Қазіргі қазақ комедиясының даму ерекшеліктері

І. Кіріспе
Қазақ әдебитіндегі комедияның бастау алуы
ІІ. Негізгі бөлім
а) Комедия майталмандары
ә) Қазіргі қазақ драматургтерінің шағармалары
б) Қазіргі қазақ комедиясының тақырыптары
ІІІ. Қорытынды
ХХ ғасырдағы қазақ комедиясы мен қазіргі қазақ комедиясының айырмашылығы мен ұқсастығы

Қазіргі қазақ комедиясының даму ерекшеліктері
Драматургияның бір түрі – комедия. Грек тілінен аударғанда «күлкілі, қызық ән» деген мағынаны білдіреді. Комедия – өмірдегі келеңсіз, керексіз құбылыстарды, адам бойындағы қасиетсіздікті, оспадарлықты, мінездегі сықақпен сынап, келекеге айналдыратын күрделі пьеса. [3.346]
Қазақтың тұрмысында театр мен драматургиялық элементтерді шешендік өнерден байқауға болады. Ел ішінде ойын-сауықта көркем қыздырып, асқан тапқырлықпен, табиғи дарынымен дүйім жұрттытың ішек-сілесін қатырып, күлкінің ләззатына батырып, халық арасынан жарып шыққан өнер шеберлері де болған. Ақын-драматург Ә. Тәжібаев қулар өнерін сипаттай келіп: « Бұлар кезегі келгенде домбыраға қосылып, ағыта сөйлеп кететін ақын, жылата да, күлдіре де білетін әнші...» болып келетін қабілеттерімен бірге «... Күтпеген жерден күлкі шақыратын құбылыстар жасау, лезде-ақ басқа бейнелерге айнала қалу қулар деп аталушылардың басты қарулары» -деп өз ойын түйіндейді. Қулардың күлдіргі репертуары негізінен аттары аңызға айналған Алдар көсе, Жиренше, Айдарбек, Торсықбай, Қантай, Тантай, Мауқай тағы басқалардың төңірегінде өрбіп, ақыл-айлакерлігімен қоғам тірлігіндегі әлеуметтік құбылыстарды күлкі нысанына айналдырып, жан-жануар , хайуанаттан бастап, сан қилы адамдардың естен кетпес комедиялық қимылдарын жасаған. [4.10]
Грек әдебиетінен негізі қаланған бұл жанр бойынша қазақ әдебиетінде ерекше аталатын – Бейімбет Майлин, Мұхтар Әуезов, Қалтай Мұхамеджанов. Жұмыс барысында осы драматургетердің шығармалары мен тәуелсіздік жылдарындағы драматургтердің туындыларымен салыстыра отырып, ұқсастық пен айырмашылықтарына тоқталамын. Сонымен бірге, Қазан төңкерісінен кейін жас театр өнері Қазақстанның барлық жердерінде жандана түседі. Солардың бірі– көтеріліс қарсаңында Орда қаласындағы қазақ жастаратынан құралған труппа. Труппаны төңкерістен бұрын «Малдыбай» комедиясын жазған мұғалім Меңдіханов Ишанғали басқарады. Бұл пьеса 1920 жылы Тройцкідегі қазақ жастарының сауықшылар тобының репертуарында қойылады. Комедия өзінің туған қызы Жібектен малды артық көрген Малдыбай деген байдың озбырлығы әшкереленеді. Пьесаның идеалық желісі – Малдыбай мен еті тірі кедей жігіті Сәлменнің арасындағы қақтығыс және бас бостандығы, махаббат бостандығы жолындағы Сәлменнің жеңісі, сүйген жары Жібекті қапастан алып шығуы. Азамат соғысы кезінде жас труппа халық арасында Қазақ төңкерісінің идеясын тарату үшін қызмет істейді. Сол тұстағы өмір құбылысының күнделікті тұрмысына бейімдеп, труппа жетекшісі жалшылар тұрмысынан «Үйшік-үйшік», қазақ әйелдері тұрмысынан «Байғұстар» атты шағын комедиялар жазды. Бұл комедиялар командирлер курсында оқитын қазақ жастары мен мектеп оқушыларының сахналарында, жер-жерде ұйымдастырылған драма үйірмелерінде қойылып, қолжазба күйінде Орынбор, Астрахань, Орал қалаларындағы оқушы-жастардың күшімен клубтарда қойылды. [4.20]

1. Аймауытов Ж. 5 томдық шығармалар жинағы. 3-т. – Алматы: Ғылым,1997.-240 б.
2. Әуезов сайты: www.auezov.kz
3. Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: Мектеп, 1976-372 б.
4. Құндақбайұлы Б. Театр туралы толғау. Алматы: Өнер, 2006.- 320 б.+16б (жапсырма)
5. Мақпырұлы С.Адамтану өнері. Алматы: Арыс, 2009.-214 б.
6. Мұхамеджанов Қ. Таңдамалы шығармалар. Үш томдық. 2-т. Пьесалар, портреттер, өнер жайлы ойлар. – Алматы: Атамұра, 1998-320б.
7. Балғабаев С. Ең әдемі келіншек. Пьесалар. – Алматы: Атамұра, 2006-225б.