Адам және азаматтардын бірлесу құқықтарына қойылатын конституциялық шектеулер

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

1 Адам және азаматтардын бірлесуге конституциялық құқығы және негізгі құқықтар жүйесіндегі алатын орны . . . 6

1. 1 Адам және азаматтардын бірлесуге конституциялық құқығының түсінігі және мазмұны . . . 6

1. 2 Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысының принциптері адам және азаматтардын бірлесу құқықтарының кепілдігі ретінде . . . 16

1. 3 Адам және азаматтардын бірлесу құқықтарына қойылатын конституциялық шектеулер . . . … . . . . . . …… . . . 32

2 Қазақстан республикасының қоғамдық-саяси институттарының конституциялық-құқықтық мәртебесі . . . 40

2. 1 Қазақстан Республикасының саяси партиялардың және қоғамдық бірлестіктердің жалпы сипаттамасы . . . 40

2. 2 Саяси партиялардың, маманданған одақтардың және қоғамдық бірлестіктердің басқа да әр түрлі бірлестіктердің қызметін конституциялық-құқықтық реттелуі . . . 51

Қорытынды . . . 59

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 62

Кіріспе

Зерттеп отырған тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы - адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары. Әлемнің ең дамыған құқықтық мемлекеттеріндегідей Қазақстан Республикасында да адам құқықтары мен бостандықтарына мемлекет мүдделері алдында басымдық берілген. Қазақстанның мұндай демократиялық бағытты таңдауы қоғамдағы құндылықтарды бағалауға әкеліп отыр. Адам және оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары қазіргі кездегі Қазақстан қоғамының ең басты құндылығы, қазынасы, байлығы. Құқықтық мемлекетті қалыптастыру кезенінде азаматтардын қоғамдық бірлестіктерге бірігу құқығы саяси-әлеуметтік құқықтардын ішінде негізгі орынға ие. Қазіргі уақытта өркениетті, демократиялық мемлекеттерде қоғамдық бірлестіктер конституциялық құрылыстың құрамдас бөлігі ретінде танылады.

Құқықтық мемлекетті қалыптастыру кезенінде азаматтардын қоғамдық бірлестіктерге бірігу құқығы саяси-әлеуметтік құқықтардын ішінде негізгі орынға ие. Мемлекеттін демократиялық дамуы азаматтық қоғамның маңызды институттарының бірі - қоғамдық бірлестіктрсіз мүмкін емес. Азаматтардың әр-түрлі қоғамдық бірлестіктерде интеграциялануы оларға қоғам мүддесін қамтыған әлеуметтік-экономикалық саясатты қалыптастыру мен жүзеге асырылуына қатыса алуларына және қоғамның әр-түрлі топтарының мүдделерін ескеруге мүмкіндік береді.

Қазіргі уақытта өркениетті, демократиялық мемлекеттерде қоғамдық бірлестіктер конституциялық құрылыстың құрамдас бөлігі ретінде танылады. Қазақстан Республикасының Президенті 1998 жылдың 30 қыркүйегіндегі жолдауында мемлекеттін демократизациялу үрдісінің маңызды элементтерінің қатарына « . . . азаматтық қоғамды қалыптастыруда мемлекеттік емес ұйымдардың ролін арттыру» деп есептейді. Жолдауда мемлекеттік емес ұйымдар арқылы халық мемлекеттін саяси өміріне белсенді қатыса алу мүмкіндігіне ие болып, өз мүдделерін қорғауға мүмкіндік алады делінген.

Қазақстан Республикасының қазіргі уақыттағы даму кезеңінде адамдардың бірігу құқықтарын жүзеге асрыуға мүмкіндік беретін құқықтық негіз қалыптасқан, сонда нормалардың бірі Қазақстан Республикасының Конституциясы саналады.

Сонымен қатар қалыптасқан нормативтік құқықтық актілердін көптігіне қарамастан қоғамдық бірлестіктер мен азаматтардың бірлесу құқықтарының жүзеге асырылуының мәселелері қазіргі таңның өзекті мәселелерінің қатарына кіреді. Қоғамның демократизациялау үрдісі мен мемлекеттін қоғамдық институттарға ерекше көніл аудару кезінде, мемлекет пен қоғамдық институттар серіктес ретінде қарастырылу барысында адам және азаматтардың бірігу құқығы мен қоғамдық бірлестіктердің түрлері мен олардын ара-жіктерінің айқындалуы мемлекеттегі өзекті мәселелер қатарына жатады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты. Адам және азаматтардың бірлесу құқығы мен әлеуметтік құқықтарының Конституцияда бекітілген негіздерге сай жүзеге асырылуын қамтамасыз ету және әлеуметтік мемлекеттің алдында тек саяси-әлеуметтік құқықтар мен бостандықтарды қамтамасыз етуді ғана мақсат етіп қана қоймай, адам құқықтары мен бостандықтарының барлық түрлерінің іске асуына ықпал етіп отырылуы қажет.

Дипломдық жұмыстың міндеттері:

Адам және азаматтардың бірлесуінің конституциялық құқықтық түсінігі және бірлесуге кепілдігінің мазмұнын ашу
Адам және азаматтардын бірлесу құқықтарына қойылатын конституциялық шектеулерін атап өту
Әлеуметтік мемлекет түсінігі және әлеуметтік мемлекеттегі адам және азаматтардың құқықтық мәртебесін
Конституцияда бекітілген әлеуметтік құқықтарының жүзеге асырылуы мен рухани және мәдени құқықтардың Қазақстан Республикасы Конституциясында бекітілуін тап көрсету

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі ретінде азаматтардың бірлесу және әлеуметтік құқығының мазмұны мен мәні және демократиялық мемлекет құрудағы маңыздылығы. Қазақстан Республикасындағы құқықтық, демократиялық және әлеуметтік мемлекеттің құру процессіндегі қоғамдық бірлестіктердің мәнін анықтау болып табылады.

Зерттеу пәні ретінде адам және азаматтардың ұйымдарға бірлесу құқығы мен әлеуметтік құқықтарының жүзеге асырылуы мен Конститутцияда бекітілуі, сондай-ақ қазіргі кездегі әрекет ететін конституциялық заңдылықтардың, адам және азаматтардын бірлесуге конституциялық құқығының әрекет етуіндегі реттеуді қамтамасыз етілуі мен оның қолданылу тәжірибесі.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Заң әдебиеттерінде адам және азаматтардың бірлесу құқықтарын реттеу мәселесі боыйынша, қоғамдық бірлестіктердін түрлері мен олардың құқықтық - ұйымдастырушылық негіздерінің мәсеклесі бойынша көптеген зерттеулер жасалынған. Осы бағытта ғылыми құндылығы мен тәжірибелік маңызы бар келесі қазақстандық және ресей ғалымдарының монографиялық еңбектері мен мақалаларын атап өтуге болады: Авакьяна С. А., Амандыкова С. К., Ащеулов А. Т., Баглай М. В., Баймаханов М. Т., Көбеева Е. Қ., Сартаева С. С., Сапаргалиева Г. С., Юдина Ю. А. және тағы басқалары.

Сонымен қатар қазіргі уақытта аталмыш мәселе бойынша, оның ішінде Қазақстан Республикасының конституциялық дамуындаңы қоғамдық институттардың дамуы мен олардың қызметінің құқықтық реттелуі мен реттеудің тиімділігіне арналған арнайы монографиялық зертттеулер жоқ. Негізінен конституционалист ғалымдар тек осы мәселенің бір жақ қырын қарастырумен ғана шектеліп қояды. Сондықтан қазіргі таңда Қазақстан Республикасындағы адам және азаматтардың қоғамдық бірлетіктерге бірігу құқығының мәселесі өзекті мәселелер қатарына жатады деп айтуға болады.

Зерттеу жұмысының методологиясы. Дипломдық жұмыс зерттеуінің әдістемелік негізін жалпы ғылыми (талдау, синтез, жүйелі-құр-лымдық және т. б. ), жеке ғылыми (нақты-әлеуметтік, қисынды-заңдылық, тарихи-құқықтық, салыстырмалы-құқықтық) зерттеулер мен әдістер құрайды.

Диплом жұмысындағы ұсыныстар мен қорытындылар құқықтың жалпы теориясының тұжырымды жағдайларына, салалық заң ғылымдары кезінде азаматтардың бірігу мәселесінің маңызына байланысты конституциялық-құқықтық проблемалар бойынша кешенді талдау жүргізген заң ғылымы өкілдерінің еңбектері пайдаланылды.

Зерттеу жұмысының практикалық маңызы.

Оның тұжырымдары мен ұсыныстары әкімшілік мәжбүрлеу шаралары мәселелерін талқылау үшін тиімді қажетті алғышарттарды құрады сондай-ақ әкімшілік мәжбүрлеу шаралары мәселесін конституциялық-құқықтық табиғатын теориялық және тәжірибелік тұрғыдан сәйкестілігін ашу қылмыстық заңды одан әрі жетілдіруге мүмкіндік береді және де конституциялық-құқықтық базаны теориялық тұрғыдан толықтырады.

Жоғарғы оқу орындарының заң факультеттерінде «Конституциялық құқық», «Адам және азаматтардың конституциялық құқығы» және арнайы курстарын оқьпу, сондай-ақ оқулық және әдістемелік құралдарды даярлау барысында, сонымен бірге құқық қорғау органдарында қызметтік дайындық, біліктілікті арттыру курстарында қолданылуы мүмкін.

Дипломдық жұмыстың құрылымы зерттеу мақсатына негізделген. Дипломдық жұмыс бас беттен, кіріспеден, екі бөлімнен, оның бес бөлімшелері бар, қорытындылардан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Адам және азаматтардын бірлесуге конституциялық құқығы: адамның және азаматтың негізгі құқықтар жүйесіндегі алатын орны

1. 1 Адам және азаматтардын бірлесуге конституциялық құқығының түсінігі және мазмұны

Адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқығы, басқа да негізгі құқықтарымен қатар, әлеуметтік-саяси және заңдық маңыздылығы жоғары және де өмірлік мақсаттарын жүзеге асырудағы адамның іс-әрекетіндегі едәуір рөл атқарады. Жеке тұлғаның дәрежесі өскен сайын, оның ұйымдастыратын одақтар мен ұйымдардың заңдық негізі де өзгеріп отырады. Қоғамдық бірлестіктер арқылы (ұйымдар мен одақтар ж. т. б. ) жеке тұлға өз мүдделердың жалғасын және өзіндік дамуын табады.

Адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқық мәселесін зерттеуі тек ұлттық заң шығарушы органдар деңгейінде ғана емес, сонымен бірге қабылданған халықаралық-құқықтық құжаттар деңгейінде де өзекті болып табылады.

Адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқықтың мазмұнын ішкі мемлекеттік және халықаралық-құқықтың деңгейінде салыстырмалы зерттеуді жүргізгенде қоғамның саяси жүйесінің даму тенденциясын, мемлекеттік органдарының әрекетін, демократиялық институттар көріністердің дұрыс бағалауға мүмкіндік береді.

Жоғарыда айтқандардан келесі қорытындыға келуге болады - адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқығы бекітілген конституциялық нормалар адамның іс-әрекеттегі әр-түрлі мақсаттарына жетуіне кең аумақтағы мүмкіндіктер береді.

Адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқықтың конституциялық қамтамыз етілуінде маңызды мәселе - ол Қазақстан Республикасы Конституциясының І бөлімі саналады:

- адам және адамның өмірі, оның құқықтарын және бостандықтарды оның ең қымбат қазынасы деп қарастыру (1 тармақ, 1 бап) ;

биліктердің бөлінуі (тармақ 4 бап 3) ;
кәсіпкерлік қызыметке іс-әрекетіне бостандық, меншіктің сан алуандылығы мен олардын теі түрде мемлекет тарапынан қорғалуы (т. 1 бап 6, т. 4 бап 25) ;
көп партиялықты, қоғамдық бірлестіктердің теңдігін, идеологиялық және саяси көп алуандылықтын мойындауы (5 бап) ;
халықаралық нормалар мен келісім шарттарда жазылған қоғамдық нормалар мен принциптердің үстемдігі (4 бап) .

Көрсетілген бастапқы конституциялық бастамалар адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқықтың нормативтік реттеуіне тікелей әсер етеді және де кейінгі заң актілерінде жүзеге асады.

М. В. Баглай «бостандық» түсінігіне талдау бергенде «Конституцияда бұл түсінік негізгі философиялық принциптің ролін атқарады және де ол конституциялық нормалардың бүкіл комплексі арқылы жүзеге асады» [1, 27] .

Конституцияда бекітілген «Қазақстан Республикасының адам және азаматтардың бірлесуге бостандығы түріндегі конституциялық құқығы бар» (23 тарау) деген сөздері, бірігу конституциялық құқығының ең кең мағынасында жүзеге асуын білдіреді.

Заң ғылымында адам құқықтардың түсініктеріне жалпы дефиниция қалыптасқан, ол жеке тұлғаның әрекет етуіне мүмкіндік беретін субъективті құқығының түрі және өлшемі, адам және азаматтың әрекет етуіне заңды мүмкіндік береін құқық нормалар. Адам құқықтарында қолданылатын «мүмкіндік» категориясы, тек азаматтардың құқықтар мен бостандықтардың ең басты ерекшеліктерін ажыратуға ғана көмектеспей, сонымен ең басты, оны негіз ретінде алып, олардың шынайы табиғатын дұрыс көрсететін түсінікті құрастыруға негіз болады.

Адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқығының ерекшелігі ретінде ұжымдық сипатын айтуға болады, ол жеке адаммен ғана жүзеге аспай, сонымен бірге қауымдастықта, ассоциацияда жүзеге асыруы ғана мүмкін. Ал адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқықты жүзеге асыруында жеке адам қатысатыны сөзсіз.

Адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқығы - ол субъективті құқық қатарына жатады. Адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқық өзінің мазмұны бойынша, көптеген авторлардың көзқарасына сай қоғамдық бірлестіктерді құру арқылы құқықтың жүзеге асырылуы мүмкін. Адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқықты қоғамдық бірлестіктердің әрекеті мен құрылуы арқылы зерттегенде құқықтық реттеу ерекшеліктерін ажыратуға көмектеседі, осы құқық арқылы пайда болаған бірлестік ретінде, оның мазмұны, мәні және мақсаттары туралы түсініктерді қалыптастыруға көмектеседі.

Бірақ, бірігу құқықтың конституциялық мазұнының конституциялық құқықтық мәселесін тек қоғамдық бірлестіктердің әрекетінің негізінде ғана зерттеуі толық және жеткілікті болып табыла алмайды. Бірігу құқық субъективті құқық ретінде өзінің нәтижелерін қоғамдық, діни, кісіпкерлік және басқа да бірлестіктердің ұйымдастырылуында береді және көрініс тауып отырады. Осы негіздемеге сүйене отырып қоғамдық бірлестіктер арқылы адам және азаматтардың бірлесуге конституциялық құқықтарын жүзеге асыру барысында 31 мамыр 1996 жылғы «Қоғамдық бірлестіктер туралы» ҚР Заңында адам және азаматтардын келесі құқықтар енгізілген:

жалпы мақсаттарға жету үшін және жалпы мүдделерді қорғау үшін қоғамдық бірлестіктерді өз ниеті бойынша құруға;
бар қоғамдық бірлестіктерге өз ниетімен кіру немесе кірмеу;
қоғамдық бірлестіктерден кедергісіз шығу.

Барлық қолғамдық бірлестіктер мемлекеттік басқару органдарынсыз және мемлекеттік биліктің органдарының ешқандай ықпалсыз, тек қана азаматтардың өз еркі мен ниетінің арқасында құрылады. Осы жерде заң бойынша жергілікті өзін-өзі басқару және мемлекеттік билік органдары қоғамдық бірлестіктердің құрушы, мүшелері және қатысушылары ретінде бола алмайтынын ескеру қажет. Осындай шектеу дұрыс деп айтуға болады, әйтпесе қоғамдық бірлестіктердің жұмыс барысы және әрекет етулердін принциптері бұзылады. Қоғамдық бірлестіктердегі азаматтардың іс әрекетіне мемлекеттің қатысуы жеке нормативті-құқықтық актілердің реттеуінің пәні болып табылады.

«Азаматтардың бірігуі» конституциялық мағынасындағы түсінігі қазақстандық заңдылықта нақтыланбаған, бірақ жеке дара сипаттамалар кездесіп отырады. Бұл түсінікке, жеке тұлғалардың әр түрлі мүдделерін жүзеге асыру және әр түрлі қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында құрылған жеке тұлғалардың кез келген қауымдастықтарын енгізуге болады (мемлекетті басқаруда қатысуы, діни әдет-ғұрыптарды жүзеге асыру, мәдени қажеттіліктер, әлеуметтік-еңбектік құқықтардың қорғауы, табысқа жету үшін меншікті немесе еңбекке талапты бірігіп қолдануы ж. т. б. ) .

Бұл түсініктің кең түрде талдауы азаматтардың кез келген бірлестіктерді құруын немесе азаматтық-құқықтық тілмен айтқанда, коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдарды құру құқытарын білдіреді. Сондықтан, мемлекеттік емес ұйымдардың конституциялық-құқықтық түр-бейнесін «саяси партиялар, әлеуметтік-экономикалық және әлеуметтік-мәдени қоғамдық бірлестіктер, бұқаралық қоғамдық қозғалыстар құрайды» [2, 25] деген пікірмен толық келіспеуге болады.

Біздің көзқарасымыз бойынша, азаматтардың бірігуі - ол адамның өмір іс-әрекетінің әр-түрлі сферасындағы пайдалы, көздеген мақсаттарына жету үшін, еріктікке негізделген жеке тұлғалардың қоғамдастықтар (ассоциациялар) деп есептеуге болады.

Азаматтардың қоғамдық және діни бірлестіктерді құруы тек өз ниеті мен еркі негізінде құрылуы мүмкін. 16 қаңтардың 2001 ж. -дың ҚР «Коммерциялық емес ұйымдары туралы» Заңының 11 және 15 бабында азаматтардың қоғамдық және діни бірлестіктер азаматтардың тек өз еркімен құрылуы керектігі жазылған.

Коммерциялық емес ұйымдар туралы Заң қоғамдық бірлестіктер Заңына қарағанда жалпы реттеуші сипаттағы заң болып табылады. Коммерциялық емес ұйымдардың маңызды белгілерін анықтайтын, осы Заңының 2 тарауында азаматтардың еркіндік бірігуін сипаттайтын белгілері жоқ. Осыған сәйкес, коммерциялық емес ұйымдар да азаматтардың бірлесу конституциялық құқығының жүзеге асырылуының көрәнәсі деп айтуға болады, бірақ, мемлекеттік билік органдарының тапсырысын орындағанда, өоғамдық маңызды қызметтерді орындағанда еріктік сипат жойылып отырады. Өйткені олардың азаматтық-құқықтық мәртебесі өзгереді, өйткені құрылу тәртібінің еркіндігі сияқты элементі жойылады.

Мемлекет жоғарыдағы бекітілген саясаттың бағыттарымен шектеліп қана қоймай, басқа да бағыттарын іздестіріп, қолдануға тырысады. Мемлекеттегі әлеуметтік саясат жалпы мемлекеттік саясаттың бір бөлігі ретінде қоғамдағы әртүрлі әлеуметтік топтар мен қоғам арасындағы қатынастарды реттеп отырады. Қазақстан Республикасындағы бір тұтас әлеуметтік-экономикалық саясатты қамтамасыз ету үшін мемлекеттік құрылымдардың бір-бірімен үйлесімді қызметін қамтамасыз ету керек. Осы бағытта Қазақстан Республикасының Конституциясы құқықтарды қамтамасыз етудің бір кепілі ретінде мемлекеттік органдардың, лауазым иелеріне адамның құқықтарын заңсыз шектеуге тиым салады және оған жауапкершілікті тағайындайды. Адамдардың құқықтары мен бостандықтары мемлекеттің Конституциялық сипатына байланысты қамтамасыз етіліп отырады. Адамның әлеуметтік-экономикалық құқықтары мен бостандықтарын қарастырғанда, оларды әлеуметтік салалардың ерекшеліктеріне байланысты келесі топтарға бөліп қарастыруға болады. Бірінші топтағы әлеуметтік-экономикалық құқықтар негізінен еңбек бостандығы, кәсіп және қызмет түрін еркін таңдау, жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғау, демалыс құқығы сияқты құқықтар бір топқа кіреді. Келесі топқа рухани және мәдени құқықтар кіреді. Ал енді үшінші топқа негізінен жеке меншік құқығы, кәсіпкерлік қызметпен айналысу құқықтары сияқты экономикалық қызметпен байланысты құқықтар кіреді. Әлеуметтік мемлекеттің қызметін қарастырғанда негізгі орын осы құқықтарды қамтамасыз етуі қарастырылады. Өйткені осы топтағы құқықтар мен бостандықтар басқа категориядағы құқықтардың орындалуына негіз салады.

Егер де біз дипломдық жұмысымызда әлеуметтік мемлекеттің белгілері мен түсінігіне тоқталатын болсақ, онда ең алдымен әлеуметтік мемлекет жекелеген топтарға немесе ұлыстарға, қоғам мен адамға тұтас қызмет етеді. Ол мемлекеттік көздер есебінен барлық азаматтарға мүмкіндігін бірдей мөлшерде игіліктер көрсетіп, қоғамдағы ауыртпалықтарды да теңдей бөлу жолымен әлеуметтік теңсіздікті жеңілдетуге тырысады. Қазақстан жаңадан тәуелсіз мемлекет ретінде құрылған кезде нарықты экономика заңдарының адамның әлеуметтік қамсыздандырылуын қамтамасыз ету мен оның әлеуметтік-экономикалық құқықтарының қорғалуының сәйкес келуі. Алғашқы социалистік қоғам адам құқықтарымен бостандықтарын жариялай отырып, олардың орындалуын теңдестіру қағидасына сәйкес қамтамасыз етуге тырысады. Әкімшілік басқару жүйесі адамды тәуелсіздектен айырып, олардың экономика аумағында еркін әрекет ету мүмкіндіктерінен айырды. Бірақ та бұл жүйе әрбір адамның еңбекпен қамтамасыз етілуіне кепілдік берді, білімнің, медициналық қызметтің ақысыз болуы, мектепке дейінгі балалар тәрбиесі т. б. әлеуметтік құндылықтармен қамтамасыз етілді. Сондықтан да нарықты экономикаға көше бастағанда Қазақстан мен басқа да ТМД елдерінің азаматтары осындай кішігірім шектелген әлеуметтік құңдықлықтардың жоқтығын сезіне бастады. Мемлекеттің көптеген азаматтарының қызметі нарықты экономиканың қойған талаптарына сәйкес келмеді және оған ілесе алмады. Осы жағдайға байланысты Қазақстан Республикасының жаңа сипатта дамуының алғашқы кезеңдерінде қоғамда жоқшылықтың төменгі шегінде тұратын адамдар қатары көбейді. Конституциялық құқық ғылым саласы бойынша зерттеу жүргізу, оның ішінде адам мен азаматтардың Конституциялық деңгейде бекітілген құқықтары мен бостандықтарының орындалу деңгейі мен Қазақстан Республикасы өзінің әлеуметтік мемлекет ретіндегі қызметтерін орындауы қазіргі таңдағы өзекті мәселе болып табылады. Мемлекеттің әлеуметтік сипатын Республика Конституциясында Қазақстан мемлекетінің қолдауына кепілдік берілген білім беру, денсаулық сақтау, ғылым, мәдениет, әлеуметтік жұмысбастылық, еңбекті қорғау, әлеуметтік қамсыздандыру және табыстары төмен тобын қолдау сияқты әлеуметтік салалардан көруге болады. Әлеуметтік мемлекет адам мен азаматтың күнкөріс минимумы мен өмір сүрудің лайықты жағдайларын қамтамасыз етуді талап ету құқығын мойындайды.

Осы әлеуметтік-экономикалық құқықтар мен бостандықтарды қарастырсақ, онда біздің байқайтынымыз, осы құқықтардың жүзеге асырылуы тек қана мемлекеттің белсенді қатысуымен ғана қамтамасыз етілетінін білуге болады. Сондықтан да, дүниежүзілік қауымдастықтар халықаралық актілерді қабылдағанда мемлекеттер оның нормаларын орындалуына талап қояды. Бірақ та көптеген мемлекеттер осы топтағы адам құқықтарының қорғалуын қамтамасыз ете алмайды. Оның негізгі себебі - мемлекеттегі экономикалық жағдай болып табылады.

Қазіргі заман мемлекеттерінің тәжірбиесіне сүйенсек, ең жоғары дамыған мемлекеттердің өздері әлеуметтік-экономикалық, мәдени құқықтар мен бостандықтарды қамтамасыз етуде үлкен қиыншылықтарға тап болады. Мысалға, жеке меншік пен кәсіпкерліктің қалыптасуының әзі қоғамдағы жұмыссыздықтың қалыптасуына негіз болатынын айтып өтуге болады. Осындай жағдайда әлеуметтік мемлекеттің негізгі мақсаты - осындай жағдайлардың ауыртпашылықтарын еңбекпен қамсыздандыру, жәрдем ақы төлеу арқылы азайту болып табылатынын айтуға болады. Жалпы жоғарыда айтылған құқықтар мен бостандықтардың жүзеге асырылуы мемлекет тарапынан тұрақты түрде ықпал етуді талап етеді. Бірақ та осы күнге дейін мемлекеттің әлеуметтік проблемаларын шешу әдісі әлі де табылған жоқ. Осы жағдайда мемлекет әрқашанда қоғамдағы, экономикадағы, саясаттағы болып жатқан өзгерістерге көңіл бөліп отыруы қажет. Мемлекеттің нық және тұрақты өз аяғында тұру үшін:

Мемлекет тарапынан басқару мен жоспарлауды күшейту. Осы міндет арқылы мемлекеттің экономика мен әлеуметтік өмірдегі ықпалы жоғарлайды. Мемлкеттің әлеуметтік және әлеуметтік өмірдегі белменділігі бюджетке көрініс табуы қажет;

Мемлекет жоспарлаушы, басқарушы, өндіруші, үйлестіруші болуы қажет. Бұнда мемлекет және әлеуметтік өмірді Конституцияда бекітілген құқықтық нормаларға сәйкес жүзеге асыруын қамтамасыз етуі қажет;

Мемлекеттің Конституцияда бекітілген мақсаттары негізінен құқықтық мемлекеттің міндеті болып саналады. Өйткені құқықтық мемлекет қана бекітілген Конституциямен басқа да актілердің нормаларының орындалуын қамтамасыз етуді көздейді. Сондықтан да әлеуметтік мемлекет пен құқықтық мемлекет ұғымдары бір-бірімен тығыз байланысты;

Құқықтық мемлекетті құру мемлекеттің әлеуметтік қызметінің жүзеге асыруына кедергі жасамауы керек. Жалпы әлеуметтік мемлекеттің қалыптасуын құқықтық шектеулерге тақатып тежеу салуға болмайды. Бірақ та бұл жағдайларды біреулерін бостандықтарын шектеп, екіншісінің өзіне деген, басқаға деген жауапкершіліктерінен босатуға болмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.