Бағдарламаның интерфейс талаптары
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Есептің қойылуы 5
1.1 Есептің қалыптастырылуы 5
1.2 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы 5
1.3 Бағдарламаның интерфейс талаптары 7
2 Жобалау бөлімі 10
2.1 Ақпарат базасының сипатттамасы 10
2.2 Алгоритмнің сипаттамасы 11
2.3 Қолданушы интерфейсінің ұйымдастырылуы 13
3 Дипломдық жобаны орындаудың аспаптық құралдары 14
3.1 Қолданылған операциялық жүйенің қысқаша мінездемесі 14
3.2 Программалық тілдің қысқаша мінездемесі 20
4 Эксплуатация 29
4.1 Аппараттық жабдықтарға қойылатын талаптар 29
4.2 Қолданушыға нұсқау 29
4.3 Бағдарламашыға нұсқау 33
5 Экономикалық бөлім 35
5.1 Бағдарламалық өнімді өндірудегі еңбек сыйымдылығының есебі 36
5.2 Еңбек ақысының шығыны мен бағдарламалық өнімді өндіруге 38
арналған мамандар санының есебі
5.3 Құрылғы бағасының есебі 45
5.4 Эксплуатациялық шығынның есебі 47
5.5 Бағдарламалық өнімді өңдеуге шығын сметасын құрастыру 51
5.6 Бағдарламалық өнімнің сату бағасын есептеу 55
5.7 Есесін қайтару мерзімінің есебі 58
5.8 Техника – экономикалық көрсеткішінің есебі 59
6 Қауіпсіздік техникасы және еңбек қорғау шарасы 63
Қорытынды 71
Қолданылған әдебиеттер тізімі 72
Қосымша А CD-R диск мазмұны 74
Қосымша Б Программаның мәтіні 75
Кіріспе
Менің дипломдық жобамның тақырыбы Avia Standart.kz ЖШС-ның
техникалық бөлім жұмысын автоматтандыру бағдарламасын құру, яғни техникалық
бөліміне арналған мәліметтер базасын құру болып табылады. Оның ішінде
ғимарат ішіндегі жөндеуге жататын компьютер жайындағы мәлімет сақталу
керек.
Қазіргі автоматтандырылған жүйелер заманында осы сияқты бағдарламалар
үлкен сұраныста болады.
Берілген бағдарламалық өнімнің мақсаты – ғимарат ішіндегі жөндеуге
жататын компьютер жайындағы мәлімет сақталу керек. Сонымен қатар
қолданушыға ыңғайлы жұмыс жасау мүмкіндігін беру және артықшылығын көрсету.
Жоба техникалық бөлім жұмыскерлеріне ақпаратты жинау, сақтау және
оларды өңдеу процесі түріндегі жүктелетін жұмыстарды жеңілдету, анықталған
критерийлер бойынша ақпараттарды ыңғайлы түрде іздеу жұмыстарын қамтамасыз
етеді.
Өзінің негізі ретінде бағдарлама құрылғылар туралы ақпаратты санауға
мүмкіндік беретін мәліметтер жиынынан тұрады. Сондықтан берілген
бағдарламалық өнім техникалық бөлімдердегі жұмысты ұйымдастыру үшін
универсалды болып табылады.
Бұл дипломдық жобалаудың тақырыбын Техникалық бөлім деп алуымның да
бірнеше себептері бар. Бірақ ең маңыздысы оның компьютерге немесе арнайы
бейнелеу құрылғыларына жүктелетін форматталған электрондық құжат
екендігінде.
Барлық ақпараттар кесте түрінде көрсетілген. Сол себепті жұмыскерлер ең
алдымен әр бағыттағы кестені бөлек – бөлек көре алады. Ал қалған
берілгендер бағдарламамен жұмыс жасау процесінде өңделеді де оның
нәтижесі осы кестеге қосылып көрсетіледі.
Осы жоғарыда айтылып кеткен мәселелерге сүйене отырып берілген
бағдарлама автоматизацияланған деп айтуға болады.
Бағдарламаны жасаған кезде назар аударатын басты мәселе – бағдарлама
интерфейсі. Қолданушы бағдарлама интерфейсіне қарап, бағдарламамен жұмыс
істеу талабын анықтайды. Егер бағдарлама интерфейсі түрлі – түсті палитра
түстерінен құрылған болса, онда қолданушы бағдарламамен жұмыс істеу
барысында шаршап, оның бағдарламамен жұмыс істеу талабы да төмендейді.
Сондықтан бұл бағдарламаның интерфейсі тек қарапайым түстерден ғана
тұрады:
- ақ және сұр түсті экран;
- қара түсті символдар шрифті.
Дипломдық жобалау алты бөлімдерден құралған:
1) есептің қойылуы бөлімі. Бұл бөлім үш бөлімшеден тұрады: есептің
қалыптастырылуы, кіріс және шығыс мәліметтерінің сипаттамасы, бағдарламаның
интерфейс талаптары. Мұнда сөздік және математикалық модельдер, кіріс және
шығыс құжаттарының атаулары, тағайындалуы, алған жері және құжаттардың
келтірілген мысалдары сонымен қатар бағдарламалық өнімінің интерфейсіне
қойылған талаптар жазылады;
2) жобалау бөлімі. Мұнда ақпарат базасының сипатттамасы, алгоритмнің
сипаттамасы және қолданушы интерфейсінің ұйымдастырылуы деген бөлімшелер
бар. Осы жерде пәндік аумақты анализдеу нәтижесінде алынған барлық
мәліметтердің, алынған кестелердің тізімдері, пәндік аумақты анализдеу
арқылы алынған негізгі операциялар жиыны сонымен қоса интерфейс
элементтерінің сипатталуы кіреді;
3) дипломдық жобаны орындаудың аспаптық құралдары. Бұл бөлім екі
бөлімшелерден құралған. Бірінші бөлімшесінде қолданылған операциялық
жүйесінің қысқаша мінездемесі жөнінде жазылған. Екінші программалау тілінің
қысқаша мінездемесі бөлімшесінде бағдарламалық өнімді өңдеуге таңдалған
программалау тілі туралы жазылады;
4) эксплуатация бөлімі. Эксплуатация бөлімі үш бөлімшелерден құралған:
аппараттық жабдықтарға қойылатын талаптар, қолданушыға нұсқау мен
программистке нұсқау. Аппараттық жабдықтарға қойылатын талаптар
бөлімшесінде аппараттық ресурстардың минималды конфигурациясына қажетті
талаптар, сыртқы құрылғылар тізімі, бағдарламаның арнайы функцияларын
орындау үшін арналған құжаттар тізімі жазылады. Екінші қолданушыға нұсқау
бөлімшесінде бағдарламалық өнімнің қалай жұмыс істейтіндігі туралы
мәлімдейді. Ал программистке нұсқау бөлімшесінде программистке арналған
нұсқаулар болуы қажет;
5) экономикалық бөлім. Бұл осы дипломдық жобадағы ең үлкен бөлім болып
табылады. Оның құрамында жеті бөлімшелер бар. Мұнда келесі берілгендер
есептеледі: бағдарламалық өнімді өндірудегі еңбек сыйымдылығының есебі,
еңбек ақысының шығыны мен бағдарламалық өнімді өндіруге арналған мамандар
санының есебі, құрылғы бағасының есебі, эксплуатациялық шығынның есебі,
бағдарламалық өнімді өңдеуге шығын сметасын құрастыру, бағдарламалық
өнімнің сату бағасын есептеу мен техникті – экономикалық көрсеткішінің
есебі.
6) қауіпсіз техникасы және еңбек қорғау шарасы бөлімі. Бұл бөлімде
қауіпсіздіктің жалпы талаптары, жұмысты бастау алдындағы қауіпсіздік
талаптары, жұмыс уақытындағы қауіпсіздік талаптары, апат жағдайындағы
қауіпсіздік талаптары, жұмысты аяқтау кезіндегі қауіпсіздік талаптары мен
еңбек қорғау заңдары айтылады.
Қорытынды бөлімінде жасалған жұмыс нәтижесі бойынша қысқаша айтылып
өтеді және де осы программаны қолдану бойынша ұсыныстар мен кәсіпорынға
кірістіру мен өңдеу перспективасы туралы жазылады.
1 Есептің қойылуы
1. Есептің қалыптастырылуы
Дипломдық бағдарламалық өнімнің мақсаты Техникалық бөлім мәлімет
базасын құру болып табылады. Бұл бағдарлама техникалық бөлімдегі
қызметкерлерінің жұмысын жеңілдетуге арналған. Бағдарламалық өнімді өзге
техникалық бөлімдерде қолдануға болады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы Avia Standart.kz ЖШС-ның техникалық
бөлім жұмысын автоматтандыру бағдарламасы болғандықтан мекеме жайлы
қысқаша анықтама берген жөн болады.
Практика өткен кәсіпорын – Avia Standart.kz ЖШС. Мекеме келесі
мекенжайда орналасады: Астана қаласы ,Тұран көшесі, 18 үй. Бөлімнің
директоры – Асанов Серик Дариевич. Әкімшілік бірнеше бөлімдерден тұрады.
Тәжірибе Техникалық бөлімде өтеді. Техникалық бөлімі орталықтың 1
қабатында 107 кабинетте орналасқан. Бөлім меңгерушісі – Дженалинов Алибек .
Кәсіпорынның міндеттемелері:
– компьютерлер арасында желілерді орнату;
– қалалық әкімшіліктің сайтын жетілдіру;
– клиент-сервер структурасын жетілдіру;
– компьютерлерді жөндеу;
– кеңсе құжаттарын дайындау.
Осыдан басқа техникалық бөлімі орталықтағы жұмыскерлер кең қолданбалы
программаларды орнатумен айналасады.
1.2 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы
Қарастырылып отырған Техникалық бөлім бағдарламасында кіріс
мәліметтері ретінде жөндеуге жарайтын құрылғылар туралы барлық мәліметтер
енгізіледі. Бағдарламада қолданылатын кіріс құжаттары кесте 1.1-де
көрсетілген.
Кесте 1.1 – Кіріс құжаттары
Кестенің аты Жолдың аты Сипаттамасы Типі Көлемі, байт
Name_OTDEL ID Нөмірі Санауыш Бүтін
Name Бөлімнің аты Мәтіндік 20
OPERATORI ID Нөмірі Санауыш Бүтін
Surname Тегі Мәтіндік 25
Name Аты Мәтіндік 10
Ot Әкесінің аты Мәтіндік 15
Fio Тегі Мәтіндік 25
Dostup Кіру рұқсат Мәтіндік 15
Parol Пароль Сандық 25
Osnovnaya ID Нөмірі Санауыш Бүтін
Otdel Бөлімнің аты Мәтіндік 30
Кесте 1.1 - соңы
Device Құрылғы Мәтіндік 10
Nomer Тіркеу нөмірі Сандық 9
Prichina Сыну себебі Мәтіндік 15
Vid Жөндеу түрі Мәтіндік 15
Ispol Жөндеуші Мәтіндік 25
Postup Кіру рұқсат Мәтіндік 15
Vidach Тапсыру Күнмерзім 10
Id_glav Басты нөмірі Санауыш Бүтін
Kabinet Кабинеті Сандық 5
Otdel Id Нөмірі Санауыш Бүтін
Id_otdel Бөлімнің нөмірі Санауыш Бүтін
Tel Ішкі телефоны Сандық 4
Etazh Қабаты Сандық 2
Kabinet Кабинет нөмірі Сандық 5
Ustr Id Нөмірі Санауыш Бүтін
Name Құрылғының аты Мәтіндік 15
Vid Id Нөмірі Санауыш Бүтін
name Жөндеу түрі Мәтіндік 15
Ал бағдарламаның шығыс мәліметтеріне іздеу, есеп беру нәтижелері
шығады. Есепті сурет 1.1-ден көруге болады.
Сурет 1.1 – Есеп беру
1.3 Бағдарламаның интерфейс талаптары
Берілген дипломдық жобаның интерфейсі қолданушы интерфейсінің
реализация принципіне сәйкес орындалуы шарт.
Бағдарлама берілгендер мен командаларды әртүрлі тәсіл арқылы (пернелер
тақтасы, тышқан, басқа да құрылғылар) енгізу мен қосымша функцияларға деген
көпнұсқаулық (“ыстық пернелер”, мәзір..) мүмкіндігін беру керек, сонымен
қатар бағдарлама терезеден терезеге, режимнен режимге қосылу мүмкіндігін
қамтамасыз етуге тиіс. Яғни нақтырақ айтқанда интерфейсте қолданушының сана
сезіміне кері әсерін тигізетін элементтердің болмағаны жөн. Онымен қоса ол
келесі жағдайларды дұрыс өңдеуі қажет: басқа аппараттық (бағдарламалық)
платформаға ауысқанда қолданушы интерфейсі мен соңғы қосымшаның ауысуы
автоматты түрде орындалу.
Қолданушы интерфейсін құрудың көпдеңгейлі ұйымы досшыл құрастырылған.
Досшыл интерфейс сөзінің мағынасы интерфейстердің қасиеттер жиынтығы деген
ұғымды білдіреді. Ол қолданушыға бағдарламамен жеңіл жұмыс істеу
мүмкіндігін береді. Бұл қасиеттерінің кейбіреулерін атап шығайық:
– қолданушыға түсінікті терминдерді, белгілерді және
суреттерді қолдану;
– жүйелік анықтаманың бар болуы;
– қолданушының қателіктеріне сыпайы қарау;
– интерфейсті қолданушыға қарап жасау керек (білім деңгейіне
байланысты).
Интерфейс шешімдері үш этапқа бөлінеді:
– физикалық. Есептеуіш жүйелерінің техникалық құрылғыларымен
ассоциялайды (перне тақтада пернелердің орналастырылуы,
тышқанның функциялары, дисплейдің графикалық және түстер
сұранысы);
– синтаксистік. Қосымша мен қолданушы арасындағы сұқпаттың
шегінен ақпаратты көрсетуді реттеу;
– семантикалық. Қолданушы интерфейсінің элементтерінің
мағынасымен байланысты.
