КӘСІПОРЫН АКТИВТЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

КІРІСПЕ . . . 3:

КӘСІПОРЫН АКТИВТЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Активтердің мәні мен мазмұны . . . 5

1. 2 Активтердің құрамы мен құрылымы . . . 11

1. 3 Кәсіпорын активтерін талдау тәсілдері мен есеп жүргізу методикасы . . . 18

ЖШС «СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ҒЫЛЫМИ - ЗЕРТТЕУ ИНСТИТУТЫНЫҢ» АКТИВТЕРІН ТАЛДАУ

2. 1 ЖШС «Солтүстік Қазақстан ауыл шаруашылығы ғылыми - зерттеу институтының» жалпы сипаттамасы . . . 30

: 3

КІРІСПЕ . . . 3:

2. 2 Баланс активтерінің құрамы мен құрылымын талдау . . . 31

2. 3 Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін талдау . . . 42

КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ

3. 1 Кәсіпорынның активтерінің өтімділігі мен төлем қабілеттілігін арттыру . . . 51

3. 2 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы мен іскерлік белсенділігін арттыру . . . 53

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 56

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 58

ҚОСЫМША

КІРІСПЕ . . . 3:

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде біздің мемлекетіміз бәсекеге қабілетті аграрлық өнімдердің үлгісін таңдай отырып, бәсекелестікке жарайтын басым салаларды, яғни отандық өндірісті дамытуға кірісе бастады. Ал отандық өндірісті, сол арқылы отандық өнімдердің ішкі және сыртқы нарықтардағы бәсекелестік қабілеттілігін дамытудың маңызды шарттарының бірі ауыл шаруашылық құрылымдардың тиімді және бәсекеге қабілетті қызмет етуін қамтамасыз ету болып табылады. Олардың тиімділігін көтерудің бірден бір жолы - оның қызметін жан-жақты талдап, қалыпты жағдайдан ауытқуын дер кезінде диагностикалап уақытылы шара қолдану болып табылады.

Сонымен, кез-келген шаруашылықтың экономикалық қызметінің нәтижесі мен жалпы жағдайына кешенді диагностикалау қажетті. Бұған қоса, жалпы бүкіл әлемдік дағдарыс кезінде кез келген шаруашылықтың қызметіне уақытылы диагностикалау және оның тиімді әдістерін қолдану - бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі.

Қазіргі нарық жағдайында мекеменің динамикалық дамуына үнемі диагностика жасау бәсекеге қабілетті болудың қажетті шарты. Сондықтан кәсіпорынның шаруашылық қызметінің динамикалық дамуын диагностикалау, оның нормалы жағдайынан ауытқуын саралау, оның себептерін анықтап шаралар жоспарлау және нормалы жағдайға жеткізу өзектілігі дипломдық жұмыс тақырыбының таңдалуына себепші болды.

Тақырыптың ғылыми зерттелу дәрежесі . Дипломдық жұмыстың орындалуы барысында автор жалпы экономиканың оның ішінде ауыл шаруашылық құрылымдарының динамикалық дамуының теориялық және әдістемелік мәселелері бойынша жарық көрген шетелдік және отандық ғалымдардың еңбектеріне сүйенді. Олардың ішінде алыс және жақын шетелдерден келесі ғалымдарды атап өтуге болады. Ресей ғалымдары М. И. Баканов, А. Д. Шеремет, С. А. Барнгольц, Б. И. Майданчик, А. И. Муравьев, Самборский, В. В. Осмоловский, Н. В. Ковалев, Г. В. Савицкая, Т. Б. Бердникова, В. Я. Поздняков, Н. С. Пласкова, Н. В. Радионов, С. П. Радионова, және басқалар. Қазақстандық ғалымдардан тек Х. Ш. Дүйсенбаевты атап өтуге болады.

Жоғарыда аталған ғалым зерттеушілердің кәсіпорынның динамикалық дамуын жан жақты зерттеуге қосқан үлестері аз емес. Дегенмен, шаруашылықтың қызметін терең факторлы талдаудың кешенді математикалық әдістерін қарастырмаған.

Ресей ғалымдары осы ғасырдың басында экономикалық үрдістерді диагностикалауды ұсына бастады. Мына экономист ғалымдардың еңбектерінде талдау және диагностикалау әдістемелері қарастырылған: А. Д. Шеремет, Л. А. Головнина, О. А. Жигунова, М. М. Глазов, Н. Н. Погостинский, Ю. А. Погостинский. Дегенмен осы ғалымдардың

еңбектерінде экономикалық талдау мен диагностикалау түсініктері және әдістері мен әдістемесі айқындалып қарастырылмаған. Осыған байланысты экономикалық диагностикалаудың әдістерін жетілдіру диссертациялық жұмыс тақырыбының таңдалуына себепші болды.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Осыған байланысты жұмыстың мақсаты кәсіпорының активтерін динамикалық дамуын диагностикалау мәселелерін зерттеп және әдістерін жүйелеу. Алға қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін жұмыста келесідей міндеттер қойылған:

Кәсіпорынның активтерін теориялық негізін зерттеу және даму жолдарын талдау;
Кәсіпорын активтерінің үрдісін диагностикалау мәнін, маңыздылығын және талдау әдістерін және олардың ерекшеліктерін саралау;
Активтерді жүйелі талдау және жетілдіру;
Кәсіпорын активтерін талдауда диагностикалау әдісін қолдану арқылы оның қызметінің динамикалық дамуын жетілдіру мақсатына ұсыныс жасау.

Зерттеу пәні. Кәсіпорынның динамикалық даму үрдісіне экономикалық талдау және диагностикалау әдістері.

Зерттеу нысаны . ЖСШ «Солтүстік Қазақстанның» ауылшаруашылық зерттеу институты.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негіздерін экономика жүйесінің орнықтылығы, оның ішінде ауыл шаруашылығы құрылымдарының динамикалық даму үрдісін зерттеу және талдау әдістемелері жөніндегі отандық және шетелдік ғалымдардың жан жақты еңбектері құрайды. Дипломдық зерттеудің ақпараттық базасын Қазақстан Республикасының АгроИнновация мәліметтері, Ақмола облысының ЖШС «Солтүстік Қазақстан» ауылшаруашылық ғылыми зерттеу институтының жылдық есеп мәліметтері құрайды. Сонымен қатар ғылыми тәжірибелік конференциялар, семинарлар және ғылыми мерзімдік басылымдарда жарияланған мәліметтер пайдаланған.

Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Зерттеу барысында алынған нәтижелер мен ұсыныстар, әдістемелік нұсқаулар келесі бағытта қолданылуы мүмкін: ауылшаруашылығы мекемелерінің экономикалық қызметіне талдау және стратегиялық шешім қабылдауда, жоспарлауда; кез келген экономикалық, бизнестік мекемелердің қаржылық жағдайына аналитикалық есептеу жұмыстарына

Зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалығы.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі . Дипломдық жұмыс кіріспе, үш негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

І КӘСІПОРЫН АКТИВТЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Активтердің мәні мен мазмұны

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін бухгалтерлік баланс атқарады.

Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызметтер атқарады. Біріншіден, баланс меншік иелерін шаруашылық субъектісінің мүліктік жағдайымен таныстырады. Осы арқылы олар бұл субъекті нені иеленеді, материалдық құралдардың сандық және сапалық қорлары қандай, кәсіпорын жақын арада үшінші жақ алдындағы өз міндеттемелерін ақтай ала ма, соны білдіреді. Екіншіден, басшылар кәсіпорынның басқа ұқсас кәсіпорындар жүйесіндегі өз орны, таңдап алынған стратегиялық бағытының дұрыстығы туралы, ресурстарды пайдалану тиімділігінің салыстырмалы сипаты және кәсіпорынды басқару бойынша әр түрлі сұрақтарға шешімдер қабылдау туралы түсінік алады. Үшіншіден, баланстың мазмұны, оны ішкі қолданушылары сияқты сыртқы қолданушыларға да пайдалануға мүмкіндік береді. Мысалы, аудиторлар жұмыс процесінде дұрыс шешім қабылдау үшін өз тексеріс жұмысын жоспарлауда, сондай-ақ клиенттің сыртқы есеп берудегі есеп жүйесінде мүмкін болатын, әдейі жасалынған және әдейі жасалынбаған қателіктер аумағындағы әлсіз жақтарын шығару үшін көмек алады, ал талдаушылар қаржылық талдаудың бағытын анықтайды.

Баланс ақпараттары негізінде сыртқы қолданушылар берілген кәсіпорынмен өзінің серіктесі ретінде жұмыс жүргізудін мақсатқа сәйкестігі және оның шарттары туралы шешімдер қабылдай алады, өз салымдарының мүмкін болатын тәуекелділіктерін және берілген кәсіпорынның акцияларын иеленудің орындылығын және басқа шешімдерді бағалайды. Баланстың маңыздылығы соншалық, көп жағдайда қаржылық жағдайды талдауды баланстық талдау деп атайды.

Бухгалтерлік баланс қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі кәсіпорын мүлкінің құрамы мен кұрылымын, ағымдағы активтердің айналымдылығы мен өтімділігін, меншікті капитал мен міндеттеменің қолда барын, дебиторлық және кредиторлық борыштың динамикасы мен жағдайын және кәсіпорынның несие қабілеттілігі мен төлеу қабілеттілігін анықтауға мүмкіндік береді. Баланс көрсеткіштері кәсіпорынның капиталын орналастыру тиімділігін, оның ағымдағы және алдағы кезеңдегі шаруащылық қызметке жетуі, қарыз көздерінің көлемі мен құрылымын, сондай-ақ оларды ынталандыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Осылайша, бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда ақпараттың ең қа-жетті түрі болып табылады.

1997 жылға дейін бухгалтерлік баланс екі бөліктен: актив және пассивтен тұратын кесте түрінде құрылып келді. Активтер, баланс кәсіпорынының есепті кезеңде бақылап, таратып отыратын мүмкіндік және қарыздық күқық құны ретінде көрсетіледі. Пассивтер кәсіпорынның заемдар мен кредиторлық қарыздар бойынша міндеттемелері болып табылады, оларды өтеу мүлік құнының немесе келіп түсетін табыстың төмендеуіне әкеліп соқтырады.

Мүліктің түрлері және олардың қалыптасу көздері сапалық біркелкі белгілері бойынша топтастырылады. Осының нәтижесінде баланстың активі мен пассиві мүлік және онын қалыптасу көздерінің біркелкі экономикалық топтарының аз ғана санынан құралады, ал оның ішінде әр топ өз алдына жеке-жеке элементтер мен қорытындыланған керсеткіштерден тұрады. Актив пен пассивтегі бұндай жеке элементтер мен қорытындырылған көрсеткіштер баланс баптары деп аталады.

Баланстың актив бөлімінің құрылымына сай ерекшелік - бұл яғни баланс бөлімдері мен баптарының әр бөлім ішінде (шегінде) қатаң, белгілі бір дәйектілікпен орналасуы - яғни олардың өтімділік дәрежесіне байланысты мына принцип бойынша: өтімділік дәрежесі аз активтерден өтімділігі көп активтерге дейін, демек басында баланстың өтімділігі жағынан төмен бөлімдері мен баптары жазылады, содан кейін өтімділігінің өсу деңгейіне байланысты жоғары өтімді активтер жазылады. Осы принцип бойынша активтің қорытынды баптары ең өтімді айналым қаражаттары (ағымдағы активтер) болып табылады олар қысқа мерзімді қаржылық салымдар, кассадағы, есеп айырысу және валюталық шоттардағы ақша қаражаттары, сондай-ақ басқа да ақша қаражаттары.

Бухгалтерлік стандарттың іске қосылуынан бастап бухгалтерлік баланс жаңаша анықталады және оның екі бөлігі мен элементтері де жаңаша сипатталады.

Олардың түсіндірмесі нарықтық экономикасы дамыған елдердің бухгалтерлік есеп және аудит тұрғысындағы жетекші ғалымдардың еңбектеріне арқа сүйейді.

Осыған орай ағылшын тілінен орыс тіліне аударылған оқулықтардың және тәжірибе құралдарының авторларының пікірлері теориялық көзқарас болып табылады.

Жоғары оқу орындарында экономикалық мамандық алатын студенттерге, бизнес мектептер мен экономикалық лицейлерге арналған ағылшын авторының "Бухгалтерлік талдау" деген оқулығында келесідей анықтама берілген: Баланс бұл кәсіпорынның белгілі бір күндегі қаржылық жағдайының кестесі болып табылады.

Активтер дегеніміз - бұл кәсіпорын нені иеленеді және ол нені алуға тиіс, соны көрсетеді (немесе активтер - бұл кәсіпорынның иелігіндегі және алуға тиісті мүлкі) ; пассивтер - бұл кәсіпорынның өзінің біреуге берешек қарызы немесе борышы. Активтер сомасы әрқашан да пассивтер сомасына тең болуы тиіс

Ағылшын ғалымдары шығарған "Бухгалтерлік іске кіріспе" деген оқу құралында былай жазылған: Баланс - бұл белгілі бір күнге кәсіпорынға тиісті бар-лық активтер мен оның борыштарын анықтайтын пассивтерінің тізімі. Бұл бе-рілген уақыт мерзіміндегі бизнестің (іскерлік қызметтің) қаржы жағдайының бейнесі болып табылады. Актив пен пассивтің әр бабы ақшалай көрініске ие болады және де активтер сомасы әрқашан пассивтер сомасына тең болуы тиіс.

Әрі қарай олар баланстың негізгі элементтерін келесідей сипаттайды: Активтер-бұл ұйымға тиісті немесе ол пайдаланатын бағалы нәрсе. Пассивтер - басқа біреуге тиісті нәрсе. "Пассив" термині таза бухгалтерлік ұғым болып табылады және ол кәсіпорынның қарызы дегенді білдіреді.

Капитал - пассивтердің арнайы түрі.

Капитал алғашқы капитал мен қызметте қалдырылған табысты қоса алғандағы меншік иесінің бизнестегі үлесі болып табылады.

Әлемдік банк өңдеп шығарған "Қаржылық есеп, аудит, есеп беру бойынша нұсқаулар" оқулығында бұл ұғымдарды былайша түсіндіреді: "Баланстық есеп бұл белгілі бір кезеңде жасалған және осы кезеңдегі ұйымның жалпы қаржылық жағдайын бағалау үшін пайдаланылатын фотосурет. Қаржылық жағдай ұғымымен тікелей байланысқан баланстық есеп элементтері дегеніміз бұл активтер, пассивтер және капитал. Баланстық есеп кәсіпорынның әрі қарайғы жұмысын камтамасыз ету үшін қазіргі уақытта қолда бар ресурстар туралы ақпаратты қамтиды. Ол сондай-ақ, бұл активтерді қаржыландыру көздері туралы ақпараттан тұрады. Мысалы, бұл көздер қарызға алынған ба, жоқ, әлде меншікті ме".

Аталған оқулықта бухгалтерлік баланстың бөлімдері (жақтары) мен элементтері келесідей анықталады:

«Актив дегеніміз - бұл өткен жағдайлардың нәтижесінде кәсіпорынмен бақыланатын және болашақта кәсіпорынға экономикалық табыс әкелетін ресурс.

Пассив - бұл өткен жағдайлардан пайда болған кәсіпорынның ағымдағы міндеттемесі.

Оны өтеу экономикалық табыс алумен байланысты кәсіпорын ресурстарының шығынына (сыртқа кетуіне) әкеліп соқтырады.

Капитал - бұл пассивтерді активтерден алып тастағандағы кәсіпорынның өзіндік қаражаты».

Көріп отырғанымыздай, бухгалтерлік баланс және оның элементтері туралы бұл анықтамалар біздің бухгалтерлік есеп теориясы бойынша оқулықтарымызда берілген анықтамалардан өте ерекшеленеді. ҚР-дағы бухгалтерлік есеп туралы заңды жасаушылар негіз ретінде батыс ғалымдарының еңбегін алып отыр. "Қаржылық есептің, субъектінің қаржылық жағдайын бағалаумен байланысқан негізгі элементтері - активтер, меншікті капитал және субъектінің міндеттемесі" болып табылатынын айта келе, олар қаржылық есептің бұл элементтеріне келесідей сипаттама береді.

«Активтер - бұл құндық бағасы бар кәсіпорыннын мүлкі, мүліктік, жеке мүліктік емес иелігі және құқығы болып табылады.

Міндеттеме - бұл тұлғаның (қарыз адамның) белгілі бір әрекетті басқа бір тұлғаның (несие берушінің) пайдасына жасайтын міндеті - мүлікті беру, жұмыс атқару, ақша төлеу және басқалар немесе белгілі бір іс-әрекеттен бас тарту, ал несие берушінің қарыз адамнан өзінің міндетін орындауын талап етуге құқығы бар.

Меншіктік капитал - бұл субъектінің өз міндеттемелерін шегеріп тастағаннан кейінгі активтері». Сонымен, қаржылық есептің негізгі элементтерінің анықтамасын түсіндіруде батыс елдерінен ешқандай айырмашылық жоқ деп айтуға болады.

Баланс бухгалтерлік есептің "Бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп берудегі негізгі анықтаулар" №2 стандартымен анықталады. Ол активтердің, мен-шікті капитал және міндеттемелердің мәнін анықтайды, сондай-ақ қаржылық есеп беруде анықтауға жататын ақпараттарға деген талаптардан тұрады.

Баланста ұзақ мерзімді және ағымдағы міндеттемелердің жиынтық сомасы анықталады. Баланста ағымдағы активтер мен міндеттемелерді және олардың жиынтық сомасын анықтау, қаржылық есепті пайдаланушыларды кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда және дәлелді басқарушылық шешімдер қабылдауда қажет болатын ақпараттармен қамтамасыз етеді.

Пайдаланушылар үшін қаржылық есептің өте пайдалы екендігіне БЕС-2-нің 7пунктінде ерекше көңіл бөлінген. Онда былай жазылған: "барлық маңызды ақпараттар, қаржылық есепті қолданушылар үшін анық және түсінікті болатындай дәрежеде ашылуы тиіс"

БЕС-2 және қаржылық есепті жасаудың әдістемелік нұсқаулары негізінде құрастырылған бухгалтерлік баланс тік түрде 1-кестеде көрсетілген көрсеткіштерден тұрады.

Алайда айта кеткен жөн, балансты құрудың түрін таңдау (көлденең, яғни екі жақты немесе тікелей) шаруашылық субъектілерінің шексіз құқы болып табылады.

Баланс активі мен пассивін құру принциптері бұрынғы қалпында қалып отыр, яғни активтер олардың өтімділік деңгейіне байланысты, өтімділігі төмен активтерден өтімділігі жоғары активтерге қарай, пассивтер принцип бойынша төлем мерзімінің жеделдік деңгейіне байланысты мерзімінің жеделдігі азынан көбіне қарай.

Тікелей түрде құрастырылған баланс 5 бөлімнен тұрады:

1) ұзақ мерзімді активтер;

2) ағымдағы активтер;

3) меншікті капитал;

4) ұзақ мерзімді міндеттемелер;

5) ағымдағы міндеттемелер.

Баланс қаржылық есеп беруде үш элементті сипаттайды: активтер, меншікті капитал және міндеттемелер. Қалған екі элемент табыс және шығын - қаржы - шаруашылық қызметі нәтижелері туралы есеп беруде көрсетіледі.

Қаржылық жағдайды талдау барысында тек бухгалтерлік баланс мәліметте

ріне ғана сүйенуге болмайды. Бұндай тәсіл біршама қарапайымдау, себебі бухгалтерлік баланс кемшілік пен шек қоюшылықтан ада емес, олардың ең маңыз-дылары келесілер болып табылады:

1. Баланс табиғаты жағынан тарихи сипатта болады. Баланста келтірілген мәліметтер оны құрған кезеңдегі шаруашылық қызметінің нәтижесін көрсетеді. Бұл жағдайда баланс ақпараттары ретроспективалық және перспективалық талдау мақсаттары үшін қолданылуы мүмкін.

2. Баланс кәсіпорын қаржысында және міндеттемелеріңде статусквоны сипаттайды, яғни пайдаланылып жүрген есеп саясатына сай осы кезеңде кәсіпорын жалпы қандай жағдайда тұр деген сұраққа жауап береді, бірақ бұл жағдайға ненің нәтижесінде жеткеніне жауап бермейді. Бұл сұраққа жауап беру үшін, тек қосымша мәліметтер ғана емес, сонымен қатар есеп және есеп беруде көрсетілмейтін көптеген факторлардың талдануы қажет (мысалы, ғылыми- техникалық прогресс, контрагенттегі қаржылық қиындықтар және басқалар) .

3. Баланста салыстырмалы шаруашылық аралық талдау жүргізу үшін қажетті база жоқ. Ол кеңістіктік және уақыттық салыстырулармен қамтамасыз етпейді. Сондықтан оның талдауы динамикада жүргізілуі тиіс және мүмкіндігінше көрсеткіштерге, олардың орташа салық және орташа прогрессивтік маңыздылығына шолу жасаумен толықтырылуы тиіс. Осындай мақсатпен ұқсас кәсіпорындар тобы бойынша негізгі есептік көрсеткіштерді ашық жариялау қажет. Бұл қажетті орташа көрсеткіштерді есептеп шығаруға мүмкіндік береді.

4. Баланста кәсіпорынның қаражаттарының айналымы туралы мәлімет жоқ. Баланстың сол немесе басқа бабы бойынша соманың аз немесе көптігі туралы қортындыны баланстың көрсеткіштерін айналымының сәйкес сомаларымен салыстырғаннан кейін ғана жасауға болады.

