Төзімділік мәселесін теориялық - әдіснамалық талдау

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3 бет

1 тарау. Этносаралық және конфессияаралық қарым-қатынастағы төзімділік мәселесінің теориялық-әдіснамалық негіздері . . . 8 бет

1. 1. Төзімділік мәселесін теориялық-әдіснамалық талдау . . . 8 бет

1. 2. Мемлекеттік қызметшінің төзімділігін зерттеудегі шетелдік тәжірибе . . . 25 бет

1. 3. Мемлекеттік қызметші төзімділігінің мәні . . . 34 бет

2 тарау. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің тұлғасындағы төзімділік мәселесін талдау және қазіргі жәй күйі . . . 42 бет

2. 1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметші төзімділігінің жәй күйі . . . 42 бет

2. 2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметшісі төзімділігінің моделі . . . 48 бет

2. 3. Мемлекеттік қызметшінің төзімділігін дамыту жолдары мен жетілдіру басымдылықтары . . . 56 бет

Қорытынды . . . 66 бет

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 69 бет

Кіріспе

Біздің ел - географиялық орналасуы мен тарихи дамуының ерекшеліктеріне байланысты әлемдегі көптеген ұлттар мен ұлыстар мекендейтін мемлекет. Қазіргі кезде Қазақстанда әлемдік және дәстүрлі, сонымен қатар дәстүрлі емес діндердің өкілдері бір шаңырақтың астында тату тәтті өмір сүруде. Олардың белсенділігі де артып, ғибадатханалардың саны да артуда.

Діндер аралық қатынастар саласындағы біздің еліміздегі салиқалы мемлекеттік саясаттың негізі дін жағдайымен көрсетуге болар. Біріншісі - либералдық заңнамалар, екіншісі - барлық діни нанымдарға төзімділікпен қарау, үшіншісі - плюрализм, яғни діни пікірлердің, діни көзқарастың алуандығы.

Осы үш жағдай бір бүтін болғанда Қазақстанда дінге сенушілердің құқығын, дін ұстану бостандығы принциптерін, рухани бірлікті нығайту іс-шараларын іске асыруға толық негіз бар.

Сол сияқты Қазақстанда ар-ождан бостандығы саласында осындай мемлекеттік саясаттың негізгі үш принципін атап өтуге болар, олар: бейтараптық принципі, өзара төзімділік (толеранттылық) принципі және тепе-теңдік (паритеттік) принципі.

Бізде діни бірлестіктердің ішкі діни істеріне араласпау, қандай да бір болмасын діни ұстанымдарды бір-бірімен сәйкестендірмеу, тең мүмкіндік мәселелерін қамтитын мемлекеттің дүниетанымында бейтараптылық (нейтралитеттік) принципіне басты орын беріледі.

Өзара төзімділік, шыдамдылық, принципі дегеніміз басқалардың діни сеніміне қаншалықты төзімділікпен қарау ғана емес, сонымен бірге соншалықты деңгейде құрметпен де қарау, бөтен дінділерді шеттетпеу дегенді білдіреді.

Бұл принцип беріден алғанда, адамдардың және дінге сенушілер мен атеистердің бір-біріне деген қарым-қатынастарына, ал, әріден алсақ, біртұтас мемлекеттік тәртіп шеңберіндегі барлық діндер мен әртүрлі зайырлы ұйымдардың бейбіт қатар өмір сүруіне де қатысты.

Тепе-теңдік принципі, Дін туралы Заңда, егер басқа діндердің де құқығы бірдей болатын болса, мемлекеттің қандай да бір болмасын діни бірлестікке бөле-жара ықылас білдіре алмайтындығы атап көрсетілген. Елімізде барлық діни бірлестіктер заң алдында бірдей.

Өздеріңізге мәлім, біз соңғы жылдары бүкіл әлемнің назары ауып, Қазақстанға барша адамзаттың ықыласын арттыратын үлкен рухани және қоғамдық, саяси және тарихи маңызды оқыйғалардың куәсі болып жүрміз.

Елбасымыз Н. Назарбаетың бастамасымен 2003-ші, 2006-шы және 2009 жылдары Астанада, жаңа салынған Бейбітшілік пен келісім сарайында Үшінші әлемдік және дәстүрлі діндер жетекшілерінің Съездері өтті. Съездерге Еуропа, Азия, Таяу Шығыс, Америка елдерінің түрлі конфессияларының басшылары мен діндер делегациялары қатысты.

