Жеке тұлғаның рухани - адамгершілігін дамыта оқытудың зерттелу жайы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 77 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 4

I ТАРАУ. АНА ТІЛІ САБАҒЫНДА ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ РУХАНИ-

АДАМГЕРШІЛІГІН ДАМЫТА ОҚЫТУДЫН

ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1. Жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта

оқытудың зерттелу жайы . . . 8

1. 2. Жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта

оқытудың педагогикалық және лингвоәдістемелік негіздері . . . 24

1. 3. Жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта

оқытудың психологиялық негіздері . . . 41

II ТАРАУ. АНА ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ

РУХАНИ-АДАМГЕРШІЛІГІН ДАМЫТА ОКЬПУДЫҢ

ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗІ

2. 1. Жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта

оқытудың қазіргі жайы . . . 56

2. 2. Жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта

оқытудың әдістемелік жүйесі . . . 63

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 80

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 85

КІРІСПЕ

Елімізде болып жатқан саяси-әлеуметтік, мәдени-этникалық өзгерістер халыққа білім беру мен тәрбие ісінің мазмұнын түбегейлі өзгертуді қажет етіп отыр. Бүгінгі өмірді жалғастырушы ұрпақ бұл қоғамнан өзінің келешегіне не ала алады деген сұраққа жалпы қауым болып жауап іздестіруде.

Бүгінгі танда білім беру жүйесіңдегі бірінші міндет - ол дүние жүзі елдерінде жастарды бейбітшілік рухта ынтымақтастыққа, руханилыққа тәрбиелеу және әлемдік мәдениет пен әр халықтың ұлттық мөдениетін кіріктіре меңгерту.

Екіншіден, жастардың бойындағы адами құндылықтарды: қайы-рымдылықты, сүйіспеншілікті дамьпу, сөйтіп тәрбиелей отырып оқыту.

Үшіншіден, білім беру жүйесінің бұрынғы ағартушылық бағытын сақтай отырып, басым бағдарын жеке тұлғаның рухани-адамгершілік тұрғысынан кемелденуіне аудару.

Ендеше, жеке тұлғаның адамды адам ете түсетін қасиетін ашып көрсету, яғни руханилығын дамыту - заман талабы. Егер адам руханилығынан айырылса, онда ол эмоция мен сезімнен айырылады, жалаң рационализм мен прагматизмнің құлына айналады. Сейтіп, материалдық табысты негізгі мақсатқа айналдырған қоғамдық даму адамзатты рухани жұтандыққа душар етіп, құндылық бағдарын өзгертіп жіберуі мүмкін.

Жалпыадамзаттық құндылықтар жеке тұлғаның бойында өмірге келген сәтінен бастап, бірге дамиды, жасы үлғайған сайын қоршаған ортасына сөйкес бірге қалыптасады.

"Әр заманның өз адамы" деген қағиданың мәніне терең үңілетін болсақ, өмір тәжірибесі өзінің нәтижесімен көрсете отырып, дәлелдеп береді.

Бұл көзқарас Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында көрініс тапқан. Онда: "Білім беру - бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік, интеллектуалдық мәдени дамуының жоғары деңгейін және кәсіби біліктілігін қамтамасыз етуге бағытталған тәрбие мен оқытудың үздіксіз процесі", - деп жазылған. Ал "Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептері білім мазмұнын гуманитарлаңдыру тұжырымдамасында" білім беру жүйесінің негізгі міңдеттері төмеңдегідей көрсетілген:

- жеке адамның рухани қабілет мүмкіндіктерін ашу, адамгершілік пен салауаттылықтың берік негіздерін қалыптастыру, әрбір адамды дамыту үшін жағдайлар жасау;

- жеке адамның шығармашылық қабілеттері мен өзіндік ерекше-ліктеріне қарай тәрбиелеуді дамыту.

Соның ішінде гуманитарлық білімнің мазмұнын жаңарту мақсатында оқыту процесін ізгілендіру және баланы дербес қабілетін ескеріп, терендетіп оқыту мақсаты көзделген. Бұл мақсатка жетіп, аталған міндеттердің орындалуы, ең алдымен, жеке тұлғаның рухани құндылықтарының дамуына баса назар аударуды қажет етеді.

