Бастауыш мектепте қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану тиімділігі
Мазмұны
КІРІСПЕ
1 Білім беру жүйесіндегі ақпарат және оның оқушылардың
белсенділігін арттырудағы ролі
1.1 Білім беруді ақпараттандыру мәселелері
1.2 Білім беруді ақпараттандыру маңызы
1.3 Білім беруді ақпараттандыру барысындағы ақпараттық мәдениетті
оқыту процессінде оқушы бойына қалыптастыру
2. Білім беруді ақпараттандырудағы электрондық ресурстар маңызы
2.1 Мектептегі электрондық ресурстар түрлері
2.2 Мектептегі электрондық ресурстарды құру ерекшеліктері
2.3 JOOMLA ортасын мектептегі электрондық ресурстар ортасын құруға
пайдалану
2.4 JOOMLA ортасының ерекшеліктері
2.5 JOOMLA ортасынында мектептің оқу порталын құру
2.6 JOOMLA ортасынында электрондық оқулықты қолдану
Қорытынды
Қосымша
Кіріспе.
Қазіргі заманда жастарға ақпараттық
технологиямен байланысты әлемдік
стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру
өте қажет
Н. Ә. Назарбаев
Қазіргі кездегі жаңа әлемдегі жаңа Қазақстанның білім беру
мекемелеріндегі жеткіншек ұрпақтарды оқыту мен тәрбиелеу олардың бойында
жеке тұлғалық қасиеттерінің жан-жақты қалыптасуымен тығыз байланысты. Бұл
мәселе дүниежүзілік қауымдастықта әлеуметтік-экономикалық, мәдени және
рухани дамудың басты факторы ретінде жариялануда.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет дәуірі,
айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне
мұқият қарайтын дәуір. Жалпы оқытудың мақсаты- оқушыны дамыту. Осы
мақсатқа сәйкес жас және педагогикалық психологиясында, сондай-ақ оқыту
теориясында негізгі орын алған мәселе – дамыта отырып оқытуды зерттейтін
бағыт. Білім беру үрдісін ақпараттандыру және жаңа ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара
тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу –
тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерін ің тиімділігі мен сапасын жоғарлату
бүгінгі күннің басты талабы болып саналады.
XXI ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін
білім беру саласында төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр:
компьютерлік техниканы, интернет, компьютерлік желі, электрондық
және телекоммуникациялық құралдарды, интерактивті құралдарды, электрондық
оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді пайдалану арқылы білім сапасын көтеру.
Егеменді еліміздің тірегі – білімді ұрпақ. ХХІ ғасыр- білімділер
ғасыры болмақ. Жаңа кезеңге бет бұру оңай емес. Қазіргі кезде біздің
қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең,
яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық
коммуникациялық технологиялар педагогтар қызметінің барлық салаларына
кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. Білім берудегі АКТ ұғымы
оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары, қазіргі ақпараттық оқыту
технологиялары, компьютерлік оқыту технологиялары және т.б.,
тіркестермен тығыз байланысты.
Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік,
дағдының көлемі күннен-күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Мектептің білім
беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын
арттыру, білім беру үрдісін интенсификациялау мен модернизациялаудың тиімді
тәсілдерін іздестіру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Бұл жұмыстардың тиімділігі
мен нәтижелілігі бірнеше оқу-әдістемелік, психологиялық-педагогикалық
мәселелердің шешімін ғылыми түрде негіздеуді талап етеді. Оларды бірнеше
бағыттарға бөлуге болады:
- оқу үрдісінде ақпараттың технологияларды іске асырудың жүйелі
ғылыми-әдістемелік жолын анықтау;
- оқушылардың тәжірибелік іс-әрекетінде ақпараттық технологияларды
пайдаланудың әдістемесін жасау;
- мұғалімдердің ақпараттық технологияларды меңгеру және оқу
үрдісінде пайдалану бойынша кәсіби біліктерін жетілдіру;
- оқушыларды білім, білік, дағдыны меңгеру үшін ақпараттық
технологияларды пайдалануға үйрету;
- мектептің материалдық-техникалық базасын нығайту.
Ақпараттық –коммуникациялық технологияны (АКТ) бәсекеге қабілетті
ұлттық білім беру жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік
білімдік ортаға енудегі сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр.
Білім беруді ақпараттандыру, білім салаларының барлық қызметіне ақпараттық
технологияны енгізу және ұлттық модельді қалыптастыру қазақстандық білім
беруді сапалы деңгейге көтерудің алғы шарты.
Ақпараттық –коммуникациялық технология электрондық есептеуіш
техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға,
модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға,
Интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді.
Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын
пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.
Қазіргі таңда оқушы- ақпаратпен қаруланған, жан-жақты дамыған тұлға.
Оның білімдік қабілеттерін дамыту үшін біздер, мұғалімдер жан-жақты
қаруланған болуымыз керек.
Балаға білім бергенде, алыстан жақынға, таныстан жатқа көшіп, жаңа
білімді ескі білімге байлап беру керек-деп Мағжан Жұмабаев айтқандай,
оқыту процесіне жаңа көзқараспен қарау керек.
Сол себептен жаңа технологияларды енгізу арқылы, оқу процесінің
деңгейі көтеріледі, қазіргі заман талабына сай дамыған тұлға тәрбиеленеді.
Жылдан-жылға білім беру ісі ерекше қолға алынып отыр. Мектептерде жаңа
бағдарламалар, технологиялар пайдаланылып жүр
Қазіргі заманда білім беру әлеуметтік құрылымның маңызды элементтерінің
біріне айналды. Дүние жүзінде білімнің әлеуметтік рөлі артты. Адамның
болашағы, оның қазіргі алған білімнің сапасына, көлеміне, ойлау деңгейіне
байланысты. Жас ұрпақтың жаңаша ойлауына, олардың біртұтас дүниетанымының
қалыптасуына, әлемдік сапа деңгейіндегі, білік негіздерден меңгеруіне ықпал
ететін жаңаша білім мазмұнын құру -жалпы білім беру жүйесіндегі өзекті
мәселенің бірі. Жүздеген жылдар бойы қалыптасқан ескі жүйені бұзу үшін
оқытуды жаңаша ұйымдастыру қажет.
Ол мына міндеттерді қамтуы тиіс:
1. Оқушыларды оқу үрдісін басқаруға қатыстыру;
2. Ұжымдық іс- әрекетті ортақ қарым- қатыныс құралы ету;
3. Деңгейіне қарап саралып, ерекшелігіне қарап даралап оқыту.
Міне, осы міндеттерді қамтитын дамыта оқыту жүйесі даму заңдылықтарын
ескере отырып, теориялық ойлауға бағытталған жақын даму аймағында оқытады.
Нақ осы мәселелерді жүзеге асыруға бағытталған оқыту технологияларының
көпшілігі ұжымдық ой қызметі негізінде баланы өз іс- әрекетінің субъектісі
етуге ұмтылдырады, мақсатты оқу іс- әрекеті барысында нақты оқу міндеттерін
шеше отырып даму педагогикалық ықпалдың алдын алатын іс- әрекеттік оқыту
тәсілі арқылы балада ақпараттық және жалпы біліммен қатар амалдар мен
құндылықтар жиынтығын қалыптастырады.
Ол үшін сабақты мұғалім қызықты, тартымды өткізуі керек.
Сабақ- өте күрделі, сан қырлы.Әрбір сабаққа қойылатын басты талап:
- оқушының білімге деген қызығушылығын арттыру;
- сабақтың әдіс-тәсілдерін түрлендіру;
- ақпараттық технологияны тиімді пайдалану, оқушылар сезіміне әсерін
білу;
- балалармен ынтымақтастықта болу;
- сабақтың өмірмен байланысын нығайту;
- мұғалімнің сабақтағы жаңашылдық, шығармашылық әрекеті.
Әр мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа
технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті
тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері
анық. Яғни, жаңа ақпараттық технологиялар - бiлiм беру iсiнде
ақпараттарды даярлап, оны бiлiм алушыға беру процесi. Бұл процестi icкe
асырудағы негiзгi құрал компьютeр және интерактивті тақта болып табылады.
Интерактивті тақта - бiлiм беру iсiндегi бұрын шешiмiн таппай келген
жаңа, тың дидактикалық мүмкіндіктерді шешуге мүмкiндiк беретiн аса маңызды
құрал. Қазіргі уақытта білім беруде интерактивті құралдарды кеңінен
қолданылып жүргені баршамызға аян. Сонымен қатар интерактивті құралдардың
көмегімен мұғалімнің, оқушының шығармашылықпен жұмыс істеуіне жол ашылып
отыр.
Білім берудегі интерактивті технология - мұндағы интерактивті сөзі- inter
(бірлесу), act (әрекет жасау) ұғымын білдіреді, сабақ барысында оқушының
топпен жұмыс жасауға,оқушының сабаққа қатыспауы мүмкін емес, бірін-бір
толықтыратын, сабақ барысында барлық оқушылардың қатысуын ұйымдастыратын
оқыту барысы Енді төмендегі көрсетілген кестеге назар аударсақ интерактивті
тақтаның білім беру процесінде үлкен мүмкіншіліктерге ие екенінін байқауға
болады.
Интерактивті тақта – оқытушыға оқыту үрдісін оңтайландыруға,білім алушының
танымдық белсенділігін дамытып,мазмұнды және көрнекі тапсырмалар құруға,
сабақты құрылымдауға,сабақ барысы мен қарқынын жақсартуға мүмкіндік беретін
жаңа ақпараттық технологиялық құрал екеніне көз жеткіземіз.
Интерактивті құралдарды сабаққа пайдаланғанда дидактикалық
бірнеше мәселелерді шешуге көмектеседі.Атап айтар болсақ:
• Пән бойынша базалық білімді меңгеру ;
• Алған білімді жүйелеу ;
• Өзін - өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру ;
• Жалпы оқуға деген ынтасын арттыру
Қытайдың бір нақыл сөзіне көңіл аударсақ: Маған айтшы – мен ұмытып
қаламын; маған көрсетші – менің есімде қалады; өзіме істетші –мен сонда
түсінемін делінген.
Яғни, оқушылардың көпшілігі естігенінің 5 % және көргенін 20 %
есте сақтайтыны белгілі. Аудио және видеоақпаратты бір
мезгілде қолдану есте сақтауды 40-5 0% дейін арттырады.
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын
мәселелердің бірі - оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық
технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда да елімізде білім
беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құру еніп,
көкейкесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім.
Оқу үрдісінде компьютер оқып-үйрену нысаны ретінде, сонымен бірге
оқыту, тәрбиелеу, дамыту мен оқытудың мазмұнын меңгеруді диагностикалау
құралы ретінде әрекет етеді. Мұның өзі ақпараттық технологияларды
пайдаланудың екі бағыты бар екендігін анықтауға мүмкіндік береді.
Бірінші бағыт тұрғысынан алып қарасақ, ақпараттық технологиялар білім,
білік, дағдыны игеру үшін қажетті ресурс болып табылып, оқушылардың саналы
тәрбие, сапалы білім алуына жағдай жасайды.
Екінші бағыт тұрғысында ақпараттық технологиялар оқу-тәрбие үрдісін
ұйымдастыру тиімділігін арттырудың қуатты құралы болып табылады.
Бүгінгі таңда мектептің білім беру жүйесін ақпараттандыру жағдайында
өзіндік қайшылықтардың да орын алып отырғанын айту қажет. Мәселен,
мектептерде әлі де болса компьютерлердің саны жеткіліксіз, барлық пән
мұғалімдерінің бағдарламашылармен тікелей жұмыс істеу мүмкіншілігі
шектеулі, автоматтандырылған оқыту бағдарламаларының саны аз, оларды
көбейту мәселесі нақты шешімін таппаған, ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы информатикадан басқа пән сабақтары өткізілмейді десе де
болады.
Сондықтан білім беруді жаңа сатыға көтеру үшін тек білім мазмұны мен
оқыту әдістерін ғана емес, ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану
арқылы оқытуды ұйымдастыру формаларын да жетілдіру керек. Мұның өзі мынадай
оқу-тәрбие міндеттерін шешуге көмектеседі:
- оқу үрдісін дербестендіру. Мәселен, компьютер оқытуды нақты бір
авторлық бағдарлама бойынша жүзеге асыруға мүмкіндік береді;
- нақты әрекетке негізделген кері байланысты қамтамасыз етеді.
Мәселен, компьютер арқылы әрбір оқушы өзінің білімін бақылауға, тексеруге
және бағалауға мүмкіндік алады;
- материалды меңгеру жылдамдығын арттыруға болады.
Ғылыми педагогикалық-психологиялық әдебиеттерді және мектеп
тәжірибесін оқып-үйрену мен талдау негізінде ақпараттық технологияларды
мектептің оқу үрдісіне енгізу үшін кешенді ақпараттық білім беру жүйесін
құру қажеттілігі туындады. Бұл жүйенің негізін ақпараттық технологиялар
құрайды. Енді оқытудың ақпараттық технологияларының мәнін ашып көрсетейік.
1. Компьютерлік және ақпараттық сауаттылық. Компьютерлік сауаттылыққа
электронды есептеуіш техникасымен жұмыс істеу білігін жатқызуға болады.
Ақпараттық сауаттылың ақпаратты алудың, қайта жасаудың, жеткізудің,
сақтаудың және пайдаланудың негізгі ережелерін білуді көздейді.
2. Оқу үрдісінде компьютерді пайдалану оқушылардың өзіндік жұмыстарын
ақпараттық-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуге де елеулі өзгерістер
енгізуге мүмкіндік береді, мұндай жаңашыл өзгерісті оқулықтардан бастауға
болады. Мұнда дәстүрлі баспа оқулықтарымен қатар оқу үрдісінде электронды
оқулықтарды пайдалану көзделеді.
Электронды оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі ашық дамитын
әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге электронды оқулық оқу
ақпаратын тасымалдаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты толық
мазмұндалып, әр түрлі қосымшалар, анықтамалық материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға
сілтемелер беріледі.
Электронды оқулықтың жетістіктері мыналар болып табылады:
- шұғыл кері байланысты қамтамасыз етеді;
- дәстүрлі оқулықта көп іздеуді қажет ететін тиісті ақпаратты тез
табуға көмектеседі;
- гипермәтінді түсіндірмелерді бірнеше рет қарап шығу барысында
уақытты анағұрлым үнемдеуге мүмкіндік береді;
- қысқа мәтіндермен қатар көрсетеді, әңгімелейді, жобалайды, т.с.с.
(мультимедиа-технологияның мүмкіндігі мен артықшылығы тура осы жерде
көрінеді);
- әрбір студентке дербестік тұрғыдан қатынас жасауға мүмкіндік беріп,
олардың өз бетінше білім алуын қамтамасыз етеді;
- белгілі бір бөлім бойынша білімді тексеруге мүмкіндік туады.
3. Моделдеу. Моделдеу идеясы оқыту үрдісінде жаңа мүмкіндіктер береді.
