Оқу үрдісіндегі компьютерлік технология
ЖОСПАР
Кіріспе 3
І тарау. Оқу үрдісіндегі компьютерлік технология
1.1 Оқыту үрдісінде компьютерлік техниканы пайдалану негіздері 5
1.2 Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы
білім беру деңгейін көтеру 16
1.3 Оқу үрдісінде компьютерді тиімді пайдалану әдістемесі 22
ІІ тарау. Информатика пәнін оқытудағы пәнаралық байланыстар
2.1 Біріктірілген сабақтарды өткізу кезінде компьютерлік
технологияларды қолдану 29
2.2 Информатиканы пән аралық байланыс сабақтары арқылы оқыту
38
2.3 Математика сабағын информатикамен кіріктіре оқыту 45
2.4 Физика сабағын информатикамен кіріктіре оқыту 57
Қорытынды 61
Қолданылған әдебиеттер 63
Кіріспе
Білім жүйесінің ақпараттануы жаңа оқу құралдарын жасауды талап етуде.
Оларға электронды оқу құралдарын (ЭОҚ) жатқызуға болады. Көп жағдайда
электронды оқулықты жауаптары бар сұрақтар жиынымен жабдықталған жай
кітаптың көшірмесі түрінде елестетеді. Мұндай көзқарас қарапайым, дәл емес
және қарастырылып отырған құбылыстың барлық ауқымын қамти алмайды. Ол
компьютерлік оқу құралдарының оқушылардың когнитивті саласына потенциалды
әсер ету мүмкіндіктерін толық бағаланбауымен байланысты.
"Жаңа ақпараттық технологиялар" дегеніміз ақпараттық қамтамасыз ету
және білім беру сияқты интеллектуалды сфераларда сапалы түрде жаңа өнім,
қызмет жасау үшін мультимедия және телекоммуникация құралдарын қолданып,
ақпаратты сандық түрде алу, жинақтау , сақтау, іздеу, өңдеудің ауқымды
ғылыми технологиялары. Оқу процесінде жаңа ақпараттық технологиялар
компьютер, компьютерлік оқу программаларын және ақпарат алмасу желісінің
болуын қажет етеді. Осы компоненттер бірігіп оқушының өздік жұмысын және
оның оқу материалымен жұмысын қадағалауды қамтамасыз етіп, ақпараттық-
жабдықтық оқу ортасын құрайды.
Оқыту процесінде ақпараттық технологияларды қолдану жөнінде әртүрлі
ойлар айтылуда. Біреулер оны мадақтаса, екіншісі мойындамайды. Бұл
көзқарастар осы салыстырмалы түрде жаңа саладағы субъективті тәжірибенің
шектілігімен түсіндіріледі. Ос сала бойынша объективті баға тек берілген
тақырып жөнінде мәліметтердің үлкен көлемін саралаудан кейін ғана қойылуы
мүмкін.
Мультимедиялық оқыту программалары видео, текст және дыбысты
үйлестіріп, білімді көрнекі көрсетудің барлық мүмкіндіктерін толық
қолдануға жағдай жасайды. Оқу материалын визуализациялау ерекше маңызды,
себебі қазіргі оқушыларға білу қажет ақпарат көлемі өсіп бара жатқан кезде
компьютерді кең қолдану оқу процесінің тиімділігін оны көрнекі және алуан
түрлі қылу арқылы арттыруға көмектеседі.
Оқу орындарында ЭОҚ-н жасау , енгізу, қолданудың бірегей концепциясын
құру:
➢ Оқушылар мен оқытушылардың қажет оқу құралымен қамтамасыз етілуін
жақсартады;
➢ Оқу процесін сапалы түрде жақсартатын, ақпаратты беру және қорытудың
қосымша жүйелерін қолданудың арқасында білім сапасын көтеруге;
➢ Оқу және біліктілік деңгейін көтеру жүйесіне қазіргі заманғы ақпараттық
технологиялар енгізу арқылы ұстаздардың біліктілігін арттыруға;
➢ Түрлі процестер мен құбылыстарды модельдеуге;
➢ Оқу процесін жетілдіру бойынша басқа білім ордаларымен сайысқа түсіп,
оқу орнының бәсекелестік қабілетін көтеруге;
➢ Интернет негізінде қашықтықтан оқытуды қолдану арқылы білім беру
қызметінің аясын кеңейтуге;
➢ Әрбір оқушыға (студентке) жеке әдіс-тәсіл қолдануға;
➢ Оқушыны қатесін саралау және кері байланыс арқылы жедел қадағалауға;
➢ Оқушы оқу -танымдық әрекетін өзіндік бақылаумен қамтамасыз етуге;
➢ Оқу мәліметін визуальды демонстрациялауға және т.б. мүмкіндік береді.
І тарау. Оқу үрдісіндегі компьютерлік технология
1.1 Оқыту үрдісінде компьютерлік техниканы пайдалану негіздері
Қоғамда информатикаландыру, есептеу техникасы құралдарының кеңінен
таралуымен байланысты, оқу процесін ұйымдастыруға, сол сияқты білім берудің
мазмұнын өзгертуге де елеулі ықпал етеді.
Дербес ЭЕМ-ді оқу процесіңце барлық пәндерде техникалық оқу құралы
ретінде пайдалану білім беру мазмұнына ықпал етуімен байланысты.
Компьютердің мүмкіндіктерін ескере отырып, оқыту мәселелеріне талдау
жасасақ, психологияның, педагогиканың іргелі оқыту теориясынан
психологиялық-педагогикалық, әдістемелік мәселелер туындайды. Бұл берілген
теорияда оқытудың дәстүрлі түрімен ғана шектеліп қоймайды, үйрету
программаларын жобалауда әдістемелік құрал болып қалыптасады.
Белгілі теориялық тұжырымдарға сүйеніп, сондай-ақ педагогикалық
принциптерді ескере отрып, компьютерлік оқытудың психологиялық-
педагогикалық мәселелерін қарастыру кажет:
-компьютерлік оқытудың тәрбиелеу, білім беру және дамытудың бірлігін
қамтамасыз ету;
-оқушылардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру мақсатында дербес
және саралап оқытуды ұйымдастыру;
-оқу процесін жетілдіру.
Компьютерлік оқытуға қойылатын дидактикалық талаптарды айқындасақ,
біздің ойымызша олар әрекет амалы және оқушылардың таным қызметі
белсенділігі бағытында карастырылуы қажет.
"Оқыту процестері - дидактиканың талас туғызатын мәселелерінің бірі.
Сондықтанда дидактикалық принциптерді әр оқымысты өзінше қарастырады" деп
жазды В.Оконь.
Оқыту принциптерінің ішінде ерекше роль атқаратын басты принциптердің
біреуі біздің көзқарасымыз бойынша белсенділік принципі. Белсенділік
принципі барлық принциптерді компьютерлік оқыту кезінде практикалық жүзеге
асырудың негізі мен көрсеткіш деңгейі болып табылады.
Белсенділік принципі саналылық принципімен тығыз байланысты. Сондықтан
үйретуші программалардың құрылымы әрекет туралы және пән бойьшша
программамен жұмыс істеуге кажетті білім беруді біртұтас нысаналы компонент
болуы керек деп есептейміз.
Оқушылардың біліктілігі мен дағдысының ғылыми ізденісін қалыптастыру
оқытудың ғылымилық принпципімен байланысты. Бұл принцип қазіргі ғылымдағы
берік орныққан қағиданы зерттеуді талап етеді, оқу материалдарын таңндап
алу мен оқыту әдістерін қалап алуға көмектеседі. Ғылымилық принцип
негізінде компьютерлік оқыту жүйесінің мазмұнына бірқатар талаптар
қойылады. Біздің ойымызша оқьпу жүйесі компьютер арқылы оқу материалын
тиімді меңгертетін мазмұнда болуы қажет. Компьютерлік оқыту жүйесінің
мазмұнына қойылатын келесі талап казіргі ғылыми мағлүматтар деңгейінде, ал,
оқу материалын меңгерту танымның ғылыми әдістерімен барабар болуы тиіс
(математикалық әдіс, жүйелілік талдау, модельдеу әдісі жөне т.б.).
Оқытушылық таным нақты фактілер мен құбылыстарды сезімдік қабылдаудан
басталады. Бұл таным көзі ретінде заттар мен құбылыстардың өздеріне бет
бұру мен байланысты. Ол оқытуды аңғарып қараудан бастауды талап етеді.
Осыдан барып көрнекілік принципі шығады. Аталған принцип негізінде оқыту
жүйелеріне мынандай талаптар қоюға болады:
* үйретуші программаларды жасағанда дидактикалық максаттарды орындай алатын
модельді таңдап алу;
* процестерді бейнелегенде түстерді дұрыс таңдай білу;
* дыбысты, дыбыс сигналдарын жазу, оларды бейнелеу және т.б.
Білімнің жақсы меңгерілуі үшін, олар түсінікті, ретке келтірілген
болуы керек және бұрынғы бар білім жүйесіне біртіндеп енгізілуі тиіс. Бұл
жүйелілік принципінен көрініс табады.
Информатика курсының білім беру саласына пән ретінде енгізілуі оған
қазіргі заманға сай және ғылыми түр береді, жүйелейді. Жүйелілік пен бір
ізділік приниипі үйретуші программаларға бірқатар талаптар қояды.
Программаның мазмұнына арнайы әдіснамалық мағлұматтар енгізу, ғылыми
құрылымы болуы, сондай-ақ белгілі ретпен пакеттер жасау қажет.
Компьютерлік оқыту жүйелері танымның жүйелі әдістерін оптимальды
жүзеге асырады. Осыдан үйренушінің әрекетін құрайтын алгоритм материалды
меңгеруді қажет ететін жүйелілік талдаудан құралатынын байқаймыз.
Біз оқу процесінің компьютерді қолданумен байланысты мәселелерін үш
топқа бөлеміз:
бірінші -оқыту теориясына,
екінші - компьютерлік оқыту технологиясына,
үшінші - үйретуші программаларды жобалауға қатысты.
Оқыту теориясы оқу қызметімен байланысты оқушылар мен үйренушілер
қызметінің негізгі компоненттеріне, оқу қызметін басқару процесіне
байланысты талдауларға сүйенеді.
Оқыту технологиясы оқыту теориясымен оның практикалық жүзеге
асырылуының арасындағы байланысты бөлім. Үйретуші программаларды жобалау
теория мен технологияның пракгикалық қолдану табуы болып табылады.
Компьютерлік оқытудың психологиялық-педагогикалық жайы, ең алдымен,
оқу мақсатына жетудің негізгі механизмнің қызметіне терең талдау жасап оқу
процесінде зандылықтарды пайдалана білу. Компьютерлендірудің ерекшелігін
ескере отырып, бұл зандылықтарды қоддануды жан-жақты ойластырып жүзеге
асыру керек.
Біз оқыту қызметін басқару деп қарастырамыз. Бұндай басқарудың негізгі
құралы педагог тарапынан немесе оқыту құрылғысы тарапынан, ең алдымен,
үйренушінің танымдық сферасына әсер етеді. Бұл әсер ең алдымен оқу
мақсатының сәйкестігіне бағытталуы қажет.
Дәстүрлі оқу процесінде "оқушы-оқытушы" жүйесі қалыптасқан. Демек, оқу
поцесі - оқушы мен мұғалімнің өзара байланысты қызметі, біте қайнасқан
бірлікте жүзеге асырылатын күрделі, қозғалмалы жүйе болып табылады. Бұл
жүйеде мұғалімнің басшылығымен, оқушы ғылым негіздерін, әрекет тәсілдерін
меңгеріп, дамиды. Бұл өзара байланысты қызметте әрбір субъектінің өзіндік
қызметі бар. Мұғалімнің қызметі тек білім беру ғана емес, білімді меңгеру
процесі мен әрекет тәсілдерін басқару болып табылады. Оқушының міндеті -
білім жүйесін, оны алу тәсілдерін меңгеру, оны өндеу, сақтау жолдарын
үйрену.
Бұл оқушы мен мұғалімнің алдында тұрған мәселені шешу - оқу танымының
кезеңдеріне сәйкес жүзеге асыралады.
Бірақ дәстүрлі оқытуда оқушылардың оқу әрекетін басқарудағы мұғалімнің
мүмкіндіктері ұйымдастыру барысындағы қиындықпен шектеледі. Дәстүрлі
оқытуда ақпараттық ағым, негізінен, окытушыдан оқушыға бағытталатынын
практика көрсетіп отыр. Демек, оқушылардың оқу әрекетін тиімді басқару
мәселесі бұл процесті жан-жақты жедел ақпараттық қамтамасыз ету мәселесін
шешумен, яғни жаңа ақпараттық технологияның оқу процесіне енгізілумен
байланысты шешіледі. Жаңа ақпараттық технологияның оқу процесіне енгізілуі
бұл жүйенің орнына "оқушы-оқытушы-компьютер" пайдаланғандықтан қалыптасқан
психологиялық-педагогикалық әдістеріне өзгерістер енгізуді қажет етеді.
Олай болса, жаңа жағдайдағы оқу-тәрбие процесін тиімді және мақсатына жете
алатындай ету үшін бірқатар психологиялық-педагогикалық мәселелерді қайта
құруға тура келеді. Осыған байланысты психологияның, педагогиканың және
дидактиканың көптеген дәстүрлі қағидаларын қосымша зерттеу қажет болады.
Біздің ойымызша зерттеліп отырған компьютерлік оқытудың психологиялық-
педагогикалық негізі ең тиімді іс-әрекет амалы болып табылады.
Зерттеу барысында біз А.М.Леонтьевтің жасаған әрекет теориясына
сүйендік. Іс-әрекет амалын педагогикалық мәселелерді шешуде қолдану
ерекшеліктері туралы Л.С.Выготскийдің, С.А.Рубинштейннің, П.Я.Гальпериннің,
Б.Ф.Ломовтің, И.Ф.Талызиннің еңбектерімен жан-жақты таныстық.
Қазіргі уақытта іс-әрекет категориясы үлкен методологиялық және
теориялық мәнге ие болды. Іс-әрекет адамзаттың табиғи, әлеуметтік, т.б.
кабілеттерінің қатынасын белсеңді түрде өзгертушісі және түрлендірушісі
бола алады. В.А.Иванов әрекеттің психологиялық түсініктемесіне мынандай
мінездеме береді: "Іс-әрекеттің психологиялық бейнесі белсеңді психиканың
реттелген субъектісінің бірі-абстракциялық модельден шығады". Іс-әрекеттің
түбегейлі мәселелерімен көптеген психолог, философ және социологтар
шұғылдаңды. Бұл проблемаларды оқудың көптеген ғылыми-теориялық,
психологиялық-педагогикалық зерттеулері негізінде құрған. Психология ғылымы
субъектіні таңдауға байланысты іс-әрекет теориясын жасады. Б.ГАнаньев,
Л.ПБуева, М.С.Каган, М.С.Кветааялар адамның қасиетін, оның үнемі дамып
отыруын анықтайтын мүмкіндіктерін айқындады. Л.С.Выготский, В.П.Зиченко,
Л.Я.Гальперин, ААСмирнов, О.К.Тихомировтар-дың еңбектерінде адамның іс-
әрекетінің ролі туралы идеялар қозғаушы күш ретінде әрекет етеді. Өзінің іс-
әрекетін дамытуда, адам, ішкі және сыртқы саралауға ұшырайтынын байқаймыз.