Қолданушы интерфейсінің жалпы талаптарына:
– унификациялау;
– досшыл;
– нақты үнсіз жағдайда параметрлерді анықтайды. Мәтін орнына
пиктограмманы реализациялауға, командаларды жедел енгізу
әдісінің көмегінен тұрады;
– баптау құрылғыларының көмегімен берілетін иілгіштік;
– сұхбатты құрылғыларға бөлу, яғни қолданушы интерфейстерінің
компоненттерін қиындық деңгейлеріне бөлу;
– қолданушының қателіктерін табу және оларды өзгерту
мүмкіндігі, яғни қате әрекеттерді алып тастау мүмкіндігі.
Қолданушы интерфейсінің концептуалдық проекциялау негізгі
есептеулердің шешімдерін құрайды:
– терезелердің құрылымын және атрибуттарын анықтау;
– ақпараттардытағайындаудың сызбасын өңдеу;
– оқу материалдарының навигациялығын беретін қолданушы
интерфейсінің құрылғыларын анықтау;
– сұхбат сызбасын өңдеу;
– қолданушы интерфейсінің басқару элементтерінің жиынтығын
анықтау;
– қолданушы интерфейсінің баптау параметрлерін белгілеу.
Терезелердің негізгі атрибуттарына:
– басты көлемдер мен орналастырылуы (терезені шақырған кездегі
жоғарғы сол жақ бұрыштың өлшемі);
– терезе көрсетудегі стандарттық манипуляциялау операцияларын
көрсету (манипуляциялау, максимизациялау, қайта құру,
ауыстыру, көлемді өзгерту);
– басқа терезелерге қарағандағы терезелердің көрсетуін реттеу;
– көлемдердің өзгерту шегі;
– әшекейлендіру стильі (рамка түрі, фон түсі, атаудың бар
болуы, жылжу сызықтарының болуы және т.б. ).
Нақты мәселеге қарамастан өндірушінің квалификациясы қорғалатын кейбір
формальдық талаптарды айта кетуге болады:
1) терминологиялық орта және интерфейс. Белгілі бір диалог шығатын
жерде қолданушыға түсінікті терминдер қолданылуы тиіс, және де
оған түсініксіз өндірушінің терминдері жазылмауы керек
(жазба,индексация т.б.). Диалогта қолданылатын сөздер сыпайы
түрде жазылып, СУБД-ның ағылшын тіліндегі көмекші хабарларын
экран бетіне шығармауға тырысу керек. Және де программада
қолданылатын терезелердің түсі стандартқа сай келуі керек;
2) пернелер тақтасын қолдану. Қандай да бір пернені басқан кезде
(әсіресе функционалдық) алдын–ала қарастырылған іс–қимылдар
шақырылуы тиіс. Осы іс–қимылдардың пернелерге байланысы тиісті
түрде орындалуы керек. F1 – көмек; Enter – келісу, енгізудің
соңы; Esc – келіспеу, алгоритмнің бұдан бұрынғы бұтағына қайтып
оралу (экран формасын қалпына келтіру арқылы); Tab – келесі
жолға, терезеге т.б. көшу; Shift+Tab – бұдан бұрынғы жолға қайтып
оралу т.б;
3) қозғалыс реті. Алгоритм ағашымен “жоғарыдан төмен” қарай
қозғалғанда барлық өтілген бұтақтың аты шығуы керек. Енгізілген
мәліметтерді сақтау арқылы ғана бұдан бұрынғы деңгейге қайтып
оралуға болады (мєзір бµлімі мен жазба нұсқауларын таңдау
арқылы);
4) көмек көрсету мен жарнаманың түрлері. Программаны іске қосқанда
осы программаның мәні мен мүмкіндігін көрсететін жарнамалық бет
пен автордың мәліметтері шығады. Кез–келген алгоритмнің бөлігінде
осы уақыттағы барлық белсенді пернелер көмек көрсету жолында
көрінуі тиіс. Кез – келген сәтте F1 пернесін басқан кезде
контекстік – бағынышты (оқиғаға бағынышты) көмек көрсету мәтіні
шығу керек;
5) кірістірілген және шығарылған құжаттардың бейнесі. Енгізу мен
жөндеуге арналған экран формасы қолданушының үйреншікті құжатына
максимум ұқсас болуы керек. Жұмыс нәтижесі тек қана экран бетінде
ғана емес, сонымен қатар қолданушыға үйреншікті пішінінде жөндеу
және баспаға шығару мүмкіндігімен текстік файлда да шығарылуы
керек;
6) құжаттардың құрылғылары. Программа ішкі құжаттарда комментария,
көмек құрылғысы, мәзір құрылғысы мен диалог түрінде, ал сыртқы
құжаттарда құрамында минимум есептің қойылуы, деректер базасының
құрылысы, құрамында жарнаманың элементтері, алгоритмінің жазылуы,
экран пішіні, кірістірілген және шығарылған құжаттардың мысалдары
бар қолданушыға арналған нұсқау есеп түрінде
қамтамасыздандырылады.
Қосымшаның басты терезесі бастапқы болып табылады. Әрине ол оны
жүктегеннен кейін ғана көрінеді. Содан кейінгі терезелер екілік терезелерге
жатады да, олар сонымен қатар ұрпақтын және ағымдық та болуы мүмкін.
Ұрпақтық терезелер бастапқы терезенің бірінші координатына (оның жұмыс
облысының сол жақ жоғарғы бұрышы) тәуелді болады. Олардың көрсетілуі мен
орын ауыстыруы осы облыспен шектелген болып келеді. Бастапқы терезенің орын
ауыстыруы оның ұрпақтық терезелерінің синхронды орын ауыстыруына әкеп
соғады да ол активті болады. Терезелердің түрлері сурет 1.2-ден көруге
болады.
Сурет 1.2 – Терезелердің түрлері
Ағымдық терезелер экранның кез – келген жеріне орналаса алады да, олар
бастыпқы терезеге тәуелсіз орын ауыстыра алады. Үнсіз түрде ақырғы
терезенің орын ауыстыруы, егер мұндай байланыс әдейі қосымшада
реализацияланбаса ғана одан пайда болған ағымдық терезелердің жағдайына
әсер етпейді.
Режимдік емес немесе ұрпақтық терезелер сұхбаттың параллелді
бұтақтарын ұйымдастыру үшін қызмет етеді. Қолданушы ұрпақтық және
режимдік емес немесе бастапқы және режимдік емес (егер ұрпақтық терезелер
болмаса) терезелері арасында қосылуы арқасында автивті терезені таңдай
алады. Режимдік емес немесе ұрпақтық терезелерден басқа терезелерге
ауысқанда олардың сұхбаты үзіледі, бірақ жұмысы аяқталмайды. Енгізілген
ақпарат қосымшаға апарылады. Терезені жапқан жағдайда ғана сұхбат жұмысы
аяқталады.
2 Жобалау бөлімі
2.1 Ақпарат базасының сипаттамасы
Техникалық бөлім программасы Delphi программалау ортасында жасалған.
Жөндеуге әкелінген құрылғылар туралы мәлімет кесте түрінде сақталынады. Осы
кестелер сурет 2.1-де көрсетілген.
Сурет 2.1 – Мәліметтер сызбасы
Көрсетілген кестелер туралы анықтаманы кесте 2.2-ден қарауға болады.
Кесте 2.2 – Мәліметтер кестесі
Кестенің аты Жолдың аты Сипаттамасы
Name_OTDEL ID Нөмірі
Name Бөлімнің аты
OPERATORI ID Нөмірі
Surname Тегі
Name Аты
Ot Әкесінің аты
Fio Тегі
Dostup Кіру рұқсат
Parol Пароль
Osnovnaya ID Нөмірі
Otdel Бөлімнің аты
Device Құрылғы
Nomer Тіркеу нөмірі
Prichina Сыну себебі
Vid Жөндеу түрі
Ispol Жөндеуші
Postup Кіру рұқсат
Vidach Тапсыру
Кесте 2.2 - соңы
Кестенің аты Жолдың аты Сипаттамасы
Osnovnaya Id_glav Басты нөмірі
Kabinet Кабинеті
Otdel Id Нөмірі
Id_otdel Бөлімнің нөмірі
Tel Ішкі телефоны
Etazh Қабаты
Kabinet Кабинет нөмірі
Ustr Id Нөмірі
Name Құрылғының аты
Vid Id Нөмірі
name Жөндеу түрі
2.2 Алгоритмнің сипаттамасы
Формалар арасындағы ақпараттық байланыс құрылымы сурет 2.3-де сәйкес
келтірілген.
Сурет 2.3 – Формалар арасындағы ақпараттық байланыс құрылымы.
Бағдарламалық өнімнің сызба – нұсқасы сурет 2.4-те сәйкес
келтірілген.
Сурет 2.4 – Сызба - нұсқасы
Модульдердің анықтамасы кесте 2.5-де сәйкес келтірілген.
Кесте 2.5 – Модульдер анықтамасы
Модуль Анықтама
UDM1 Қолданылатын модульдер контейнері
UnitADDOTD Жаңа бөлімді қосу модулі
UnitADDOT2 Жаңа кабинетті қосу модулі
UnitAddpar Жұмыс орындаушыны қосу модулі
UnitAddust Құрылғыны қосу модулі
UnitAddvid Жұмыс тиін таңдау модулі
UnitDOSTUP Программаға кіру рұқсат терезесі
UnitGL Бас мәзір терезесінің модулі
UnitOPER Жаңа қолданушыны қосу модулі
UnitOTCHET Есеп беру модулі
UnitUST Құрылғы түрлерінің модулі
UnitVID Құрылғыны жөндеу тұрлерінің модулі
UnitVIDACH Құрылғыны қайтару модулі
2.3 Қолданушы интерфейсінің ұйымдастырылуы
Қазіргі уақытта кез келген специализацияланған функционалдық
бағдарламалық өнімнің мақсаты – қолданушының жұмыс процесінің жеңілдігі мен
ыңғайлығы. Функционалды программалаудың интерфейсі жалпы көпшілікпен
қолданылған стандартқа сәйкес келуі тиіс.
Бұл бағдарламалық өнімнің басты мақсаты мәліметтерді еңгізу процессі,
берілген информацияның өңделуі және сақталуы, сондықтан бұл бағдарламада
жарық визуалдық эффекттерді қолдануға болмайды. Бұл бағдарламалық өніммен
жұмыс істеуді бастау үшін тек бағдарламаны жіберу қажет.
Берілген бағдарламалық өнімнің ең басты мақсаты берілгендерді енгізу
процесін жеңілдету мен алынатын ақпараттарды өңдеу мен оны сақтау болып
табылады. Сондықтан осындай бағдарламаларда ашық визуалды эффектілерден
алшақ болған жөн.
Егер біз бағдарламада ашық көк, қызыл, көгілдір немесе тағы да басқа
осындай түстерді қолдансақ әрбір қолданушының бұл программамен жұмыс жасау
мүмкіндігі кемиді де, оның көзі ауырады. Сондықтан бағдарламада
қолданылатын түстердің түсі көзді ауыртпайтындай болғаны дұрыс, өйткені
егер программада түрлі – түсті түстер қолданылса онымен жұмыс жасауға қиын,
әрі ыңғайсыз болып табылады. Мысалы көк, сұр, қоңыр тағы да басқа түстер
көзді ауыртпайды. Тек қана қызыл, жасыл тағы да басқа түстерді программада
қажетті бір хабарлануды немесе тыйым салуды шығарған кезде бірден көзге
түсу үшін қолданған қолайлы. Сонымен қатар бұл түстердің бір – біріне
сәйкес келгені де дұрыс. Осы жерде менің айтқым келіп отырғаным, бағдарлама
әдемі түрде әрлендірілген болса, онымен жұмыс жасауға өте ыңғайлы болып
табылады.
Берілген программалық өніммен жұмысты бастау үшін бағдарламаны жіберу
керек. Ол Дельфи программалау ортасында жазылған, сондықтан оның интерфейсі
қарапайым болып табылады.
Осы бағдарламалық өнімнің сыртқы терезесінің түрі қатал классикалық
стильде жасалған. Интерфейс адамның жүйке жүйесіне, оның көңіл – күйіне,
және де ең ақырында оның жұмыс жасау қабілетіне де өз әсерін тигізеді.
Берілген программалақ өнімдегі негізні түстер – сұр және ақ. Ол офистік
программалардың дизайнына оптималды түрде сәйкес келеді.
Мәтін қаріпінің ең оптимальді және қолданушыға ыңғайлы жақтары:
- стиль, Times New Roman;
- орта көлемді қаріп;
- түс, қара;
- түрі, қарапайым.
Терезелер минимум компоненттерден тұрады. Мұнда ешбір артық нәрсесіз,
ешбір қажет емес нәтижесіз реализацияға арналған ең керекті қажет әрекеттер
ғана қолданылады.
Сонымен берілген дипломдық жобаның бағдарламасында стандартқа сай
түстер, оның барлық бөлімдерінің терезелерінде сұр мен ақ түстер, қара
түсті қаріп қолданылады да қолданушы мен компьютер арасындағы сұхбат
терезесінде достастық интерфейсі сақталады.
Мәлімет базасына жаңа жазбаны қосу үшін алдымен бөлімді, кейін
кабинеті қосу керек. Содан соң жөндеуге әкелінген құрылғы туралы жазбаны
мәлімет базасына еңгіземіз.