Атап айтқанда, оқу үрдісінде компьютерлік моделдеуді қолдану ойға
негізделген болжамдарды тексеруге, сонымен қатар оқушының қоршаған ортамен
байланысын анықтап, адамзат санасын жаңа деңгейге көтеруге ықпал етеді,
компьютерлік графика адамның айтар ойын белгілі бір графикалық жүйеге
келтіріп, адамның шығармашылық болжамын шыңдауға көмектеседі. Бұл моделдеу
әдістемесі оқу бағдарламасының сапасын бағалау жолымен оқушылардың
шығармашылық қасиеттерін және ғылыми зердесін дамытудың құралы болып
табылады.
Компьютер ақпаратпен жұмыс істейді, нысандық жағдайлар жөніндегі
мәліметтер модел ретінде оның сөздік, сандық "сипаттамасы" қаралады.
Сондықтан да ақпараттық моделді күрделі жүйе ақпаратының көзі ретінде
қарауға болады.
4. Компьютерлік оқыту бағдарламалары. Олар интерактивті тәртіппен
компьютер арқылы қандай да болсын пәнді оқып-үйренуді көздейтін
бағдарламалар болып табылады. Бұл бағдарламаларда теориялық материал мен
блоктар болады, олар оқушылардың берілген білім көлемін меңгеруінің сапасын
анықтауға мүмкіндік береді.
Бастауыш мектептерде компьютерлік технологияны қолданудың негізгі
жолдарына баға бере отырып, "Жас балаларға компьютердің қанша қажеті бар?"
деген сұрақты айналып өту еш мүмкін емес.
Осы мәселе бойынша пікірлер алуан түрлі. Бірқатар педагогтер кіші
сыныптардағы компьютер тек балалардың назарын басқаға аударады деп санайды.
Ал екіншілері компьютерді тұрақты пайдалану бара-бара оқушылардың, егер
компьютер қастарында болмаса, екі санды қоса алмайтын, қарапайым мәтінді
оқи алмайтын жағдайға жеткізеді деп негізі бар қауіп білдіреді. Компьютер
мектептегі лингафон кабинеттері немесе сыныптағы теледидар сияқты дүниелер,
сондықтан да білім беру мен оқу үрдісіне айтарлықтай зияны жоқ деген
пікірлер де бар. Компьютерлерді мектептің оқыту мазмұнына енгізуге қарсы
салмақты аргументтің бірі - ақпараттық технологияның екпіндеп дамуы мектеп
бағдарламасының үнемі жаңартылып отырғанына қарамастан, оның созылмалы
аурудай артта қалуына әкеп соқтырады деп санайды.
Мына бір қауіп пен алаңдаушылыққа да назар аударған жөн: тек
компьютермен қарым-қатынаста болған балалар гуманитарлық қызмет түрлеріне
аса қажет сезімталдық пен мейірбандылықты жоғалтып алып, дәлдік пен
қырағылыққа ғана құрылған қарым-қатынасқа бас ұрулары әбден мүмкін.
Біз мектептің ақпараттық ғасырға бейімделуден басқа жолы жоқ, ал
есептегіш техникалармен танысу соның бір ғана бөлігі деушілерге толық
қосыламыз. А.Ершова және басқа авторлардың еңбектерінде көрсетілгеніндей,
информатиканың мынадай: процедура, функция, рекурсия, тармақталу, цикл,
мәліметтер құрылымы деген сияқты негізгі ұғымдарды меңгеруі операциялық деп
аталатын қазіргі ойлау стилін қалыптастыруға ықпал етеді. Осының өзі-ақ оқу
пәні ретінде информатиканы мектепке енгізудің алғышарттарын жасады. Сонымен
қатар, оқытылатындардың жас кезеңі жөніндегі мәселелер де көтерілді.
Ойлау стилі балаларда кіші сыныптарда басталатыны белгілі. Бұл
балалардың ойлау қабілетіне ықпал ететін іргелі бірқатар математикалық
ұғымдарды бастауыш мектепте меңгертумен түсіндіріледі. Базалық сапа ретінде
қарастырылуы тиіс оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруды сөз етсек,
информатиканың негізгі ұғымдарының артықшылығына тағы да көз жеткіземіз.
Информатиканың негізгі ұғымдарын ерте бастан оқытудың қажеттігін мынадан-ақ
көруге болады: білім берудің алғашқы кезеңінде информатиканың әдістерін
меңгерген оқушы мектептің қалған сатыларындағы білім алуда (атап айтқанда,
түрлі пәндердегі сабақтарда) адам қызметінің түрлі салаларында компьютерді
пайдалану дағдысын меңгереді.
С.Пейперт, Ю.Первиннің еңбектеріндегі "информатика курсы" түсінігі
аясында "Информатика" деп аталатын пән жайында емес, мектептің барлық
пәндеріне кіріп кеткен информатика ұғымдары мен тұжырымды құрылымдары, әдіс-
тәсілдері жайында айтылатындығын байқау қиынға соқпайды. Ю.Первин және оның
әріптестерінің жеткіншектерге ерте жастан информатикадан дәріс беру
жөніндегі тұжырымдарын қорыта келіп, мынадай пайымдаулар жасауға болады.
Біріншіден, жалпы білім берудің информатиканы оқытудағы басты мақсаты
ойлаудың операциялық стилін қалыптастыру болса, ол орындалды.
Екіншіден, бастауыш мектепте информатика курсын өткізу көптеген пәндер
бойынша мектептің оқу бағдарламасын айтарлықтаи өзгертуге алып келеді. Бұл
жерде мынаны ұққан жөн: "информатика" мектеп пәндерінің бірде-бірін
алмастыра, мектеп пәндері жалпы жүйесіндегі оқулықтарының бірде-біреуінің
рөлін атқара, мектептегі гуманитарлық және жаратылыстану пәндерінің ара
қатынасын қайта бөліске сала алмайды. Ол тек қана мектепте оқытылатын әрбір
пәнге жаңа, әрі жетілдірілген сипат беріп, мұғалімнің қолына кілт ұстатады.
Осы кілтті дұрыс пайдалана білген мұғалім оқушыларының алдында өз пәнінің
мәнін терең әрі тиімді түрде аша түседі.
Информатиканы ерте жастан оқытудың мүмкіндігі мен мақсаткерлігі
әлемдік эксперимент, зерттеу нәтижелерімен де нақтылана түседі. Осыны
назарға алған В.Буциктің зерттеулерінде ерте жас кезеңіндегі оқушыларға
компьютерлік сауаттың алғашқы элементтерін беріп қана қою жеткіліксіз,
оларға компьютер негізінен бастауыш білім және түбірлі түсініктер, іс-
әрекет әдіс-тәсілдері жөнінде нақты сауат беру жайы айтылады. Атап
айтқанда, В.Буцик кіші мектеп жасындағыларға бастауыш компьютерлік сауат
берудің мынадай әдістемесін ұсынады: бірінші және төртінші сынып аралығында
сызбалық және мәтіндік редакторлардың көмектері арқылы орындалатын
тапсырмаларды біртіндеп күрделендіріп беру, яғни, ақпаратты өңдеу
(компьютер сурет салады, есептейді, жазады); ақпаратты сақтау (компьютер
суретті, сандарды, мәтінді есте ұстайды); ақпаратты беру (адамнан
компьютерге, компьютерден адамға) салаларынан компьютердің мүмкіндіктері
жөнінде түсінік пен сауат қалыптастыру.
Сонымен қатар Е.Смирнов та өзінің тұжырымдамасына мынадай негіздерді
енгізе отырып, әдістемелік жүйе ұсынады.
1. Бастауыш сыныптарда компьютерді қолданудағы басты мақсат
дүниетанымдық және жалпы мәденилік сипатта болуы, баланың тулғасы мен
ойлауын дамытуға бағытталуы тиіс.
2. Оқытудың мазмұны мен әдістемесі оқушылардың теориялық ойлауын
дамытуы қажет. Дәстүрлік әдістеме эмпирикалық ойлауды ғана дамытуға
бағытталған.
3. Оқыту үрдісі өзара байланысты және бірін-бірі толықтыратын
компьютердің екі қызметін: өлшеу аспабы және пәндік әлемге ықпал етуші
пәндік әлемнің белсенді элементі ретінде пәндік және компьютерлік әлем
женіндегі білім қалыптастыруды үйлестіруі қажет.
Е.Смирнов пікірінің В.Буцик пайымынан айырмашылығы мынаны аңдатады:
"информатика" шеңбері аясында барлық пәндерді оқыта отырып, соңында
информатиканы белек курс ретінде бөліп алу қажеттігін дәлелдейді.
Тәжірибелік тұрғыдан Қарағанда, кіші мектеп жасындағыларға түрлі пәндерді
оқытуда компьютерді оқыту құралы ретінде қосалқы көмек үшін қолданудың
мүмкіндіктері қарастырылғаны жөн.
Қазіргі уақытта кіші мектеп жасындағыларды оқыту үшін компьютерді
пайдалану жөнінде бірнеше бағытты айтуға болады:
- информатика элементтерін оқыту;
- нақты пәнді оқытуда әдістемелік жүйені түбегейлі өзгеріске
ұшыратуға соқтырмай, ЭЕМ-сын бесаспап оқу құралы ретінде пайдалану;
- кіші мектеп жасындағыларда компьютерлік сауаттың жекелеме
элементтерін ғана емес, информатиканың бастауыш білімін, іс-әрекетіндегі
әдіс-тәсілдері жөніндегі негізгі түсініктерді қалыптастыру (компьютер құрал
емес, оқытылу арқылы меңгерілетін пән).
1.1 Білім беру жүйесіндегі ақпарат және оның оқушылардың белсенділігін
арттырудағы ролі
Бүгінгі күнгі қоғам талаптарына байланысты демократиялық құндылықтарға
көшуге қарай, Ресейде, Қазақстанда және т.б. ТМД елдерінде білім
жүйесінің жаңа парадигмасына нақты бет алу байқалады: елдер білім саласында
тұлғалық-бағдарлы оқытуға және ізгілендіруге көшуде және бұнда шешуші роль
ақпараттандыруға берілген. Осыған орай, ақпараттандыру қазіргі білім
жүйесінің басты бағытттарының бірі болып қарастырылуда және біліми салада
ақпараттық технологияларды кеңінен қолдану түрлі дидактикалық және
педагогикалық міндеттерді шешу жолында зор құрал болып отыр. Қазіргі
ақпараттық әдебиеттерде ақпараттандыру білім жүйесін әдіснамалық және
практикалық талдауларды, сондай-ақ оқытудың және тәрбиенің психологиялық-
педагогикалық міндеттерін шешуге бағытталған қазіргі ақпараттық
технологияларды тиімді қолдануды қамтамасыз ететін үрдіс есебінде
қарастырылады.
Ақпараттандыру – бұл оқыту мен тәрбиенің психологиялық-педагогикалық
міндеттерін жүзеге асыруда білім беру жүйесінде қазіргі ақпараттық
технологияларды (ҚАТ) қолданудың теориясы және практикасымен қамтамасыз
ету.
Білімді ақпараттандыру – біліми жүйелерді реформалаудың барлық
негізгі бағыттарын қамтитын маңызды механизмі болып табылуда. Оның басты
міндеттері ақпараттық технологияның келесі артықшылықтарын тиімді қолдану
болып отыр:
- әрбір индивидке өз бетімен білім алу, өзіндік даму траекториясын
қамтамасыз ететін ашық білім жүйесін құру мүмкіндігі;
- таным қызметін жүйелі ойлауға нақты бағыттау арқылы оны
ұйымдастыру қызметімен бірге түбірімен өзгерту;
- білімнің ақпараттық-әдістемелік қамтамасыздандырылуы нәтижесінде
басқарудың тиімді жүйесін жасау;
- оқу үрдісі барысында үйренушілердің танымдық әрекеттерін тиімді
ұйымдастыру;
- ақпараттық технологиялардың өзіне тән қасиеттерін қолдану, оның
ішінде маңыздылары: оқу үрдісінің барлық буындарында (қажеттілік-ынта-шарт-
құрал-әрекет-операция) жиынтығында әрекеттік тұрғыдан қарауды қолдайтын
тану үрдісін ұйымдастыру мүмкіндігі;
- автоматтандырылған оқу бағдарламаларының бағдарламалау
(программалау), серпінді бейімделуі арқылы оның тұтастығы сақтай отырып оқу
үрдісін дербестендіру, мүлдем жаңа танымдық құралдарды қолдану және
ұйымдастыру мүмкіндігі.
Қазіргі компьютерлік технологиялардың ерекше белгілері оның
жүзеге асатын өзіне тән ортасы және онымен байланысты компоненттері болып
табылады, олар:
- техникалық (қолданылатын техника түрі);
- бағдарламалық-технологиялық (жүзеге асатын оқыту технологияларын
қолданудың программалық құралдары);
- әдістемелік-ұйымдастырушылық (оқушылар мен мұғалімдерге нұсқау,
оқу үрдісін ұйымдастыру);
- пәннің білімдік саласы.
Қай елде болмасын қазіргі ақпараттық технологиялар қолдану мен
дамыту деңгейі, материалдық базасының дамуымен қатар, ең алдымен, қоғамның
интеллектуальдық деңгейімен, жаңа білімді жинақтау, меңгеру және қолдана
білу қабілетімен анықталады. Барлығы сайып келгенде, елдің білім жүйесінің
даму деңгейімен және білімді ақпараттандыру проблемасымен байланысты.
Осыған орай, білім беруді ақпараттандыру – экономиканың, ғылымның және
мәдениеттің жедел дамуын анықтайтын түйінді шарты болып табылады.
Біздің зерттеуімізде қарастырылатын бастауыш мектеп кезеңінің маңызы
мен қызметі - оның үздіксіз білім беру жүйесіндегі басқа буындармен
сабақтастықта болуы. Сондықтан білім берудің басты міндеттері:
- оқушының өзін қоршаған, өзі өмір сүретін жаңа әлеуметтік ортаға
үйренуі, онда жаңа әлеуметтік мәртебе - оқушы мәртебесінің қалыптасуы;
- оқу, ойын, еңбек, қарым-қатынас, т.б. әрекет түрлерін қажетті
деңгейде меңгеруі;
- айналадағы дүниемен дара тұлғалық қатынасының қалыптасып,
эстетикалық, этикалық, адамгершілік негіздерін меңгеруін қамтамасыз ету.
Бастауыш сатыдағы білім мазмұнын жаңарту біліми кеңістікті оқушыға
жеке тұлғалық тұрғыдан ұйымдастыруды қамтамасыз ететін деңгейдегі
өзгертумен қатар, оқу пәндерінің кіріктірілуінің басымдылығына берілетін
білім мазмұнының да өзгерісін қажет етеді.
Жалпы орта білім беретін мектептерді жаңарту құжаттарындағы басты
мақсат - бұл баланың оқытудың бірінші кезеңінен бастап қоршаған адамдармен,
тұтас әлеммен, өз-өзімен қарым-қатынаста субъект ретінде дамуы. Бұл
мақсаттың практика жүзінде жүзеге асуы біліми үрдісті ұйымдастырудың
әдістері мен формаларын өзгертуді, әрекеттік тұрғыдағы және тұлғалық-
бағдарланған оқытудың жүзеге асуын, ақпараттық технологияларды кеңінен
қолдануды және соған сәйкесті негізделген педагогикалық технологияның,
онымен жұмыс істеуге қажетті мұғалімдердің дайындығын талап етеді.