Біріншіден, адам - өзіне тән нақты нәрсенің әрекетінен тұрады. Екініщден,
ой-әрекеті барысы біреу арқылы пайда болады. Дәл осы уақытта ішкі іс-әрекет
сыртқы іс-әрекетті жоспарлайды, ол сыртқы іс-әрекет кезінде туындайды және
сол арқылы жүзеге асырылады. Оқушының кез келген іс-әрекетінің түрі, оның
алдында тұрған міндеттерді орындауға белсенділігімен байланысты болады.
Белсенділіктің психологиялық табиғаты іс-әрекеттің мінездемесі ретінде,
өздігінен қозғалудың іс-әрекетінің өзіндік түрінің ішкі алғы шарттары
ретінде қарастырылады. Белсенділік ғылыми категория ретінде әртүрлі
жағдайда зерттеледі. Ол биологиялық тұрғыда қоршаған орта организмге
байланысты қалыптасады деп қабылданған. Физиологиялық тұрғыдан қарағанда,
белсенділік мидың функциясын реттеуші деп қарастырылады.
Белсенділік арқылы біз қабілет жүйесін (адамның психикалық жүйесін
немесе субъект) айналадағы жүйеге әсері арқылы және ішкі әрекет өзгерістері
негізінде түсінеміз. Сондықтан да белсенділіктің әлеуметтік формасы іс-
әрекеттің спецификасы ретінде іске асады, демек, адамдардың белсенділік
мінездемесі қорытындыланған болып табылады. Белсенділік іс-әрекеттің сапалы
мінездемесі ретінде және оның көріну дәрежесімен анықталады.
Сонымен қатар біз іс-әрекет процесінде тұлға мен іс-әрекет катынас
байланысы кезінде белсенділіктің әртүрлі деңгейде болатыны туралы жоғарыда
аталған авторлардың айтқандарымен келісеміз.
Психологияда әрекет ұғымы қоршаған әлемнің өзара ықпал ету процесінде
сипатталған индивид функциясымен әрекет үғымы арқылы түсіндіріледі.
Психологиялық әрекет қажеттіліктен туындайды; пәнді қамтамасыз етуге және
жүйелі іске асыруға бағытталады.
Біздің зерттеулерімізде оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін
қалыптастыруда ең бастысы -компьютерді пайдалануды іске асыру болып
табылады.
Қазіргі көзқарас бойынша, іс-әрекеттің барлық түрінің құрылымы бар. Іс-
әрекетінің негізгі құраушысы-әрекет. "Әрекет" ұғымы арқылы психологияда
"операция" ұғымы енгізілді, демек, ол әрекетті іске асыру тәсілі.
Біздің ойымызша операция жүйесі әрекет тәсілі арқылы берілген типтегі
оқу міндеттерін шешуді қамтамасыз ете алады.
Л.Я.Гальпериннің идеясына сүйеніп, біз ақыл-ой қабілетін: атқарушы,
бағыттаушы және бақылаушы деп бөліп көрсетеміз.
Оқытуды компьютерлендіру кезінде күрделі операциялық құрылымды
қалыптастыруда компьютер шешуші ықпал етеді. Іс-әрекетінің нәтижесінде алға
қойған мақсатқа жетеді.
Оқу мақсатының ауқымы өте кең. Программалап оқыту идеясының кең
таралуымен байланысты оқу мақсатын компьютерлендіруге қызығушылық арта
түсті. Программалық оқытудың мақсаты оқуды бітіргеннен кейін меңгеруге
тиісті біліктігіне назар аударуды кажет етеді.
Компьютерлік оқытудың бағдарламасын кұрастырмастан бұрын алдыға
қойылатын міндеттер - оқушылардың өздері қойған мақсаттарын, оқу мотивін
ынталандыру.
Мотивтік ортаны калыптастыру - оқу әрекетінің жетістігінің алғы шарты
больш табылатыны белгілі. Танымдық және әлеуметтік мотивтің әртүрлі
деңгейін психологгар белгілеп берді және талдады.
Болашақта электрондық техника физикадан оқу жабдықтарының құрамына
оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырушы және оқытуды терең ынталандырушы
құрал ретіңде қосылады. Бұның бірінші себебі электрониканың кең таралуы,
оның казіргі әлемдегі мәнінің анықталуы және оқушылардың болашақ еңбек
әрекеті информатика негіздерімен есептеуіш техникасы мотивтеріне ұқсас
мотивке сәйкес келуі оның тағы бір себебі. Информатика сабағында ЭЕМ-де
жұмыс істегенде, оқушылардың алғашқы белсеңділігі операционалдық мотиві
арқылы жүзеге асырылады. Ал физика сабағында, оқушылар электроңцық
техникаға есеп шығару және іс-әрекет амалдарын сипаттаушы кұрал ретінде
бағыт ұстайды, нәтижеде мотивтен мақсат туындайды.
Электрондық техника қандай да бір есепті шығару құралы болып қоймай,
жай ғана қолданбалы кұрылғы болуы мүмкін. Басқа мақсаты оқушының танымдық-
логикалық сферасында тұлға, оның қоршаған әлем туралы ұғымымен түсінікті,
логикалық операциялар мен әдістерді, таным қызметі мен ителлектуальдық
тәсілі мүмкіндік алады. Бұл мақсатқа электрондық техниканың физикалық
негіздерін оқу арқылы, сондай-ақ адамды қоршаған ортадағы техниканың
орнының бірегейлігін көрсету арқылы жетуге болады.
Компьютерлік оқьпу жағдайында оқушылардың белсенді шығармашылық іс-
әрекеті жүзеге асады.
Көптеген үйрету программалары оқушылардың ізденімпаздығына түрткі
болады, сұрақтың шешімінен қателескен жағдайда компьютер бағыт-бағдар
береді. Атап айтқанда, оқу мотиві мен оқушылардың таным қызметін
қалыптастырудың тиімді жолдары проблемалық ситуация туғызумен байланысты.
Компьютерлендіру жағдайында проблемалық оқытудың психологиялық-
педагогикалық заңдылықтары пайдаланылуы кажет, бұл зандылықтар үйретуші
программаларын жасағанда компьютердің көмегімен сәйкес келетін
педагогикалық ситуацияларды қолданғанда сақталуы керек.
Проблемалық оқыту оқытудың белсенділік принципін жүзеге асырумен
байланысты. Белсенді танымдылық іс-әрекеті таным және қажетті-мотивтік
компоненттерінің қызметтерінде адамның ойында проблемалық ситуацияларын
туғызады. СЛ.Рубинштейнның тұжырымдарына сүйенсек, проблемалық ситуация
"ойлау процесінің алғашқы кезеңі" болып табылады.
Кез-келген іс-әрекет оны іске асыру құралын сипаттайды. Оқу әрекетін
талдау барысында, әрекет құралы мен оқу міндеттерін шешу кұралын ажырата
білу қажет.
Осы мағынада біз компьютердің оқу үйрету әрекетін біртұтас деп
қарастырамыз. Егер компьютер оқу әрекетінің құралы ретінде ғана
пайдаланылса, онда ол "тұтынушы - ЭЕМ" схемасының аумағында болады.
Компьютер оқу әрекетінің басқару функциясын атқарса, үйрету құралы ретінде
қолдануды мойындағаны.
Электроңдық есептеу техникаларын қолдану оны компьютерді оқыту құралы
ретінде пайдалану мүмкіңдіктерімен байланыстырады, компьютер оқу қондырғысы
және білім берудің мазмұнды объектісінің бірі ретінде қарастырылады.
Бірінші бағыты компьютер оқыту құралы ретінде - әртүрлі қиындықтағы
үйретуші программалар арқылы, әсіресе, автоматтандырылған үйретуші
жүйелерде жүзеге асырылады. Оқу әрекетінің ондай компоненті үйретуге ықпал
ету функциясының міндетін атқарады. "Оқу міндеті" деген түсінік дидактика
мен педагогикалық психологияның негізгі ұғымы. Компьютердің оқу процесінде
қолданыла бастауы, мектепте оқыту практикасының міндеттеріне әлеуметтік
жағдайды модельдеуші және т.б. мәселелерді алып келді (екінші бағыты).
Бұл мәселелерді шешудің құрылымдық міндеттерін көптеген оқымыстылар
қарастырды (ПА.Шеварев, Г.А.Балл, Л.М.Фридман).
Үйретуші жүйені жасағанда оқу міндеттерін шешу мен оқудың мақсатқа
жетуі арасындағы байланысты белгілеуді қажет етеді. Электрондық есептеуіш
техника - жеке оқушының физика курсында өзінің практикалық қызметін
реттеуші, физика есептерін шығаруға пайдалануға керемет құрал болып
табылады. Физикадан оқу есептерін шығару үшін машиналық модельдеумен
физикалық шамалар арасында тәуелділік графигін салуға, берілгендер кестесін
құруға, лабораториялық эксперименттерде сипаттамаларын түсіруге, физикалық
құбылыстарды модельдеуге және т.б. мүмкіндік туғызады.
Физика сабағында сандық есептерді шығару, кезінде есептеулер жүргізу
үшін миқрокалькулягорлар немесе дербес компыотер қолданылады. Сапалы
есептер-машиналық модельдеу үшін жаксы сала. Сапалы есептер дербес
компьютерлерді модельдеуші программалар шеңберінде қойылуы және шешілуі
мүмкін. Сондай-ақ мәні бар қандайда дәстүрлі проблемалық ситуацияларды
машиналық модель аркылы анықтайды.
Дербес компьютерді алғаш жасаушылардың бірі Алан Кэй былай деп жазды:
"Компьютерді қолдану сауаттылығы - бұл есептеу процесінің мәнін жеткілікті
түрде терең түсіну арқылы әртүрлі есептерді шығаруда ЭЕМ қолдана білу".
Мысалы, компьютерлік модель арқылы жарықтың сынуын және толық шағылуын
анықтау, әдеттегі (дәстүрлі) құралдар арқылы көрсетуден әлде қайда оңай.
Қазіргі дербес ЭЕМ-нің оргтехникалық мүмкіндіктері, оқушыларды жұмыс
нәтижелерін кесте немесе график түрінде дисплей экранына немесе қағазға
шығарып беруге мүмкіндік туғызады. ДЭЕМ-ді программалық қамтамасыз етуде,
құрамына кіретін көптеген мәтіндік және графикалық редакторлар бар. Әртүрлі
алфавиттік цифрлік мәліметтерді даярлауға, формулалары бар мәтінді жазуға,
суреттерді, кесте түрінде берілген сандарды, диаграммаларды, графиктерді
салуға ыңғайлы. Мектеп физикасы үшін, білім жүйесінің мазмұнын көрнекілік
пен экспериментті өзара байланыстыру, олардың арасындағы байланысты,
құбылыстардың зандылықтарын және ұйымдарды ашып көрсету болып табылады.
Компьютерді мұғалім қосымша материалдар, әртүрлі анықтамалық
мәліметтерден ақпараттар беру үшін көрнекі құрал ретінде пайдалана алады.
Мұндай мәліметтерге физикалық формулалар, физикалық шамалардың өлшем
бірліктері, графиктер, схемалар, иллюстрациялар, физикалық құбылыстардың
динамикалық бейнесі, тәжірибеге арналған құрылғылардың тізімі аспаптардың
сипаттамалары және т.б. жатқызуға болады. Басқаша айтқанда, мұғалім
араласпай-ақ, оқушылар өздері меңгеруге тиісті ақпараттар беріледі. Қажетті
ақпараттарды жинактауда электрондық техникаларды енгізу уақыт үнемдейді,
қарастырып отырған кезеңде ақпараттың толықтығын жоғарылатады, ақпараттық-
анықтамалық жүйе құрамында электрондық құрылғылар мен жұмыс істеу дағдысын
қалыптастыруға мүмкіндік туғызады. ЭЕМ арқылы физикадан оқушьшардың
білімдері ғылыми шындыққа сәйкес келуін олардың түсінігінің жүйелі болуын,
теориялық білімдерін практикаға қолдана білуін, таным процесі мен физикалық
әдістер туралы түсініктерін тексеруге болады. Сондықтан кері байланыс
орнату оқу материалын меңгеруіне бақылау жасауы, және өзін-өзі бақылауы
қажет. Көптеген зерттеушілер осы салада электрондық есептеуіш техникаларын
қолданудың болашағы бар деп есептейді. Бірақ, есептеуіш техникаларын
пайдаланудың ең көп қиындық туғызған осы сала болды. Бұл жерде мұғалімнің
іс-әрекетті басқаруда әр түрлі формализмге жол беру қажет болды. Қазіргі
уақытта электрондық есептеуіш техникалары арқылы бұндай күрделі проблеманы
жеткілікті көлемде шешу мүмкін емес. Әртүрлі электрондық тренажерлерді
автоматтандырылған оқыту жүйелерін және болашақта жасанды интеллекті
негізінде оқытуды қолданып бақылау мен кері байланыс топтарын құру көптеген
жетістікгерге жеткізетіңдігін атап көрсетуге болады.
Біздің ойымызша, оқытудың психологиялық-педагогикалық талдау мен
үйрету жүйесін жобалау теңбе-теңдік мақсатымен оқу материалдарының мазмұнын
талдау төмендегідей педагогикалық бағытта карастырылады:
1) үйренушінің жасымен дербес ерекшеліктерін ескеру;
2)оқушыларды оқу-танымдық әрекетке қызықтыру.
Сабақка компьютерлік техниканы пайдалану мәселесі оқушылардың жас
ерекшеліктерін ескере отырып дербес, психологиялық айырмашылықтарын білумен
тығыз байланысты. Е.М.Мащбицтің айтуынша: "Компьютердің мүмкіндіктерін
есепке ала отырып оқыту проблемасына талдау жаңа психологиялық
проблемаларды туғызып қана қоймайды, оқытудың педагогикалық нормасының
фундаменталды кағидаларын қайта қарауды талап етеді. Қазіргі кезде
информатика орта мектепте бастауыш сыныптан бастап енгізіле бастады.
Қоғамды ақпараттандыру жағдайында мектепте білім беруді түбірінен жаңарту
үшін дидактикалық талаптарды шешу мәселесі тұр. Бұл мәселені оқу процесіне
компьютерлік техниканы енгізу арқылы жүзеге асыруға болады. Оқытудың жаңа
педагогикалық технологиясын жасау және оны жүзеге асыруда оқу процесін
интенсивтендіру мен оптималдаңдырудың өз орны бар.
Қазіргі заманғы оқьпу баланың интеялектуалдық ерекшеліктеріне сүйене
отырып білім беруді қажет етеді. Ортаңғы буындағы сыныптардың бас кезінде
бала құбылыстарды сырттай танып білуден оның мәнін танып білуге ауысады.