3 Дипломдық жобаны орындаудың аспаптық құралдары
3.1 Қолданылған операциялық жүйенің қысқаша мінездемесі
Бұрынғы компьютерде кең тараған MS (PC) – DOS операциялық жүйесі
болатын. Адам мен компьютер арасындағы байланысты ұйымдастырушы қызметін,
яғни пайдаланылатын негізгі интерфейс рөлін MS – DOS жүйесінде командалық
жол атқарады. Бұл жол арқылы MS – DOS жүйесі мен адам арасындағы сұхбат
ыңғайсыз жүргізіледі, ЭЕМ – ді басқаруға арналған қажет жүзден аса
командалар пернелерден енгізіліп барып орындалады. Осы операциялық жүйемен
негізінен тек маман программалаушылар ғана тікелей жұмыс істейді де,
көптеген адамдар ондай дәрежеге көтеріле алмайды.
Осыдан барып, адам мен операциялық жүйе арасындағы байланысты
жеңілдету үшін әртүрлі жүйелік қоршаулар қарастырыла бастады.
Тек 80 – ші жылдардың ортасында MS (PC) – DOS – тың мұндай
кемшілігінен арылу үшін, Microsoft фирмасы IBM тәрізді компьютерлерге
арналған көп мақсатты операциялық жүйелер даярлау жұмысын қолға алды,
солардың бірі Windows жүйесі болатын. Алайда, осы уақытқа дейін олардың
онша көп таралмауын дербес компьютерлердің есептеу мүмкіндіктерінің
төмендегілерімен түсіндіруге болады.
80386 сериялы микропроцессорлардың пайда болуымен қатар іске қосыла
бастағын Windows графикалық ортасының жаңа версиясы Windows 3.1 бірте –
бірте бұрынғы мәтіндік программалық қоршауларды қатардан ығыстырып шығара
бастады. 80486 сериялы процессорлардың шығуына байланысты дербес
компьютерлердің көптеген жаңа түрлеріне графикалық мүмкіндігі мол Windows
3.1 немесе одан кейінгі Windows 3.11 версиялы MS – DOS операциялық жүйесі
тағайындала бастады.
Microsoft корпорациясының операциялық жүйе даярлау жолындағы келесі
есеулі қадамы болып ондағы графикалық интерфейс қондырма программа күйінде
емес, сол жүйенің ажырамас бөлігі болатын операциялық жүйені даярлау болып
саналады. Осылайша Windows 95, Windows 98 және Windows NT операциялық
жүйелері пайда болды. Windows 95 жүйесінің, сондай – ақ Windows NT
жүйесінің соңғы версияларының графикалық интерфейс стандарттары Windows 3.1
жүйесінің стандартынан өзгеше түрге енді, бірақ негізгі идеология бұрынғыша
сақталған болатын. Windows 3.1 – ден Windows 95 – ке өту әрине MS – DOS –
тан бірден Windows 95 – ке өтуге қарағанда біршама жеңіл екені түсінікті.
Сөйтіп Windows операциялық жүйесі Microsoft компаниясымен жасалған
Dos операциялық жүйесін жүктеуші жүйе болып табылады. Ол қолданушылар
программистерге үлкен мүмкіндік беретін операциялық жүйе. Norton Commander
қабықшасына қарағанда Windows операциялық жүйесі файлдармен дискілермен
жұмыс істеу үшін қолайлы интерфейспен қатар жаңа бағдарламалар жүктеуге
жаңа мүмкіндіктер береді. Windows операциялық жүйесі программистерге
қолданушы интерфейсін жасау үшін барлық қажетті құрылғыларды береді, сол
себепті қолданушыға әрбір жаңа программамен жұмыс істеген кезде интерфейсті
жаңадан оқытудың қажеті жоқ, себебі олардың барлығы бір-біріне ұқсас.
Windows операциялық жүйесі бір уақытта бірнеше бағдарламалармен жұмыс
істеуге және бір бағдарламадан екінші бағдарламаға көшуге мүмкіндік береді.
Windows операциялық жүйесі келесі режимдерде жұмыс істеуі тиіс:
– стандарттық режим;
– кеңейтілген режим.
Егер компьютерде Windows операциялық жүйесі орнатылған болса, Windows
операциялық жүйесі Dos командалық жолы арқылы жіберіледі. Содан кейін
Windows операциялық жүйесінің терезесі шығады да, экран фонмен боялып,
бағдарлама диспетчерінің терезесі пайда болады. Windows операциялық жүйесін
жіберген кезде Windows өз конфигурациясы жөнінде win.ini және system.ini
файлдарын оқиды және де кейбір қосымша бағдарламалар автоматты түрде
жіберіледі. Мысалы үшін клавиатура драйвері.
Қазіргі операциялық жүйелердің адамға беретін жеңілдіктері MS – DOS
жүйесінің мүмкіндіктеріне қарағанда өте жоғары, ал графиктік интерфейс
солардың тек бір қыры ғана.
Кез – келген операциялық жүйе сияқты Windows мынадай мәселелердің
орындалуын қамтамасыз етеді:
- компьютердің барлық ақпараттық құрал – жабдықтарын басқару;
- файлдық жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;
- қолданбалы программаларды іске қосу. Бұған қоса Windows жүйесі;
- бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуі;
- әртүрлі программалар арасында мәліметтер алмасу;
- масштабталатын қаріптерді қолдану;
- мультимедия мүмкіндіктерін пайдалану;
- бірыңғай анықтамалық жүйе жұмысын қолдануды қамтамасыз ету.
Терезе Windows жүйесіндегі ең негізгі ұғым болып саналады. Windows
сөзінің нақты аудармасы “терезелер” екені осыны білдіреді.
Терезе – экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда әртүрлі
программалар орындалады, кез – келген мәліметтер өңделіп түзетіледі және
басқару әрекеті жүргізіледі. Windows терезесінің экранды толығымен,
жартылай немесе белгілі бір бөлігін ғана қамтуы мүмкін, яғни экран
бетіндегі программалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш түрге
бөлінеді:
- толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып тұрады;
- қалыпты күйдегі терезе, яғни терезе экранның белгілі бір бөлігін
ғана алып тұрады;
- белгіше (пиктограмма) түрінде, яғни терезе кішірейтіліп белгішеге
айналып кеткен.
Жұмыс столы – екінші негізгі ұғым.
Жұмыс столы ұғымы қазіргі барлық операциялық жүйелер интерфейсінің
элементі болып саналады. Жұмыс столында кітаптар, мәліметтер салынған
бумалар, құрал – жабдықтар орналасуы мүмкін.
Windows ортасында жұмыс столының рөлін дисплей экраны атқарады. Онда
жұмыс істейтін программалардың терезелері, құжаттардың жеке файлдары
белгілер түрінде орналасқан.
Белгіше (Icon) – бұл экран бетіндегі қысқаша жазуы бар кішірейтілген
графикалық бейне. Ол дисплей экранындағы программаны, терезені, функцияны,
файлды, тағы да басқаларын бейнелеп тұруы мүмкін. Әр белгіше белгілі бір
терезеге сәйкес келеді және ол қажет болғанда үлкейту батырмасы арқылы
терезеге айналады. Экранда мынадай белгішелер кездеседі:
- қосымша (қолданбалы) программалар белгішесі;
- белгілі бір топтар белгішесі;
- функциялар белгішесі.
Жарлық (shortcut) – бұл белгілі бір объектімен тікелей қатынас жасауды
іске асыратын командалық файл. Мысалы, жарлық арқылы каталогтың, желідегі
дискінің ішіндегісін көрсетуге болады, тез арада басқа каталогта орналасқан
программаларды іске қосуға, файлды да жылдам ашуға болады және тағы да
басқалары. Жарлықты пайдаланғанда негізгі объектілердің өздері өз
орындарында ешбір өзгеріссіз тұрады. Ал сол объектілермен қатынас жасау
shortcut файлында сақталған ақпараттың көсегімен іске асырылады.
Бума (folder) экранда каталогтарды және программалық топтарды белгілеу
үшін қолданлады. Мұның мағынасы мынада: каталог пен программалар тобы
белгілі бір объектілерді орналастыруда қолданылатын контейнер болып
табылады.
Windows ортасында пернелер тақтасының көмегімен жұмыс істеуге болады,
бірақ тышқан тетігімен басқарылатын графиктік сілтемені (point) немесе
олардың комбинацияларын (бірге) қолдану өте тиімді. Стол бетімен тышқанды
жылжыту экран бетіндегі тышқан сілтемесінің, яғни курсордың жылжуымен сай
келеді.
Тышқан тетігінің екі немесе үш батырмасы болады. Жұмыс барысында
негізінен (көбінесе) оның сол жақтағы, ал анда – санда оң жақтағы батырмасы
пайдаланылады. Тышқан тетігінің ортаңғы батырмасы (егер бар болса) Windows
ортасының тек кейбір программасымен жұмыс істеуде пайдаланылады.
Тышқан тетігімен орындалатын операциялар:
- экран бетімен курсордың қозғалуы;
- шерту (click);
- екі рет шерту (double – click);
- тасымалдау (drag & drop).
Windows жүйесінің негізгі технологиялық принциптері:
1) “point – and – click” (көрсету және шерту) принципі. Бұл тәсілмен
төмендегі әрекеттерді орныдауға болады:
- программа немесе құжат терезесінің аумағын кішірейту, үлкейту және
бұрынғы қалпына келтіру;
- көлденең орналасқан мәзір пунктерін таңдау;
- экранға шығатын мәзір командаларын таңдау;
- аспаптар тақтасы командаларын таңдау;
- мәліметтері бар тізімнің бір жолын белгілеу;
- командалық батырманы басу, таңдау;
- ауыстырып қосқыштың мәнін өзгерту;
- мәтіндік ақпаратты енгізу кезінде курсордың орналасуын өзгерту;
- мәтін енгізілетін өріс жолдарының бірін таңдап, оған мәлімет
енгізу және көптеген басқа әрекеттер.
2) “select” (ерекшелеу, белгілеу) принципі. Программалар терезесінде
құжатпен жұмыс істеу барысында бізге үнемі мәтін фрагменттерімен,
үзінділермен әртүрлі операциялар орындауға тура келеді. Ол операциялар
мынадай іс - әрекеттерден тұрады:
- фрагментті көшіру, тасымалдау, жою, олардың қаріптерін, мөлшерін
өзгерту, жиектеу, кейбір жерлеріне көлеңке түсіріп қараңғылау тағы
да басқалары. Мұндай операциялар екіге бөлініп орындалады: ең
алдымен біз фрагментті белгілеп алуымыз керек, ал сонан соң нақты
команданы орындау.
3) “drag - & - drop ” принципі (тасымалдау және барған орнында
қалдыру). Windows жүйесінде “drag – and – drop” әдісімен келесі
операцияларды орындау жиі жүргізіледі:
- үлкейтілмеген терезелер мен белгішелердің орнын ауыстыру;
- графикалық редактордың жұмыс аумағындағы суреттің белгіленген
фрагментін жаңа орынға ауыстыру немесе оның көшірмесін алу;
- word редакторында мәтіндік ақпараттың белгіленген фрагментін басқа
жерге ауыстыру немесе оның көшірмесін алу;
- суреттер мен кестелердің орнын ауыстыру немесе көшірмелерін алу;
- мәтін беттеріндегі абзацтың жаңа жолын және оның оң жақ, сол жақ
шекараларын көлденең сызғыштың жоғарғы және төменгі кішкене
үшбұрыштарын тасымалдау арқылы тағайындау;
- дайын белгішелер жиынынан әрбір адам өзі қолданатын құрал –
саймандар тақтасын құрастыру.
4) WYSIWYG принципі (не көрсеңіз, соны аласыз). Экранда мәтіндік
құжатты баспаға дайындау кезіндегі символдар бейнесі басылып шыққан қағаз
бетіндегі символдармен бірдей болады. Бірақ мұнда көңіл аударарлық сәттер
де жоқ емес. Windows жүйесі символдарды экранда бейнелегенде олардың
шеттерін нықтап анық етіп көрсетеді, ал қағазда таңбалар бейнесі дәл
экрандағыдай болмай қалуы да мүмкін.
5) OLE технологиясы – объектілерді байланыстыра отырып кірістіру
(Object Linking and Embedding – OLE). Бұл программаларды кірістірудегі
(интеграциялаудағы) ең басты құрал болып табылады. Ол бір программа
өңделген объектіні баспа программалардың құжаттары арасында енгізіп, оны
негізгі, яғни бастапқы программа құралдарымен редакциялауға мүмкіндік
береді.
6) DDE технологиясы – объектілерді динамикалық түрде байланыстыру.
Объектілерді басқа құжатқа не программалық қолданбаға енгізе отырып,
негізімен байланыстырудың ең қуатты түрі, мұнда объектіні бастапқы
программада түзетсек, ол түзету онымен DDE технологиясы арқылы байланысқан
екінші программада да автоматты түрде жүзеге асады.
Windows – тің алдыңғы версияларына қарағанда Windows XP операциялық
жүйесіне ең жақсы деген қасиеттер кірістірілген: сенімділік, Windows 2000 –
нан бірқалыптылық пен басқарушылық, қарапайым және түсінікті интерфейс,
және де Windows 98 – ден Plug & Play технологиясы.
Windows XP-да өзіне топтау мен құжаттарды іздеудің жаңа
мүмкіндіктерін, жаңа сыртқы түр мен қолданушылардың тез қосылу мүмкіндігін
және тағы да басқаларын қосатын қолданушылардың жаңа интерфейсі пайда
болады. Windows XP Professional Edition – да Windows NT, Windows 95,
Windows 98-дердің интерфейстерін эмуляциялау мүмкіндігі бар.
Windows XP-да Windows 9x операциялық жүйесінің ортасында қолдануға
өңделген 1000 – ға жуық негізгі қосымшалар мен Windows 2000 – ның
басшылығымен жұмыс істейтін кез – келген қосымшаларды біріктіру мүмкіндігі
де қамтамасыз етіледі (вирусқа қарсы программаларды, жүйелік қызмет
программалары мен жаңарту жұмыстары олардың өңдеушілерімен дайындалған
архивтеу қосымшаларын қоспағанда).
Windows XP – да компьютер құрылғыларын орнату мен баптау процесі
жеңілдетілген. Ол Windows 2000 – да қарастырылмаған Plug & Play
технологиясын жүздеген құрылғыларға қосады және де IEEE 1394 стандартты PCI
(Peripheral Component Interfase) интерфейсті, сонымен қатар көптеген басқа
да шиналардың стандарттары мен типтерінде осы USB (Universal Serial Bus)
шинасы бұрынғысынан да күштірек жақсартылған болып табылады. Windows XP –
да DVD – RAM оптикалық дисктеріндегі жазбаларды оқу мен UDF 2.01 форматын
оқу мүмкіндігі бар. Сонымен қатар IMAP (Image Mastering API) интерфейсінің
көмегімен Windows XP қолданушысы бір немесе бірнеше жазбаларды жазуға
мүмкіндік беретін (CD – R немесе CD – RW) форматтағы компакт – дисктерді
қарапайым тасу әдісі арқылы немесе сәйкес келетін мастерлер арқылы жасай
алады. Universal Plug and Play стандартын іске қосу Plug & Play
технологиясының қызмет ету аумағын барлық желіге көбейту арқылы
құрылғыларды орнату процесін жеңілдетуге алып келеді. Нәтижесінде желілік
құрылғыларды тауып алу (желілік принтерлер, интернет – шлюз және шаруашылық
электронды құрылғыларды қосқанда) мен оларды басқару мүмкіндігі пайда
болады.
Windows XP – бұл Microsoft компаниясымен шығарылған жаңа операциялық
жүйе. Бұл операциялық жүйе бұдан бұрын болған W9X және NT операциялық
жүйені біріктіреді. Ең басында бұл жоба Whistler деп аталса, содан кейін ол
екі бөлімге бөлінді, Windows XP – W9X және W2kPro операциялық жүйенің
орнына келсе, Windows.Net. – NT Server – дің барлық сорттарын ауыстырады.
Бұл көпесепті 32 разрядталған операциялық жүйе. Бұл операциялық жүйенің
негізінде барлық NT – ның принциптері жатады:
– сәйкестілік (Compatibility). Бұл жүйеде Windows отбасының
операциялық жүйенің кәдімгі интерфейсі болады. Бірақ оның кейбір
қосымшалары қосылған NTFS5, NTFS4, FAT16 және FAT32 жүйелік файлдарымен
қамтамысыз етіледі, сонымен қатар OS2 және POSIX арқылы кейбір
бағдарламалар жіберіледі де кедергісіз функционалдайды. NT – ны
проекциялаған кезде жүйені әртүрлі жүйелік орталарда жұмыс істеу
мүмкінідігі болу үшін істеген. Сондықтан оны құрамына Unix және Novell
жүйелерінде жұмыс істеу үшін құрылғылар бар;
– орын ауыстыру (Portability). Жүйе Inter және AMD өндірісінің X86
ұясының әртірлі процессорларымен жұмыс істейді. Inter Hakim жұмыс істеуге
арналған 64 битті Windows XP және Windows NET версиясы пайда болды;
– масштабтық (Scalability). Windows XP - да SMP технологиясы көмегі
бар. Ал Windows NET Advanced Server және Datacenter Server-дің көмегі,
сонымен қатар COW (Cloister of Workstations);
– қауыпсіздік жүйесі (Security). Қолданушы деңгейінде NT қауыпсіздік
жүйесі реализацияланған. Таратылған өңдеу (Distributed Processing). Windows
XP жүйесі жүйелік мүмкіндіктерге ие;
– тұрақтылық пен орындалма орнықтылық (Realibility and robustness).
Операциялық жүйе архитектурасы қосымшаны бір біріне тигізетін зияның және
операциялық жүйеге беретін зиянынан сақтайды. Сол кезде барлық
архитектуралық деңгейлерде жасалатын арнайы оқиғалардың құрылымдық өндеуі
қолданады. Ол NTFS қайта құру файлдар жүйесін қосады және жадыны басқару
әдістерін жақсарту және қауыпсіздік жүйесінің көмегімен қауыпсіздікті
қамтамасыз етеді;
– локализациялау (Localization). Бұл жүйе көптеген дүниежүзілік елдер
ұлттық тілде жұмыс істей алады. Бұл ISO Unicode стандарттарын қолдану
арқылы жасалынады. Кеңейтілуі(Extensibility). Жүйенің модульдік құрылымы
арқылы операциялық жүйені әртүрлі архитектуралық деңгейге жаңа модульдерді
қосу мүмкіндігі туады.
XP версияның екі түрі болады - Windows XP Home және Windows XP
Professional. Сонымен қатар Inter Hafnium 64 битті істелген Windows XP
Professional 64 битті версиясы бар. Содан кейін WindowsNET Server, Windows
NET Advanced Server, Windows NET Datacenter Server (x86 және 64-bit edition
әр қайсысына). XP Home W9x операциялық жүйенің орнына, ал XP Professional
Windows 2000 Professional-дың орнына келді. Олардың арасындағы айырмашылық
тек XP Home-дағы SMP көмегінің жоқ болуында ғана. Бірақ бұған қарамастан XP
Home NT-ның ядросынан құрылған. Сондықтан 2001 жылы 25 қазанда W9x жұмысын
тоқтатқан деп айтуға да болады. Windows NET-тың XP-дан айырмашылығы оның
жүйелік қызметтің және қосымшаның, аса күшті темірдің бар болуы. Егер XP
Professional SMP-ны тек 2 процессорды қамтыса, NET Server 4 процессорды
қамтиды, NET Advanced Server 8, ал NET Datacenter 32 процессорды қамтиды.
Microsoft фирмасының айтуынша XP инсталяциясы үшін 233 мегаГц
процессор, 64 мегоБайт жедел жады, 1,5 гигаБайт дисктағы бос орын болу
қажет.
3.2 Программалық тілдің қысқаша мінездемесі
Программалау жүйесі – ол басқа программаларды құруға және өңдеуге
арналған программалау тілдері.
Delphi – ол тез өңдеу ортасы, онда программалау тілі ретінде Delphi 7
тілі қолданылады. Delphi тілі – типтелген объектті бағытталған тіл. Оның
негізіне жан-жақты таныс Object Pascal кіреді.
Delphi – ол программалау тілі ретінде Delphi тілі қолданылатын жылдам
өңдеу ортасы. Delphi тілі – қатаң типті объектіге бағынған тіл.
Форма деп Windows терезесінің қасиеттерімен ие болатын және басқа
компонеттерді өзіне орналастыра алатын компонентті атайды.Палитра
компонеттері арқылы Дизайн Формасында орналастыру үшін арналған
компоненттер жиыны орналасқан.
Delphi-дегі Дизайн Формасының жеңілдігі соншалықты тіпті интерфейсті
құрудің өзі ойынға айналады.Форма Дизайны бастапқыда тек бос терезеден ғана
құралады, ал содан кейін сіз оны палитра компоненттерінен алынған
компоненттер арқылы толтырасыз.
Формадағы компоненттер көрініп тұруы да мүмкін. Олар қолданушымен
сұқпаттасу үшін арналған. Бұл әртүрлі батырмалар, жазбалар, текстік жолдар
және т.б. Көрінбейті компоненттер компьютердің жүйелік ресурстарына кіру
үшін арналған.
Палитра Компоненттерімен қолдану үшін кез келген объектіге тышқанмен
шерту қажет. Таңдаған объект проекциялау терезесінде пайда болады да оны
тышқанмен басқаруға болады.
Палитра Компонеттері объекттер тобының беттерінен құралған. Палитра
үстінде қосымшалар жиыны орналасқан. Олар: Standard, Additional, Dialogs
және т.б.
Проект – бұл Delphi программасы құрылған файлдар жиынтығы.
Визуалдық компонентерінің кітапханасы. Delphi өңдеген кездегі
қолданылған комнонеттер қосымшаға құрылған және қосымшаны құру үшін
арналған объектілер тобының типтерін құрастырады.
Бұл Visual Component Library (VCL). VCL-да стандартты басқару
элементтері бар. Олар: редакциялау жолдары, статикалық басқару элементтері,
тізімдермен редакциялау жолдары, объектілер тізімі. Сонымен қатар
таблицалық басқару элементтері, қосымшалар, көпбетті жазба кітаптары.
Барлық объектілер беттерге бөлініп палитра компоненттерінде берілген.
VCL-те арнайы объект бар. Ол Windows-тың графикалық құрылғыларының
интерфейсін береді және қолданушыға сурет салу мүмкіндігін береді.
Delphi-дің басты қасиеті – қосымшаларды құруда визуалдық
компоненттерді пайдалануымен қатар, жаңа компоненттер құру мүмкіндігімен ие
болу. Сонымен қатар Delphi-дегі компоненттерді толығымен ауыстыруға немесе
жақсартуға мүмкіндік береді.
Объекттер кластары иерархия ретінде құрастырылған. Ол абстракты және
дайын компоненттерден құралған. Қолданушы дайын компонеттермен пайдаланыла
алады немесе өзі абстрактылардың арқасында өзі компоненттер мен
объектілерді құрастыра алады.
Қазіргі уақытта программисттер Delphi пакетінің – Borland Delphi 7
версиясын қолданады. Ол әр түрлі программаларды құруға мүмкіндік береді:
қарапайым бір терезелі қосымшалардан бастап мәлімет базаларын
программаларын басқаруға дейін.
Программаның құрамына әр түрлі утилиттер кіреді, олар мәлімет
базасының жұмысымен қамтамасыз етіледі, XML – документтерді, анықтама
жүйелерін құру, басқа да есептерді шешуге қолданылады. Осы Delphi 7
версиясының ерекше аырмашылығы ол NET технологиясының қолдауы.
Формадағы компоненттер көрініп тұруы да мүмкін. Олар қолданушымен
сұқпаттасу үшін арналған. Бұл әртүрлі батырмалар, жазбалар, текстік жолдар
және т.б. Көрінбейті компоненттер компьютердің жүйелік ресурстарына кіру
үшін арналған.
Палитра Компоненттерімен қолдану үшін кез келген объектіге тышқанмен
шерту қажет. Таңдаған объект проекциялау терезесінде пайда болады да оны
тышқанмен басқаруға болады.
Палитра Компонеттері объекттер тобының беттерінен құралған. Палитра
үстінде қосымшалар жиыны орналасқан. Олар: Standard, Additional, Dialogs
және т.б.
Проект – бұл Delphi программасы құрылған файлдар жиынтығы.
Визуалдық компонентерінің кітапханасы. Delphi өңдеген кездегі
қолданылған комнонеттер қосымшаға құрылған және қосымшаны құру үшін
арналған объектілер тобының типтерін құрастырады.
Delphi 7 программалау тілі Windows 98-ден бастап Windows XP
операциялық жүйесіне дейін жұмыс істейді. Ерекше талаптарды компьютер
ресурстарына бұл программалау тілі қоймайды, процессор Pentium және Celeron
166 МГц тактілік жиілігімен, жедел жады – 128 Мбайт немесе одан да көп.
Delphi 7 тілінің жетістіктері:
- конструкцияда анықтылығы мен қарапайымдылығы;
- иілгіштігі және сенімділігі;
- қазіргі ДК-да жеңілдіріліп таралуы;
- программалау компиляциясында және дұрыс орындалуында жеткілікті
толық бақылауға алу мүмкіндігі;
- мәліметтер типінің стандарттық түрлерінің бар болуы;
Delphi – ол көптеген маңызды технологиялар комбинациясы:
- жоғары өнімді машиналық код компиляторы;
- объектті-бағытталған компоненттік модель;
- программалық прототиптерінен жасалынған қосымша;
- мәлімет базасын құруға құралдарды масштабтау.
Delphi-ға негізделіген компилятор жоғары өнімділікті
қамтамасыздандырады.
Бұл компилятор қазіргі кезде әлемдегі ең тез компилятор болып
есептелінеді, оның 486DX33 компьютерінде компиляциалауы жылдамдығы минутына
120 мың жолдан асады. Компилятор орындалған соң біз 10-20 есе тез
орындалған кодты аламыз, ол интерпретатор көмегімен жасалғанмен бірдей.
Одан басқа Delphi-да компилятор тура өзінің машиналық кодында
өндіріледі және де программаларды p-кодқа айналдырып, сосын виртуалдық р-
машинасында интерпретациялайтын компиляторлар бар. Ол дайын қосымшаның тез
іске асуына ықпалын тигізеді.
Объектті-бағытталған модельді программалардың компоненттері кодты
максималды қолдануында. Ол өндірушілерге бұрын дайындалған объектілерді тез
қосымша құруға мүмкіндік береді және де Delphi ортасына арналған өзінлік
объектілерді жасауға көмектеседі. Олардың, яғни объектілердің типтеріне шек
қойылмаған.
Windows ортасында қолданбалы интерфейс өндіру жеткілікті қиынға
соқтыратын. Windows-та оқиғалық модель түсінуге және жіберуге қиындатылған
болатын. Бірақ программистке дәл осы интерфейсті Delphi ортасында Бұл
бірнеше артықшылығы бар жетістіктерге ие. Жеке жеке обьектілерден құралған
бағдарлама операциялық жүйеде болып жатқан оқиғаларға реакциялауға жақсы
бейімделген. Сонымен қатар кодтардың біріктігі және өңделген объектілердің
қайта өңдеу мүмкіндігі:
- бірнеше рет қайталанатын қасиеттерді қайта-қайта сипаттамай бірақ
рет арқылы бағдарлама көлемі кемиді;
- объектілер кітапханасын құру мүмкіндігі;
- бағдарлама өзгертулердің жеңіл еңгізуі;
- касиеттердің жақсы локализациялауы бағдарламаның құрылымымен
танысуға ыңғайлы, оны жөндеуге және қателерін табуға жеңіл;
- бағдарламаның әртүрлі объектілеріне кірудің бірнеше мүмкіндіктерінің
болуы.
ОБП (объекті бағытталған программалау) үш негізгі қасиеті бар:
инкапсуляция, мұрагерлік және полимарфизм.