Егер бірінші съезде 17 делегация болса, Үшінші съезге 29 делегацияның құрамы келді. Съезде әлемдік діндер лидерлері мен қоғам қайраткерлері, әлемдік масс-медиа өкілдері іс-шараның жұмысын бүкіл әлемге паш етті.

Съездің басты міндеті - конфессиялар арасында үнқатысуды орнықтыру. Үлкен жиындарда өркениеттер дағдарысын еңсеру, қақтығыстарды бейбіт шешу жолында әлемдік діндердің күш-жігерін біріктіру секілді өзекті мәселелер талқыланды.

Сонымен қатар, Республикада ұлтаралық және конфессияаралық келісімді, тұрақтылықты сақтауға ықпал ету мақсатында 1995 жылғы 1 наурызда ҚР Президенті жанындағы консультативтік-кеңес органы ретінде Қазақстан Республикасының Жарлығына сәйкес Қазақстан Республикасының Ассамблеясы құрылды.

Төзімділік (толеранттылық) - бұл жергілікті халықтың басқа ұлт өкілдеріне және басқа діндегі адамдарға түсіністікпен қарап, оларға барынша мәдениеттілік көрсетудің белгісі. Төзімділік - туа біткен топтық немесе жеке қасиет емес, белгілі бір жеке және қоғамдық құндылықтар мен мінез-құлық нормаларын жүзеге асырылуына бағытталған күш салу. [1] .

Тұлғаның тиімді өзара қатынасының негізі болып табылатын төзімділік өмір бойы білім беру жүйелері мен кәсіби қызмет шеңберінде қалыптасады. Төзімділік деңгейі, ұйымдастырушылық мінез-құлықтың ерекшеліктері мен мемлекеттік қызметшілер агрессияшылдығының деңгейі мемлекеттік қызметшілердің өз әріптестерімен және тұрғын халықтың кез келген топтарымен өзара қатынасының тиімділігін қамтамасыз ететін сипаттамалар мен қасиеттердің жиынтығы болып табылады.

«Төзімділік» ұғымы бір жақтан «өзара әрекеттесу» мен «қатынас» ұғымдарымен, ал екінші жағынан «ізгілік» пен «адамгершілікті жауапкершілік» категорияларымен тығыз байланысты. Төзімділік дегеніміз басқа біреуді ол қандай болса, сондай қалпында қабылдай алуға, олармен келісім негізінде өзара әрекетесуге және жағымсыз жанжалды жағдайларды басқа адамның пікірін түсіну арқылы шешуге деген дайындық. Төзімділік ұғымының болмысы адамдар мен әлеуметтік топтар арасындағы өзгешеліктердің, саяси, экономикалық, ұлттық (этностық), конфессиялық және басқа да қайшылықтардың бар болғандығымен, сонымен қатар жанжалдардың пайда болып кету мүмкіндігімен де байланысты. Төзімділік аталған жанжалдардың мүлде пайда болмауына, немесе жанжалдың барлық тараптар үшін оңтайлы нәтижемен шешілуіне ықпал етеді [2, 25 б. ] .

Магистрлік жұмыс мәселесінің зерттелу деңгейі. Төзімділік мәселесі Николай Кузанский, Дж. Локк, Вольтер, Дж. Стюарт Милльдің және басқа да ойшылдардың еңбектерінде зерттелген. ХХ ғ. философия, социология, психология, педагогика и акмеология саласында төзімділік теориясын әзірлеу үшін елеулі теоретикалық алғышарттар қалыптасқан: қоғамдардың күштемей өзара әрекеттесу тұжырымдамасы (B. C. Степин) ; объективті және субъективті еркіндіктердің ара - қатынасы мен авторитаризмді тұлға белсенділігін төмендететін әдіс ретінде жоққа шығару тұжырымдамасы (JI. C. Выготский) ; төзімділіктің тұрақты түрде жаңғырмалы күш салу арқылы жүзеге асырылатын келісу ретіндегі тұжырымдамасы (А. Е. Зимбули) ; қазіргі заманға сай қоғамдық сананың кең ауқымды өзекті мәселелерін шешу шарттары ретіндегі төзімділік идеясы (Л. А. Беляева, Ж. Т. Тощенко және т. б. )

Соңғы уақытта көптеген зерттеушілер төзімділік феноменін басқа біреуге қатысты төзімді санамен ғана емес, басқаға деген қызығушылық білдірумен (Е. Ю. Клепцова), мәдени айырмашылықтарды қабылдаумен, оларды құрметтеумен және бекітумен (Г. Д. Дмитриев), басқа мәдениеттің оңтайлы бейнесімен (Н. М. Лебедева), басқа біреумен үндесуге дайын болғандықпен (Р. Р. Валитова), осындай үндесу барысында көзқарастардың өзгеруіне деген нұсқаумен (В. А. Лекторский), басқаға деген рақымдылық пен мәдениеттер әралуандылығының құндылығы бар екендігін мойындаумен (А. Г. Асмолов, У. Г. Солдатова) байланыстырады.

Қазіргі кезге дейін төзімділік мәселесін, соның ішінде мемлекеттік қызметшілер төзімділігін дамыту мәселелерін келесідей ғалымдар зерттеген - (И. В. Фетисов, М. М. Набиев, К А. Мантаева, Н. М. Филимонова, Ф. М. Малхозова, Р. Г. Гаджиева, И. Э. Белоусова, Н. В. Мольденгауэр, И. Б. Шебураков т. б. )

Сонымен қатар, төзімділіктің қалыптастырылуы мен дамуын айқындауға келесідей ғалымдар өз зерттеулерін жүргізді: күйзелісті жағдайларда психологиялық тұрғыдан қызмет етуге дайындығын зерттеген - В. Н. Кузнецов; рефлексті біліктілікті анықтауға бағытталған зерттеуді - O. A. Полищук; жанжалды жағдайларда сындарлы іс-қимыл туралы - Г. Н. Малюченко, психологиялық бақылағыштықты - И. А. Кулькова, жанжалды жағдайларды шеше білу біліктілігін туралы - О. И. Денисов.

Алайда қазіргі кезде мемлекеттік қызметшілердің төзімділік мәселесі толығымен зерттелмеген мәселе болып табылады.

Осыған орай, мәселенің өзектілігі мен оның жеткіліксіз деңгейдегі ғылыми әзірленушілігі магистрлік зерттеудің тақырыбын, пәнін, мақсаттары мен міндеттерін алдын ала анықтады.

Магистрлік жұмыста төзімділік мәселесі теориялық-әдіснамалық түрде талдау жүргізілді.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алған кезден бастап ұлтаралық қатынастарды тұрақтылықта сақтауға және халықтың әл ауқатын арттыруға байланысты бүкіл жағдайларды жасауға тырысты.

Ел тізгінін қолға алған Мемлекет басшысы Н. Ә. Назарбаевтың ашық қарулы қақтығыстарға жол бермей, ел басқару стратегиясын дұрыс таңдағанның арқасында Қазақстанда саяси тұрақтылық сақтай алынды.

Ел басшылығы таңдаған ұлттық қауіпсіздік, ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамның бірігуі сынды стратегиялар тәуелсіз Қазақстанның «Қазақстан - 2030» Стратегиясында тәуелсіз Қазақстанның ұзақ мерзімді басымдылықтары ретінде ерекше атап өтілген. Алайда, Н. Ә. Назарбаевтың айтуынша, « . . . мықты тұрақтылыққа, шоғырлану мен бірлікке біз әлі жете қой ған жоқпыз және де біз бәріміз өз өзімізді бір бүтін отбасы ретінде сезініп, өз мақсаттарымызды дұрыс айқындап, оларға келісіп жетуімізге дейін кең ауқымды жұмыс атқаруымыз керек».

Біздің Республикамызда мемлекеттік қызметшілердің төзімділігін арттыру технологияларының кешенді саясаттанушылық талдауының өзектілігі төменде атап өтілген бірқатар себептерге байланысты.

Біріншіден, ұзақ мерзімді бейбітшілікті қамтамасыз етіп, Қазақстандағы мәдени әралуандылық жағдайларында саяси тұрақтылық пен қауіпсіздікке кепілдік бере алатын демократиялық қағидаттардың бірі болып табылатын «төзімділік» категориясының саясаттанушылық мәртебесін анықтау қажет. Отандық сарапшылар Қазақстан Республикасында діни, саяси, этносаралық, құқықтық жанжалдардың пайда болу қаупі мен олардың саяси үрдіске жағымсыз ықпалын жоққа шығармайды.

Екіншіден, отандық саясаттанушылар төзімділікті, оның Қазақстан Республикасының қазіргі заманға сай саяси үрдісіндегі орны мен ролін пайымдауға деген назары жеткіліксіз болып табылады, ол біздің қоғам дамуының ғылыми тұрғыдан негізделген үлгілерін құруға кедергі туғызады.

Үшіншіден, Қазақстандағы саяси, діни және этникалық салаларда төзімді қатынастар орнын айқындау қажеттілігі.

Жақын және алыс шетелдік ғалымдардың төзімділік мәселесіне қатыс ты көптеген еңбектерінің бар болғандығына қарамастан саяси, діни және этникалық төзімділік саясаттанушылық талдаудың ең аз зерттелген саласы болып табылады; төзімділікті дамытудың саяси механизмдері туралы мәселе жеткіліксіз деңгейде қарастырылған; мәдени және саяси төзімділік туралы мәселе де даулы мәселелер қатарында, Қазақстан Республикасының саяси өміріндегі төзімділіктің орны мен ролі айқындалмаған.

Сөйтіп, саяси төзімділік мәселесінің ғылыми тұрғыдан жеткіліксіз деңгейде зерттелуі және оны саясаттанушылар, заңгерлер, әлеуметтану шылар тарапынан бір мағыналы емес түсінуі осы зерттеудің тақырыбын таң дауға, мақсаты мен міндеттерін айқындауға негіз болды.

Зерттеу тақырыбы - мемлекеттік қызметшілердің төзімділігі мәселе сінің әлеуметтік-саясаттанушылық мәнін негіздеу.

Зерттеу объектісі - мемлекеттік қызметшілердің кәсіби қызметі. Зерттеу пәні - мемлекеттік қызметшілердің төзімділігін арттыру үрдісін оңтайландыру.

Зерттеу міндеттері:

1. Зерттеу мәселесінің теориялық талдауын жүзеге асыру.

2. Төзімділік құрылымының теориялық үлгісін әзірлеу

3. Мемлекеттік қызметшілер төзімділігінің даму өлшемдерін, көрсеткіштері мен деңгейлерін айқындау.

4. Мемлекеттік қызметшілердің төзімділігінің, ұйымдастырушылық мінез - құлқы мен агрессияшылдығының өзара байланысын зерттеу.

5. Мемлекеттік қызметшілердің төзімділіктің даму үрдісінің оңтайланды рылуын және мемлекеттік қызметшілердің тұрғын халықтың түрлі санаттарымен ара - қатынасының тиімділігін қамтамасыз ететін психологиялық құрамдас бөліктерді анықтау.

Зерттеудің теориялық - әдістемелік негізі - тұлғаның дамуына қатысты (Б. Г. Ананьев, Л. И. Анцыферова, B. В. Давыдов, А. Н. Леонтьев және т. б. ) ; жеке және кәсіби дамудың өзара ықпалы туралы кез келген ғылыми ережелер, тұжырымдамалар (Б. Г. Ананьев, A. A. Бодалев, Б. Ф. Ломов, C. Л. Рубинштейн, В. А. Сластенин, В. Д. Шадриков) .

Зерттеудің теориялық негізі - төзімділік теориясы (А. Г. Асмолов, Н. М. Лебедева, В. А. Лекторский, М. П. Мчедлов, П. П. Николсон, Дж. Роле, Т. Г. Стефаненко, М. Уолцер и др. ), ұйымдастырушылық мәдениет пен ұйымдық ара - қатынастар туралы еңбектер (И. В. Калинин, Н. О. Коломиец, Д. МакГрегор, Ю. В. Синягин, В. А. Спивак, Ф. Фидлер, Э. Шейн және т. б. ) .

Зерттеу әдістері: қойылған міндеттерді жүзеге асыру үшін салыстырмалы қисынды, статистикалық, психологиялық, тарихи және т. б. әдістер пайдала нылды.

1 тарау. Этносаралық және конфессияаралық карым-қатынастағы төзімділік мәселесінің теориялық-заңнамалық негіздері