Бұл қорытынды түйін жасауға мүмкіндік береді.
Психологиялық зерттеулер орта және жоғары сынып оқушыларының екінші
сигналдық жүйесінің дамығандығын нақтылайды. Бұл жаста балалардың зейіні,
есі дамып жетіледі. Оқу компьютерлерін пайдаланғанда адам дамуында жас
мөлшерін ескеру қажет.
Қазіргі компьютерлік оқыту құралдары оқу материалының сапасын жаңа
деңгейге көтеретінін атап көрсетуге болады. Оқушылар демонстрация кезіңде
дисплей экранынан параметрлік объектінің өзгерісінің сол немесе т.б.
өзгерген операциясының нәтижелерін көре алады. Оқу қызметінде компьютердің
рефлексивтік деңгейін жүзеге асыруды елестетсек, оның мүмкіндіктері ерекше
үлкен. Компьютер кез келген ойдың өтімділігін, оқушылардың таңдап алған
стратегиялық міндеттерінің күшті және әлсіз жақтарын көрсетіп бере алады.
Физика сабағыңда есептеу техникасымен жұмыс жасату оқушылардың алгоритмдік
дүниетанымын мына бағьпта қалыптастырады:
өз әрекетін саналы түрде жоспарлайды;
құбылыстарға модельдер құра біледі.
Ал программалауды оқыту:
оқушылардың логикалық кабілетін дамытады;
* бақылау мен өзін-өзі бақылауды қалыптастырады;
* оқушылардың еңбек ету мен дағдысының жинақтылығын қамтамасыз етеді;
-жалпы мәдени-дүниетанымын қалыптастыруға мүмкіндік туғызады.
Сондықтан компьютерлік оқыту практикасында дербес мәселелердің
айырмашылығының психологиялық жайын ескеру қажет.
Ол үшін компьютерлік оқыту жағдайында оқушыларға дербес ықпал жасау
керек және компьютердің көмегімен оқытуды дербестендіру-оқу қызметін
рефлексивтік басқару арқылы ғана жүзеге асырылуы мүмкін.
1.2 Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы білім беру
деңгейін көтеру
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев "Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер —
бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол
деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр" деген болатын.
Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи
танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық
білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай
білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылыкпен жұмыс істеп, оқу мен
тәрбие ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда
ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 қыркүйектегі N6345
өкімімен бекітілген "Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік
бағдарламасы" мектептегі білім беруді ақпараттандыру процесіне негіз
қалады.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты оқушылардың
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау барысында
оқушылардың ақпараттық мәдениетін калыптастыруда жаңа әдістерді қолдану
қажеттілігі туындап отыр.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасында: "... экономиканың барлық салалары
үшін жогары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлаудың сапасын
арттыру... "және "...кәсіби міндеттерін дербес әрі шығармашылық тұрғыдан
шешуге, кәсіби қызметтің тұлғалык және қоғамдық маңызыи түсінуге, оның
нәтижелері үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзыретті жеке тұлғаны,
бәсекеге қабілетті маманды кальттастыруды қамтамасыз ететін білім беруді
басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болады... "деп атап көрсеткен.
Мемлекеттік бағдарламада оқу үрдісіне педагогикалық және ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану — жалпы білім беруді
дамытудың басты бағыттарының бірі делінген.
Бүгінгі күні әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің деңгейіне
Республика мектептерін көтерудің тиімді жолы — білім беру саласын толықтай
ақпараттандыру. Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңында білім беру
жүйесін ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде
анықталынып, осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр.
"Қазақстан —2030" стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің
қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру
кеңістігіне кіріктірумен сипатталады.
Индустриалдыдан ақпаратты өркениетке көшудің қазіргі кезеңінде қоғам
дамуының негізгі факторы мемлекеттің қызметін құрайтын саяси-экономикалық,
әлеуметтік салаға белсенді әсер ететін ақпараттық-коммуникациялық сала
болып табылады және экономиканы ғаламдандыру мен қоғамдық қатынастар
процестерін айқындайды.
Ел президентінің Қазақстан халқына Жолдауында өткен ғасырдың отызыншы
жылдарында сауатсыздықпен күрес жүргізілгендей, компьютерлік сауаттану
жөніндегі ауқымды іске азаматтарды тарту қажеттігі айтылған және
мемлекеттік қызметке жаңа қызметкерлерді қабылдау кезінде компьютерді,
интернетті және электрондық поштаны қолдана білу дағдысы міндетті талап
болуға тиіс екендігі атап көрсетілген. Осыған байланысты XXI ғасырда
ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында
төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр: компьютерлік техниканы,
интернет, компьютерлік желі, электрондық және телекоммуникациялық
құралдарды, электрондық окулықтарды оку үрдісіне тиімді пайдалану арқылы
білім сапасын көтеру.
Ақпараттық мәдениет дегеніміз тек компьютермен дұрыс жұмыс істей білу
емес, кез-келген ақпарат көзін — анықтамалықтарды, сөздіктерді,
энциклопедиаларды, көліктердің жүру кестелерін, теледидар бағдарламаларын
т.с.с. дұрыс пайдалана білу деген сөз. Ақпараттық мәдениет — бұл әңгімелесе
білу, теледидар, хабар (Интернетті) талғамды түрде қарау немесе қарамау,
алынған мәліметті ой елегінен өткізіп, талдай білу және де өзгелердің
еркіндігіне әсер ететін жағдайларда өз еркіндігіңді шектей білу.
Еліміздегі саяси, әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге сай білім
беруді ақпараттандыру бағытында біздің елімізде жүргізіліл жатқан жұмыстар
ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылуда. Осы
сала төңірегіңде "Білім беру саласындагы ақпараттық технологиялар ",
"Информатика пәнін оқытудағы инновациялык, технологиялар ", "Программалау
тілдері", "12 жылдык білім беру барысында информатика пәнін оқыту
әдістемесі", "Білім беру саласындағы ақпараттық мәдениет негіздері " тағы
баска да тақырыптар бойынша білім жетілдіру курстары ұйымдастырылуда.
XXI ғасыр ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік
сауаттылық қажет. Ал бұл сауаттылықтың алғашқы баспалдағы мектептен
басталады. Мектеп қабырғасынан теориялық біліммен қатар практикалық
білімнің алғы шарттарын меңгеруі тиіс. Ал, теориялық білімді практикамен
ұштастыру үшін компьютердің кажет екендігі даусыз.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелерін
зерттеудегі ғылыми проблемаларды шешу ең басты орын алады. Бұған себеп
оқыту процесінде туындайтын компью-терлендірудің педагогикалық-
психологиялық жаңа проблемалары әлі толық шешілмегені.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру қазақстаңдық білім беру үшін үлкен
перспективалар ашады. Соңғы жылдары компьютерлік, телекоммуникациялық
техника мен технологиялардың қоғам өміріндегі рөлі мен орнында түбегейлі
өзгерістер болды. Ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды игеру
қазіргі заманда әрбір жеке тұлға үшін оқу және жазу қабілеті сияқты
сапалармен бір қатарға және әрбір адам үшін қажетті шартқа айналды. Алынған
білім мен дағдылар бұдан әрі көптеген жағдайда қоғамның даму жолдарын
анықтайды.
Ақпараттаңдырудың негізгі бағыты ХХІ ғасырдың талаптарына сәйкес
қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім
стратегиясына көшу болып табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің
ерекшеліктеріне - оның іргелілігі, алдыналу сипаты және осыларға қол
жеткізу мүмкіндіктері жатады. Білім беру жүйесін ақпараттандыру
бағыттарының бірі ақпараттық-коммуникадаялық технологияларды білім беру
саласына енгізу жүмыстары балып саналады.
Акпараттандыру және бұқаралық телекоммуникацияларды ғаламдастыру
кезеңінде қазіргі қоғам ақпаратты нақты тұтынушының ұсыныстары мен
қызығуына сай ақпарат ағынын калыптастыруға, ақпаратқа көлем және жылдамдық
жағынан шектеусіз қол жеткізуді, сондай – ақ кез-келген қашықтықтағы
ақпарат көзіне, оның ішінде оқу ақпаратына назар аударуды қамтамасыз етуге
мүмкіндік беретін әлемдік ақпараттық орта жағдайында ақпаратты қоғамдық
өнім ретінде белсеңді пайдаланумен сипатталады. Бұл өскелең ұрпақты
ақпараттық қоғаммен зиялы қарым-қатынасқа оқытып, тәрбиелеуге және
ақпараттық мәдениетін калыптастыруға жағдай жасайды.
Әрбір елдің технологиялық даму дәрежесіне оның экономикалық қуаты мен
халқының тұрмыс деңгейі ғана емес, сол елдің әлемдік қоғамдастықта алатын
орны, басқа елдермен экономикалық және саяси ықпалдасу мүмкіншіліктері,
содаай-ақ ұлттық қауіпсіздік мәселелерін шешуі де байланысты. Сонымен
қатар, әлдебір елде қазіргі технологияның дамуы мен қолданылуының деңгейі
оның материалдық базасының дамуымен ғана емес, негізінен қоғамды
парасаттандыру деңгейімен, оның жаңа білімді туындату, игеру және қолдана
білу қабілетімен де анықталады.
Жедел дамып отырған ғылыми-техникалық прогресс қоғам өмірінің барлық
салаларын ақпараттандырудың ғаламдық процесінің негізіне айналды.
Ақпараттық-технологаялық дамуға және оның қарқынына экономиканың жағдайы,
адамдардың тұрмыс деңгейі, ұлттық қауіпсіздік, бүкіл дүниежүзілік
қауымдастықтағы мемлекеттің рөлі тәуелді болады. Тұтас дүние қалыптастыру
мен қоғамдастықтар, жеке адам мен бүкіл дүниежүзілік қоғамдастықтың өмір
сүруі үшін жаңа жағдайларды камтамасыз етуде ақпараттық-телекоммуникациялық
технологиялар маңызды рөл атқарады.
Ғылым мен техниканың даму қарқыны оку-ағарту саласының оқыту үрдісінде
жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде қолдануды кажет
етеді. Білім беру саласыңца электрондық байланыс жүйелерінде ақпарат алмасу
интернет, электрондық пошта, теле-конференция, вңдео-конференция,
телекоммуникациялық жүйелер арқылы іске асырылуда.
Қазір бүкіл дүние жүзі біртұгас денеге айналып — ғаламдасу құбылысы
жүріп жатқанда, әр түрлі байланыс жүйелері сол дененің нерв, қан
тамырларының рөліне айналған мына заманда интернеттік жүйені меңгермеген ел
ерте ме, кеш пе дүние жүзінен келетін байланыс нәрін жоғалта бастайды.
Түрлі елдерде болып жатқан жаңалықтармен танысуда, ақпараттар ағымынан
калыспауда интернет, электронды пошта құралдарын пайдалануға болатыны
белгілі. Сондықтан білім беруді ақпараттандырудың тағы бір басты
бағыттарының бірі оқушылардың интернет жүйесінде жұмыс істей білуіне жағдай
жасау.
Интернет жүйесінде жұмыс істеу оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылым
жетістігінен хабардар болып, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашатыны хақ.
Интернетті пайдалану арқылы оқушылар өздеріне керекті мәліметтер алу арқылы
білімін жетілдіре түсетіні сөзсіз.
Заман ағымына қарай күнделікгі сабаққа видео, аудио қондырғылары мен
теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Кез-келген
сабақта электрондық оқулықты пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін
арттырып кана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға,
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Дәстүрлі оқулықты оның
электроңдық нұсқасына оңай айналдыруға болады.
Бұл нұсқаның жетістігі — оны компьютер жадында сақтау мүмкіндігі, оны
компьютерлік желілер арқылы тарату болып табылады.
Ақпараттык технологияларды пайдаланудың ғылыми-педагогикалық,
әдістемелік негіздері қалыптасу үстіңде.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы орта білім беру
жүйесінің дамуымен тығыз байланысты. Қай халықтын, қай ұлттың болсын
толығып өсуіне, рухани әрі мәдени дамуына басты ықпал жасайтын тірегі де,
түп қазығы да - мектеп.
Қазақ мектептерінің білім деңгейін көтеру және онда ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы оқу-тәрбие процесін тиісті деңгейге
көтеру, мектеп ұстаздарының, басшыларының, педагогикалық ұжымның жүйелі
басшылыққа алған бағыты деп есептейміз.
Жоғарыда айтылған ой-пікірлерді тұжырымдай келе, компьютерді қолдану
негізіңде мектеп пәндерін оқыту сапасын арттырып, білім беруді
ақпараттандыру жүйелі түрде іске асады деуге болады.
Мектепті ақпараттандыруға мемлекет тарапынан осындай үлкен
экономикалық қолдау көрсетіліп, оны оқыту, үйрету мәселесі бүкіл халықтық
деңгейге көтерілсе ғана біздің еліміз өндірістің жоғары психологиясын
меңгерген дүниежүзілік бәсекеге төтеп беретін, өндіріс өнімдерін өндіре
алатын алдыңғы қатарлы мемлекетке айналады. Ол дәрежеге жетуге қажетті
білім алуына біздің жас ұрпақтың кабілетінің жететініне сенім мол.
"Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байаанысты әлемдік
стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте-мөте қажет" деп, Ел басы атап
көрсеткендей жас ұрпақка білім беру жолыңда ақпараттық технологияны оқу
үрдісінде оңтайландыру мен тимділігін арттырудың маңызы зор.
1.3 Оқу үрдісінде компьютерді тиімді пайдалану әдістемесі
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен, білмнің
ғылыми ингеграцияға ұмтылуымен, қоғамда жинақталып және үнемі өсіп отыратын
ақпарат көлемінің әртүрлі тегімен анықталады.
Білім беру процесі - ақпараттық қоғам жағдайындағы жас өспірімдерді
жан-жақты даярлайтын процесс болуы қажет. Сондықтан білім беру жүйесінде
компьютерлерді пайдаланудың маңызы зор. Өйткені компьютер адам қызметінің
барлық саласында еңбек өнімділігін арттыру құралына айналды. Болашақ
мамандардың ақпараттық мәдениеті негіздерін қалыптастыру оқушылардың
компьютерде жұмыс жасауды игеруімен тығыз байланысты.
Компьютерді мектепте оқытуды практикаға енгізу әлеуметтік,
экономикалық, теориялық және практикалық сипаттағы түйінді мәселелерге жол
ашып отыр. Атап айтканда, ғылыми-техникалық прогрестің тез өсу қарқыны
жоғары деңгейлі мамандар даярлауда жаңаша оқыту әдістерінің қажеттігін алға
қоюда. Бұл мәселелерді шешудің бірден бір жолы - оқу процесін
компьютерлендіру. Компьютерді оқу процесінде тиімді пайдалану үшін оны
қолданудың әдістемелік жүйесін жасау керек.
Білім беруді ақпараттандыру мәселесінің ауқымы өте кең және көп
салалы. Бұл мәселе төңірегінде кейінгі жылдары көптеген ғалымдар мен
әдіскерлер зерттеу жұмыстарын жүргізіп, құнды-құнды еңбектер шығарды.
Қазіргі кезде информатика курсын мектептерде оқытудың айтарлықтай
тәжірибелері жинақталды. Атап айтқанда мектеп оқушыларын алгоритмдік және
компьютерлік сауаттылыққа үйрету әдістемесі жасалынды. 1960-1970 жылдарда
жалпы білім беру саласында информатика және есептеуіш техникаларын оқытуды
мектеп бағдарламасына енгізуге мүмкіндік болмады. 80 жылдардың аяғына қарай
программалау элементтерін пайдаланып алгебра курсын мектеп оқушыларына
таныстыру әдістемесі, компьютерлік сауаттылықты қамтамасыз етудің
әдістемелік жүйесі жасалынды. Компьютерлік мәдениеттілікгі калыптастырудың
бір бағыты ЛОГО оқыту ортасының қазақ мектептері үшін қазақша варианты
жасалып, орта мектептерде оқытыла бастады. 90 жылдардың бас кезінде
оқытудың компьютерлік технологиясы жасалды.
Теориялық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді оқып, талдау жасау
негізінде мынадай тұжырымға келіп отырмыз. Біріншіден, көптеген жаратылыс
тану пәндерінде компьютерді пайдалану мәселесі іске асырылуда, бірақ бұл
мәселе жекелеме пәндерді оқытуда кең өріс ала-алмай отыр. Екіншіден,
көптеген пәндерде компьютерді пайдалану қалыптасқан психологаялық-
педагогикалық талаптарға онша сай келмейді. Себебі, бұрынғы қалыптасқан
оқыту процесінде қарым-қатынас тек мұғалім мен оқушы арасыңда ғана болса,
ал оқу процесінде компьютерді пайдалану кезінде мұғалім және оқушы арасында
компьютерлік педагогика пайда болғаны мәлім. Сондықтан да мектепте жалпы
білім беретін пәндер циклында, соның ішінде математика және физика сияқты
негізгі пәндерде, компьютерлік технологияны пайдаланып оқыту мақсатында
түбегейлі зерттеулер үздіксіз жүргізілуі қажет.
Білім беру мәселесінде компьютерлік оқыту оқушыларды информатика және
есептеуіш техникалары негіздерімен таныстырумен ұштасады. Бұл компьютерді
қолдану жайында комплексті зерттеу жүргізуге және оны программалық,
техникалық, сондай-ақ оқу-әдістемелік құралдармен қамтамасыз етуде үлкен
рөл атқарады. Компьютерлік оқытудың біртұтас әдістемелік жүйесін жасау -
оқу тәрбие процесін жетілдірудің көкейкесті мәселелерінің бірі болып
табылады.
Қоғамды ақпараттар жағдайында үздіксіз білім беру жүйесі мыналарға
сүйенеді:
- білім берудің сапасын арттыру, даму қарқынын күшейту
және дербестендіру есебінен қоғам мүшелерінің ой-өрісінің даму деңгейін
көтеру;
- өз бетінше білім алу мүмкіндіктерін кеңейту және міндетті емес
білім беру жүйесінде қоғам мүшелерінің өз мамандыктарын қайта өзгерте
алатындай жағдай туғызу.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі бағыттары:
методологиясын жетілдіру мен стратегиялық мазмұнын таңдау;
әдістері мен формаларын ұйымдастыру;
коғамды ақпараттандырудың қазіргі жағдайында тұлғаны тәрбиелеу мен дамыту;
оқытудың әдістемелік жүйесін жасау;
* оқушының интеллектуалдық потенциалын дамытуға бағыттау;
* өз бетімен білім алу біліктілігін қалыптастыру;
* информациялық-оқу, эксперименттік-зерттеу қызметінің өзбетімен түрлі іс-
әрекеттерін жузеге асыру;
* тестілік, диагностикалық бақылау әдістері мен оқушылардың білім деңгейін
бағалау.
Алдымен жаңа информациялық технологияға (ЖИТ) көшпей тұрып оқу-тәрбие
процесінде білім беруді ақпараттандыру мүмкін емес.
Білім берудегі ЖИТ - оқу мен оқу-тәрбие материалдарын үйретуге
арналған есептеуіш техника мен инструменттік құралдардың жиынтығы, сол
сияқты ол есептеуіш техника кұралдарының оқу процесіндегі ролі мен орны,
мұғалімдер мен оқушылардың еңбегін жеңілдетуде оларды пайдаланудың түрі мен
әдістері туралы ғылыми білімнің жүйесі. Оқытудағы ЖИТ аса қажетті
педагогакалық проблемалардың шешімдерін табуға, ой еңбегін арттыруға, оқу
процесін тиімді басқаруды қамтамасыз етеді. ЖИТ-тің негізгі ерекшелігі ол
мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен және бірлесіп шығармашалық жұмыс
жасауға көп мүмкіңдік береді және оны педагогикалық мақсатта пайдалану
оқушылардың зердесіне, сезіміне, мүддесіне, көзқарасына әсер ете отырып
оның интеллектілік мүмкіншіліктерін арттыруға көмектеседі. ЖИТ-тің білім
беру саласына енуі педагогтарға оқытудың мазмұнын, әдістері мен ұйымдық
түрлерін сапалы өзгертуге мүмкіндік береді.
Болашақта Қазақстанда білім беру жүйесін ақпараттандыру
телекоммуникациялық желілерді жасау және дамытумен ұштасады. Ал білім беру
жүйесінің негізгі міңдеттері біртұгас телекоммуникациялық желі құру және
дамыту арқылы шешіледі. Олар:
- ақпараттық мәдениетті ұйымдастыру мен жеделдету процесін жоғары
деңгейге жеткізу;
- жасалынған және дамып келе жатқан
телекоммуникациялык желілерді біртұтас бүкіл әлемдік
информациялық кеңістікте интеграциялау;
- біртұтас ақпараттық кеңістікте әртүрлі деңгейдегі ақпараттармен
алмасуды қамтамасыз ету;
- білім беруді дербестендіруді қамтамасыз ету, дистанциялық
оқытуға мүмкіндік жасау.
Оқытудың дистанциялық формасы оқушыларды даярлауда және білім берудің
маңызды формасына айналып отыр.
Білім беру жүйесінде телекоммуникация желілерін жасау Қазақстан
Республикасының орта білім беруді, практикалық жүзеге асыруды қамтамасыз
ете алатын негізгі құрал болып табылады. Біртұтас телекоммуникациялық
желіні білім беру жүйесінде пайдалану басты ақпарат ағыны мен жұмысшы
ақпараттық ағынды әдеттегі іс-әрекетке сәйкес пәндік аумақта деректер қорын
таратуға пайдалануы қажет. Бұл жүйені дамытудың бастауы мектепте
информатика курсын оқытудан басталады.
Ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуы жағдайында мектептегі
информатика курсы ерекше дүниетанымдық мәнге ие бола бастады. Ол жас
ұрпақты ғылыми-техникалық революцияға қатысты сезімге, оның табиғатын
түсінуге, жаңа технологияның казіргі қоғамдық өндірісте қажет екеніне көз
жеткізуге тәрбиелейді.
Бүгінгі таңда оқушылардың компьютерлік сауаттылықты меңгеріп алуы
оларға танымның жаңа құралын сонымен қатар қазіргі кездегі барлық мамаңдар
бірдей меңгере бермейтін көптеген мүмкіндіктер береді.
"Информатика негіздері" курсы мектеп оқушыларына тек білім беріп қана
қоймайды, оларға информация жөне оны өндеу әдістері туралы түсінікгер
береді. Сондай-ақ операциялық ойлау стилін, өзінің әрекетін жоспарлай
білуге, ойды алгоритмдей білу арқылы информациялық модель құруға, ой
жетпейтін шығармашылық қызмет көрсетуге үйретеді.
Есептеуіш техникасын информатика пәнінде ғана пайдаланып қоймай, оны
бастауыш сыныптан бастап барлық пәндерге енгізген кезде ғана оқушылардың
компьютерлік сауаттылығы қалыптасады. Сондықтан информатика курсының
мақсаты, басқа пәндердегідей, оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту
сияқты білім берудің жалпы міндеттерін шешетін потенциаддық мүмкіндіктері
бар. Сол мүмкіндіктерді ескере отырып, информатиканың базалық курсын
оқытудың мақсаттарына мыналарды жатқызуға болады:
* оқушылардың білім негіздері туралы түсініктерін тереңдету;
* ақпаратты тарату және қолдана білу арқылы әлемнің қазіргі ғылыми бейнесін
қалыптастыру;
* оқушыларға ақпараттық процестердің мәнінашып көрсету;
* қазіргі қоғамның дамуындағы ақпараттық технология мен есептеу
техникасының рөлін айқындау;
* компьютерді оқу процесінде де, кәсіби қызметте де ұтымды пайдалану.
Оқытуды компыотерлендіру кезінде оқушылардың қалыптасуға тиісті
әрекеті мен операциясын нақты суреттеу керек. Оқу қызметінің операционалдық
жағын қалыптастыруда, қаңдай жағдай болса да, компьютерді пайдалануды
орнықтыру қажет. Компьютер бұған орасан зор мүмкіндік береді. Біріншіден,
ол кез-келген әрекетті көрнекті түрде елестетуге және оның орындалу
жағдайын көрсетуге мүмкіндік береді. Екіншіден, компьютер оқу материалына
сүйене отырып, интеллектуалдық әрекетті елеулі түрде өзгертетін құрал.
Сондықтан да зерттеу барысында біліктіліктің негізгі операциондық
құрылымындағы өзгерістерді ерекше бөліп көрсетіп, жекелеген операциялар
компыотерге жүктеледі.
Оқу қызметінде құрал ретінде компьютердің мүмкіндіктері әлі толық
ашылған жоқ. Сондықтан да бүінгі таңда ол тек қана алгоритмді орындаушы
кұрал болып қалмай, кабілетіне қарай үйлесімді шешім іздейтін кұрал болып
табылады. Ол үшін компьютер базасында құрылған эксперттік жүйе дербес оқу
топтарына айналады, компьютер оқушыларға мүмкіндігі жететін барлық
есептердің шешуін табуға орасан зор көмектеседі. Компьютер оқушылардың өзін-
өзі таньш білу, өз бетімен дербес оқу ерекшелігін және болашақта
тәлімгерлік функцияны атқаратын құрал болып табылады. Соңғы жағдайда оқу
ситуациясы оқыту ситуациясына айналады.
Компьютерлік оқыту кұралдарын жасау пәнді оқытудың мазмұнына,
логикасына және әдістемесіне байланысты болады. Ондай кұралдарға қазіргі
кезде педагогикалық программалық құралдар (ППҚ) және инструментальдық
педагогикалық құралдар (ИПҚ) жатады. Оқытуды компьютерлеңдіру кезіңде
үйретуші программалары мен жұмыс істегенде ғана компьютер балалардың оқуға
деген позитивтік қатынасын қалыптастыруды тиімді шешуге ықпал етеді. Ондай
программалар оқушыларға өздеріне ыңғайлы оқып үйрену темпін таңдап алуына
мүмкіндік береді. Ойын элементтерін енгізіп, иллюстративтік материалдарды
көрсету олардың білім алуға деген қызығушьлығын арттыратыны белгілі.
Компьютерлік оқыту жағдайында дұрыс емес шешімдер кері психологиялық
әсер туғызады, сондықтан қателікке программада оқушыларға қарсы реакция
туғызбас үшін арнайы түсініктер беріледі. Көптеген үйретуші программалар
оқушылардың ізденгіштік принципін оятуға бағытталады, шешімдері дұрыс
болмаған жағдайда компьютер оқушыларға бағдарламаушы нұсқаулар береді.
Үйрету жүйесінің тиімділігі сол, жіберілген қателіктерді түзетуді
қамтамасыз етіп, нәтижесіне шешімін толық шығаруға мүмкіндік береді. Демек
оқуға деген кең таралған кері әсердің біреуі жойылады.
Қазіргі уақытта оқу процесін жоғары сатыға көтеруге арналған
программалар жеткілікті түрде жасалынған.
Үйретуші программалардың құндылығы сол программамен кез келген кезеңде
оқушылар балама жауаптарды тандап алу, әрбір қадам сайын алған білімін
қадағалап отыру мүмкіндігін иеленуі болып табылады. Әсіресе өз бетімен
білім алу процесінде аса қажет деп саналады. Үйретуші программаларды
құрғанда білім берудің қызықтылығын ұмытпаған жөн. Оқу процесінің сапасын
арттыруда музыкалық сүйемелдеудің ерекше мәні бар, сонымен қатар түстерді
дұрыс таңдай білу, мультипликация, қазіргі бейне техникалық құралдардың
барлығы нақты қызмет жағдайын жаңадан жасауға мүмкіндік береді.
Бірақта, бүгінгі негізгі міндеттің бірі оның қызығушылығы компьютерді
пайдалану факторынан басым түсе алмайтындығымен, шындығын айтқанда оқу
мақсатын жақсарта алмауымен қорытындыланады. Компьютерлік оқыту белгілі
мөлшерде программалық оқытудың аналогы, ол мектеп курсында оқытылатын
пәндердің мүмкіндігін кеңейтеді және оған қосымша өте икемді оқыту жүйесі
бола алады.
Сондықтан да, біз теориялық негізін құрайтын мына принциптерді бөліп
көрсетеміз:
а) материалды кішкентай, өзара өте тығыз байланысқан бөліктерге
бөлеміз;
б) программаланған тексті оқуда оқушылардың белсенді әрекеті;
в) оқушылардың әрбір жауабын бірден бағалап отыру;
г) программалық текстерді эмпирикалық тексеру.
Біздің ойымызша компьютерді оқу процесінде пайдалану комплексті
түрде болуы тиіс. Сондықтан мұғалім компьютерлік техникалар негізінде
оқушыларға жаңа білімді меңгерту немесе оны бекіту үшін, "мұғалім-
компьютер" жүйесі арқылы компьютерлендірілген оқыту ортасын құру жолдарын
ұсынады.
Бүгінгі таңда орта мектепте әдістемелік, психологиялық-педагогикалық,
программалық-техникалық және ұйымдастыру құралдарының бір ыңғайға
келтірілген комплексін құру үшін оқытудың компьютерлік технологиясы
құрылды.
Оқытудың компьютерлік технологиясы (ОКТ) көптеген зерттеушілердің
пікіріне сүйенсек оқушылардың өз бетімен дербес жұмыстарын ұйымдастыруға
ерекше қолайлы жағдай туғызады екен. Қойылған міңдеттерді шешу үшін жағдай
жасау мақсатында объектінің информациялық кадастері ұғымы енгізілді. Объект
әрекетін тиімді камтамасыз ету үшін информациялық кадастр арқылы
деректердің құрылымдық жиынтығын толық және жақсы түсіне аламыз. Бұл
жағдайда біз оқушыларды объект ретінде, ал әрекетті үйретуші деп
қарастырамыз.
Оқытудың компьютерлік технологиясын енгізу оқу-тәрбие қызметін
басқаруды интенсивтендіру мен оптималдандырудың жаңа принципті
мүмкіндіктерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
І тарау. Оқу үрдісіндегі компьютерлік технология
1.1 Оқыту үрдісінде компьютерлік техниканы пайдалану негіздері 5
1.2 Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы
білім беру деңгейін көтеру 16
1.3 Оқу үрдісінде компьютерді тиімді пайдалану әдістемесі 22
ІІ тарау. Информатика пәнін оқытудағы пәнаралық байланыстар
2.1 Біріктірілген сабақтарды өткізу кезінде компьютерлік
технологияларды қолдану 29
2.2 Информатиканы пән аралық байланыс сабақтары арқылы оқыту
38
2.3 Математика сабағын информатикамен кіріктіре оқыту 45
2.4 Физика сабағын информатикамен кіріктіре оқыту 57
Қорытынды 61
Қолданылған әдебиеттер 63
Кіріспе
Білім жүйесінің ақпараттануы жаңа оқу құралдарын жасауды талап етуде.
Оларға электронды оқу құралдарын (ЭОҚ) жатқызуға болады. Көп жағдайда
электронды оқулықты жауаптары бар сұрақтар жиынымен жабдықталған жай
кітаптың көшірмесі түрінде елестетеді. Мұндай көзқарас қарапайым, дәл емес
және қарастырылып отырған құбылыстың барлық ауқымын қамти алмайды. Ол
компьютерлік оқу құралдарының оқушылардың когнитивті саласына потенциалды
әсер ету мүмкіндіктерін толық бағаланбауымен байланысты.
"Жаңа ақпараттық технологиялар" дегеніміз ақпараттық қамтамасыз ету
және білім беру сияқты интеллектуалды сфераларда сапалы түрде жаңа өнім,
қызмет жасау үшін мультимедия және телекоммуникация құралдарын қолданып,
ақпаратты сандық түрде алу, жинақтау , сақтау, іздеу, өңдеудің ауқымды
ғылыми технологиялары. Оқу процесінде жаңа ақпараттық технологиялар
компьютер, компьютерлік оқу программаларын және ақпарат алмасу желісінің
болуын қажет етеді. Осы компоненттер бірігіп оқушының өздік жұмысын және
оның оқу материалымен жұмысын қадағалауды қамтамасыз етіп, ақпараттық-
жабдықтық оқу ортасын құрайды.
Оқыту процесінде ақпараттық технологияларды қолдану жөнінде әртүрлі
ойлар айтылуда. Біреулер оны мадақтаса, екіншісі мойындамайды. Бұл
көзқарастар осы салыстырмалы түрде жаңа саладағы субъективті тәжірибенің
шектілігімен түсіндіріледі. Ос сала бойынша объективті баға тек берілген
тақырып жөнінде мәліметтердің үлкен көлемін саралаудан кейін ғана қойылуы
мүмкін.
Мультимедиялық оқыту программалары видео, текст және дыбысты
үйлестіріп, білімді көрнекі көрсетудің барлық мүмкіндіктерін толық
қолдануға жағдай жасайды. Оқу материалын визуализациялау ерекше маңызды,
себебі қазіргі оқушыларға білу қажет ақпарат көлемі өсіп бара жатқан кезде
компьютерді кең қолдану оқу процесінің тиімділігін оны көрнекі және алуан
түрлі қылу арқылы арттыруға көмектеседі.
Оқу орындарында ЭОҚ-н жасау , енгізу, қолданудың бірегей концепциясын
құру:
➢ Оқушылар мен оқытушылардың қажет оқу құралымен қамтамасыз етілуін
жақсартады;
➢ Оқу процесін сапалы түрде жақсартатын, ақпаратты беру және қорытудың
қосымша жүйелерін қолданудың арқасында білім сапасын көтеруге;
➢ Оқу және біліктілік деңгейін көтеру жүйесіне қазіргі заманғы ақпараттық
технологиялар енгізу арқылы ұстаздардың біліктілігін арттыруға;
➢ Түрлі процестер мен құбылыстарды модельдеуге;
➢ Оқу процесін жетілдіру бойынша басқа білім ордаларымен сайысқа түсіп,
оқу орнының бәсекелестік қабілетін көтеруге;
➢ Интернет негізінде қашықтықтан оқытуды қолдану арқылы білім беру
қызметінің аясын кеңейтуге;
➢ Әрбір оқушыға (студентке) жеке әдіс-тәсіл қолдануға;
➢ Оқушыны қатесін саралау және кері байланыс арқылы жедел қадағалауға;
➢ Оқушы оқу -танымдық әрекетін өзіндік бақылаумен қамтамасыз етуге;
➢ Оқу мәліметін визуальды демонстрациялауға және т.б. мүмкіндік береді.
І тарау. Оқу үрдісіндегі компьютерлік технология
1.1 Оқыту үрдісінде компьютерлік техниканы пайдалану негіздері
Қоғамда информатикаландыру, есептеу техникасы құралдарының кеңінен
таралуымен байланысты, оқу процесін ұйымдастыруға, сол сияқты білім берудің
мазмұнын өзгертуге де елеулі ықпал етеді.
Дербес ЭЕМ-ді оқу процесіңце барлық пәндерде техникалық оқу құралы
ретінде пайдалану білім беру мазмұнына ықпал етуімен байланысты.
Компьютердің мүмкіндіктерін ескере отырып, оқыту мәселелеріне талдау
жасасақ, психологияның, педагогиканың іргелі оқыту теориясынан
психологиялық-педагогикалық, әдістемелік мәселелер туындайды. Бұл берілген
теорияда оқытудың дәстүрлі түрімен ғана шектеліп қоймайды, үйрету
программаларын жобалауда әдістемелік құрал болып қалыптасады.
Белгілі теориялық тұжырымдарға сүйеніп, сондай-ақ педагогикалық
принциптерді ескере отрып, компьютерлік оқытудың психологиялық-
педагогикалық мәселелерін қарастыру кажет:
-компьютерлік оқытудың тәрбиелеу, білім беру және дамытудың бірлігін
қамтамасыз ету;
-оқушылардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру мақсатында дербес
және саралап оқытуды ұйымдастыру;
-оқу процесін жетілдіру.
Компьютерлік оқытуға қойылатын дидактикалық талаптарды айқындасақ,
біздің ойымызша олар әрекет амалы және оқушылардың таным қызметі
белсенділігі бағытында карастырылуы қажет.
"Оқыту процестері - дидактиканың талас туғызатын мәселелерінің бірі.
Сондықтанда дидактикалық принциптерді әр оқымысты өзінше қарастырады" деп
жазды В.Оконь.
Оқыту принциптерінің ішінде ерекше роль атқаратын басты принциптердің
біреуі біздің көзқарасымыз бойынша белсенділік принципі. Белсенділік
принципі барлық принциптерді компьютерлік оқыту кезінде практикалық жүзеге
асырудың негізі мен көрсеткіш деңгейі болып табылады.
Белсенділік принципі саналылық принципімен тығыз байланысты. Сондықтан
үйретуші программалардың құрылымы әрекет туралы және пән бойьшша
программамен жұмыс істеуге кажетті білім беруді біртұтас нысаналы компонент
болуы керек деп есептейміз.
Оқушылардың біліктілігі мен дағдысының ғылыми ізденісін қалыптастыру
оқытудың ғылымилық принпципімен байланысты. Бұл принцип қазіргі ғылымдағы
берік орныққан қағиданы зерттеуді талап етеді, оқу материалдарын таңндап
алу мен оқыту әдістерін қалап алуға көмектеседі. Ғылымилық принцип
негізінде компьютерлік оқыту жүйесінің мазмұнына бірқатар талаптар
қойылады. Біздің ойымызша оқьпу жүйесі компьютер арқылы оқу материалын
тиімді меңгертетін мазмұнда болуы қажет. Компьютерлік оқыту жүйесінің
мазмұнына қойылатын келесі талап казіргі ғылыми мағлүматтар деңгейінде, ал,
оқу материалын меңгерту танымның ғылыми әдістерімен барабар болуы тиіс
(математикалық әдіс, жүйелілік талдау, модельдеу әдісі жөне т.б.).
Оқытушылық таным нақты фактілер мен құбылыстарды сезімдік қабылдаудан
басталады. Бұл таным көзі ретінде заттар мен құбылыстардың өздеріне бет
бұру мен байланысты. Ол оқытуды аңғарып қараудан бастауды талап етеді.
Осыдан барып көрнекілік принципі шығады. Аталған принцип негізінде оқыту
жүйелеріне мынандай талаптар қоюға болады:
* үйретуші программаларды жасағанда дидактикалық максаттарды орындай алатын
модельді таңдап алу;
* процестерді бейнелегенде түстерді дұрыс таңдай білу;
* дыбысты, дыбыс сигналдарын жазу, оларды бейнелеу және т.б.
Білімнің жақсы меңгерілуі үшін, олар түсінікті, ретке келтірілген
болуы керек және бұрынғы бар білім жүйесіне біртіндеп енгізілуі тиіс. Бұл
жүйелілік принципінен көрініс табады.
Информатика курсының білім беру саласына пән ретінде енгізілуі оған
қазіргі заманға сай және ғылыми түр береді, жүйелейді. Жүйелілік пен бір
ізділік приниипі үйретуші программаларға бірқатар талаптар қояды.
Программаның мазмұнына арнайы әдіснамалық мағлұматтар енгізу, ғылыми
құрылымы болуы, сондай-ақ белгілі ретпен пакеттер жасау қажет.
Компьютерлік оқыту жүйелері танымның жүйелі әдістерін оптимальды
жүзеге асырады. Осыдан үйренушінің әрекетін құрайтын алгоритм материалды
меңгеруді қажет ететін жүйелілік талдаудан құралатынын байқаймыз.
Біз оқу процесінің компьютерді қолданумен байланысты мәселелерін үш
топқа бөлеміз:
бірінші -оқыту теориясына,
екінші - компьютерлік оқыту технологиясына,
үшінші - үйретуші программаларды жобалауға қатысты.
Оқыту теориясы оқу қызметімен байланысты оқушылар мен үйренушілер
қызметінің негізгі компоненттеріне, оқу қызметін басқару процесіне
байланысты талдауларға сүйенеді.
Оқыту технологиясы оқыту теориясымен оның практикалық жүзеге
асырылуының арасындағы байланысты бөлім. Үйретуші программаларды жобалау
теория мен технологияның пракгикалық қолдану табуы болып табылады.
Компьютерлік оқытудың психологиялық-педагогикалық жайы, ең алдымен,
оқу мақсатына жетудің негізгі механизмнің қызметіне терең талдау жасап оқу
процесінде зандылықтарды пайдалана білу. Компьютерлендірудің ерекшелігін
ескере отырып, бұл зандылықтарды қоддануды жан-жақты ойластырып жүзеге
асыру керек.
Біз оқыту қызметін басқару деп қарастырамыз. Бұндай басқарудың негізгі
құралы педагог тарапынан немесе оқыту құрылғысы тарапынан, ең алдымен,
үйренушінің танымдық сферасына әсер етеді. Бұл әсер ең алдымен оқу
мақсатының сәйкестігіне бағытталуы қажет.
Дәстүрлі оқу процесінде "оқушы-оқытушы" жүйесі қалыптасқан. Демек, оқу
поцесі - оқушы мен мұғалімнің өзара байланысты қызметі, біте қайнасқан
бірлікте жүзеге асырылатын күрделі, қозғалмалы жүйе болып табылады. Бұл
жүйеде мұғалімнің басшылығымен, оқушы ғылым негіздерін, әрекет тәсілдерін
меңгеріп, дамиды. Бұл өзара байланысты қызметте әрбір субъектінің өзіндік
қызметі бар. Мұғалімнің қызметі тек білім беру ғана емес, білімді меңгеру
процесі мен әрекет тәсілдерін басқару болып табылады. Оқушының міндеті -
білім жүйесін, оны алу тәсілдерін меңгеру, оны өндеу, сақтау жолдарын
үйрену.
Бұл оқушы мен мұғалімнің алдында тұрған мәселені шешу - оқу танымының
кезеңдеріне сәйкес жүзеге асыралады.
Бірақ дәстүрлі оқытуда оқушылардың оқу әрекетін басқарудағы мұғалімнің
мүмкіндіктері ұйымдастыру барысындағы қиындықпен шектеледі. Дәстүрлі
оқытуда ақпараттық ағым, негізінен, окытушыдан оқушыға бағытталатынын
практика көрсетіп отыр. Демек, оқушылардың оқу әрекетін тиімді басқару
мәселесі бұл процесті жан-жақты жедел ақпараттық қамтамасыз ету мәселесін
шешумен, яғни жаңа ақпараттық технологияның оқу процесіне енгізілумен
байланысты шешіледі. Жаңа ақпараттық технологияның оқу процесіне енгізілуі
бұл жүйенің орнына "оқушы-оқытушы-компьютер" пайдаланғандықтан қалыптасқан
психологиялық-педагогикалық әдістеріне өзгерістер енгізуді қажет етеді.
Олай болса, жаңа жағдайдағы оқу-тәрбие процесін тиімді және мақсатына жете
алатындай ету үшін бірқатар психологиялық-педагогикалық мәселелерді қайта
құруға тура келеді. Осыған байланысты психологияның, педагогиканың және
дидактиканың көптеген дәстүрлі қағидаларын қосымша зерттеу қажет болады.
Біздің ойымызша зерттеліп отырған компьютерлік оқытудың психологиялық-
педагогикалық негізі ең тиімді іс-әрекет амалы болып табылады.
Зерттеу барысында біз А.М.Леонтьевтің жасаған әрекет теориясына
сүйендік. Іс-әрекет амалын педагогикалық мәселелерді шешуде қолдану
ерекшеліктері туралы Л.С.Выготскийдің, С.А.Рубинштейннің, П.Я.Гальпериннің,
Б.Ф.Ломовтің, И.Ф.Талызиннің еңбектерімен жан-жақты таныстық.
Қазіргі уақытта іс-әрекет категориясы үлкен методологиялық және
теориялық мәнге ие болды. Іс-әрекет адамзаттың табиғи, әлеуметтік, т.б.
кабілеттерінің қатынасын белсеңді түрде өзгертушісі және түрлендірушісі
бола алады. В.А.Иванов әрекеттің психологиялық түсініктемесіне мынандай
мінездеме береді: "Іс-әрекеттің психологиялық бейнесі белсеңді психиканың
реттелген субъектісінің бірі-абстракциялық модельден шығады". Іс-әрекеттің
түбегейлі мәселелерімен көптеген психолог, философ және социологтар
шұғылдаңды. Бұл проблемаларды оқудың көптеген ғылыми-теориялық,
психологиялық-педагогикалық зерттеулері негізінде құрған. Психология ғылымы
субъектіні таңдауға байланысты іс-әрекет теориясын жасады. Б.ГАнаньев,
Л.ПБуева, М.С.Каган, М.С.Кветааялар адамның қасиетін, оның үнемі дамып
отыруын анықтайтын мүмкіндіктерін айқындады. Л.С.Выготский, В.П.Зиченко,
Л.Я.Гальперин, ААСмирнов, О.К.Тихомировтар-дың еңбектерінде адамның іс-
әрекетінің ролі туралы идеялар қозғаушы күш ретінде әрекет етеді. Өзінің іс-
әрекетін дамытуда, адам, ішкі және сыртқы саралауға ұшырайтынын байқаймыз.
Біріншіден, адам - өзіне тән нақты нәрсенің әрекетінен тұрады. Екініщден,
ой-әрекеті барысы біреу арқылы пайда болады. Дәл осы уақытта ішкі іс-әрекет
сыртқы іс-әрекетті жоспарлайды, ол сыртқы іс-әрекет кезінде туындайды және
сол арқылы жүзеге асырылады. Оқушының кез келген іс-әрекетінің түрі, оның
алдында тұрған міндеттерді орындауға белсенділігімен байланысты болады.
Белсенділіктің психологиялық табиғаты іс-әрекеттің мінездемесі ретінде,
өздігінен қозғалудың іс-әрекетінің өзіндік түрінің ішкі алғы шарттары
ретінде қарастырылады. Белсенділік ғылыми категория ретінде әртүрлі
жағдайда зерттеледі. Ол биологиялық тұрғыда қоршаған орта организмге
байланысты қалыптасады деп қабылданған. Физиологиялық тұрғыдан қарағанда,
белсенділік мидың функциясын реттеуші деп қарастырылады.
Белсенділік арқылы біз қабілет жүйесін (адамның психикалық жүйесін
немесе субъект) айналадағы жүйеге әсері арқылы және ішкі әрекет өзгерістері
негізінде түсінеміз. Сондықтан да белсенділіктің әлеуметтік формасы іс-
әрекеттің спецификасы ретінде іске асады, демек, адамдардың белсенділік
мінездемесі қорытындыланған болып табылады. Белсенділік іс-әрекеттің сапалы
мінездемесі ретінде және оның көріну дәрежесімен анықталады.
Сонымен қатар біз іс-әрекет процесінде тұлға мен іс-әрекет катынас
байланысы кезінде белсенділіктің әртүрлі деңгейде болатыны туралы жоғарыда
аталған авторлардың айтқандарымен келісеміз.
Психологияда әрекет ұғымы қоршаған әлемнің өзара ықпал ету процесінде
сипатталған индивид функциясымен әрекет үғымы арқылы түсіндіріледі.
Психологиялық әрекет қажеттіліктен туындайды; пәнді қамтамасыз етуге және
жүйелі іске асыруға бағытталады.
Біздің зерттеулерімізде оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін
қалыптастыруда ең бастысы -компьютерді пайдалануды іске асыру болып
табылады.
Қазіргі көзқарас бойынша, іс-әрекеттің барлық түрінің құрылымы бар. Іс-
әрекетінің негізгі құраушысы-әрекет. "Әрекет" ұғымы арқылы психологияда
"операция" ұғымы енгізілді, демек, ол әрекетті іске асыру тәсілі.
Біздің ойымызша операция жүйесі әрекет тәсілі арқылы берілген типтегі
оқу міндеттерін шешуді қамтамасыз ете алады.
Л.Я.Гальпериннің идеясына сүйеніп, біз ақыл-ой қабілетін: атқарушы,
бағыттаушы және бақылаушы деп бөліп көрсетеміз.
Оқытуды компьютерлендіру кезінде күрделі операциялық құрылымды
қалыптастыруда компьютер шешуші ықпал етеді. Іс-әрекетінің нәтижесінде алға
қойған мақсатқа жетеді.
Оқу мақсатының ауқымы өте кең. Программалап оқыту идеясының кең
таралуымен байланысты оқу мақсатын компьютерлендіруге қызығушылық арта
түсті. Программалық оқытудың мақсаты оқуды бітіргеннен кейін меңгеруге
тиісті біліктігіне назар аударуды кажет етеді.
Компьютерлік оқытудың бағдарламасын кұрастырмастан бұрын алдыға
қойылатын міндеттер - оқушылардың өздері қойған мақсаттарын, оқу мотивін
ынталандыру.
Мотивтік ортаны калыптастыру - оқу әрекетінің жетістігінің алғы шарты
больш табылатыны белгілі. Танымдық және әлеуметтік мотивтің әртүрлі
деңгейін психологгар белгілеп берді және талдады.
Болашақта электрондық техника физикадан оқу жабдықтарының құрамына
оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырушы және оқытуды терең ынталандырушы
құрал ретіңде қосылады. Бұның бірінші себебі электрониканың кең таралуы,
оның казіргі әлемдегі мәнінің анықталуы және оқушылардың болашақ еңбек
әрекеті информатика негіздерімен есептеуіш техникасы мотивтеріне ұқсас
мотивке сәйкес келуі оның тағы бір себебі. Информатика сабағында ЭЕМ-де
жұмыс істегенде, оқушылардың алғашқы белсеңділігі операционалдық мотиві
арқылы жүзеге асырылады. Ал физика сабағында, оқушылар электроңцық
техникаға есеп шығару және іс-әрекет амалдарын сипаттаушы кұрал ретінде
бағыт ұстайды, нәтижеде мотивтен мақсат туындайды.
Электрондық техника қандай да бір есепті шығару құралы болып қоймай,
жай ғана қолданбалы кұрылғы болуы мүмкін. Басқа мақсаты оқушының танымдық-
логикалық сферасында тұлға, оның қоршаған әлем туралы ұғымымен түсінікті,
логикалық операциялар мен әдістерді, таным қызметі мен ителлектуальдық
тәсілі мүмкіндік алады. Бұл мақсатқа электрондық техниканың физикалық
негіздерін оқу арқылы, сондай-ақ адамды қоршаған ортадағы техниканың
орнының бірегейлігін көрсету арқылы жетуге болады.
Компьютерлік оқьпу жағдайында оқушылардың белсенді шығармашылық іс-
әрекеті жүзеге асады.
Көптеген үйрету программалары оқушылардың ізденімпаздығына түрткі
болады, сұрақтың шешімінен қателескен жағдайда компьютер бағыт-бағдар
береді. Атап айтқанда, оқу мотиві мен оқушылардың таным қызметін
қалыптастырудың тиімді жолдары проблемалық ситуация туғызумен байланысты.
Компьютерлендіру жағдайында проблемалық оқытудың психологиялық-
педагогикалық заңдылықтары пайдаланылуы кажет, бұл зандылықтар үйретуші
программаларын жасағанда компьютердің көмегімен сәйкес келетін
педагогикалық ситуацияларды қолданғанда сақталуы керек.
Проблемалық оқыту оқытудың белсенділік принципін жүзеге асырумен
байланысты. Белсенді танымдылық іс-әрекеті таным және қажетті-мотивтік
компоненттерінің қызметтерінде адамның ойында проблемалық ситуацияларын
туғызады. СЛ.Рубинштейнның тұжырымдарына сүйенсек, проблемалық ситуация
"ойлау процесінің алғашқы кезеңі" болып табылады.
Кез-келген іс-әрекет оны іске асыру құралын сипаттайды. Оқу әрекетін
талдау барысында, әрекет құралы мен оқу міндеттерін шешу кұралын ажырата
білу қажет.
Осы мағынада біз компьютердің оқу үйрету әрекетін біртұтас деп
қарастырамыз. Егер компьютер оқу әрекетінің құралы ретінде ғана
пайдаланылса, онда ол "тұтынушы - ЭЕМ" схемасының аумағында болады.
Компьютер оқу әрекетінің басқару функциясын атқарса, үйрету құралы ретінде
қолдануды мойындағаны.
Электроңдық есептеу техникаларын қолдану оны компьютерді оқыту құралы
ретінде пайдалану мүмкіңдіктерімен байланыстырады, компьютер оқу қондырғысы
және білім берудің мазмұнды объектісінің бірі ретінде қарастырылады.
Бірінші бағыты компьютер оқыту құралы ретінде - әртүрлі қиындықтағы
үйретуші программалар арқылы, әсіресе, автоматтандырылған үйретуші
жүйелерде жүзеге асырылады. Оқу әрекетінің ондай компоненті үйретуге ықпал
ету функциясының міндетін атқарады. "Оқу міндеті" деген түсінік дидактика
мен педагогикалық психологияның негізгі ұғымы. Компьютердің оқу процесінде
қолданыла бастауы, мектепте оқыту практикасының міндеттеріне әлеуметтік
жағдайды модельдеуші және т.б. мәселелерді алып келді (екінші бағыты).
Бұл мәселелерді шешудің құрылымдық міндеттерін көптеген оқымыстылар
қарастырды (ПА.Шеварев, Г.А.Балл, Л.М.Фридман).
Үйретуші жүйені жасағанда оқу міндеттерін шешу мен оқудың мақсатқа
жетуі арасындағы байланысты белгілеуді қажет етеді. Электрондық есептеуіш
техника - жеке оқушының физика курсында өзінің практикалық қызметін
реттеуші, физика есептерін шығаруға пайдалануға керемет құрал болып
табылады. Физикадан оқу есептерін шығару үшін машиналық модельдеумен
физикалық шамалар арасында тәуелділік графигін салуға, берілгендер кестесін
құруға, лабораториялық эксперименттерде сипаттамаларын түсіруге, физикалық
құбылыстарды модельдеуге және т.б. мүмкіндік туғызады.
Физика сабағында сандық есептерді шығару, кезінде есептеулер жүргізу
үшін миқрокалькулягорлар немесе дербес компыотер қолданылады. Сапалы
есептер-машиналық модельдеу үшін жаксы сала. Сапалы есептер дербес
компьютерлерді модельдеуші программалар шеңберінде қойылуы және шешілуі
мүмкін. Сондай-ақ мәні бар қандайда дәстүрлі проблемалық ситуацияларды
машиналық модель аркылы анықтайды.
Дербес компьютерді алғаш жасаушылардың бірі Алан Кэй былай деп жазды:
"Компьютерді қолдану сауаттылығы - бұл есептеу процесінің мәнін жеткілікті
түрде терең түсіну арқылы әртүрлі есептерді шығаруда ЭЕМ қолдана білу".
Мысалы, компьютерлік модель арқылы жарықтың сынуын және толық шағылуын
анықтау, әдеттегі (дәстүрлі) құралдар арқылы көрсетуден әлде қайда оңай.
Қазіргі дербес ЭЕМ-нің оргтехникалық мүмкіндіктері, оқушыларды жұмыс
нәтижелерін кесте немесе график түрінде дисплей экранына немесе қағазға
шығарып беруге мүмкіндік туғызады. ДЭЕМ-ді программалық қамтамасыз етуде,
құрамына кіретін көптеген мәтіндік және графикалық редакторлар бар. Әртүрлі
алфавиттік цифрлік мәліметтерді даярлауға, формулалары бар мәтінді жазуға,
суреттерді, кесте түрінде берілген сандарды, диаграммаларды, графиктерді
салуға ыңғайлы. Мектеп физикасы үшін, білім жүйесінің мазмұнын көрнекілік
пен экспериментті өзара байланыстыру, олардың арасындағы байланысты,
құбылыстардың зандылықтарын және ұйымдарды ашып көрсету болып табылады.
Компьютерді мұғалім қосымша материалдар, әртүрлі анықтамалық
мәліметтерден ақпараттар беру үшін көрнекі құрал ретінде пайдалана алады.
Мұндай мәліметтерге физикалық формулалар, физикалық шамалардың өлшем
бірліктері, графиктер, схемалар, иллюстрациялар, физикалық құбылыстардың
динамикалық бейнесі, тәжірибеге арналған құрылғылардың тізімі аспаптардың
сипаттамалары және т.б. жатқызуға болады. Басқаша айтқанда, мұғалім
араласпай-ақ, оқушылар өздері меңгеруге тиісті ақпараттар беріледі. Қажетті
ақпараттарды жинактауда электрондық техникаларды енгізу уақыт үнемдейді,
қарастырып отырған кезеңде ақпараттың толықтығын жоғарылатады, ақпараттық-
анықтамалық жүйе құрамында электрондық құрылғылар мен жұмыс істеу дағдысын
қалыптастыруға мүмкіндік туғызады. ЭЕМ арқылы физикадан оқушьшардың
білімдері ғылыми шындыққа сәйкес келуін олардың түсінігінің жүйелі болуын,
теориялық білімдерін практикаға қолдана білуін, таным процесі мен физикалық
әдістер туралы түсініктерін тексеруге болады. Сондықтан кері байланыс
орнату оқу материалын меңгеруіне бақылау жасауы, және өзін-өзі бақылауы
қажет. Көптеген зерттеушілер осы салада электрондық есептеуіш техникаларын
қолданудың болашағы бар деп есептейді. Бірақ, есептеуіш техникаларын
пайдаланудың ең көп қиындық туғызған осы сала болды. Бұл жерде мұғалімнің
іс-әрекетті басқаруда әр түрлі формализмге жол беру қажет болды. Қазіргі
уақытта электрондық есептеуіш техникалары арқылы бұндай күрделі проблеманы
жеткілікті көлемде шешу мүмкін емес. Әртүрлі электрондық тренажерлерді
автоматтандырылған оқыту жүйелерін және болашақта жасанды интеллекті
негізінде оқытуды қолданып бақылау мен кері байланыс топтарын құру көптеген
жетістікгерге жеткізетіңдігін атап көрсетуге болады.
Біздің ойымызша, оқытудың психологиялық-педагогикалық талдау мен
үйрету жүйесін жобалау теңбе-теңдік мақсатымен оқу материалдарының мазмұнын
талдау төмендегідей педагогикалық бағытта карастырылады:
1) үйренушінің жасымен дербес ерекшеліктерін ескеру;
2)оқушыларды оқу-танымдық әрекетке қызықтыру.
Сабақка компьютерлік техниканы пайдалану мәселесі оқушылардың жас
ерекшеліктерін ескере отырып дербес, психологиялық айырмашылықтарын білумен
тығыз байланысты. Е.М.Мащбицтің айтуынша: "Компьютердің мүмкіндіктерін
есепке ала отырып оқыту проблемасына талдау жаңа психологиялық
проблемаларды туғызып қана қоймайды, оқытудың педагогикалық нормасының
фундаменталды кағидаларын қайта қарауды талап етеді. Қазіргі кезде
информатика орта мектепте бастауыш сыныптан бастап енгізіле бастады.
Қоғамды ақпараттандыру жағдайында мектепте білім беруді түбірінен жаңарту
үшін дидактикалық талаптарды шешу мәселесі тұр. Бұл мәселені оқу процесіне
компьютерлік техниканы енгізу арқылы жүзеге асыруға болады. Оқытудың жаңа
педагогикалық технологиясын жасау және оны жүзеге асыруда оқу процесін
интенсивтендіру мен оптималдаңдырудың өз орны бар.
Қазіргі заманғы оқьпу баланың интеялектуалдық ерекшеліктеріне сүйене
отырып білім беруді қажет етеді. Ортаңғы буындағы сыныптардың бас кезінде
бала құбылыстарды сырттай танып білуден оның мәнін танып білуге ауысады.
Бұл қорытынды түйін жасауға мүмкіндік береді.
Психологиялық зерттеулер орта және жоғары сынып оқушыларының екінші
сигналдық жүйесінің дамығандығын нақтылайды. Бұл жаста балалардың зейіні,
есі дамып жетіледі. Оқу компьютерлерін пайдаланғанда адам дамуында жас
мөлшерін ескеру қажет.
Қазіргі компьютерлік оқыту құралдары оқу материалының сапасын жаңа
деңгейге көтеретінін атап көрсетуге болады. Оқушылар демонстрация кезіңде
дисплей экранынан параметрлік объектінің өзгерісінің сол немесе т.б.
өзгерген операциясының нәтижелерін көре алады. Оқу қызметінде компьютердің
рефлексивтік деңгейін жүзеге асыруды елестетсек, оның мүмкіндіктері ерекше
үлкен. Компьютер кез келген ойдың өтімділігін, оқушылардың таңдап алған
стратегиялық міндеттерінің күшті және әлсіз жақтарын көрсетіп бере алады.
Физика сабағыңда есептеу техникасымен жұмыс жасату оқушылардың алгоритмдік
дүниетанымын мына бағьпта қалыптастырады:
өз әрекетін саналы түрде жоспарлайды;
құбылыстарға модельдер құра біледі.
Ал программалауды оқыту:
оқушылардың логикалық кабілетін дамытады;
* бақылау мен өзін-өзі бақылауды қалыптастырады;
* оқушылардың еңбек ету мен дағдысының жинақтылығын қамтамасыз етеді;
-жалпы мәдени-дүниетанымын қалыптастыруға мүмкіндік туғызады.
Сондықтан компьютерлік оқыту практикасында дербес мәселелердің
айырмашылығының психологиялық жайын ескеру қажет.
Ол үшін компьютерлік оқыту жағдайында оқушыларға дербес ықпал жасау
керек және компьютердің көмегімен оқытуды дербестендіру-оқу қызметін
рефлексивтік басқару арқылы ғана жүзеге асырылуы мүмкін.
1.2 Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы білім беру
деңгейін көтеру
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев "Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер —
бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол
деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр" деген болатын.
Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи
танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық
білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай
білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылыкпен жұмыс істеп, оқу мен
тәрбие ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда
ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 қыркүйектегі N6345
өкімімен бекітілген "Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік
бағдарламасы" мектептегі білім беруді ақпараттандыру процесіне негіз
қалады.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты оқушылардың
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау барысында
оқушылардың ақпараттық мәдениетін калыптастыруда жаңа әдістерді қолдану
қажеттілігі туындап отыр.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасында: "... экономиканың барлық салалары
үшін жогары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлаудың сапасын
арттыру... "және "...кәсіби міндеттерін дербес әрі шығармашылық тұрғыдан
шешуге, кәсіби қызметтің тұлғалык және қоғамдық маңызыи түсінуге, оның
нәтижелері үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзыретті жеке тұлғаны,
бәсекеге қабілетті маманды кальттастыруды қамтамасыз ететін білім беруді
басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болады... "деп атап көрсеткен.
Мемлекеттік бағдарламада оқу үрдісіне педагогикалық және ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану — жалпы білім беруді
дамытудың басты бағыттарының бірі делінген.
Бүгінгі күні әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің деңгейіне
Республика мектептерін көтерудің тиімді жолы — білім беру саласын толықтай
ақпараттандыру. Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңында білім беру
жүйесін ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде
анықталынып, осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр.
"Қазақстан —2030" стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің
қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру
кеңістігіне кіріктірумен сипатталады.
Индустриалдыдан ақпаратты өркениетке көшудің қазіргі кезеңінде қоғам
дамуының негізгі факторы мемлекеттің қызметін құрайтын саяси-экономикалық,
әлеуметтік салаға белсенді әсер ететін ақпараттық-коммуникациялық сала
болып табылады және экономиканы ғаламдандыру мен қоғамдық қатынастар
процестерін айқындайды.
Ел президентінің Қазақстан халқына Жолдауында өткен ғасырдың отызыншы
жылдарында сауатсыздықпен күрес жүргізілгендей, компьютерлік сауаттану
жөніндегі ауқымды іске азаматтарды тарту қажеттігі айтылған және
мемлекеттік қызметке жаңа қызметкерлерді қабылдау кезінде компьютерді,
интернетті және электрондық поштаны қолдана білу дағдысы міндетті талап
болуға тиіс екендігі атап көрсетілген. Осыған байланысты XXI ғасырда
ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында
төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр: компьютерлік техниканы,
интернет, компьютерлік желі, электрондық және телекоммуникациялық
құралдарды, электрондық окулықтарды оку үрдісіне тиімді пайдалану арқылы
білім сапасын көтеру.
Ақпараттық мәдениет дегеніміз тек компьютермен дұрыс жұмыс істей білу
емес, кез-келген ақпарат көзін — анықтамалықтарды, сөздіктерді,
энциклопедиаларды, көліктердің жүру кестелерін, теледидар бағдарламаларын
т.с.с. дұрыс пайдалана білу деген сөз. Ақпараттық мәдениет — бұл әңгімелесе
білу, теледидар, хабар (Интернетті) талғамды түрде қарау немесе қарамау,
алынған мәліметті ой елегінен өткізіп, талдай білу және де өзгелердің
еркіндігіне әсер ететін жағдайларда өз еркіндігіңді шектей білу.
Еліміздегі саяси, әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге сай білім
беруді ақпараттандыру бағытында біздің елімізде жүргізіліл жатқан жұмыстар
ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылуда. Осы
сала төңірегіңде "Білім беру саласындагы ақпараттық технологиялар ",
"Информатика пәнін оқытудағы инновациялык, технологиялар ", "Программалау
тілдері", "12 жылдык білім беру барысында информатика пәнін оқыту
әдістемесі", "Білім беру саласындағы ақпараттық мәдениет негіздері " тағы
баска да тақырыптар бойынша білім жетілдіру курстары ұйымдастырылуда.
XXI ғасыр ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік
сауаттылық қажет. Ал бұл сауаттылықтың алғашқы баспалдағы мектептен
басталады. Мектеп қабырғасынан теориялық біліммен қатар практикалық
білімнің алғы шарттарын меңгеруі тиіс. Ал, теориялық білімді практикамен
ұштастыру үшін компьютердің кажет екендігі даусыз.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелерін
зерттеудегі ғылыми проблемаларды шешу ең басты орын алады. Бұған себеп
оқыту процесінде туындайтын компью-терлендірудің педагогикалық-
психологиялық жаңа проблемалары әлі толық шешілмегені.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру қазақстаңдық білім беру үшін үлкен
перспективалар ашады. Соңғы жылдары компьютерлік, телекоммуникациялық
техника мен технологиялардың қоғам өміріндегі рөлі мен орнында түбегейлі
өзгерістер болды. Ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды игеру
қазіргі заманда әрбір жеке тұлға үшін оқу және жазу қабілеті сияқты
сапалармен бір қатарға және әрбір адам үшін қажетті шартқа айналды. Алынған
білім мен дағдылар бұдан әрі көптеген жағдайда қоғамның даму жолдарын
анықтайды.
Ақпараттаңдырудың негізгі бағыты ХХІ ғасырдың талаптарына сәйкес
қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім
стратегиясына көшу болып табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің
ерекшеліктеріне - оның іргелілігі, алдыналу сипаты және осыларға қол
жеткізу мүмкіндіктері жатады. Білім беру жүйесін ақпараттандыру
бағыттарының бірі ақпараттық-коммуникадаялық технологияларды білім беру
саласына енгізу жүмыстары балып саналады.
Акпараттандыру және бұқаралық телекоммуникацияларды ғаламдастыру
кезеңінде қазіргі қоғам ақпаратты нақты тұтынушының ұсыныстары мен
қызығуына сай ақпарат ағынын калыптастыруға, ақпаратқа көлем және жылдамдық
жағынан шектеусіз қол жеткізуді, сондай – ақ кез-келген қашықтықтағы
ақпарат көзіне, оның ішінде оқу ақпаратына назар аударуды қамтамасыз етуге
мүмкіндік беретін әлемдік ақпараттық орта жағдайында ақпаратты қоғамдық
өнім ретінде белсеңді пайдаланумен сипатталады. Бұл өскелең ұрпақты
ақпараттық қоғаммен зиялы қарым-қатынасқа оқытып, тәрбиелеуге және
ақпараттық мәдениетін калыптастыруға жағдай жасайды.
Әрбір елдің технологиялық даму дәрежесіне оның экономикалық қуаты мен
халқының тұрмыс деңгейі ғана емес, сол елдің әлемдік қоғамдастықта алатын
орны, басқа елдермен экономикалық және саяси ықпалдасу мүмкіншіліктері,
содаай-ақ ұлттық қауіпсіздік мәселелерін шешуі де байланысты. Сонымен
қатар, әлдебір елде қазіргі технологияның дамуы мен қолданылуының деңгейі
оның материалдық базасының дамуымен ғана емес, негізінен қоғамды
парасаттандыру деңгейімен, оның жаңа білімді туындату, игеру және қолдана
білу қабілетімен де анықталады.
Жедел дамып отырған ғылыми-техникалық прогресс қоғам өмірінің барлық
салаларын ақпараттандырудың ғаламдық процесінің негізіне айналды.
Ақпараттық-технологаялық дамуға және оның қарқынына экономиканың жағдайы,
адамдардың тұрмыс деңгейі, ұлттық қауіпсіздік, бүкіл дүниежүзілік
қауымдастықтағы мемлекеттің рөлі тәуелді болады. Тұтас дүние қалыптастыру
мен қоғамдастықтар, жеке адам мен бүкіл дүниежүзілік қоғамдастықтың өмір
сүруі үшін жаңа жағдайларды камтамасыз етуде ақпараттық-телекоммуникациялық
технологиялар маңызды рөл атқарады.
Ғылым мен техниканың даму қарқыны оку-ағарту саласының оқыту үрдісінде
жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде қолдануды кажет
етеді. Білім беру саласыңца электрондық байланыс жүйелерінде ақпарат алмасу
интернет, электрондық пошта, теле-конференция, вңдео-конференция,
телекоммуникациялық жүйелер арқылы іске асырылуда.
Қазір бүкіл дүние жүзі біртұгас денеге айналып — ғаламдасу құбылысы
жүріп жатқанда, әр түрлі байланыс жүйелері сол дененің нерв, қан
тамырларының рөліне айналған мына заманда интернеттік жүйені меңгермеген ел
ерте ме, кеш пе дүние жүзінен келетін байланыс нәрін жоғалта бастайды.
Түрлі елдерде болып жатқан жаңалықтармен танысуда, ақпараттар ағымынан
калыспауда интернет, электронды пошта құралдарын пайдалануға болатыны
белгілі. Сондықтан білім беруді ақпараттандырудың тағы бір басты
бағыттарының бірі оқушылардың интернет жүйесінде жұмыс істей білуіне жағдай
жасау.
Интернет жүйесінде жұмыс істеу оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылым
жетістігінен хабардар болып, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашатыны хақ.
Интернетті пайдалану арқылы оқушылар өздеріне керекті мәліметтер алу арқылы
білімін жетілдіре түсетіні сөзсіз.
Заман ағымына қарай күнделікгі сабаққа видео, аудио қондырғылары мен
теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Кез-келген
сабақта электрондық оқулықты пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін
арттырып кана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға,
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Дәстүрлі оқулықты оның
электроңдық нұсқасына оңай айналдыруға болады.
Бұл нұсқаның жетістігі — оны компьютер жадында сақтау мүмкіндігі, оны
компьютерлік желілер арқылы тарату болып табылады.
Ақпараттык технологияларды пайдаланудың ғылыми-педагогикалық,
әдістемелік негіздері қалыптасу үстіңде.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы орта білім беру
жүйесінің дамуымен тығыз байланысты. Қай халықтын, қай ұлттың болсын
толығып өсуіне, рухани әрі мәдени дамуына басты ықпал жасайтын тірегі де,
түп қазығы да - мектеп.
Қазақ мектептерінің білім деңгейін көтеру және онда ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы оқу-тәрбие процесін тиісті деңгейге
көтеру, мектеп ұстаздарының, басшыларының, педагогикалық ұжымның жүйелі
басшылыққа алған бағыты деп есептейміз.
Жоғарыда айтылған ой-пікірлерді тұжырымдай келе, компьютерді қолдану
негізіңде мектеп пәндерін оқыту сапасын арттырып, білім беруді
ақпараттандыру жүйелі түрде іске асады деуге болады.
Мектепті ақпараттандыруға мемлекет тарапынан осындай үлкен
экономикалық қолдау көрсетіліп, оны оқыту, үйрету мәселесі бүкіл халықтық
деңгейге көтерілсе ғана біздің еліміз өндірістің жоғары психологиясын
меңгерген дүниежүзілік бәсекеге төтеп беретін, өндіріс өнімдерін өндіре
алатын алдыңғы қатарлы мемлекетке айналады. Ол дәрежеге жетуге қажетті
білім алуына біздің жас ұрпақтың кабілетінің жететініне сенім мол.
"Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байаанысты әлемдік
стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте-мөте қажет" деп, Ел басы атап
көрсеткендей жас ұрпақка білім беру жолыңда ақпараттық технологияны оқу
үрдісінде оңтайландыру мен тимділігін арттырудың маңызы зор.
1.3 Оқу үрдісінде компьютерді тиімді пайдалану әдістемесі
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен, білмнің
ғылыми ингеграцияға ұмтылуымен, қоғамда жинақталып және үнемі өсіп отыратын
ақпарат көлемінің әртүрлі тегімен анықталады.
Білім беру процесі - ақпараттық қоғам жағдайындағы жас өспірімдерді
жан-жақты даярлайтын процесс болуы қажет. Сондықтан білім беру жүйесінде
компьютерлерді пайдаланудың маңызы зор. Өйткені компьютер адам қызметінің
барлық саласында еңбек өнімділігін арттыру құралына айналды. Болашақ
мамандардың ақпараттық мәдениеті негіздерін қалыптастыру оқушылардың
компьютерде жұмыс жасауды игеруімен тығыз байланысты.
Компьютерді мектепте оқытуды практикаға енгізу әлеуметтік,
экономикалық, теориялық және практикалық сипаттағы түйінді мәселелерге жол
ашып отыр. Атап айтканда, ғылыми-техникалық прогрестің тез өсу қарқыны
жоғары деңгейлі мамандар даярлауда жаңаша оқыту әдістерінің қажеттігін алға
қоюда. Бұл мәселелерді шешудің бірден бір жолы - оқу процесін
компьютерлендіру. Компьютерді оқу процесінде тиімді пайдалану үшін оны
қолданудың әдістемелік жүйесін жасау керек.
Білім беруді ақпараттандыру мәселесінің ауқымы өте кең және көп
салалы. Бұл мәселе төңірегінде кейінгі жылдары көптеген ғалымдар мен
әдіскерлер зерттеу жұмыстарын жүргізіп, құнды-құнды еңбектер шығарды.