ОБП ережелері бойынша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
1 Есептің қойылуы 5
1.1 Есептің қалыптастырылуы 5
1.2 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы 5
1.3 Бағдарламаның интерфейс талаптары 7
2 Жобалау бөлімі 10
2.1 Ақпарат базасының сипатттамасы 10
2.2 Алгоритмнің сипаттамасы 11
2.3 Қолданушы интерфейсінің ұйымдастырылуы 13
3 Дипломдық жобаны орындаудың аспаптық құралдары 14
3.1 Қолданылған операциялық жүйенің қысқаша мінездемесі 14
3.2 Программалық тілдің қысқаша мінездемесі 20
4 Эксплуатация 29
4.1 Аппараттық жабдықтарға қойылатын талаптар 29
4.2 Қолданушыға нұсқау 29
4.3 Бағдарламашыға нұсқау 33
5 Экономикалық бөлім 35
5.1 Бағдарламалық өнімді өндірудегі еңбек сыйымдылығының есебі 36
5.2 Еңбек ақысының шығыны мен бағдарламалық өнімді өндіруге 38
арналған мамандар санының есебі
5.3 Құрылғы бағасының есебі 45
5.4 Эксплуатациялық шығынның есебі 47
5.5 Бағдарламалық өнімді өңдеуге шығын сметасын құрастыру 51
5.6 Бағдарламалық өнімнің сату бағасын есептеу 55
5.7 Есесін қайтару мерзімінің есебі 58
5.8 Техника – экономикалық көрсеткішінің есебі 59
6 Қауіпсіздік техникасы және еңбек қорғау шарасы 63
Қорытынды 71
Қолданылған әдебиеттер тізімі 72
Қосымша А CD-R диск мазмұны 74
Қосымша Б Программаның мәтіні 75
Кіріспе
Менің дипломдық жобамның тақырыбы Avia Standart.kz ЖШС-ның
техникалық бөлім жұмысын автоматтандыру бағдарламасын құру, яғни техникалық
бөліміне арналған мәліметтер базасын құру болып табылады. Оның ішінде
ғимарат ішіндегі жөндеуге жататын компьютер жайындағы мәлімет сақталу
керек.
Қазіргі автоматтандырылған жүйелер заманында осы сияқты бағдарламалар
үлкен сұраныста болады.
Берілген бағдарламалық өнімнің мақсаты – ғимарат ішіндегі жөндеуге
жататын компьютер жайындағы мәлімет сақталу керек. Сонымен қатар
қолданушыға ыңғайлы жұмыс жасау мүмкіндігін беру және артықшылығын көрсету.
Жоба техникалық бөлім жұмыскерлеріне ақпаратты жинау, сақтау және
оларды өңдеу процесі түріндегі жүктелетін жұмыстарды жеңілдету, анықталған
критерийлер бойынша ақпараттарды ыңғайлы түрде іздеу жұмыстарын қамтамасыз
етеді.
Өзінің негізі ретінде бағдарлама құрылғылар туралы ақпаратты санауға
мүмкіндік беретін мәліметтер жиынынан тұрады. Сондықтан берілген
бағдарламалық өнім техникалық бөлімдердегі жұмысты ұйымдастыру үшін
универсалды болып табылады.
Бұл дипломдық жобалаудың тақырыбын Техникалық бөлім деп алуымның да
бірнеше себептері бар. Бірақ ең маңыздысы оның компьютерге немесе арнайы
бейнелеу құрылғыларына жүктелетін форматталған электрондық құжат
екендігінде.
Барлық ақпараттар кесте түрінде көрсетілген. Сол себепті жұмыскерлер ең
алдымен әр бағыттағы кестені бөлек – бөлек көре алады. Ал қалған
берілгендер бағдарламамен жұмыс жасау процесінде өңделеді де оның
нәтижесі осы кестеге қосылып көрсетіледі.
Осы жоғарыда айтылып кеткен мәселелерге сүйене отырып берілген
бағдарлама автоматизацияланған деп айтуға болады.
Бағдарламаны жасаған кезде назар аударатын басты мәселе – бағдарлама
интерфейсі. Қолданушы бағдарлама интерфейсіне қарап, бағдарламамен жұмыс
істеу талабын анықтайды. Егер бағдарлама интерфейсі түрлі – түсті палитра
түстерінен құрылған болса, онда қолданушы бағдарламамен жұмыс істеу
барысында шаршап, оның бағдарламамен жұмыс істеу талабы да төмендейді.
Сондықтан бұл бағдарламаның интерфейсі тек қарапайым түстерден ғана
тұрады:
- ақ және сұр түсті экран;
- қара түсті символдар шрифті.
Дипломдық жобалау алты бөлімдерден құралған:
1) есептің қойылуы бөлімі. Бұл бөлім үш бөлімшеден тұрады: есептің
қалыптастырылуы, кіріс және шығыс мәліметтерінің сипаттамасы, бағдарламаның
интерфейс талаптары. Мұнда сөздік және математикалық модельдер, кіріс және
шығыс құжаттарының атаулары, тағайындалуы, алған жері және құжаттардың
келтірілген мысалдары сонымен қатар бағдарламалық өнімінің интерфейсіне
қойылған талаптар жазылады;
2) жобалау бөлімі. Мұнда ақпарат базасының сипатттамасы, алгоритмнің
сипаттамасы және қолданушы интерфейсінің ұйымдастырылуы деген бөлімшелер
бар. Осы жерде пәндік аумақты анализдеу нәтижесінде алынған барлық
мәліметтердің, алынған кестелердің тізімдері, пәндік аумақты анализдеу
арқылы алынған негізгі операциялар жиыны сонымен қоса интерфейс
элементтерінің сипатталуы кіреді;
3) дипломдық жобаны орындаудың аспаптық құралдары. Бұл бөлім екі
бөлімшелерден құралған. Бірінші бөлімшесінде қолданылған операциялық
жүйесінің қысқаша мінездемесі жөнінде жазылған. Екінші программалау тілінің
қысқаша мінездемесі бөлімшесінде бағдарламалық өнімді өңдеуге таңдалған
программалау тілі туралы жазылады;
4) эксплуатация бөлімі. Эксплуатация бөлімі үш бөлімшелерден құралған:
аппараттық жабдықтарға қойылатын талаптар, қолданушыға нұсқау мен
программистке нұсқау. Аппараттық жабдықтарға қойылатын талаптар
бөлімшесінде аппараттық ресурстардың минималды конфигурациясына қажетті
талаптар, сыртқы құрылғылар тізімі, бағдарламаның арнайы функцияларын
орындау үшін арналған құжаттар тізімі жазылады. Екінші қолданушыға нұсқау
бөлімшесінде бағдарламалық өнімнің қалай жұмыс істейтіндігі туралы
мәлімдейді. Ал программистке нұсқау бөлімшесінде программистке арналған
нұсқаулар болуы қажет;
5) экономикалық бөлім. Бұл осы дипломдық жобадағы ең үлкен бөлім болып
табылады. Оның құрамында жеті бөлімшелер бар. Мұнда келесі берілгендер
есептеледі: бағдарламалық өнімді өндірудегі еңбек сыйымдылығының есебі,
еңбек ақысының шығыны мен бағдарламалық өнімді өндіруге арналған мамандар
санының есебі, құрылғы бағасының есебі, эксплуатациялық шығынның есебі,
бағдарламалық өнімді өңдеуге шығын сметасын құрастыру, бағдарламалық
өнімнің сату бағасын есептеу мен техникті – экономикалық көрсеткішінің
есебі.
6) қауіпсіз техникасы және еңбек қорғау шарасы бөлімі. Бұл бөлімде
қауіпсіздіктің жалпы талаптары, жұмысты бастау алдындағы қауіпсіздік
талаптары, жұмыс уақытындағы қауіпсіздік талаптары, апат жағдайындағы
қауіпсіздік талаптары, жұмысты аяқтау кезіндегі қауіпсіздік талаптары мен
еңбек қорғау заңдары айтылады.
Қорытынды бөлімінде жасалған жұмыс нәтижесі бойынша қысқаша айтылып
өтеді және де осы программаны қолдану бойынша ұсыныстар мен кәсіпорынға
кірістіру мен өңдеу перспективасы туралы жазылады.
1 Есептің қойылуы
1. Есептің қалыптастырылуы
Дипломдық бағдарламалық өнімнің мақсаты Техникалық бөлім мәлімет
базасын құру болып табылады. Бұл бағдарлама техникалық бөлімдегі
қызметкерлерінің жұмысын жеңілдетуге арналған. Бағдарламалық өнімді өзге
техникалық бөлімдерде қолдануға болады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы Avia Standart.kz ЖШС-ның техникалық
бөлім жұмысын автоматтандыру бағдарламасы болғандықтан мекеме жайлы
қысқаша анықтама берген жөн болады.
Практика өткен кәсіпорын – Avia Standart.kz ЖШС. Мекеме келесі
мекенжайда орналасады: Астана қаласы ,Тұран көшесі, 18 үй. Бөлімнің
директоры – Асанов Серик Дариевич. Әкімшілік бірнеше бөлімдерден тұрады.
Тәжірибе Техникалық бөлімде өтеді. Техникалық бөлімі орталықтың 1
қабатында 107 кабинетте орналасқан. Бөлім меңгерушісі – Дженалинов Алибек .
Кәсіпорынның міндеттемелері:
– компьютерлер арасында желілерді орнату;
– қалалық әкімшіліктің сайтын жетілдіру;
– клиент-сервер структурасын жетілдіру;
– компьютерлерді жөндеу;
– кеңсе құжаттарын дайындау.
Осыдан басқа техникалық бөлімі орталықтағы жұмыскерлер кең қолданбалы
программаларды орнатумен айналасады.
1.2 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы
Қарастырылып отырған Техникалық бөлім бағдарламасында кіріс
мәліметтері ретінде жөндеуге жарайтын құрылғылар туралы барлық мәліметтер
енгізіледі. Бағдарламада қолданылатын кіріс құжаттары кесте 1.1-де
көрсетілген.
Кесте 1.1 – Кіріс құжаттары
Кестенің аты Жолдың аты Сипаттамасы Типі Көлемі, байт
Name_OTDEL ID Нөмірі Санауыш Бүтін
Name Бөлімнің аты Мәтіндік 20
OPERATORI ID Нөмірі Санауыш Бүтін
Surname Тегі Мәтіндік 25
Name Аты Мәтіндік 10
Ot Әкесінің аты Мәтіндік 15
Fio Тегі Мәтіндік 25
Dostup Кіру рұқсат Мәтіндік 15
Parol Пароль Сандық 25
Osnovnaya ID Нөмірі Санауыш Бүтін
Otdel Бөлімнің аты Мәтіндік 30
Кесте 1.1 - соңы
Device Құрылғы Мәтіндік 10
Nomer Тіркеу нөмірі Сандық 9
Prichina Сыну себебі Мәтіндік 15
Vid Жөндеу түрі Мәтіндік 15
Ispol Жөндеуші Мәтіндік 25
Postup Кіру рұқсат Мәтіндік 15
Vidach Тапсыру Күнмерзім 10
Id_glav Басты нөмірі Санауыш Бүтін
Kabinet Кабинеті Сандық 5
Otdel Id Нөмірі Санауыш Бүтін
Id_otdel Бөлімнің нөмірі Санауыш Бүтін
Tel Ішкі телефоны Сандық 4
Etazh Қабаты Сандық 2
Kabinet Кабинет нөмірі Сандық 5
Ustr Id Нөмірі Санауыш Бүтін
Name Құрылғының аты Мәтіндік 15
Vid Id Нөмірі Санауыш Бүтін
name Жөндеу түрі Мәтіндік 15
Ал бағдарламаның шығыс мәліметтеріне іздеу, есеп беру нәтижелері
шығады. Есепті сурет 1.1-ден көруге болады.
Сурет 1.1 – Есеп беру
1.3 Бағдарламаның интерфейс талаптары
Берілген дипломдық жобаның интерфейсі қолданушы интерфейсінің
реализация принципіне сәйкес орындалуы шарт.
Бағдарлама берілгендер мен командаларды әртүрлі тәсіл арқылы (пернелер
тақтасы, тышқан, басқа да құрылғылар) енгізу мен қосымша функцияларға деген
көпнұсқаулық (“ыстық пернелер”, мәзір..) мүмкіндігін беру керек, сонымен
қатар бағдарлама терезеден терезеге, режимнен режимге қосылу мүмкіндігін
қамтамасыз етуге тиіс. Яғни нақтырақ айтқанда интерфейсте қолданушының сана
сезіміне кері әсерін тигізетін элементтердің болмағаны жөн. Онымен қоса ол
келесі жағдайларды дұрыс өңдеуі қажет: басқа аппараттық (бағдарламалық)
платформаға ауысқанда қолданушы интерфейсі мен соңғы қосымшаның ауысуы
автоматты түрде орындалу.
Қолданушы интерфейсін құрудың көпдеңгейлі ұйымы досшыл құрастырылған.
Досшыл интерфейс сөзінің мағынасы интерфейстердің қасиеттер жиынтығы деген
ұғымды білдіреді. Ол қолданушыға бағдарламамен жеңіл жұмыс істеу
мүмкіндігін береді. Бұл қасиеттерінің кейбіреулерін атап шығайық:
– қолданушыға түсінікті терминдерді, белгілерді және
суреттерді қолдану;
– жүйелік анықтаманың бар болуы;
– қолданушының қателіктеріне сыпайы қарау;
– интерфейсті қолданушыға қарап жасау керек (білім деңгейіне
байланысты).
Интерфейс шешімдері үш этапқа бөлінеді:
– физикалық. Есептеуіш жүйелерінің техникалық құрылғыларымен
ассоциялайды (перне тақтада пернелердің орналастырылуы,
тышқанның функциялары, дисплейдің графикалық және түстер
сұранысы);
– синтаксистік. Қосымша мен қолданушы арасындағы сұқпаттың
шегінен ақпаратты көрсетуді реттеу;
– семантикалық. Қолданушы интерфейсінің элементтерінің
мағынасымен байланысты.