5. Баланс есепті кезеңнің басы мен соңындағы мезгілдік мәліметтердің жиынтығы болып табылады, яғни онда осы балансты толтыру кезіндегі шаруашылық

операцияларының жиынтығы жазылып отырады. Ол кәсіпорынның есепті кезең ішіндегі мүмкіндік жағдайын көрсетпейді. Бұл ең алдымен баланстың динамикалық баптарына қатысты, олар "материалдар", "дайын өнім", '"тауарлар", "дебиторлық борыш" және басқалар.

Мысалы, жыл соңында қолда бар өнім қорларының үлес салмағының көп бо-луы мен дебиторлық борыштың айтарлықтай үлесі, мұндай жағдай жыл бойы осылай болды дегенді білдірмейді.

6. Баланста кәсіпорынның активтерін сатып алуда тарихи бағаны коддану принципі жүргізіледі, ол мүліктің жалпы алғанда нақты бағасын едәуір дәрежеде бұрмалайды. Баланстың жеке баптарына инфляциялық факторлар мен нарық коньюктурасының өзгерісі едәуір бұрмалаушылық әсерін тигізуі мүмкін. Инфляция, кәсіпорын пайдаланатын шикізат пен жабдықтарға бағаның өсуі және негізгі құралдарды жаңарту дәрежесінің төмен жағдайында көптеген баланс баптары функционалдық қызметі жағынан бірдей, бірақ есеп объектітерінің құны жағынан әр түрлі жиынтықты көрсетеді. Бұл әр түрлі есеп мерзімдерінде есептелген баланстың аттас көрсеткіштерінің салыстырмалығының бұзылуына әкеліп соқтырады.

Кесте 1

Баланс құрамы мен құрылымы

Актив: Актив

Пассив: Пассив

Актив:

І. Ұзақ мерзімді активтер

1. Материалды емес активтер

2. Негізгі құралдар

3. Ұзақ мерзімдік дебиторлық берешек

4. Инвестициялар

ІІ. Ағымдағы активтер

1. Тауарлық - материалдық қорлар(материалдар, дайын өнім, тауарлар)

2. Ақшалай қаражат(касса, есепшот, валюталық шот)

3. Дебиторлық берешек(есеп беретін адамдармен есептесу)

4. Қаржылық инвестициялар

5. Келешек кезең шығындары

Пассив:

І. Меншікті капитал

1. Жарғы капитал

2. Резервтік капитал

3. Қосымша төленген капитал

4. Қосымша төленгенбеген капитал

5. Төленбеген табыс

ІІ. Ұзақ мерзімді міндеттемелер

1. Ұзақ мерзімді қарыздар

2. Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек

3. Салықтар

ІІІ. Ағымдық міндеттемелер

1. Қысқа мерзімдік қарыздар

2. Бюджетпен есептесулер

3. Алынған аванстар

4. Жалақы бойынша есептесулер

5. Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есептесулер

Әрине, ол сондай-ақ кәсіпорын қызметінің нәтижесін, оның шаруашылық қаражаттарынын "бағасын" едәуір бұрмалайды. Бұл кедергі баланс валютасының кәсіпорын бағасының дәл құнын көрсетпейтіндігін дәлелдейді.

Баланс жиыны кәсіпорын активтері мен оны жабу көздерінің есептік бағасын ғана көрсетеді, ал осы кезде бұл активтердің нарықтык бағасы мүлдем бас-қаша болуы мүмкін және берілген активтің пайдалану мерзімі мен оның баланста көрсетілуі қаншалықты ұзақ болса, есептік баға мен ағымдағы нарықтық баға арасындағы айырмашылык соншалықты көп болады.

7. Баланс және қаржылық есеп берудің басқа да нысандары шаруашылық субъектісі қызметінің барлық жақтарын толығымен көрсетпейді. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен оның өзгеру перспективасы тек қаржылық сипаттағы факторлардың ғана емес, сонымен қатар көптеген құндық бағасы жоқ факторлардың да ықпалында болады. Олардың қатарында: мүмкін болатын саяси және жалпы экономикалық өзгерістер, саланы және кәсіпорынды басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын қайта құру, меншік түрінің алмасуы, қызметкердің кәсіби және жалпы білімдік дайындығы және тағы басқалар. Сондықтан қаржылық есеп беруді соның ішінде бухгалтерлік балансты талдау кешенді экономикалық талдаудың тек бір ғана бөлімі болып табылады.

Осы шектеулерге қарамастан, бухгалтерлік баланс кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауды ақпараттық қамтамасыз етудің бірден бір басты көзі болып табылады, ал оны оқу осы талдаудың алғашқы сатысы болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.