Қазіргі кезде информатика курсын мектептерде оқытудың айтарлықтай
тәжірибелері жинақталды. Атап айтқанда мектеп оқушыларын алгоритмдік және
компьютерлік сауаттылыққа үйрету әдістемесі жасалынды. 1960-1970 жылдарда
жалпы білім беру саласында информатика және есептеуіш техникаларын оқытуды
мектеп бағдарламасына енгізуге мүмкіндік болмады. 80 жылдардың аяғына қарай
программалау элементтерін пайдаланып алгебра курсын мектеп оқушыларына
таныстыру әдістемесі, компьютерлік сауаттылықты қамтамасыз етудің
әдістемелік жүйесі жасалынды. Компьютерлік мәдениеттілікгі калыптастырудың
бір бағыты ЛОГО оқыту ортасының қазақ мектептері үшін қазақша варианты
жасалып, орта мектептерде оқытыла бастады. 90 жылдардың бас кезінде
оқытудың компьютерлік технологиясы жасалды.
Теориялық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді оқып, талдау жасау
негізінде мынадай тұжырымға келіп отырмыз. Біріншіден, көптеген жаратылыс
тану пәндерінде компьютерді пайдалану мәселесі іске асырылуда, бірақ бұл
мәселе жекелеме пәндерді оқытуда кең өріс ала-алмай отыр. Екіншіден,
көптеген пәндерде компьютерді пайдалану қалыптасқан психологаялық-
педагогикалық талаптарға онша сай келмейді. Себебі, бұрынғы қалыптасқан
оқыту процесінде қарым-қатынас тек мұғалім мен оқушы арасыңда ғана болса,
ал оқу процесінде компьютерді пайдалану кезінде мұғалім және оқушы арасында
компьютерлік педагогика пайда болғаны мәлім. Сондықтан да мектепте жалпы
білім беретін пәндер циклында, соның ішінде математика және физика сияқты
негізгі пәндерде, компьютерлік технологияны пайдаланып оқыту мақсатында
түбегейлі зерттеулер үздіксіз жүргізілуі қажет.
Білім беру мәселесінде компьютерлік оқыту оқушыларды информатика және
есептеуіш техникалары негіздерімен таныстырумен ұштасады. Бұл компьютерді
қолдану жайында комплексті зерттеу жүргізуге және оны программалық,
техникалық, сондай-ақ оқу-әдістемелік құралдармен қамтамасыз етуде үлкен
рөл атқарады. Компьютерлік оқытудың біртұтас әдістемелік жүйесін жасау -
оқу тәрбие процесін жетілдірудің көкейкесті мәселелерінің бірі болып
табылады.
Қоғамды ақпараттар жағдайында үздіксіз білім беру жүйесі мыналарға
сүйенеді:
- білім берудің сапасын арттыру, даму қарқынын күшейту
және дербестендіру есебінен қоғам мүшелерінің ой-өрісінің даму деңгейін
көтеру;
- өз бетінше білім алу мүмкіндіктерін кеңейту және міндетті емес
білім беру жүйесінде қоғам мүшелерінің өз мамандыктарын қайта өзгерте
алатындай жағдай туғызу.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі бағыттары:
методологиясын жетілдіру мен стратегиялық мазмұнын таңдау;
әдістері мен формаларын ұйымдастыру;
коғамды ақпараттандырудың қазіргі жағдайында тұлғаны тәрбиелеу мен дамыту;
оқытудың әдістемелік жүйесін жасау;
* оқушының интеллектуалдық потенциалын дамытуға бағыттау;
* өз бетімен білім алу біліктілігін қалыптастыру;
* информациялық-оқу, эксперименттік-зерттеу қызметінің өзбетімен түрлі іс-
әрекеттерін жузеге асыру;
* тестілік, диагностикалық бақылау әдістері мен оқушылардың білім деңгейін
бағалау.
Алдымен жаңа информациялық технологияға (ЖИТ) көшпей тұрып оқу-тәрбие
процесінде білім беруді ақпараттандыру мүмкін емес.
Білім берудегі ЖИТ - оқу мен оқу-тәрбие материалдарын үйретуге
арналған есептеуіш техника мен инструменттік құралдардың жиынтығы, сол
сияқты ол есептеуіш техника кұралдарының оқу процесіндегі ролі мен орны,
мұғалімдер мен оқушылардың еңбегін жеңілдетуде оларды пайдаланудың түрі мен
әдістері туралы ғылыми білімнің жүйесі. Оқытудағы ЖИТ аса қажетті
педагогакалық проблемалардың шешімдерін табуға, ой еңбегін арттыруға, оқу
процесін тиімді басқаруды қамтамасыз етеді. ЖИТ-тің негізгі ерекшелігі ол
мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен және бірлесіп шығармашалық жұмыс
жасауға көп мүмкіңдік береді және оны педагогикалық мақсатта пайдалану
оқушылардың зердесіне, сезіміне, мүддесіне, көзқарасына әсер ете отырып
оның интеллектілік мүмкіншіліктерін арттыруға көмектеседі. ЖИТ-тің білім
беру саласына енуі педагогтарға оқытудың мазмұнын, әдістері мен ұйымдық
түрлерін сапалы өзгертуге мүмкіндік береді.
Болашақта Қазақстанда білім беру жүйесін ақпараттандыру
телекоммуникациялық желілерді жасау және дамытумен ұштасады. Ал білім беру
жүйесінің негізгі міңдеттері біртұгас телекоммуникациялық желі құру және
дамыту арқылы шешіледі. Олар:
- ақпараттық мәдениетті ұйымдастыру мен жеделдету процесін жоғары
деңгейге жеткізу;
- жасалынған және дамып келе жатқан
телекоммуникациялык желілерді біртұтас бүкіл әлемдік
информациялық кеңістікте интеграциялау;
- біртұтас ақпараттық кеңістікте әртүрлі деңгейдегі ақпараттармен
алмасуды қамтамасыз ету;
- білім беруді дербестендіруді қамтамасыз ету, дистанциялық
оқытуға мүмкіндік жасау.
Оқытудың дистанциялық формасы оқушыларды даярлауда және білім берудің
маңызды формасына айналып отыр.
Білім беру жүйесінде телекоммуникация желілерін жасау Қазақстан
Республикасының орта білім беруді, практикалық жүзеге асыруды қамтамасыз
ете алатын негізгі құрал болып табылады. Біртұтас телекоммуникациялық
желіні білім беру жүйесінде пайдалану басты ақпарат ағыны мен жұмысшы
ақпараттық ағынды әдеттегі іс-әрекетке сәйкес пәндік аумақта деректер қорын
таратуға пайдалануы қажет. Бұл жүйені дамытудың бастауы мектепте
информатика курсын оқытудан басталады.
Ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуы жағдайында мектептегі
информатика курсы ерекше дүниетанымдық мәнге ие бола бастады. Ол жас
ұрпақты ғылыми-техникалық революцияға қатысты сезімге, оның табиғатын
түсінуге, жаңа технологияның казіргі қоғамдық өндірісте қажет екеніне көз
жеткізуге тәрбиелейді.
Бүгінгі таңда оқушылардың компьютерлік сауаттылықты меңгеріп алуы
оларға танымның жаңа құралын сонымен қатар қазіргі кездегі барлық мамаңдар
бірдей меңгере бермейтін көптеген мүмкіндіктер береді.
"Информатика негіздері" курсы мектеп оқушыларына тек білім беріп қана
қоймайды, оларға информация жөне оны өндеу әдістері туралы түсінікгер
береді. Сондай-ақ операциялық ойлау стилін, өзінің әрекетін жоспарлай
білуге, ойды алгоритмдей білу арқылы информациялық модель құруға, ой
жетпейтін шығармашылық қызмет көрсетуге үйретеді.
Есептеуіш техникасын информатика пәнінде ғана пайдаланып қоймай, оны
бастауыш сыныптан бастап барлық пәндерге енгізген кезде ғана оқушылардың
компьютерлік сауаттылығы қалыптасады. Сондықтан информатика курсының
мақсаты, басқа пәндердегідей, оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту
сияқты білім берудің жалпы міндеттерін шешетін потенциаддық мүмкіндіктері
бар. Сол мүмкіндіктерді ескере отырып, информатиканың базалық курсын
оқытудың мақсаттарына мыналарды жатқызуға болады:
* оқушылардың білім негіздері туралы түсініктерін тереңдету;
* ақпаратты тарату және қолдана білу арқылы әлемнің қазіргі ғылыми бейнесін
қалыптастыру;
* оқушыларға ақпараттық процестердің мәнінашып көрсету;
* қазіргі қоғамның дамуындағы ақпараттық технология мен есептеу
техникасының рөлін айқындау;
* компьютерді оқу процесінде де, кәсіби қызметте де ұтымды пайдалану.
Оқытуды компыотерлендіру кезінде оқушылардың қалыптасуға тиісті
әрекеті мен операциясын нақты суреттеу керек. Оқу қызметінің операционалдық
жағын қалыптастыруда, қаңдай жағдай болса да, компьютерді пайдалануды
орнықтыру қажет. Компьютер бұған орасан зор мүмкіндік береді. Біріншіден,
ол кез-келген әрекетті көрнекті түрде елестетуге және оның орындалу
жағдайын көрсетуге мүмкіндік береді. Екіншіден, компьютер оқу материалына
сүйене отырып, интеллектуалдық әрекетті елеулі түрде өзгертетін құрал.
Сондықтан да зерттеу барысында біліктіліктің негізгі операциондық
құрылымындағы өзгерістерді ерекше бөліп көрсетіп, жекелеген операциялар
компыотерге жүктеледі.
Оқу қызметінде құрал ретінде компьютердің мүмкіндіктері әлі толық
ашылған жоқ. Сондықтан да бүінгі таңда ол тек қана алгоритмді орындаушы
кұрал болып қалмай, кабілетіне қарай үйлесімді шешім іздейтін кұрал болып
табылады. Ол үшін компьютер базасында құрылған эксперттік жүйе дербес оқу
топтарына айналады, компьютер оқушыларға мүмкіндігі жететін барлық
есептердің шешуін табуға орасан зор көмектеседі. Компьютер оқушылардың өзін-
өзі таньш білу, өз бетімен дербес оқу ерекшелігін және болашақта
тәлімгерлік функцияны атқаратын құрал болып табылады. Соңғы жағдайда оқу
ситуациясы оқыту ситуациясына айналады.
Компьютерлік оқыту кұралдарын жасау пәнді оқытудың мазмұнына,
логикасына және әдістемесіне байланысты болады. Ондай кұралдарға қазіргі
кезде педагогикалық программалық құралдар (ППҚ) және инструментальдық
педагогикалық құралдар (ИПҚ) жатады. Оқытуды компьютерлеңдіру кезіңде
үйретуші программалары мен жұмыс істегенде ғана компьютер балалардың оқуға
деген позитивтік қатынасын қалыптастыруды тиімді шешуге ықпал етеді. Ондай
программалар оқушыларға өздеріне ыңғайлы оқып үйрену темпін таңдап алуына
мүмкіндік береді. Ойын элементтерін енгізіп, иллюстративтік материалдарды
көрсету олардың білім алуға деген қызығушьлығын арттыратыны белгілі.
Компьютерлік оқыту жағдайында дұрыс емес шешімдер кері психологиялық
әсер туғызады, сондықтан қателікке программада оқушыларға қарсы реакция
туғызбас үшін арнайы түсініктер беріледі. Көптеген үйретуші программалар
оқушылардың ізденгіштік принципін оятуға бағытталады, шешімдері дұрыс
болмаған жағдайда компьютер оқушыларға бағдарламаушы нұсқаулар береді.
Үйрету жүйесінің тиімділігі сол, жіберілген қателіктерді түзетуді
қамтамасыз етіп, нәтижесіне шешімін толық шығаруға мүмкіндік береді. Демек
оқуға деген кең таралған кері әсердің біреуі жойылады.
Қазіргі уақытта оқу процесін жоғары сатыға көтеруге арналған
программалар жеткілікті түрде жасалынған.
Үйретуші программалардың құндылығы сол программамен кез келген кезеңде
оқушылар балама жауаптарды тандап алу, әрбір қадам сайын алған білімін
қадағалап отыру мүмкіндігін иеленуі болып табылады. Әсіресе өз бетімен
білім алу процесінде аса қажет деп саналады. Үйретуші программаларды
құрғанда білім берудің қызықтылығын ұмытпаған жөн. Оқу процесінің сапасын
арттыруда музыкалық сүйемелдеудің ерекше мәні бар, сонымен қатар түстерді
дұрыс таңдай білу, мультипликация, қазіргі бейне техникалық құралдардың
барлығы нақты қызмет жағдайын жаңадан жасауға мүмкіндік береді.
Бірақта, бүгінгі негізгі міндеттің бірі оның қызығушылығы компьютерді
пайдалану факторынан басым түсе алмайтындығымен, шындығын айтқанда оқу
мақсатын жақсарта алмауымен қорытындыланады. Компьютерлік оқыту белгілі
мөлшерде программалық оқытудың аналогы, ол мектеп курсында оқытылатын
пәндердің мүмкіндігін кеңейтеді және оған қосымша өте икемді оқыту жүйесі
бола алады.
Сондықтан да, біз теориялық негізін құрайтын мына принциптерді бөліп
көрсетеміз:
а) материалды кішкентай, өзара өте тығыз байланысқан бөліктерге
бөлеміз;
б) программаланған тексті оқуда оқушылардың белсенді әрекеті;
в) оқушылардың әрбір жауабын бірден бағалап отыру;
г) программалық текстерді эмпирикалық тексеру.
Біздің ойымызша компьютерді оқу процесінде пайдалану комплексті
түрде болуы тиіс. Сондықтан мұғалім компьютерлік техникалар негізінде
оқушыларға жаңа білімді меңгерту немесе оны бекіту үшін, "мұғалім-
компьютер" жүйесі арқылы компьютерлендірілген оқыту ортасын құру жолдарын
ұсынады.
Бүгінгі таңда орта мектепте әдістемелік, психологиялық-педагогикалық,
программалық-техникалық және ұйымдастыру құралдарының бір ыңғайға
келтірілген комплексін құру үшін оқытудың компьютерлік технологиясы
құрылды.
Оқытудың компьютерлік технологиясы (ОКТ) көптеген зерттеушілердің
пікіріне сүйенсек оқушылардың өз бетімен дербес жұмыстарын ұйымдастыруға
ерекше қолайлы жағдай туғызады екен. Қойылған міңдеттерді шешу үшін жағдай
жасау мақсатында объектінің информациялық кадастері ұғымы енгізілді. Объект
әрекетін тиімді камтамасыз ету үшін информациялық кадастр арқылы
деректердің құрылымдық жиынтығын толық және жақсы түсіне аламыз. Бұл
жағдайда біз оқушыларды объект ретінде, ал әрекетті үйретуші деп
қарастырамыз.
Оқытудың компьютерлік технологиясын енгізу оқу-тәрбие қызметін
басқаруды интенсивтендіру мен оптималдандырудың жаңа принципті
мүмкіндіктерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz