Салық және салық жүйесінің түсінігі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

ҚР салық жүйесі және оларды шетел тәжірибесі негізінде дамыту жолдары

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

ҚАРАҒАНДЫ

2009

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

ҚР салық жүйесі және оларды шетел тәжірибесі негізінде дамыту жолдары

Студент

Ғылыми жетекші,

аға оқытушы

Қарағанды

2009

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1. САЛЫҚ ЖӘНЕ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Салық және салық жүйесінің түсінігі

1. 2 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасу принциптері

1. 3 Салықтардың сыныптамасы

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

2. 1 Қазақстан Республисының салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері

2. 2

2. 3

3. ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІ НЕГІЗІНДЕ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМШАЛАР

МАЗМҰНЫ

1. САЛЫҚ ЖӘНЕ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Салық және салық жүйесінің түсінігі

1. 2 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасу принциптері

1. 3 Салықтардың сыныптамасы

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

2. 1 Қазақстан Республисының салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері

2. 2

2. 3

3. ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІ НЕГІЗІНДЕ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ

КІРІСПЕ

Салықтар, әлеуметтік және экономикалық әскери қорғаныс, құқытық қорғаушылықтарды, негізгі ғылымды және тағы басқаларын дамытудағы қызметтерді орындауға қажетті мемлекеттің ақшалы (бюджеттік және бюджеттен тыс кірістер) кірістерін қалыптастырумен байланысты қаржылық қатынастарды бейнелейді. Олар жан-жақты дамыған шарықтық түріндегі экономикалық жүйені қалыптастыратын негізгі қаржы қасиетін бейнелеуші және сонымен бірге бастапқы категория болып табылады. Нақты нарықтық экономиканы қалыптастыру жағдайында салықтық нысан жалпы қаржылық өзіндік байланыс жүйесіне басым бола бастайды.

Салықтар ұлттық кірісті қайта бөлуде негізгі құрал болып табылады және мемлекеттік бюджет бөлігін қалыптастыруда қаржы ресурсының басым бөлігін жұмылдыруды қамтамасыз етеді. Салықтық түсім түрлері, олардың әрқайсысына назар аудару механизмі зандылық тәртіпте және сәйкесінше мемлекеттік басқару органдарымен бекітіліп анықталады. Салықтар фискалды, экономикалық, әлеуметтік мағынаға ие. Мемлекет көмегімен елдегі экономикалық процестерді белсенді реттей алады: қоғамдық өндірістің дамуына мүмкіндік тудырады немесе оның өсу қарқынын ұстап тұрады.

Осыған байланысты дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі- Қазақстанда бюджеттік кірістің негізгі бөлігі (80%-ға дейін) салықтық түсім есебінен және елдің әлеуметтік-экономикалық даму көлемінен қалыптасады.

2009 ж. 1 қаңтарынан бастап республикада жаңа Салық Кодексі енгізілді. Жаңа Салық кодексі Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2008ж 6 ақпанда Қазақстан халқына «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру - мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты жолдауына сәйкес құрылды. Онда салық жүйесін Қазақстанның жаңа сатыдағы дамуының міндеттерімен сәйкестендіру қажет делінген.

Қазіргі уақытта салық жүйесінің стратегиялық мақсаты болып экономиканы жаңашаландыру мен әртарптандыру арқылы көлеңкелі экономикадан бизнесті шығару. Бұл мақсатқа жету үшін мыналарды орындау керек:

тікелей әрекет ету заң қағидасын іске асыру;
шикізаттық емес экономика секторына салынатын жалпы салықтық жүктемені төмендету;
экономиканың жаіғыруы мен әртараптануына қолайлы жағдайлар жасау;

салықтық әкімшілікті жетілдіру мен салықтық процедураларды оңайлату арқылы бизнес жүргізу үшін шарттар жасау

Дипломдық жұмыстың мақсаты - салықтың экономикалық мазмұнын оқу, елдегі салық салу механизімі және оның мемлекет бюджетінің кіріс бөлігіне әсер етуін талдау.

Дипломдық жұмыстың мақсатына жету үшін келесідей тапсырмалар көзделген:

1. Салық және салық жүйесінің түсінігін түсіну;

2. Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасу принциптерін қарастыру;

3. Салықтардың сыныптамасын сипаттау;

4. Қазақстан Республисының салық жүйесінің қалыптасу кезеңдерінің маңызын ашу

7. Шетел салық жүйесін қарастыру

Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында салықтың дамуын және

пайда болуы олардың тарихы қарастырылады, сондай-ақ экономикалық мазмұны ашылып ұсынылады.

Ал, екінші тарауда Қазақстан Республикасының қалыптасу кезеңдері, төлемдері және есептен шығару тәртібі зерттеледі, бюджеттегі олардың түсімдерін талдау, ел экономикасындағы салықтың ролі анықталады.

Үшінші тарауда дамыған жетекші елдердің салық салудағы шетелдік тәжірибесі қарастырылады.

Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі ретінде Қазақстан Республикасының заңдары, нормативтік және заң актілері, отандық және жетекші шетел экономистерінің ғылыми еңбектері, монографиялары, мерзімді басылым мақалалары, кезеңді басылымдардағы ақпараттар, статистикалық материалдар болып табылады.

Дипломдық жұмыс әдістемелік нұсқаудың талаптарына сай орындалған.

1. САЛЫҚ ЖӘНЕ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

Салық және салық жүйесінің түсінігі

Салықтар дегеніміз, жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында, мемлекеттік жоғарғы өкілді орган қабылдаған нормативті акті заңның негізінде, сондай-ақ, заңда белгіленген мөлшерде және уақытта заңды және жеке түлғалардан міндетті түрде, қайтарылмайтын және ақысыз негізінде бюджетке алынатын ақшалай төлемдер. Салықтар дегеніміз - мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер.

Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекетті ұстау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет.

Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық категория. Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай - ақ шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.

Қазіргі нарықтық экономика жүйесінде салықтардың алатын орны өте зор. Салықтар мемлекеттік бюджеттің негізгі бөлігі. Бүгінгі күнде салықтар әлеуметтік сферада және экономикалық реттеуде негізгі инструмент ретінде көрініс табады, өйткені мемлекет салық жүйесінің көмегімен ұлттық табысты қайта бөлу кезінде өзінің әсерін тигізе алады. Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер болып табылады. Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында. Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына бейімделеді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олар - дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді. Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістері және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады. «Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын салық түрлерінің, оның құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, салық қызметі органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттің салық жүйесін құрайды. Осы берілген түсінікті жан-жақты талдап, салыстыру мақсатында басқа да авторлардың көзқарасына тоқталамыз. Белгілі философ Френсис Бэкон салықтарды төлеу әрбір азаматтың қасиетті борышы деген еді.

Салық мәселесі мен салық салудың тамыры ғасырларға тереңдеп кеткен. Ал, оларға ғылыми көзқарас ХҮІІ-ХІХ ғасырларда пайда болды. Оған дәлелді теориялық экономия классикалық мектебі ағылшын өкілдері еңбегінен табамыз: В. Петти (1623-1687ж. ж. ) „Салық пен жиынтық трактаты” - (1662ж), Д. Рикардо „Салық салу және саяси экономияның басталуы” - (1817ж. ), "Салықтар - ел капиталы немесе кірісінен алынып, үкімет иелігіне түсетін өнімнің бөлігі" деп көрсетті ол. А. Смит „Халықтар байлығының себептері мен табиғатын зерттеу” - (1776ж. ) салық салудың принциптерін айқындаған.

Салық теориясына Ресейдің ғалымдары да өзіндік үлес қосты. Н. Тургенев Ресей экономикасын зерттей отырып, былай деді: " Салық - қоғамның немесе мемлекеттің бір мақсатқа жетудегі мәні. Халық мемлекетке бірігіп, оған басшылық жасауға және салық салуға құқық берді ".

Ал А. Соколов: " Салық дегеніміз мемлекет шығындарын жабу және экономпкалық саясатты шешу үшін кәсіпкерлерден алынатын мәжбүрлік алым " деп көрсетті. Соколовтың бұл анықтамасы салыктың түпкі мәнін көрсетеді. Ол тек ғана салықтың фискалдық кызметін жүргізіп қоймай, осы жиналған салықтарды мемлекеттің саясаттарын жүргізуге қолдану қажеттілігін айтады.

Мысалы, Гуреев В. И. салықтарды “міндетті жарна” деп атайды және мынадай түсінік береді: " міндетті жарна дегеніміз заңды және жеке түлғалардың кәсіпкерлік қызметтерінен және басқа түсім көздерінен тапқан табыстарының бір бөлігін заңмен белпленген тәсілмен ақшалай түрде алу ".

Ал салық жөнінде, мемлекеттің заңды және жеке тұлғалардан тиісті деңгейде бюджетке алатын міндетті жарнасы деген анықтама берген. Белгілі ғалым Пепеляев С. Г. салыққа мынадай анықтама береді “салық мемлекеттің өкімет билігі субьектілерінің төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету мақсатында, мемлекеттік мәжбүр етумен қамтамасыз етілген міндетті, қайтарылмайтын және дербес ақысыз түрінде заңды және жеке түлғалардан заңда белгіленген тәртіппен алынатын меншіктері”.

Осы автордың айтуы бойынша, егер қандай да болмасын міндетті төлемді алу заңда белгіленіп, негізделмеген жағдайда, оларды алу заңсыз болып табылады. Ал салық телеуші бұл жерде азамат ретінде емес, сонымен қатар меншік иесі де болғандықтан салықтарды төлеу оның жеке меншік жөніндегі құқығынан шығатын әлеуметтік міндеті.

Қазақстандық, белгілі экономист-ғалым Қарағүсова Г. Ж. " салықтар деп, жалпы мемлекеттік мұқтаждықтарды өтеуге жұмсалатын және қабылданған заң негізінде мемлекетке алынатын еріксіз немесе міндетті алымдарды айтады" деген анықтама береді.

Қаржылық қүқық саласының Қазақстан бойынша берілетін бір әйгілі ғалымы Худяков А. М. өз еңбегінде салықтардың түсінігін беріп қана қоймай, олардың басқа төлем түрлерінен ажыратуға қажетті ерекшеліктерін ашып көрсеткен. Бұл ерекшеліктер салықтардың өз қүқылық және экономнкалық табиғатына тән белгілер болып табылады.

1 Салық-әрқашан мемлекет тарапынан енгізілінеді және алынады. Бұл жерде мемлекет саяси субъектісі ретінде көрінеді.

2 Салық-мемлекеттің біржақты түрде белгілейтін төлемі. Бұл жерде мемлекет салық төлеушілердің келісімін қажет қылмайды. Осы айтылған жағдайлар Конституция баптарында көрініс тапқан: Заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міңдеті болып табылады.

3. Салық- әрқашанда ақшадай түрдегі төлем. Осы белгісі бойынша салықтар әртүрлі мүліктік міндеттемелердің - тәркілеу, реквизициялау және т. б. ерекшеленіп тұрады.

4. Салық- әрқашанда ақшаларды еріксіз алу. Бұл жерде салық төлеушіге оның ақшаларын еріксіз алу механизмі құрылады.

5. Салық- заң жүзінде белгіленген ақшаларды алу. Мемлекет салықтарды ашықтан ашық заңға негізделген күйінде алады. Яғни жеке меншіктегі ақшалар мемлекет меншігіне ауысады.

6. Салық- міндетті төлем. Салық төлеушінің салық телеу жөніндегі міндетті салық қызметі органдарының төленген салықты қабылдау жөніндегі міндетімен ұштасады.

7. Салық- тек құқылық формада қездесетін төлем. Салықтар нормативтік сипаттағы заң актілерімен белгіленеді.

8 . Салық- тек мемлекеттік кіріске түсетін төлем.

9. Салық- тұрақты ақша міндеттемелерін туғызатын төлем.

10. Салық- баламасыз төлем. Яғни, салық қандайда болмасын көрсетілген қызмет немесе сатып алған тауарларға төлейтін төлем емес, ол тек ақысыз төлем.

Салық жүйесінің үлгісі ағымдық салық саясатының міндеттері мен мақсаттарына сай болуы керек. Яғни бұл дегеніміз инфляцияға байланысты экономикада дағдарыс болып жатқанда, халық шаруашылығын басқаруы әлсірегенде және несие-банктік саласының әлсіреуі, ақша айналымының реттелмеуі кезінде салық жүйесі ықшамдалған сызба бойынша қызмет атқаруы тиіс.

«Жүйе» термині әртүрлі белгілері бойынша сыныпталған өзара байланысқан қосалқы жүйе элеметтерінің әрекетін білдіреді. Салық жүйесінің бірнеше анықтамаларына бар.

Мельников В. Д., Ілиясов К. К. салық жүйесін мемлекеттен жиналатын салық түрлері, олардың құрылу формалары мен әдістері және де салық қызметі органдарының жиынтығынан тұратынын анықтайды. /16, 286б. /

Оспанов М. Т. салық жүйесінің келесі анықтамасын береді.

Салық жүйесі - бұл ағымдағы уақытта қолданылатын, ставкалары, төлеушілері және салық салу объектісі, тәртібі, шарттары және төлеу кезеңі, есеп және есеп беру тәртібі көрсетілген, әкімшілік жағдайларға сәйкес келетін салықты басқару жүйесінен құралатын және заңнамалық бекітілген барлық салықтардың жиынтығы. /21, 59б/

Камаев В. Д. салықтарды мемлекетте алынатын салықтардың, алымдардың, баждардың және басқа да төлемдердің және олардың құрылу формасы мен әдістерінің жиынтығы салық жүйесін құрады деп есептейді. Заңды және жеке тұлғалардың мемлекеттің қаржылық ресурстарының құрылуына қатысуы міндетті деп қарастырады. 12, 378б/

Осы анықтамалардың әрқайсысы салық жүйесін сипаттайды, бірақ біздің ойымызша Оспанова М. Т. анықтамасы жайылыңқы өріс алған. «Салық жүйесіне»теориялық талдау жүргізе отырып өз анықмамызды береміз.

Салық жүйесі өз кезегінде мемлекетпен өндіріп алынатын салықтардың және басқа міндетті төлемдердің жиынтығынан, нормативті-құқықтық баз негізде салықтар өндірілінетін, салықтардың және басқа да міндетті төлемдердің дұрыс есептелуін және уақытылы төленуін бақылайтын салық органдарының қызметінен құрады.

Өндірістік тұрақты нарықтық экономикалық дамыған елдерде

Салық салу объектісі ретінде табысты артықшылық қолдану үлгісін қолдану тиімді.

Ал дамып келе жатқан елдерде тауар және қызмет өтізу айналымын және құнын салық салу объектісі ретінде қолданған дұрыс.

Салық жүйесі үш негізгі элементтерден тұрады:

мемлкетте қолданылатын барлық салықтардың жиынтығынан;
салық салу тәртібін анықтайтын заңнамалық база (жарлықтар, заңдар, кодекстер) ;
Салық саясатын жүзеге асыратын мемлекеттік органдардан тұрады.

Салықтар салық жүйенің негізін құрайды. Салықтардың

мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну қажет. Салықтар сипатына қарай экономикалық және заңдық белгілер тән және олар бір бірімен тығыз байланысты.

Салықтардың экономикалық белгілеріне келесілер жатады:

ақша түрінде жүргізілетін төлем ретінде;
қайтарылмайтын;
эквивалентсіз;
салық салу объектісінің болуы;
салық субъектісінің айқындылығы;
салық мөлшерінің айқындылығы;
төлеу мерзімі белгіленген;
салық мемлекет табысы болын табылады.

Салықтардың заңдық белгілерілеріне келесілер жатады:

салықтың мемлекетпен бекітілуі;
салықтың тек құқықтық формада болуы;
салық заң негізінде алынуы;
салық төлеуде мемлекеттік бақылаудың болуы;
тиісті органмен, салықты және тиісті құқықтық форманы бекіту;
мемлекеттік жауапкершілік шарасымен салық төлеуді қамтамасыз ету;
салықпен түрақты қаржылық міндеттемелерді тудыру;
салықты төлеу - заңдық міндеттеме;
салық - міндетті төлем;
мемлекет салық арқылы өзінің бір жақты еркін білдіреді. /25, 81б/.

Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне тікелей қатысты.

Салықтарға өзіне тән қызметтері бар. Оларға мыналар тән:

реттеушілік;
фискалдық;
қайта бөлу.

Жоғарыда көрсетілген негізгі функциялармен қатар салықтардың ынталандыру, бақылау функцияларын атап кетуге болады.

Реттеушілік қызметі - салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтар реттеу жүзеге асырылады. Ол халық шаруашылығының дамуына қабылдаған бағдарламаларға сәйкес ықпал етеді. Бұл кезде салықтардың нысандарын таңдау ставкаларының алу әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктерімен шегермелер пайдаланады. Бұл реттегіштер қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымына, қордалану мен тұтыну ауқыбына ықпал етеді. Салықтық реттеудің ең басты мақсаты - өндірістің дамуына ықпал ету. Салық түрлері, салық салу әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып саналады.

Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдік инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсіпкерлікті дамыту жұмыстарын жүзеге асырады. Әрине, салықтық реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін, олардың басқа да экономикалық тетіктермен тығыз байланыста болуы қажет. Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңілдіктерінің алатын орыны ерекше. Себебі ғылыми негізделмеген, шектен тыс жоғары қойылған стафкалар кәсіпкерлердің ынтасын төмендетіп, өндірістің төмендеуіне және мемлекеттік бюджет кірісінің азайуына әкеліп соқтырады. Осы сияқты салық жеңілдіктерінің де теңсіз жағы және бар. Дамыған елдердің тарихынан салық ставкалары жөнінде мынаны байқауға болады:

а-егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының 50 процентінен асып кетсе, онда ол өндірістің тоқтап қалуына соқтырады;

ә-егер салық мөлшері салық төлеуші табысының 45-50 проценті аралығында болса, онда жай, ұдайы өндіріске әкеледі;

б-егер салық мөлшері, салық төлеуші табысының 35-40 проценті мөлшері аралығында болса, онда ұлғамайлы ұдайы өндіріске әкеледі.

Салықтардың екінші қызметі - фискалдық немесе бюджеттік қызметі. Бұл қызметі (функциясы) арқылы мемлекеттік бюджеттік кіріс бөлімі құрылып, салықтардың қоғамдық міндеті артады. Себебі, салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери - қорғаныс, тағы басқа да шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді. Фискалдық функция барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның көмегімен бюджеттік қор қалыптасады. Мұның өзі салықтардың қоғамдық міндеттерін арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің кірістерін толтыра отырып, экономиканы, әлеуметтік - мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі мемлекет пайдасына өтеді. Бұл қызметтің іс - әрекетінің көлемі ішкі жалпы өнімді салықтардың алатын үлес салмағы арқылы анықтайды. Соңғы жылдардағы мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасының ішкі өнімдегі салықтардың үлес салмағы 40 проценттен көбірек болып отыр. Бұл экономикасы дамыған басқа елдерден әлдеқайда жоғары. Еліміздегі мемлекет мүддесі үшін қаржы көздерін орталықтандырудың бір айғағы осы.

Қазахстан Республикасы Конституциясының 35 - бабында: заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің бұрышы әрі міндеті болып табылады деп - жазылған.

Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау тәсілдеріне қарай салық алудың мынадай төрт әдісі қолданылады: кадастырлык, салық төлеушінің декларациясы бойынша, табысты алу көзінен ұстап қалу, патенттік негізде.

Енді осы қызметтер жөнінде қалыптасқан, дәстүрлі көзқарастармен шектеліп қана қоймай басқа да авторлардың пікірлеріне тоқталайық. Белгілі экономист-ғалым Қарағұсова Г. Ж. айтуынша салықтардың атқаратын қызметтері мына төмендегідей болып келеді:

1. Фискалдық немесе жұмылдыру қызметі арқылы мемлекет тиісті шығындарын қаржыландыруға қажетті салықтарды жиыстырады;

2. Қайта бөлу қызметі арқылы мемлекет экономика аясының әртүрлі саласына ықпал етеді, әлеуметтік саясатты жүзеге асырады, табыстарды халық арасындағы әлеуметтік топтарға қайта бөледі, табысты өте төмен топтарға жәрдем береді. Мысал ретінде үдемелі ставкалы табыс салығын көрсеткен;

3. Ынталандыру қызметі - экономиканы дамыту, техникалық жаңарту және т. б, әртүрлі жағдайлар жасауды жүзеге асырады;

4. Шектеу кызметі, салық саясаты арқылы мемлекетке тиімсіз (пайдасыз) өндірістердің дамуын шектеу немесе тоқтата тұру больтп табылады;

5. Бақылау-есептеу қызметі, кәсіпорындар мен азаматтардың табыстарын, өндірістің құрылымы мен көлемін және қаржылардың қозғалысын есептеп, бақылаудан тұрады.

Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін пайдалана отырып еліміздің салық жүйесін анықтайды. Салық механизмінің қызмет ету жолдарын белгілейді, жалпы экономпкалық саясатты негізге ала отырып, салық саясатын анықтайды.

Черника Д. Г. “Салықтар” атты кітабында салықтардың қызметі терең зерттеліп, мына қызметтері көрсетілген:

фискалдық (бюджеттік)
бақылау
бөлу
реттеушілік, оның өзі қосалқы қызметтерге бөлінеді:
ынталандыру
тежеуші
қайта өндіру. /17, 45б/.

Мемлекеттік салық салу саясаты - салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік- экономикалық мақсаттар мен міндеттеріне қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.

1. 2 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасу принциптері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.