Мұғалімнің ата - аналармен әңгімелесулері
Жоспар:
Кіріспе
I ТАРАУ. Бастауыш сынып оқушыларының ата-аналарымен алып барылатын
жұмыс.
1.1 Мұғалімнің ата-аналармен қарым-қатынас стилі.
1.2 Ата-аналарды балалар ұжымын тәрбиелеу жұмысына қатыстыру.
II ТАРАУ. Мұғалім мен ата-ана ортасындағы тәрбиелік жұмыс байланыстары.
2.1 Мұғалімнің ата-аналармен әңгімелесулері.
2.2 Бастауыш сынып оқушыларының ерекшеліктері мен дамуында жанұяның орны.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Тақырыптың маңыздылығы. (актуалдығы)
Қазіргі заманғы жанұяның өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін
шешудегі ерекшелігі – ата-ананың білім және жалпы мәдени деңгейінің
жоғарлауы. Балалардың жанұядағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты
әлеуметтік институт ретінде анықталады, ол жанұя мүшелері арасындағы өзара
қатынастардың қалыптасуы мен дамуына септігін тигізетін адамдардың
жақындығы, туыстық қатынастар, өзара үйелмендік, тұрмыстық өмір. Жанұя
тәрбиесінің артықшылығы да осы қатынастарда, оны тәрбиенің ешқандай да түрі
алмастыра алмайды. Жанұя тәрбиесі адам өміріне қажетті негізгі қызметтерді
атқарыды:
1. Репродуктивті – баланың туылуы.
2. Тәрбиелілік – жанұяның әрбір мүшесінің жеке тұлға болып
қалыптасуына, тәрбиелік жағдай жасауы.
3. Тұрмыстық-экономикалық – жалпы тұрмысты, бюджетті басқару.
4. Коммуникативті – жанұялық қатынасты, басқа адамдармен қатынасты
ұйымдастыру.
Жанұя – болашақ азаматтың әлеуметтену жолындағы алғашқы қадамдарын
жасайтын бастапқы адым. Ол балаға моралдық қалпы туралы алғашқы түсініктер
береді, оны еңбекке баулып, өз-өзіне қызмет ету дағдыларын қалыптастырады.
Ата-ананың іс-әрекеті мен мінез-кұлқы, өмір сүру салты арқылы балаға
дүниетанымдық, адамгершілік, әлеуметтік-саяси құндылықтар беріледі. Жанұя
тәрбиесінің қоғамдық және мемлекеттік тәрбиеге қарағанда артықшылығы басым.
Алайда, қазіргі қоғамдық өмірде болып жатқан әлеуметтік, экономикалық және
демографиялық өзгерістер жанұяға белгілі бір қиыншылықтар туғызады.
Нарық қатынастарының дамуы нәтижесінде жанұяда айтарлықтай адамгершілік
тұрғыдан ересектердің де, балалардың да жаңа құндылық бағыттарын
қалыптастырып, жанұя өміріне елеулі өзгерістер әкелді. Ата-ана мен
мұғалімдердің міндеті -қоғамдық қатынастардың жаңа жүйесі ұсынып отырған
әлеуметтік мүмкіншілікті дұрыс пайдалану.
Толық емес жанұяларда, ата-анасының біреуі жоқ болған жанұяларда
тәрбиелік мәселелерді шешуде кейбір адамгершілік-психологиялық
ыңғайсыздықтар болуы мүмкін. Мұндай жанұялардың көбінде ана мен бала ғана
болады. Жанұя тәрбиесінің проблемасы – ананың жанұя тұрмысынан қолы
босамауы. Ананың уақыты жетпеуі көбінесе насихат, жазғыру, ұрсу сияқты
тәрбиелік ықпалдың нәтижесіз әдістерін пайдалануға мәжбүр етеді.
Микроклиматы жағымсыз, жанұя өмірі ұрыс-керіске, ата-ананың бір-біріне,
балаларына деген шағымдарына, айқай-шуға, қорлық сөздер мен іс-әрекеттерге
толы жанұяларда өте маңызды тәрбие проблемалары туындайды. Ата-ана
құқығынан айрылғалы тұрған ата-аналар әлеуметтік және педагогикалық
проблемалар тудырады. Мемлекет олардың ата-аналық құқықтарынан айырғанда
балалардың мақсат-мүддесін басшылыққа алады. Алайда бұл ретте олардың өмірі
өз мәнін барынша жоғалтады, өйткені өмір сүру мен дамудың маңыздылығы
кемиді. Елдегі түбегейлі әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге,
жекеменшіктің пайда болуына, жеке адамның баю мүмкіндігінің тууына
байланысты материалдық жағынан ауқатты жанұялар пайда бола бастады. Мұндай
жанұяларда тәрбие белгілі бір проблемаға кездеседі. Көбінесе бұндай
жанұядағы бала балалық ұжымдардан алшақ болады, оның ерекшелік сезімі
қалыптасып, қоршаған адамдарға деген жөнсіз наразылық эгоизмі тууы мүмкін.
Жанұяның жоғары материалдық ауқаттылығы (материалдық жағдайының төмен
болуы да) жанұя жұмысын ұйымдастыруда қолайсыз жағдайлар туғызады. Мектеп
жанұя әдістемелерін нақтылап, оның кемшіліктерін түзете отырып, бұл
проблемаларды жеңуге тырысу керек. Осылайша, демократиялық қоғамда ата-
ананың бала тәрбиесіндегі қызметі толығымен қалпына келетінін есте
ұстауымыз керек. Алайда, қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық жағдайлар
бала тәрбиесінде қиыншылықтар туғызып отыр. Ата-ана жанұя тәрбиесінің
маңыздылығы баланың құндылық бағыттарын, оның моралдық қасиеттерін
калыптастырулары қажет.
Жанұя тәрбиесінің құқықтық негізі. Жанұя тәрбиесінің, ата-ананың әлеуметтік-
жауапкершілік қызмет-әрекеті ретінде басты құқықтық негізі бар. Бала
құқығы туралы конвенция маңызды негізгі құжат болып табылады. Балаға,
дене жағынан және ақыл-ойының жетілмегендігінен, арнайы қорғау мен
қамқорлық, соның ішінде, туылғанға дейінгі және туылғаннан кейінгі тиісті
құқықтық қорғау керек, – деп жазылған Конвенцияда. Баланың өмір сүру,
тіршілік ету және салауатты даму құқығын жариялай отырып, Конвенция баланың
жеке тұлғалық дамуында өзінің дербестігін, даралығын сақтау құқығына ерекше
көңіл бөледі. Сондай-ақ баланың ата-анаға деген құқығы да ескеріледі. Ата-
ана баланың мақсат-мүддесі үшін қажетін орындамаған жағдайда ғана өз
құқықтарынан айырылады.
Елдегі білім беру-тәрбиелік процесті мемлекеттік-құқықтық реттеудің
мәселелеріне айрықша көңіл бөлінген. Бұл құжаттың нақты жасалған құқықтық
негізі бар, ол ата-аналарға және балаларға, олардың қазіргі заманның
талабына сай зиялы білім алуларына, құқықтық кепіл береді. Ата-ана және
басқа құқық өкілдері балаларға өмір сүру мен білім алу үшін салауатты және
қауіпсіз жағдайлар жасау керек, бала жеке тұлғасының интеллектуалды, дене-
күш және адамгершілік қасиеттерінің дамуын қамтамасыз етулері керек. Жалпы
алғанда, білім беру-тәрбие процесін жүзеге асыратын дамыған, қызмет етіп
тұрған құқықтық негіз бар, жанұяның дамуына кепіл беретін және жанұя
өмірінің, жанұя ұжымындағы өзара байданыстың терең демократиялы қамтамасыз
ететін құқықтық нормалардың жүйесі жетілген.
I ТАРАУ. Бастауыш сынып оқушыларының ата-аналарымен алып барылатын
жұмыс.
1.1 Мұғалімнің ата-аналармен қарым-қатынас стилі.
Бастауыш сынып мұғалімі мен ата-аналар төменгі сынып оқушыларының
негізгі тәрбиешілері болып табылады. Сондықтан педагог жүргізетін тәрбие
жұмысың нәтижелілігі оның ата-аналармен жұмыс істей білуіне, олармен ортақ
тіл тауып, олардың көмегімен қуатталуына сүйене білуіне байланысты.
Мұғалімнің ата-аналар мен жұмысының формалары мен тәсілдері
әртүрлі. Оған ата-аналардың жалпы жиналысын өткеру, ата-аналармен топтық
және жеке өткерілетін әңгімелесу, оларды балалар мен жұмысқа тікелей
қатынастыру, ата-аналар арасында педагогикалық білімдерді тарату және тағы
басқалар жатады. Бірақ формалар мен тәсілдердің әр түрлілігі жұмыстың
табысты бола бермейтіндігін мұғалім жақсы түсінуі керек. Тәрбие қызметінің
мазмұны және тәсілдері мен бірге, мұғалім мен оқушылардың ата-аналарының
арасында қалыптасатын қатынас стилі де шешілуі ролге ие болады.
Мұғалім –ата-аналар қатынасында жетекші ролді педагог атқарады,
өйткені тәрбие жұмысы оның негізгі кәсібі. Оның арнаулы дайындығы бар, әр
түрлі педагогикалық ситуациялардан шеберлік пен қолданатын тәрбие
құралдарының бай арсеналына ие.
Мұғалім ата-аналар мен жұмыс істей отырып, балаға, оның әрекеттеріне,
оқудағы табыстары мен сәтсіздіктеріне, өз міндеттеріне көз-қарасына және
тағы басқаларына баға беріп отырады. Мұғалімнің ата-аналар мен өз ара
түсінісуі көбінесе оның ұнамды және ұнамсыз баға беруде дұрыс өлшемді
сақтауы мен ерісіледі. Бұнда педагог барлық уақыт мынаны ұмытпауы тиіс: әр
сапары баланың жеке басына емес, оның конкрет әрекетіне баға беруі керек.
Міндетті түрде ата-аналар мен біріге отырып, кездескен жағдайдан шығудың,
оны түзету жолдарын табуы керек. Екіншіден, мұғалім балаға ұнамсыз баға
беру арқылы еркті немесе ерксіз түрде ата-анаға да баға береді. Оның үстіне
ата-анаға әрі жеке адам әрі тәрбиеші ретінде баға беріледі. Мұғалімнің
балаға және ата-аналардың тәрбиелік тәсірінде дұрыс талап қойып, дұрыс
баға беруі педагогикалық көз-қарастан мақсатқа сай, әдепті формада болуы
тиіс, сонда ғана педагог пен ата-аналардың арасында дұрыс қатынасқа
ерісіледі.
Педагогикалық жақтан дұрыс қатынас орнату үшін мұғаліммен ата-ана
ұлттық тәрбиенің мақсаттары мен міндеттерін бірдей түсінуі, балалардың
өсуіне бірдей пікірде болуы, әр бір баланың өсуінің перспективалары мен
қиындықтарын көре білуі керек. Өкінішке орай, ата-аналар жиналысында немесе
оқушының әкесі не анасы мен қысқа әңгіме уақтында мұғалімнің балаға
наразылығын, оның ұнамсыз әрекеттерін асығып айтып жатқандығын байқауға
болады. Мұғалімнің бұл ойы түсінікті: ол уақыты аз болғандықтан, ата-ана
назарын бірден тәрбие жұмысындағы ең басты, ең қиын нәрсеге аудармақшы
болады. Ал ата-ана болса бұндай кездесуден ләззат ала алмайды олар:
мұғалім менің баламның (немесе қызымның) жақсы тараптарын, шаққандығын,
жаңалыққа әуестігін, достарына жан ашыр екендігін қалайынша білмейді
екен, -деп ойлайды. Осы себеп, дұрыс қатынас орнамайды, ата-аналар
мұғалімдерге сенімсіздікпен қарайды. Әсіресе үлгермейтін және тәртіпсіз
оқушылардың ата-аналарының жағдайы қиын. Ісшеңдік пен әңгімелесудің орнына
мұғалім барлық ата-аналардың көзінше жаңағыдай оқушы жайлы ашуланып айтып
береді, оны күлкіге айналдырады, ал сол баланың ата-анасы болса ұялып,
өкініп, ренжіп енді мектепке келмеуге бел буады.
Сондықтан да мектепке тәртібі мен үлгеруі жақсы оқушылардың ата-
аналарының үй-іші әлекке салатын балалардың ата-аналарынан көре жиі және
ықыластанып келетініне таңдануға болмайды.
Мұғалімнің оқушы тағдырына мәпдарлығы, оның кеңпейіл қатынасы, ата-
аналардан ауқамдасты көруге ұмтылуы ғана өз-ара тіл табысуға көмектеседі.
Мұғалім ата-аналарға балаларының жақсы тараптарын көбірек айтуы тиіс. Ата-
аналар мен жұмысқа бұлай қарау мұғалімнің олармен дұрыс байланыста болуына,
тәрбиелік тәсірлерінің бағдарын белгілеуіне көмектеседі.
Мұғалім үзіл-кесіл айтпайды, баланы тәрбиелеуде бірігіп жұмыс
істеу бойынша ақыл-кеңес айтады, өз ара келіседі, ата-аналар оқушының
оқудағы, тәртібіндегі немесе жолдастарымен қатынасындағы барлық табыс және
өзгерістерді біліп отыруы тиіс. Сонда ғана ата-ана бірігіп жұмыс істеу
жақсы нәтиже береді деген сенімге ие болады.
Педагогтың ата-аналар мен қатынас стилі дегеніміз – балаға тәрбиелік
тәсір етудің белгілі бір принциптеріне негізделген жұмыс тәсілдері мен
құралдарының тұрақты системасы. Педагог та, ата-ана да әрбір оқушыға ондағы
оптимистік сенім мен қарауы тиіс. Баланың өз күшіне сеніміне көмектесу –
мұғалім мен ата-ананың міндеті. Өзінің өзіне сенуі оқушыны тәрбие
субъектіне айналдырады: ол кем-кемнен өзінің алдына әр түрлі міндеттер
қойып, оны шешудің жолдарын іздеп табатын болады.
Педагог пен ата-ана қатынасының гуманистік стилінің характерлі
белгісі бір-біріне терең сенім және шын жүректілік болып табылады. Ата-ана
өзінің мұғалімге айтқан қалаған күмандануы, қорқынышы немесе баланың мінез-
құлқы мен ұқыптылығына берген бағасы өзінің ұлы мен қызына зиян
келтірмейтіндігіне сенімді болуы керек. Мұғалім де, ата-ана да өздерінің
балалары сеніп айтқан сырды ашпауға міндетті. Үлкендер баланың мәпі үшін
бұл құпияны бір-біріне айтуы мүмкін. Бірақ бұны бала білмеуі керек.
Көпшілік жағдайларда баланың өзі айтқан сырдың жария болғанын біліп қоюы
мұғалім мен ата-ананың, мұғалім мен оқушылардың қатынасының бұзылуына алып
келеді.
Мұғалім мен ата-ананың қатынасы басқа қатынастарға да тәсір
етеді. Егер де мұғалім мен ата-ананың қатынасы сәтті болмаса, тілекке қарсы
мұғалім кейде баланы да жек көреді. Бұл педагогикалық жақтан өте тұрпайы
қателік және бұндай жағдайда балаларды тәрбиелеуде жақсы нәтижеге ерісуге
сенуге болмайды. Немесе: мұғалім мен оқушы белгілі бір уақыт ішінде тіл
табыса алмайды. Ата-ана бұндайда кейде өз-ара түсінбеушіліктің себебін
ашудың орнына баласының тарапына шығып алып, барлығына мұғалімді кіналайды,
сөйтіп өз-ара қатынастарын бұзып алады.
Ата-аналар мен жұмыста педагог әрқашан және кез келген жұмыста
педагогикалық нормалар мен такттарды сақтауға, балаларда өзі қалыптастыруға
тиіс гуманистік қатынастар идеалын берік ұстауға міндетті екенін тағы бір
рет ескерткен мақұл.
Мектеп пен жанұяның әрекеттестік формалары. Қазіргі уақытта мектеп пен
жанұя ынтымақтастық әрекетінің келесі бағыттары айқындалған: ата-аналармен
ұйымдастырушылық – педагогикалық жұмыс; ата-аналардың педагогикалық
сауаттылығын дамыту; ата-аналармен баланың оқу үлгерімі мен тәрбиесін
жақсарту үшін жүйелі жеке дара жұмыстарын жүргізу. Ата-аналармен
ұйымдастырушылық-педагогикалық жұмыс ата-аналар комитеті (жалпы мектептік,
сыныптық), ата-аналар жиналысы және конференциялары сияқты формалар арқылы
жүзеге асады. Ата-аналар комитеті – ең белсенді, ықыласты деген ата-
аналардан тұратын қоғамдық орган, ол жалпы мектептік (жалпы мектептік ата-
аналар комитеті) немесе сыныптық жиналыстарда (сыныптық ата-аналар
комитеті) сайланады. Ол 5-6 адамнан (өзара негізгі міндеттерді бөліп алатын
председательден және 4-5 мүшесінен) тұрады. Керек болған жағдайда ата-
аналар комитетінің жанында кеңестер, комиссияның ынталы топтары құрылуы
мүмкін.
Дұрыс және тұрақты қызмет ететін ата-аналар комитеті – сынып жетекшісінің
оң қолы. Сыныптың барлық күнделікті жұмысы (ұйымдастырушылық, орындаушылық,
бастамалық, тәрбиелік, бақылаушылық, үтіттеушілік) сынып жетекшісінің шебер
әрі бағыттаушылық ықпалымен ата-аналар комитетінің көмегімен жүзеге
асырылады. Ата-аналар комитетінің мүшелері сынып жетекшісіне мектеп пен
оқушылардың жанұялары арасындағы байланысты орнатуға, сыныптан тыс тәрбие
жұмыстарын (мерекелерді, кештерді, саяхаттарды, театрға саяхатты, т.б.)
өткізуге көмектеседі. Олар педагогикалық жағынан кемшілігі бар балалардың
ата-аналарымен арнайы жұмыс жүргізе алады. Ата-аналар комитеті жұмысының
жемісті болу шарттары – оның мүшелерінің ата-аналар ұжымының алдында есеп
беруі, оның іс-әрекетіне дем беру (алғыстар, грамоталар, жұмыс тәжірибесін
талдап қорыту және арнайы бюллетендер шығару арқылы), сынып жетекшісімен
үздіксіз ынтымақтастық әрекет. Мектептің жанұялармен ұйымдастырушылық –
педагогикалық жұмыстар жүйесінде мектеп кеңестерінің қызмет-әрекеті ерекше
орын алады, олардың қызметтері сан түрлі болып келеді. Олар ата-аналардың
мектеппен байланысын нығайтуға, олардың педагогикалық сауаттылығын
ұйымдастыруға ықпал етіп, кейбір жанұяларға тәрбиеден көмек көрсетеді (көп
балалы отбасыларға, жағдайы нашар жанұяларға). Кей мектептерде құрамына
жергілікті әкімшілік өкілдері, кәсіпорын, фирма, мәдени-ағартушылық
ұйымдар, мәдени ұлттық орталықтар басшылары кіретін қамқорлық кеңестері
қызмет етеді. Қамқорлық кеңестер мектепке жөндеу және жабдықтау
жұмыстарында, компьютерлеуде, тілек-қалаулары бойынша клубтарды
ұйымдастыруға, кәсіби бағыттарында, еңбекке орналасуда, мектеп
бітірушілердің одан әрі білімін жалғастыруда демеушілік көмек көрсетеді.
Мектеп пен жанұялардың ынтымақтастық әрекеттерінің ұйымдастырушылық –
педагогикалық формаларына, сондай-ақ, ата-аналар жиналыстары мен
конференциялары жатады. Олар жалпы мектеп бойынша да, жеке сыныптар бойынша
да өткізіледі. Жалпы мектептік ата-аналар жиналысы немесе конференцияларда
жанұя мен мектептің оқыту-тәрбие жұмыстарын жетілдірудің өзекті мәселелері
талқыланады. Мектептегі ата-аналар жиналысы, әдетте, жылына 2-3 рет
өткізіледі.
Жанұямен ұйымдастырушылық-педагогикалық жұмыстың ең тікелей формасы
жеке сынып оқушылары ата-аналарынын жиналыстары. Мұндай жиналыстарда сынып
жетекшілері оқушылардың үлгерімі мен тәртібінің сынып өмірі жайлы, ұжым
міндеттері туралы, т.б. ақпарат береді. Жиналыстар жанұя мен мектептің
тәрбие жұмысында ортақ мақсаттарды анықтау үшін өте маңызды. Жиналыстарды
оқушылармен бірігіп өткізген тиімді. Ата-аналар жиналысы әртүлі болуы
мүмкін: тақырыптық, жиналыс-практикумдар, қорытынды, тоқсандық, жылдық,
топтық, әнгімелесу-жиналыстар, т.б. Жылына бір рет болса да сынып немесе
мектеп деңгейінде диагностикалық негізде ата-аналар жиналысын (немесе
конференцияларды) өткізіп тұру керек, яғни бұл процестің жетекші
(өзгермелі) сипаттары арқылы мектептегі және жанұядағы шынайы жайды анықтау
үшін керек.
Жанұяға бала тәрбиесінде көмек көрсетудің ықпалды тәсілі -ата-аналардың
педагогикалық сауатын дамытуды ұйымдастыру. Мектеп ата-аналардың
педагогикалық сауатын дамытуды ата-аналар жиналысын, консультациялар, сұрақ-
жауап кештерін, әкелер конференцияларын, т.б. өткізу арқылы ұйымдастыруға
тырысады. Бұл орайда, әрбір мектеп өз жағдайына, жанұя суреті
ерекшеліктеріне, оқушылар тәрбиелілігіне сәйкес ата-аналардын педагогикалық
сауатын дамытудың нақты жүйесін жасайды. Көбінесе оқушылар ата-анасымен
бала тәрбиесін жақсартудағы педагогикалық консультациялар және практикалық
кеңестер сипатындағы жеке дара жұмыс жиі қолданылады.
Ата-аналарға жанұя тәрбиесін жақсарту мақсатында жеке дара көмек көрсетіп,
ықпал жасай отырып, мұғалім педагогикалық әдептілік сақтау керек.
Мұғалімдердің ата-аналарға оқушылардың мектептегі жаман тәртібіне
шағымдануы әрқашанда теріс бағаға ие болады. Мұндай ағым-данулардың еш
нәтижесі болмайды, керісінше олардың тигізер зияны өте зор. А.С. Макаренко
мұғалімдерді ата-аналарды мектепке шақыртудан, балалар тәртібіне
шағымданудан сақтандырған: Кей ата-ана мұндай әңгімеден кейін қолына қамшы
алады, ал кейбіреуі болса еш нәрсе істемейді де, нәтижесінде барлығы
бұрыңғы қалпында қалады, -дейді А.С. Макаренко. Ата-аналар оқушылардың оқу
еңбегінің әртүрлі шараларын өткізуге қатыстырылады (пәндік тақырыптық
кештер, танымдық-ойын-сауық ойындар, үйірмелік сабақтар, т.б.). Көптеген
мектептерде Ашық есік күндері дәстүрге айналған, бұл күні ата-аналар
сабақтарға қатысып, сабақтағы өз балаларын бақылауға, олардың белсенділік
деңгейін және оқу материалын игеру тереңдігін бағалауға мүмкіндік беріледі.
Олар бұл күні: пәннің ерекшелігін ескере отырып үй жұмысын қалай орындау
керек, оқушы пән бойынша оқу жұмысының қандай тәсілдерін игеру тиіс, осы
пәнді игеруде қандай қиыншылықтар туындайды және оқушыға оларды жеңу үшін
қалай көмектесу керек, т.б. өзекті мәселелерді шешуде білікті көмек ала
алады. Ата-аналарға жанұя тәрбиесінің тәжірибесімен алмасудың әртүрлі
формалары ұсынылады. Жанұяны мектеп жұмысына тартудың нәтижелі формасының
бірі кіші педагогикалық кеңестер, ата-аналардың белсенді мүшелерімен
бірігіп мұғалімдердің нақты бір сыныптың оқыту-тәрбие процесінің әртүрлі
мәселелері бойынша ерекше кеңестер өткізуі. Осылайша, мектеп пен жанұяның
сынып жетекшісі арқылы реттелетін педагогикалық процестерінің ара қатынасы
мұғалім қызметінің диагностикасы негізінде қойылған міндеттерімен
анықталады. Сынып жетекшісі қалыптастырған мақсат пен міндеттер оның
оқушылар мен олардың жанұяларымен әрі қарай жұмысының бағыттарында
анықтайды.
Мұғалім бірінші сынып оқушысының жанұсымен танысуы.
Мұғалімнің ата-аналар мен жұмысы баланы мектепке жазу уақтындағы
алғашқы кездесуден басталады. Алғашқы әңгімелесуді ата-ана мұғалім кеңесін
пайдаланалатындай, сүйтіп сабақ басталарға дейінгі уақыт ішінде баласын
мектепке толық дайындағандай етіп өткеруі керек.
Оқуда жыл бойына мұғалім өз оқушыларының жанұяларында болуы керек.
Оқушының үйлеріне баруға жақсы дайындалуы, оған барғанда нелерге назар
аудару керектігін, ата-анадан не сұрап, қандай кеңес беру керектігін
ойластырып алуы керек. Әрбір жанұяның өзіне сай өзгешеліктері бар екендігін
есепке ала отырып мұғалім мыналарға назар аударуы тиіс;
1. Жанұядағы жалпы атмосфера, микроклимат, ата-ананың өз-ара және
олардың жанұяның басқа ағалары мен қалай екендігі. Сондықтан да мұғалімнің
үйдегі үлкен адамдар түгел ғана уақытта келгені дұрыс. Әңгіме бастағаннан-
ақ жанұяда өз-ара түсінудің жағдайын, бір-біріне силастығын, тұрмысқа
болған ортақ пікірлерін, үлкендердің кішкенелерге қатынасын, ондағы
балалардың орнын аңдау қиын емес.
2. Үйдегі жалпы тәртіп: оқушының сабаққа дайындалатын арнаулы бұрышы
барма, баланың заттары, оқу құралдары, кітаптары, ойыншықтары қандай
жағдайда. Оқушы бұрышының дұрыс ұйымдастырылуына, баланың жұмыс істеуіне
оның қолайлылығына, стол және орындықтардың баланың бойына сайлығына,
жарықтықтың дұрыс түсуіне, үйде радио мен телефизордың бар-жоқтығына назар
аударуы керек.
3. Әңгімелесуде үйдегі үлкен адамдардың барлығының да (әкесі, анасы,
кемпір апасы, атасы, жанұяның басқа да ағзалары) қатынасқаны мақұл. Олардың
бала тәрбиесін қалай түсінетіндігін, баланы қалай етіп өсіргісі
келетіндігін, тәсір етудің қандай тәсілдерін ең бастысы және ең нәтижелісі
деп есептейтіндігін анықтаған дұрыс. Бұндайда үлкендердің баланың жеке
өзгешеліктері туралы, оның талаптары мен ұқыптылықтары туралы, күші және
әлсіз тараптары жөнінде, тәрбиелеуде өздерінің қандай қиыншылықтарға
кездесіп жүргендіктері туралы айтқаны пайдалы.
Мұғалім бұл жанұя туралы өзінің алдын ала білгендеріне сүйене отырып,
ата-ананың баланы мектепке дайындауы уақтында нелерге көбірек назар аударуы
керек екендігі туралы негізгі түрде ақыл-кеңестерін айтады.
Мұғалім ата-ананы баланы мектеп пен қорқытатын ұнамсыз әдеттерден
сақтандырады. Мысалы былай деседі: Неге тыныш тұрмайсың? Сыныпта осындай
тыныш тұрмасаң, сені сыныптан қуып шығады, немесе Тыңдамасаң мұғалім
саған көрсетіп қояды және тағы басқа. Кейбір ата-аналар оданда асырады,
сөйтіп балаларда мұғалімнен қорқу, сескену сезімдерін пайда етеді. Соның
себебінен бала сыныпта құрдан-құры жылап, үйіне қайтқысы келеді. Шынында да
ол ата-анасы қорқытқан жазадан қорқып жылайды.
Ата-ана балаға мұғалімге деген құрмет сезімін (қорқыныш сезімі емес)
сіңіруі керек. Сабақта өзін қалай ұстауы керектігі туралы, түсіндіргендерін
беріліп тыңдап алу, мұғалімнің талап еткендерінің барлығын орындауы туралы
айтуы керек.
1.2 Ата-аналарды балалар ұжымын тәрбиелеу жұмысына қатынастыру.
Жан7я 3о2амны4 бёр б5легё болып табылады. Жан7яда бала т1рбиесён жол2а
3ою 5те 6лкен ма4ыз2а ие.
Жан7я бас3а т1рбиелёк ба2дарламалардан айырмашылы2ы адамны4 б6тён
5мёрё дауамында оны4 барлы3 тараптарына т1сёр к5рсетуге 3адёр ж1не 1детте
т1сёр к5рсетедё. Жан7я т1рбие мёндетёнё4 б7л 6лкен психологиялы3 т1сёр
к5рсетудё4 тере4 5зёне сайлы2ы мен бёрёгёп кетедё.
Оқушылардың ата-аналары әдетте мектепте іске асырылып атырған
нәрселердің баршасына, мұғалімнің балалармен алып барылатын жұмысына үлкен
қызығумен, құрметпен қарап, бақылап отырады. Ата-аналарды сыныптағы
сабаққа, сборға, ұшырасуларға қатынастыру қызына немесе ұлына сыныптағы
жолдастарының қалай қарайтындығын, сабаққа қалай жауап беріп, сборда қалай
қатынасқандығын көру қызықтырады. Бірақ барлық ата-аналар бірдей балалар
мен тәрбие жұмысына өз бетінше қатынаса бермейді. Олардың кей біреулері
мұғалімге кесент беруден қорқып мектепке келе бермейді. Ал басқа біреулері
хожалық жұмысына ұйымдасу үшін келеді. Сондықтанда мұғалімнің ата-ананы
тәрбие жұмысына тартуына болады және бұл қажет. Ата-аналардың тәрбие
жұмысына қатынасуының формалары әр алуан. Көбінесе оларды белгілі бір
жиындар өткеруге анда-санда ғана қатынастырып отырады. Мысалы, олар
мерекелерде, сборларда дайындауға қатынасады, балаларды экскурсияға, театр,
музейлерге алып барады, мұғалім ата-аналарға не істеу керек екендігін
майдалап айтып беруі, оларды барынша кең тараған кейбір қателіктен
сақтандыруы тиіс.
Көбінесе ата-аналар аз көмектесудің орнына, барлығын өзі істеп береді:
жұлдызшаның барлық балаларының кітаптарын қаптап береді, диуалды
газеталарды өздері істеп шығарады, маскарад киімдерін істеп береді.
Сынып өміріне араласқан ата-аналар көмек дегеніміз балалар әлі істей
алмайтын нәрсені қалай істеу керектігін көрсету, үйрету, түсіндіру, олардың
қызметін бақылап отыру екендігін түсінуі тиіс.
Ата-аналарды балалармен әңгімелесу өткеруге тартуға болады. Бұл ең
алғаш олардың өз міндеті туралы айтып беруі. Олардың әңгімеге дайындығына
көмектесу уақтында мұғалім әңгіменің уақты (15-20 минут) туралы айтады,
олармен бірге, әңгіменің негізгі мазмұнын белгілейді, баланың түсінуі үшін
аңсат, анық факттарды таңдауға көмектеседі. Өз міндеті жөнінде сөз еткен
ата-ана өздерінің не мен шұғылданатыны, қандай өнімдер шығаратындығына
тоқтауы, өз жұмыстарындағы қызықты нәрселерді айтып, өз кәсібінің кеуілді
тараптарын сөз етуі керек, соны мен бірге көп күш, ақыл-ой жұмсауды талап
ететін қиыншылықтарды да айтып беруге міндетті.
Ата-аналар ортасында әртүрлі кружоктар ұйымдастыруға көмектесетін
шеберлер бірдейіне табылады. Кейде бұндай кружоктарды сынып активтерін
қатынастыра отырып, өз үйлерінде де өткеруге болады. Бұлар шебер қолдар,
спорт, шахмат, шашка және тағы басқа кружоктары болуы мүмкін.
Кейбір педагогтардың тәжрибесінде ата-аналардың жұлдызшалардың
активтері етіп дайындау да кездесіп қалады. Ата-аналардың сынып
жетекшілеріне көмекші болуы мүмкін, бірақ олардың жұмысын істемеуі тиіс.
Көптеген мектептерде ата-аналар жас өлке танушылар кружогын
ұйымдастырады, олар мен бірге өз қалалары мен ауылдарын зерттейді, туылған
қаласы мен оның айналасында саяхаттар ұйымдастырады. Бұндай саяхаттар таза
ауада болу мен бірге жаңа тәсірлер және факттер алуға мүмкіншілік береді.
Академик В. А Обручев өз ауданы бойынша даналық саяхаттар жасауға кеңес
беріп, ондайда тек аяқ пен жұмыс істеп емес, ақыл-ойы, көзі, жады жұмыс
жасап, көргендеріне ой жүгіртіп, керектілерін есте сақтайтындығын ескерткен
дұрыс. Ата-аналар бұндай саяхат уақтында туылған ауылының, ауданының,
қаласының тарихына байланысты қызықты, пайдалы мәліметтерді айтып береді.
Жазушы Леонид Леонов үлкен сезімнің кішкенеден - өзі тұратын жерге деген
махаббаттан басталатындығын жазған еді. Әр бір ең кіші деген қаланың өзінің
қызығып зерттеуге болатын назар аударарлық жерлері көп. Қалаға, ауылға
олардың айналасына саяхат жасаудың өзінше мақсаттары болады.
Өз өлкесін зерттеуге қызығу балаларда бірден ояна қоймайды. Бұл
қызығуды ояту керек, бұнда ата-аналар көп нәрселерді істей алады. Бірақ бұл
үшін үлкендер өз қаласы, ауданы немесе ауылы туралы балаларға не ғана
болатынын ойлап алуы керек. Мұғаліммен бірге өз қаласы мен оның айналасына
жыл бойы жасалатын экскурсиялардың планын түзіп алғаны мақұл. Олардың
кейбірін тарихи оқиғаларға арнап, олардың ішінен Отандық ұрыстар мен
байланыстыларын өз алдына бөліп алуы керек. Басқалары архитектуралық
естеліктерді, қаланың өсу жолдарын, оның көркею жағдайларын зерттеуге,
үшіншілері – жақын заводтар мен колхоздарды зерттеуге арналғаны дұрыс.
Музейлер мен сурет галерияларын жасалған экскурсиялар пайдалы. Экскурсиялар
көп болмай, жылына бала жас өзгешелігінен келіп шығып өткерілуі керек.
Оларға жақсы дайындалып, олардың мазмұнын алдын ала ойластырылған, төменгі
сынып оқушыларының зерттеулеріне қолайлы обекттер мен материалдарды таңдап
алған дұрыс. Экскурсиялардың қорытындысы ретінде балалардың творчестволық
жұмыстары: олар салған суреттер, өз көргендерін жазған альбомдар, макеттер,
зерттеп көрген, назар аударарлық көріністерді суреттейтін көргізбелер пайда
болуы керек. Ең бастысы олардың бәрі де балалардың өз қолымен істелуі,
үлкендер аз ғана көмектесіп, бағдар беріп отыруы керек.
Кейбір ата-аналар бұндай саяхат – экскурсияларды тарихи,
архитектуралық, әдеби және басқа естеліктерді көп үлкен қалаларда ғана
өтеру мүмкін, деп есептейді. Бұл дұрыс емес. Бұндай саяхат – экскурсияны
қалаған қала мен ауылда өткеруге болады, тек ғана олардың мазмұны сол
аудандағы көзге түсерлік нәрселердің характаріне қарай өзгеріп отырады.
Бастауыш сынып оқушылары әдетте коллекция жинау мен қызығады. Егер бұл
қызығушылыққа тиісті бағдар беріп отырылмаса, оның балаларға зияны да тию
мүмкін.
...ΙΙΙ А сыныбындағы кезексіз ата-аналар жиналысы қызықты түрде өтті.
Әдеттен тыс мысалы—балалар коллекцияларының жағдайы талданды. Әдетте жиі
кездесетініндей сынып тегіс коллекция жинау мен шұғылданатын еді. Оны мен
бірге барлық оқушылар – ер балалар да, қыз балалар да айналысатын болды.
Маркалар, откриткалар, зночоктар, металл ақшалар, шырпы құтылырының
этикеткалары, конверттер, конфета қағаздарын жинайтын еді. Кейбір балалар
солардың біреуін ғана жинастырса, басқалары барлығында жинайтын еді.
Үзілістер уақтында оларын алмастыру жұмысы мен қызығып бәрі де көбірек
алмастырып қалуға ұмтылар еді. Кем-кемнен оларды алмастыруға үзілістер
аздық етті, енді сабақ уақтында да алмастырып отыратын болды.
- Не істеу керек? Мүмкін тиым салу керек шығар.
- Рұхсат етіңіз, менің бір ұсынысым бар, - деді Куаныштың әкесі. Ол
жиналыста өте сирек сөйлейтін еді. Сол себепті ата-аналардың бәрі де оны
қызыға тыңдады. – Мен көптен бері қалалардың суреттері салынған откритка
жинап жатырмын. Коллекциямда жақсы. Мен соны сыныпқа әкелейін, балаларға
көрсетіп қайткенде дұрыс жинауға болатынын айтып берейін. Бұл өте қызықты
және пайдалы жұмыс. Оған тиім салуға болмайды.
Ұсыныс баршаға да ұнады. Балалардың коллекцияларын қазірше жинап алмай
тұра тұруға, оларды көріп, балаларды нелерді жинайтынын біліп алуға
келісілді.
Қуаныштың әкесі сөзінде тұрды. Ол балаларға өз коллекциясын көрсетті.
Балалардың коллекцияларын көріп, олардың жақсы және жаман тараптары туралы
айтып берді. Кем-кемнен балалардың коллекция жинау мен шұғылдануы да
ойластырылған және ұйымдастырылған түрге көшті. Ата-аналар балаларға ең
басында жұлдызшалар бойынша коллекциялар көргізбесін ұйымдастыруға
көмектесті. Кейнен олардың барлығы да сыныпқа қойылды.
Әрбір бала өз коллекциясы туралы сөз етті. Әсіресе значоктардан
істелген коллекциялар қызықты болды. Балалардың бір тобы қалалардың
елтаңбалары салынған значоктарды жинапты. Балалар оларды көрсете отырып
қаланың қай жерде екені және елтаңбаның тарихы туралы айтты. Кейбір балалар
белгілі бір оқиғаларға, естелік сәнелерге, басқа біреулері әр түрлі
қалаларға арналған значоктарды жинапты.
Откритка немесе металл ақша қанша көп нәрселерді айтып береді.
Сондықтан да коллекцияларды олар балалардың ой-өрісін кеңейтетін олардың
жаңа білімдер алуына мүмкіндік беретіндей етіп жинастыру керек. Егер де
коллекциядағы әр бір зат зерттеу объектіне айналып, оған байланысты
көптеген мәліметтермен танысуға мүмкіндік жасаса, коллекция жасаудың құны
артып барады.
Қалаған коллекция системалылықты талап етеді. Құтышаларға тәртіпсіз
салынған маркаларды, альбомдағы открыткаларды, ең сұлу тастардың жиындысын
– маркалардың, открыткалардың, минералдардың коллекциясы деуге болмайды.
Жиналған нәрселер белгілі бір системаға келтірілгенде ғана коллекция бола
алады. Ата-аналардың міндеті балаларға бұл жұмыста көмек беру – жинаған
нәрселерін қалай тәртіптестіру керек екендігі туралы айтып беруі болып
табылады. Қалаған коллекцияның басты шарты – безеудің көріктілігі болып
табылады. Оны жинау уақтында тәртіпке әдеттену, отыра білу, шыдамдылық
қасиеттері тәрбиеленуі шәрт. Ата-аналар балаларға коллекцияларын дұрыс
реттеп, безеу, оларды дұрыс сақтауға көмектесуі тиіс. Маркаларды альбомға
жабыстырудың, шырпы құтыларының этикеткаларын алудың, открыткаларды
сақтаудың көптеген арнаулы ережелері бар, солар туралы балаларға айтып беру
керек.
Мұғалім ата-аналардың назарын балалар коллекцияларын толықтырып
отырудың жолдарына аударып отыруы тиіс. Коллекцияны толықтыруда алмастап
алудың орны бөлек. Ата-аналар өз баласының кімдермен алмастырып жүргенін,
қалай етіп алмасатынын, дос коллекционерлерінің кімдер екенін біліп алғаны
жақсы. Маркалар, открыткалар, значоктар дүкендерде сатылады. Бұл заттарды
балалардың қалай сатып алып жүргенін ата-ана бақылап отыруы тиіс. Бұл үшін
ақшаны балалардың қайдан алатынын білу керек. Балаларда алып-сатарлыққа
бейімділіктің, жолдасын, одан жақсы нәрселерді алдап алуға әуестіктің
өсуіне жол бермеу керек.
Келтірілген мысалдар ата-аналарды коллективті тәрбиелеу жұмысына
қатынасудың мүмкін болған жолдарының біреуін көрсетеді.
Мұғалім ата-аналарды балалар мен жүргізілетін тәрбие жұмысына
қатынастыра отырып, бұл жұмыстың негізгі мазмұнын анықтайды. Педагог ата-
аналардың балалар мен істесудегі тәсіл және методтарды иелеуіне
көмектеседі, жұмыс барысына мақтау жасап отырады. Мектептегі тәрбие
жұмысына ата-аналардың барлығы тікелей қатынаса бермейтіні сөзсіз. Бірақ
қалаған мектепте мектеп мен бірігіп жұмыс істеуге қуанып кірісетін ата-
аналар баршылық. Мұғалімнің міндеті – оларды мектеп тұрмысына белсенді
қатынысуға тарту болып табылады.
Ата-аналар мен ж7мыс формалары 1детте сынып жетекшёсё 5з жеке
5згешелёктердё, ата-аналарды бёлём ж1не т1жёрибесён, балаларды т1рбиелеуде
жо3арыда к5рсетёп 5тёлген 3ателер ж1не 3иыншылы3тарды, мёнез-37лы3
5згешелёктердё мектеп педагогтар 7жымында2ы м7хитты ата-аналар мен ж7мыс
алып баруда бар бол2ан салт-д1ст6рлердё ж1не та2ы бас3алар есебёнен алып
белгёлейдё.
Ата-аналар2а педагогикалы3 бёлём берудё амал2а асыруда тек 2ана бёлём
берёп 3алмастан, оларды т1рбие тарауында2ы практикалы3 да2ды ж1не
к5ндёкпелер мен 37ралдандыру, оларды4 педагогикалы3 ёскерлёгён ояту 5зёндёк
ш72ылдану2а 6ндеу, ма3сат3а сай жан7я ёшкё м6н1себеттерён жол2а 3ою
3ажеттё.
Ата-аналар жиналыстары ата-аналар мен ёс алып баруды4 7лтты3 37рам
тап3ан формасы болып табылады. Шешёлёп жатыр2ан аны3 мёндеттерге байланысты
т6рде сынып жиналыстарын 7йымдастырушылы3, 3орытынды шерек жиналыстарын
та3ырып3а сай жиналыс, айтысу, жиналыс практикум, ата-аналарды4 т1лёмё
бойынша сынып режесёне к5ре жиналыс сия3ты жиналыстар болуы м6мкён.
?йымдастырушылы3 жиналыстарда ата-аналар комитетё сайланады, ёс режесё
бекётёледё. Педагогикалы3 ы3лым орнату ж6зесёнен мерекелер ёстеп шы2ады,
7жым тапсырмалары б5лёстёрёледё ж1не т6рлё ёс ба2дарларына сай талапша4 ата-
аналар топарлары т6зёледё, ата-аналар 3атынасуында жалпы мектеп мерекелерён
5ткёзу режелерё 7йымдастырылады.
То3санда2ы 3орытындылаушы сынып жиналыстары ата-аналарды4 ды33атын
о3ушыларды4 бёлёмге сай 3ызы2ушылы3тары, 3абёлетён, а3лый 3асиеттерён
дамытуда2ы же4ёстер, кемшёлёктерё, пайдаланылма2ан имканияттар2а 3арату
ма3сатын к5зде т7тады.
Бёрер та3ырып3а арнал2ан жиналыстары т1рбиенё4 е4 проблемалы м1селелерё
ж6зесёнен 5ткёзёледё, оларда ата-аналар комитетё ж1не сынып басшысыны4
о3ушыларды4 ол немесе б7л ба2дарда2ы т1рбиеленгендёк д1режесё туралы
жинал2ан материалдардан пайдаланылады.
Жиналыс-7шырасулар ата-аналар ды33атын т1рбиенё4 бёрер м1селесёне жалп
ету ма3сатында 5ткёзёледё. Б7ндай жиналыстарды ата-аналар комитетё
а2заларыда ата-аналарды4 бёр б5легё 5з мёндетёне, мектептё4 7сыныстарына
над7рыс м6н1себетте болып жатыр2андары ата-аналарды4 бёр б5легё дайынды3
кеуёлёнде екендёгё туралы ма2луматтар бол2ан жа2дайда 5ткёзу 7сыныс
етёледё.
Жиналыс-практикум, ата-аналарды4 т1рбиелёк процестерде 3атынасуын
жеделдестёру о2ан ма3сат3а ба2дарлан2ан т6с арнау ма3сатында 5ткёзёледё.
Ата-аналарды4 сыныпта2ы жалпы т1лёмдёк режесёне к5ре жиналыстар,
алдыннан белгёленген реже, аны3 система2а сай ата-аналар2а педагогикалы3
бёлём берудё4 формасы есептеледё.
Жеке т1ртёптегё педагогикалы3 с7хбат-сынып жетекшёсёнё4 о3ушылар ата-
аналар мен алып баратын ж7мысты4 е4 енгёзёлген, 3олай ж1не н1тижелё форма
есептеледё. С7хбат ж1рдемёнде пайда болатын м1селелердё тез шешу, ата-
аналар мен сенёмдё м6н1себеттер орнату, отбасы т1рбие шараяттары туралы
3осымша ма2луматтар алу, ата-аналар2а педагогикалы3 бёлём беру, баланы4
жеке т1ртёптегё дамуы д1ст6рён ж1не бёргелёктегё педагогикалы3 1рекеттер
системасын ёстеп шы2у ата-аналарды4 т1рбиелёк т1сёр к5рсетулерё ж1не
т1рбиесё 3иын балалар 37л3ын т6зету ж1не о3ушылар ортасында2ы
м6н1себеттерде пайда болатын келёспеушёлёктердё шешу сия3ты ке4 к5лемдегё
т1лём т1рбиесёнё4 мёндеттерё шешёледё.
Т1рбиелёк т1сёр жасау н1тижелёлёгё к5п тараптан о3ытушылар ата-
аналарды4 сай 1рекеттерё мен белгёленуён назарда т7тып, баланы4 5зёне сай
психологиялы3 5згешелёктерён есепке алу, оны4 мёнез-37л3ында2ы е4 кёшё
шетке шы2улар2а да 5з уа3тында ды33ат беруё керек, б7нда сынып басшысы мен
ата-аналарды4 сенёмдё м6н1себеттер орнату, о3ушылар жан7ялы3 т1рбие
шараяттары туралы 3осымша ма2луматтар алу, ата-аналарды4 сенёмдё 5зара
м6н1себеттерён 6йреткенде 2ана ерёсёледё, б7ндай м6н1себеттердё орнату ж1не
тере4дестёру 6шён жеке т1ртёптегё с7хбаттардан пайдалану 5те 3ажет.
!рбёр ата-ана 5з перзентён жа3сы к5редё, соны4 6шён олар 5з перзентёнде
пайда бол2ан жа4а, социалды3 тараптарды беккемдеу бойынша б1лкём т7тыл2ан
б1ргелёктегё 1рекеттерё туралы пёкёр алысуды м7хым деп есептейтён сынып
басшысына тере4 37рмет ж1не сенём мен 3арайды.
Сынып жетекшёсё ата-аналар мен бёргелёкте т1рбиелёк ж7мысты
7йымдастырар екен, е4 жа4а психологиялы3-педагогикалы3 зерттеулер
ма2луматтарын ды33ат3а алулары да 3ажет. Олар2а сай 5сёп келе жат3ан жеке
адамды 3алыптастыру2а жан7яны4 3осатын 6лесё т6рлё жас бас3ыштарында
т6рлёше болады ж1не тол3ынсыман 5згередё.
Б7ндай бёлёмдердё4 жо3ты2ы жан7ялы3 т1рбиеде к5птеген 3ателерге алып
келедё. Сынып басшысы ата-аналар мен ж7мыс алып баруда б7ны есепке алмай
лажы жо3. Б7л тараптан ата-аналарды4 балаларды т1рбиелеудегё т5мендегё
3иыншылы3тары ж1не 3ателерён ажыратып к5рсету м6мкён.
1. Ата-аналарды4 балалар мен 3атынасыны4 жетёспеушёлёгё. Олар
5здерё, ж7мыстары туралы кем с5йлеп бередё. Мектеп балалары
7жымыны4 5мёрё, 5з баласыны4 3ызы2ушылы3тары, оны4 3ожам
ж7мыстары мен м6н1себетё ж1не бас3алар мен кем 3ызы2ады.
2. Балаларды е4бек процестерёне жалп ету ар3ылы оларды4 е4бек
т1рбиесён 7йымдастыра алмаушылы3.
3. Ата-аналар т7рмыста жаман мысалдарды4 барлы2ы мектептё4
педагогикалы3 к6ш-3айратын жо33а шы2арады.
4. Ата-аналар т1рбиелёк т1сёрён 6здёксёз еместёгё анда-санда
о3ытуды тексеру, бёрер ойсыз ёс 6шён тазалау а3ыли иммунитет
пайда болуына ж1рдем бермейдё.
5. Жан7яны4 т1рбиелёк негёзё сыпатында шектеулер системасы,
социалды3 6лгё негёзёнде т1рбиелей бёлмеулёк, бала 5мёрён ол
1р дайым д7рыс 1рекетён жатты2атын т1рёзде 7йымдастыра алмау
н1тижесё.
6. !рекеттердё4 мектеп пен с1улеленбегендёгё немесе ол мен
келёспеушёлёгёнде.
7. Кейбёр ата-аналарды4 балалар 5сёп баруы мен т1рбиенё4
ёскерлёгён п1сейттёрёп жёберулерё, б7л болса балаларды4 ата-
аналардан 3ашы3тауына, мектепке 3ызы2уы п1сеюёне алып келедё.
8. №араралар 3абыл етуде кешёгу. Бала 6лкен бол2аннан кейён
а3ылы кёрёп, т6зеледё деп ойлау 1детте 5зён а3тамайды,
к5бёнше 3айта т1рбиелеудё талап ететён педагогикалы3 тараптан
3араусызды3 жа2дайына алып келедё.
Педагогикалы3 лекция педагогикалы3 бёлём берудё4 е4 жа3сы формаларынан
бёрё. Кейёнгё уа3ыттары ата-аналар2а педагогикалы3 бёлём беру ке4 к1сёп
етёп, аналар2а педагогикалы3 бёлём беру к1рханаларда2ы, м1дениет 6йлерё
3асында2ы т7рар жайларда2ы ж1не ата-аналар педагогика университеттерё
ар3ылы т6рлё формаларда амал2а асырылады.
II ТАРАУ. Мұғалім мен ата-ана ортасындағы тәрбиелік жұмыс байланыстары.
2.1 Мұғалімнің ата-аналармен әңгімелесулері.
Әңгімелердің тематикасы және ... жалғасы
Кіріспе
I ТАРАУ. Бастауыш сынып оқушыларының ата-аналарымен алып барылатын
жұмыс.
1.1 Мұғалімнің ата-аналармен қарым-қатынас стилі.
1.2 Ата-аналарды балалар ұжымын тәрбиелеу жұмысына қатыстыру.
II ТАРАУ. Мұғалім мен ата-ана ортасындағы тәрбиелік жұмыс байланыстары.
2.1 Мұғалімнің ата-аналармен әңгімелесулері.
2.2 Бастауыш сынып оқушыларының ерекшеліктері мен дамуында жанұяның орны.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Тақырыптың маңыздылығы. (актуалдығы)
Қазіргі заманғы жанұяның өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін
шешудегі ерекшелігі – ата-ананың білім және жалпы мәдени деңгейінің
жоғарлауы. Балалардың жанұядағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты
әлеуметтік институт ретінде анықталады, ол жанұя мүшелері арасындағы өзара
қатынастардың қалыптасуы мен дамуына септігін тигізетін адамдардың
жақындығы, туыстық қатынастар, өзара үйелмендік, тұрмыстық өмір. Жанұя
тәрбиесінің артықшылығы да осы қатынастарда, оны тәрбиенің ешқандай да түрі
алмастыра алмайды. Жанұя тәрбиесі адам өміріне қажетті негізгі қызметтерді
атқарыды:
1. Репродуктивті – баланың туылуы.
2. Тәрбиелілік – жанұяның әрбір мүшесінің жеке тұлға болып
қалыптасуына, тәрбиелік жағдай жасауы.
3. Тұрмыстық-экономикалық – жалпы тұрмысты, бюджетті басқару.
4. Коммуникативті – жанұялық қатынасты, басқа адамдармен қатынасты
ұйымдастыру.
Жанұя – болашақ азаматтың әлеуметтену жолындағы алғашқы қадамдарын
жасайтын бастапқы адым. Ол балаға моралдық қалпы туралы алғашқы түсініктер
береді, оны еңбекке баулып, өз-өзіне қызмет ету дағдыларын қалыптастырады.
Ата-ананың іс-әрекеті мен мінез-кұлқы, өмір сүру салты арқылы балаға
дүниетанымдық, адамгершілік, әлеуметтік-саяси құндылықтар беріледі. Жанұя
тәрбиесінің қоғамдық және мемлекеттік тәрбиеге қарағанда артықшылығы басым.
Алайда, қазіргі қоғамдық өмірде болып жатқан әлеуметтік, экономикалық және
демографиялық өзгерістер жанұяға белгілі бір қиыншылықтар туғызады.
Нарық қатынастарының дамуы нәтижесінде жанұяда айтарлықтай адамгершілік
тұрғыдан ересектердің де, балалардың да жаңа құндылық бағыттарын
қалыптастырып, жанұя өміріне елеулі өзгерістер әкелді. Ата-ана мен
мұғалімдердің міндеті -қоғамдық қатынастардың жаңа жүйесі ұсынып отырған
әлеуметтік мүмкіншілікті дұрыс пайдалану.
Толық емес жанұяларда, ата-анасының біреуі жоқ болған жанұяларда
тәрбиелік мәселелерді шешуде кейбір адамгершілік-психологиялық
ыңғайсыздықтар болуы мүмкін. Мұндай жанұялардың көбінде ана мен бала ғана
болады. Жанұя тәрбиесінің проблемасы – ананың жанұя тұрмысынан қолы
босамауы. Ананың уақыты жетпеуі көбінесе насихат, жазғыру, ұрсу сияқты
тәрбиелік ықпалдың нәтижесіз әдістерін пайдалануға мәжбүр етеді.
Микроклиматы жағымсыз, жанұя өмірі ұрыс-керіске, ата-ананың бір-біріне,
балаларына деген шағымдарына, айқай-шуға, қорлық сөздер мен іс-әрекеттерге
толы жанұяларда өте маңызды тәрбие проблемалары туындайды. Ата-ана
құқығынан айрылғалы тұрған ата-аналар әлеуметтік және педагогикалық
проблемалар тудырады. Мемлекет олардың ата-аналық құқықтарынан айырғанда
балалардың мақсат-мүддесін басшылыққа алады. Алайда бұл ретте олардың өмірі
өз мәнін барынша жоғалтады, өйткені өмір сүру мен дамудың маңыздылығы
кемиді. Елдегі түбегейлі әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге,
жекеменшіктің пайда болуына, жеке адамның баю мүмкіндігінің тууына
байланысты материалдық жағынан ауқатты жанұялар пайда бола бастады. Мұндай
жанұяларда тәрбие белгілі бір проблемаға кездеседі. Көбінесе бұндай
жанұядағы бала балалық ұжымдардан алшақ болады, оның ерекшелік сезімі
қалыптасып, қоршаған адамдарға деген жөнсіз наразылық эгоизмі тууы мүмкін.
Жанұяның жоғары материалдық ауқаттылығы (материалдық жағдайының төмен
болуы да) жанұя жұмысын ұйымдастыруда қолайсыз жағдайлар туғызады. Мектеп
жанұя әдістемелерін нақтылап, оның кемшіліктерін түзете отырып, бұл
проблемаларды жеңуге тырысу керек. Осылайша, демократиялық қоғамда ата-
ананың бала тәрбиесіндегі қызметі толығымен қалпына келетінін есте
ұстауымыз керек. Алайда, қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық жағдайлар
бала тәрбиесінде қиыншылықтар туғызып отыр. Ата-ана жанұя тәрбиесінің
маңыздылығы баланың құндылық бағыттарын, оның моралдық қасиеттерін
калыптастырулары қажет.
Жанұя тәрбиесінің құқықтық негізі. Жанұя тәрбиесінің, ата-ананың әлеуметтік-
жауапкершілік қызмет-әрекеті ретінде басты құқықтық негізі бар. Бала
құқығы туралы конвенция маңызды негізгі құжат болып табылады. Балаға,
дене жағынан және ақыл-ойының жетілмегендігінен, арнайы қорғау мен
қамқорлық, соның ішінде, туылғанға дейінгі және туылғаннан кейінгі тиісті
құқықтық қорғау керек, – деп жазылған Конвенцияда. Баланың өмір сүру,
тіршілік ету және салауатты даму құқығын жариялай отырып, Конвенция баланың
жеке тұлғалық дамуында өзінің дербестігін, даралығын сақтау құқығына ерекше
көңіл бөледі. Сондай-ақ баланың ата-анаға деген құқығы да ескеріледі. Ата-
ана баланың мақсат-мүддесі үшін қажетін орындамаған жағдайда ғана өз
құқықтарынан айырылады.
Елдегі білім беру-тәрбиелік процесті мемлекеттік-құқықтық реттеудің
мәселелеріне айрықша көңіл бөлінген. Бұл құжаттың нақты жасалған құқықтық
негізі бар, ол ата-аналарға және балаларға, олардың қазіргі заманның
талабына сай зиялы білім алуларына, құқықтық кепіл береді. Ата-ана және
басқа құқық өкілдері балаларға өмір сүру мен білім алу үшін салауатты және
қауіпсіз жағдайлар жасау керек, бала жеке тұлғасының интеллектуалды, дене-
күш және адамгершілік қасиеттерінің дамуын қамтамасыз етулері керек. Жалпы
алғанда, білім беру-тәрбие процесін жүзеге асыратын дамыған, қызмет етіп
тұрған құқықтық негіз бар, жанұяның дамуына кепіл беретін және жанұя
өмірінің, жанұя ұжымындағы өзара байданыстың терең демократиялы қамтамасыз
ететін құқықтық нормалардың жүйесі жетілген.
I ТАРАУ. Бастауыш сынып оқушыларының ата-аналарымен алып барылатын
жұмыс.
1.1 Мұғалімнің ата-аналармен қарым-қатынас стилі.
Бастауыш сынып мұғалімі мен ата-аналар төменгі сынып оқушыларының
негізгі тәрбиешілері болып табылады. Сондықтан педагог жүргізетін тәрбие
жұмысың нәтижелілігі оның ата-аналармен жұмыс істей білуіне, олармен ортақ
тіл тауып, олардың көмегімен қуатталуына сүйене білуіне байланысты.
Мұғалімнің ата-аналар мен жұмысының формалары мен тәсілдері
әртүрлі. Оған ата-аналардың жалпы жиналысын өткеру, ата-аналармен топтық
және жеке өткерілетін әңгімелесу, оларды балалар мен жұмысқа тікелей
қатынастыру, ата-аналар арасында педагогикалық білімдерді тарату және тағы
басқалар жатады. Бірақ формалар мен тәсілдердің әр түрлілігі жұмыстың
табысты бола бермейтіндігін мұғалім жақсы түсінуі керек. Тәрбие қызметінің
мазмұны және тәсілдері мен бірге, мұғалім мен оқушылардың ата-аналарының
арасында қалыптасатын қатынас стилі де шешілуі ролге ие болады.
Мұғалім –ата-аналар қатынасында жетекші ролді педагог атқарады,
өйткені тәрбие жұмысы оның негізгі кәсібі. Оның арнаулы дайындығы бар, әр
түрлі педагогикалық ситуациялардан шеберлік пен қолданатын тәрбие
құралдарының бай арсеналына ие.
Мұғалім ата-аналар мен жұмыс істей отырып, балаға, оның әрекеттеріне,
оқудағы табыстары мен сәтсіздіктеріне, өз міндеттеріне көз-қарасына және
тағы басқаларына баға беріп отырады. Мұғалімнің ата-аналар мен өз ара
түсінісуі көбінесе оның ұнамды және ұнамсыз баға беруде дұрыс өлшемді
сақтауы мен ерісіледі. Бұнда педагог барлық уақыт мынаны ұмытпауы тиіс: әр
сапары баланың жеке басына емес, оның конкрет әрекетіне баға беруі керек.
Міндетті түрде ата-аналар мен біріге отырып, кездескен жағдайдан шығудың,
оны түзету жолдарын табуы керек. Екіншіден, мұғалім балаға ұнамсыз баға
беру арқылы еркті немесе ерксіз түрде ата-анаға да баға береді. Оның үстіне
ата-анаға әрі жеке адам әрі тәрбиеші ретінде баға беріледі. Мұғалімнің
балаға және ата-аналардың тәрбиелік тәсірінде дұрыс талап қойып, дұрыс
баға беруі педагогикалық көз-қарастан мақсатқа сай, әдепті формада болуы
тиіс, сонда ғана педагог пен ата-аналардың арасында дұрыс қатынасқа
ерісіледі.
Педагогикалық жақтан дұрыс қатынас орнату үшін мұғаліммен ата-ана
ұлттық тәрбиенің мақсаттары мен міндеттерін бірдей түсінуі, балалардың
өсуіне бірдей пікірде болуы, әр бір баланың өсуінің перспективалары мен
қиындықтарын көре білуі керек. Өкінішке орай, ата-аналар жиналысында немесе
оқушының әкесі не анасы мен қысқа әңгіме уақтында мұғалімнің балаға
наразылығын, оның ұнамсыз әрекеттерін асығып айтып жатқандығын байқауға
болады. Мұғалімнің бұл ойы түсінікті: ол уақыты аз болғандықтан, ата-ана
назарын бірден тәрбие жұмысындағы ең басты, ең қиын нәрсеге аудармақшы
болады. Ал ата-ана болса бұндай кездесуден ләззат ала алмайды олар:
мұғалім менің баламның (немесе қызымның) жақсы тараптарын, шаққандығын,
жаңалыққа әуестігін, достарына жан ашыр екендігін қалайынша білмейді
екен, -деп ойлайды. Осы себеп, дұрыс қатынас орнамайды, ата-аналар
мұғалімдерге сенімсіздікпен қарайды. Әсіресе үлгермейтін және тәртіпсіз
оқушылардың ата-аналарының жағдайы қиын. Ісшеңдік пен әңгімелесудің орнына
мұғалім барлық ата-аналардың көзінше жаңағыдай оқушы жайлы ашуланып айтып
береді, оны күлкіге айналдырады, ал сол баланың ата-анасы болса ұялып,
өкініп, ренжіп енді мектепке келмеуге бел буады.
Сондықтан да мектепке тәртібі мен үлгеруі жақсы оқушылардың ата-
аналарының үй-іші әлекке салатын балалардың ата-аналарынан көре жиі және
ықыластанып келетініне таңдануға болмайды.
Мұғалімнің оқушы тағдырына мәпдарлығы, оның кеңпейіл қатынасы, ата-
аналардан ауқамдасты көруге ұмтылуы ғана өз-ара тіл табысуға көмектеседі.
Мұғалім ата-аналарға балаларының жақсы тараптарын көбірек айтуы тиіс. Ата-
аналар мен жұмысқа бұлай қарау мұғалімнің олармен дұрыс байланыста болуына,
тәрбиелік тәсірлерінің бағдарын белгілеуіне көмектеседі.
Мұғалім үзіл-кесіл айтпайды, баланы тәрбиелеуде бірігіп жұмыс
істеу бойынша ақыл-кеңес айтады, өз ара келіседі, ата-аналар оқушының
оқудағы, тәртібіндегі немесе жолдастарымен қатынасындағы барлық табыс және
өзгерістерді біліп отыруы тиіс. Сонда ғана ата-ана бірігіп жұмыс істеу
жақсы нәтиже береді деген сенімге ие болады.
Педагогтың ата-аналар мен қатынас стилі дегеніміз – балаға тәрбиелік
тәсір етудің белгілі бір принциптеріне негізделген жұмыс тәсілдері мен
құралдарының тұрақты системасы. Педагог та, ата-ана да әрбір оқушыға ондағы
оптимистік сенім мен қарауы тиіс. Баланың өз күшіне сеніміне көмектесу –
мұғалім мен ата-ананың міндеті. Өзінің өзіне сенуі оқушыны тәрбие
субъектіне айналдырады: ол кем-кемнен өзінің алдына әр түрлі міндеттер
қойып, оны шешудің жолдарын іздеп табатын болады.
Педагог пен ата-ана қатынасының гуманистік стилінің характерлі
белгісі бір-біріне терең сенім және шын жүректілік болып табылады. Ата-ана
өзінің мұғалімге айтқан қалаған күмандануы, қорқынышы немесе баланың мінез-
құлқы мен ұқыптылығына берген бағасы өзінің ұлы мен қызына зиян
келтірмейтіндігіне сенімді болуы керек. Мұғалім де, ата-ана да өздерінің
балалары сеніп айтқан сырды ашпауға міндетті. Үлкендер баланың мәпі үшін
бұл құпияны бір-біріне айтуы мүмкін. Бірақ бұны бала білмеуі керек.
Көпшілік жағдайларда баланың өзі айтқан сырдың жария болғанын біліп қоюы
мұғалім мен ата-ананың, мұғалім мен оқушылардың қатынасының бұзылуына алып
келеді.
Мұғалім мен ата-ананың қатынасы басқа қатынастарға да тәсір
етеді. Егер де мұғалім мен ата-ананың қатынасы сәтті болмаса, тілекке қарсы
мұғалім кейде баланы да жек көреді. Бұл педагогикалық жақтан өте тұрпайы
қателік және бұндай жағдайда балаларды тәрбиелеуде жақсы нәтижеге ерісуге
сенуге болмайды. Немесе: мұғалім мен оқушы белгілі бір уақыт ішінде тіл
табыса алмайды. Ата-ана бұндайда кейде өз-ара түсінбеушіліктің себебін
ашудың орнына баласының тарапына шығып алып, барлығына мұғалімді кіналайды,
сөйтіп өз-ара қатынастарын бұзып алады.
Ата-аналар мен жұмыста педагог әрқашан және кез келген жұмыста
педагогикалық нормалар мен такттарды сақтауға, балаларда өзі қалыптастыруға
тиіс гуманистік қатынастар идеалын берік ұстауға міндетті екенін тағы бір
рет ескерткен мақұл.
Мектеп пен жанұяның әрекеттестік формалары. Қазіргі уақытта мектеп пен
жанұя ынтымақтастық әрекетінің келесі бағыттары айқындалған: ата-аналармен
ұйымдастырушылық – педагогикалық жұмыс; ата-аналардың педагогикалық
сауаттылығын дамыту; ата-аналармен баланың оқу үлгерімі мен тәрбиесін
жақсарту үшін жүйелі жеке дара жұмыстарын жүргізу. Ата-аналармен
ұйымдастырушылық-педагогикалық жұмыс ата-аналар комитеті (жалпы мектептік,
сыныптық), ата-аналар жиналысы және конференциялары сияқты формалар арқылы
жүзеге асады. Ата-аналар комитеті – ең белсенді, ықыласты деген ата-
аналардан тұратын қоғамдық орган, ол жалпы мектептік (жалпы мектептік ата-
аналар комитеті) немесе сыныптық жиналыстарда (сыныптық ата-аналар
комитеті) сайланады. Ол 5-6 адамнан (өзара негізгі міндеттерді бөліп алатын
председательден және 4-5 мүшесінен) тұрады. Керек болған жағдайда ата-
аналар комитетінің жанында кеңестер, комиссияның ынталы топтары құрылуы
мүмкін.
Дұрыс және тұрақты қызмет ететін ата-аналар комитеті – сынып жетекшісінің
оң қолы. Сыныптың барлық күнделікті жұмысы (ұйымдастырушылық, орындаушылық,
бастамалық, тәрбиелік, бақылаушылық, үтіттеушілік) сынып жетекшісінің шебер
әрі бағыттаушылық ықпалымен ата-аналар комитетінің көмегімен жүзеге
асырылады. Ата-аналар комитетінің мүшелері сынып жетекшісіне мектеп пен
оқушылардың жанұялары арасындағы байланысты орнатуға, сыныптан тыс тәрбие
жұмыстарын (мерекелерді, кештерді, саяхаттарды, театрға саяхатты, т.б.)
өткізуге көмектеседі. Олар педагогикалық жағынан кемшілігі бар балалардың
ата-аналарымен арнайы жұмыс жүргізе алады. Ата-аналар комитеті жұмысының
жемісті болу шарттары – оның мүшелерінің ата-аналар ұжымының алдында есеп
беруі, оның іс-әрекетіне дем беру (алғыстар, грамоталар, жұмыс тәжірибесін
талдап қорыту және арнайы бюллетендер шығару арқылы), сынып жетекшісімен
үздіксіз ынтымақтастық әрекет. Мектептің жанұялармен ұйымдастырушылық –
педагогикалық жұмыстар жүйесінде мектеп кеңестерінің қызмет-әрекеті ерекше
орын алады, олардың қызметтері сан түрлі болып келеді. Олар ата-аналардың
мектеппен байланысын нығайтуға, олардың педагогикалық сауаттылығын
ұйымдастыруға ықпал етіп, кейбір жанұяларға тәрбиеден көмек көрсетеді (көп
балалы отбасыларға, жағдайы нашар жанұяларға). Кей мектептерде құрамына
жергілікті әкімшілік өкілдері, кәсіпорын, фирма, мәдени-ағартушылық
ұйымдар, мәдени ұлттық орталықтар басшылары кіретін қамқорлық кеңестері
қызмет етеді. Қамқорлық кеңестер мектепке жөндеу және жабдықтау
жұмыстарында, компьютерлеуде, тілек-қалаулары бойынша клубтарды
ұйымдастыруға, кәсіби бағыттарында, еңбекке орналасуда, мектеп
бітірушілердің одан әрі білімін жалғастыруда демеушілік көмек көрсетеді.
Мектеп пен жанұялардың ынтымақтастық әрекеттерінің ұйымдастырушылық –
педагогикалық формаларына, сондай-ақ, ата-аналар жиналыстары мен
конференциялары жатады. Олар жалпы мектеп бойынша да, жеке сыныптар бойынша
да өткізіледі. Жалпы мектептік ата-аналар жиналысы немесе конференцияларда
жанұя мен мектептің оқыту-тәрбие жұмыстарын жетілдірудің өзекті мәселелері
талқыланады. Мектептегі ата-аналар жиналысы, әдетте, жылына 2-3 рет
өткізіледі.
Жанұямен ұйымдастырушылық-педагогикалық жұмыстың ең тікелей формасы
жеке сынып оқушылары ата-аналарынын жиналыстары. Мұндай жиналыстарда сынып
жетекшілері оқушылардың үлгерімі мен тәртібінің сынып өмірі жайлы, ұжым
міндеттері туралы, т.б. ақпарат береді. Жиналыстар жанұя мен мектептің
тәрбие жұмысында ортақ мақсаттарды анықтау үшін өте маңызды. Жиналыстарды
оқушылармен бірігіп өткізген тиімді. Ата-аналар жиналысы әртүлі болуы
мүмкін: тақырыптық, жиналыс-практикумдар, қорытынды, тоқсандық, жылдық,
топтық, әнгімелесу-жиналыстар, т.б. Жылына бір рет болса да сынып немесе
мектеп деңгейінде диагностикалық негізде ата-аналар жиналысын (немесе
конференцияларды) өткізіп тұру керек, яғни бұл процестің жетекші
(өзгермелі) сипаттары арқылы мектептегі және жанұядағы шынайы жайды анықтау
үшін керек.
Жанұяға бала тәрбиесінде көмек көрсетудің ықпалды тәсілі -ата-аналардың
педагогикалық сауатын дамытуды ұйымдастыру. Мектеп ата-аналардың
педагогикалық сауатын дамытуды ата-аналар жиналысын, консультациялар, сұрақ-
жауап кештерін, әкелер конференцияларын, т.б. өткізу арқылы ұйымдастыруға
тырысады. Бұл орайда, әрбір мектеп өз жағдайына, жанұя суреті
ерекшеліктеріне, оқушылар тәрбиелілігіне сәйкес ата-аналардын педагогикалық
сауатын дамытудың нақты жүйесін жасайды. Көбінесе оқушылар ата-анасымен
бала тәрбиесін жақсартудағы педагогикалық консультациялар және практикалық
кеңестер сипатындағы жеке дара жұмыс жиі қолданылады.
Ата-аналарға жанұя тәрбиесін жақсарту мақсатында жеке дара көмек көрсетіп,
ықпал жасай отырып, мұғалім педагогикалық әдептілік сақтау керек.
Мұғалімдердің ата-аналарға оқушылардың мектептегі жаман тәртібіне
шағымдануы әрқашанда теріс бағаға ие болады. Мұндай ағым-данулардың еш
нәтижесі болмайды, керісінше олардың тигізер зияны өте зор. А.С. Макаренко
мұғалімдерді ата-аналарды мектепке шақыртудан, балалар тәртібіне
шағымданудан сақтандырған: Кей ата-ана мұндай әңгімеден кейін қолына қамшы
алады, ал кейбіреуі болса еш нәрсе істемейді де, нәтижесінде барлығы
бұрыңғы қалпында қалады, -дейді А.С. Макаренко. Ата-аналар оқушылардың оқу
еңбегінің әртүрлі шараларын өткізуге қатыстырылады (пәндік тақырыптық
кештер, танымдық-ойын-сауық ойындар, үйірмелік сабақтар, т.б.). Көптеген
мектептерде Ашық есік күндері дәстүрге айналған, бұл күні ата-аналар
сабақтарға қатысып, сабақтағы өз балаларын бақылауға, олардың белсенділік
деңгейін және оқу материалын игеру тереңдігін бағалауға мүмкіндік беріледі.
Олар бұл күні: пәннің ерекшелігін ескере отырып үй жұмысын қалай орындау
керек, оқушы пән бойынша оқу жұмысының қандай тәсілдерін игеру тиіс, осы
пәнді игеруде қандай қиыншылықтар туындайды және оқушыға оларды жеңу үшін
қалай көмектесу керек, т.б. өзекті мәселелерді шешуде білікті көмек ала
алады. Ата-аналарға жанұя тәрбиесінің тәжірибесімен алмасудың әртүрлі
формалары ұсынылады. Жанұяны мектеп жұмысына тартудың нәтижелі формасының
бірі кіші педагогикалық кеңестер, ата-аналардың белсенді мүшелерімен
бірігіп мұғалімдердің нақты бір сыныптың оқыту-тәрбие процесінің әртүрлі
мәселелері бойынша ерекше кеңестер өткізуі. Осылайша, мектеп пен жанұяның
сынып жетекшісі арқылы реттелетін педагогикалық процестерінің ара қатынасы
мұғалім қызметінің диагностикасы негізінде қойылған міндеттерімен
анықталады. Сынып жетекшісі қалыптастырған мақсат пен міндеттер оның
оқушылар мен олардың жанұяларымен әрі қарай жұмысының бағыттарында
анықтайды.
Мұғалім бірінші сынып оқушысының жанұсымен танысуы.
Мұғалімнің ата-аналар мен жұмысы баланы мектепке жазу уақтындағы
алғашқы кездесуден басталады. Алғашқы әңгімелесуді ата-ана мұғалім кеңесін
пайдаланалатындай, сүйтіп сабақ басталарға дейінгі уақыт ішінде баласын
мектепке толық дайындағандай етіп өткеруі керек.
Оқуда жыл бойына мұғалім өз оқушыларының жанұяларында болуы керек.
Оқушының үйлеріне баруға жақсы дайындалуы, оған барғанда нелерге назар
аудару керектігін, ата-анадан не сұрап, қандай кеңес беру керектігін
ойластырып алуы керек. Әрбір жанұяның өзіне сай өзгешеліктері бар екендігін
есепке ала отырып мұғалім мыналарға назар аударуы тиіс;
1. Жанұядағы жалпы атмосфера, микроклимат, ата-ананың өз-ара және
олардың жанұяның басқа ағалары мен қалай екендігі. Сондықтан да мұғалімнің
үйдегі үлкен адамдар түгел ғана уақытта келгені дұрыс. Әңгіме бастағаннан-
ақ жанұяда өз-ара түсінудің жағдайын, бір-біріне силастығын, тұрмысқа
болған ортақ пікірлерін, үлкендердің кішкенелерге қатынасын, ондағы
балалардың орнын аңдау қиын емес.
2. Үйдегі жалпы тәртіп: оқушының сабаққа дайындалатын арнаулы бұрышы
барма, баланың заттары, оқу құралдары, кітаптары, ойыншықтары қандай
жағдайда. Оқушы бұрышының дұрыс ұйымдастырылуына, баланың жұмыс істеуіне
оның қолайлылығына, стол және орындықтардың баланың бойына сайлығына,
жарықтықтың дұрыс түсуіне, үйде радио мен телефизордың бар-жоқтығына назар
аударуы керек.
3. Әңгімелесуде үйдегі үлкен адамдардың барлығының да (әкесі, анасы,
кемпір апасы, атасы, жанұяның басқа да ағзалары) қатынасқаны мақұл. Олардың
бала тәрбиесін қалай түсінетіндігін, баланы қалай етіп өсіргісі
келетіндігін, тәсір етудің қандай тәсілдерін ең бастысы және ең нәтижелісі
деп есептейтіндігін анықтаған дұрыс. Бұндайда үлкендердің баланың жеке
өзгешеліктері туралы, оның талаптары мен ұқыптылықтары туралы, күші және
әлсіз тараптары жөнінде, тәрбиелеуде өздерінің қандай қиыншылықтарға
кездесіп жүргендіктері туралы айтқаны пайдалы.
Мұғалім бұл жанұя туралы өзінің алдын ала білгендеріне сүйене отырып,
ата-ананың баланы мектепке дайындауы уақтында нелерге көбірек назар аударуы
керек екендігі туралы негізгі түрде ақыл-кеңестерін айтады.
Мұғалім ата-ананы баланы мектеп пен қорқытатын ұнамсыз әдеттерден
сақтандырады. Мысалы былай деседі: Неге тыныш тұрмайсың? Сыныпта осындай
тыныш тұрмасаң, сені сыныптан қуып шығады, немесе Тыңдамасаң мұғалім
саған көрсетіп қояды және тағы басқа. Кейбір ата-аналар оданда асырады,
сөйтіп балаларда мұғалімнен қорқу, сескену сезімдерін пайда етеді. Соның
себебінен бала сыныпта құрдан-құры жылап, үйіне қайтқысы келеді. Шынында да
ол ата-анасы қорқытқан жазадан қорқып жылайды.
Ата-ана балаға мұғалімге деген құрмет сезімін (қорқыныш сезімі емес)
сіңіруі керек. Сабақта өзін қалай ұстауы керектігі туралы, түсіндіргендерін
беріліп тыңдап алу, мұғалімнің талап еткендерінің барлығын орындауы туралы
айтуы керек.
1.2 Ата-аналарды балалар ұжымын тәрбиелеу жұмысына қатынастыру.
Жан7я 3о2амны4 бёр б5легё болып табылады. Жан7яда бала т1рбиесён жол2а
3ою 5те 6лкен ма4ыз2а ие.
Жан7я бас3а т1рбиелёк ба2дарламалардан айырмашылы2ы адамны4 б6тён
5мёрё дауамында оны4 барлы3 тараптарына т1сёр к5рсетуге 3адёр ж1не 1детте
т1сёр к5рсетедё. Жан7я т1рбие мёндетёнё4 б7л 6лкен психологиялы3 т1сёр
к5рсетудё4 тере4 5зёне сайлы2ы мен бёрёгёп кетедё.
Оқушылардың ата-аналары әдетте мектепте іске асырылып атырған
нәрселердің баршасына, мұғалімнің балалармен алып барылатын жұмысына үлкен
қызығумен, құрметпен қарап, бақылап отырады. Ата-аналарды сыныптағы
сабаққа, сборға, ұшырасуларға қатынастыру қызына немесе ұлына сыныптағы
жолдастарының қалай қарайтындығын, сабаққа қалай жауап беріп, сборда қалай
қатынасқандығын көру қызықтырады. Бірақ барлық ата-аналар бірдей балалар
мен тәрбие жұмысына өз бетінше қатынаса бермейді. Олардың кей біреулері
мұғалімге кесент беруден қорқып мектепке келе бермейді. Ал басқа біреулері
хожалық жұмысына ұйымдасу үшін келеді. Сондықтанда мұғалімнің ата-ананы
тәрбие жұмысына тартуына болады және бұл қажет. Ата-аналардың тәрбие
жұмысына қатынасуының формалары әр алуан. Көбінесе оларды белгілі бір
жиындар өткеруге анда-санда ғана қатынастырып отырады. Мысалы, олар
мерекелерде, сборларда дайындауға қатынасады, балаларды экскурсияға, театр,
музейлерге алып барады, мұғалім ата-аналарға не істеу керек екендігін
майдалап айтып беруі, оларды барынша кең тараған кейбір қателіктен
сақтандыруы тиіс.
Көбінесе ата-аналар аз көмектесудің орнына, барлығын өзі істеп береді:
жұлдызшаның барлық балаларының кітаптарын қаптап береді, диуалды
газеталарды өздері істеп шығарады, маскарад киімдерін істеп береді.
Сынып өміріне араласқан ата-аналар көмек дегеніміз балалар әлі істей
алмайтын нәрсені қалай істеу керектігін көрсету, үйрету, түсіндіру, олардың
қызметін бақылап отыру екендігін түсінуі тиіс.
Ата-аналарды балалармен әңгімелесу өткеруге тартуға болады. Бұл ең
алғаш олардың өз міндеті туралы айтып беруі. Олардың әңгімеге дайындығына
көмектесу уақтында мұғалім әңгіменің уақты (15-20 минут) туралы айтады,
олармен бірге, әңгіменің негізгі мазмұнын белгілейді, баланың түсінуі үшін
аңсат, анық факттарды таңдауға көмектеседі. Өз міндеті жөнінде сөз еткен
ата-ана өздерінің не мен шұғылданатыны, қандай өнімдер шығаратындығына
тоқтауы, өз жұмыстарындағы қызықты нәрселерді айтып, өз кәсібінің кеуілді
тараптарын сөз етуі керек, соны мен бірге көп күш, ақыл-ой жұмсауды талап
ететін қиыншылықтарды да айтып беруге міндетті.
Ата-аналар ортасында әртүрлі кружоктар ұйымдастыруға көмектесетін
шеберлер бірдейіне табылады. Кейде бұндай кружоктарды сынып активтерін
қатынастыра отырып, өз үйлерінде де өткеруге болады. Бұлар шебер қолдар,
спорт, шахмат, шашка және тағы басқа кружоктары болуы мүмкін.
Кейбір педагогтардың тәжрибесінде ата-аналардың жұлдызшалардың
активтері етіп дайындау да кездесіп қалады. Ата-аналардың сынып
жетекшілеріне көмекші болуы мүмкін, бірақ олардың жұмысын істемеуі тиіс.
Көптеген мектептерде ата-аналар жас өлке танушылар кружогын
ұйымдастырады, олар мен бірге өз қалалары мен ауылдарын зерттейді, туылған
қаласы мен оның айналасында саяхаттар ұйымдастырады. Бұндай саяхаттар таза
ауада болу мен бірге жаңа тәсірлер және факттер алуға мүмкіншілік береді.
Академик В. А Обручев өз ауданы бойынша даналық саяхаттар жасауға кеңес
беріп, ондайда тек аяқ пен жұмыс істеп емес, ақыл-ойы, көзі, жады жұмыс
жасап, көргендеріне ой жүгіртіп, керектілерін есте сақтайтындығын ескерткен
дұрыс. Ата-аналар бұндай саяхат уақтында туылған ауылының, ауданының,
қаласының тарихына байланысты қызықты, пайдалы мәліметтерді айтып береді.
Жазушы Леонид Леонов үлкен сезімнің кішкенеден - өзі тұратын жерге деген
махаббаттан басталатындығын жазған еді. Әр бір ең кіші деген қаланың өзінің
қызығып зерттеуге болатын назар аударарлық жерлері көп. Қалаға, ауылға
олардың айналасына саяхат жасаудың өзінше мақсаттары болады.
Өз өлкесін зерттеуге қызығу балаларда бірден ояна қоймайды. Бұл
қызығуды ояту керек, бұнда ата-аналар көп нәрселерді істей алады. Бірақ бұл
үшін үлкендер өз қаласы, ауданы немесе ауылы туралы балаларға не ғана
болатынын ойлап алуы керек. Мұғаліммен бірге өз қаласы мен оның айналасына
жыл бойы жасалатын экскурсиялардың планын түзіп алғаны мақұл. Олардың
кейбірін тарихи оқиғаларға арнап, олардың ішінен Отандық ұрыстар мен
байланыстыларын өз алдына бөліп алуы керек. Басқалары архитектуралық
естеліктерді, қаланың өсу жолдарын, оның көркею жағдайларын зерттеуге,
үшіншілері – жақын заводтар мен колхоздарды зерттеуге арналғаны дұрыс.
Музейлер мен сурет галерияларын жасалған экскурсиялар пайдалы. Экскурсиялар
көп болмай, жылына бала жас өзгешелігінен келіп шығып өткерілуі керек.
Оларға жақсы дайындалып, олардың мазмұнын алдын ала ойластырылған, төменгі
сынып оқушыларының зерттеулеріне қолайлы обекттер мен материалдарды таңдап
алған дұрыс. Экскурсиялардың қорытындысы ретінде балалардың творчестволық
жұмыстары: олар салған суреттер, өз көргендерін жазған альбомдар, макеттер,
зерттеп көрген, назар аударарлық көріністерді суреттейтін көргізбелер пайда
болуы керек. Ең бастысы олардың бәрі де балалардың өз қолымен істелуі,
үлкендер аз ғана көмектесіп, бағдар беріп отыруы керек.
Кейбір ата-аналар бұндай саяхат – экскурсияларды тарихи,
архитектуралық, әдеби және басқа естеліктерді көп үлкен қалаларда ғана
өтеру мүмкін, деп есептейді. Бұл дұрыс емес. Бұндай саяхат – экскурсияны
қалаған қала мен ауылда өткеруге болады, тек ғана олардың мазмұны сол
аудандағы көзге түсерлік нәрселердің характаріне қарай өзгеріп отырады.
Бастауыш сынып оқушылары әдетте коллекция жинау мен қызығады. Егер бұл
қызығушылыққа тиісті бағдар беріп отырылмаса, оның балаларға зияны да тию
мүмкін.
...ΙΙΙ А сыныбындағы кезексіз ата-аналар жиналысы қызықты түрде өтті.
Әдеттен тыс мысалы—балалар коллекцияларының жағдайы талданды. Әдетте жиі
кездесетініндей сынып тегіс коллекция жинау мен шұғылданатын еді. Оны мен
бірге барлық оқушылар – ер балалар да, қыз балалар да айналысатын болды.
Маркалар, откриткалар, зночоктар, металл ақшалар, шырпы құтылырының
этикеткалары, конверттер, конфета қағаздарын жинайтын еді. Кейбір балалар
солардың біреуін ғана жинастырса, басқалары барлығында жинайтын еді.
Үзілістер уақтында оларын алмастыру жұмысы мен қызығып бәрі де көбірек
алмастырып қалуға ұмтылар еді. Кем-кемнен оларды алмастыруға үзілістер
аздық етті, енді сабақ уақтында да алмастырып отыратын болды.
- Не істеу керек? Мүмкін тиым салу керек шығар.
- Рұхсат етіңіз, менің бір ұсынысым бар, - деді Куаныштың әкесі. Ол
жиналыста өте сирек сөйлейтін еді. Сол себепті ата-аналардың бәрі де оны
қызыға тыңдады. – Мен көптен бері қалалардың суреттері салынған откритка
жинап жатырмын. Коллекциямда жақсы. Мен соны сыныпқа әкелейін, балаларға
көрсетіп қайткенде дұрыс жинауға болатынын айтып берейін. Бұл өте қызықты
және пайдалы жұмыс. Оған тиім салуға болмайды.
Ұсыныс баршаға да ұнады. Балалардың коллекцияларын қазірше жинап алмай
тұра тұруға, оларды көріп, балаларды нелерді жинайтынын біліп алуға
келісілді.
Қуаныштың әкесі сөзінде тұрды. Ол балаларға өз коллекциясын көрсетті.
Балалардың коллекцияларын көріп, олардың жақсы және жаман тараптары туралы
айтып берді. Кем-кемнен балалардың коллекция жинау мен шұғылдануы да
ойластырылған және ұйымдастырылған түрге көшті. Ата-аналар балаларға ең
басында жұлдызшалар бойынша коллекциялар көргізбесін ұйымдастыруға
көмектесті. Кейнен олардың барлығы да сыныпқа қойылды.
Әрбір бала өз коллекциясы туралы сөз етті. Әсіресе значоктардан
істелген коллекциялар қызықты болды. Балалардың бір тобы қалалардың
елтаңбалары салынған значоктарды жинапты. Балалар оларды көрсете отырып
қаланың қай жерде екені және елтаңбаның тарихы туралы айтты. Кейбір балалар
белгілі бір оқиғаларға, естелік сәнелерге, басқа біреулері әр түрлі
қалаларға арналған значоктарды жинапты.
Откритка немесе металл ақша қанша көп нәрселерді айтып береді.
Сондықтан да коллекцияларды олар балалардың ой-өрісін кеңейтетін олардың
жаңа білімдер алуына мүмкіндік беретіндей етіп жинастыру керек. Егер де
коллекциядағы әр бір зат зерттеу объектіне айналып, оған байланысты
көптеген мәліметтермен танысуға мүмкіндік жасаса, коллекция жасаудың құны
артып барады.
Қалаған коллекция системалылықты талап етеді. Құтышаларға тәртіпсіз
салынған маркаларды, альбомдағы открыткаларды, ең сұлу тастардың жиындысын
– маркалардың, открыткалардың, минералдардың коллекциясы деуге болмайды.
Жиналған нәрселер белгілі бір системаға келтірілгенде ғана коллекция бола
алады. Ата-аналардың міндеті балаларға бұл жұмыста көмек беру – жинаған
нәрселерін қалай тәртіптестіру керек екендігі туралы айтып беруі болып
табылады. Қалаған коллекцияның басты шарты – безеудің көріктілігі болып
табылады. Оны жинау уақтында тәртіпке әдеттену, отыра білу, шыдамдылық
қасиеттері тәрбиеленуі шәрт. Ата-аналар балаларға коллекцияларын дұрыс
реттеп, безеу, оларды дұрыс сақтауға көмектесуі тиіс. Маркаларды альбомға
жабыстырудың, шырпы құтыларының этикеткаларын алудың, открыткаларды
сақтаудың көптеген арнаулы ережелері бар, солар туралы балаларға айтып беру
керек.
Мұғалім ата-аналардың назарын балалар коллекцияларын толықтырып
отырудың жолдарына аударып отыруы тиіс. Коллекцияны толықтыруда алмастап
алудың орны бөлек. Ата-аналар өз баласының кімдермен алмастырып жүргенін,
қалай етіп алмасатынын, дос коллекционерлерінің кімдер екенін біліп алғаны
жақсы. Маркалар, открыткалар, значоктар дүкендерде сатылады. Бұл заттарды
балалардың қалай сатып алып жүргенін ата-ана бақылап отыруы тиіс. Бұл үшін
ақшаны балалардың қайдан алатынын білу керек. Балаларда алып-сатарлыққа
бейімділіктің, жолдасын, одан жақсы нәрселерді алдап алуға әуестіктің
өсуіне жол бермеу керек.
Келтірілген мысалдар ата-аналарды коллективті тәрбиелеу жұмысына
қатынасудың мүмкін болған жолдарының біреуін көрсетеді.
Мұғалім ата-аналарды балалар мен жүргізілетін тәрбие жұмысына
қатынастыра отырып, бұл жұмыстың негізгі мазмұнын анықтайды. Педагог ата-
аналардың балалар мен істесудегі тәсіл және методтарды иелеуіне
көмектеседі, жұмыс барысына мақтау жасап отырады. Мектептегі тәрбие
жұмысына ата-аналардың барлығы тікелей қатынаса бермейтіні сөзсіз. Бірақ
қалаған мектепте мектеп мен бірігіп жұмыс істеуге қуанып кірісетін ата-
аналар баршылық. Мұғалімнің міндеті – оларды мектеп тұрмысына белсенді
қатынысуға тарту болып табылады.
Ата-аналар мен ж7мыс формалары 1детте сынып жетекшёсё 5з жеке
5згешелёктердё, ата-аналарды бёлём ж1не т1жёрибесён, балаларды т1рбиелеуде
жо3арыда к5рсетёп 5тёлген 3ателер ж1не 3иыншылы3тарды, мёнез-37лы3
5згешелёктердё мектеп педагогтар 7жымында2ы м7хитты ата-аналар мен ж7мыс
алып баруда бар бол2ан салт-д1ст6рлердё ж1не та2ы бас3алар есебёнен алып
белгёлейдё.
Ата-аналар2а педагогикалы3 бёлём берудё амал2а асыруда тек 2ана бёлём
берёп 3алмастан, оларды т1рбие тарауында2ы практикалы3 да2ды ж1не
к5ндёкпелер мен 37ралдандыру, оларды4 педагогикалы3 ёскерлёгён ояту 5зёндёк
ш72ылдану2а 6ндеу, ма3сат3а сай жан7я ёшкё м6н1себеттерён жол2а 3ою
3ажеттё.
Ата-аналар жиналыстары ата-аналар мен ёс алып баруды4 7лтты3 37рам
тап3ан формасы болып табылады. Шешёлёп жатыр2ан аны3 мёндеттерге байланысты
т6рде сынып жиналыстарын 7йымдастырушылы3, 3орытынды шерек жиналыстарын
та3ырып3а сай жиналыс, айтысу, жиналыс практикум, ата-аналарды4 т1лёмё
бойынша сынып режесёне к5ре жиналыс сия3ты жиналыстар болуы м6мкён.
?йымдастырушылы3 жиналыстарда ата-аналар комитетё сайланады, ёс режесё
бекётёледё. Педагогикалы3 ы3лым орнату ж6зесёнен мерекелер ёстеп шы2ады,
7жым тапсырмалары б5лёстёрёледё ж1не т6рлё ёс ба2дарларына сай талапша4 ата-
аналар топарлары т6зёледё, ата-аналар 3атынасуында жалпы мектеп мерекелерён
5ткёзу режелерё 7йымдастырылады.
То3санда2ы 3орытындылаушы сынып жиналыстары ата-аналарды4 ды33атын
о3ушыларды4 бёлёмге сай 3ызы2ушылы3тары, 3абёлетён, а3лый 3асиеттерён
дамытуда2ы же4ёстер, кемшёлёктерё, пайдаланылма2ан имканияттар2а 3арату
ма3сатын к5зде т7тады.
Бёрер та3ырып3а арнал2ан жиналыстары т1рбиенё4 е4 проблемалы м1селелерё
ж6зесёнен 5ткёзёледё, оларда ата-аналар комитетё ж1не сынып басшысыны4
о3ушыларды4 ол немесе б7л ба2дарда2ы т1рбиеленгендёк д1режесё туралы
жинал2ан материалдардан пайдаланылады.
Жиналыс-7шырасулар ата-аналар ды33атын т1рбиенё4 бёрер м1селесёне жалп
ету ма3сатында 5ткёзёледё. Б7ндай жиналыстарды ата-аналар комитетё
а2заларыда ата-аналарды4 бёр б5легё 5з мёндетёне, мектептё4 7сыныстарына
над7рыс м6н1себетте болып жатыр2андары ата-аналарды4 бёр б5легё дайынды3
кеуёлёнде екендёгё туралы ма2луматтар бол2ан жа2дайда 5ткёзу 7сыныс
етёледё.
Жиналыс-практикум, ата-аналарды4 т1рбиелёк процестерде 3атынасуын
жеделдестёру о2ан ма3сат3а ба2дарлан2ан т6с арнау ма3сатында 5ткёзёледё.
Ата-аналарды4 сыныпта2ы жалпы т1лёмдёк режесёне к5ре жиналыстар,
алдыннан белгёленген реже, аны3 система2а сай ата-аналар2а педагогикалы3
бёлём берудё4 формасы есептеледё.
Жеке т1ртёптегё педагогикалы3 с7хбат-сынып жетекшёсёнё4 о3ушылар ата-
аналар мен алып баратын ж7мысты4 е4 енгёзёлген, 3олай ж1не н1тижелё форма
есептеледё. С7хбат ж1рдемёнде пайда болатын м1селелердё тез шешу, ата-
аналар мен сенёмдё м6н1себеттер орнату, отбасы т1рбие шараяттары туралы
3осымша ма2луматтар алу, ата-аналар2а педагогикалы3 бёлём беру, баланы4
жеке т1ртёптегё дамуы д1ст6рён ж1не бёргелёктегё педагогикалы3 1рекеттер
системасын ёстеп шы2у ата-аналарды4 т1рбиелёк т1сёр к5рсетулерё ж1не
т1рбиесё 3иын балалар 37л3ын т6зету ж1не о3ушылар ортасында2ы
м6н1себеттерде пайда болатын келёспеушёлёктердё шешу сия3ты ке4 к5лемдегё
т1лём т1рбиесёнё4 мёндеттерё шешёледё.
Т1рбиелёк т1сёр жасау н1тижелёлёгё к5п тараптан о3ытушылар ата-
аналарды4 сай 1рекеттерё мен белгёленуён назарда т7тып, баланы4 5зёне сай
психологиялы3 5згешелёктерён есепке алу, оны4 мёнез-37л3ында2ы е4 кёшё
шетке шы2улар2а да 5з уа3тында ды33ат беруё керек, б7нда сынып басшысы мен
ата-аналарды4 сенёмдё м6н1себеттер орнату, о3ушылар жан7ялы3 т1рбие
шараяттары туралы 3осымша ма2луматтар алу, ата-аналарды4 сенёмдё 5зара
м6н1себеттерён 6йреткенде 2ана ерёсёледё, б7ндай м6н1себеттердё орнату ж1не
тере4дестёру 6шён жеке т1ртёптегё с7хбаттардан пайдалану 5те 3ажет.
!рбёр ата-ана 5з перзентён жа3сы к5редё, соны4 6шён олар 5з перзентёнде
пайда бол2ан жа4а, социалды3 тараптарды беккемдеу бойынша б1лкём т7тыл2ан
б1ргелёктегё 1рекеттерё туралы пёкёр алысуды м7хым деп есептейтён сынып
басшысына тере4 37рмет ж1не сенём мен 3арайды.
Сынып жетекшёсё ата-аналар мен бёргелёкте т1рбиелёк ж7мысты
7йымдастырар екен, е4 жа4а психологиялы3-педагогикалы3 зерттеулер
ма2луматтарын ды33ат3а алулары да 3ажет. Олар2а сай 5сёп келе жат3ан жеке
адамды 3алыптастыру2а жан7яны4 3осатын 6лесё т6рлё жас бас3ыштарында
т6рлёше болады ж1не тол3ынсыман 5згередё.
Б7ндай бёлёмдердё4 жо3ты2ы жан7ялы3 т1рбиеде к5птеген 3ателерге алып
келедё. Сынып басшысы ата-аналар мен ж7мыс алып баруда б7ны есепке алмай
лажы жо3. Б7л тараптан ата-аналарды4 балаларды т1рбиелеудегё т5мендегё
3иыншылы3тары ж1не 3ателерён ажыратып к5рсету м6мкён.
1. Ата-аналарды4 балалар мен 3атынасыны4 жетёспеушёлёгё. Олар
5здерё, ж7мыстары туралы кем с5йлеп бередё. Мектеп балалары
7жымыны4 5мёрё, 5з баласыны4 3ызы2ушылы3тары, оны4 3ожам
ж7мыстары мен м6н1себетё ж1не бас3алар мен кем 3ызы2ады.
2. Балаларды е4бек процестерёне жалп ету ар3ылы оларды4 е4бек
т1рбиесён 7йымдастыра алмаушылы3.
3. Ата-аналар т7рмыста жаман мысалдарды4 барлы2ы мектептё4
педагогикалы3 к6ш-3айратын жо33а шы2арады.
4. Ата-аналар т1рбиелёк т1сёрён 6здёксёз еместёгё анда-санда
о3ытуды тексеру, бёрер ойсыз ёс 6шён тазалау а3ыли иммунитет
пайда болуына ж1рдем бермейдё.
5. Жан7яны4 т1рбиелёк негёзё сыпатында шектеулер системасы,
социалды3 6лгё негёзёнде т1рбиелей бёлмеулёк, бала 5мёрён ол
1р дайым д7рыс 1рекетён жатты2атын т1рёзде 7йымдастыра алмау
н1тижесё.
6. !рекеттердё4 мектеп пен с1улеленбегендёгё немесе ол мен
келёспеушёлёгёнде.
7. Кейбёр ата-аналарды4 балалар 5сёп баруы мен т1рбиенё4
ёскерлёгён п1сейттёрёп жёберулерё, б7л болса балаларды4 ата-
аналардан 3ашы3тауына, мектепке 3ызы2уы п1сеюёне алып келедё.
8. №араралар 3абыл етуде кешёгу. Бала 6лкен бол2аннан кейён
а3ылы кёрёп, т6зеледё деп ойлау 1детте 5зён а3тамайды,
к5бёнше 3айта т1рбиелеудё талап ететён педагогикалы3 тараптан
3араусызды3 жа2дайына алып келедё.
Педагогикалы3 лекция педагогикалы3 бёлём берудё4 е4 жа3сы формаларынан
бёрё. Кейёнгё уа3ыттары ата-аналар2а педагогикалы3 бёлём беру ке4 к1сёп
етёп, аналар2а педагогикалы3 бёлём беру к1рханаларда2ы, м1дениет 6йлерё
3асында2ы т7рар жайларда2ы ж1не ата-аналар педагогика университеттерё
ар3ылы т6рлё формаларда амал2а асырылады.
II ТАРАУ. Мұғалім мен ата-ана ортасындағы тәрбиелік жұмыс байланыстары.
2.1 Мұғалімнің ата-аналармен әңгімелесулері.
Әңгімелердің тематикасы және ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz