нормасын, жүйесін құрып, анықтамаларды А. Тейлор жұмыс орындарын ұйымдастыру және мамандықтарды жетілдіру мақсатында оқытуды ұйымдастыру кезінде әрбір жеке тұлғаның өзіндік ерекшеліктеріне баса назар аударды. Ол функционалдық әкімшілігінің жаңа формасын өңдеді. Сонымен қатар, басқару стиліне, тәртіп санкцияларының дұрыс жүйесіне баса назар аударған. [6]

А. Тейлордың ұсынуы бойынша өнімнің өзіндік құнының төмендеуі - өндірістің, фирманың, өнімнің тиімділігінің негізгі критерй. Тейлордың еңбегін Джильберт жалғастырды. Сондай-ақ басқару психологиясының даму тарихына өзіндік үлес қосқан ғалымдардың бірі Г. Эмерсон. [9]

Г. Эмерсон басқаруды ұйымдастырудағы еңбекті, ғылыми ұйымдастыру принциптерін ұсынады. Ғалым ұсынған 12 принциптер тізімі:

- нақты қойылған мақсат;

- терең ойлар;

- компетентті кеңес;

- тәртіпті;

- жұмыскерлерге әділетті қарым-қатыныас жасау;

- ұйымдасқан, сенімді, толық, нақты есеп;

- диспетчерлеу;

- қалыпы және кестесі;

- қалыпты жағдай;

- операциялады нормалау;

- жазылған стандартты нұсқаулар;

- істеген еңбегін мадақтау және марапаттау.

Еңбекті ғылыми ұйымдастыру тұжырымдамасын тереңдету және дамытуға өзінің көп үлесін қосқан А. Файоль болды. Ол өндірісті ұйымдастырудағы барлық кешенді басқаруды негізгі 6 топқа бөлген және оларды мағынасына қарай анықтаған:

техникалық операция (өндіріс, талдау) - 10%;
коммерциялық операция (сатып алу, сату, айырбастау) -15%;
қаржылық операция (қажетті өнімді табу және оларды бөлу) -10%;
сақтандыру операциясы (мүлікті сақтау және күзету) - 10%;
есептік операция (бухгалтерия, калькулятор, есеп, статистика) - 15%;
әкімшілік операция (болжау, ұйымдастыру, бөлу, бақылау) - 40%.

Сонымен қатар А. Файоль басқару субъектісінің жеке қасиетін бөліп қарастырып, оның бірнеше принциптерін ұсынды:

еңбек бөлінісі;
басқару;
тәртіп (дисциплина) ;
басқарушылықтың бірлігі;
басқарушылардың бірлігі;
жалпы қызығушылыққа жекенің бағынуы;
марапаттау;
орталықтандыру;
иерархия;
әділеттілік;
жұмыскерлердің тұрақты құрамы;
белсенділік;
жұмыскерлердің бірігуі.

Отандық ғылымда еңбекті ұйымдастыру тұжырымдамасын А. К. Гастев әрі қарай дамытты. Ол еңбекке оқыту әдістемесіне көп көңіл аударған. Оның ойы бойынша жұмысқа кіріспес бұрын, оны алдын-ала ойлап негізгі жоспарын, үлгісін құрап алған жөн және сол жұмысқа арналған құралдар дайын болғанға дейін ешқандай әрекет жасамауға кеңес берді.

А. М. Карженцев ұйымдастырудың функциясын сенімділігін сақтайтын негізгі жағдайды зерттеген. Ғалымның айтуынша, әрбір жұмысшы, өзінің қабілетін, мүмкіншілігін және кемшілігін жақсы білуі қажет, яғни өзіне-өзі сын көзбен қараған жөн. [5]

Басқару іс-әрекеті ғылыми бағытта дамуын әрі қарай жеделдетеді. Басқаруға жүйелік тәсілді қолдану барлық ұйымдардың бірлігін және өзара байланысын көруге мүмкіндік береді. Басқару функцияларының оқу және оны жүзеге асырушы негізгі бағыттарды ұсынады. Олар: ұйымдастырушылық, жоспарлау, басқару, бақылау, координация, мотивация, шешім қабылдау және т. б.

Басқару жүйесіне зор үлес қосқандар С. И. Самыгин және Л. Д. Стоморенко. Басқару стилінің функцияларының негізгі ерекшеліктерін бөліп көрсетеді:

- басқару жүйесі еңбек операциясының талдауын тиімді етеді;

- кәсіптік таңдау және кәсіптік оқу;

- икемді құралдар және жабдықтар табу;

- жүйелі материалдарды пайдалану;

- орындаушыдан басқару жұмысын бөлу;

- басқару принципін дамыту;

- басқару функцияларын бейнелеу.

Басқару психологиясында басқа бағыттың тұжырымдамасын талдау адамдар қарым-қатынасы мектебінен бастаған жөн. Бұл бағыт альтернативті ғылыми менеджментке бағытталады. Адамдар қарым-қатынасы бағытының негізі Э. Мейо атымен тығыз байланысты. Оның еңбек өндірісінің факторларына байланысты жүргізген экспериментінде, ол мынаны көрсетті: жұмыс бұл өндірістік процесс, тіпті жұмыскерлер үшін жалақының өзі оның кәсіби ортада әлеуметтік және психологиялық жағдайында маңызды емес. Осыдан Э. Мейо былай қорытынды шығарады: басқарудың және өндірістің барлық мәселелерін адамдар қарым-қатынасы негізінде қарастыру керек деген.

Э. Мейо және басқа да зерттеушілер тиімді жұмыстың негізі болып, ұжымдағы жақсы тұлға аралық қарым қатынас табылады деп атап көрсетті. Басқарушылар көп дәрежеде өнімге емес, адамдарға бағдар жасаулары керек.

Келесі ғалым Р. Лейкерт басқаруды құраушылардың төмендегі түрлерін атап көрсетті:

басқару стилі, басқарушы өзінің бағынушыларға өзіне сенуге және сенімділікті насихаттайды;
қызметтің топтық формасын қолдана отырып, бағынушыларды мадақтауға, оларды белсенді жұмысқа тарта білуге басқарушының шыдамдылығына негізделген түрткі (мотивация) ;
шешім қабылдау, яғни олар ұйымның барлық мүшелерінің қатысуымен бекітіледі;
ұжым мақсаты, топпен ақылдасып, қойылады;
бақылау, барлық қызметтер қатысушыларға бөлініп беріледі.

Адамдар қарым-қатынасы мектебі тұжырымдамасында басқарудағы адам ресурстарының теориялары, сандық өзгерістер олардың төмендегі сипаттамаларын бөліп көрсетеді:

өндірістік еңбекті жоғарлату үшін тұлғааралық қарым-қатынастың әдістерін өңдеу;
басқаруда психологиялық білімдерді қолдану;
ситуациялық тәсілді өңдеу;
басқару шешімдерін қабылдауда сандық әдістерді қолдану;
үлгілеуді және өңдеуді қолдана отырып, қиын басқару мәселелерін тереңдету және түсіну.

1. 2 Басқару психологиясының негізгі түсініктері.

Жалпы басқару бұл әр түрлі табиғаттың (биологиялық, әлеуметтік, техникалық) ұйымдастырылған жүйенің құрылымын сақтауды, бағдарламаларды жүзеге асыруды, әрекеттің мақсатын қамтамасыз ететін қарапайым функция.

Қандай да болсын жүйеде басқарудың 2 түрі болады: басқарушы және бағынушылар . Бұлардың әр қайсысын жеке жүйе ретінде басқаруға болады.

Басқарушы жүйе немесе басқару субъектісі басқарушы өкілдерге үлестіріліп беріледі және басқарушы әрекетті жүзеге асырады.

Басқарылатын жүйе немесе басқару объектісі бұл басқарудың бір бөлігі, ол басқару субъектісінің ұйымдастырылған, жүйелі, жоспарлы әрекетіне бағытталған.

Басқару жүйесінің ажырамас бөлігі болып басқару функциялары табылады. Ол басқарушы әрекеттің бағытымен нақты формасын түсіндіреді.

Басқару арқылы бір жағынан жүйе элементтерінің өзара байланысы және бірлігі қамтамасыз етілсе, екінші жағынан берілген жүйені құрайтын элементтердің өзгеруін, дамуын қамтамасыз етеді. Осыдан басқару екі жақты сипаттамасы пайда болады: мақсатты және ұйымдастырушылық. Мақсатты функция - жүйенің қойған мақсатына жетуіне бағытталады. Ұйымдастырушылық функция - жүйенің мақсатты функциясын жүзеге

асыруда тиімді әдістерді қолдануды қамтамасыз етеді. Жоспарлау функциясының мақсаты шешім шығаруды өңдеуде, әрекеттің орындалу кезеңдерін, оған жету құралдарын, нәтижесі қандай болу керектігін білдіреді. Тиімді жоспарлау шарты болып басқару жүйесі жайында ақпаратты бағалау және талдау негізінде басқару субъектісінің шешім қабылдау функциясы табылады. Ол ситуацияны талдаудан практикалық әрекетке көшуді білдіреді.

Жоспарды орындау арнайы функциялардың орындалуын талап етеді. Оларға жалпы ұйымдастырушылық функциясын жатқызуға болады. Ол жүйенің орындаушы элементтерінің арасында ресурстар мен құралдарды бөлуді, нақты мақсат қоюды, оны орындау тәртібін қарастырады.

Материалды-техникалық функция арқылы жүйеге қажетті материалды ресурстар анақталады, берілген жүйенің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін мүмкіндіктер тудырады, материалды техникалық құралдарды басқарылатын жүйеге қатысты бөледі, осы құралдарды үнемдеп қолдануды қарастырады.

Басқарудың келесі функциясы есептеу және бақылау . Бұл берілген есепті өңдеуді, сақтауды, жинауды, үлестіруді қамтамасыз етеді. Есеп бақылаудың негізін құрайды, оның мәні бағдарлама бойынша басқаратын объектінің нақты жағдайының сәйкестілігін және сәйкес еместігін білдіреді. Бақылау кері байланысты, яғни басқару объектісінің алға қойған мақсатына жетудің нақты ақпаратын береді.

Саяси-құқықтық функция - басқарушыға басқарылатын жүйеде саяси, құқықты пайдалануға көмектеседі және ұйымның қабылданған саяси нормалар мен заңдарына сәйкес қол астындағыларды бірқалыпты басқаруды қамтамасыз етеді.

Басқарудың әлеуметтік функциясы - адамның әлеуметтік тең еместігі, әрекеттің әр түрлілігі және оның төлем ақысы сияқты әлеуметтік құбылыстарды тиімді шешуге бағытталған.

Ынталандыру функциясы - басқару жүйесінің тиімділігін арттырудың негізгі факторларының бірі. Бұл функция орындалатын әрекеттің міндетті деңгейін қамтамасыз етуге бағытталған. Осы мақсатпен жүйеде орындаушы құрылымның алдына қойған міндеттерді орындауға жағдай жасалады.

Аталып өтілген басқару функциялары тығыз байланысқан және көп жағдайда бір уақытта жүзеге асады. Оларды жүзеге асырудың тиімділігі басқарушының тәжірбиесіне, оның кәсіби дайындығына, басқару міндеттерін шешу дағдыларына, жеке қабілеттеріне, денсаулығына байланысты.

Басқарудың мақсаты мен функциялары - басқару қарым-қатынасын құрайды.

Басқару қатынастар -бұл субординация формасында басқару объектісімен субъектісінің өзара қатынастары. Субординациялық қатынастар басқару органдарының бөлімдерінің арасында орын алумен қатар, әр түрлі деңгейдегі басқарушылардың, орындаушылардың арасында да орын алады.

Басқару қарым-қатынасының мазмұны басқару объектісімен және субъектісінің арасындағы қарым-қатынаспен шектелмейді. Бұл сонымен қатар жүйе элементтерінің бір-біріне бағынбайтын иерархиялық деңгейлерінің арасындағы қарым-қатынас. Мұндай координациялық қарым қатынас нақты мақсаттармен қатар әрекеттің өзара келісіміне бағытталған.

Координациялық қатынас жеке орындаушылармен қатар басқару жүйесінің жеке бөлімдерін де байланыстырады. Тұтас координациялық қарым-қатынас басқару жүйесіндегі өзіндік қарым-қатынас болып табылады.

Басқару қарым-қатынасы құрылымының жүзеге асу негізі жауапкершілік болып табылады. Ол басқару мақсатына жету үшін міндеттілікті орындауды қамтамасыз етеді. Жауапкершілік қарым- қатынасы басқару субъектілерінің өзара әрекетінде байқалады. орталықтандыру, өзіндік, координация жауапкершілік қарым-қатынас орындалмай қамтамасыз етіл мейді. Жауапкершілік қатынас қасиеті экономикалық, құқықтық, адамгершілік нормалар, моральды және ма териалды ынталандыру жүйесі бағыттарының негізінде құрылады.

Сонымен басқару қатынастар бір жағынан, материалды, техникалық, экономикалық факторлармен анықталады, екінші жағынан - басқару қарым-қатынасы адамдар арасында орын алады.

Басқарудың келесі басты элементі болып - басқару әдістері табылады. Олардың қатарына басқару нәтижелерін орындауды бақылау, ұйымдар, дайындық кезеңдері мен тәсілдері жатады. Мысалы: нәтижені дайындау кезеңдеріне «ми шабуылы» (Мозговой штурм), пікірталас, іскер ойын әдісі және мамандардың өзара топтық әрекетінің формалары жатады.

Басқарудың бірнеше принциптері бар:

әлеуметтік бағыттылық;
басқару әрекетіндегі заңдылық;
жан-жақтылық;
жүйелік, кешенділік;
жариялық;
алқалық (коллегияльность) және дара басшылықты (единоначалья) біріктіру.

Басқару пәні көп мағынада беріледі. Мысалы: бірнеше көзқарас бойынша басқару үшін «техника-адам» және «адам-адам» жүйесін басқаруға бағытталған десе, екіншілер «адам-адам», «тұлға-топ» және «топ-топ» жүйелерін оқытады. « Басқару психологиясы - басқару қызметінде психологиялық заңдылықтарды оқытатын психология саласы. Басқару психологиясының негізгі міндеті басқару жүйесінде тиімділікті дұрыс және жұмыстың сапасын арттыру мақсатында басқару қызметінің ерекшеліктерімен психологиялық шарттарын талдау деген.

« Басқару психологиясы - әр түрлі әлеуметтік ортада адамның өзара қарым-қатынасы мен әрекет мәселелерін оқытатын, әлеуметтік психологияның негізгі саласы» делінген.

Е. Е. Вендров және Л. И. Уменский басқару психологиясының келесі аспектілерін бөлді: өндірістік топтар мен ұжымның әлеуметтік-психологиялық сұрақтары; басқарушы қызметінің психологиясы; басқарушы тұлғаның психологиясы; басқарушы кадрларды таңдаудың психологиялық сұрақтары; басқарушы кадрларды даярлаудың психологиялық-педагогикалық сұрақтары, инженерлік басқару психологиясы.

Басқару психологиясының келесі бағыттарын қарастырамасыз:

Әлеуметтік психология - нақты және әлеуметтік топтардағы адамдардың психологиясын және осы топтардағы психологиялық құбылыстарды зерттейді.

Еңбек психологиясы - адамның еңбек әрекетінің психологиялық аспектілерін оқытады. Ол еңбек физиологиясы және гигиенасымен тығыз байланысты. Оның ролі еңбекті ғылыми ұйымдастыруда, қызметті жобалауда жоғары. Еңбек автоматизациясының дамуына сәйкес еңбек психологиясы, психологияның жаңа саласы - инженерлік пси хологияның дамуына ықпал жасады. [10]

Инженерлік психология - адамның техникалық құралдармен өзара байланысынан көрінетін еңбек психологиясының ерекшеліктерін оқытады.

Педагогикалық психология - оқыту және тәрбиелеу процесінде адам психикасының даму заңдылықтарын оқытады. Педагогикалық психология тұлғаның жалпы маңызды қасиеттер мен танымдық қызметін, оқытуды тиімді дамытуды қамтамасыз етудің шарттарын, оқушының жеке психологиясының ерекшеліктерін есептеу мүмкіндігін, педагог пен оқушылардың арасындағы өзара қарым-қатынасын, оқытушының психологиясын қалыптастыруға бағытталған сұрақтарды зерттейді.

Жас ерекшелік психологиясы - адам өміріндегі тұлғаның психологиялық қалыптасуы және даму кезеңдерінің заңдылықтарын оқытады. Әрбір жас ерекшелік кезеңі дамудың жалпы тенденцияларымен анықталады.

Дифференциялды психология - өзара жеке және топ аралық сияқты психологиялық айырмашылықтарды оқытады.

Басқару мәселесіне қатысы бар психология ғылымы салаларының жалпы және қосымша сипаттамалары осындай. Олардың арасында басты орынды еңбек және әлеуметтік психологиялар алады. Тіпті басқару психологиясын екі үлкен топқа бөлуге болады: басқарушының еңбек психологиясы және әлеуметтік психологиялық басқару.

Қорытындылай келе басқару психологиясы мен менеджмент психологиясының арасындағы қарым-қатынасты анықтау қажет. Т. С. Никифорованың анықтамасы бойынша, « менеджмент - бұл нарық жағдайында ұйымның тиімді өмір әрекетін қамтамасыз етуге негізделген ғылыми-практикалық бағыт».

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.