И.С.Якиманскаяның ұсынған тұлғалық-бағдарлы оқыту ұғымын
А.А.Леонтьев үш негізгі тезисте қарастырады: мектеп бәріне бірдей мектеп,
мектеп әрбір адам үшін мектеп, мектепте болған кез оқушыға жағымды да
жайлы болу керек. Автордың тұжырымдауынша, басты міндет - оқушыны,
оның ойлауын дамыту ғана емес, ең алдымен, тұлға ретінде тұтастық дамуын
және келесі дамуға, яғни мектеп қабырғасынан тыс дамуға дайындау. Сонымен
қатар бұндай мектепте оқыту бастапқыдан-ақ дамытушы мазмұнда болуы тиіс. Ал
бұл әрбір оқушының өзін, жеке қабілеттерін, ынталарын, әлеуметтік
бағдарларын, өз тұлғалық бағыттылықтарын толықтай жүзеге асыруы үшін
жағдай жасау қажеттігін дәлелдей түседі.
Бүгінгі білім беруді жаңарту жағдайындағы орын алып отырған басты
бағыттарды ескере отырып, білім берудің өзіне тән сипатын былайша
көрсетуге болады (сурет 1 )
Сурет 1 – Білім беруді жаңарту жағдайындағы білім берудің өзіне тән сипаты
Біздің зерттеуіміздің басты әдіснамалық негізі болып тұлғалық-
бағдарлы оқыту тұжырымдамасы, біліми үрдістің барлық компоненттерін
ізгілендіру идеясы болып табылады.
Білімді ізгілендіруді шешу проблемасы оқушылардың белсенді шығармашылық
мүмкіндіктерін, оның интеллектуальдық және адамгершілік бостандығын
дамытуға көмектесетін жағдай жасақтаумен байланысты. Ал бұл өзгерістер
мәдениеттану, аксиологиялық, тұлғалық-әрекеттік, полисубъектілік
(диалогтік) және жеке шығармашылық тұрғысынан қарастыру негізінде жүзеге
асады.
Мәдениеттану тұрғысындағы бағыт білімнің тұлғалық-бағдарлы
парадигмасы негізінде дамиды және біліми үрдіс оқушының қоршаған әлем мен
ақпараттық іс-әрекетте толық мәнді тіршілігін қамтамасыз ететін мәдениетті
оқушы тұлғасының қалыптасуына, оқушыны жалпы және ақпараттық мәдениетті
таратушы ретінде қалыптастырумен сипатталады.
Аксиологиялық тұрғыдан қарастыру білімді оқушының қоршаған әлемге,
өз әрекетіне, адам ретіндегі өзіне деген көзқарасын анықтайтын жалпы адами
құндылықтар жүйесін қалыптастыруға бағыттайды. Адамның құндылық қатынасы
оның психологиялық жағдайын, қанағаттанғандығын және өмірінің толықтығын,
оның мәнін анықтаса, ал құндылық жүйесі тәртібі мен әрекетін, ынталық
қажеттілік саласын, бағыттылығын, оларды өз әрекетінде басшылыққа алу
дайындығымен анықталады.
Тұлғалық-әрекеттік тұрғыдан қарастыру білім мақсатына сәйкес
қажетті білім, білік және дағды жүйесін меңгертуден оқушының жеке тұлғалық
әлеуетін дамытуға бағыттайды. Тұлғалық-әрекеттік бағыт оқушының оқу
үрдісінде, кәсібінде өз өмірлік әрекеті мен жеке мүддесін жүзеге асыратын
белсенді субъект ретінде қалыптасуымен сипатталады. Сондықтан да біздіңше,
тұлғалық-әрекеттік тұрғыдан бастауыш сынып оқушыларының ақпараттық
сауаттылықтарын қалыптастырудың негізгі шарты болып табылатындар: - өз
әрекетінің ынтасын, мақсатын, құралдары мен жағдайларын өз бетімен
анықтауға және сезінуге жағдай жасайтын оқу-тәрбие үрдісінде оқушының
субъектілік ұстанымын қамтамасыз ету;
- олардың тұтас субъектілік тәжірибесінің өзектенуі мен түрленуін талап
ететін оқу проблемаларының оқушылардың өмірлік маңызды проблемаларына
ауысуы;
- оқушыларға тапсырмалар мен оларды орындау тәсілдерін, формаларын
таңдауға мүмкіндік беру;
- қабілетті балаларға мүмкіндік деңгейлердегі тапсырмалар бойынша жұмыс
ұйымдастыру;
- жоба әдісі негізінде оқушыларды зерттеу жұмыстарына баулу;
- мұғалім мен оқушының арасындағы ашық қарым-қатынас, сенімділік, диалог
негізінде оқушылардың шығармашылық әлеуетінің өзіндік ашылуы мен өзін-өзі
жүзеге асыруға жағдай жасау.
Жеке шығармашылық тұрғыдан жүзеге асыру оқушылардың өзін-өзі
дамыту мен тұлғалық даму механизмін іске қоса отырып, ақпараттық сауаттылық
қалыптастыру үрдісінде оның ынтасын және серпінділігін есепке алуды
болжайды. Бұл бағыт оқу үрдісін ұйымдастыруда әрбір оқушының жеке
ерекшеліктері мен танымдық мүмкіндіктерін анықтауды, осыған сәйкес оқыту
әдістері мен формаларын таңдап, оларды оқушылармен педагогикалық өзара
әрекет үрдісінде ескеруді талап етеді. Екінші жағынан, жеке тұлғалық
бағыт оқушының ерекшелігін, жеке тұлғалық бірегейлігін, тұтас психикасының
қайталанбайтын өзіндігін қабылдауға бағыттайды. Бұл аспектіде түсінілетін
жеке тұрғыдағы бағыт педагогикалық үрдістің оқушылардың тұлғалық дамуына
жеке тұлға ретінде бағытталуын: өзінің Мендігінің, өз мақсаттары
құндылығын, мәнділігін сезініп, олардың көрініс табуына жағдай жасау;
өзінің жеке тұлғасына сәйкес оқу және кәсіби іс-әрекеттерді таңдау және
т.б.
Теориялық-әдіснамалық тұрғыдағы бағыттар практикалық педагогикалық
үрдісті жобалаудың және оны жүзеге асырудың негізі болып табылады.
Теориялық мағлұматтарды практикамен байланыстыратын өзіндік көпір - бұл
оқыту қағидалары. Олар оқу үрдісінде мектептің алдында тұрған оқу
мақсаттары мен міндеттеріне жетуді, мұғалімге қандай нормативті ережелерді
басшылыққа алу қажеттігін анықтайды.
Оқытудың ақпараттық технологияларына қатысты әдебиеттерде ақпараттық
технология ұғымына мәндес оқытудың жаңа ақпараттық технологиялар
(ОЖАТ), оқытудың қазіргі ақпараттық технологиясы (ОҚАТ), компьютерлік
оқыту технологиясы, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар,
электронды-коммуникативті жүйелер, құралдар және оқыту технологиясы
(ЭКЖҚОТ) және т.б. терминдік сөз тіркестері кездеседі. Алайда бұл аталған
терминдер күні бүгінге дейін педагогикалық әдебиеттерде және практикада
толық ашылып, нақты анықталған жоқ. Бірақта олар мазмұндық жағынан
Н.Александров, В.Н.Апатова, Н.М.Бойко, В.Гузеев, А.А.Кузнецов,
В.А.Латышев, Д.Ш.Матрос, В.М.Монахов, В.В.Попов, Т.А.Сергеева,
А.В.Соловьев, Е.К.Хеннер сияқты белгілі ғалымдардың еңбектерінде
талданған.
Кейбір ғалымдар шатастыруларды болдырмас үшін тек оқытудың ақпараттық
технологиясы (ОАТ) сөзтіркесін ғана қолдануды ұсынады. Бұнда ол оқытуда
компьютерлерді және аудиовизуальды құралдарды, дидактикалық материалдарды
жаңа педагогикалық тиімділікті меңгеруге бағыттап (оқыту мерзімін қысқарту;
оқу-тәрбие үрдісін жеделдете отырып, жеке тұлғаға бағыттау; оқу-танымдық
іс-әрекетті белсендіру; оқушылардың интеллектуальдық қабілеттерін дамыту
және пәнді терең түсінулеріне қол жеткізу) қолдану есебінде
қарастырылады.
Біздің пікірімізше, бүгінгі ғылым мен техниканың жетістіктері,
қоғамды жаппай ақпараттандыру бізге XX ғасырдың 50-60-шы жылдарында
қолданылған ақпараттық технология терминін бүгінгі XXI ғасырда, яғни
ақпараттандыру мен коммуникация ғасырында бірдей деңгейде қарастыруға жол
бермейді. Сондықтан да біздіңше, қазіргі ақпараттық қоғамның ғылым мен
техника саласындағы соңғы жетістіктерін негізге алатын және олардың
жаңарып, жетілдіріліп отырылуын ескеретін оқытудың қазіргі ақпараттық
технологиясы (ОҚАТ) терминін қолдану тиімді.
Оқытудың қазіргі ақпараттық технологиясы (ОҚАТ) - жаңа педагогикалық
нәтижеге жету мақсатында компьютерлерді ақпараттық технологияның құрамдас
бөлігі ретінде оқытуда қазіргі ақпараттық және коммуникациялық
технологияларды қолдану.
Бастауыш мектепті ақпараттандыру деп бастауыш мектеп оқушыларын
оқыту, тәрбиелеу, дамыту және олардың ақпараттық сауаттылықтарын
қалыптастыру, сонымен қатар біліми үрдісті басқару мен мұғалімнің кәсіби
іс-әрекетін қамтамасыз ету құралы есебінде оқу үрдісінде ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды қолдануды түсінеміз.
Білім беруді ақпараттандыруды дәстүрлі әдістемеден ерекшелейтін
басты белгі – бұл білім мазмұнына, оқытудың құралдарына, әдістеріне және
формаларына, оқыту мақсатындағы электронды өнімдерді жасақтауға, қазіргі
үйретуші және үйренушілер іс-әрекетіне деген басқаша амал-әрекетті талап
етеді. Сонымен қатар міндетті шарт болып педагогтың оқытудың қазіргі
ақпараттық технологиялар (ОҚАТ) саласынан белгілі деңгейде білімдер мен
іскерліктерді және ақпараттық мәдениеттіліктерді (медиамәдениеттілікті)
меңгеруі болып табылады. Сол себепті де бүгінгі күні ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды пайдалану ұлттық білім жүйесінің
бәсекелестік қабілеттерін дамыту мен оны әлемдік білім ортасына кіріктіру
үшін шешуші мәнге ие.
Қазіргі ақпараттық технологияларды бастауыш әдістемесінде қолдану және
соған сәйкесті информатиканың бастапқы курсын оқытуға қатысты зерттеулерге
талдау жасау, бізге оны зерттеген авторлар мен зерттеу жұмысының негізгі
бағыты, яғни зерттелу деңгейі туралы келесі мазмұнда көрсетуге мүмкіндік
берді ( сурет 2 ).
Сурет 2 – Қазіргі ақпараттық технологияларды бастауыш мектепте қолдану
проблемасының зерттелу деңгейі
Білім беруді ақпараттандыру дамуының жаңа кезеңінің ерекшелігі-бұл
проблеманың инструментальдық емес, мазмұндық аспектілерінің басымдылығында
және олардың шешілуінен білім сапалығы, оның әлеуметтік мәнділігінің орны
анықталады.
Психологтардың зерттеулеріне сүйенсек, ойлау стилі бастауыш сыныптан-
ақ оқушыларда жете қалыптаса бастайды. Осыған сәйкес бастауыш мектеп
бағдарламасында оқушылардың ойлауын дамытуға ықпал ететін іргелі
математикалық ұғымдардың орын алуын түсіндіре аламыз. Оқушылардың ғылыми
дүниетанымын қалыптастыруда базалық негіз болатын информатиканың негізгі
ұғымдарының бастауышта орын алуын да осы себеппен байланыстыра аламыз.
Информатиканың негізгі ұғымдарын оқытуды ерте бастау қажеттілігін сонымен
бірге оқушылар оқу кезеңінің бастапқы сатысында информатиканың әдістерін
меңгере отырып, мектептегі кейінгі оқу сатыларында қазіргі ақпараттық
технологияларды адамзат іс-әрекетінің түрлі салаларында қолдана білудің
қажетті дағдыларын игеріп үлгеруге мүмкіндік
берумен түсіндіре аламыз.
ОҚАТ қолдануға негізделген қазіргі біліми парадигма өз бетімен дамып,
өз-өзін тежей алатын шығармашыл, жан- жақты біліммен, мәнді қызығушылықпен
және стандартты емес жағдаяттарда жауапты шешім қабылдай алатын үздіксіз
дамыған ақпараттық қоғамда өз орнын таба білетін жеке тұлға түріндегі
нәтижеге бағдарланғандығында. Сол себепі де ОҚАТ негізделген оқу үрдісін
бастауыш сыныптан бастап қолдану өз нәтижесін беретіні сөзсіз. Бұған қоса
бүгінгі күнгі практикаға және өз тәжірибемізге сүйене отырып, бүгінгі білім
беруді жаңарту жағдайында бастауыш сынып оқушыларына берер басты
тиімділігін келесі сұлбадан көре аламыз (сурет 3).
Сурет 3 - Бастауыш мектепте қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану
тиімділігі
1.2 Білім беруді ақпараттандыру мәселелері
Ақпараттандыру блогын іске асырудың негізгі бағыттары:
АКТ-ны оқу процесіне енгізу жөніндегі нормативтік құқықтық базаны
жетілдіру;
компьютер техникасымен қамтамасыз етілудің әлемдік көрсеткіштеріне қол
жеткізу үшін орта білім беру ұйымдарын одан әрі компьютерлендіру;
орта білім беру ұйымдарын Интернет желісіне қосу;
білім берудің барлық деңгейлерінде қашықтықтан оқыту технологияларын
әзірлеу және енгізу;
өңірлерде білім беру ақпараттық ресурстар орталықтарын және министрліктің
білім беру порталын құру;
орта білім беру ұйымдарын білім беру бағдарламаларына сәйкес электрондық
оқулық басылымдарымен қамтамасыз ету;
мемлекеттік органдардың бірыңғай көлік ортасы негізінде порталды және
өңірлердің ресурстар орталықтарын біріктіру;
білім беру ұйымдарының мониторинг, талдау және басқару ақпараттық жүйесін
енгізу.
Аталған бағыттарды іске асыру оқу процесіне ақпараттық коммуникациялық
технологияларды енгізу және білім беру жай-күйінің мониторингі мен оны
талдаудың дәйекті деректері негізінде басқарушылық шешімдер қабылдау
есебінен білім беру сапасының деңгейін арттыруды қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың Мемлекеттiк
бағдарламаларының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi ретiнде мамандардың осы сала
бойынша бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау қарастырылған.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу-тәрбие процесiне пайдалану
оның келесi педагогикалық мүмкiндiктердi жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi:
оқушының дайындық деңгейiн, ынтасын және қабылдау жылдамдығын ескеру арқылы
жаңа материалды меңгертуге байланысты оқытуды ұйымдастыру және оқыту
процесiне жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн пайдалану;
оқытудың жаңа әдiстерi мен формаларын (проблемалық, ұйымдастырушылық - iс-
әрекеттiк компьютерлiк ойындар және т.б.);
проблемалық, зерттеу, аналитикалық және модельдеу әдiстерiн қолдану арқылы
классикалық әдiстердi жетiлдiру;
жаңа ақпараттық технология құралдарын (жаңа типтi компьютерлер,
телекоммуникация, виртуалды орта және мультимедиа-технология) пайдалану
арқылы оқу процесiнiң материалдық-техникалық базасын жетiлдiру.
Мамандардың бiлiктiлiгiн көтеру мiндеттерiн шешуде оқу процесiнде
ақпараттық және коммуникациялық технологияларды пайдаланудың келесi
мүмкiндiктерi ұсынылады:
- ақпараттық мәдениет элементтерiн қалыптастыруда бiлiм мекемелерiнiң
мамандарының қажеттiлiгiн қанағаттандыру: информатика, ақпараттық және
желiлiк технологиялар саласы бойынша жаңа бiлiмдер алу;
- информатика мұғалiмдерiнiң бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау;
- бiлiм беру жүйесiн басқару мамандарын және пән мұғалiмдерiн жаңа
ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн пайдалана бiлуге үйрету;
- информатика пәнiн оқытудың көкейкестi мәселелерi бойынша информатика
мұғалiмдерi үшiн білім жетілдіру курстарын ұйымдастыру және оны өткiзу;
- қашықтықтан оқыту формаларына мұғалiмдердiң қызметiн бағыттау;
- облыстағы бiлiм беру мекемелерiн ақпараттандырудың ғылыми-
әдiстемелiк бағыт бойынша жетекшiлiк ету;
- облыстың бiртұтас бiлiмдiк желiсiнiң ақпараттық ресурстарын
қалыптастыру;
- оқу процесi мен ғылыми-әдiстемелiк жұмыстарға жаңа ақпараттық
технологияны қолдану негiзiнде олардың озық тәжiрибелерiн тарату.
Педагог мамандарды ақпараттық-коммуникациялық технология негiзiнде
дайындауда келесi қағидалар негiзге алынған:
- вариативтiлiк — әрбiр бiлiм беру қызметкерлерiнiң жасақтаған
материалдарына сәйкес бiлiктiлiктi көтеру жүйесiн бағыттайды;
- болашаққа негiзделген — күтiлетiн нәтиженi анықтайтын
кезеңдiк бағдарламалардың бағытын орнықтырады және жеке тұлғаға
бағытталған курстың жалпылама мақсатын анықтайды;
- рефлексивтi-креативтi — жаңа ақпараттық технологияларды
меңгерту бiлiмдерiн ұйымдастыруда курстың бағыты даралық-
шығармашылық негiзге бағытталуы қажет;
- эргономикалық — нақты мәселелердi үйренуге қажеттi уақыт
мөлшерi талап етiледi;
- iзгiлiктiлiк — бейiмделген оқыту жүйесiн құруды талап етедi,
бiлiктiлiктi көтеру жүйесiнiң құрылымы мен нақтылы нәтижесiн
анықтау;
- тәжiрибеге бағытталған — оқыту көздерiнiң бiрi ретiнде
оқытушылардың тәжiрибесi қолдану идеясы жүзеге асырылады және
нақты iс-әрекеттер бойынша тыңдаушылардың танымдық
процестерiнiң өзара байланыстылығы мен олардың жеке тұлға
ретiнде қалыптасу деңгейi анықталады;
- жекелеген кеңес беру - тыңдаушыларға кеңес беру ұсынылады.
Ол мына бағытта жүргiзiледi: әрбiр тыңдаушының өзiндiк
ерекшелiгiн ескере отырып қойылған нәтижелерге жетуге
байланысты игерiлетiн мәселелердiң мазмұны мен оған
қолданылатын тиiмдi әдiс-тәсiлдер.
Оқу процесінде пайдаланылатын мультимедиялық үйретуші бағдарламалардың,
тексеру бағдарламаларының, электрондық оқулықтардың өскелең өмір
талаптарына сай дайындалып, компьютерді окыту кұралы ретінде пайдалана
алатындай деңгейде болуы керек. Бұл мәселе өз алдына үлкен ғылыми
ізденістерді талап ететін мәселе, сондықтан осы мәселе жөніндегі зерттеулер
одан әрі жалғасуда.
Қазіргі кезде маманның кәсіби құзырлылығының жоғары оқу орны кезеңінде
қалыптасуын зерттеуге қызығушылық артып отыр.
Оқыту технологиясы ЮНЕСКО құжаттарында білім беру формаларын
оңтайландыру деп белгіленеді де, білімді меңгеру мен оқытудың толық үрдісін
анықтау және қолданудың жүйелік әдісі ретінде қарастырылады.
Бұл түсінікті білім беру тұжырымдамаларын, білім беру мақсатын,
әдістемесін, мұғалімді, оқушыны, оқу ғимаратын, оқулықтар мен оқу-
әдістемелік құралдарды, бағдарламаларды, оқытудың техникалық орталарын,
қаржыландыруды қамтитын жүйе ретінде кеңінен қарастыру қажет.
Оқыту технологиясы:
- жоғары білім берудегі білімнің, ғылыми жетістіктердің, техниканың
белгілі бір аймағында қойылған мақсатқа жету бағытында ұйымдастырылған,
жоспарлы күйде тұрақты жүзеге асырылатын білімді, біліктілік және
дағдыларды меңгеру үдерісін;
- оқыту, өздігінен білім алу және өзін-өзі бақылау үдерістерін керек
етіп, соларды жүзеге асыратын шарттарды қалыптастыруды қамтамасыз ететін
әдістер, тәсілдер, құралдар жиынтығы және т.б. шараларды жүзеге асырады.
Демек, оқыту технологиясы – бұл оқу ақпаратын бейнелеу мен өзгертудің,
өңдеу мен ұсынудың орталары мен әдістерінің жиыны болса, екінші жағынан –
оқыту үрдісіндегі техникалық немесе ақпараттық орталарды пайдаланатын
оқытушы мен оқушылардың өзара әрекеттерінің тәсілдері туралы ғылым.
Студенттердің оқу үдерісі барысында игеруге тиісті білім, білік,
дағдыларын қалыптастыруды іске асыруды қамтамасыз ететін, оларды тәрбиелеу
мен дамытуға бағытталған оқытушының іс-әрекет түрлерін оқыту түрлері
ретінде атауға болады (Кесте 2)
Оқу үдерісіндегі оқыту мен студенттің білікті маман ретінде
қалыптасуына қажетті білім, білік, дағдыларды қалыптастыруды негізгі бағдар
ететін оқытушы мен студенттің өзара байланысты іс-әрекет түрлері оқыту
әдістері арқылы жүзеге асады.
Оқу үдерісін оңтайлы ұйымдастыруға бағытталып, арнайы құрастырылған
немесе жасалған материалдық объектілер оқытудың құралдарын анықтайды.
Жоғарыда айтылған ойлардың нәтижесінде біз оқыту технологиясының
анықтамасын келесі негізде ұсынамыз. Оқыту технологиясы дегеніміз – алдын-
ала оқу бағдарламаларында қарастырылған, оқытудың формаларының, әдістері
мен орталарының жүйесін бейнелейтін, қойылған мақсатқа мүмкіндігінше
ықпалды жетуді қамтамасыз ететін, оқыту мазмұнын іске асыру тәсілі.
Кесте 2 - Жоғары оқу орнындағы сабақ түрлері
Оқыту түрлері Бақылау түрлері
Теориялық Практикалық Дәстүрлі Жаңаша
дайындыққа дайындыққа
бағытталған бағытталған
лекция Практикалық бақылау жұмысы тестілеу
семинар сабақ дербес әңгімелесу рейтинг
лабораториялық курстық жұмыстарколлоквиум мамандық бойынша
жұмыс дипломдық сынақ кешенді емтихан
экскурсия жұмыстар семестрлік және
аудиториялық практиканың ауыстыру
өзіндік жұмыс барлық түрлері емтихандары
аудиториядан тыс іскерлік ойындаркурстық жұмыстарды
өзіндік жұмыс қорғау
конференция мемлекеттік
кеңес алу емтихандар
дипломдық жұмысты
қорғау
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар - компьютерлік техника
негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және тасымалдау істерін қамтамасыз
ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен техникалық құралдар
жиыны. Жоғары білім беруде ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың жиі
кездесетін осы анықтамасын біз де қолданамыз. Ақпараттық-коммуникациялық
технологиялар қазіргі оқыту технологиясын интерактивті бағдарламалық-
әдістемелік сүйемелдеумен қамтамасыз ететін компьютерлік техника,
телекоммуникациялық байланыс кұралдары, инструменталдық бағдарламалық
құралдар жиыны. Оқыту үдерісіндегі заманауи ақпараттық-коммуникациялық
технологиялардың негізгі міндеттері ( танымдық әрекеттерді басқару үдерісі
мен заманауи ақпараттық білім қорларына қол жеткізудің интерактивті ортасын
жасау ісі болып табылады.
Жоғары білім берудің ақпараттық ортасы, олардың ара қатынастары
төмендегіше анықталады:
- жоғары білім берудің ақпараттық ортасы;
- жоғары білім берудегі ақпараттық- пәндік орта;
- ғылыми-кәсіби білім беру ортасы;
- жоғары білім берудегі біріктірілген ақпараттық білім беру ортасы;
- жоғары білім берудегі ақпараттық оқыту сайты;
- жоғары білім берудегі біртұтас ақпараттық білім беру кеңістігі .
Информатика мамандығы студенттерінің кәсіби құзырлылықтарын
қалыптастырудағы ақпараттық-коммуникациялық технологиялар бағдарламалық-
әдістемелік құралдар жиынын бере алатын, сапалы педагогикалық білім алудың
материалдық және рухани жағдайларын жасай алатын көпсатылы, толыққанды,
әлеуметтік-педагогикалық-психология лық орта.
Ақпарат дегеніміз ( тұтынушыға бұрын белгісіз болған және оның
зерттелетін объект (үдеріс, құбылыс) туралы түсінігін толықтыратын
фактілерден тұратын мәліметтер жиынтығы.
Басқаша айтқанда, ақпарат - тұтынушының мәлімет алмағанға дейінгі
анықталмағандық туғызатын әсерін белгілі бір деңгейде шешетін құрал, объект
туралы оның түсінігін кеңейтетін мәлімет.
Ақпараттық үдерістер - ақпаратты жинау, жіберу, жинақтау, сақтау,
өңдеу, іздеу, беру және пайдаланушыға жеткізу үдерістері. Информатика
ғылымы, ақпараттық үдерістерді мақсатты түрде зерттеу нәтижесінде пайда
болды. Информатика — ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және жеткізу
тәсілдерін, әдістерін және құралдарын зерттейтін ғылым.
Қазіргі заманғы ғылымда “ақпараттық технологиялар” терминінің
анықтамасы өте көп. Аталған термин “ақпарат” және “технология”
түсініктерімен байланысты. “Ақпарат” және “технология” категорияларының
анықтамаларын жалпы ғылымдық және нақты ғылымдық білімдер тұрғысынан
қарастырамыз.
“Технология” сөзі (грек тілінде “техне” - өнер, ғылым, + “логос” –
түсінік, оқып үйрену) “өндірістік үрдістерді жүргізу орталары мен тәсілдері
туралы білімдердің жиынын” білдіреді. Оқу-тәрбие үрдісін жүргізудің
орталары мен тәсілдері туралы білімдер жиынын “оқу үрдісінің технологиясы”
деп атауға болады.
"Ақпарат" ("информация") термині “informatio”деген латын сөзінен
шыққан, бұл сөз - мазмұндау, түсіндіру деген мағынаны білдіреді. Тұрмыста,
күнделікті өмірде ақпарат ұғымын, адамдардың бір-біріне ауызша, жазбаша
немесе басқа да бір әдістермен берілетін мәліметтері ретінде түсінуге
болады. Ғылыми және ресми еңбектерде бұл терминнің әрқандай анықтамалары
кездеседі.
Ақпарат - қызығушылық тудыратын, тіркеуді және өңдеуді қажет ететін
фактілер, құбылыстар, оқиғалар жиынтығы. Ақпараттың көзі және қабылдаушысы
болады. Олардың әрқайсысы ретінде - ғылым мен техника, қоғам мен табиғат
объектілері, адамдар мен жануарлар бола алады. Осылардың өзара әрекеттесу
нәтижесінде ақпарат пайда болады. Кибернетиканың "ақпарат теориясы" деген
саласында "ақпарат" терминінің анықтамасы төмендегіше беріледі. Ақпарат
дегеніміз тұтынушыға бұрын белгісіз болған және оның зерттелетін объект
(үдеріс, құбылыс) туралы түсінігін толықтыратын фактілерден тұратын
мәліметтер жиынтығы. Басқаша айтканда, ақпарат — тұтынушының мәлімет
алмағанға дейінгі анықталмағандық туғызатын әсерін белгілі бір деңгейде
шешетін құрал, объект туралы оның түсінігін кеңейтетін мәлімет.
Қазақстан Республикасындағы жоғары білімді реформалау жүйесінің жүзеге
асырылуы республикамыздың тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасу жағдайында
үлкен қоғамдық маңызға ие болып отыр. Білім беру тәжірибесінде қалыптасқан
жағдайларға жасалған талдаулар жоғары білім беру жүйесін ақпараттық мәдени
құндылықтардың бірлігінде қарастыра отырып, ақпараттық қоғамдағы әлеуметтік
экономикалық өзгерістерге сай қайта қарау қажет деген қорытындыға әкелді.
Қазіргі кезде отандық және шетелдік ғалымдардың зерттеу жұмыстарының
нәтижесінде студенттерді ақпараттық-коммуникациялық пайдалануға дайындаудың
мақсаттары мен оқыту жолдары анықталған. АҚШ-тағы университеттердің бірінде
осы саланы зерттеушілердің бір тобы компьютерлік сауаттылықты жетілдіріп,
оқытудың 7 негізгі кезеңдерін ерекшелеп көрсетті. Олардың пікірінше
педагогикалық мамандықтар студенттері:
1. ЭЕМ-нің негізгі құрылымдарын білуі және олардың жұмысымен таныс болуы
тиіс. Оқу программалық құрамдарды қолдана алуы, қолданбалы жүйелі
программаларды пайдалануы, ЭЕМ-нің әртүрлі енгізу, шығару құрылғыларын
білуі, программалар мен мәліметтердің баламалы көшірмелерін жасай алуы,
дискілерді және ЭЕМ-нің көмекші құрылғыларын орната алуы тиіс;
2. ЭЕМ-нің көмегімен оқыту бағдарламаларын жасай білуі тиіс. Өйткені тек
оқыту бағдарламаларын ғана игеру ЭЕМ қамтамасыз ететін педагогикалық
мүмкіндіктер деңгейлерін қамтамасыз етпейді. Өзінің білімін кәсіби
жетілдіру үшін ол арнайы әдебиеттерді қолдана алуы, жергілікті аймақтық
және ұлттық есептеуіш орталықтарымен қарым-қатынас ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 Білім беру жүйесіндегі ақпарат және оның оқушылардың
белсенділігін арттырудағы ролі
1.1 Білім беруді ақпараттандыру мәселелері
1.2 Білім беруді ақпараттандыру маңызы
1.3 Білім беруді ақпараттандыру барысындағы ақпараттық мәдениетті
оқыту процессінде оқушы бойына қалыптастыру
2. Білім беруді ақпараттандырудағы электрондық ресурстар маңызы
2.1 Мектептегі электрондық ресурстар түрлері
2.2 Мектептегі электрондық ресурстарды құру ерекшеліктері
2.3 JOOMLA ортасын мектептегі электрондық ресурстар ортасын құруға
пайдалану
2.4 JOOMLA ортасының ерекшеліктері
2.5 JOOMLA ортасынында мектептің оқу порталын құру
2.6 JOOMLA ортасынында электрондық оқулықты қолдану
Қорытынды
Қосымша
Кіріспе.
Қазіргі заманда жастарға ақпараттық
технологиямен байланысты әлемдік
стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру
өте қажет
Н. Ә. Назарбаев
Қазіргі кездегі жаңа әлемдегі жаңа Қазақстанның білім беру
мекемелеріндегі жеткіншек ұрпақтарды оқыту мен тәрбиелеу олардың бойында
жеке тұлғалық қасиеттерінің жан-жақты қалыптасуымен тығыз байланысты. Бұл
мәселе дүниежүзілік қауымдастықта әлеуметтік-экономикалық, мәдени және
рухани дамудың басты факторы ретінде жариялануда.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет дәуірі,
айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне
мұқият қарайтын дәуір. Жалпы оқытудың мақсаты- оқушыны дамыту. Осы
мақсатқа сәйкес жас және педагогикалық психологиясында, сондай-ақ оқыту
теориясында негізгі орын алған мәселе – дамыта отырып оқытуды зерттейтін
бағыт. Білім беру үрдісін ақпараттандыру және жаңа ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара
тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу –
тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерін ің тиімділігі мен сапасын жоғарлату
бүгінгі күннің басты талабы болып саналады.
XXI ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін
білім беру саласында төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр:
компьютерлік техниканы, интернет, компьютерлік желі, электрондық
және телекоммуникациялық құралдарды, интерактивті құралдарды, электрондық
оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді пайдалану арқылы білім сапасын көтеру.
Егеменді еліміздің тірегі – білімді ұрпақ. ХХІ ғасыр- білімділер
ғасыры болмақ. Жаңа кезеңге бет бұру оңай емес. Қазіргі кезде біздің
қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең,
яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық
коммуникациялық технологиялар педагогтар қызметінің барлық салаларына
кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. Білім берудегі АКТ ұғымы
оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары, қазіргі ақпараттық оқыту
технологиялары, компьютерлік оқыту технологиялары және т.б.,
тіркестермен тығыз байланысты.
Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік,
дағдының көлемі күннен-күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Мектептің білім
беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын
арттыру, білім беру үрдісін интенсификациялау мен модернизациялаудың тиімді
тәсілдерін іздестіру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Бұл жұмыстардың тиімділігі
мен нәтижелілігі бірнеше оқу-әдістемелік, психологиялық-педагогикалық
мәселелердің шешімін ғылыми түрде негіздеуді талап етеді. Оларды бірнеше
бағыттарға бөлуге болады:
- оқу үрдісінде ақпараттың технологияларды іске асырудың жүйелі
ғылыми-әдістемелік жолын анықтау;
- оқушылардың тәжірибелік іс-әрекетінде ақпараттық технологияларды
пайдаланудың әдістемесін жасау;
- мұғалімдердің ақпараттық технологияларды меңгеру және оқу
үрдісінде пайдалану бойынша кәсіби біліктерін жетілдіру;
- оқушыларды білім, білік, дағдыны меңгеру үшін ақпараттық
технологияларды пайдалануға үйрету;
- мектептің материалдық-техникалық базасын нығайту.
Ақпараттық –коммуникациялық технологияны (АКТ) бәсекеге қабілетті
ұлттық білім беру жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік
білімдік ортаға енудегі сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр.
Білім беруді ақпараттандыру, білім салаларының барлық қызметіне ақпараттық
технологияны енгізу және ұлттық модельді қалыптастыру қазақстандық білім
беруді сапалы деңгейге көтерудің алғы шарты.
Ақпараттық –коммуникациялық технология электрондық есептеуіш
техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға,
модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға,
Интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді.
Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын
пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.
Қазіргі таңда оқушы- ақпаратпен қаруланған, жан-жақты дамыған тұлға.
Оның білімдік қабілеттерін дамыту үшін біздер, мұғалімдер жан-жақты
қаруланған болуымыз керек.
Балаға білім бергенде, алыстан жақынға, таныстан жатқа көшіп, жаңа
білімді ескі білімге байлап беру керек-деп Мағжан Жұмабаев айтқандай,
оқыту процесіне жаңа көзқараспен қарау керек.
Сол себептен жаңа технологияларды енгізу арқылы, оқу процесінің
деңгейі көтеріледі, қазіргі заман талабына сай дамыған тұлға тәрбиеленеді.
Жылдан-жылға білім беру ісі ерекше қолға алынып отыр. Мектептерде жаңа
бағдарламалар, технологиялар пайдаланылып жүр
Қазіргі заманда білім беру әлеуметтік құрылымның маңызды элементтерінің
біріне айналды. Дүние жүзінде білімнің әлеуметтік рөлі артты. Адамның
болашағы, оның қазіргі алған білімнің сапасына, көлеміне, ойлау деңгейіне
байланысты. Жас ұрпақтың жаңаша ойлауына, олардың біртұтас дүниетанымының
қалыптасуына, әлемдік сапа деңгейіндегі, білік негіздерден меңгеруіне ықпал
ететін жаңаша білім мазмұнын құру -жалпы білім беру жүйесіндегі өзекті
мәселенің бірі. Жүздеген жылдар бойы қалыптасқан ескі жүйені бұзу үшін
оқытуды жаңаша ұйымдастыру қажет.
Ол мына міндеттерді қамтуы тиіс:
1. Оқушыларды оқу үрдісін басқаруға қатыстыру;
2. Ұжымдық іс- әрекетті ортақ қарым- қатыныс құралы ету;
3. Деңгейіне қарап саралып, ерекшелігіне қарап даралап оқыту.
Міне, осы міндеттерді қамтитын дамыта оқыту жүйесі даму заңдылықтарын
ескере отырып, теориялық ойлауға бағытталған жақын даму аймағында оқытады.
Нақ осы мәселелерді жүзеге асыруға бағытталған оқыту технологияларының
көпшілігі ұжымдық ой қызметі негізінде баланы өз іс- әрекетінің субъектісі
етуге ұмтылдырады, мақсатты оқу іс- әрекеті барысында нақты оқу міндеттерін
шеше отырып даму педагогикалық ықпалдың алдын алатын іс- әрекеттік оқыту
тәсілі арқылы балада ақпараттық және жалпы біліммен қатар амалдар мен
құндылықтар жиынтығын қалыптастырады.
Ол үшін сабақты мұғалім қызықты, тартымды өткізуі керек.
Сабақ- өте күрделі, сан қырлы.Әрбір сабаққа қойылатын басты талап:
- оқушының білімге деген қызығушылығын арттыру;
- сабақтың әдіс-тәсілдерін түрлендіру;
- ақпараттық технологияны тиімді пайдалану, оқушылар сезіміне әсерін
білу;
- балалармен ынтымақтастықта болу;
- сабақтың өмірмен байланысын нығайту;
- мұғалімнің сабақтағы жаңашылдық, шығармашылық әрекеті.
Әр мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа
технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті
тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері
анық. Яғни, жаңа ақпараттық технологиялар - бiлiм беру iсiнде
ақпараттарды даярлап, оны бiлiм алушыға беру процесi. Бұл процестi icкe
асырудағы негiзгi құрал компьютeр және интерактивті тақта болып табылады.
Интерактивті тақта - бiлiм беру iсiндегi бұрын шешiмiн таппай келген
жаңа, тың дидактикалық мүмкіндіктерді шешуге мүмкiндiк беретiн аса маңызды
құрал. Қазіргі уақытта білім беруде интерактивті құралдарды кеңінен
қолданылып жүргені баршамызға аян. Сонымен қатар интерактивті құралдардың
көмегімен мұғалімнің, оқушының шығармашылықпен жұмыс істеуіне жол ашылып
отыр.
Білім берудегі интерактивті технология - мұндағы интерактивті сөзі- inter
(бірлесу), act (әрекет жасау) ұғымын білдіреді, сабақ барысында оқушының
топпен жұмыс жасауға,оқушының сабаққа қатыспауы мүмкін емес, бірін-бір
толықтыратын, сабақ барысында барлық оқушылардың қатысуын ұйымдастыратын
оқыту барысы Енді төмендегі көрсетілген кестеге назар аударсақ интерактивті
тақтаның білім беру процесінде үлкен мүмкіншіліктерге ие екенінін байқауға
болады.
Интерактивті тақта – оқытушыға оқыту үрдісін оңтайландыруға,білім алушының
танымдық белсенділігін дамытып,мазмұнды және көрнекі тапсырмалар құруға,
сабақты құрылымдауға,сабақ барысы мен қарқынын жақсартуға мүмкіндік беретін
жаңа ақпараттық технологиялық құрал екеніне көз жеткіземіз.
Интерактивті құралдарды сабаққа пайдаланғанда дидактикалық
бірнеше мәселелерді шешуге көмектеседі.Атап айтар болсақ:
• Пән бойынша базалық білімді меңгеру ;
• Алған білімді жүйелеу ;
• Өзін - өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру ;
• Жалпы оқуға деген ынтасын арттыру
Қытайдың бір нақыл сөзіне көңіл аударсақ: Маған айтшы – мен ұмытып
қаламын; маған көрсетші – менің есімде қалады; өзіме істетші –мен сонда
түсінемін делінген.
Яғни, оқушылардың көпшілігі естігенінің 5 % және көргенін 20 %
есте сақтайтыны белгілі. Аудио және видеоақпаратты бір
мезгілде қолдану есте сақтауды 40-5 0% дейін арттырады.
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын
мәселелердің бірі - оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық
технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда да елімізде білім
беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құру еніп,
көкейкесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім.
Оқу үрдісінде компьютер оқып-үйрену нысаны ретінде, сонымен бірге
оқыту, тәрбиелеу, дамыту мен оқытудың мазмұнын меңгеруді диагностикалау
құралы ретінде әрекет етеді. Мұның өзі ақпараттық технологияларды
пайдаланудың екі бағыты бар екендігін анықтауға мүмкіндік береді.
Бірінші бағыт тұрғысынан алып қарасақ, ақпараттық технологиялар білім,
білік, дағдыны игеру үшін қажетті ресурс болып табылып, оқушылардың саналы
тәрбие, сапалы білім алуына жағдай жасайды.
Екінші бағыт тұрғысында ақпараттық технологиялар оқу-тәрбие үрдісін
ұйымдастыру тиімділігін арттырудың қуатты құралы болып табылады.
Бүгінгі таңда мектептің білім беру жүйесін ақпараттандыру жағдайында
өзіндік қайшылықтардың да орын алып отырғанын айту қажет. Мәселен,
мектептерде әлі де болса компьютерлердің саны жеткіліксіз, барлық пән
мұғалімдерінің бағдарламашылармен тікелей жұмыс істеу мүмкіншілігі
шектеулі, автоматтандырылған оқыту бағдарламаларының саны аз, оларды
көбейту мәселесі нақты шешімін таппаған, ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы информатикадан басқа пән сабақтары өткізілмейді десе де
болады.
Сондықтан білім беруді жаңа сатыға көтеру үшін тек білім мазмұны мен
оқыту әдістерін ғана емес, ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану
арқылы оқытуды ұйымдастыру формаларын да жетілдіру керек. Мұның өзі мынадай
оқу-тәрбие міндеттерін шешуге көмектеседі:
- оқу үрдісін дербестендіру. Мәселен, компьютер оқытуды нақты бір
авторлық бағдарлама бойынша жүзеге асыруға мүмкіндік береді;
- нақты әрекетке негізделген кері байланысты қамтамасыз етеді.
Мәселен, компьютер арқылы әрбір оқушы өзінің білімін бақылауға, тексеруге
және бағалауға мүмкіндік алады;
- материалды меңгеру жылдамдығын арттыруға болады.
Ғылыми педагогикалық-психологиялық әдебиеттерді және мектеп
тәжірибесін оқып-үйрену мен талдау негізінде ақпараттық технологияларды
мектептің оқу үрдісіне енгізу үшін кешенді ақпараттық білім беру жүйесін
құру қажеттілігі туындады. Бұл жүйенің негізін ақпараттық технологиялар
құрайды. Енді оқытудың ақпараттық технологияларының мәнін ашып көрсетейік.
1. Компьютерлік және ақпараттық сауаттылық. Компьютерлік сауаттылыққа
электронды есептеуіш техникасымен жұмыс істеу білігін жатқызуға болады.
Ақпараттық сауаттылың ақпаратты алудың, қайта жасаудың, жеткізудің,
сақтаудың және пайдаланудың негізгі ережелерін білуді көздейді.
2. Оқу үрдісінде компьютерді пайдалану оқушылардың өзіндік жұмыстарын
ақпараттық-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуге де елеулі өзгерістер
енгізуге мүмкіндік береді, мұндай жаңашыл өзгерісті оқулықтардан бастауға
болады. Мұнда дәстүрлі баспа оқулықтарымен қатар оқу үрдісінде электронды
оқулықтарды пайдалану көзделеді.
Электронды оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі ашық дамитын
әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге электронды оқулық оқу
ақпаратын тасымалдаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты толық
мазмұндалып, әр түрлі қосымшалар, анықтамалық материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға
сілтемелер беріледі.
Электронды оқулықтың жетістіктері мыналар болып табылады:
- шұғыл кері байланысты қамтамасыз етеді;
- дәстүрлі оқулықта көп іздеуді қажет ететін тиісті ақпаратты тез
табуға көмектеседі;
- гипермәтінді түсіндірмелерді бірнеше рет қарап шығу барысында
уақытты анағұрлым үнемдеуге мүмкіндік береді;
- қысқа мәтіндермен қатар көрсетеді, әңгімелейді, жобалайды, т.с.с.
(мультимедиа-технологияның мүмкіндігі мен артықшылығы тура осы жерде
көрінеді);
- әрбір студентке дербестік тұрғыдан қатынас жасауға мүмкіндік беріп,
олардың өз бетінше білім алуын қамтамасыз етеді;
- белгілі бір бөлім бойынша білімді тексеруге мүмкіндік туады.
3. Моделдеу. Моделдеу идеясы оқыту үрдісінде жаңа мүмкіндіктер береді.
Атап айтқанда, оқу үрдісінде компьютерлік моделдеуді қолдану ойға
негізделген болжамдарды тексеруге, сонымен қатар оқушының қоршаған ортамен
байланысын анықтап, адамзат санасын жаңа деңгейге көтеруге ықпал етеді,
компьютерлік графика адамның айтар ойын белгілі бір графикалық жүйеге
келтіріп, адамның шығармашылық болжамын шыңдауға көмектеседі. Бұл моделдеу
әдістемесі оқу бағдарламасының сапасын бағалау жолымен оқушылардың
шығармашылық қасиеттерін және ғылыми зердесін дамытудың құралы болып
табылады.
Компьютер ақпаратпен жұмыс істейді, нысандық жағдайлар жөніндегі
мәліметтер модел ретінде оның сөздік, сандық "сипаттамасы" қаралады.
Сондықтан да ақпараттық моделді күрделі жүйе ақпаратының көзі ретінде
қарауға болады.
4. Компьютерлік оқыту бағдарламалары. Олар интерактивті тәртіппен
компьютер арқылы қандай да болсын пәнді оқып-үйренуді көздейтін
бағдарламалар болып табылады. Бұл бағдарламаларда теориялық материал мен
блоктар болады, олар оқушылардың берілген білім көлемін меңгеруінің сапасын
анықтауға мүмкіндік береді.
Бастауыш мектептерде компьютерлік технологияны қолданудың негізгі
жолдарына баға бере отырып, "Жас балаларға компьютердің қанша қажеті бар?"
деген сұрақты айналып өту еш мүмкін емес.
Осы мәселе бойынша пікірлер алуан түрлі. Бірқатар педагогтер кіші
сыныптардағы компьютер тек балалардың назарын басқаға аударады деп санайды.
Ал екіншілері компьютерді тұрақты пайдалану бара-бара оқушылардың, егер
компьютер қастарында болмаса, екі санды қоса алмайтын, қарапайым мәтінді
оқи алмайтын жағдайға жеткізеді деп негізі бар қауіп білдіреді. Компьютер
мектептегі лингафон кабинеттері немесе сыныптағы теледидар сияқты дүниелер,
сондықтан да білім беру мен оқу үрдісіне айтарлықтай зияны жоқ деген
пікірлер де бар. Компьютерлерді мектептің оқыту мазмұнына енгізуге қарсы
салмақты аргументтің бірі - ақпараттық технологияның екпіндеп дамуы мектеп
бағдарламасының үнемі жаңартылып отырғанына қарамастан, оның созылмалы
аурудай артта қалуына әкеп соқтырады деп санайды.
Мына бір қауіп пен алаңдаушылыққа да назар аударған жөн: тек
компьютермен қарым-қатынаста болған балалар гуманитарлық қызмет түрлеріне
аса қажет сезімталдық пен мейірбандылықты жоғалтып алып, дәлдік пен
қырағылыққа ғана құрылған қарым-қатынасқа бас ұрулары әбден мүмкін.
Біз мектептің ақпараттық ғасырға бейімделуден басқа жолы жоқ, ал
есептегіш техникалармен танысу соның бір ғана бөлігі деушілерге толық
қосыламыз. А.Ершова және басқа авторлардың еңбектерінде көрсетілгеніндей,
информатиканың мынадай: процедура, функция, рекурсия, тармақталу, цикл,
мәліметтер құрылымы деген сияқты негізгі ұғымдарды меңгеруі операциялық деп
аталатын қазіргі ойлау стилін қалыптастыруға ықпал етеді. Осының өзі-ақ оқу
пәні ретінде информатиканы мектепке енгізудің алғышарттарын жасады. Сонымен
қатар, оқытылатындардың жас кезеңі жөніндегі мәселелер де көтерілді.
Ойлау стилі балаларда кіші сыныптарда басталатыны белгілі. Бұл
балалардың ойлау қабілетіне ықпал ететін іргелі бірқатар математикалық
ұғымдарды бастауыш мектепте меңгертумен түсіндіріледі. Базалық сапа ретінде
қарастырылуы тиіс оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруды сөз етсек,
информатиканың негізгі ұғымдарының артықшылығына тағы да көз жеткіземіз.
Информатиканың негізгі ұғымдарын ерте бастан оқытудың қажеттігін мынадан-ақ
көруге болады: білім берудің алғашқы кезеңінде информатиканың әдістерін
меңгерген оқушы мектептің қалған сатыларындағы білім алуда (атап айтқанда,
түрлі пәндердегі сабақтарда) адам қызметінің түрлі салаларында компьютерді
пайдалану дағдысын меңгереді.
С.Пейперт, Ю.Первиннің еңбектеріндегі "информатика курсы" түсінігі
аясында "Информатика" деп аталатын пән жайында емес, мектептің барлық
пәндеріне кіріп кеткен информатика ұғымдары мен тұжырымды құрылымдары, әдіс-
тәсілдері жайында айтылатындығын байқау қиынға соқпайды. Ю.Первин және оның
әріптестерінің жеткіншектерге ерте жастан информатикадан дәріс беру
жөніндегі тұжырымдарын қорыта келіп, мынадай пайымдаулар жасауға болады.
Біріншіден, жалпы білім берудің информатиканы оқытудағы басты мақсаты
ойлаудың операциялық стилін қалыптастыру болса, ол орындалды.
Екіншіден, бастауыш мектепте информатика курсын өткізу көптеген пәндер
бойынша мектептің оқу бағдарламасын айтарлықтаи өзгертуге алып келеді. Бұл
жерде мынаны ұққан жөн: "информатика" мектеп пәндерінің бірде-бірін
алмастыра, мектеп пәндері жалпы жүйесіндегі оқулықтарының бірде-біреуінің
рөлін атқара, мектептегі гуманитарлық және жаратылыстану пәндерінің ара
қатынасын қайта бөліске сала алмайды. Ол тек қана мектепте оқытылатын әрбір
пәнге жаңа, әрі жетілдірілген сипат беріп, мұғалімнің қолына кілт ұстатады.
Осы кілтті дұрыс пайдалана білген мұғалім оқушыларының алдында өз пәнінің
мәнін терең әрі тиімді түрде аша түседі.
Информатиканы ерте жастан оқытудың мүмкіндігі мен мақсаткерлігі
әлемдік эксперимент, зерттеу нәтижелерімен де нақтылана түседі. Осыны
назарға алған В.Буциктің зерттеулерінде ерте жас кезеңіндегі оқушыларға
компьютерлік сауаттың алғашқы элементтерін беріп қана қою жеткіліксіз,
оларға компьютер негізінен бастауыш білім және түбірлі түсініктер, іс-
әрекет әдіс-тәсілдері жөнінде нақты сауат беру жайы айтылады. Атап
айтқанда, В.Буцик кіші мектеп жасындағыларға бастауыш компьютерлік сауат
берудің мынадай әдістемесін ұсынады: бірінші және төртінші сынып аралығында
сызбалық және мәтіндік редакторлардың көмектері арқылы орындалатын
тапсырмаларды біртіндеп күрделендіріп беру, яғни, ақпаратты өңдеу
(компьютер сурет салады, есептейді, жазады); ақпаратты сақтау (компьютер
суретті, сандарды, мәтінді есте ұстайды); ақпаратты беру (адамнан
компьютерге, компьютерден адамға) салаларынан компьютердің мүмкіндіктері
жөнінде түсінік пен сауат қалыптастыру.
Сонымен қатар Е.Смирнов та өзінің тұжырымдамасына мынадай негіздерді
енгізе отырып, әдістемелік жүйе ұсынады.
1. Бастауыш сыныптарда компьютерді қолданудағы басты мақсат
дүниетанымдық және жалпы мәденилік сипатта болуы, баланың тулғасы мен
ойлауын дамытуға бағытталуы тиіс.
2. Оқытудың мазмұны мен әдістемесі оқушылардың теориялық ойлауын
дамытуы қажет. Дәстүрлік әдістеме эмпирикалық ойлауды ғана дамытуға
бағытталған.
3. Оқыту үрдісі өзара байланысты және бірін-бірі толықтыратын
компьютердің екі қызметін: өлшеу аспабы және пәндік әлемге ықпал етуші
пәндік әлемнің белсенді элементі ретінде пәндік және компьютерлік әлем
женіндегі білім қалыптастыруды үйлестіруі қажет.
Е.Смирнов пікірінің В.Буцик пайымынан айырмашылығы мынаны аңдатады:
"информатика" шеңбері аясында барлық пәндерді оқыта отырып, соңында
информатиканы белек курс ретінде бөліп алу қажеттігін дәлелдейді.
Тәжірибелік тұрғыдан Қарағанда, кіші мектеп жасындағыларға түрлі пәндерді
оқытуда компьютерді оқыту құралы ретінде қосалқы көмек үшін қолданудың
мүмкіндіктері қарастырылғаны жөн.
Қазіргі уақытта кіші мектеп жасындағыларды оқыту үшін компьютерді
пайдалану жөнінде бірнеше бағытты айтуға болады:
- информатика элементтерін оқыту;
- нақты пәнді оқытуда әдістемелік жүйені түбегейлі өзгеріске
ұшыратуға соқтырмай, ЭЕМ-сын бесаспап оқу құралы ретінде пайдалану;
- кіші мектеп жасындағыларда компьютерлік сауаттың жекелеме
элементтерін ғана емес, информатиканың бастауыш білімін, іс-әрекетіндегі
әдіс-тәсілдері жөніндегі негізгі түсініктерді қалыптастыру (компьютер құрал
емес, оқытылу арқылы меңгерілетін пән).
1.1 Білім беру жүйесіндегі ақпарат және оның оқушылардың белсенділігін
арттырудағы ролі
Бүгінгі күнгі қоғам талаптарына байланысты демократиялық құндылықтарға
көшуге қарай, Ресейде, Қазақстанда және т.б. ТМД елдерінде білім
жүйесінің жаңа парадигмасына нақты бет алу байқалады: елдер білім саласында
тұлғалық-бағдарлы оқытуға және ізгілендіруге көшуде және бұнда шешуші роль
ақпараттандыруға берілген. Осыған орай, ақпараттандыру қазіргі білім
жүйесінің басты бағытттарының бірі болып қарастырылуда және біліми салада
ақпараттық технологияларды кеңінен қолдану түрлі дидактикалық және
педагогикалық міндеттерді шешу жолында зор құрал болып отыр. Қазіргі
ақпараттық әдебиеттерде ақпараттандыру білім жүйесін әдіснамалық және
практикалық талдауларды, сондай-ақ оқытудың және тәрбиенің психологиялық-
педагогикалық міндеттерін шешуге бағытталған қазіргі ақпараттық
технологияларды тиімді қолдануды қамтамасыз ететін үрдіс есебінде
қарастырылады.
Ақпараттандыру – бұл оқыту мен тәрбиенің психологиялық-педагогикалық
міндеттерін жүзеге асыруда білім беру жүйесінде қазіргі ақпараттық
технологияларды (ҚАТ) қолданудың теориясы және практикасымен қамтамасыз
ету.
Білімді ақпараттандыру – біліми жүйелерді реформалаудың барлық
негізгі бағыттарын қамтитын маңызды механизмі болып табылуда. Оның басты
міндеттері ақпараттық технологияның келесі артықшылықтарын тиімді қолдану
болып отыр:
- әрбір индивидке өз бетімен білім алу, өзіндік даму траекториясын
қамтамасыз ететін ашық білім жүйесін құру мүмкіндігі;
- таным қызметін жүйелі ойлауға нақты бағыттау арқылы оны
ұйымдастыру қызметімен бірге түбірімен өзгерту;
- білімнің ақпараттық-әдістемелік қамтамасыздандырылуы нәтижесінде
басқарудың тиімді жүйесін жасау;
- оқу үрдісі барысында үйренушілердің танымдық әрекеттерін тиімді
ұйымдастыру;
- ақпараттық технологиялардың өзіне тән қасиеттерін қолдану, оның
ішінде маңыздылары: оқу үрдісінің барлық буындарында (қажеттілік-ынта-шарт-
құрал-әрекет-операция) жиынтығында әрекеттік тұрғыдан қарауды қолдайтын
тану үрдісін ұйымдастыру мүмкіндігі;
- автоматтандырылған оқу бағдарламаларының бағдарламалау
(программалау), серпінді бейімделуі арқылы оның тұтастығы сақтай отырып оқу
үрдісін дербестендіру, мүлдем жаңа танымдық құралдарды қолдану және
ұйымдастыру мүмкіндігі.
Қазіргі компьютерлік технологиялардың ерекше белгілері оның
жүзеге асатын өзіне тән ортасы және онымен байланысты компоненттері болып
табылады, олар:
- техникалық (қолданылатын техника түрі);
- бағдарламалық-технологиялық (жүзеге асатын оқыту технологияларын
қолданудың программалық құралдары);
- әдістемелік-ұйымдастырушылық (оқушылар мен мұғалімдерге нұсқау,
оқу үрдісін ұйымдастыру);
- пәннің білімдік саласы.
Қай елде болмасын қазіргі ақпараттық технологиялар қолдану мен
дамыту деңгейі, материалдық базасының дамуымен қатар, ең алдымен, қоғамның
интеллектуальдық деңгейімен, жаңа білімді жинақтау, меңгеру және қолдана
білу қабілетімен анықталады. Барлығы сайып келгенде, елдің білім жүйесінің
даму деңгейімен және білімді ақпараттандыру проблемасымен байланысты.
Осыған орай, білім беруді ақпараттандыру – экономиканың, ғылымның және
мәдениеттің жедел дамуын анықтайтын түйінді шарты болып табылады.
Біздің зерттеуімізде қарастырылатын бастауыш мектеп кезеңінің маңызы
мен қызметі - оның үздіксіз білім беру жүйесіндегі басқа буындармен
сабақтастықта болуы. Сондықтан білім берудің басты міндеттері:
- оқушының өзін қоршаған, өзі өмір сүретін жаңа әлеуметтік ортаға
үйренуі, онда жаңа әлеуметтік мәртебе - оқушы мәртебесінің қалыптасуы;
- оқу, ойын, еңбек, қарым-қатынас, т.б. әрекет түрлерін қажетті
деңгейде меңгеруі;
- айналадағы дүниемен дара тұлғалық қатынасының қалыптасып,
эстетикалық, этикалық, адамгершілік негіздерін меңгеруін қамтамасыз ету.
Бастауыш сатыдағы білім мазмұнын жаңарту біліми кеңістікті оқушыға
жеке тұлғалық тұрғыдан ұйымдастыруды қамтамасыз ететін деңгейдегі
өзгертумен қатар, оқу пәндерінің кіріктірілуінің басымдылығына берілетін
білім мазмұнының да өзгерісін қажет етеді.
Жалпы орта білім беретін мектептерді жаңарту құжаттарындағы басты
мақсат - бұл баланың оқытудың бірінші кезеңінен бастап қоршаған адамдармен,
тұтас әлеммен, өз-өзімен қарым-қатынаста субъект ретінде дамуы. Бұл
мақсаттың практика жүзінде жүзеге асуы біліми үрдісті ұйымдастырудың
әдістері мен формаларын өзгертуді, әрекеттік тұрғыдағы және тұлғалық-
бағдарланған оқытудың жүзеге асуын, ақпараттық технологияларды кеңінен
қолдануды және соған сәйкесті негізделген педагогикалық технологияның,
онымен жұмыс істеуге қажетті мұғалімдердің дайындығын талап етеді.
И.С.Якиманскаяның ұсынған тұлғалық-бағдарлы оқыту ұғымын
А.А.Леонтьев үш негізгі тезисте қарастырады: мектеп бәріне бірдей мектеп,
мектеп әрбір адам үшін мектеп, мектепте болған кез оқушыға жағымды да
жайлы болу керек. Автордың тұжырымдауынша, басты міндет - оқушыны,
оның ойлауын дамыту ғана емес, ең алдымен, тұлға ретінде тұтастық дамуын
және келесі дамуға, яғни мектеп қабырғасынан тыс дамуға дайындау. Сонымен
қатар бұндай мектепте оқыту бастапқыдан-ақ дамытушы мазмұнда болуы тиіс. Ал
бұл әрбір оқушының өзін, жеке қабілеттерін, ынталарын, әлеуметтік
бағдарларын, өз тұлғалық бағыттылықтарын толықтай жүзеге асыруы үшін
жағдай жасау қажеттігін дәлелдей түседі.
Бүгінгі білім беруді жаңарту жағдайындағы орын алып отырған басты
бағыттарды ескере отырып, білім берудің өзіне тән сипатын былайша
көрсетуге болады (сурет 1 )
Сурет 1 – Білім беруді жаңарту жағдайындағы білім берудің өзіне тән сипаты
Біздің зерттеуіміздің басты әдіснамалық негізі болып тұлғалық-
бағдарлы оқыту тұжырымдамасы, біліми үрдістің барлық компоненттерін
ізгілендіру идеясы болып табылады.
Білімді ізгілендіруді шешу проблемасы оқушылардың белсенді шығармашылық
мүмкіндіктерін, оның интеллектуальдық және адамгершілік бостандығын
дамытуға көмектесетін жағдай жасақтаумен байланысты. Ал бұл өзгерістер
мәдениеттану, аксиологиялық, тұлғалық-әрекеттік, полисубъектілік
(диалогтік) және жеке шығармашылық тұрғысынан қарастыру негізінде жүзеге
асады.
Мәдениеттану тұрғысындағы бағыт білімнің тұлғалық-бағдарлы
парадигмасы негізінде дамиды және біліми үрдіс оқушының қоршаған әлем мен
ақпараттық іс-әрекетте толық мәнді тіршілігін қамтамасыз ететін мәдениетті
оқушы тұлғасының қалыптасуына, оқушыны жалпы және ақпараттық мәдениетті
таратушы ретінде қалыптастырумен сипатталады.
Аксиологиялық тұрғыдан қарастыру білімді оқушының қоршаған әлемге,
өз әрекетіне, адам ретіндегі өзіне деген көзқарасын анықтайтын жалпы адами
құндылықтар жүйесін қалыптастыруға бағыттайды. Адамның құндылық қатынасы
оның психологиялық жағдайын, қанағаттанғандығын және өмірінің толықтығын,
оның мәнін анықтаса, ал құндылық жүйесі тәртібі мен әрекетін, ынталық
қажеттілік саласын, бағыттылығын, оларды өз әрекетінде басшылыққа алу
дайындығымен анықталады.
Тұлғалық-әрекеттік тұрғыдан қарастыру білім мақсатына сәйкес
қажетті білім, білік және дағды жүйесін меңгертуден оқушының жеке тұлғалық
әлеуетін дамытуға бағыттайды. Тұлғалық-әрекеттік бағыт оқушының оқу
үрдісінде, кәсібінде өз өмірлік әрекеті мен жеке мүддесін жүзеге асыратын
белсенді субъект ретінде қалыптасуымен сипатталады. Сондықтан да біздіңше,
тұлғалық-әрекеттік тұрғыдан бастауыш сынып оқушыларының ақпараттық
сауаттылықтарын қалыптастырудың негізгі шарты болып табылатындар: - өз
әрекетінің ынтасын, мақсатын, құралдары мен жағдайларын өз бетімен
анықтауға және сезінуге жағдай жасайтын оқу-тәрбие үрдісінде оқушының
субъектілік ұстанымын қамтамасыз ету;
- олардың тұтас субъектілік тәжірибесінің өзектенуі мен түрленуін талап
ететін оқу проблемаларының оқушылардың өмірлік маңызды проблемаларына
ауысуы;
- оқушыларға тапсырмалар мен оларды орындау тәсілдерін, формаларын
таңдауға мүмкіндік беру;
- қабілетті балаларға мүмкіндік деңгейлердегі тапсырмалар бойынша жұмыс
ұйымдастыру;
- жоба әдісі негізінде оқушыларды зерттеу жұмыстарына баулу;
- мұғалім мен оқушының арасындағы ашық қарым-қатынас, сенімділік, диалог
негізінде оқушылардың шығармашылық әлеуетінің өзіндік ашылуы мен өзін-өзі
жүзеге асыруға жағдай жасау.
Жеке шығармашылық тұрғыдан жүзеге асыру оқушылардың өзін-өзі
дамыту мен тұлғалық даму механизмін іске қоса отырып, ақпараттық сауаттылық
қалыптастыру үрдісінде оның ынтасын және серпінділігін есепке алуды
болжайды. Бұл бағыт оқу үрдісін ұйымдастыруда әрбір оқушының жеке
ерекшеліктері мен танымдық мүмкіндіктерін анықтауды, осыған сәйкес оқыту
әдістері мен формаларын таңдап, оларды оқушылармен педагогикалық өзара
әрекет үрдісінде ескеруді талап етеді. Екінші жағынан, жеке тұлғалық
бағыт оқушының ерекшелігін, жеке тұлғалық бірегейлігін, тұтас психикасының
қайталанбайтын өзіндігін қабылдауға бағыттайды. Бұл аспектіде түсінілетін
жеке тұрғыдағы бағыт педагогикалық үрдістің оқушылардың тұлғалық дамуына
жеке тұлға ретінде бағытталуын: өзінің Мендігінің, өз мақсаттары
құндылығын, мәнділігін сезініп, олардың көрініс табуына жағдай жасау;
өзінің жеке тұлғасына сәйкес оқу және кәсіби іс-әрекеттерді таңдау және
т.б.
Теориялық-әдіснамалық тұрғыдағы бағыттар практикалық педагогикалық
үрдісті жобалаудың және оны жүзеге асырудың негізі болып табылады.
Теориялық мағлұматтарды практикамен байланыстыратын өзіндік көпір - бұл
оқыту қағидалары. Олар оқу үрдісінде мектептің алдында тұрған оқу
мақсаттары мен міндеттеріне жетуді, мұғалімге қандай нормативті ережелерді
басшылыққа алу қажеттігін анықтайды.
Оқытудың ақпараттық технологияларына қатысты әдебиеттерде ақпараттық
технология ұғымына мәндес оқытудың жаңа ақпараттық технологиялар
(ОЖАТ), оқытудың қазіргі ақпараттық технологиясы (ОҚАТ), компьютерлік
оқыту технологиясы, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар,
электронды-коммуникативті жүйелер, құралдар және оқыту технологиясы
(ЭКЖҚОТ) және т.б. терминдік сөз тіркестері кездеседі. Алайда бұл аталған
терминдер күні бүгінге дейін педагогикалық әдебиеттерде және практикада
толық ашылып, нақты анықталған жоқ. Бірақта олар мазмұндық жағынан
Н.Александров, В.Н.Апатова, Н.М.Бойко, В.Гузеев, А.А.Кузнецов,
В.А.Латышев, Д.Ш.Матрос, В.М.Монахов, В.В.Попов, Т.А.Сергеева,
А.В.Соловьев, Е.К.Хеннер сияқты белгілі ғалымдардың еңбектерінде
талданған.
Кейбір ғалымдар шатастыруларды болдырмас үшін тек оқытудың ақпараттық
технологиясы (ОАТ) сөзтіркесін ғана қолдануды ұсынады. Бұнда ол оқытуда
компьютерлерді және аудиовизуальды құралдарды, дидактикалық материалдарды
жаңа педагогикалық тиімділікті меңгеруге бағыттап (оқыту мерзімін қысқарту;
оқу-тәрбие үрдісін жеделдете отырып, жеке тұлғаға бағыттау; оқу-танымдық
іс-әрекетті белсендіру; оқушылардың интеллектуальдық қабілеттерін дамыту
және пәнді терең түсінулеріне қол жеткізу) қолдану есебінде
қарастырылады.
Біздің пікірімізше, бүгінгі ғылым мен техниканың жетістіктері,
қоғамды жаппай ақпараттандыру бізге XX ғасырдың 50-60-шы жылдарында
қолданылған ақпараттық технология терминін бүгінгі XXI ғасырда, яғни
ақпараттандыру мен коммуникация ғасырында бірдей деңгейде қарастыруға жол
бермейді. Сондықтан да біздіңше, қазіргі ақпараттық қоғамның ғылым мен
техника саласындағы соңғы жетістіктерін негізге алатын және олардың
жаңарып, жетілдіріліп отырылуын ескеретін оқытудың қазіргі ақпараттық
технологиясы (ОҚАТ) терминін қолдану тиімді.
Оқытудың қазіргі ақпараттық технологиясы (ОҚАТ) - жаңа педагогикалық
нәтижеге жету мақсатында компьютерлерді ақпараттық технологияның құрамдас
бөлігі ретінде оқытуда қазіргі ақпараттық және коммуникациялық
технологияларды қолдану.
Бастауыш мектепті ақпараттандыру деп бастауыш мектеп оқушыларын
оқыту, тәрбиелеу, дамыту және олардың ақпараттық сауаттылықтарын
қалыптастыру, сонымен қатар біліми үрдісті басқару мен мұғалімнің кәсіби
іс-әрекетін қамтамасыз ету құралы есебінде оқу үрдісінде ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды қолдануды түсінеміз.
Білім беруді ақпараттандыруды дәстүрлі әдістемеден ерекшелейтін
басты белгі – бұл білім мазмұнына, оқытудың құралдарына, әдістеріне және
формаларына, оқыту мақсатындағы электронды өнімдерді жасақтауға, қазіргі
үйретуші және үйренушілер іс-әрекетіне деген басқаша амал-әрекетті талап
етеді. Сонымен қатар міндетті шарт болып педагогтың оқытудың қазіргі
ақпараттық технологиялар (ОҚАТ) саласынан белгілі деңгейде білімдер мен
іскерліктерді және ақпараттық мәдениеттіліктерді (медиамәдениеттілікті)
меңгеруі болып табылады. Сол себепті де бүгінгі күні ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды пайдалану ұлттық білім жүйесінің
бәсекелестік қабілеттерін дамыту мен оны әлемдік білім ортасына кіріктіру
үшін шешуші мәнге ие.
Қазіргі ақпараттық технологияларды бастауыш әдістемесінде қолдану және
соған сәйкесті информатиканың бастапқы курсын оқытуға қатысты зерттеулерге
талдау жасау, бізге оны зерттеген авторлар мен зерттеу жұмысының негізгі
бағыты, яғни зерттелу деңгейі туралы келесі мазмұнда көрсетуге мүмкіндік
берді ( сурет 2 ).
Сурет 2 – Қазіргі ақпараттық технологияларды бастауыш мектепте қолдану
проблемасының зерттелу деңгейі
Білім беруді ақпараттандыру дамуының жаңа кезеңінің ерекшелігі-бұл
проблеманың инструментальдық емес, мазмұндық аспектілерінің басымдылығында
және олардың шешілуінен білім сапалығы, оның әлеуметтік мәнділігінің орны
анықталады.
Психологтардың зерттеулеріне сүйенсек, ойлау стилі бастауыш сыныптан-
ақ оқушыларда жете қалыптаса бастайды. Осыған сәйкес бастауыш мектеп
бағдарламасында оқушылардың ойлауын дамытуға ықпал ететін іргелі
математикалық ұғымдардың орын алуын түсіндіре аламыз. Оқушылардың ғылыми
дүниетанымын қалыптастыруда базалық негіз болатын информатиканың негізгі
ұғымдарының бастауышта орын алуын да осы себеппен байланыстыра аламыз.
Информатиканың негізгі ұғымдарын оқытуды ерте бастау қажеттілігін сонымен
бірге оқушылар оқу кезеңінің бастапқы сатысында информатиканың әдістерін
меңгере отырып, мектептегі кейінгі оқу сатыларында қазіргі ақпараттық
технологияларды адамзат іс-әрекетінің түрлі салаларында қолдана білудің
қажетті дағдыларын игеріп үлгеруге мүмкіндік
берумен түсіндіре аламыз.
ОҚАТ қолдануға негізделген қазіргі біліми парадигма өз бетімен дамып,
өз-өзін тежей алатын шығармашыл, жан- жақты біліммен, мәнді қызығушылықпен
және стандартты емес жағдаяттарда жауапты шешім қабылдай алатын үздіксіз
дамыған ақпараттық қоғамда өз орнын таба білетін жеке тұлға түріндегі
нәтижеге бағдарланғандығында. Сол себепі де ОҚАТ негізделген оқу үрдісін
бастауыш сыныптан бастап қолдану өз нәтижесін беретіні сөзсіз. Бұған қоса
бүгінгі күнгі практикаға және өз тәжірибемізге сүйене отырып, бүгінгі білім
беруді жаңарту жағдайында бастауыш сынып оқушыларына берер басты
тиімділігін келесі сұлбадан көре аламыз (сурет 3).
Сурет 3 - Бастауыш мектепте қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану
тиімділігі
1.2 Білім беруді ақпараттандыру мәселелері
Ақпараттандыру блогын іске асырудың негізгі бағыттары:
АКТ-ны оқу процесіне енгізу жөніндегі нормативтік құқықтық базаны
жетілдіру;
компьютер техникасымен қамтамасыз етілудің әлемдік көрсеткіштеріне қол
жеткізу үшін орта білім беру ұйымдарын одан әрі компьютерлендіру;
орта білім беру ұйымдарын Интернет желісіне қосу;
білім берудің барлық деңгейлерінде қашықтықтан оқыту технологияларын
әзірлеу және енгізу;
өңірлерде білім беру ақпараттық ресурстар орталықтарын және министрліктің
білім беру порталын құру;
орта білім беру ұйымдарын білім беру бағдарламаларына сәйкес электрондық
оқулық басылымдарымен қамтамасыз ету;
мемлекеттік органдардың бірыңғай көлік ортасы негізінде порталды және
өңірлердің ресурстар орталықтарын біріктіру;
білім беру ұйымдарының мониторинг, талдау және басқару ақпараттық жүйесін
енгізу.
Аталған бағыттарды іске асыру оқу процесіне ақпараттық коммуникациялық
технологияларды енгізу және білім беру жай-күйінің мониторингі мен оны
талдаудың дәйекті деректері негізінде басқарушылық шешімдер қабылдау
есебінен білім беру сапасының деңгейін арттыруды қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың Мемлекеттiк
бағдарламаларының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi ретiнде мамандардың осы сала
бойынша бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау қарастырылған.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу-тәрбие процесiне пайдалану
оның келесi педагогикалық мүмкiндiктердi жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi:
оқушының дайындық деңгейiн, ынтасын және қабылдау жылдамдығын ескеру арқылы
жаңа материалды меңгертуге байланысты оқытуды ұйымдастыру және оқыту
процесiне жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн пайдалану;
оқытудың жаңа әдiстерi мен формаларын (проблемалық, ұйымдастырушылық - iс-
әрекеттiк компьютерлiк ойындар және т.б.);
проблемалық, зерттеу, аналитикалық және модельдеу әдiстерiн қолдану арқылы
классикалық әдiстердi жетiлдiру;
жаңа ақпараттық технология құралдарын (жаңа типтi компьютерлер,
телекоммуникация, виртуалды орта және мультимедиа-технология) пайдалану
арқылы оқу процесiнiң материалдық-техникалық базасын жетiлдiру.
Мамандардың бiлiктiлiгiн көтеру мiндеттерiн шешуде оқу процесiнде
ақпараттық және коммуникациялық технологияларды пайдаланудың келесi
мүмкiндiктерi ұсынылады:
- ақпараттық мәдениет элементтерiн қалыптастыруда бiлiм мекемелерiнiң
мамандарының қажеттiлiгiн қанағаттандыру: информатика, ақпараттық және
желiлiк технологиялар саласы бойынша жаңа бiлiмдер алу;
- информатика мұғалiмдерiнiң бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау;
- бiлiм беру жүйесiн басқару мамандарын және пән мұғалiмдерiн жаңа
ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн пайдалана бiлуге үйрету;
- информатика пәнiн оқытудың көкейкестi мәселелерi бойынша информатика
мұғалiмдерi үшiн білім жетілдіру курстарын ұйымдастыру және оны өткiзу;
- қашықтықтан оқыту формаларына мұғалiмдердiң қызметiн бағыттау;
- облыстағы бiлiм беру мекемелерiн ақпараттандырудың ғылыми-
әдiстемелiк бағыт бойынша жетекшiлiк ету;
- облыстың бiртұтас бiлiмдiк желiсiнiң ақпараттық ресурстарын
қалыптастыру;
- оқу процесi мен ғылыми-әдiстемелiк жұмыстарға жаңа ақпараттық
технологияны қолдану негiзiнде олардың озық тәжiрибелерiн тарату.
Педагог мамандарды ақпараттық-коммуникациялық технология негiзiнде
дайындауда келесi қағидалар негiзге алынған:
- вариативтiлiк — әрбiр бiлiм беру қызметкерлерiнiң жасақтаған
материалдарына сәйкес бiлiктiлiктi көтеру жүйесiн бағыттайды;
- болашаққа негiзделген — күтiлетiн нәтиженi анықтайтын
кезеңдiк бағдарламалардың бағытын орнықтырады және жеке тұлғаға
бағытталған курстың жалпылама мақсатын анықтайды;
- рефлексивтi-креативтi — жаңа ақпараттық технологияларды
меңгерту бiлiмдерiн ұйымдастыруда курстың бағыты даралық-
шығармашылық негiзге бағытталуы қажет;
- эргономикалық — нақты мәселелердi үйренуге қажеттi уақыт
мөлшерi талап етiледi;
- iзгiлiктiлiк — бейiмделген оқыту жүйесiн құруды талап етедi,
бiлiктiлiктi көтеру жүйесiнiң құрылымы мен нақтылы нәтижесiн
анықтау;
- тәжiрибеге бағытталған — оқыту көздерiнiң бiрi ретiнде
оқытушылардың тәжiрибесi қолдану идеясы жүзеге асырылады және
нақты iс-әрекеттер бойынша тыңдаушылардың танымдық
процестерiнiң өзара байланыстылығы мен олардың жеке тұлға
ретiнде қалыптасу деңгейi анықталады;
- жекелеген кеңес беру - тыңдаушыларға кеңес беру ұсынылады.
Ол мына бағытта жүргiзiледi: әрбiр тыңдаушының өзiндiк
ерекшелiгiн ескере отырып қойылған нәтижелерге жетуге
байланысты игерiлетiн мәселелердiң мазмұны мен оған
қолданылатын тиiмдi әдiс-тәсiлдер.
Оқу процесінде пайдаланылатын мультимедиялық үйретуші бағдарламалардың,
тексеру бағдарламаларының, электрондық оқулықтардың өскелең өмір
талаптарына сай дайындалып, компьютерді окыту кұралы ретінде пайдалана
алатындай деңгейде болуы керек. Бұл мәселе өз алдына үлкен ғылыми
ізденістерді талап ететін мәселе, сондықтан осы мәселе жөніндегі зерттеулер
одан әрі жалғасуда.
Қазіргі кезде маманның кәсіби құзырлылығының жоғары оқу орны кезеңінде
қалыптасуын зерттеуге қызығушылық артып отыр.
Оқыту технологиясы ЮНЕСКО құжаттарында білім беру формаларын
оңтайландыру деп белгіленеді де, білімді меңгеру мен оқытудың толық үрдісін
анықтау және қолданудың жүйелік әдісі ретінде қарастырылады.
Бұл түсінікті білім беру тұжырымдамаларын, білім беру мақсатын,
әдістемесін, мұғалімді, оқушыны, оқу ғимаратын, оқулықтар мен оқу-
әдістемелік құралдарды, бағдарламаларды, оқытудың техникалық орталарын,
қаржыландыруды қамтитын жүйе ретінде кеңінен қарастыру қажет.
Оқыту технологиясы:
- жоғары білім берудегі білімнің, ғылыми жетістіктердің, техниканың
белгілі бір аймағында қойылған мақсатқа жету бағытында ұйымдастырылған,
жоспарлы күйде тұрақты жүзеге асырылатын білімді, біліктілік және
дағдыларды меңгеру үдерісін;
- оқыту, өздігінен білім алу және өзін-өзі бақылау үдерістерін керек
етіп, соларды жүзеге асыратын шарттарды қалыптастыруды қамтамасыз ететін
әдістер, тәсілдер, құралдар жиынтығы және т.б. шараларды жүзеге асырады.
Демек, оқыту технологиясы – бұл оқу ақпаратын бейнелеу мен өзгертудің,
өңдеу мен ұсынудың орталары мен әдістерінің жиыны болса, екінші жағынан –
оқыту үрдісіндегі техникалық немесе ақпараттық орталарды пайдаланатын
оқытушы мен оқушылардың өзара әрекеттерінің тәсілдері туралы ғылым.
Студенттердің оқу үдерісі барысында игеруге тиісті білім, білік,
дағдыларын қалыптастыруды іске асыруды қамтамасыз ететін, оларды тәрбиелеу
мен дамытуға бағытталған оқытушының іс-әрекет түрлерін оқыту түрлері
ретінде атауға болады (Кесте 2)
Оқу үдерісіндегі оқыту мен студенттің білікті маман ретінде
қалыптасуына қажетті білім, білік, дағдыларды қалыптастыруды негізгі бағдар
ететін оқытушы мен студенттің өзара байланысты іс-әрекет түрлері оқыту
әдістері арқылы жүзеге асады.
Оқу үдерісін оңтайлы ұйымдастыруға бағытталып, арнайы құрастырылған
немесе жасалған материалдық объектілер оқытудың құралдарын анықтайды.
Жоғарыда айтылған ойлардың нәтижесінде біз оқыту технологиясының
анықтамасын келесі негізде ұсынамыз. Оқыту технологиясы дегеніміз – алдын-
ала оқу бағдарламаларында қарастырылған, оқытудың формаларының, әдістері
мен орталарының жүйесін бейнелейтін, қойылған мақсатқа мүмкіндігінше
ықпалды жетуді қамтамасыз ететін, оқыту мазмұнын іске асыру тәсілі.
Кесте 2 - Жоғары оқу орнындағы сабақ түрлері
Оқыту түрлері Бақылау түрлері
Теориялық Практикалық Дәстүрлі Жаңаша
дайындыққа дайындыққа
бағытталған бағытталған
лекция Практикалық бақылау жұмысы тестілеу
семинар сабақ дербес әңгімелесу рейтинг
лабораториялық курстық жұмыстарколлоквиум мамандық бойынша
жұмыс дипломдық сынақ кешенді емтихан
экскурсия жұмыстар семестрлік және
аудиториялық практиканың ауыстыру
өзіндік жұмыс барлық түрлері емтихандары
аудиториядан тыс іскерлік ойындаркурстық жұмыстарды
өзіндік жұмыс қорғау
конференция мемлекеттік
кеңес алу емтихандар
дипломдық жұмысты
қорғау
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар - компьютерлік техника
негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және тасымалдау істерін қамтамасыз
ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен техникалық құралдар
жиыны. Жоғары білім беруде ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың жиі
кездесетін осы анықтамасын біз де қолданамыз. Ақпараттық-коммуникациялық
технологиялар қазіргі оқыту технологиясын интерактивті бағдарламалық-
әдістемелік сүйемелдеумен қамтамасыз ететін компьютерлік техника,
телекоммуникациялық байланыс кұралдары, инструменталдық бағдарламалық
құралдар жиыны. Оқыту үдерісіндегі заманауи ақпараттық-коммуникациялық
технологиялардың негізгі міндеттері ( танымдық әрекеттерді басқару үдерісі
мен заманауи ақпараттық білім қорларына қол жеткізудің интерактивті ортасын
жасау ісі болып табылады.
Жоғары білім берудің ақпараттық ортасы, олардың ара қатынастары
төмендегіше анықталады:
- жоғары білім берудің ақпараттық ортасы;
- жоғары білім берудегі ақпараттық- пәндік орта;
- ғылыми-кәсіби білім беру ортасы;
- жоғары білім берудегі біріктірілген ақпараттық білім беру ортасы;
- жоғары білім берудегі ақпараттық оқыту сайты;
- жоғары білім берудегі біртұтас ақпараттық білім беру кеңістігі .
Информатика мамандығы студенттерінің кәсіби құзырлылықтарын
қалыптастырудағы ақпараттық-коммуникациялық технологиялар бағдарламалық-
әдістемелік құралдар жиынын бере алатын, сапалы педагогикалық білім алудың
материалдық және рухани жағдайларын жасай алатын көпсатылы, толыққанды,
әлеуметтік-педагогикалық-психология лық орта.
Ақпарат дегеніміз ( тұтынушыға бұрын белгісіз болған және оның
зерттелетін объект (үдеріс, құбылыс) туралы түсінігін толықтыратын
фактілерден тұратын мәліметтер жиынтығы.
Басқаша айтқанда, ақпарат - тұтынушының мәлімет алмағанға дейінгі
анықталмағандық туғызатын әсерін белгілі бір деңгейде шешетін құрал, объект
туралы оның түсінігін кеңейтетін мәлімет.
Ақпараттық үдерістер - ақпаратты жинау, жіберу, жинақтау, сақтау,
өңдеу, іздеу, беру және пайдаланушыға жеткізу үдерістері. Информатика
ғылымы, ақпараттық үдерістерді мақсатты түрде зерттеу нәтижесінде пайда
болды. Информатика — ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және жеткізу
тәсілдерін, әдістерін және құралдарын зерттейтін ғылым.
Қазіргі заманғы ғылымда “ақпараттық технологиялар” терминінің
анықтамасы өте көп. Аталған термин “ақпарат” және “технология”
түсініктерімен байланысты. “Ақпарат” және “технология” категорияларының
анықтамаларын жалпы ғылымдық және нақты ғылымдық білімдер тұрғысынан
қарастырамыз.
“Технология” сөзі (грек тілінде “техне” - өнер, ғылым, + “логос” –
түсінік, оқып үйрену) “өндірістік үрдістерді жүргізу орталары мен тәсілдері
туралы білімдердің жиынын” білдіреді. Оқу-тәрбие үрдісін жүргізудің
орталары мен тәсілдері туралы білімдер жиынын “оқу үрдісінің технологиясы”
деп атауға болады.
"Ақпарат" ("информация") термині “informatio”деген латын сөзінен
шыққан, бұл сөз - мазмұндау, түсіндіру деген мағынаны білдіреді. Тұрмыста,
күнделікті өмірде ақпарат ұғымын, адамдардың бір-біріне ауызша, жазбаша
немесе басқа да бір әдістермен берілетін мәліметтері ретінде түсінуге
болады. Ғылыми және ресми еңбектерде бұл терминнің әрқандай анықтамалары
кездеседі.
Ақпарат - қызығушылық тудыратын, тіркеуді және өңдеуді қажет ететін
фактілер, құбылыстар, оқиғалар жиынтығы. Ақпараттың көзі және қабылдаушысы
болады. Олардың әрқайсысы ретінде - ғылым мен техника, қоғам мен табиғат
объектілері, адамдар мен жануарлар бола алады. Осылардың өзара әрекеттесу
нәтижесінде ақпарат пайда болады. Кибернетиканың "ақпарат теориясы" деген
саласында "ақпарат" терминінің анықтамасы төмендегіше беріледі. Ақпарат
дегеніміз тұтынушыға бұрын белгісіз болған және оның зерттелетін объект
(үдеріс, құбылыс) туралы түсінігін толықтыратын фактілерден тұратын
мәліметтер жиынтығы. Басқаша айтканда, ақпарат — тұтынушының мәлімет
алмағанға дейінгі анықталмағандық туғызатын әсерін белгілі бір деңгейде
шешетін құрал, объект туралы оның түсінігін кеңейтетін мәлімет.
Қазақстан Республикасындағы жоғары білімді реформалау жүйесінің жүзеге
асырылуы республикамыздың тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасу жағдайында
үлкен қоғамдық маңызға ие болып отыр. Білім беру тәжірибесінде қалыптасқан
жағдайларға жасалған талдаулар жоғары білім беру жүйесін ақпараттық мәдени
құндылықтардың бірлігінде қарастыра отырып, ақпараттық қоғамдағы әлеуметтік
экономикалық өзгерістерге сай қайта қарау қажет деген қорытындыға әкелді.
Қазіргі кезде отандық және шетелдік ғалымдардың зерттеу жұмыстарының
нәтижесінде студенттерді ақпараттық-коммуникациялық пайдалануға дайындаудың
мақсаттары мен оқыту жолдары анықталған. АҚШ-тағы университеттердің бірінде
осы саланы зерттеушілердің бір тобы компьютерлік сауаттылықты жетілдіріп,
оқытудың 7 негізгі кезеңдерін ерекшелеп көрсетті. Олардың пікірінше
педагогикалық мамандықтар студенттері:
1. ЭЕМ-нің негізгі құрылымдарын білуі және олардың жұмысымен таныс болуы
тиіс. Оқу программалық құрамдарды қолдана алуы, қолданбалы жүйелі
программаларды пайдалануы, ЭЕМ-нің әртүрлі енгізу, шығару құрылғыларын
білуі, программалар мен мәліметтердің баламалы көшірмелерін жасай алуы,
дискілерді және ЭЕМ-нің көмекші құрылғыларын орната алуы тиіс;
2. ЭЕМ-нің көмегімен оқыту бағдарламаларын жасай білуі тиіс. Өйткені тек
оқыту бағдарламаларын ғана игеру ЭЕМ қамтамасыз ететін педагогикалық
мүмкіндіктер деңгейлерін қамтамасыз етпейді. Өзінің білімін кәсіби
жетілдіру үшін ол арнайы әдебиеттерді қолдана алуы, жергілікті аймақтық
және ұлттық есептеуіш орталықтарымен қарым-қатынас ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz