Қобыланды батыр жыры туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

І-тарау. М. Әуезовтің батырлық жырлар туралы пікірлері

а) “Қобыланды батыр” жыры туралы

ә) “Ер Тарғын” жыры туралы

б) Кіші батырлар

в) “Қамбар батыр” жыры туралы

г) “Манас” жыры туралы

ІІ-тарау. М. Әуезовтің лиро-эпостық жырлары туралы пікірлері

а) “Қозы Көрпеш - Баян Сұлу” жыры туралы

ә) “Қыз Жібек” жыры туралы

б) “Айман-Шолпан” жыры туралы

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

М. О. Әуезовтің есімі қалың жұртшылыққа кемеңгер жазушы, ғұлама ғалым, дарынды педагог-ұстаз, белгілі қоғам қайраткері ретінде әйгілі. Оның осындай әржақты жазушылық және ғылыми педагогтік шығармашылығына арналған іргелі монографиялық зерттеулерден бастап баспасөз бетінде әр жылдары жарияланған ірілі-ұсақ мақалалардың жалпы саны қазірдің өзінде бес мыңның үстінде. Соның өзінде ұлы тұлғаның кемел келбеті шын мәнінде танылып, ғылыми әділ бағасын әлі де толық алған жоқ. М. Әуезовтің ұшан-теңіз әдеби ғылыми мұрасын бүгінгі таңда жаңа көзқарас, жаңаша ойлау тұрғысынан қайта қарап зерттеу, оларға бүгінгі жаңа қоғам бағдары тұрғысынан баға беру - фольклортану және әдебиеттану ғылымдары алдында тұрған үлкен проблема.

М. О. Әуезовтің ұзақ жылғы жемісті әдеби-ғылыми мұрасына зер салып, көңіл бөлетін болсақ, оның екі үлкен арнасы зерттеушілердің назарын ерекше аударады. Біріншісі - абайтанушылығы, екіншісі - фольклортанушылығы. Ғалымның фольклортанушылық еңбектері әлі өз дәрежесінде зерттеліп, көпшілікке таныла қойған жоқ. Әрине, М. Әуезовтің жазушылық және ғылыми шығармашылықтарындағы фольклортанушылығы мәселесі зерттеушілердің назарынан тыс қалды деуге болмайды.

Мұхтар Әуезовтің фольклор саласындағы еңбектері туралы ең алғаш пікір айтқан дам белгілі сыншы Ғ. Тоқжанов болатын. Ол жазушының 1927 жылы шыққан “Әдебиет тарихы” кітабына біраз сын айтып, бір жақты баға берді. Бұрын жазба әдебиет дәстүрлі әбден дамымаған қазақ-кеңес әдебиетінің алғашқы дәуірлерінде, алдымен халқымыздың бай мұрасы фольклордан үйренуіміз керек, соған сүйеніп жаңа әдебиет жасауымыз керек деп жиырмасыншы жылдардың бас кезінде айтқан М. Әуезовтың орынды пікірін Ғ. Тоқжанов “Мұхтар бүгінгі қазақ жігіттеріне Біржанның салдығын, Ақанның қайғысын үлгі етеді. Үлгілі ертегі, әңгімелерден, батырлық жырлардан алу керек екенін үгіттейді”, - деп бұрмалайды. Бұдан кейін ұзақ уақыт бойы М. Әуезовтің фольклорлық еңбектері жайлы мәселе қозғалып сөз болмайды. Кейін елуінші жылдардың аяғына таман ғалымның көп жылдар бойы басына төнген қауіп бұлты сейіліп “Абай жолы” эпопеясы арқылы аты дүниежүзіне әйгілі болған кезде, М. Әуезовтің жазушылық шығармашылығы ішінара ғылыми еңбектері арнайы мақала, очерктердің объектісіне айналды. Соның өзінде, жазушылық жағы басымырақ қаралып, фольклортанушылығы “тиіп-қашты” ғана айтылды. М. Әуезовтің 1932 жылы 10 маусымда “Социалистік Қазақстан” газетіндегі ашық хатынан кейін ғалымның жиырмасыншы жылдардағы фольклор саласындағы көптеген еңбектері айтылмай жабылып қалды. Бұл жағдай М. О. Әуезовтің фольклортанушылық қырының осы уақытқа дейін жете зерттелмей келуінің басты себебі болды.

М. Әуезовтің фольклортанушылық еңбектерін зерттеген ғалымдар мақала-очерктерде ғалымның ғылыми педагогикалық қызметі мен фольклорлық зерттеулері үстірт қана сөз болса, “Әр жылдар ойлары”, “Уақыт және әдебиет туралы” рецензияларда кітаптарға енген фольклорлық еңбектер ғана баяндалады. Көбінесе біреулерінде айтылған пікір екіншілерінде қайталынып отырады. Мысалы, Ә. Дербісалин кейінгі жазғанында М. Әуезовтің Манас туралы бұрыңғы айтқандарын қайталайды.

М. Әуезовтің шығармашылық жолына арналған профессорлар М. С. Сильченко, Н. С. Смирнованың очерктерінде оның әр кездерде жазған фольклорлық еңбектері жайлы біраз сөз болады. Бірақ олар М. Әуезовтің фольклорды жинау, зерттеу жұмысы, жиырмасыншы жылдары мамандығына айналмаған болса, отызыншы, қырқыншы жылдары қазақтың халық поэзиясын зерттеуге барлық уақыты мен күшін түгел арнады деп оның ғылыми еңбектеріне нақтылы емес, жалпы дәуірге бөліп қана шолу жолайды. Әуезов еңбектері жарыққа шыққан белгілі бір дәуірдегі қазақ фольклористика ғылымының жайы, оның біртіндеп ержету қадамдары, осыған орай Әуезов шығармашылығына әрқашан да тән біртіндеп жетіліп отыратын эволюция, белгілі бір кезеңде болған жетістіктер мен сәтсіздіктер, очерктерде толық айтылмайды. Ең өкініштісі, авторлар М. Әуезовтің қазақ фольклорын зерттеудегі жиырмасыншы жылдары жазған қыруар еңбектерін атап өтіп, қазақтардың халық поэзиясын ғылыми классификациялаудың бастамасын Әуезов отызыншы, қырқыншы жылдары жазған еңбектерінде жасады деп топшылайды. Шындығына келсек, қазақ фольклорын ғылыми классификациялау тәжірибесін ғалымның жиырмасыншы жылдардағы еңбектерінен көреміз.

Қазақ фольклорын зерттеу мәселелері М. Әуезовтің мұрасымен тікелей байланысты екенін, фольклортанушы ғалым Ғ. Ғабдуллиннің “қазақ халқының ауыз әдебиеті” кітабынан айқын көреміз. Автор өз кітабында бұрыңғы фольклор зерттеушілерінің еңбектерін естен шығармай, оларға тиісті орын береді. Солардың ішінде ғалымның ерекше көңіл бөлгені М. Әуезовтің фольклор жайлы ғылыми еңбектері.

М. О. Әуезовтің фольклорлық еңбектері ғалымның көзі тірісінде бір қалыпқа келіп жүйелі зерттелмеді.

60-жылдардың орта кезінен бастап оның фольклорлық мұрасы арнайы зерттеу тақырыбына айнала бастады.

М. Әуезовтің ғылыми әрі жазушылық шығармаларында фольклор басты тақырып болғандығына қарамастан бұл мәселе осы уақытқа дейін бүгінгі күн талабы деңгейінде зерттелмегені шындық. Мұның екі түрлі себебі бар. Біріншіден “М. Әуезов және фольклор тақырыбының аса күрделілігі, ұшы қиырсыз мол аумақтылығы. Екіншіден, ғалымның фольклор мұрасын, әсіресе, жиырмасыншы жылдардағы еңбектерін ғылыми түрде толық зерттеуге еліміздегі ұзақ уақыт бойы қалыптасқан саяси-әлеуметтік ахуал, атап айтқанда, тоталитарлық әміршіл идеялогияның үстемдігі мүмкіндік бермей келгендігі.

Енді бүгін сол қоғамдық жүйенің, оның ресми идеялогиясының күні батып, олар келмеске кетті. егеменді ел болуымыздың нәтижесінде, сан ғасырлар ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан халқымыздың ең асыл қазынасы - фольклорға, оны бұрын соңды жинап зерттеуші ғалымдардың еңбектеріне оң ғылыми көзқарас тұрғысынан қарауға айқын жол ашылды.

Фольклортанушы ғалым Әуезов бүкіл саналы өмірінде қазақ фольклорын жинап, бастырып жүйелі түрде зерттеумен бірге, бұл саладағы көлемді де күрделі ұжымдық еңбектерге ғылыми басшылық жасап, оның аса маңызды мәселелерін ғылыми тұрғыда шешуге аянбай ат салысып отырды. М. О. Әуеовтің фольклортану саласындағы әр жылдары жазылған құнды іргелі еңбектері қазақ фольклортану ғылымындағы тұтас бір дәуір басып табылады.

М. Әуезовтің фольклорды зерттеудегі алғашқы ізденістері жиырмасыншы жылдардың басынан Ташкент, Ленинград университеттерінде оқып жүрген студенттік шағынан бастау алады.

Болашақ фольклортанушы ғалым М. Әуезовтің халық әдебиетін зерттеушілік көзқарасының ерте қалыптасуына табиғи тумысынан ерекше зерделілігі, ес білгеннен үлгілі, өнегелі фольклорлық дәстүр мен ортада өмір сүріп ер жетуі басты себеп болады.

Қандай да болмасын ұлы жазушы, ғұлама ғалым тақыр жерде, өнімсіз топырақта пайда болмайды. Оның жеке табиғи талантының үстіне белгілі дәстүр мен ортаның маңызы ерекше роль атқаратыны белгілі. Осы тұрғыдан қарағанда, Мұхтар Әуезов, сөз жоқ, біртуар табиғи талант. Әуезов ұлылығының бір қыры - оның тумысынан біткен ақылдылығы мен зерделігінде.

Әуезов ұлылығының екінші жағы - қазақ халқына тән аса бай фольклорлық дәстүрдің молдығы, онымен жастайынан жете қанық болып, бойына мол сіңіріп, осы дәстүрді ерекше құрметтеуші, сақтаушы, дамытушы ортада ер жетіп, тәрбие алуында.

Әңгіме-жырдың дүкені болған Абай ауылында туып, ержеткен жас жас Мұхтардың қазақ фольклорына деген құштарлығы ерте оянады. Сол себепті оның фольклоршыл өміртанымын сөз еткенде, ұлы Абай дәстүрін, сол топырақтың құдіретін, сол ортаның тәлім-тәрбиесін әрқашан естен шығармаған жөн. Абайдың өзі алты жастағы бала Мұхтарға “атасының қоңыр қызысы екен ғой, атаңның көңіл қуанышы, еліңнің ұлы бол” - деп басынан сипап, батасын берген бала Мұхтар сол ортада ауыз әдебиетінің бар асылын бойына сіңіріп өсіп ер жетуінде үлкен мән бар. Мұхтар Әуезовтың өзінің айтуы бойынша Абай алты жасында көріп, соны өмір бойы есінде сақтаған.

Бала Мұхтардың Абай дәстүрінде, сол арқылы халық фольклорына шексіз сүйіспеншілігін алғаш оятып, оны оқып білуге, құрметтеуге бірінші баулыған ұстазы өз атасы - Әуез қарт Абаймен рухани жағынан көңілдес, әрі ескі әдебиеттен мағлұматы мол болған адам. Жас немересінің тумысынан зеректігін, зерделігін жете байқаған атасы Әуездің көп немерелерінің ішінде кішкентай Мұхтарға деген ықыласы ерекше болады. Оны бес жасынан Абай өлеңдерінің қолжазбасы арқылы оқытып, сауатын ашық, білімге тартады.

Бұл мәселе туралы Мұхтар Әуезов кейінірек өзінің өмірбаянында былайша еске алады:”Аздап қара таныған соң Абай өлеңдерінің бәрін жаттадым. Молдаға ұқсап атамыз бізге таң атқаннан күн батқанға дейін кітаптан тыс бас алғызбайтын. Өлеңі құрғырды дамылсыз жаттай беріп, кіп-кішкентай немерем көк ми болып кетпесе не қылсын деп балажан әже ара түсіп көріп еді, одан түк өнбеді. Өз дегенінен қайтар ата жоқ

Діни мағлұматы көп, мұсылманша сауатты атасы Әуез құран кітаптары арқылы өз немересінің сауатын ашып қоймай, ауыз әдебиетінің нелер көркем үлгілерінен де мол мәліметтер беріп отырған. Осы жайында Мұхтар Әуезовтің тетелес інісі Ахмет Әуезов естелік кітабында төмендегі деректерді келтіреді:

“Атамыз ескіше оқумен ғана шектелмей, халық ауыз әдебиетінің жар-жар, көрісу, қоштасу,, естірту, сыңсу, жаңылтпаш, жұмбақтарының не бір үлгісін, “Күн астындағы Күнекей қыздан” таратып салт-дәстүр, қиял-ғажайып ертегілерді, “Қобыланды”, “Алпамыс”, “Едіге”, “Ер Қосай”, “Көрғұлы”, “Айман-Шолпан” дастандарын, күні кеше ғана өткен Еңлік-Кебек Қалқаман-Мамыр Сабалақ оқиғаларын сабақ ретінде өтеді.

Жазушы Сапарғали Бегалин де осы жайлар жөнінде өз естелігінде Мұхтар Әуезовтің мына бір сөздерін келтіреді:

“Менің үлкен әкем Әуез халықтың оқшау әңгімелерін жақсы көріп, әсіресе, бізге өзі айтып, ауылға әңгімешіл кісі келсе, соларға әңгіме айтқызып, бізді қасына алып, үнсіз тыңдап отыруға мойын ұсындыратын”. Соның әсерінен бала Мұхтар өзінің жастық шағында аулына келген ақын-жыраулардың сарыла айтқан ұзақ-сонар жырларын, ертекші-әңгімешілдердің сан-қилы қызық аңыз-әңгімелерін, шешендер, билер айтқан айтыс, тартыс, билік, даулардыы, өсиет сөздерді зейін қоя жалықпай, қажымай тыңдауды өзінің күнделікті әдетіне айналдырады.

“Абай жолы” эпопеясының бірінші кітабының алғашқы тарауында Абайдың атынан берілген жазушы Әуезовтің бала кезіндегі фольклорға құштарлығы былайша суреттеледі:

“Кіші күнінен ертек әңгімені көп сүйетін бала осы жазда, тіпті, көп естіп, көп біліп алған сияқты. Сондай шеше әңгімелеріне бар пейілін беріп жүрген күндердің бірінде бұл үйге екі бөгде қонақ келіп қонады. Бірі - қартаң, бірі- жас қонақ. Жасын Абай біледі. Таныған жерде қуанып кетті. Ол былтыр жайлауда келіп, осы үйде үш күндей жатып, “Қозы Көрпеш - Баян Сұлуды” жырлап берген Байкөкше деген жыршы. Қасындағы қартаң кісіні Абай өзі білмегенмен шешесі әбден таниды екен.

Қонақтармен жай сұрасып, амандасып болған соң Ұлжан Абайға қарап жымиып:

-Ал, балам әжеңмен екеуімізді қажай беруші едің, әңгіме жырдың дүкені, міне, жаңа келді. Мына кісі Барлас деген Ақын! - деді.

Шақшалау ғана ақ сақалы бар келбетті келген зор дауысты ақ сары кісі Барлас Абайға салғаннан ұнады. Ол іле сөйлеп кететін жарқылдақ, ашық. Осы үйде талай жатып жүрген ауыл адамы сияқты.

-Е, балам “шешенің судан төгімен, тыңдаушың бардай егілген” дегендей, сөйлеуді де, тыңдауды да сүйген ел - ел-дағы. Тыңдауға өзің жалықпасаң, айтуға Байкөкше жалықпас! - деп жас жолдасына қарап күліп қойды.

. . . Осы түнде ас піскенге дейін Барлас Қобыланды батыр жырын жырлады. Абайдың қазақ аузынан да, кітап ішінен де өмірі естіп білмеген ең бір сұлу, ең бір әсерлі, күшті жыры еді . . . Қобыландының қоштасқаны, Тайбурылдың шабысы, Қазан мен Қобыландының жекпе-жегі Абайды, әсіресе, еліткендей болды. Жатқанда көпке дейін елегізіп ұйықтай алмады.

Мұхтар Әуезовтің балалық, жастық шағында ақын-жыраулардың сөздеріне аса құмарлығы, оларды күн демей, түн демей тыңдай беруге жалықпайтындығы қатарлас іні-дастарының естелігінде мол кездеседі.

Мұхтар Әуезов шығармашылығы - қазақ өнерін ұлттық және интернационалдық сипатын айрықша терең танытатын ғажап құбылыс. Ғасырлар бойы өнерпаздардың мың сан ұрпағы жасаған шебер де әсем өрнектер, ауез-сарындар, мотив-идеялар, ауыз әдебиетіндегі томырылып жатқан байлықтар, жазба әдебиеттегі қазыналар ұлы қаламгер шығармаларына нәр беріп, арналы өзен болып құйылуына жағдай жасады.

Кемеңгер ұлы жазушы шығармашылығы - ұлттық өркендеудің сара жолына түскен, қайта туып, түлеген, тұсаудан, езгі-қорлық, тепкі-отаршылдық атаулыдан түгел құтылуға күш салған қазақ халқының әлемдік мәні бар асыл туындылар бере алатындығын алғаш рет жария еткен, озық үлгілердің баршасының мұрагері - реализм әдебиетінің алтын қазынасындағы інжі-маржандар, адамзаттың эстетикалық байлығына айналған жалпылық мәні бар рухани дәулет.

I тарау. М. Әуезовтің батырлық жырлар туралы пікірлерi

Негізінде қазақ фольклоры тарихын қарастырған осы көлемді еңбегінде автор бұрын ешкім айтпаған, өзінің алдындағы зерттеушілердің назарына ілінбеген көптеген тың мәселелер көтерді. Бұл ретте оның фольклорлық шығармаларға берген әдеби талдауы және қазақ тұрғыдан топтауы сол кез үшін үлкен жаңалық.

Аталған кітапта Әуезов: “Егер ауызша әдебиетті жеке шығарушылар болса да, олар жалғыз өздерінің ұғымы мен көзқарасын емес, жалпақ көптігін айтады” - деп халқымыздың ескіден қалған әдеби мұрасын жалғыз адам емес жалпақ ел өнері, бүтін бір халықтың дүниеге көзқарасын танытып, белгілі бір ұғымын білдіретін ұжымның шығармасы ретінде қарайды. Сонымен бірге оны орындаушы әрі сақтаушы адамдарға да көбірек көңіл бөліп, ақын-жыраулардың шығармашылық өнерін ғылыми тұрғыдан ашып береді.

М. Әуезовтің “Әдебиет тарихында “ қазақтың халық поэзиясы көшпелі халықтың ертедегі тұрмыс күйі, қазақтар арасындағы патриархалдық-феодалдық қатынастар жағдайында туып, қалыптасқан халықтың рухани өзіндік шығармашылығы ретінде сипатталады.

Бұл еңбектің жарыққа шығуына дейін қазақ фольклористика ғылымдарына, ауыз әдебиеті нұсқаларын зерттеуде қалыптасқан тәжірибе де, орныққан дәстүр де жоқ еді. Сондықтан кітаптың авторына бұл салада өздігінен батыл түрде ізденуіне тура келеді. Осы жолда орыс фольклористика ғылымының бай тәжірибесінен үйренуі, оны шығармашылықпен меңгеруі, қазақ әдебиетін зерттеуге қолданылуы заңды құбылыс.

Автор аталған кітабында орыс фольклортану ғылымының классификациялау тәжірибесіне сүйене отырып, қазақ ауыз әдебиетінің түрлерін төмендегідей жанрларға бөлген.

1. Сыршылдық салт жырлар:

а) ел салтындағы шер өлеңдер,

ә) дінмен байланысты өлеңдер,

б) қыз ұзату үстінде айтылатын өлеңдер,

2. Батырлар әңгімесі.

3. Ел поэмалары.

4. Тарихи өлеңдер.

5. Ертегілер.

6. Айтыс өлеңдер.

7. Билер айтысы.

М. Әуезов “Батырлар әңгімесі” деп аталған бөлімінде тұңғыш рет батырлар жырын қазақ ауыз әдебиетінің аса мол әрі көрнекті саласы ретінде жеке алып зерттейді.

Бұл еңбек шыққанға дейін өткен ғасырда қазақтың ауыз әдебиетін жинап бастырумен шұғылданған ғалымдар В. В. Радлов, Ш. Уәлиханов, Г. Н. Потанин, Т. А. Диваев батырлар жырының шығу тегі, тарихи төркіні, басқа халықтар эпосымен байланысы, сол кездегі жайы туралы маңызы зор мәселелер көтеріп, өз дәуірі үшін саса құнды пікірлер айтқан еді.

Атақты тюрколог ғалым В. В. Радлов “Оңтүстік Сібір мен Жоңғар даласында тұрушы түрік тайпаларының халық әдебиеті үлгілері атты еңбегінің үшінші бөліміне арналған алғы сөзінде Кіші жүз қазақтары арасында батырлар жыры жоғалып барады, оның орнын ислам дінін дәріптейтін жырлар басып барады” деген болатын.

Ол қазақтағы батырлар жырының басқа түркі тектес халықтардағы жырлардан ерекше белгілеріне де көңіл бөле келіп: Қырғыздар (қазақтардың Ә. М. ) батырлық жыры Оңтүстік Сібірдегі, шығыс түрік тайпаларының жырларынан өзгеше болып келеді, алғашқысында лирикалық сипат мол болса, соңғысында эпикалық сарын басым” - дейді. Радлов осы тұрғыдан қарағанда қазақтарда батырлық жырлар аз, оларда лирика мол деп қорытынды жасайды.

Жоғарыдағы ғалымдардың ішінде Шоқан Шыңғысұлы Уәлихановтың қазақ эпосы туралы айтқан пікірлері бұл күнге дейін өзінің ғылыми маңызын жоғалтқан жоқ. Ол өткен ғасырдың 60-жылдарында жазған Жоңғария очерктері деген еңбегінде ноғай жырларының шығу тарихы туралы “Ол жырлар қазақтардың да, қырғыздардың да, ноғайлардың да арасында бар. Моңғол тілінде сөйлеген көшпелі түрік және моңғол тұқымдарының бәрі ноғайлы деп аталған болуға тиіс. Ноғайлының аңыздары ХІV ғасырдың ақырында ХV ғасыр мен ХVI ғасырларда болған. Бұл аңыздардың эпос сияқты сипаты бар. Және де ырғақты өлең қалпында айтылады. Сондықтан олар халық әдебиетіне қосылады дейді”, - дейді.

Кейінгі зерттеуші ғалымдар М. Әуезов, С. Сейфуллин, С. Мұқанов, Қ. Жұмалиев, Ә. Марғұлан, Б. Кенжебаев, М. Ғабдуллин, Р. Бердібаев, Ш. Ибраевтар көпшілік батырлық жырлардың тарихы төркіні жайынада айтқан Шоқанның бұл пікірінің ғылыми жағынан құндылығын анықтады.

Қазақтың белгілі әдебиетші-ғалымдары: жазушы С. Сейфуллин, академик М. Әуезов, С. Мұқанов, Ә. Марғұлан, профессорлар Қ. Жұмасқалиев, Е. Ысмайылов, Б. Кенжебаев, М. Ғабдуллин, бүгінгі зерттеушілер Р. Бердібаев. Ш. Ыбыраевтар - бұлардың бәрі де жаңа дәуір зерттеушілері. Барлығы да қазақ фольклоры, әсіресе, батырлық эпостарымыз жайлы ауыз толтырып айтарлық еңбектер берген адамдар. Солардың ішінде көшбасшысы - академик М. Әуезов.

М. Әуезов бұдан бұрыңғы “Қобыланды батыр” мақаласында жеке бір ғана эпосты зерттеуді нысанаға алса, сөз етіп отырған “Әдебиет тарихы” кітабында қазақтың батырлар жырын тұтас түрде зерттеді.

Аталған еңбегінде ол басқа түрік тілдес елдердің ішінде қазақ халқының өз еншісіне тиерлік батырлық жыры бар. Оның айғағы батырлар жырында қазақ халқының “өзіне тән әдет-ғұрпы, өзіндік психологиясы” бейнелетіндігінен деп пайымдайды. М. Әуезовтің осы пікірі өзінен бұрыңғы Шоқан Уәлихановтың “Қазақ эпосынан халықтың өткендегі тарихы, тұрмыс тіршілігі, әдет ғұрпы, салты, ондағы жеке геройлардың ерлік қимылы арқылы бүтін бір елдің рухы көрінеді” деген тамаша пікірімен үндес келеді. Және де бұл кітабында Ш. Уәлиханов сияқты батырлар жырларының тарихқа қатынасы туралы мәселені де көтереді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.