Қолданушы интерфейсінің жалпы талаптарына:
– унификациялау;
– досшыл;
– нақты үнсіз жағдайда параметрлерді анықтайды. Мәтін орнына
пиктограмманы реализациялауға, командаларды жедел енгізу
әдісінің көмегінен тұрады;
– баптау құрылғыларының көмегімен берілетін иілгіштік;
– сұхбатты құрылғыларға бөлу, яғни қолданушы интерфейстерінің
компоненттерін қиындық деңгейлеріне бөлу;
– қолданушының қателіктерін табу және оларды өзгерту
мүмкіндігі, яғни қате әрекеттерді алып тастау мүмкіндігі.
Қолданушы интерфейсінің концептуалдық проекциялау негізгі
есептеулердің шешімдерін құрайды:
– терезелердің құрылымын және атрибуттарын анықтау;
– ақпараттардытағайындаудың сызбасын өңдеу;
– оқу материалдарының навигациялығын беретін қолданушы
интерфейсінің құрылғыларын анықтау;
– сұхбат сызбасын өңдеу;
– қолданушы интерфейсінің басқару элементтерінің жиынтығын
анықтау;
– қолданушы интерфейсінің баптау параметрлерін белгілеу.
Терезелердің негізгі атрибуттарына:
– басты көлемдер мен орналастырылуы (терезені шақырған кездегі
жоғарғы сол жақ бұрыштың өлшемі);
– терезе көрсетудегі стандарттық манипуляциялау операцияларын
көрсету (манипуляциялау, максимизациялау, қайта құру,
ауыстыру, көлемді өзгерту);
– басқа терезелерге қарағандағы терезелердің көрсетуін реттеу;
– көлемдердің өзгерту шегі;
– әшекейлендіру стильі (рамка түрі, фон түсі, атаудың бар
болуы, жылжу сызықтарының болуы және т.б. ).
Нақты мәселеге қарамастан өндірушінің квалификациясы қорғалатын кейбір
формальдық талаптарды айта кетуге болады:
1) терминологиялық орта және интерфейс. Белгілі бір диалог шығатын
жерде қолданушыға түсінікті терминдер қолданылуы тиіс, және де
оған түсініксіз өндірушінің терминдері жазылмауы керек
(жазба,индексация т.б.). Диалогта қолданылатын сөздер сыпайы
түрде жазылып, СУБД-ның ағылшын тіліндегі көмекші хабарларын
экран бетіне шығармауға тырысу керек. Және де программада
қолданылатын терезелердің түсі стандартқа сай келуі керек;
2) пернелер тақтасын қолдану. Қандай да бір пернені басқан кезде
(әсіресе функционалдық) алдын–ала қарастырылған іс–қимылдар
шақырылуы тиіс. Осы іс–қимылдардың пернелерге байланысы тиісті
түрде орындалуы керек. F1 – көмек; Enter – келісу, енгізудің
соңы; Esc – келіспеу, алгоритмнің бұдан бұрынғы бұтағына қайтып
оралу (экран формасын қалпына келтіру арқылы); Tab – келесі
жолға, терезеге т.б. көшу; Shift+Tab – бұдан бұрынғы жолға қайтып
оралу т.б;
3) қозғалыс реті. Алгоритм ағашымен “жоғарыдан төмен” қарай
қозғалғанда барлық өтілген бұтақтың аты шығуы керек. Енгізілген
мәліметтерді сақтау арқылы ғана бұдан бұрынғы деңгейге қайтып
оралуға болады (мєзір бµлімі мен жазба нұсқауларын таңдау
арқылы);
4) көмек көрсету мен жарнаманың түрлері. Программаны іске қосқанда
осы программаның мәні мен мүмкіндігін көрсететін жарнамалық бет
пен автордың мәліметтері шығады. Кез–келген алгоритмнің бөлігінде
осы уақыттағы барлық белсенді пернелер көмек көрсету жолында
көрінуі тиіс. Кез – келген сәтте F1 пернесін басқан кезде
контекстік – бағынышты (оқиғаға бағынышты) көмек көрсету мәтіні
шығу керек;
5) кірістірілген және шығарылған құжаттардың бейнесі. Енгізу мен
жөндеуге арналған экран формасы қолданушының үйреншікті құжатына
максимум ұқсас болуы керек. Жұмыс нәтижесі тек қана экран бетінде
ғана емес, сонымен қатар қолданушыға үйреншікті пішінінде жөндеу
және баспаға шығару мүмкіндігімен текстік файлда да шығарылуы
керек;
6) құжаттардың құрылғылары. Программа ішкі құжаттарда комментария,
көмек құрылғысы, мәзір құрылғысы мен диалог түрінде, ал сыртқы
құжаттарда құрамында минимум есептің қойылуы, деректер базасының
құрылысы, құрамында жарнаманың элементтері, алгоритмінің жазылуы,
экран пішіні, кірістірілген және шығарылған құжаттардың мысалдары
бар қолданушыға арналған нұсқау есеп түрінде
қамтамасыздандырылады.
Қосымшаның басты терезесі бастапқы болып табылады. Әрине ол оны
жүктегеннен кейін ғана көрінеді. Содан кейінгі терезелер екілік терезелерге
жатады да, олар сонымен қатар ұрпақтын және ағымдық та болуы мүмкін.
Ұрпақтық терезелер бастапқы терезенің бірінші координатына (оның жұмыс
облысының сол жақ жоғарғы бұрышы) тәуелді болады. Олардың көрсетілуі мен
орын ауыстыруы осы облыспен шектелген болып келеді. Бастапқы терезенің орын
ауыстыруы оның ұрпақтық терезелерінің синхронды орын ауыстыруына әкеп
соғады да ол активті болады. Терезелердің түрлері сурет 1.2-ден көруге
болады.
Сурет 1.2 – Терезелердің түрлері
Ағымдық терезелер экранның кез – келген жеріне орналаса алады да, олар
бастыпқы терезеге тәуелсіз орын ауыстыра алады. Үнсіз түрде ақырғы
терезенің орын ауыстыруы, егер мұндай байланыс әдейі қосымшада
реализацияланбаса ғана одан пайда болған ағымдық терезелердің жағдайына
әсер етпейді.
Режимдік емес немесе ұрпақтық терезелер сұхбаттың параллелді
бұтақтарын ұйымдастыру үшін қызмет етеді. Қолданушы ұрпақтық және
режимдік емес немесе бастапқы және режимдік емес (егер ұрпақтық терезелер
болмаса) терезелері арасында қосылуы арқасында автивті терезені таңдай
алады. Режимдік емес немесе ұрпақтық терезелерден басқа терезелерге
ауысқанда олардың сұхбаты үзіледі, бірақ жұмысы аяқталмайды. Енгізілген
ақпарат қосымшаға апарылады. Терезені жапқан жағдайда ғана сұхбат жұмысы
аяқталады.
2 Жобалау бөлімі
2.1 Ақпарат базасының сипаттамасы
Техникалық бөлім программасы Delphi программалау ортасында жасалған.
Жөндеуге әкелінген құрылғылар туралы мәлімет кесте түрінде сақталынады. Осы
кестелер сурет 2.1-де көрсетілген.
Сурет 2.1 – Мәліметтер сызбасы
Көрсетілген кестелер туралы анықтаманы кесте 2.2-ден қарауға болады.
Кесте 2.2 – Мәліметтер кестесі
Кестенің аты Жолдың аты Сипаттамасы
Name_OTDEL ID Нөмірі
Name Бөлімнің аты
OPERATORI ID Нөмірі
Surname Тегі
Name Аты
Ot Әкесінің аты
Fio Тегі
Dostup Кіру рұқсат
Parol Пароль
Osnovnaya ID Нөмірі
Otdel Бөлімнің аты
Device Құрылғы
Nomer Тіркеу нөмірі
Prichina Сыну себебі
Vid Жөндеу түрі
Ispol Жөндеуші
Postup Кіру рұқсат
Vidach Тапсыру
Кесте 2.2 - соңы
Кестенің аты Жолдың аты Сипаттамасы
Osnovnaya Id_glav Басты нөмірі
Kabinet Кабинеті
Otdel Id Нөмірі
Id_otdel Бөлімнің нөмірі
Tel Ішкі телефоны
Etazh Қабаты
Kabinet Кабинет нөмірі
Ustr Id Нөмірі
Name Құрылғының аты
Vid Id Нөмірі
name Жөндеу түрі
2.2 Алгоритмнің сипаттамасы
Формалар арасындағы ақпараттық байланыс құрылымы сурет 2.3-де сәйкес
келтірілген.
Сурет 2.3 – Формалар арасындағы ақпараттық байланыс құрылымы.
Бағдарламалық өнімнің сызба – нұсқасы сурет 2.4-те сәйкес
келтірілген.
Сурет 2.4 – Сызба - нұсқасы
Модульдердің анықтамасы кесте 2.5-де сәйкес келтірілген.
Кесте 2.5 – Модульдер анықтамасы
Модуль Анықтама
UDM1 Қолданылатын модульдер контейнері
UnitADDOTD Жаңа бөлімді қосу модулі
UnitADDOT2 Жаңа кабинетті қосу модулі
UnitAddpar Жұмыс орындаушыны қосу модулі
UnitAddust Құрылғыны қосу модулі
UnitAddvid Жұмыс тиін таңдау модулі
UnitDOSTUP Программаға кіру рұқсат терезесі
UnitGL Бас мәзір терезесінің модулі
UnitOPER Жаңа қолданушыны қосу модулі
UnitOTCHET Есеп беру модулі
UnitUST Құрылғы түрлерінің модулі
UnitVID Құрылғыны жөндеу тұрлерінің модулі
UnitVIDACH Құрылғыны қайтару модулі
2.3 Қолданушы интерфейсінің ұйымдастырылуы
Қазіргі уақытта кез келген специализацияланған функционалдық
бағдарламалық өнімнің мақсаты – қолданушының жұмыс процесінің жеңілдігі мен
ыңғайлығы. Функционалды программалаудың интерфейсі жалпы көпшілікпен
қолданылған стандартқа сәйкес келуі тиіс.
Бұл бағдарламалық өнімнің басты мақсаты мәліметтерді еңгізу процессі,
берілген информацияның өңделуі және сақталуы, сондықтан бұл бағдарламада
жарық визуалдық эффекттерді қолдануға болмайды. Бұл бағдарламалық өніммен
жұмыс істеуді бастау үшін тек бағдарламаны жіберу қажет.
Берілген бағдарламалық өнімнің ең басты мақсаты берілгендерді енгізу
процесін жеңілдету мен алынатын ақпараттарды өңдеу мен оны сақтау болып
табылады. Сондықтан осындай бағдарламаларда ашық визуалды эффектілерден
алшақ болған жөн.
Егер біз бағдарламада ашық көк, қызыл, көгілдір немесе тағы да басқа
осындай түстерді қолдансақ әрбір қолданушының бұл программамен жұмыс жасау
мүмкіндігі кемиді де, оның көзі ауырады. Сондықтан бағдарламада
қолданылатын түстердің түсі көзді ауыртпайтындай болғаны дұрыс, өйткені
егер программада түрлі – түсті түстер қолданылса онымен жұмыс жасауға қиын,
әрі ыңғайсыз болып табылады. Мысалы көк, сұр, қоңыр тағы да басқа түстер
көзді ауыртпайды. Тек қана қызыл, жасыл тағы да басқа түстерді программада
қажетті бір хабарлануды немесе тыйым салуды шығарған кезде бірден көзге
түсу үшін қолданған қолайлы. Сонымен қатар бұл түстердің бір – біріне
сәйкес келгені де дұрыс. Осы жерде менің айтқым келіп отырғаным, бағдарлама
әдемі түрде әрлендірілген болса, онымен жұмыс жасауға өте ыңғайлы болып
табылады.
Берілген программалық өніммен жұмысты бастау үшін бағдарламаны жіберу
керек. Ол Дельфи программалау ортасында жазылған, сондықтан оның интерфейсі
қарапайым болып табылады.
Осы бағдарламалық өнімнің сыртқы терезесінің түрі қатал классикалық
стильде жасалған. Интерфейс адамның жүйке жүйесіне, оның көңіл – күйіне,
және де ең ақырында оның жұмыс жасау қабілетіне де өз әсерін тигізеді.
Берілген программалақ өнімдегі негізні түстер – сұр және ақ. Ол офистік
программалардың дизайнына оптималды түрде сәйкес келеді.
Мәтін қаріпінің ең оптимальді және қолданушыға ыңғайлы жақтары:
- стиль, Times New Roman;
- орта көлемді қаріп;
- түс, қара;
- түрі, қарапайым.
Терезелер минимум компоненттерден тұрады. Мұнда ешбір артық нәрсесіз,
ешбір қажет емес нәтижесіз реализацияға арналған ең керекті қажет әрекеттер
ғана қолданылады.
Сонымен берілген дипломдық жобаның бағдарламасында стандартқа сай
түстер, оның барлық бөлімдерінің терезелерінде сұр мен ақ түстер, қара
түсті қаріп қолданылады да қолданушы мен компьютер арасындағы сұхбат
терезесінде достастық интерфейсі сақталады.
Мәлімет базасына жаңа жазбаны қосу үшін алдымен бөлімді, кейін
кабинеті қосу керек. Содан соң жөндеуге әкелінген құрылғы туралы жазбаны
мәлімет базасына еңгіземіз.
3 Дипломдық жобаны орындаудың аспаптық құралдары
3.1 Қолданылған операциялық жүйенің қысқаша мінездемесі
Бұрынғы компьютерде кең тараған MS (PC) – DOS операциялық жүйесі
болатын. Адам мен компьютер арасындағы байланысты ұйымдастырушы қызметін,
яғни пайдаланылатын негізгі интерфейс рөлін MS – DOS жүйесінде командалық
жол атқарады. Бұл жол арқылы MS – DOS жүйесі мен адам арасындағы сұхбат
ыңғайсыз жүргізіледі, ЭЕМ – ді басқаруға арналған қажет жүзден аса
командалар пернелерден енгізіліп барып орындалады. Осы операциялық жүйемен
негізінен тек маман программалаушылар ғана тікелей жұмыс істейді де,
көптеген адамдар ондай дәрежеге көтеріле алмайды.
Осыдан барып, адам мен операциялық жүйе арасындағы байланысты
жеңілдету үшін әртүрлі жүйелік қоршаулар қарастырыла бастады.
Тек 80 – ші жылдардың ортасында MS (PC) – DOS – тың мұндай
кемшілігінен арылу үшін, Microsoft фирмасы IBM тәрізді компьютерлерге
арналған көп мақсатты операциялық жүйелер даярлау жұмысын қолға алды,
солардың бірі Windows жүйесі болатын. Алайда, осы уақытқа дейін олардың
онша көп таралмауын дербес компьютерлердің есептеу мүмкіндіктерінің
төмендегілерімен түсіндіруге болады.
80386 сериялы микропроцессорлардың пайда болуымен қатар іске қосыла
бастағын Windows графикалық ортасының жаңа версиясы Windows 3.1 бірте –
бірте бұрынғы мәтіндік программалық қоршауларды қатардан ығыстырып шығара
бастады. 80486 сериялы процессорлардың шығуына байланысты дербес
компьютерлердің көптеген жаңа түрлеріне графикалық мүмкіндігі мол Windows
3.1 немесе одан кейінгі Windows 3.11 версиялы MS – DOS операциялық жүйесі
тағайындала бастады.
Microsoft корпорациясының операциялық жүйе даярлау жолындағы келесі
есеулі қадамы болып ондағы графикалық интерфейс қондырма программа күйінде
емес, сол жүйенің ажырамас бөлігі болатын операциялық жүйені даярлау болып
саналады. Осылайша Windows 95, Windows 98 және Windows NT операциялық
жүйелері пайда болды. Windows 95 жүйесінің, сондай – ақ Windows NT
жүйесінің соңғы версияларының графикалық интерфейс стандарттары Windows 3.1
жүйесінің стандартынан өзгеше түрге енді, бірақ негізгі идеология бұрынғыша
сақталған болатын. Windows 3.1 – ден Windows 95 – ке өту әрине MS – DOS –
тан бірден Windows 95 – ке өтуге қарағанда біршама жеңіл екені түсінікті.
Сөйтіп Windows операциялық жүйесі Microsoft компаниясымен жасалған
Dos операциялық жүйесін жүктеуші жүйе болып табылады. Ол қолданушылар
программистерге үлкен мүмкіндік беретін операциялық жүйе. Norton Commander
қабықшасына қарағанда Windows операциялық жүйесі файлдармен дискілермен
жұмыс істеу үшін қолайлы интерфейспен қатар жаңа бағдарламалар жүктеуге
жаңа мүмкіндіктер береді. Windows операциялық жүйесі программистерге
қолданушы интерфейсін жасау үшін барлық қажетті құрылғыларды береді, сол
себепті қолданушыға әрбір жаңа программамен жұмыс істеген кезде интерфейсті
жаңадан оқытудың қажеті жоқ, себебі олардың барлығы бір-біріне ұқсас.
Windows операциялық жүйесі бір уақытта бірнеше бағдарламалармен жұмыс
істеуге және бір бағдарламадан екінші бағдарламаға көшуге мүмкіндік береді.
Windows операциялық жүйесі келесі режимдерде жұмыс істеуі тиіс:
– стандарттық режим;
– кеңейтілген режим.
Егер компьютерде Windows операциялық жүйесі орнатылған болса, Windows
операциялық жүйесі Dos командалық жолы арқылы жіберіледі. Содан кейін
Windows операциялық жүйесінің терезесі шығады да, экран фонмен боялып,
бағдарлама диспетчерінің терезесі пайда болады. Windows операциялық жүйесін
жіберген кезде Windows өз конфигурациясы жөнінде win.ini және system.ini
файлдарын оқиды және де кейбір қосымша бағдарламалар автоматты түрде
жіберіледі. Мысалы үшін клавиатура драйвері.
Қазіргі операциялық жүйелердің адамға беретін жеңілдіктері MS – DOS
жүйесінің мүмкіндіктеріне қарағанда өте жоғары, ал графиктік интерфейс
солардың тек бір қыры ғана.
Кез – келген операциялық жүйе сияқты Windows мынадай мәселелердің
орындалуын қамтамасыз етеді:
- компьютердің барлық ақпараттық құрал – жабдықтарын басқару;
- файлдық жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;
- қолданбалы программаларды іске қосу. Бұған қоса Windows жүйесі;
- бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуі;
- әртүрлі программалар арасында мәліметтер алмасу;
- масштабталатын қаріптерді қолдану;
- мультимедия мүмкіндіктерін пайдалану;
- бірыңғай анықтамалық жүйе жұмысын қолдануды қамтамасыз ету.
Терезе Windows жүйесіндегі ең негізгі ұғым болып саналады. Windows
сөзінің нақты аудармасы “терезелер” екені осыны білдіреді.
Терезе – экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда әртүрлі
программалар орындалады, кез – келген мәліметтер өңделіп түзетіледі және
басқару әрекеті жүргізіледі. Windows терезесінің экранды толығымен,
жартылай немесе белгілі бір бөлігін ғана қамтуы мүмкін, яғни экран
бетіндегі программалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш түрге
бөлінеді:
- толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып тұрады;
- қалыпты күйдегі терезе, яғни терезе экранның белгілі бір бөлігін
ғана алып тұрады;
- белгіше (пиктограмма) түрінде, яғни терезе кішірейтіліп белгішеге
айналып кеткен.
Жұмыс столы – екінші негізгі ұғым.
Жұмыс столы ұғымы қазіргі барлық операциялық жүйелер интерфейсінің
элементі болып саналады. Жұмыс столында кітаптар, мәліметтер салынған
бумалар, құрал – жабдықтар орналасуы мүмкін.
Windows ортасында жұмыс столының рөлін дисплей экраны атқарады. Онда
жұмыс істейтін программалардың терезелері, құжаттардың жеке файлдары
белгілер түрінде орналасқан.
Белгіше (Icon) – бұл экран бетіндегі қысқаша жазуы бар кішірейтілген
графикалық бейне. Ол дисплей экранындағы программаны, терезені, функцияны,
файлды, тағы да басқаларын бейнелеп тұруы мүмкін. Әр белгіше белгілі бір
терезеге сәйкес келеді және ол қажет болғанда үлкейту батырмасы арқылы
терезеге айналады. Экранда мынадай белгішелер кездеседі:
- қосымша (қолданбалы) программалар белгішесі;
- белгілі бір топтар белгішесі;
- функциялар белгішесі.
Жарлық (shortcut) – бұл белгілі бір объектімен тікелей қатынас жасауды
іске асыратын командалық файл. Мысалы, жарлық арқылы каталогтың, желідегі
дискінің ішіндегісін көрсетуге болады, тез арада басқа каталогта орналасқан
программаларды іске қосуға, файлды да жылдам ашуға болады және тағы да
басқалары. Жарлықты пайдаланғанда негізгі объектілердің өздері өз
орындарында ешбір өзгеріссіз тұрады. Ал сол объектілермен қатынас жасау
shortcut файлында сақталған ақпараттың көсегімен іске асырылады.
Бума (folder) экранда каталогтарды және программалық топтарды белгілеу
үшін қолданлады. Мұның мағынасы мынада: каталог пен программалар тобы
белгілі бір объектілерді орналастыруда қолданылатын контейнер болып
табылады.
Windows ортасында пернелер тақтасының көмегімен жұмыс істеуге болады,
бірақ тышқан тетігімен басқарылатын графиктік сілтемені (point) немесе
олардың комбинацияларын (бірге) қолдану өте тиімді. Стол бетімен тышқанды
жылжыту экран бетіндегі тышқан сілтемесінің, яғни курсордың жылжуымен сай
келеді.
Тышқан тетігінің екі немесе үш батырмасы болады. Жұмыс барысында
негізінен (көбінесе) оның сол жақтағы, ал анда – санда оң жақтағы батырмасы
пайдаланылады. Тышқан тетігінің ортаңғы батырмасы (егер бар болса) Windows
ортасының тек кейбір программасымен жұмыс істеуде пайдаланылады.
Тышқан тетігімен орындалатын операциялар:
- экран бетімен курсордың қозғалуы;
- шерту (click);
- екі рет шерту (double – click);
- тасымалдау (drag & drop).
Windows жүйесінің негізгі технологиялық принциптері:
1) “point – and – click” (көрсету және шерту) принципі. Бұл тәсілмен
төмендегі әрекеттерді орныдауға болады:
- программа немесе құжат терезесінің аумағын кішірейту, үлкейту және
бұрынғы қалпына келтіру;
- көлденең орналасқан мәзір пунктерін таңдау;
- экранға шығатын мәзір командаларын таңдау;
- аспаптар тақтасы командаларын таңдау;
- мәліметтері бар тізімнің бір жолын белгілеу;
- командалық батырманы басу, таңдау;
- ауыстырып қосқыштың мәнін өзгерту;
- мәтіндік ақпаратты енгізу кезінде курсордың орналасуын өзгерту;
- мәтін енгізілетін өріс жолдарының бірін таңдап, оған мәлімет
енгізу және көптеген басқа әрекеттер.
2) “select” (ерекшелеу, белгілеу) принципі. Программалар терезесінде
құжатпен жұмыс істеу барысында бізге үнемі мәтін фрагменттерімен,
үзінділермен әртүрлі операциялар орындауға тура келеді. Ол операциялар
мынадай іс - әрекеттерден тұрады:
- фрагментті көшіру, тасымалдау, жою, олардың қаріптерін, мөлшерін
өзгерту, жиектеу, кейбір жерлеріне көлеңке түсіріп қараңғылау тағы
да басқалары. Мұндай операциялар екіге бөлініп орындалады: ең
алдымен біз фрагментті белгілеп алуымыз керек, ал сонан соң нақты
команданы орындау.
3) “drag - & - drop ” принципі (тасымалдау және барған орнында
қалдыру). Windows жүйесінде “drag – and – drop” әдісімен келесі
операцияларды орындау жиі жүргізіледі:
- үлкейтілмеген терезелер мен белгішелердің орнын ауыстыру;
- графикалық редактордың жұмыс аумағындағы суреттің белгіленген
фрагментін жаңа орынға ауыстыру немесе оның көшірмесін алу;
- word редакторында мәтіндік ақпараттың белгіленген фрагментін басқа
жерге ауыстыру немесе оның көшірмесін алу;
- суреттер мен кестелердің орнын ауыстыру немесе көшірмелерін алу;
- мәтін беттеріндегі абзацтың жаңа жолын және оның оң жақ, сол жақ
шекараларын көлденең сызғыштың жоғарғы және төменгі кішкене
үшбұрыштарын тасымалдау арқылы тағайындау;
- дайын белгішелер жиынынан әрбір адам өзі қолданатын құрал –
саймандар тақтасын құрастыру.
4) WYSIWYG принципі (не көрсеңіз, соны аласыз). Экранда мәтіндік
құжатты баспаға дайындау кезіндегі символдар бейнесі басылып шыққан қағаз
бетіндегі символдармен бірдей болады. Бірақ мұнда көңіл аударарлық сәттер
де жоқ емес. Windows жүйесі символдарды экранда бейнелегенде олардың
шеттерін нықтап анық етіп көрсетеді, ал қағазда таңбалар бейнесі дәл
экрандағыдай болмай қалуы да мүмкін.
5) OLE технологиясы – объектілерді байланыстыра отырып кірістіру
(Object Linking and Embedding – OLE). Бұл программаларды кірістірудегі
(интеграциялаудағы) ең басты құрал болып табылады. Ол бір программа
өңделген объектіні баспа программалардың құжаттары арасында енгізіп, оны
негізгі, яғни бастапқы программа құралдарымен редакциялауға мүмкіндік
береді.
6) DDE технологиясы – объектілерді динамикалық түрде байланыстыру.
Объектілерді басқа құжатқа не программалық қолданбаға енгізе отырып,
негізімен байланыстырудың ең қуатты түрі, мұнда объектіні бастапқы
программада түзетсек, ол түзету онымен DDE технологиясы арқылы байланысқан
екінші программада да автоматты түрде жүзеге асады.
Windows – тің алдыңғы версияларына қарағанда Windows XP операциялық
жүйесіне ең жақсы деген қасиеттер кірістірілген: сенімділік, Windows 2000 –
нан бірқалыптылық пен басқарушылық, қарапайым және түсінікті интерфейс,
және де Windows 98 – ден Plug & Play технологиясы.
Windows XP-да өзіне топтау мен құжаттарды іздеудің жаңа
мүмкіндіктерін, жаңа сыртқы түр мен қолданушылардың тез қосылу мүмкіндігін
және тағы да басқаларын қосатын қолданушылардың жаңа интерфейсі пайда
болады. Windows XP Professional Edition – да Windows NT, Windows 95,
Windows 98-дердің интерфейстерін эмуляциялау мүмкіндігі бар.
Windows XP-да Windows 9x операциялық жүйесінің ортасында қолдануға
өңделген 1000 – ға жуық негізгі қосымшалар мен Windows 2000 – ның
басшылығымен жұмыс істейтін кез – келген қосымшаларды біріктіру мүмкіндігі
де қамтамасыз етіледі (вирусқа қарсы программаларды, жүйелік қызмет
программалары мен жаңарту жұмыстары олардың өңдеушілерімен дайындалған
архивтеу қосымшаларын қоспағанда).
Windows XP – да компьютер құрылғыларын орнату мен баптау процесі
жеңілдетілген. Ол Windows 2000 – да қарастырылмаған Plug & Play
технологиясын жүздеген құрылғыларға қосады және де IEEE 1394 стандартты PCI
(Peripheral Component Interfase) интерфейсті, сонымен қатар көптеген басқа
да шиналардың стандарттары мен типтерінде осы USB (Universal Serial Bus)
шинасы бұрынғысынан да күштірек жақсартылған болып табылады. Windows XP –
да DVD – RAM оптикалық дисктеріндегі жазбаларды оқу мен UDF 2.01 форматын
оқу мүмкіндігі бар. Сонымен қатар IMAP (Image Mastering API) интерфейсінің
көмегімен Windows XP қолданушысы бір немесе бірнеше жазбаларды жазуға
мүмкіндік беретін (CD – R немесе CD – RW) форматтағы компакт – дисктерді
қарапайым тасу әдісі арқылы немесе сәйкес келетін мастерлер арқылы жасай
алады. Universal Plug and Play стандартын іске қосу Plug & Play
технологиясының қызмет ету аумағын барлық желіге көбейту арқылы
құрылғыларды орнату процесін жеңілдетуге алып келеді. Нәтижесінде желілік
құрылғыларды тауып алу (желілік принтерлер, интернет – шлюз және шаруашылық
электронды құрылғыларды қосқанда) мен оларды басқару мүмкіндігі пайда
болады.
Windows XP – бұл Microsoft компаниясымен шығарылған жаңа операциялық
жүйе. Бұл операциялық жүйе бұдан бұрын болған W9X және NT операциялық
жүйені біріктіреді. Ең басында бұл жоба Whistler деп аталса, содан кейін ол
екі бөлімге бөлінді, Windows XP – W9X және W2kPro операциялық жүйенің
орнына келсе, Windows.Net. – NT Server – дің барлық сорттарын ауыстырады.
Бұл көпесепті 32 разрядталған операциялық жүйе. Бұл операциялық жүйенің
негізінде барлық NT – ның принциптері жатады:
– сәйкестілік (Compatibility). Бұл жүйеде Windows отбасының
операциялық жүйенің кәдімгі интерфейсі болады. Бірақ оның кейбір
қосымшалары қосылған NTFS5, NTFS4, FAT16 және FAT32 жүйелік файлдарымен
қамтамысыз етіледі, сонымен қатар OS2 және POSIX арқылы кейбір
бағдарламалар жіберіледі де кедергісіз функционалдайды. NT – ны
проекциялаған кезде жүйені әртүрлі жүйелік орталарда жұмыс істеу
мүмкінідігі болу үшін істеген. Сондықтан оны құрамына Unix және Novell
жүйелерінде жұмыс істеу үшін құрылғылар бар;
– орын ауыстыру (Portability). Жүйе Inter және AMD өндірісінің X86
ұясының әртірлі процессорларымен жұмыс істейді. Inter Hakim жұмыс істеуге
арналған 64 битті Windows XP және Windows NET версиясы пайда болды;
– масштабтық (Scalability). Windows XP - да SMP технологиясы көмегі
бар. Ал Windows NET Advanced Server және Datacenter Server-дің көмегі,
сонымен қатар COW (Cloister of Workstations);
– қауыпсіздік жүйесі (Security). Қолданушы деңгейінде NT қауыпсіздік
жүйесі реализацияланған. Таратылған өңдеу (Distributed Processing). Windows
XP жүйесі жүйелік мүмкіндіктерге ие;
– тұрақтылық пен орындалма орнықтылық (Realibility and robustness).
Операциялық жүйе архитектурасы қосымшаны бір біріне тигізетін зияның және
операциялық жүйеге беретін зиянынан сақтайды. Сол кезде барлық
архитектуралық деңгейлерде жасалатын арнайы оқиғалардың құрылымдық өндеуі
қолданады. Ол NTFS қайта құру файлдар жүйесін қосады және жадыны басқару
әдістерін жақсарту және қауыпсіздік жүйесінің көмегімен қауыпсіздікті
қамтамасыз етеді;
– локализациялау (Localization). Бұл жүйе көптеген дүниежүзілік елдер
ұлттық тілде жұмыс істей алады. Бұл ISO Unicode стандарттарын қолдану
арқылы жасалынады. Кеңейтілуі(Extensibility). Жүйенің модульдік құрылымы
арқылы операциялық жүйені әртүрлі архитектуралық деңгейге жаңа модульдерді
қосу мүмкіндігі туады.
XP версияның екі түрі болады - Windows XP Home және Windows XP
Professional. Сонымен қатар Inter Hafnium 64 битті істелген Windows XP
Professional 64 битті версиясы бар. Содан кейін WindowsNET Server, Windows
NET Advanced Server, Windows NET Datacenter Server (x86 және 64-bit edition
әр қайсысына). XP Home W9x операциялық жүйенің орнына, ал XP Professional
Windows 2000 Professional-дың орнына келді. Олардың арасындағы айырмашылық
тек XP Home-дағы SMP көмегінің жоқ болуында ғана. Бірақ бұған қарамастан XP
Home NT-ның ядросынан құрылған. Сондықтан 2001 жылы 25 қазанда W9x жұмысын
тоқтатқан деп айтуға да болады. Windows NET-тың XP-дан айырмашылығы оның
жүйелік қызметтің және қосымшаның, аса күшті темірдің бар болуы. Егер XP
Professional SMP-ны тек 2 процессорды қамтыса, NET Server 4 процессорды
қамтиды, NET Advanced Server 8, ал NET Datacenter 32 процессорды қамтиды.
Microsoft фирмасының айтуынша XP инсталяциясы үшін 233 мегаГц
процессор, 64 мегоБайт жедел жады, 1,5 гигаБайт дисктағы бос орын болу
қажет.
3.2 Программалық тілдің қысқаша мінездемесі
Программалау жүйесі – ол басқа программаларды құруға және өңдеуге
арналған программалау тілдері.
Delphi – ол тез өңдеу ортасы, онда программалау тілі ретінде Delphi 7
тілі қолданылады. Delphi тілі – типтелген объектті бағытталған тіл. Оның
негізіне жан-жақты таныс Object Pascal кіреді.
Delphi – ол программалау тілі ретінде Delphi тілі қолданылатын жылдам
өңдеу ортасы. Delphi тілі – қатаң типті объектіге бағынған тіл.
Форма деп Windows терезесінің қасиеттерімен ие болатын және басқа
компонеттерді өзіне орналастыра алатын компонентті атайды.Палитра
компонеттері арқылы Дизайн Формасында орналастыру үшін арналған
компоненттер жиыны орналасқан.
Delphi-дегі Дизайн Формасының жеңілдігі соншалықты тіпті интерфейсті
құрудің өзі ойынға айналады.Форма Дизайны бастапқыда тек бос терезеден ғана
құралады, ал содан кейін сіз оны палитра компоненттерінен алынған
компоненттер арқылы толтырасыз.
Формадағы компоненттер көрініп тұруы да мүмкін. Олар қолданушымен
сұқпаттасу үшін арналған. Бұл әртүрлі батырмалар, жазбалар, текстік жолдар
және т.б. Көрінбейті компоненттер компьютердің жүйелік ресурстарына кіру
үшін арналған.
Палитра Компоненттерімен қолдану үшін кез келген объектіге тышқанмен
шерту қажет. Таңдаған объект проекциялау терезесінде пайда болады да оны
тышқанмен басқаруға болады.
Палитра Компонеттері объекттер тобының беттерінен құралған. Палитра
үстінде қосымшалар жиыны орналасқан. Олар: Standard, Additional, Dialogs
және т.б.
Проект – бұл Delphi программасы құрылған файлдар жиынтығы.
Визуалдық компонентерінің кітапханасы. Delphi өңдеген кездегі
қолданылған комнонеттер қосымшаға құрылған және қосымшаны құру үшін
арналған объектілер тобының типтерін құрастырады.
Бұл Visual Component Library (VCL). VCL-да стандартты басқару
элементтері бар. Олар: редакциялау жолдары, статикалық басқару элементтері,
тізімдермен редакциялау жолдары, объектілер тізімі. Сонымен қатар
таблицалық басқару элементтері, қосымшалар, көпбетті жазба кітаптары.
Барлық объектілер беттерге бөлініп палитра компоненттерінде берілген.
VCL-те арнайы объект бар. Ол Windows-тың графикалық құрылғыларының
интерфейсін береді және қолданушыға сурет салу мүмкіндігін береді.
Delphi-дің басты қасиеті – қосымшаларды құруда визуалдық
компоненттерді пайдалануымен қатар, жаңа компоненттер құру мүмкіндігімен ие
болу. Сонымен қатар Delphi-дегі компоненттерді толығымен ауыстыруға немесе
жақсартуға мүмкіндік береді.
Объекттер кластары иерархия ретінде құрастырылған. Ол абстракты және
дайын компоненттерден құралған. Қолданушы дайын компонеттермен пайдаланыла
алады немесе өзі абстрактылардың арқасында өзі компоненттер мен
объектілерді құрастыра алады.
Қазіргі уақытта программисттер Delphi пакетінің – Borland Delphi 7
версиясын қолданады. Ол әр түрлі программаларды құруға мүмкіндік береді:
қарапайым бір терезелі қосымшалардан бастап мәлімет базаларын
программаларын басқаруға дейін.
Программаның құрамына әр түрлі утилиттер кіреді, олар мәлімет
базасының жұмысымен қамтамасыз етіледі, XML – документтерді, анықтама
жүйелерін құру, басқа да есептерді шешуге қолданылады. Осы Delphi 7
версиясының ерекше аырмашылығы ол NET технологиясының қолдауы.
Формадағы компоненттер көрініп тұруы да мүмкін. Олар қолданушымен
сұқпаттасу үшін арналған. Бұл әртүрлі батырмалар, жазбалар, текстік жолдар
және т.б. Көрінбейті компоненттер компьютердің жүйелік ресурстарына кіру
үшін арналған.
Палитра Компоненттерімен қолдану үшін кез келген объектіге тышқанмен
шерту қажет. Таңдаған объект проекциялау терезесінде пайда болады да оны
тышқанмен басқаруға болады.
Палитра Компонеттері объекттер тобының беттерінен құралған. Палитра
үстінде қосымшалар жиыны орналасқан. Олар: Standard, Additional, Dialogs
және т.б.
Проект – бұл Delphi программасы құрылған файлдар жиынтығы.
Визуалдық компонентерінің кітапханасы. Delphi өңдеген кездегі
қолданылған комнонеттер қосымшаға құрылған және қосымшаны құру үшін
арналған объектілер тобының типтерін құрастырады.
Delphi 7 программалау тілі Windows 98-ден бастап Windows XP
операциялық жүйесіне дейін жұмыс істейді. Ерекше талаптарды компьютер
ресурстарына бұл программалау тілі қоймайды, процессор Pentium және Celeron
166 МГц тактілік жиілігімен, жедел жады – 128 Мбайт немесе одан да көп.
Delphi 7 тілінің жетістіктері:
- конструкцияда анықтылығы мен қарапайымдылығы;
- иілгіштігі және сенімділігі;
- қазіргі ДК-да жеңілдіріліп таралуы;
- программалау компиляциясында және дұрыс орындалуында жеткілікті
толық бақылауға алу мүмкіндігі;
- мәліметтер типінің стандарттық түрлерінің бар болуы;
Delphi – ол көптеген маңызды технологиялар комбинациясы:
- жоғары өнімді машиналық код компиляторы;
- объектті-бағытталған компоненттік модель;
- программалық прототиптерінен жасалынған қосымша;
- мәлімет базасын құруға құралдарды масштабтау.
Delphi-ға негізделіген компилятор жоғары өнімділікті
қамтамасыздандырады.
Бұл компилятор қазіргі кезде әлемдегі ең тез компилятор болып
есептелінеді, оның 486DX33 компьютерінде компиляциалауы жылдамдығы минутына
120 мың жолдан асады. Компилятор орындалған соң біз 10-20 есе тез
орындалған кодты аламыз, ол интерпретатор көмегімен жасалғанмен бірдей.
Одан басқа Delphi-да компилятор тура өзінің машиналық кодында
өндіріледі және де программаларды p-кодқа айналдырып, сосын виртуалдық р-
машинасында интерпретациялайтын компиляторлар бар. Ол дайын қосымшаның тез
іске асуына ықпалын тигізеді.
Объектті-бағытталған модельді программалардың компоненттері кодты
максималды қолдануында. Ол өндірушілерге бұрын дайындалған объектілерді тез
қосымша құруға мүмкіндік береді және де Delphi ортасына арналған өзінлік
объектілерді жасауға көмектеседі. Олардың, яғни объектілердің типтеріне шек
қойылмаған.
Windows ортасында қолданбалы интерфейс өндіру жеткілікті қиынға
соқтыратын. Windows-та оқиғалық модель түсінуге және жіберуге қиындатылған
болатын. Бірақ программистке дәл осы интерфейсті Delphi ортасында Бұл
бірнеше артықшылығы бар жетістіктерге ие. Жеке жеке обьектілерден құралған
бағдарлама операциялық жүйеде болып жатқан оқиғаларға реакциялауға жақсы
бейімделген. Сонымен қатар кодтардың біріктігі және өңделген объектілердің
қайта өңдеу мүмкіндігі:
- бірнеше рет қайталанатын қасиеттерді қайта-қайта сипаттамай бірақ
рет арқылы бағдарлама көлемі кемиді;
- объектілер кітапханасын құру мүмкіндігі;
- бағдарлама өзгертулердің жеңіл еңгізуі;
- касиеттердің жақсы локализациялауы бағдарламаның құрылымымен
танысуға ыңғайлы, оны жөндеуге және қателерін табуға жеңіл;
- бағдарламаның әртүрлі объектілеріне кірудің бірнеше мүмкіндіктерінің
болуы.
ОБП (объекті бағытталған программалау) үш негізгі қасиеті бар:
инкапсуляция, мұрагерлік және полимарфизм.
ОБП ережелері бойынша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz