Салық жүйесіндегі жер салығы қызметін дамыту жолдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Қысқартулар мен белгілеулер . . . 3

Кіріспе . . . 4

1 Жер салығының теориялық аспектілері

1. 1 Жер салығының экономикалық мәні және қалыптасу кезеңдері . . . 8

1. 2 Бюджеттің кіріс көзін құраудағы жер салығының атқаратын ролі және жер салығы түсімдерін болжау . . . 14

1. 3. Жер салығы - меншікке салынатын салықтардың бірі ретінде . . . 20

2 Қазақстан Республикасында жер салығының төлену және есептелу жағдайын талдау

2. 1 Жер салығының алыну механизміне экономикалық талдау жүргізу . . . 23

2. 2 Жергілікті бюджеттерді қалыптастырудағы жер салығының қажеттілігін бағалау . . . 31

2. 3. Жер салығының есептелу тәртібінің ерекшеліктерін сипаттау . . . 36

3 Жер салығының тиімді төлену жолдарын жетілдіру шаралары

3. 1 Салық жүйесіндегі жер салығы қызметін дамыту жолдары . . . 44

3. 2 Жер салығын нарық талаптарына сай жетілдіру бағыттары . . . 48

3. 3. Қаржы жүйесінде салықтық жоспарлаудың тиімділігін арттыру жолдары . . . 52

Қорытынды . . . 57

Қолданылған әдебиеттер тізімі. . . . 60

Қосымшалар. . . . 64

Қысқартулар мен белгілеулер

ҚР - Қазақстан Республикасы

АҚ - Акционерлік қоғам

ҚҰБ - Қазақстан Ұлттық Банкі

ҚР - Қазақстан Республикасы

ЖК - Жарғылық капитал

ҚК - Косымша капитал

ЖШС - Жеке шаруашылық серіктестігі

МҚТП- Меншікті қаражаттың таза пайдалылығы

Кіріспе

Салықтар баршаға белгілі көптеген ғасырлар бойы қоғамның экономикалық базалық құрамы және мемлекеттің кірісін қалыптастырудың маңызды қаржылық құралы ретінде қолданылып келеді. Теориялық жағынан салық салу жүйесі - қоғамның әлеуметтік құрылымын танып білудің шартты жағдайы және объективті қажеттілігі.

Қоғамның даму процессінде әлеуметтік-экономикалық жүйедегі салықтардың атқаратын рөлі күн өткен сайын жаңа нысанға айнала отырып, артып келеді. Бұл әсіресе нарықтық қатынастардың қалыптасып дамуы жағдайындағы экономикадағы өрлеу кезеңдеріне тән нәрсе, өйткені салық салу жекелеген тұлғалардан бастап мемлекетке жеткенге дейін оның барлық деңгейіндегі әлеуметтік процесстерге әсер ете алатын бірден бір макроэкономикалық құрал болып табылады. Бұдан да басқа, халықаралық экономикалық қарым қатынастардың ұлғаюуына байланысты салық жүйесі белгілі бір жекелеген елдердің ішкі жұмысы болудан қалды. Осылайша, салық салудың бір жағынан шаруашылық байланыстарға терең бойлауы, екінші жағынан оның жалпылығы қазіргі кезде салықтардың атқаратын рөлінің жан-жақты қанат жаюына жағдай жасап отыр.

Егер салықтардың қажеттілігі мемлекеттің саяси, экономикалық, қала берді, әлеуметтік мақсаттары мен міндеттерінен туындайтынын білсек, онда салықтардың әлеуметтік процесске әсер ету мүмкіндігінің бар екендігі көптеген жағдайларда ескерілмегендігін байқауға болады.

Сонымен бірге, берілген анықтамаларда мемлекет өз қызметін жүзеге асыру барысында мәжбүрлеуші, ал халық шарасыздықтан салық төлейтін мәжбүрленуші тұлға ретінде көрініп отыр. Сондықтан, салықтарды қоғамның, сол арқылы ондағы тұрғындардың өмір сүруіне қажетті қаражат көзі деп қарау керек және нарық субъектлері (заңды және жеке тұлғалар) оны ерікті түрде, қиналмай төлеуі керек, осы тұрғадын алып қарайтын болсақ салыққа, біздіңше, мынандай анықтама беруге болады: «салық дегеніміз - заңды және жеке тұлғалар міндетті түрде төлейтін, қоғамның әлеуметтік және экономикалық дамуына қажетті қаражат көзі».

Қазақстанның нарықтық экономикаға көшуі экономикалық процестерді басқару тәсілдерінің сапалы түрде өзгеруіне негіз жасады. Мемлекеттің шаруашылық субъектілерімен арасындағы қарым-қатынасты қалпына келтірудің басты құралының бірі болып жер салығы саналатыны сөзсіз. Сондықтан да, «Жер салығының экономикалық мәні және олардың салық жүйесіндегі ролі мен дамуы» тақырыбында дипломдық жұмысты таңдауыма себеп болды.

Жер - белгілі бір өлшемдегі пайдалану мүмкіндігі орасан зор табиғи байлық. Адамзат жерді пайдалану арқылы өзінің қажеттіліктерін қанағаттандырып келеді.

Жер салығы - жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті орган әр жылдың 1 қаңтардағы жағдай бойынша берген жерлердің мемлекеттік сандық және сапалық есебінің деректері негізінде меншік құқығын, тұрақты жер пайдалану құқығын, тұрақты жер пайдалану құқығын, өтеусіз уақытша жер пайдалану құқығын куәландыратын құжаттарға сәйкес есептеледі.

Бюджетке жер салығын төлеу жер учаскесінің орналасқан жері бойынша жүргізіледі. Салық жылы ішінде елді мекенді қоныстың бір санатынан басқа санатына ауыстыру кезінде ағымдағы жылғы жер салығы салық төлеушілерден осы елді мекендер үшін бұрын белгіленген ставкалар бойынша, ал келесі жылы - қоныстардың жаңа санаты үшін белгіленген ставкалар бойынша алынады.

Қазіргі уақыттағы салық жүйесіндегі жер салығының есептелу және төлену ерекшеліктерін, сондай-ақ бюджет түсімін қалыптастырудағы экономикалық ролін айқындау - дипломдық жұмыстың өзегі.

Жер салығын төлеу бойынша салық міндеттемелері туындаған күннен кейінгі, белгіленген кезекті мерзім салық міндеттемелері туындаған кезде салық кезеңінде салықтың ағымдағы сомаларын төлеудің бірінші мерзімі болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты жер салығының экономикалық мәнін, шығу эволюциясы мен атқаратын қызметін, сондай-ақ мемлекеттік мүдделерді іске асырудағы басымды бағыттарын айқындау.

Дипломдық жұмыстың мақсатына сәйкес келесідей міндеттер қарастырылды:

Қазақстан Республикасы салық жүйесіндегі жер салығының экономикалық мәнін сипаттау;
жер салығын төлеушілер мен салық салу объектілерін айқындау;
бюджет түсімін қалыптастырудағы жер салығының экономикалық қажеттілігін анықтау;
жер салығының есептелуі мен төлену тәртібін талдау;
жер салығының экономикалық ролін арттыруға байланысты ұсыныстар жасау.

Дипломдық жұмыс құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында жер салығының экономикалық мәні және қалыптасу кезеңдері, сондай-ақ бюджеттің кіріс көзін құраудағы жер салығының атқаратын ролі сипатталады.

Екінші тарауда жер салығының алыну механизмі, сонымен қатар жергілікті бюджеттерді қалыптастырудағы жер салығының қажеттілігі және жер салығының есептелу тәртібінің ерекшеліктері талданады.

Үшінші тарауда жер салығының уақытылы да тиімді төлену жолдарын жетілдіру шаралары қарастырылады.

Бүгінгі күнге дейін алынған салық салудың тәжірибесі көрсетіп бергендей, әрбір салықтың салық салу объектісі мен салық базасын анықтауда, бюджетке есептелу және төлену тәсілдерінде айырмашылықтар болатыны айдан анық. Мемлекеттің экономикалық саясатына байланысты салықтардың түрі мен саны өзгеріп отырады. Салық түрінің көбейген сәттерінде мемлекет алдында тұратын басты проблема, ол салық ауыртпашылығын қалай дұрыс бөлу, сөйтіп әлеуметтік әділеттілік пен экономикалық тиімділікке, бюджет пен халық арасындағы түсіністікке қол жеткізу. Осы түсіністік әсіресе жер салығын салу барысында қажет. Мемлекеттік бюджет пен ауыл шаруашылық өнімдерін өндірушілердің арасындағы қарым-қатынас ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруді көтеруі тиіс. Әдетте тәжірибе көрсеткендей, аграрлық саладағы салық салу жүйесі негізінен фискалдық қызметтерді орындаумен ғана шектелетіндіктен және кейбір салық шараларының мақсатты пайдалану мәселесінен тыс жататындықтан тиімділігі аз болып келді.

Ауыл шаруашылық жерлерін ақшалай бағалауды анықтау, оны баға саясаты жүйесінде қолдану қазіргі қолданылып жүрген бонитет балы негізінде емес, салық ставкасының ғылыми негізін құруға септігін тигізері сөзсіз.

Біріншіден, ауыл шаруашылығында экономикалық өркендеу процесі табиғи дамумен қатар жүреді. Сондықтан, өндірісте табиғи факторларға көп көңіл бөлінеді. Қазақстандағы жиі қайталанатын табиғаттың жағымсыз жақтары егін шаруашылығына, яғни астық жинауда көп қиыншылықтар туғызады, содан келіп ауыл шаруашылық мекемелерінің экономикалық тұрақсыздығы пайда болады, өндірістің табыстылығы төмендейді. Сол себепті, салық жүйесі аталған табиғи факторларды ескере отырып салық салу саясатын қалыптастыру керек. Салық берешектерінің шамадан тыс өсіп кетуі ауыл шаруашылық мекемелерінің айналым қорларының азаюына, өндірістің құлдырауына, содан келіп олардың банкрот болуына итереді.

Екіншіден, ауыл шаруашылығында өндірістік құрал ретінде биология заңдарымен дамитын тірі организмдер, мал мен өсімдік, саналады. Осыдан келіп, салысалу жүйесі ауыл шаруашылығында экономикалық даму процесін ынталандыруы үшін ол табиғаттың дамуының биологиялық заңдылықтарын ескеріп отыруы қажет.

Үшіншіден, ауыл шаруашылығында жұмыс кезеңі өндіріс кезеңі мен сәйкес келмейді. Өндіріс кезеңі адам баласының еңбегі мен уақытының тікелей қатысуымен байланысты. Адам уақыты мен өндіріс уақытының арасындағы айырмашылық әсіресе, өсімдік шаруашылығында көрінеді.

Барлық жерлер салық салу мақсатында олардың арналған нысанасы мен тиесілілігіне қарай мынадай санаттарға бөлінеді: ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер; елді мекендер жерлері; өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы емес мақсаттағы жерлер (өнеркәсіп жерлері) ; ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлері сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жерлер (ерекше қорғалатын табиғи аумақ жерлері) ; орман қорының жерлері; су қорының жерлері; запастағы жерлер.

1 Жер салығының теориялық аспектілері

1. 1 Жер салығының экономикалық мәні және қалыптасу кезеңдері

Жер салығы - жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті орган әр жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша берген жерлердің мемлекеттік сандық және сапалық есебінің деректері негізінде меншік құқығын, тұрақты жер пайдалану құқығын, өтеусіз уақытша жер пайдалану құқығын куәландыратын құжаттарға сәйкес есептеледі. Жер салығы Қазақстан Республикасында 1992 жылы енгізілді.

Жер салығын енгізу мынадай мақсаттарды көздейді:

- экономикалық әдістерді жерді ұтымды пайдалану;

- тұлғаларды жерге орналастыру;

- жердің құнарлығын арттыру;

- жерді қорғау жөніндегі шараларды енгізу үшін төлемдер төлеу;

- аумақтың әлеуметтік-мәдени дамуы үшін бюджет кірістерін қалыптастыру.

Шаруашылықтың әкімшілік-командалық жүйеден нарықтық жүйеге өту біріншіден жаңа салық жүйесін құрумен тығыз байланысты, ол дегеніміз еліміздің кризистен шығуына және кәсіпкерлікті дамытуға ықпал етеді деген сөз. Салық жүйесі арқылы мемлекет республикалық және жергілікті бюджеттерге керекті негізгі бюджеттік түсімдерді қамтамасыз етеді.

Қазақстан аумағында жүздеген жылдар бойы өзіндік салық салу жүйесі қалыптасты. Бұл жүйе бір жағынан өзіндік салт-дәстүрге, тарихи тәжірибеге, әлеуметтік-саяси және экономикалық байланысты дамыса, екінші жағынан Ресеймен арадағы сауда, шаруашылық және экономикалық байланыстар негізінде, сондай-ақ көршілес Бұхар, Қоқан хандықтарының арадағы болған мәселелер негізінде дамыды.

Табиғатының қатал болуы, қуаңшылық жағдайлар, жауынның, су қорларының аз болуы қазақ халқы үшін көшпенділік мал шаруашылығымен айналысуға алып келді. Көшпенді рулар мен одақтардың хандары мен билері, сұлтандары жайылымдық жерлерде иеліктер орнатты. Бұл жөнінде А. Левшин былай деп жазады: «Қырғыздардың ұлылықтары халықтан төлемдерді мал түрінде және зат ретінде ешқандай белгіленген тәртіпсіз жағдайларда алып тұрды»1.

Қазақтардан салық алу тәртібін қалыптастыру ХVІІ ғасырға тән болды. Сол кезде Тәуке ханға (1680-1718) міндетті салық төлеу (зекет), яғни мал шаруашылығымен айналысатын аймақтарда малдың 1/20 бөлігін, егіншілікпен айналысатын аймақтарда егіннің 1/10 бөлігін төлеу іске асырылды.

Ішкі Ордада феодалдық төлемнің жүйесі сөгіле, зекет, хан-киіз, пішен салық түрінде қалыптасты. Соғымды әрбір 15 бас сиырдан біреуін алатын еді, сөйтіп хан бір жылда соғым ретінде 800-1000 басқа дейін ірі қара алып тұрды. Хан табысының негізгі көзі зекет болды, одан 1849 жылы ғана ақша түрінде шаққанда 45746 сом күміс түсім түсті. Хан қазынасына шаруалардың дайындаған шөбі мен мал өнімдерінің бір бөлігі алынып отырды.

Хандық билік жойылғаннан кейін де жағдай түзеле қоймады, Қазақстан территориясы Ресей империясының бір бөлігі болып хабарланды. 1867-1868 жылдары ереже бойынша Қазақстан жері мемлекет меншігі делініп, қазақтардың ауылдық қауымдастықтарына берілді. Жеке меншік жер болып тек патшаның үкімімен хан тұқымына ғана бөлінген жерлер саналды. Орта жүз қазақтарының ішкі өмірінің тәртібін анықтайтын сібір қазақтары туралы Жарғыға сәйкес қазақ тұрғындарына ясак түріндегі натуралды түрдегі салық салынды.

Қырғыздар ясакты малмен әр жыл сайын 100 ден 1 бас көлемінде төлеп тұрды, бұған түйе жинау қосылған жоқ.

Мал саны жалпы халықтық санау кезінде анықталып, 3 жылға дейін тұрақты болатын болды.

Одан кейін ясак кібіттік алымға ауыстырылды, солай бола тұрса да кейбір аудандарда екеуі бірдей қолданылып отырды.

Көшпенділіктен отырықшылыққа аусу кезінде егіншілікпен айналысатын түземдердің жерлерінен егін көлемінің 1/10 мөлшерінде жер салығы алынды.

ХІХ ғасырдың 70 жылдарынан бастап патша үкіметі белсенді түрде қазақ жерін колонияландыру мақсатында жаппай жер аудару саясатымен айналысты. Көшкендерге жеңілдіктер, соның ішінде салық төлеуден босату берілді. Көшіп келген шаруаларды қолдау мақсатында үкімет көші-қон жер қорын құрды. Бұл қорды құру үшін жергілікті халықтың қолайлы деген жерлерін тартып алып отырды. Сөйтіп жергілікті халықтың ашу-ызасын тудырды. Қырғыздар бірінші мемлекеттік думаға сайлауға дайындық кезінде конституциялық-демократиялық партияның бағдарламасын қабылдады. Себебі олардың көздегені қазақтардың жерін мемлекеттендіруді және қазақ жеріне орыс мұжықтарын көшіріп әкелуді жою, тоқтату еді. Дегенмен, олардың мақсаттары орындалмады, қазақ жерін жаулап алу одан әрі жалғасты.

Ресей патшалығындағы келесі жер қатынастарының кезеңі столыпин реформасымен байланысты болды, бұл реформа 1917 жылғы қазан революциясына дейінгі Ресейдің жер құрылысын анықтап берді.

Столыпиндік аграрлық заңнама 1906 жылдан бастап шаруалардың құрамдардан шығуына, ал 1907 жылдан бастап шаруалардың жер үшін салығы азайды, тіптен толық жойылды деуге болады. Шаруалардың жеке жерлері пайда бола бастады, міне осы жер қожайынының өз өнімін шығаруына оң әсер етті.

1917 жылға жейінгі жер қатынастарының даму кезеңін және столыпин реформасының кезеңдерін талдай келіп, ауыл шаруашылығы өнімінің өндірісінің тиімділігін арттыруға қол жеткізілгенін көруге болады.

Столыпин реформасы қазақ жерін де шарпып өтті. Қазақ жері мемлекеттік меншікте деген желеумен орталық көп қоныстанған губерниялардағы жері аз шаруаларды шығысқа қарай көшіріп, елдің орталығындағы аграрлық саладағы саяси бағытты әлсіретіп бақты.

Бұл кезең К. Д. Дильяровтың «Қайта құрылған аймақ» деген кітабында статистикалық деректерге сүйене отырып патшалы үкіметтің колонияландыру саясаты жақсы суреттелген. Сонымен, 16 жүзжылдықта басталған қазақ халқының жерін талан-таражға салу XIX ғасырдың аяғында, әсіресе XX ғасырдың басында кең етек алды. Барлығы 45 миллион ондық жер, немесе 1917 жылдың басында Қазақстанда болған барлық ауыл шаруашылық жерінің 24 пайызы тартып алынды.

Сөйтіп, қазан революциясына дейінгі Қазақстандағы жер қатынастары патша саясатын қолдауға арналған Ресей империясының заңымен реттеліп отырды.

Қазақстан үшін салық салу жүйесін дамытудағы жаңа кезең 1917 жылғы қазан революциясынан кейін басталды. Бұл кезеңде ауылдарда азық-түлік төлемі жиналды, ол бойынша шаруалардан жанұясын асырау үшін керекті ең төменгі деңгейдегі қаржыдан басқасы түгел алынды. Соның кесірінен шаруа егістікті және одан алынатын өнімді ұлғайтуға ешқандай қызығушылық білдірген жоқ. Мемлекетің қажеттілігін қамтамасыз ету үшін керекті астық көлемінің жоспары жергілікті губерния, уезд, болыс, ауыл, селоға дейін жеткізілді. Ол жоспарға қалада тұратын тұрғылықты адамдарға керекті астық көлемі де қосылып берілді. Бірінші кезекте астық жиналып, нан мен ет дайындалды, сосын барып азық - түлік заттары мен ауыл шаруашылық шикізаттары мен майлар шығарылды.

Бірақ, осы жағдайда мемлекет экономикасын, оның ішінде ауыл шаруашылығын, ұстап тұру мүмкін және одан әрі дамыту емес еді. Сондықтан жаңа экономикалық саясат пайда болды. Ол жұмысшыларға өндіріс көлемін, ал шаруаларға егін шаруашылығы көлемін ұлғайтуға жағдай жасады.

Бұл жерде шаруа азық-түлік салығын төлегеннен қалған барлық өнімін базарға еркін сатуға мүмкіндік алды. Сонымен қатар салық мөлшері де азайды. Егер 1920-1921 жылдары алтынға шаққанда 650 миллион сом салық жиналса, осы азық-түлік салығын енгізгеннен кейін бұл сома 370 миллионға әрең жетті.

Осы кезеңде барлық мемлекеттік және кооперативтік кәсіпорындардан 8 пайыз мөлшерінде пайдадан алынатын салық алынатын болды. Бұл салық түрі 1925 жылға дейін ғана өмір сүрді де, одан әрі пайданың мөлшеріне байланысты құбылмалы болып есептелді.

Сол кезде жанама салықтар еңбекшілерге салынатын салықтар болып есептелсе де, мемлекет тікелей салықтарға көп мән берді. Д. Черкиннің айтуы бойынша, 1922-1923 жылдары тікелей салықтардың көлемі бюджетке түсетін барлық түсімдердің 43 пайызын құраса, 1923-1924 жылдары - 45 пайызын, 1925-1926 жылдары - 82 пайызын құрады.

1917 жылдан кейін енгізілген және ауыл тұрғындарына салынған салықтардың бірі еңбек және арба төлемі болды. Еңбек төлемі отынды дайындау, тиеу, түсіру жұмыстарына қатысқандардан алынса, арба төлемі жүкті тасымалдауға қатысқан ауыл тұрғындарына салынды. 1921 жылы еңбек және арба төлемі еңбек және арба салығына ауыстырылды. Бұл салық түрінің есептелу тәртібі сақталғанмен, бір адамға шаққандағы жұмыс уақытының ұзақтылығы ескерілетін болды. Ол жылына 4 күннен аспауы тиіс болды. Жұмысқа 18-50 жастағы ерлер мен 18-40 жастағы әйелдер тартылды.

Ауыл тұрғындары жергілікті салықпен бірге жалпы азаматтық салықты да төлейтін болды. Жалпы азаматтық салықты еңбекке жарамды 17-60 жастағы ерлер мен 17-55 жастағы әйелдер төлейтін болды. Бұл салықты 1921-1922 жылдары астық шықпайтын аудандарға жатқызылған жерлердің тұрғындары және азық-түлік салығын төлеушілер төлеуден босатылды. Салық ставкасы салық төлеушінің әлеуметтік жағдайына байланысты 50 тиыннан 1 сом 50 тиынға дейінгі мөлшерде тұрақты түрде анықталды.

Елімізде ақша реформасын жасау азық-түлік салығын реформалауға әкеліп соқты. Салық салу объектісі бір адамға есептеліп анықталды. Бұл жерде мал мен егістік жер көлемі қосылған жоқ, ал көбейтілу әдісімен алынды, ол дегеніңіз жердің әр ондығынан салық есептеуге әкелді. 1924 жылдан бастап мал мен егістік жер көлемі қосылып есептелді де, әр мал басы 0, 8 ондық егістікке тең болатындай коэффициент қолданылды. Соның салдарынан, көп мал мен жер көлемі бар шаруа қожалықтары көп салық ауыртпалығын көтерді. Сөйтіп олардың бөлінуіне әкеліп соқтырды.

1930 жылға дейінгі салық жүйесі бойынша ауыл шаруашылық салығының негізін жеке шаруашылықтар құрады. Бұл жүйе колхоздар мен жеке шаруашылықтарға көп жеңілдік берді. Ауыл шаруашылық салығынан босатылған шаруашылықтардың үлес салмағы 1929-1930 жылдары 39, 8 пайызды құрады. Бұл жоғары көрсеткіш ауылдардағы орташа тұрғындардың өкілдеріне көп жеңілдік берілуіне байланысты еді. Жер салығының мұндай кезеңдегі қажеттілігі жалпылай коллективтендіру жағдайында жарамсыз болып қалды.

Қайта құрудың қажеттілігі колхоздастыру құрылысының дамуына байланысты болды. 1930 жылға дейінгі салық жүйесі бойынша жерді бірігіп өңдейтін серіктестіктер үшін табыс жалпы негізде жеке шаруашылықтармен бірдей есептелді. Барлық табыс сомасынан серіктестік мүшелеріне бөлінбейтін және ортақ пайдалануға қалатын бөлігі алынып тасталып отырды. Қалғаны серіктестік мүшелеріне бөлініп, әрқайсысынан салық ұсталды. Сөйтіп, салық серіктестікке емес, оның мүшелеріне салынды.

Артелдер мен коммундарда салық салынатын табыс колхоздағы жан басына бөлінді және осы аудандағы жеке шаруашылықтардың жан басына шаққандағы орташа табысымен салыстырылып шығарылды. Егерде колхоздағы жан табысы жеке шаруашылықтағыдан жоғары болса, онда ол табыс соған дейін азайтылып, қалғаны жалпыға бірдей шкаламен есептелді. Колхозда жан басына шаққандағы орташа табыс 30 сомнан аспаса, онда колхоз салық төлеуден босатылды, ал 30 сомнан асып кеткен жағдайда артел үшін салық көлемінен 25 пайыздық жеңілдікпен, коммун үшін 30 пайыздық жеңілдікпен салық салынды.

Колхоздарға салық салудың жеңілдетілген түрі болғанмен жалпылай коллективтендіру жағдайында бұл жүйе әрі қарай реформалауды керек етті. Оған қоса, бұл жүйе өте әділетсіздікті көрсетті, себебі колхоздар әр түрлі табыс алса да, салық сомалары бірдей болды.

Қазақстан шаруаларын социалистік жолға еріксіз күшпен салу өте қиын да күрделі процесс болды. Қазақтардың көптеген ғасырлар бойғы қалыптасып келе жатқан салт-дәстүрлерін дамытуға тиым салу, қазақтарды отырықшылдыққа әкелу қазақ халқы үшін 1930-1933 жылдардағы жаппай қырғынға ұшырауға алып келді, бұл жағдайға тек объективті қиыншылықтар ғана емес, республика басшы қызметкерлерінің субъективті істері де себеп болды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.