Бұл жөнінде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің тәрбие тұжырымдамасында: "Бастауыш мектептің езіңде баланың танымдық және психологиялық мүмкіндіктерін жетілдіріп, адамның күнделікті өмірінде білім алудың қаншалықты маңызды екеніне көзін жеткізу қажет. Бұл кезеңде гуманитарлық-эстетикалық бағыттағы пәндерді кеңінен енгізу керек, өйткені осы жастағы балалар әсершіл әрі ұғымтал келеді.

Бала бастауыш мектепті бітірген кезде төңірегіндегі оқиғалар жайындағы әсерін қисынды да жүйелі баяңдап, жаныңдағы адамдармен ешбір қиындықсыз белсене қарым-қатынас жасауды үйренуге, алған білімін түсініп, өмірде қолдана білуді талап ететін дағдыларды толық игеруге тиіс", - деп көрсетілген нұсқау да біз көтерген мәселенің қоғам талабынан туындап отырғандығын дәлелдейді.

Оның үстіне қоғамдағы рухани құндылықтардың табиғаты, мәні және атқаратын қызметтері туралы жан-жақты зерттеулердің адамгершілік пен руханилық мәселесімен тікелей байланысты қарастырылып, осы кезге дейін күн тәртібінен түспеуі жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту әдістемесінің аса қажеттілігін байқатады.

Өйткені оқыту процесінде оқушының адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру мәселелері көптеген ғылыми зерттеулерге арқау болған. Адамгершілік ұғымының педагогикалық термин ретінде ғылыми тұрғыда қалыптасқан өзіндік мағынасы бар. Ал рухани ұғымының мәні әр түрлі элементтерді, салаларды қамтитыны белгілі. Бірақ бұл ұғым осы кезге дейін педагогика ғылымы саласында категориялық деңгейде анықтамаға ие бола қойған жоқ.

Адамгершілік қатынастар, адамгершілік тәрбиесі туралы бірқатар ғалымдардың (Тюменова К. О., Коратов В. М., Марьенко И. С., Харламов И. Ф., Бодырев И. М., Иващенко И. В., Иллорионова Л. П., Махмудова Г. Х., Романова Л. И., Меңжанова А. және т. б. ) еңбектерін зерделей келе, мынадай қорытынды жасауға болады.

Адамгершілік тәрбиесінің маңызы мектептің күн тәртібінен ешқашан түскен емес, Кеңестік педагогика ғылымы адамгершілік тәрбиесін маркстік-лениндік ілімге сүйене отырып, тербиенің аса маңызды құрамды белігі ретінде қарастырды. Ал социалистік қоғамның тарихи тәжірибесіне көз жіберсек, адамгершілік тәрбиесінің мәселелері үнемі жаңа адам тәрбиелеу міңдеттерімен байланысты болып келгенін байқаймыз. Ондағы адамгершілік тәрбиесінің өзекті міндеті - оқушының бойында социалистік қоғамға сай елжандылық, интернационализм, ұжымшылдық және т. б. қасиеттерді қалыптастыруды көздеді.

Егер біз ертеректегі ғұламалардың еңбектеріне жүгінсек, осы пікіріміздің дұрыстығына көз жеткіземіз. Оған әл-Фарабидің: " . . . Адамға ең бірінші білім емес, рухани тәрбие берілуі керек, тәрбиесіз берілген білім - адамзаттың қас жауы, ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі", - деген сөзі дәлел. Демек, бүгінгі танда педагогика ғылымыңца әлі де толық шемімін таба алмай отырған өзекті мәселелердің бірі жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту болып табылады.

Жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту баланың мектеп табалдырығын аттаған сәтінен бастап жүзеге асырылса, онда қоғамның әлеуметтік қажеттілігін өтейтін рухани бай тұлға қалыптасуына игі ықпал етеді. Бұл идея адам бойында жалпыадамзаттық, құңцылықтарды дамытып, қалыптастыруды ғылыми және практикалық тұрғыда зерттеп, онын әдістемесін жасау мақсатын туғызды. Осы мақсатқа жету үшін мынадай міңдеттер қойылды:

- жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқьпу жөніндегі педагогикалық, психологиялық және лингвоәдістемелік әдебиеттерге тақырып тұрғысынан талдау жасау;

- жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқытуды педаго-гикалық-психологиялық тұрғыда негіздеп, жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту ұғымының мәнін анықтау,

- жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту барысында оқушының білімін, білігін және дағдысын қалыптастыруға бағытталған мәтіңдер, жаттығулар мен тапсырмалар жүйесін жасау, тиімді әдіс-тәсілдерді белгілеу.

Егер сабақтарда берілетін білім мазмұны мен әдіс-тәсілдері оқушының өзін-өзі өз әрекетінің субъектісі ретінде тануына мүмкіңдік туғыза отырып, оның жан-жақты рухани дамуына бағдарланса, онда бастауыш сыныптан бастап, жеке тұлғаның рухани-адамгершілік қасиеттерін дамыта оқыту жүзеге асады.

Жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқытудың ғылыми-әдіснамалық негіздері мыналар:

- философияның адам болмысы, адам әрекеті туралы және теория мен практиканың бірлігі, сана мен әрекеттің бірлігі, қабілеттің дамуы және руханилық туралы қағидалары, таным теориясы;

- жеке тұлғаның рухани-адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру туралы психология, педагогика ғылымындағы жетекші ұстанымдар, дамыта оқыту идеясы.

Зерттеудін ғылыми жаңалығы:

- оқыту процесінде жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту жөніндегі көзқарастарға талдау жасалынып, кезеңдерге жіктелді;

- ана тілі сабағында оқушының коммуникативтік таным әрекетін басқарудың әдістемелік моделі жағдайларында жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту ұғымының мәні анықталып, педагогикалық термин ретінде алғаш рет әдістеме ғылымына айналымға енгізілді.

Зерттеу нәтижесінде бастауыш буынның 1-2-сыныптарындағы ана тілі сабағында жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқытудың әдістемесі дайыңдалып, бүгінгі күнгі ана тілін окыту өдістемесіндегі өзекті мәселені жүзеге асыруда нақты қадам жасалды. Зерттеу ана тілі әдістемесі ғылымындағы ғылыми-әдістемелік жаңа зерттеулерге пайлануға негіз бола алады. Зерттеу нөтижелерін оқу бағдарламаларының жаңа нұсқаларын жасауда, сонымен бірге ана тілі пәні оқулықтарының мазмұнын жетілдіруде, көмекші әдістемелік құралдар дайындауда және сыныптан тыс жұмыстар ұйымдастыруда пайдалануға болады. Сол сияқты жоғары және арнаулы оқу орындарының оқьпушылары мен студенттері және жалпы орта білім беретін мектептің мұғалімдері оқу-тәрбие процесінде қолдануларына болады.

Қорғауға ұсынылған негізгі қағидалар:

- жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқытудың педагогикалық, лингвоәдістемелік жөне психологиялық негіздемесін жасау;

- жеке түлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту ұғымының мәні;

- жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқытуға арналған мәтіндер, тапсырмалар мен жаттығулар жүйесі және тиімді әдіс-тәсілдер;

- жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқытудың жолдары мен бағыттары және әдістемелік жүйесі;

I ТАРАУ. АНА ТІЛІ САБАҒЫНДА ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ

РУХАНИ-АДАМГЕРШІЛІГІН ДАМЫТА ОҚЫТУДЫҢ

ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕПЗДЕРІ

1. 1. Жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқытудың зерттелу жайы

Өткен ғасырдағы педагогика тарихына көз жіберсек, әл-Фараби, Ибн Сина, Фердауси, Ж. Баласағүн, Я. А. Коменский, И. Г. Песталоции, КД. Ушинский, А. С. Макаренко, Н. Г. Чернышевский, Н. А. Добролюбов, Л. Н. Толстой, Ы. Алтынсарин, Ш. Уәлиханов, А. Құнанбаев, Ш. Құдайбердиев, А. Байтұрсынов, Ж. Аймауытов, М. Жұмабаев сияқты ойшыл-оқымысты ғалымдардың бірде-бірі рухани-адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру мен дамытудың мәні мен маңызына көңіл бөлмей өткен емес.

Мөселен, әл-Фараби философиялық трактаттарында: "Жақсы мінез-құлык пен ақыл біріккенде ғана олар адамшылық қасиеттер болып табылмақ", - деп жазса, XVII ғасырда чех ғалымы Я. А. Коменский өзінің атақты "Ұлы дидактика", "Ағайыңды чехтарды тәрбиелеу" атты еңбектерінде тұңғыш рет білім беру мен тәрбие ісін біртұтас процесс деп қарау идеясын ұсынды.

XVIII ғасырдың көрнекті ағартушылары мен педагогтары А. Н. Радишев, И. И. Бецкой, Н. И. Новиков пен Ф. И. Янковичтің ғылыми ақиқатты оқып үйренуде, баланың қабілетін дамытуға және ұнамды адамгершілік сапасын нығайтуға кемектесетін оқыту өдістерінің қолданылуын талап етулері бүгінгі күнгі жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту әдістемесінің қажеттігін айқындайды.

Қазақтың ұлы ғалымы Ш. Уәлиханов рухани-адамгершілік сезімді туғызатын әсемдік тегін болмыстан, сұлулық негізін табиғат жаратылысынан іздеп, адам мен табиғат арасындағы байланысты, үйлесімділікті сезіне білді жөне сол сезімді жас жеткіншек зердесіне қүюға талпынды. Өйткені халық шыгармашылығының "қай түрінде де табиғат құбылысының әсері болатыны анық. Халық табиғаттың әсем құбылыстарын жырға, күйге, ою-өрнекке түсіргенде, алдымен, кәсіптік қажеттілігін ойластыра отырып, жарастық, әсемдік жағына да баса көңіл бөлген. Әсемдік адам тұрмысына қажетті құбылыс болумен қабат, асқақ сезім туғызатын рухани күш екендігі анық". Сондықтан Ш. Уәлиханов болмысқа деген эстетикалық көзқарасын, талғамын, эстетикалық сезімін ауызекі шығармашылық арқылы көрсете білді. Мысалы, халыктың поэтикалық өнерінің бала бойында жалпыадамзаттық құндылықтардың қалыптасуына ықпалы туралы пікірін өлең, мақал-мәтелдер, эпостар жинағынан кездестіреміз. Сонымен қатар табиғаттың да адамгершілік-эстетикалық тәрбиесіне деген пайдасы оның күнделіктерінде, сапарнама түрғысынан жазған еңбектерінде тұжырымды берілген.

Қазақ әдебиеті пәнінің атасы, әдебиет оқулығын жасаудағы алғашқы тәжірибе деп бағаланатын Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясы" оқулығында балаларды қазақтың өдеби мұраларымен ғана таныстырып қоймай, әлем әдебиеті үлгілерімен де сусындатқан. Ы. Алтынсарин өзінің Н. И. Ильминскийге жолдаған хатында бастауыш сыньштарға арнап қазақ тілінде кітап жаза бастағанын, оған "мағыналы жұмбақтар, ойына ой қосатын . . . , қызықтыратын . . . әңгімелер, мүмкін болғанынша, қазақ өлеңдерінің арасынан іріктеп" өлең қосатыны жайлы баяндайды. Сонымен қатар Ә. Дербісәлиевтің зерттеуі бойынша Ы. Алтынсарин жасөспірімдерге адамгершілік рухта тәрбие бере алатын еңбектерді ғана аударғаны және осы аудармалары арқылы оның еңбек, адамды сүйе білу, кішіпейілділік, қарапайымдылық, үлкенді сыйлау, жолдастық және т. б. мәселелерге кең көңіл бөлгені аңғарылады.

Ағартушы хрестоматия мазмұнына қазақтың төл әңгіме, аңыз, ертегілеріне кеңірек орын берген және олардың бәрінің адамгершілік қасиетгерді дәріптеуін басты назарда ұстаған. Яғни, жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту мөселелерін Ы. Алтынсарин да басты мақсат етіп, біршама жүзеге асырған деген тұжырымға келеміз. Өйткені, ол жас жеткіншектерге ұлттық және жалпыадамзаттық құңдылықтарды үйлестіре отырып үйрете білген.

Қазақ педагогикасында ірі тұлғалардың бірі - А. Құнанбаев та өзінің өлендерінде, қара сөздерінде балаларды жамаңдықтан жирендіріп, жақсылыққа үндеп отырған. Абай шығармаларының тәрбиелік потенциалы бүгінгі күнге дейін өз күшін жойған жоқ. Балалардың әсемдікке, сұлулыққа деген козқарасын қалыптастыруда Абай өлендерінің рөлі ерекше. "Қуатты ойдан бас құрап, еркеленіп шығар сез" деп ұлы ақынның өзі айтқанындай, оның өлеңдері туған жердің сұлу табиғаты, қазақ ауылының көріністері, адамдардың көңіл-күйі сан алуан сезімдерімен ұласып, музыка үніндей естіледі.

Ақын шығармаларының негізі - адамгершілік және имандылыққа тәрбиелеу. Мәселен, ұлы Абай "біреуге көмектесу - ішкі зор қуат пен терең ақыл және ыстық сезімнің ісі" - деп біледі.

Міне, осындай қасиеттер түгелдей бір адам бойында болғанда ғана, ол салиқалылықпен біреуге жанашыр бола алады дейді. Сол сияқты Абай баланы әділдікке тәрбиелеудің мәнінің зор екенін "дұшпаныңа да әділ бол" деп білдірсе, ал рухани-адамгершілік қасиеттердің мәнін "адамзаттың бәрін сүй, бауырым деп . . . ", "іштегі кірді қашырса, адамның хикмет кеудесі", "өзің үшін үйренсең, жамандықтан жиренсең, ашыларсың жылма жыл" деген сөздерімен аша түседі.

Белгілі ғалым Н. Нұрахметов: "Абай тікелей мұғалімдікпен айналысып, сабақ беріп, арнайы түрде педагогика жөне психология ғылымдарына бағыштап еңбек жазбағанымен, оның шығармаларының өне бойы адам жанының небір түкпірлеріне үңілетін, адам тәрбиесіне қатысты тұнып тұрған идеяларға толы. Соның бастысы - жеке тұлғаның өзін-өзі қалыптастыруына апаратын жолды дәл тауып, "жан құмары" - "білмекке құмарлық" деп жұмбақ шешуіне айналдырғаны. Қазіргі педагогика тілімен айтқанда, Абай оқушы үнемі еңбектеніп, іздену үстіңде болу керек. Тоқырауға ұшырау қауіпті, сондықтан ақыл-ойын дамытып, білім мен біліктілігін шыңдап отырса ғана, тұлға болып қалыптасады деп түйіңдейді. Бүл пікірлері жеке тұлғаның даму теориясының басты қағидаларымен үндесіп жатыр", - деп А. Құнанбаев пікірлерінің бүгінгі заман талабымен үндестігін, маңыздылығын дәлелдей түседі.

XIX ғасырдың II жартысында Ресей педагогтары арасында ана тілін оқытудың иегізгі мақсаты - пән мазмұны бойынша ақпараттар беру емес, жалпы іскерлікті қалыптастыру, анық айтқанда, ойлау, сөйлеу, жұмыс қабілетін және жалпы дамуын дамыту деген пікір орныға бастады. Ол пікірді ұстанушылар тұлғаны жан-жақты дамытуда ана тілі пәнінің ролі зор, өйткені ол баланың ішкі жан дүниесіне қозғау салатын, бірден-бір эмоциялық пән деп есептеді. Демек, бұл ғалымдар баланың дамуын эмоциялық көңіл-күймен тікелей байланысты қарастырған.

Адамның дамуы - өте күрделі, ұзақ және қарама-қайшылыққа толы процесс. Өйткені дамудың қозғалыс күші - қарама-қайшылықтар күресінен туындайды. Даму факторларына талдау жасау сонау антикалық ғалымдардан басталған. Педагогика мен психология саласында оқушы дамуын П. П. Блонский, Л. С. Выготский, Г. С. Костюк, С. Л. Рубинштейн, А. Р. Лурия, Л. Термен, Э. Геккель, Ф. Мюллер, И. Шванцара және т. б. ғалымдар зерттеген.

Ал И. Г. Песталоции тәрбиені ана тілінде оқытатын халықтық мек-тептердің бай тәжірибесіне негіздей отырып жүргізуді ұсынды. Ол "адамның ақыл-ойының қалыптасуы, дұрыс дамуы ұлт тіліндегі оқудың мазмұны мен оқыту әдісін дұрыс ұйымдастыруға байланысты", - деп ерекше атап көрсетті.

Оқытудың тәрбиелік сипатын ашу мәселесі жөнінде ХІХ ғасырдың екінші жартысында В. Г. Белинский мен АИ. Герцен, Н. Г. Чернышевский мен Н. А. Добролюбов және т. б. құнды пікірлер білдірген. Мысалы, В. Г. Белинский мен А. И. Герцен оқудың мазмұнын карастырғанда, жастардың өмірге деген көзқарастарын білім арқылы қалыптастыру мәселесіне көп көңіл бөлген. Олар меңгерілген білімнің жүйелілігіне, бірізділігіне, ең бастысы, өмірмен байланысты болуына баса назар аударды. А. И. Герцен: "Егер ғылымдарды белгілі бір жүйемен және тәртіппен оқытатын болса, қиын немесе көңілге қонбайтын ғылым болмайды, окуда баланын белсенділігі тым қажет, олар сабақта өз бетінше оқуға, өздері сұрап білуге, өз бетінше мәселені талқылап шешуге тиіс", - деген пікірді ұсынды.

Ал В. Г. Белинский: "Адамның тәні сияқты, жанына да тәрбие керек, онсыз жан семіп қалады, енжарлықтың ми батпағына батады", - деп адамгершілік қасиеттерді қалыптастырумен қатар, оқушының сезіміне әсер ету арқылы жан дүниесіңдегі құндылықтарды дамытып отырудың маңызын ашып көрсетеді.

Н. А. Добролюбов мектептің міңдеті - ақыл-ой, дене және адамгершілік жағынан әр салалы жетілген, қоғамдық істерге саналы түрде біте қайнаса араласатын, табанды күресші, халық тілегін қорғаушы азаматтарды әзірлеу деп есептеді.

Ол әсіресе оқушылардың белсенділігі мен өз бетінше іскерлік әрекеттерін дамыту үшін әр алуан және мазмұнды жаттығулар жүргізуді, шығармалар жазғызуды, өздігінен кітап оқуды, байқаулар мен экскурсиялар ұйымдастыруды ұсынды.

Н. Г Чернышевский оқытуды ұйымдастыру формалары мен оның әдіс-тәсілдері оқушылардың сан алуан білімдерді ойдағыдай игеруіне, олардың рухани күші мен қабілеттерінің жан-жақты дамуына, дұрыс ой-пікірлерінің қалыптасуына зор әсер етуі тиіс деп есептеді. Ол оқу материалының көлемі мен оқыту әдістерін анықтауда оқушының жас ерекшелігін, оның ой-өрісі мен қабілеттерін қатаң есепке алуға, материалдың біртіңдеп және тізбектеп берілуіне, қорытындылар мен тұжырымдардың анық, дәл айтылуына баса көңіл бөлді.

XIX ғасырдың II жартысында Л. Н Толстой оқушының жан-жақты дамуын қамтамасыз ететін әдістеме жасады әрі ол жеке тұлғаның шығармашылығын дамыта отырып, тәрбиелеуді мектептің басты мақсаты деп есептеді. Мұндай ұстаным оның: "Если ученик в школе не научится сам ничего не творить, то в жизни он всегда будет только подражать, копировать, умели сделать самостоятельное приложение этих сведений" - деген пікірінен айқын аңғарылады.

Аталған ғалымдар пікірлерінің түйіні жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқытуға әкеліп саяды.

Демек, бұл кезеңдерде де жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту меселесі бойынша зерттеудің алғашқы қадамдары жасалғаны байқалады.

Бірақ қоғамның дамуына қарай ол бағыттың мақсаттары өзгеріп отырғандығы анық.

Міне, бұл зерттеулерге шолу баланы жеке тұлға ретінде дамыту идеясы әр заманның өзіне тән талабымен өлшеніп, тарихи кезендерге сай қорытынды жасалып отырғандығын көрсетеді.

Ал ана тілін оқыту әдістемесіңде осы мәселелердің қандай деңгейде қарастырылғанына тоқталатып болсақ, пәңді оқыту мазмұнына сәйкес тербиелей отырып оқытудың негізі XIX ғасырда қаланғанына көз жеткіземіз.

1920-1930 жылдары кеңес педагогтары мен әдіскерлері оқытудың жаңа ұстанымдары мен әдістемесін жасады. Олар сабақтағы топтық және ұжымдық жұмыс формаларын, әдебиет сабақтарын өмірмен байланыстырудың жолдары мен тәсілдерін айқындады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.