Тауар белгілерге қатысты құқықтарды қорғау
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
1 ТАУАР БЕЛГІЛЕРІНЕ ЖАЛПЫ 7
СИПАТТАМА ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .
1.1 Тауар белгілерінің қызметіне 7
сипаттам ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Тауар белгілерін тіркеу 12
талаптары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.3 Тауар белгілерін тіркеуден бастарту және тоқтатылу 19
жағдайлары ... ...
2 ТАУАР БЕЛГІЛЕРІН РЕТТЕУДЕГІ КЕЙБІР ҚҰҚЫҚТЫҚ 29
МӘСЕЛЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
2.1 Құрамдастырылған белгілемелердің сәйкестілігін 29
тексеру ... ... ... ... ... .
2.2 Азаматтық айналымдағы айрықша құқықтың 35
құрылымы ... ... ... ... ... ...
2.3 Тауар белгілерге қатысты құқықтарды 45
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 58
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ
Тауар белгілерінің тарихи бірнеше ғасырларға кететін және нақтылау үшін
алғашқы тауар белгісінің шыққан уақытын белгілеу мүмкін емес. Алайда 2
немесе 3 мың жылдық бұрын адамзат жаппай түрде саздан ыдыстарды өндіружәне
сатумен айналысты. Дәл сол ыдыстарда біздің дәуіріміздей тауар белгілері
пайда болды. Табылғандардың ең ертесі Қытайдашығарылған ыдыс анық
әріптермен белгіленген. Сол әріптер императордың және өндірушінің атын
немесе өндірген жерді көрсетеді. Сонымен қатар 3 мың жыл бұрын Үнді
кәсіпшілерінің заттарында қолтаңба табылған.
Рим империясындағы мыңдаған таңбалардың ішіндегі ең әйгілісі “FORTIS”
сөзінен тұратын белгі. Осы белгі сол кездері қарақшылармен қолданылатын.
Олар өз тауарларына әйгілі белгі салып ,сатқандары туралы тарихта айтылады.
Қазақстанға келетін болсақ, мұндай реттелген қатынастарды ерте дәуір
тарихынан қарастырамыз. Тәуке ханның “Жеті жарғы” заңында айтылған,орыс
тарихшысы А.Левшинның қазақ билерінің аузынан жазып алған мынандай сөздері
бар: “ Әр ұрпақтың, рудың, тектің жеке таңтасы болу керек. Таңбаны
малына,мүліктеріне белгі ретінде салу арқылы кімдікі екенін ажыратқан” .
Әлемнің басқа жерлерінде де тауар белгілері болған,олар өндірілген орын
және кәсіпшінің атын білдіретін. Ондай белгілер қаруларда, ас үйзаттарында,
сәулет нәрселерінде және басқа да заттарда салынған.
Мүмкін ең алғаш тауар белгісің ұғымы ретінде қыздырылған темірді
малдың терісіне қойылған ,ағылшын сөзі “Brand”(тавро) деген сөзден шыққан
“Белгі” деген мағынаны білдіреді. Сонда тауар белгісі ұғымы бұдан да
ертерек кезеңдерде де болған, бірақ экономикады маңызды роль атқармаған.
Бұл белгілер Батыста гильдия деп аталатын цехтағы өндіруші топтардың
мүдделерін қорғау үшін қолданылған. Бұл таңбалардың қорғау функциясы басқа
бөтен белгілерді қолдануға тыйым салады. Жазаның ауырлығы сол кезеңге сай
келетін, мысалға қызметінен босату, қолын шауып тастау және өлім жазасына
дейін жеткен. Ал біздің елімізде, қазіргі уақытта тауар белгісін дұрыс
қолданбағаны үшін азаматтық, әкімшілік және қылмыстық жауапкершілікке
тартуға болады және де қазір тауар белгісі өте актуалды.
Қазақстан Республикасы үшін жоғарыда көрсетілген зияткерлік тауар
белгілері мәселелері тым өзекті болып келеді, өйткені қазіргі кезде біздің
мемлекетімізде олардың бәрі де кең көлемде басы-қасында бар. Зияткерлік
меншікті қорғау халықаралық өлшеуіштерін сақтап қалуы Қазақстанның БСҚ-на
енуінің басты шарттарының бірі болғандықтан, атап көрсетілген жағдайларға
мемлекеттік мүшелер жағынын да, ғалымдар жағынан да аса көп көңіл бөлінуде.
Сондықтан әр мәселені біз жалпы теоретикалық пен халықаралық көлемде ғана
емес, Қазақстан Республикасында зияткерлік меншікпен байланысты белгілі бір
жағдайдың тіркемесінде де қарастыруға тырыстық.
Берілген сұрақтарды қарастыру мақсатында Сергеев А.П., Близнец И.А.,
Леонтьев К.Б., Петровский И.С., Бороухин А.Е., Покровский И.А.,
Богуславский М.М., Каудыров Е.И., Сансызбаев А., Барлоу Д.П., Гальперин
Д.В., т.б. шетел мен отандық авторлардың еңбектері зерттелген болатын.
Сондай-ақ халықаралық сипаттамасымен қатар, Қазақстан Республикасының заң
шығарушылыққа тікелей қатысы бар нормативті құжаттар да пайдаланылған.
Ішкі саяси мен ұлттық қауіпсіздіктің 2020 жылға дейінгі негізгі
мақсаттары қоғамда келісім мен тұрақтылықты сақтау, ел қауіпсіздігін
нығайту болып қала береді.
Жаңа оңжылдықта біз өзіміздің экономикалық жоспарларымыздың табыстарын
дәйекті саяси жаңғырту арқылы бекемдеп, саяси жүйемізді жетілдіруді
жалғастырамыз және мұнда құқықтық реформа маңызды рөл атқаратын болады.
Біз құқық қорғау жүйесін реформалау бойынша байыпты жұмыс жүргізуге
тиіспіз.Бүгінде, өкінішке қарай, біздің барлығымызға тиімсіз
басқарудан,құқық қорғау органдары функцияларындағы жан-жалдан, тиісті
кадрлық жұмыстың болмауынан, сондай-ақ ел құқық қорғау жүйесі қызметінде
мөлдірлік пен бақылаудың жоқтығынан туындаған проблемалар аңық көрінеді.
Бұл сектор өткен жүйенің көптеген кем-кетіктерін сақтап қалған.Біздің
жүйемізде жазалау айыптары 5%-дан аз болса, түзеу жұмыстары – 0,4%-ды,
қоғамдық жұмыстар 0 %құрайды.
Жазалаудың негізгі түрі бас бостандығынан айрыу болып қалып отыр.Ешкім
қамау орындарынан босағандарды оңалтумен айналыспайды. Осының салдарынан
олар қылмыскерлер қатарын толықтыруда. Реформалардың бірнеше жалпы
бағыттарын бөліп көрсетер едім. Бәрінен бұрын, құқық қорғау жүйесін
оңтайландырып, әрбір мемлекеттік орғанның нақты құзыретін түзу керек.
Біздің заңдарымызды ізгілендіріп, оардың сапасын арттыру қажет. Құқық
қорғау жүйесінің қызметтерінде екпін ішкі ведомостволық мүддеден
азаматтардың құқы мен мемлекеттің мүддесін қорғауға қарай ауыстырылуы
тиіс.
Елбасымыз осы орайда келесі мәслелерге тоқталып өткен болатын: Бізде
парламенттік және қоғамдық қатал бақылауды қамтамасыз ету керек боладв,
сондықтан әрбір құқық қорғау органының қызметінде есептілік пен бағалау
жүйесін жетілдіру талап етіледі. Нәтижеліліктің өлшемі сандық көрсеткіштер
емес, азаматтардың, заңды тұлғалар мен шетел инвесторларының сенімін
арттырудың индикаторы болатын жұмыс сапасы болуы тиіс.
Басқаша айтқанда, жаңа оңжылдықта бізге демократиялық мемлекеттегі
құқық қорғау қызметінің жоғары халықаралық стандарттарына сәйкес келетін
жаңа құқық қорғау жүйесі қажет. Менің тапсырмам бойынша, тиісті құжат
жобасы дайындалды. Сондықтан Президент Әкімшілігіне, Үкіметке, Жоғарғы
Сотқа, құқық қорғау органдарына құқықтық кеңістікті жетілдіру бойынша
жүйелік жұмысқа шұғыл кірісуді тапсырамыз. Сондай-ақ осы жылдың өзінде
құқық қорғау жүйелерін реформалау жөніндегі заң жобасын Парламентке
енгізуді тапсырамыз.
Елімізде азаматтық қоғам институттарын одан әрі қолдауға бағытталған
саяси жаңғырту жалғаса береді. Бүгінде біздің ынтымақтастығымыз ортақ
табысымыздың міндетті шарты бола түсуде. Осы онжылдықта алдымызда бірлесіп
атқаратын ауқымды істер тұр.
Мен Үкіметке Қазақстанның 2020 жылға дейінгі әлеуметтік-экономикалық
және саяси дамуының негізгі ережелерін түсіндіру мақсатында бұқаралық
ақпарат құралдары мен үкіметтік емес ұйымдарға қолдау көрсетуге 1 миллиард
теңге бөлуді тапсырамын.Бұл мемлекеттік тапсырыс аясында жүзеге асырылуы
тиіс.
Өткен жылы мен осы мінберден еліміздің барлық саяси күштеріне
дағдарыстың қиын кезеңінде елімізге және қоғамға қолдау көрсету үшін
партияаралық үнқатысуды орнықтыруды және бірігуді ұсынған едім. Менің
бастамам қолдау тауып, 7 саяси партия Экономикалық дағдарыс жағдайында
әлеуметтік және саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету туралы меморандумды
бірлесе әзірлеп, оған қол қойды. Бұған үлкен ризашылығымды білдіремін
[39].
Біз жұмысты 2 тарауын қарастырамыз, яғни зияткерлік меншік институтының
теоретикалық мәселелері және оның бар екендігінің практикалық мәселелері.
Бірінші тарауға тауар белгілерінің пайда болуының, дамуының жағдайларын,
оның құқықтық табиғатын түсіндіретін теориялар туралы талқылауларын,
сонымен қатар Қазақстан Республикасының заң шығарушылығына сәйкес оның
құқықтық қалыптасу жағдайларын зердеделедік. Ал екінші тарауда тауар
белгілеріне қатысты кейбір құқықтық мәселелерді анықтай отырып оларды шешу
жолдарын анықтадық.
1 ТАУАР БЕЛГІЛЕРІНЕ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
1.1 Тауар белгілерінің қызметіне сипаттама
Тауарлық белгі қысқаша түрде дарашылдық жабдықтары аталынатын
зияткерлік меншік құқығы объектілерінің аса ауқымды құрамына кіреді. Ол өз
түпнегізі астарында аталмыш топтастықтың қандай да болмасын тектік
белгілері, сондай-ақ өзге де дарашылдық жабдықтармен салыстырғанда
маңызды өзгешеліктері бар. Бірыңғай дәрежеде тауарлық белгі фирмалық
атаумен ұқсас келеді. Жоғарыда аталған дарашылдық жабдықтардың екеуі де бір
формада берілген. Фирмалық атау мен тауарлық белгіге қарасты құқықтарды
иемдену шараларына – бұл белгілемелердің тауар, бланк және өзге де
құжаттарға түсу мүмкіншілігі жатқызылады. Осы себептен тұтынушы тұлға тауар
сапасы мен оның өндірушісіне қарасты белгісіздік, бағдарсыздық жағдайлардың
тұзағына орынсыз түсуі мүмкін. Төмендегіде, біздер, аталмыш дарашылдық
жабдықтарының араласа кетуін болдырмауға қатысты заңнамалы іс-шаралардың
аясына кідіретін боламыз. Ал, әзір болса, заңнамалы және теориялық тұрғыда
бұл объектілер арнасын ажыратуда ешқандай қиындықтар туындамайтындығын
ескере кеткеніміз жөн. Тауарлық белгілер фирмалық атауларға қарағанда тек
сөздік ғана емес, сондай-ақ суреттік, көлемдік, құрамдастырулы тіпті
музыкалды және иіс сезуші болуы да мүмкін. Тауарлық белгіге қарасты құқық
тіркелімнің территориалды және мерзімдік ұзақтығына байланысты біршама
шегерілген. Мысалға, төлтумалы әтір флаконы, бөтелке, қолшатыр ұстамасы
сияқты ауқымды тауарлы белгі мен өндірістік үлгілер ретінде қорғаудағы
біртекті заттардың араласу мүмкіншілігінде белгілі бір қауіп туындауда.
Мұндай жағдай екі себеп барысында қалыптасуы мүмкін: заң тарапынан затты
ауқымды тауарлы белгі мен өндірістік үлгі ретінде қорғалуына тыйым
салынбаған, және бұл жағдайлар өріс алуда; өндірістік үлгі тіркелімінің
иесі мұндай қорғау мерзімдерін ұзарту мүмкіншіліктерінен толыққанды
айрылып, құрамы сол баяғы өндірістік үлгі болған ауқымды тауарлық белгіге
сұраныс береді [1]. Белгілемелердің мұншалық ажыратылуы, сондай-ақ
қызметтік белгі бойынша да жүргізіле береді. Ескі өндірістік үлгі түріндегі
тауарлық белгі, ендігіде, осы тауардың төлтумалы жақтарын қорғамайды, тек
қана оның өндірушісін жариялы етеді. Көп жағдайларда тауарлардың зат
таңбаларында тауарлық белгі мен өндірістік таңбалау элементтерін де
ажырата байқай алмаймыз[2]. Кейінгілер өндіруші, оның орналасу орны жайлы
ақпараттарды ғана емес, сонымен қатар, тауардың өзіне ғана тиесілі – саны,
сапасы, стандарттарға қарасты сәйкестілігі, тұтыну мерзімі, құрамындағы
иенгредиеттерді, қабылдау тәртіптері мен мерзімдері, қабылдаудағы қауіп
алды ережелерін сақтау жөніндегі біршама ақпараттарды ұсынуға міндетті.
Біздің көзқарасымыз бойынша, тауарлық белгі мен өндірістік таңбалау
элементтері арасындағы айырмашылықтар – тауарлық белгіні, шартты белгілеме
ретіндегі оның шынайылығын анықтауда астарлап жатыр. Ал өндірстік
таңбалаудың құрылымы болса, керісінше, тұтынушылар мен ресми органдарға
бірыңғай ұғымды, толық әрі ашық болуы абзал. Тауарлық белгілердің әртүрлі
түрлері мен жіктелулерінің болуы мүмкін. Біздер, жіктелу қатарынан тек қана
тікелей заңнамалы актілерден туындайтын жіктемелімдерді, басқа сөзбен
айтқанда, ресми, сондай-ақ әдеби не болмаса ғылыми жіктелімдерді
ерекшелегелі отырмыз. Біршама тәжірибелі мағынаға ресми жіктелімдер ие. Өз
кезегінде, олар өзара жіктелімдік негізді таңдау жөнінен ажыратылады.
Мұндай негіздемелер ретінде – тауарлық белгінің жариялануы, құқық иелер-
субъектілер құрамы, оның танымалдылығы мен қарапайымдылығы қарастырылады.
ҚР тауарлық белгілер жөніндегі заңының 5 бабына сәйкес мұндай себептер
ретінде – суретті, сөздік, әріптік, сандық, көлемді және олардың өзге де
құрамдастыруда танылулары тіркелуі мүмкін. Бұл ретте тауарлық белгі кез-
келген түсте я болмаса түстік құрылымдарда тіркелуіне болады. Біздің
заңымыздың бұл бабының редакциясы тауарлық белгілердің түрлілігін атап өту
шараларында, ТМД мемлекеттерінің тауарлық белгілер жөніндегі заңдардың
тақылеттес бабтарының арасындағы ең бір толығы болып табылады [3.97б].
Мысалға алар болсақ, Ресейдің тауарлық белгілер жөніндегі заңының 5 бабында
тек қана сөздік, сүреттік, көлемдік және басқа да белгілемелер не болма
солардың құрамдастары жайында ғана сөз қозғайды. 1995 жылдың 22
қыркүйегіндегі Молдованың тауарлық белгілер мен тауарлардың тектік
орындарының атаулары жөніндегі заңының 5 бабы – тауарлық белгілер ретінде
сөз, әріп, сан, суреттік элементтер, түстердің құрылымы сияқты белгілерден
өзге, визуалды түрде ажыратуға мүмкіндік беретін белгілемелері де тіркелуі
тиіс. Суреттік элементтер нақтылай сызбанұсқасы бар формалардың үштік және
тегіс белгілемелері, графикалық суреттердін құрылуы мүмкін деп пайымдайды
[4.10б]. Біздің көзқарасымыз бойынша, бұл анықтама – қолдану нұсқамаларына,
яғни заңды нақтылайтын нормативтік актілерге енгізілуі орнықты жайттарға
тым толы көрінеді. Кез-келген жағдайларда ҚР заңы бабтарында аталып өткен
тауарлық белгілердің түрлілігі қарастырылуға алынады. Қазақстандық
заңнамаларда тауарлық белгілер түрлілігінің тізімі толасыз келеді, және де
одан өзге құраушылардың болуы мүмкін. Мысалға, дыбыстық тауарлық белгілер.
әлемдік тәжірибеде өзгелер санатына енгендердің арасында, дыбыстық,
иістік, жарықтық, қозғалмалы, бедерлік, голографиялық және тағы да басқа
тауарлық белгілер бар. Бразилияда - тауарлық белгілер, қызмет көрсету
белгілері, өндірістік белгілер, Аргентинада - тауарлық және ауылшаруашылық
белгілер ажыратылады. Яғни, белгілердің кез – келген топтарының ерекшеленуі
әрбір елдің экономика салаларының құрылымымен түсіндіріліп, сондай-ақ сол
мемлекеттің жүргізіп отырған тауарлық және өндірістік саясатына байланысты
келеді. Кеңінен таралғандар – сөздік-тауарлық белгілер. Тауарлық белгіні
тіркеуге сұраныс беру мен құру ережелері, 1997 жылдың 30–шы сәуірінен
куәлік беру – сөздік белгілемелер астарында сөздік сипаттамасы бар сөздер
не болмаса әріптердің жиынтығын, сөз тіркестерін, сөйлемдерді, басқа да тіл
бірліктерін түсінеді. Сөздік белгілерге жарнамалық ұрандар, фамилиялар,
тауарға қатысты сипатты қасиеті жоқ әртүрлі жасаңды қалыптасқан сөздер
жатады. Зерттеушілердің тұжырымы бойынша, өзгелерге қарағанда сөздік
белгілердің көлемі басым. Олардың көлемі барлық тіркелген белгілер
көлемінің шамамен 80% құрайды. Бұл жағдай – оларды қалыптастырудың
оңайлығы, жарнамалауға бейімдеушіліктің ауқымдылығы, төлем ақының
жоғарылығы, адамның жалпы қабылдауындағы мәндік факторды жоғарылату
әрекеттерімен байланысты[5.30б]. Соңғы кезде көптеген елдердің патентік
ведомстволары тәжірибесінде үрдіс қалыптасқан болатын. Ол кезде тауарлық
белгілер сапасындағы тіркелулер үшін жай ғана сөздер емес, тіпті әлеуметтік
әдебиеттерде аудармасында ұран ұғымын беретін, ағылшынның slogan
сөзінен шыққан қысқа ұғымды фразалар қолданылуда. Слогандардың мысалы
ретінде сусындар акционерлік қоғамының 32,3 5 классы үшін тіркелген
балалық шақтан таныс дәм; СП ТОО Ирбис 32 классы үшін тіркелген
екітілдік Менің елім – менің сырам белгісі; ТОО NS радиосы
телерадиокомпаниясының МКТУ 41 классы үшін тіркелген сүйікті радионың
сүйікті әуендері слогандарын келтруімізге болады. Суреттік тауарлық
белгілер – заттардың, жануарлардың, адамдардың, күрделі сызбалар мен
фигуралардың, орнаменттердің, суретті орындалған шрифтті элементтердің
нақты не абстракты суреттелуін түсіндіреді. Қазпатентпен қарастырылған
суреттік тауарлардың мысалы ретінде 2, 3, 4, 6, 7, 8,11, 12 класстары
бойынша мерседес-бенц концерні тарапынан сұраныс берілген шеңбердегі үш
сәулелі жұлдызды, Дауа Қазақтық қатерлі ісікке қарсы фондымен ұсынылған
қазақ шаман-бақсының стильдік бейнесін, ЖАҚ Қант орталығымен ұсынылған
қараңғы фондағы таулардың стильдің суреттемесін және тағы да басқаларды
атап өтуімізге болады.
Көлемді белгілемелер қатарына тауар қызметіне еш байланысы жоқ шынайы
формалы үштік объектілерді жатқызуымызға болады.
Қазпатент тарапынан ұсынылған көлемді белгілерге мысал ретінде – Кока-
кола компаниясымен ұсынылан Sprite жазуы бар шынайы ұзартылған формалы
бөтелкені келтіруімізге болады. Қисындатылған белгілемелерге - сөздік,
графикалық, көлемдік элементтердің құрастырмалары жатады. Қисындатылған
белгілемелердің мысалы ретінде [6]. Тұлпар компаниясы тарапынан ұсынылған
бұрмаланған рамкадағы Тұлпар сөзі мен қанатты аттың суреті бейнеленген
белгіні келтіре аламыз. Заңның 5-ші бабында қарастырылған өзге
белгілемелерге негізінен сигналдар түріндегі дыбыстық белгілемелер сәйкес
келеді.
1993 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі Заң және 1993 жылдың 9 ақпандағы
тауарлық белгіні тіркеуге өтінімді құрастыру мен жөнелдіру мен куәлік беру
ережелері дыбыстық тауарлық белгілер мен оларды қорау мүмкіндіктері туралы
сөз қозғамаған еді.
Ендігіде, мұндай мүмкіндікті Қазпатентпен 1999 жылғы тауарлық белгілер
жөніндегі Заңды орындау мақсатында даярланған тауарлық белгі, қызмет
көрсету белгісін тіркелімге қою туралы өтінімдерді құрастыру мен қарастыру
жобасының Инструкциясы ұсынылуда. Мұндай белгілердің қазақстандық мысалдары
ретінде Радио Шаһар мен Орыс радиосын келтіруімізге болады [7].
Теория мен тәжірибе жүзінде әтір иістері мен парфюмерия жабдықтары
іспеттес спецификалық құбылыстарды тауарлық белгілер ретінде тіркеу
мүмкіндігі жайлы сөз қозғалуда. Өзге елдердің заң шығарушы органдарды
мұншалық құбылыстарды тіркеу үшін бұл тауарлардың иістік және дыбыстық
қасиеттері жеткіліксіз деп біледі.
Біздің көзқарасымыз бойынша, бұл сауалды шешуге бағдарланған үрдісті –
сол заттардың қасиеттерін барынша объективтендіру арқылы іске асыру абзал
болар еді[8.32б].
Егер де белгілі бір иісті музыкалық тауарлық белгі іспеттес таспаға
жазып алып, кейіннен оны тіркеу үшін қайтара қарап өте аламыз. Мысалға,
Ұлыбританияда мұндай тауарлық белгі жасатуға болады. себебі, сол елдің
заңнамасында мұндай әрекетке тыйым салынбаған. Дегенмен, иіс бұл ретте
графикалық түрде жазылып қалуы тиіс.
Тауарлық белгілер бөлінісінің өзге түрі ретінде сол тауарлық белгінің
бір не бірнеше субъекті қол астында болуы мүмкін. Бұл негізге сүйемдене
отырып, индивидуалды және ұжымдық тауарлық белгілер ажыратылады.
1999 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі Заңда – ұжымдық тауарлық белгіге
анықтама берілген. индивидуалды тауарлық белгі тіркесінің өзі сөзге де
ілікпеген болатын [9].
Аталған Заңның 1 бабының 7 пунктіне сәйкес ұжымдық тауарлық белгі – бұл
бүтін қасиеттер мен сипаттамалары бар тауарлардың өндіру мен таратуды іске
асыратын қауымдастық немесе заңды тұлғалар, индивидуалды кәсіпкерлер
бірлестігінің тауарлық белгісі.
Мұндай тауарлық белгілердің мысалы – Сарыағаш суы минералды су
өндірушлер ассоциациясымен ұсынылған Сарыағаш-суы Ассоциасы тіркесімен
қоршалған аққудың бейнесі.
Ұжымдық тауарлық белгілердің құрамы мен даярлануы индивидуалдықтай,
дегенмен олардың қолдану тәртібі әртүрлі.
Тіркеу тәжірибесі мен ұжымдық тауарлық белгілерді қолдануды есепке ала
отырып, 1999 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі заң - 1993 жылғы тауарлық
белгілер жөніндегі заңда орын алған ұжымдық тауарлық белгілер статусын
толықтай реттеуден бас тартқан болатын.
Бұрынғы заңда ұжымдық тауарлық белгілерді тіркеу жөніндегі өтнішке
қойылатын талаптар атты 7 баб бар. Ол бұл тауарлық белгілердің ұжымдық
тауарлық белгілер қаулысы - арнайы құжаты болуын талап етті. Бұл қаулы
өз қатарына – ұйым атауы, бұл белгіні тіркеу мақсаты, субъектілер тізімі,
тауарларға қатысты сапалық және басқа да мінездемелер тзімі, қолдануды
бақылау тәртібі мен бұрмалау жауапкершіліктерін қосты. Жоғарыда атып
өткендей, патенттік ведомствоға – белгілемелерді тауарлық белгі ретінде
тіркеуден өзге, заңды тұлғалар бірлестігіне тиесілі азаматтық-құқықтық
қарым-қатынастарды реттеу мен тұрақтандыру шаралары енгізілді.
Тауарлық белгіні тіркеп, ұжымдық тауарлық белгілер қаулысы және өзге
де құжаттарды негізге ала отырып, патенттік ведомство бұл құжатта
орнатылған алда болар дай-дамайларды еріксіз түрде қабылдауға мойынсұнды.
Бұл тұжырымдарды есепке ала отырып, 1999 жылғы ұжымдық тауарлық
белгілер жөніндегі Заңда 1 бабтағы ұжымдық тауарлық белгіні анықтаудан
өзге, 19 бабта ескерілгендей, ұжымдық тауарлық белгінің иегерлері ұжымдық
тауарлық белгілермен қатарлас өз тауарларын да іске асыруларына болады
делінген [10].
Тағы да бір жіктелімдік негіз – тауарлық белгінің танымалдылық
дәрежесі. Осыған негізделе отырып, 1999 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі
Заңнң 1 бабында халықаралық келісімдерде жалпыға танымал деп аныталған
тауарлық белгілерді ерекшелей түсті. Ал, заңда баршаға танымал емес
тауарлық белгі тіркесі болмағандықтан, А.П.Сергеевтің ұсынысы бойынша өзге
тауарларды қарапайым деп атауымыз жөн.
Жалпыға танымал тауарлық белгілерді қорғау – зияткерлік меншіктің
теорисы мен тәжірибесінде туындайтын ауыр мәселелердің бірі. Мысалға,
шылымның әлемге танымал сорты Корона - шылым шекпейтін адамдарға мүлдем
таныс емес. Яғни, жекелеген белгілердің танымал және баршаға танымал
эпитеттеріне сәйкес келуіндегі субъективтіліктің ауқымды элементінің бар
екендігін көрсетіп отыр [11.54б].
Заңнамамызға мұндай санаттың енгізілуі – елміз әрдайым қатынасатын
халықаралық конвенциялардың талабы еді.
ҚР АҚ мен тауарлық белгілер жөніндегі заңдағы тауарлық белгілердің
анықтамасына назар аударайық. Ол тауарлық белгіге қарасты субъектілердің
құқығын тінтіп өтеді.
ҚР АҚ 1023 бабының анықауы бойынша тауарлық белгі – бір тұлғаның
тауарлар не қызметтерін өзге тұлғалардың тауарлар не қызметтерінен ажырату
үшін қажет. Тауарлық белгілер жөніндегі заңның 1 бабының 12 пункті
қызметкерлер заңды не физикалық тұлғалардың тауарларын өзге заңды не
физикалық тұлғалардыңи бірыңғай тауарлары мен қызметтерін ажырату үшін
ұғымын пайдаланылған. Осы заңның 4 бабының 2 бөлімі субъектілердің бұл
шеңберін нақтылап, кәсіптік қайракерлікпен айналысқалы жатқан барлық заңды
не физикалық тұлғаларға құқықтық қорғау ұсынылуы мүмкін екендігін бекітуде
[12].
Біздің көзқарасымыз бойынша, АК мен арнайы заң редакцияларының мұндай
ой білдірулері – қайшылық емес, жалпы сипатқа ие кодекс нормаларын заңмен
нақыштандыру, нақтыландыру болып табылады.
Осылайша, тауарлық белгілердің иегерлері - кез-келген физикалық
тұлғалар емес, тек кәсіпкерлік субъектілері ғана бола алады.
ҚР тауарлық белгілер жөніндегі заңының бірінші бабында көрсетілген
тауарлық белгінің заңды анықтамасынан тауарлық белгілердің үш негізгі
функцияларын ажыратуымызға болады.
Алғашқысы - тауардың басқада біртекті тауарлардан ерекшеленуін
қамтамасыз ететін, оның шығу тегін анықтайтын сәйкестендіру функциясы.
Сатып алушы дүкенге келіп өзіне қажетті тауарлық белгісі бар тауарды сатып
алып, бәсекелестер арасынан нақты өндірушіні таңдайды[13].
Тауарлық белгілердің екінші функциясы – ақпараттық, яғни тұтынушыға
өнім сапасы жөнінде ақпаратты жеткізу.
Тауарлық белгінің үшінші функциясы – жарнамалық.
Тауарлық белгіге тауардың базарға жетуінің негізгі ауыртпалықтары
жүгінеді.
Соңғы кезде тауарлық белгінің жарнамалық қабілеттілігі ұғымы кеңінен
өріс алуда, оны – идеялардың жаңартулары, шынайылығы деп түсінеді.
Жоғарыда аталып өтке қасиетте тағы да бір ресми емес, дегенмен
мамандары арасында өрши түскен - туарлық белгілердің әлсіз және мықты деп
жіктелуі.
Әлсіз тауарлық белгі шамалы танымал, айырмашылық пен жарнамалы қабілеті
төмен. Әлсізге қарағанда мықты тауарлық белгі жоғарғы ажыратушы
қасиеттеріне ие. Оны пайдаланудың мерзімі қаншалықты ұзақ болса, ұсынылған
тауардың да күші мен танымадылығы жоғарылай түспек.
Біз ерекшелеген функциялардан өзге, әдебиеттерде - өзгешелікті,
кепілділікті және күзетшілік функциялары берілген[14].
Ұсынылған қасиеттерді зерттеу нәтижелерінің көрсеткіштері бойынша,
өзгешелікті функция – берілген тауардың көпшілік тауарлар арасында
ерекшеленуі, сондай-ақ белгінің болуы мұндай ажырату шаралырының уақытын
біршама азайта түспек. Сондықтан да, біздің пайымдауымыз бойынша,
өзгешелікті функция - тауарлық белгіге қарасты тұтынушын көзқарасының
нәтижесі. Тауарлық белгінің кепілділік функциясы – ең алдымен баршаға
танымал белгілерді – Mercedes, Piere Gardеn, Dior, Сhanel және тағы да
басқаларын орындайды. Сондықтан да, кез-келген тауарлық белгі өнімді
кепілдендіру функциясын орындайтыны шамалы. Кейбіреулері, керісінше, тіпті
өнім сапасының төменділігіне нұсқайды. Осылайша, біздер, тауарлық белгінің
кепілділік функциясының ерекшеленуін қолдаймыз, бірақ та оның барлық
тауарлық белгілерге тән деп есептемейміз [15].
Тауарлық белгілердің күзетуші функцияларының ерекшеленуі, біздерді,
бірқатар күмәндарға салуда. Ең алдымен, қорғаушы терминнің өзін қолдану
қажет емес. Ең сәйкес келетіні тауарлық белгінің қорғаушы функциясы ұғымы
болар. Тауарлық белгі өнімдерін жалғаннан сақтаудың белгілі бір қорғаушы
элементтері бар болар. Тауарда орнатылған белгі, тіпті оның патенттік
ведомстволарда тіркелуі жөніндегі қосалқы ақпараттар тек превентивтік, яғни
алдын алу шаралары ғана. Олар заң бұзушыны оның әрекеттерінің заңға қайшы
келетіндігін ескертсе де, сол әрекеттерді болдырмауда еш күші жоқ.
1.2 Тауар белгілерін тіркеу талаптары
ҚР тәуелсіздігінің алғашқы жылдарында, патенттік ведомствоның
қалыптасуы барысында тауарлық белгілерді құқықтық қорғау жүйесінің іргетасы
қалана бастады. Болашақ жүйенің параметрлерін анықтау жөніндегі принциптік
сауалдар арасында, біздің алдымызда әлемде орын алған қорғаудың қандай
жүйесін, қандай моделін Қазақстанға тағайындау абзал болар еді деген сауал
бой көтереді.
Кез-келген мемлекеттің заңнамасы тауарлық белгіге қарасты құқықтың
туындауының 2 негізін қарастыруда:
1. оның азаматтық айналымда қолданылуы
2. өкілетті мемлекеттік органда тіркелуі
Осыған орай, тіркеудің типтік ұлттық жүйелерін атап өтуге болады. Олар
алғаш қолдану жүйесі мен тіркеуші жүйе.
Е.К. Сухарева қысқалық үшін алғашқы топты алдын-ала пайдалану жүйесі
деп атап кетті. Ал бұл біздің аталымға ұқсас келетіні айқын.
Бірқатар елдер бұл принциптерді өзара ортақтастырады, нәтижесінде
будандық жүйелер пайда болады. Егер де тек тіркелім немесе тек қолдану ғана
белгіге қарасты құқықтың қалыптасуына жеткілікті, бұл ретте баламалық
әрекет жүйесі айқын байқалады. Егер қолдану да, тіркелім де қажетті болса,
онда шоғырландырылма әрекет жүйесі пайда болады. тауарлық белгіні тіркеу
маңыздылығы дәрежесінен, көбінесе, конститутивтік тіркелім жүйелері және
декларативтік тіркелім жүйелері бар елдерді ерекшелейді.
Декларативтік жүйесі бар елдерде тауарлық белгіні тіркеу, әрине, кез-
келген тұлға өз қолдануын растап, тіркелімді жоққа шығаруы мүмкін
болғандықтан, тек декларативтік сипатқа ие. Мұндай жүйені АҚШ, Ұлыбритания,
Пәкістан, Мексика және тағы да басқа мемлекеттер ұстануда.
Декларативтік жүйенің тағы да бір мінездемесі – тауарлық белгілердің
үлкен және кіші деп анықталуы. Мысалға, тіркелген белгі оған ұқсас,
кеңінен танымал әрі ұзақ уақыт қолданыстағы үлкен белгінің болуы
салдарынан жоққа шығарылуы мүмкін. Мұндай мерзімнің ұзақтылығы заңнамада
бекітіледі. Егер де, үлкенділікті дәйектеу мүмкін болмағанда, тіркелімге
ұсынылған белгінің сұраныстарын қанағаттандырудан өзге шара қалмайды.
Осылайша, декларативтік тіркелім жүйесінің өзіндік кемшіліктері бар -
белгіге қарасты құқықтардың ұзақ уақыт бойындаы күшінің біркелкіліксіздігі,
белгіңһнің өзге тұлғалармен пайдалануы тксеру мүмкінсізділігі, белгінң ұзақ
уақытқа танымалдылық қасиетін иемденуі.
Конститутивтік тіркелім жүйесі заң бекітуші дәйек ретінде - тауарлық
белгінің тек өкілетті мемлекеттік органда немесе ұйымда тіркелуін
қолдайды. Белгіні дәйек жүзінде қолдану – оған қарасты құқықтарды
туындатпайды. Мұндай принциптік жүйе Ресей, Жапония, Греция, Германия және
тағы да басқа мемлекеттерде қабылданған.
ҚР да, осыған ұқсас жүйені 1993 жылдың 18 қаңтарында тауарлық белгілер,
қызмет көрсету тауарлары мен олардың шығу тектерінің атаулары жөніндегі
Қаулыда бекіткен болатын.
Біздің пайымдауымыз бойынша, бұл жүйен баршаға танымал белгілердің
міндетті тіркелуі жөніндегі шектеулерге қарамастан, міндетті тіркелім
жүйесі деп атауымызға болады.
Біздер, Қазақстанмен қабылданған міндетті тіркелім жүйесі мынадай
мүмкіншіліктерді ұсынады:
1. бастапқыда құқықтық қорғау объектісін, сондай-ақ МКТУ сұрастырылған
кластарға сәйкес құқықтық ауқымды нақтылай анықтау.
2. берілген белгілер және олардың иелерінің толық ұлттық деректер базасыз
құрастыру.
3. тіркелім үрдісі басталмай тұрып деректер базасындағы ақпараттық
ізденіске жүгініп, белгіге - иелікке өкілетті тұлға жөнінде
мағлұматтарды жинастыру.
4. құқықтардың болуын растайтын масыл жөніндегі сауалды шешіп, жұмыс
істейтін басты призумпцияны анықтау.
5. үшіншілік тұлғалардың барлығын өзгеге тиесілі құқықтарды ресми
ақпараттық басылымдарда тіркелген құқықтарды жариялау арқылы бекіту
сияқты артық әрекеттерден аластату.
6. Қазақстандық өтініш берушілерге өз белгілерін шетелде бекітулеріне
мүмкіндік беру.
Қорғау жүйесін таңдаумен пара-пар тіркелім мен экспертиза органы жайлы
сауал да өз шешімін тапқан сияқты.
Қазақстанмен таңдалған тауарлық белгілердің міндетті тіркелім жүйесі
1999 жылғы ҚР тауарлық белгілер жөніндегі заңында нақты берілген:
Қазақстан Республикасындағы тауарлық белгілерді құқықтық қорғау олардың
заңмен орнатылған тәртіпте тіркелуіне негізделген.
Өтінім беру процесі былай жүзеге асырылады. Тауар таңбасына өтiнiмдi
сараптама жасау ұйымына бiр немесе бiрнеше өтiнiм иелерi бередi.Ұжымдық
тауар таңбасына өтiнiм ұжымдық тауар таңбасын пайдалану туралы оған
қатысушылардың келiсiмiне сәйкес бiрлестiк атынан берiледi.
Өтiнiм бiр тауар таңбасына қатысты болуға тиiс. Өтiнiм бiр үлгi
бланкiде берiлуге және:
1) Өтiнiм берушiнi (өтiнiм берушiлердi), сондай-ақ оның (олардың)
орналасқан жерiн немесе тұрғылықты жерiн көрсете отырып, белгiге сараптама
жүргiзу туралы өтiнiштi;
2) мәлiмделген белгiнi;
3) тауарлар мен қызметтердiң халықаралық сыныптамасына сәйкес
тауарлардың және (немесе) қызметтердiң тiзбесiн қамтуға тиiс.
Өтінiмге:
1) сараптама жүргiзу жөнiндегi сараптама жасау ұйымы қызметтерiнiң
ақысы төленгенiн растайтын құжат қоса тiркелуге тиiс. Төлем мөлшерi
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес белгiленедi;
2) iс жүргiзу өкiл арқылы жүзеге асырылған жағдайда сенiмхат;
3) ұжымдық тауар таңбасын өз атына тiркеуге уәкiлеттi ұйымның атауын,
бұл таңбаны тiркеу мақсатын, осы таңбаны пайдалануға құқылы субъектiлер
тiзбесiн, ұжымдық тауар таңбасымен белгiленетiн тауарлар мен көрсетiлетiн
қызметтердiң тiзбесi мен бiрыңғай сапасын немесе өзге де сипаттамаларын,
оны пайдалану шарттарын, оны пайдалануды бақылау тәртiбiн, ұжымдық тауар
таңбасы жарғысының ережелерiн бұзғаны үшiн жауаптылықты қамтитын ұжымдық
тауар таңбасы жарғысы (ұжымдық тауар таңбасына өтiнiм берiлген жағдайда)
қоса тiркелуге тиiс. Өтінім және оған қоса тiркелетiн құжаттар мемлекеттiк
тiлде немесе орыс тiлiнде табыс етiледi. Егер, құжаттар басқа тiлде табыс
етiлген болса, өтiнiм берушi екi ай мерзiмде олардың мемлекеттiк тiлдегi
немесе орыс тiлiндегi аудармасын тапсырады. Өтiнiм берiлген күн өтiнiмнің
сараптама жасау ұйымына түскен күнi бойынша, егер аталған құжаттар бiр
мезгiлде табыс етiлмеген жағдайда - табыс етiлген құжаттардың соңғысы келiп
түскен күн бойынша белгiленедi. Өтінім құжаттарына қойылатын талаптарды
уәкiлеттi орган белгiлейдi [16.32б].
Өтінішті қабылдағаннан кейін өтініш беруші патенттік ведомствомен
әкімшілік-құқықтық қарым-қатынастардың ұзақ арнасына ілігеді.
Негізінен, патенттік заңның 13 бабына сәйкес өтініштің қарастырылуы
барысында өтініш беруші төмендегі құқықтарға ие:
1. экспертизаның кез-келген кезеңінде өтінішті қайтарып алу.
2. өтінішті экспертизалау барысында туындайтын сауалдарды қарастыруға
қатысу.
3. экспертизаның толықтай тәмамдалуына дейін өтініштің мән-мағынасын
өзгертпей, өтініш материалдарын толықтыруға, нақтылауға және де
дұрыстауға құқылы.
4. сұраққа жауап іздестіру немесе қарсылық білдіруге орнатылған
мерзімдерді созуға қолдаухат ету.
5. өткен мерзімдерді қайта жандандыру жөнінен қолдаухат ету.
6. қарама-қайшылықты мағлұматтармен танысу.
Оңтайлы экспертизаның нәтижесінде иегерге тауарлық белгі жөніндегі
куәлік берліп, тауарлық белгінің тауарлық белгілердің Мемлекеттік
тізіліміне енгізілуі жүзеге асырылады.
Заңның 14 бабы тауарлық белгілердің Мемлекеттік тізіліміне енетін
мәлметтерді тізімін орнатады. Сондай-ақ, тауарлық белгілердің Мемлекеттік
тізілімі қол жетерлік екендігі анықталды. Қазпатент мүдделі тұлғалардың
қолдау хаттары бойынша тауарлық белгілердің мемлекеттік тізіліміненен
үзіндіні ұсынады.
Тауарлық белгінің иегері Қазпатентті тіркелімге қатысты өзгертулер
жайлы хабардар ету тиіс. Ауқымды азаматтық-құқықтық мән-мағынаға ие
әкімшілік-құқықтың маңызды әрекеттерінің бірі – тіркелім жөніндегі
мәліметтерді жариялау, сондай-ақ кейінгі тіркелімдегі өзгертулерді жария
ету болап табылады.
Тіркелім жөніндегі мәліметтерді жариялауға арнайы бағдарланған 16 баб -
тауарлық белгілердің Мемлекеттік тізіліміне енгізілген тауарлық белгілердің
тіркеліміне қатысты мәліметтерді, сондай-ақ тіркелімге қарасты кейінгі
өзгертулер Қазпатентпен тауарлық белгілердің Мемлекеттік тізіліміне
енгізілгеннен кейін бірден бюллетенге бекітіледі.
Аталған мәліметтерді Өндірістік меншік ресми бюллетенінде
жарияламаған жағдайда тауарлық белгіге қарасты куәлік берілмейді.
Жоғарыда аталған әрекеттерді бұлжытпай орындаудың нәтижесінде өтініш
беруші тауарлық белгі тіркелімінің дәйектілігін, оның беделін, артықшылықты
құқығын анықтайтын тауарлық белгіге қарасты Куәлікті қолына алады.
Сонымен қатар, зияткерлік меншіктің кез-келген объектілеріне монополиялар
кезінде сияқты, тауарлық белгімонополисында біршама айрықшылық бар. Ол
кеңістікте, уақытта және де қайраткерлік түрлерінде шектелген [17].
Кеңістіктегі шектеулік - тауарлық белгіге қатысты Куәліктің тек
Қазақстан Республикасының территориясында ғана заңдық күші бар болғандықта
байқалады. Уақыттағы шектеулік – заң шығарушы тарапынан тіркелімнің
әрекеттілік мерзімінің берілуінде танылады. Заңның 15 бабы тауарлық
белгінің тіркелімі өтініш берілген сәттен бастап 10 жыл мерзімге
созылатындығын бекіткен. Тіркелім мерзімін ұзарту туралы мәліметтер
тауарлық белгілердің Мемлекеттік тізілімі мен куәлікке енгізіледі.
Бұл ережелер жаңа емес, және біршама елдердің заңдарында орын алған.
Тәжірибе жүзінде швейцар шоколады мен ірімшігінің жекелеген сорттары,
француз иіс суы мен әтірі, ағылшындық текстиль және тағы да басқа тауарлық
белгілер елдерде екі жүз жылдықтай тарихын жалғастырып келуде.
Одан өзге, Қазақстан заңнамасы тауарлық ұзақ өмір сүруші белгілер
көлемін ұлғайтуға тырмысуда. Тауар таңбасының тiркелуi өтiнiм берiлген
күннен бастап 10 жыл бойы қолданылады. Тауар таңбасын тiркеудiң қолданылу
мерзiмi оның қолданылуының соңғы жылы iшiнде берiлген иесiнiң өтiнiшi
бойынша әр жолы он жылға ұзартылып отырылуы мүмкiн. Тiркеудiң қолданылу
мерзiмiнiң ұзартылуы туралы мәлiметтер Тауар таңбаларының мемлекеттiк
тiзiлiмiне және куәлiкке енгiзiледi. Тауарлық белгі монополиясының
қайраткерлік түрлері бойынша шектелуінің мысалын келтірсек, заңның 18
бабында бекітілген, иегердің тауарлық белгіге қарасты айрықша құқығы –
куәлікте нұсқалған тауарлар мен қызметтер қатынасында ғана іске асырылады.
Мұны нақты мысалда түсіндіре кетелік. Алкоголь сусындарын сатылымға
шығаратын Американдық UDV NORTH AMERICA фирмасы 2000 жылдың 25
желтоқсанында SMIRNOFF тауарлық белгісіне куәлік алған болатын. Яғни, иегер
құқықтарының қорғалуы тек алкогольды сусындарға қатысты ғана жүзеге
асырылады. Бұл белгімен салқындатылған сусындар немесе сыра өндіру –
тауарлық белгіге қарасты иегердің құқықтардың бұрмалануы болып табылмайды
[18.44б].
Қайраткерлік түрлері шектеулерінің жағымды жақтарымен қатарлас
теориялық және тәжірибелік ахуалдарды туындататын қайшылықты жақтары да
башылық.
Оны келесі мысалда талқылай кетейік. Мысалға, күндердің бір күніндегі
дүкен алқаларында PARLAMENT арағы пайда болды делік. Бөтелкедегі сурет
Филипп – Моррис Қазақстан шылым компаниясымен өндірілетін, өзімен аттас
PARLAMENT шылымының суретімен бірдей. Сыртындағы жапсыруларына тауарлық
белгілерге қазақстандық ұлттық құқықтар тіркелімі әсер етеді. Дегенмен,
шылым компаниясы өз құқықтарын алкогольды сусындарға жөнелдірмей, тек МКТУ
классын бекітумен ғана шектеліп қойған еді.
Еркін қарақшылықтың мұндай түрі, өкінішке орай баршылық. Біздің
көзқарасымыз бойынша, бұл өтініш берушілердің аңғалдылығы мен шамадан тыс
үнемділігі (МКТУ әрбір қосалқы кластары үшін қосалқы төлем талап етіледі),
сондай-ақ тауарлар мен қызметтердің халықаралық жіктелуінің тәжірибе
ахуалдарымен өзара келіспеушіліктері салдарына туындайды.
Мұндай жағымсыз жайттармен тек өзге заңнама - жосықсыз бәсекелестік
жолымен ғана күресуге болады. Қазақстандық заңнамадан өзге, оның құқықтық
негізі – Одаққа қатынасатын елдердің азаматтарын қамтамасыз етіп, жосықсыз
бәсекелестіктен эффективтік қорғаныс орнатуа Париж одағы мемлекетін
міндеттендіретін Париж конвенциясының 10 бабын атап өтуімізге болады.
Негізінен, коммерциялық қайраткерлікті іске асырған жағдайда қоғамды
тауардың қолдануға жарамдылығы немесе көлемі, қасиеттері, өндіру әдістері,
сипатына қатысты қоғамды түсінбеушілікке алып келетін әрекеттерге тиым
салынады.
Тауарлық белгілерді қорғаудың теориялық тәжірибесінде баршаға танымал
тауарлық белгілердің ахуалы орын алған.
1999 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі заңнын 4-ші бабында ҚР –дағы
тауарлық белгілерді құқықтық қорғау- заңмен бекітілген тәртіптегі үзінді
тіркеу, сонымен қатар ҚР халықаралық келісімдеріне сәйкес тіркелмеуге
негізделіп беріледі делінген.
Бұл заңнын бірінші бабында баршаға танымал тауарлық белгі халықаралық
келісімдермен баршаға танымал деп белгіленген тауарлық белгі
түсіндіріледі.
РФ тауарлық белгілер жөніндегі заңы мұндай анықтама бермейді, ал 7-ші
баб басқа да тұлғалардың тауарлық белгілеріне ұқсас келетін тауарлық
белгілемелер түрінде тіркелуі мүмкін емес деп бекітеді. Тауарлық белгілер
жөніндегі Молдова заңының екінші бабында баршаға танымал тауарлық белгі -
қоғамның орталарына сәйкес тауарлар мен қызметтерге қолданылатын кеңінен
танымал белгідеп анықтайды.
Басқа да елдердің заңдарынан үзінді келтіргенде болар еді. Кез келген
мемлекеттін заңында баршаға танымал белгілер жайында сөз қозғалған
болатын[19].
Мысалға, Кока – кола, Мерседес, Адидас сияқты әлемдік танымал
белгілерге Қазақстанда өздерін тіркемеуге болар еді, дегенмен олар өз
ниетімен мұны іске асырды.
Ұлттық заңнама, сонымен қатар, бірқатар зерттеушілер жүгінетін
нормаларының негізі Париж конвенциясының 6-шы бабы. Онда былай делінген:
одақ мемлекеттері заңнамамен рұқсат етілген ниетпен немесе мүдделі
тұлғаның қолдаухаты бойынша жарамсыз тіркелімдерді қабылдап немесе
қабылдамауға және де басқа өнімдермен бірқатар ұқсастықтары болуы мүмкін
жаңғыртулар түріндегі тауарлық белгілеріне тыйым салуы. Бұл қаулы белгінің
маңызды бөлігі астарласа кетуі мүмкін жаңғыртулы қоғамдық белгі немесе
еліктеме түрінде болатын жағдайларда қолданысқа енеді.
Мұндай белгіні жоққа шығару жөніндегі сұранысты беру үшін белгіні
тіркеу мерзімінен 5 жыл шамасындағы мерзім беріледі. Одақ мемлекеттер
барысында белгінің қолданысына тыйым салу талап етілетін мерзімді орнатуға
құқылы.
Мерзім - тіркелген немесе жосықсыз пайдаланыстағы белгілердің
қолданылуына тыйым салу не оны жоққа шығару талаптары үшін бекітілмейді.
Көріп отырғанымыздай, Конвенция барысында баршаға танымал терминін,
оның критерийлерін анықтауды түсіндірмейді, ол тек баршаға танымал
белгілерді тіркеусіз, еркін қолдануды болдырмау шараларын ұлттық заңнамаға
бекітеді.
ВОИС мүшелік мемлекеттер баршаға танымал белгі түсінігін жалпыға
міндеттендіруден бас тартқан болатын. Дегенмен, ВОИС-тің баршаға танымал
тауарлық белгілерді қорғауға қатысты қаулылардың біріккен бұрыштамасы
құжатында байқалған баршыға танымалдылық критерийлерін нақыштандыруға
келісімін берді.
Бұл құжат баршаға танымал тауарлық белгілерді анықтаудың 6 факторын
қарастырды:
1. қоғамның сәйкес секторындағы танымалдылық пен қолдау дәрежесі.
2. белгіні қолданудың ұзақтылығы, дәрежесі мен географиялық қамтылуы.
3. белгіні алға бастаужөніндегі кез-келген әрекеттіліктің ұзақтылығы,
дәрежесі мен географиялық қамтылуы.
4. кез-келген тіркелім немес кез-келген белгіні тіркеуге ұсынылған
өтініштің ұзақтылығы, дәрежесі мен географиялық қамтылуы.
5. белгілер, оның шінде өкілетті органдардың белгіні баршаға танымал
деп анықтаған жағдайларға қатысты құқықтарды сәтті реализациясы
жөніндегі деректер.
6. осы белгіге тән құндылық.
Біздің елімізге баршаға танымал тауарлық белгілердің тізімдемесін
енгізу жайлы шешім қабылдау керек. Ол мақсатта белгілі бір белгілеме немесе
тіркелген тауарлық белгіні баршаға танымал деп қабылдайтын механизмді
ойластыруымыз қажет.
Біздің пайымдауымыз бойынша, бұл үрдісті жылдамдату үшін ең алдымен бұл
дәйек ҚР Әділет министрлігінің Зияткерлік меншік жөніндегі Аппеляциялық
Кеңесімен қарастырылып, кейіннен оның шешімімен келіспеушіліктер туындап
жатқанда ғана сотқа жүгіну керек.
Бұл ретте істегі призумпция – тауарлық белгіні тіркеуге құқылы
Аппеляциялық Кеңес органының призумпциясы болуы абзал. Бұл органның шешімін
жоққа шығаратын жақ тауарлық белгінің баршаға танымал еместігін дәлелдеп
беруі қажет.
Кез-келген жағдайда аталған Комитеттің алдында тауарлық белгінің
Қазақстан Республикасында баршаға танымал деп қабылдау ережелері, сондай-
ақ барлық нормативтік актілерді, оның ішінде тауарлық белгінің баршаға
танымалдылығын анықтаудағы тұтынушыларды сұрастыру регламентін жүргізу
шаралары жатыр.
ВТО мемлекет- мүшелері тіркелген белгілермен ұқсас келмейтін тауарлық
белгілерді қорғауды іске асырады.
ҚР-дағы баршаға танымал тауарлық белгілермен ұқсас келетін белгілердің
тіркелуіне тыйымсалатын тауарлық белгілер жөніндегі істегі заңның 7 бабының
2 пунктің ескерілуі кезінде ғана соңғы талапты орындалған деп ұйғаруымызға
болады, дегенмен бізді елдің заңнамасымен аталған талаптарың толықтай
ескерілмеуі - тауарлық белгілер бойынша иегердің айрықша құқықтарын бұзуға
жауапкершілік тек бірегей тауарлар мен қызметтердің болуында ғана іске
асырылады деген ҚР істегі заңның 43 бабында байқай аламыз.
1.3 Тауар белгілерін тіркеуден бастарту және тоқтатылу жағдайлары
Тауарлық белгілерді тіркеу жөніндегі ұлттық заңнаманы қалыптастыра
келе, Қазақстандық заң шығарушы ең алдымен - тіркелуші білгілемелердің
мазмұнды жақтауы туралы әлемдік конвенцияларының барлығын ескерген болатын.
1993 жылғы ҚР тауарлық белгілер жөніндегі алғашқы заңның қабылдануына дейін
әлемдік жүйе өз кезегінде мұндай талаптардың абсолюттік көпшлгін
құрастырған болатын. Сондықтан да, қандай да бір ойыластыруларды іске
асырудың қажеттіліктері болмады, тек осы талаптарды Қазақстандық заңнамада
дұрыс айқындату қажет болды.
Тіркелуші белгілемелердің құрылымдарына қойылатын талаптарды
анықтаудағы Париж конвенциясының 6 бабы бастапқы ережелер рөлін атқарған
еді. Ол Қазақстандық заңнамасының Париж конвенциясына сәйкестілігін
дәрежелі түрде дәйексөздеп өтті[20].
Келесі жағдайларда ғана істегі баб астарына түсетін тауарлық белгілер
тіркелім барысында жоққа шығарылып немесе жарамсыз деп қабылданады:
егер де белгілер елдегі үшінші тұлғалармен иемденген құқықтарды тінтіп
өтсе.
1. егер де белгілер қандай да болмасын айрықша қасиеттерінен айрылып
немесе белгі мен сілтемеден құралса.
2. егер де белгілер мораль мен жариялы тәртіпке қайшы келіп, қоғамды
түсінбеушлікке алып келсе. Егер белгі заңмен белгіленген тәртіптерге сай
құрастырылса, онда ол жариялы тәртіпке қайшы келмейді деген сөз.
Елде қорғауға алынған белгілерден тек белгілердің сипатын өзгертетін
элементтермен ғана ерекшелінетін болса, онда Одақтың өзге де
мемлекеттеріндегі тауарлық белгілер жоққа шығарылмайды.
Бірқатар дамыған елдердің ізінен Қазақстандық заңнама да аталған
ережелерді жіктеп, тауарлық белгілер жөніндегі заңның 6, 7 бабтарында
оларды тауарлық белгінің тіркелімін болдырмайтын абсолюттік негіздемелер
мен тауарлық белгінің тіркеуден бас тартудың өзге де негіздемелер деп
атап кетті.
А.Н. Григорьев пен В.И. Еременконың әділетті ескерулері бойынша,
қорғау қабілеттілігінің белгілемесі – оның ертерек өтініш етілген немесе
тіркелімге ұсынылған фирмалық атаумен қорғалатын тауарлық белгілердің,
тауарлардың шығу өндірісі, өндірістік үлгілер, авторлық құқық объектілері
мен жеке мүліктік емес құқықтардың өтініш етілуіндегі еркінділігіне
байланысты [27].
Тауарлық белгілерді тіркеу ведомстволары тек өтініш етілген
белгілеменің тізімдемеге енгізілуін ғана емес, сондай-ақ қорғау
қабілеттілігі критерийлерін, белгінің тіркелуіне кедергі жасайтын
абсолюттік не басқа да негіздемелерді анықтайды.
Қазақстандық заңнамада абсолюттік не басқа да негіздемелердің
анықтамасы жоқ, дегенмен, олардың қолдану тәжірибесі, біздерді, бірқатар
қорытындыларға алып келеді.
Ең алғашқы негіздемелер – абсолюттік деп аталған. Себебі, ол өзіндік
қандай да болмасын белгілемелерге тіркеуге салынатын бірыңғай заңнамалы
тыйым болып табылады. Абсолюттік негіздемелердің жалпылама, жарнамалы
сипатқа ие, және де оларға қайшы келу мүмкін болмас. Қайшы келерлік бір
жайтты тапқан күннің өзінде, эксперт өтініш берушіні сұхбатқа шақырмайды,
керісінше белгілемені тіркеуге бір мағыналы шешім қабылдайды.
Керісінше, өзге де негіздемелер абсолюттік емес, қатынасты, жекеше
сипатқа ие. Олардың анықталуы көбінесе эксперттің сараптауына байланысты.
Сондықтан да, оларға қайшы келуге болады, және де эксперт пен өтініш
берушінің арасындағы сұхбат орынды болар еді.
Абсолюттік негіздемелер 1999 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі заңның 6
бабында толықтай талқыланған.
Ұқсас негіздемелер РФ тауарлық белгілер жөніндегі заңның 6 бабында
көрсетілген. Оның мәтіні А.П. Сергеевке тауарлық белгінің тіркелімін
болдырмайтын абсолюттік негіздемелердің 3 тобын ерекшелеуге мүмкіндік
берді:
1. қабілеттілік түрлілігінің жоқтығы.
2. субъективті құқықтар мен үштік тұлғалардың заңды мүдделерін қорғау
қажеттілігі.
3. жариялы тәртіп пен қоғамдық мүдделерді қорғау жөніндегі пайымдаулар.
Одан өзге, автор аталған топтардың ерекшеленуінде Ресейлік не
Қазақстандық заң шығарушылардың логикасына нұсқамайды. Ол негізінен
заңымыздың 5 бабында толықтай назарға ілігеді. [21.28б].
Осылайша, ҚР заңының 6 бабы - түрлілік қабілеттіліктері жоқ
артықшылықты белгілемелерден құралатын тауарлық белгілерді тіркеуге жол
бермейді. Негізінен:
1. белгілі бір тауар түрінің белгіленуі үшін жалпылама қолданысқа енген.
2. жалпылама қабылданған символдар мен терминдер болып табылатын.
3. тауарлардың түрі, сапасы, көлемі, қасиеті, нұсқалуы, құны, сондай-ақ
олардың өндірілу орындарына нұсқайтын.
4. тіркелім сұрастырғалы жатқан тауарлардың табиғи немесе сызбалық
бейнесін айқындататын.
5. артықшылықты түсі бар.
Тіркелімнен бас тартудың абсолюттік негіздемелері - тауарлық белгіні,
қызмет көрсету белгісінің тіркелімі жөніндегі өтінішті құрастырып,
тапсырып, қарастыратын Инстьрукцияда толықтай баяндалған.
Белгілі бір тауар түрлерінің белгіленуі үшін жалпылама қолданысқа енген
белгілеме – бұл олардың ұзақ уақытты қолданысы нәтижесінде әр түрлі
өндірушінің тауарлары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
1 ТАУАР БЕЛГІЛЕРІНЕ ЖАЛПЫ 7
СИПАТТАМА ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .
1.1 Тауар белгілерінің қызметіне 7
сипаттам ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Тауар белгілерін тіркеу 12
талаптары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.3 Тауар белгілерін тіркеуден бастарту және тоқтатылу 19
жағдайлары ... ...
2 ТАУАР БЕЛГІЛЕРІН РЕТТЕУДЕГІ КЕЙБІР ҚҰҚЫҚТЫҚ 29
МӘСЕЛЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
2.1 Құрамдастырылған белгілемелердің сәйкестілігін 29
тексеру ... ... ... ... ... .
2.2 Азаматтық айналымдағы айрықша құқықтың 35
құрылымы ... ... ... ... ... ...
2.3 Тауар белгілерге қатысты құқықтарды 45
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 58
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ
Тауар белгілерінің тарихи бірнеше ғасырларға кететін және нақтылау үшін
алғашқы тауар белгісінің шыққан уақытын белгілеу мүмкін емес. Алайда 2
немесе 3 мың жылдық бұрын адамзат жаппай түрде саздан ыдыстарды өндіружәне
сатумен айналысты. Дәл сол ыдыстарда біздің дәуіріміздей тауар белгілері
пайда болды. Табылғандардың ең ертесі Қытайдашығарылған ыдыс анық
әріптермен белгіленген. Сол әріптер императордың және өндірушінің атын
немесе өндірген жерді көрсетеді. Сонымен қатар 3 мың жыл бұрын Үнді
кәсіпшілерінің заттарында қолтаңба табылған.
Рим империясындағы мыңдаған таңбалардың ішіндегі ең әйгілісі “FORTIS”
сөзінен тұратын белгі. Осы белгі сол кездері қарақшылармен қолданылатын.
Олар өз тауарларына әйгілі белгі салып ,сатқандары туралы тарихта айтылады.
Қазақстанға келетін болсақ, мұндай реттелген қатынастарды ерте дәуір
тарихынан қарастырамыз. Тәуке ханның “Жеті жарғы” заңында айтылған,орыс
тарихшысы А.Левшинның қазақ билерінің аузынан жазып алған мынандай сөздері
бар: “ Әр ұрпақтың, рудың, тектің жеке таңтасы болу керек. Таңбаны
малына,мүліктеріне белгі ретінде салу арқылы кімдікі екенін ажыратқан” .
Әлемнің басқа жерлерінде де тауар белгілері болған,олар өндірілген орын
және кәсіпшінің атын білдіретін. Ондай белгілер қаруларда, ас үйзаттарында,
сәулет нәрселерінде және басқа да заттарда салынған.
Мүмкін ең алғаш тауар белгісің ұғымы ретінде қыздырылған темірді
малдың терісіне қойылған ,ағылшын сөзі “Brand”(тавро) деген сөзден шыққан
“Белгі” деген мағынаны білдіреді. Сонда тауар белгісі ұғымы бұдан да
ертерек кезеңдерде де болған, бірақ экономикады маңызды роль атқармаған.
Бұл белгілер Батыста гильдия деп аталатын цехтағы өндіруші топтардың
мүдделерін қорғау үшін қолданылған. Бұл таңбалардың қорғау функциясы басқа
бөтен белгілерді қолдануға тыйым салады. Жазаның ауырлығы сол кезеңге сай
келетін, мысалға қызметінен босату, қолын шауып тастау және өлім жазасына
дейін жеткен. Ал біздің елімізде, қазіргі уақытта тауар белгісін дұрыс
қолданбағаны үшін азаматтық, әкімшілік және қылмыстық жауапкершілікке
тартуға болады және де қазір тауар белгісі өте актуалды.
Қазақстан Республикасы үшін жоғарыда көрсетілген зияткерлік тауар
белгілері мәселелері тым өзекті болып келеді, өйткені қазіргі кезде біздің
мемлекетімізде олардың бәрі де кең көлемде басы-қасында бар. Зияткерлік
меншікті қорғау халықаралық өлшеуіштерін сақтап қалуы Қазақстанның БСҚ-на
енуінің басты шарттарының бірі болғандықтан, атап көрсетілген жағдайларға
мемлекеттік мүшелер жағынын да, ғалымдар жағынан да аса көп көңіл бөлінуде.
Сондықтан әр мәселені біз жалпы теоретикалық пен халықаралық көлемде ғана
емес, Қазақстан Республикасында зияткерлік меншікпен байланысты белгілі бір
жағдайдың тіркемесінде де қарастыруға тырыстық.
Берілген сұрақтарды қарастыру мақсатында Сергеев А.П., Близнец И.А.,
Леонтьев К.Б., Петровский И.С., Бороухин А.Е., Покровский И.А.,
Богуславский М.М., Каудыров Е.И., Сансызбаев А., Барлоу Д.П., Гальперин
Д.В., т.б. шетел мен отандық авторлардың еңбектері зерттелген болатын.
Сондай-ақ халықаралық сипаттамасымен қатар, Қазақстан Республикасының заң
шығарушылыққа тікелей қатысы бар нормативті құжаттар да пайдаланылған.
Ішкі саяси мен ұлттық қауіпсіздіктің 2020 жылға дейінгі негізгі
мақсаттары қоғамда келісім мен тұрақтылықты сақтау, ел қауіпсіздігін
нығайту болып қала береді.
Жаңа оңжылдықта біз өзіміздің экономикалық жоспарларымыздың табыстарын
дәйекті саяси жаңғырту арқылы бекемдеп, саяси жүйемізді жетілдіруді
жалғастырамыз және мұнда құқықтық реформа маңызды рөл атқаратын болады.
Біз құқық қорғау жүйесін реформалау бойынша байыпты жұмыс жүргізуге
тиіспіз.Бүгінде, өкінішке қарай, біздің барлығымызға тиімсіз
басқарудан,құқық қорғау органдары функцияларындағы жан-жалдан, тиісті
кадрлық жұмыстың болмауынан, сондай-ақ ел құқық қорғау жүйесі қызметінде
мөлдірлік пен бақылаудың жоқтығынан туындаған проблемалар аңық көрінеді.
Бұл сектор өткен жүйенің көптеген кем-кетіктерін сақтап қалған.Біздің
жүйемізде жазалау айыптары 5%-дан аз болса, түзеу жұмыстары – 0,4%-ды,
қоғамдық жұмыстар 0 %құрайды.
Жазалаудың негізгі түрі бас бостандығынан айрыу болып қалып отыр.Ешкім
қамау орындарынан босағандарды оңалтумен айналыспайды. Осының салдарынан
олар қылмыскерлер қатарын толықтыруда. Реформалардың бірнеше жалпы
бағыттарын бөліп көрсетер едім. Бәрінен бұрын, құқық қорғау жүйесін
оңтайландырып, әрбір мемлекеттік орғанның нақты құзыретін түзу керек.
Біздің заңдарымызды ізгілендіріп, оардың сапасын арттыру қажет. Құқық
қорғау жүйесінің қызметтерінде екпін ішкі ведомостволық мүддеден
азаматтардың құқы мен мемлекеттің мүддесін қорғауға қарай ауыстырылуы
тиіс.
Елбасымыз осы орайда келесі мәслелерге тоқталып өткен болатын: Бізде
парламенттік және қоғамдық қатал бақылауды қамтамасыз ету керек боладв,
сондықтан әрбір құқық қорғау органының қызметінде есептілік пен бағалау
жүйесін жетілдіру талап етіледі. Нәтижеліліктің өлшемі сандық көрсеткіштер
емес, азаматтардың, заңды тұлғалар мен шетел инвесторларының сенімін
арттырудың индикаторы болатын жұмыс сапасы болуы тиіс.
Басқаша айтқанда, жаңа оңжылдықта бізге демократиялық мемлекеттегі
құқық қорғау қызметінің жоғары халықаралық стандарттарына сәйкес келетін
жаңа құқық қорғау жүйесі қажет. Менің тапсырмам бойынша, тиісті құжат
жобасы дайындалды. Сондықтан Президент Әкімшілігіне, Үкіметке, Жоғарғы
Сотқа, құқық қорғау органдарына құқықтық кеңістікті жетілдіру бойынша
жүйелік жұмысқа шұғыл кірісуді тапсырамыз. Сондай-ақ осы жылдың өзінде
құқық қорғау жүйелерін реформалау жөніндегі заң жобасын Парламентке
енгізуді тапсырамыз.
Елімізде азаматтық қоғам институттарын одан әрі қолдауға бағытталған
саяси жаңғырту жалғаса береді. Бүгінде біздің ынтымақтастығымыз ортақ
табысымыздың міндетті шарты бола түсуде. Осы онжылдықта алдымызда бірлесіп
атқаратын ауқымды істер тұр.
Мен Үкіметке Қазақстанның 2020 жылға дейінгі әлеуметтік-экономикалық
және саяси дамуының негізгі ережелерін түсіндіру мақсатында бұқаралық
ақпарат құралдары мен үкіметтік емес ұйымдарға қолдау көрсетуге 1 миллиард
теңге бөлуді тапсырамын.Бұл мемлекеттік тапсырыс аясында жүзеге асырылуы
тиіс.
Өткен жылы мен осы мінберден еліміздің барлық саяси күштеріне
дағдарыстың қиын кезеңінде елімізге және қоғамға қолдау көрсету үшін
партияаралық үнқатысуды орнықтыруды және бірігуді ұсынған едім. Менің
бастамам қолдау тауып, 7 саяси партия Экономикалық дағдарыс жағдайында
әлеуметтік және саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету туралы меморандумды
бірлесе әзірлеп, оған қол қойды. Бұған үлкен ризашылығымды білдіремін
[39].
Біз жұмысты 2 тарауын қарастырамыз, яғни зияткерлік меншік институтының
теоретикалық мәселелері және оның бар екендігінің практикалық мәселелері.
Бірінші тарауға тауар белгілерінің пайда болуының, дамуының жағдайларын,
оның құқықтық табиғатын түсіндіретін теориялар туралы талқылауларын,
сонымен қатар Қазақстан Республикасының заң шығарушылығына сәйкес оның
құқықтық қалыптасу жағдайларын зердеделедік. Ал екінші тарауда тауар
белгілеріне қатысты кейбір құқықтық мәселелерді анықтай отырып оларды шешу
жолдарын анықтадық.
1 ТАУАР БЕЛГІЛЕРІНЕ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
1.1 Тауар белгілерінің қызметіне сипаттама
Тауарлық белгі қысқаша түрде дарашылдық жабдықтары аталынатын
зияткерлік меншік құқығы объектілерінің аса ауқымды құрамына кіреді. Ол өз
түпнегізі астарында аталмыш топтастықтың қандай да болмасын тектік
белгілері, сондай-ақ өзге де дарашылдық жабдықтармен салыстырғанда
маңызды өзгешеліктері бар. Бірыңғай дәрежеде тауарлық белгі фирмалық
атаумен ұқсас келеді. Жоғарыда аталған дарашылдық жабдықтардың екеуі де бір
формада берілген. Фирмалық атау мен тауарлық белгіге қарасты құқықтарды
иемдену шараларына – бұл белгілемелердің тауар, бланк және өзге де
құжаттарға түсу мүмкіншілігі жатқызылады. Осы себептен тұтынушы тұлға тауар
сапасы мен оның өндірушісіне қарасты белгісіздік, бағдарсыздық жағдайлардың
тұзағына орынсыз түсуі мүмкін. Төмендегіде, біздер, аталмыш дарашылдық
жабдықтарының араласа кетуін болдырмауға қатысты заңнамалы іс-шаралардың
аясына кідіретін боламыз. Ал, әзір болса, заңнамалы және теориялық тұрғыда
бұл объектілер арнасын ажыратуда ешқандай қиындықтар туындамайтындығын
ескере кеткеніміз жөн. Тауарлық белгілер фирмалық атауларға қарағанда тек
сөздік ғана емес, сондай-ақ суреттік, көлемдік, құрамдастырулы тіпті
музыкалды және иіс сезуші болуы да мүмкін. Тауарлық белгіге қарасты құқық
тіркелімнің территориалды және мерзімдік ұзақтығына байланысты біршама
шегерілген. Мысалға, төлтумалы әтір флаконы, бөтелке, қолшатыр ұстамасы
сияқты ауқымды тауарлы белгі мен өндірістік үлгілер ретінде қорғаудағы
біртекті заттардың араласу мүмкіншілігінде белгілі бір қауіп туындауда.
Мұндай жағдай екі себеп барысында қалыптасуы мүмкін: заң тарапынан затты
ауқымды тауарлы белгі мен өндірістік үлгі ретінде қорғалуына тыйым
салынбаған, және бұл жағдайлар өріс алуда; өндірістік үлгі тіркелімінің
иесі мұндай қорғау мерзімдерін ұзарту мүмкіншіліктерінен толыққанды
айрылып, құрамы сол баяғы өндірістік үлгі болған ауқымды тауарлық белгіге
сұраныс береді [1]. Белгілемелердің мұншалық ажыратылуы, сондай-ақ
қызметтік белгі бойынша да жүргізіле береді. Ескі өндірістік үлгі түріндегі
тауарлық белгі, ендігіде, осы тауардың төлтумалы жақтарын қорғамайды, тек
қана оның өндірушісін жариялы етеді. Көп жағдайларда тауарлардың зат
таңбаларында тауарлық белгі мен өндірістік таңбалау элементтерін де
ажырата байқай алмаймыз[2]. Кейінгілер өндіруші, оның орналасу орны жайлы
ақпараттарды ғана емес, сонымен қатар, тауардың өзіне ғана тиесілі – саны,
сапасы, стандарттарға қарасты сәйкестілігі, тұтыну мерзімі, құрамындағы
иенгредиеттерді, қабылдау тәртіптері мен мерзімдері, қабылдаудағы қауіп
алды ережелерін сақтау жөніндегі біршама ақпараттарды ұсынуға міндетті.
Біздің көзқарасымыз бойынша, тауарлық белгі мен өндірістік таңбалау
элементтері арасындағы айырмашылықтар – тауарлық белгіні, шартты белгілеме
ретіндегі оның шынайылығын анықтауда астарлап жатыр. Ал өндірстік
таңбалаудың құрылымы болса, керісінше, тұтынушылар мен ресми органдарға
бірыңғай ұғымды, толық әрі ашық болуы абзал. Тауарлық белгілердің әртүрлі
түрлері мен жіктелулерінің болуы мүмкін. Біздер, жіктелу қатарынан тек қана
тікелей заңнамалы актілерден туындайтын жіктемелімдерді, басқа сөзбен
айтқанда, ресми, сондай-ақ әдеби не болмаса ғылыми жіктелімдерді
ерекшелегелі отырмыз. Біршама тәжірибелі мағынаға ресми жіктелімдер ие. Өз
кезегінде, олар өзара жіктелімдік негізді таңдау жөнінен ажыратылады.
Мұндай негіздемелер ретінде – тауарлық белгінің жариялануы, құқық иелер-
субъектілер құрамы, оның танымалдылығы мен қарапайымдылығы қарастырылады.
ҚР тауарлық белгілер жөніндегі заңының 5 бабына сәйкес мұндай себептер
ретінде – суретті, сөздік, әріптік, сандық, көлемді және олардың өзге де
құрамдастыруда танылулары тіркелуі мүмкін. Бұл ретте тауарлық белгі кез-
келген түсте я болмаса түстік құрылымдарда тіркелуіне болады. Біздің
заңымыздың бұл бабының редакциясы тауарлық белгілердің түрлілігін атап өту
шараларында, ТМД мемлекеттерінің тауарлық белгілер жөніндегі заңдардың
тақылеттес бабтарының арасындағы ең бір толығы болып табылады [3.97б].
Мысалға алар болсақ, Ресейдің тауарлық белгілер жөніндегі заңының 5 бабында
тек қана сөздік, сүреттік, көлемдік және басқа да белгілемелер не болма
солардың құрамдастары жайында ғана сөз қозғайды. 1995 жылдың 22
қыркүйегіндегі Молдованың тауарлық белгілер мен тауарлардың тектік
орындарының атаулары жөніндегі заңының 5 бабы – тауарлық белгілер ретінде
сөз, әріп, сан, суреттік элементтер, түстердің құрылымы сияқты белгілерден
өзге, визуалды түрде ажыратуға мүмкіндік беретін белгілемелері де тіркелуі
тиіс. Суреттік элементтер нақтылай сызбанұсқасы бар формалардың үштік және
тегіс белгілемелері, графикалық суреттердін құрылуы мүмкін деп пайымдайды
[4.10б]. Біздің көзқарасымыз бойынша, бұл анықтама – қолдану нұсқамаларына,
яғни заңды нақтылайтын нормативтік актілерге енгізілуі орнықты жайттарға
тым толы көрінеді. Кез-келген жағдайларда ҚР заңы бабтарында аталып өткен
тауарлық белгілердің түрлілігі қарастырылуға алынады. Қазақстандық
заңнамаларда тауарлық белгілер түрлілігінің тізімі толасыз келеді, және де
одан өзге құраушылардың болуы мүмкін. Мысалға, дыбыстық тауарлық белгілер.
әлемдік тәжірибеде өзгелер санатына енгендердің арасында, дыбыстық,
иістік, жарықтық, қозғалмалы, бедерлік, голографиялық және тағы да басқа
тауарлық белгілер бар. Бразилияда - тауарлық белгілер, қызмет көрсету
белгілері, өндірістік белгілер, Аргентинада - тауарлық және ауылшаруашылық
белгілер ажыратылады. Яғни, белгілердің кез – келген топтарының ерекшеленуі
әрбір елдің экономика салаларының құрылымымен түсіндіріліп, сондай-ақ сол
мемлекеттің жүргізіп отырған тауарлық және өндірістік саясатына байланысты
келеді. Кеңінен таралғандар – сөздік-тауарлық белгілер. Тауарлық белгіні
тіркеуге сұраныс беру мен құру ережелері, 1997 жылдың 30–шы сәуірінен
куәлік беру – сөздік белгілемелер астарында сөздік сипаттамасы бар сөздер
не болмаса әріптердің жиынтығын, сөз тіркестерін, сөйлемдерді, басқа да тіл
бірліктерін түсінеді. Сөздік белгілерге жарнамалық ұрандар, фамилиялар,
тауарға қатысты сипатты қасиеті жоқ әртүрлі жасаңды қалыптасқан сөздер
жатады. Зерттеушілердің тұжырымы бойынша, өзгелерге қарағанда сөздік
белгілердің көлемі басым. Олардың көлемі барлық тіркелген белгілер
көлемінің шамамен 80% құрайды. Бұл жағдай – оларды қалыптастырудың
оңайлығы, жарнамалауға бейімдеушіліктің ауқымдылығы, төлем ақының
жоғарылығы, адамның жалпы қабылдауындағы мәндік факторды жоғарылату
әрекеттерімен байланысты[5.30б]. Соңғы кезде көптеген елдердің патентік
ведомстволары тәжірибесінде үрдіс қалыптасқан болатын. Ол кезде тауарлық
белгілер сапасындағы тіркелулер үшін жай ғана сөздер емес, тіпті әлеуметтік
әдебиеттерде аудармасында ұран ұғымын беретін, ағылшынның slogan
сөзінен шыққан қысқа ұғымды фразалар қолданылуда. Слогандардың мысалы
ретінде сусындар акционерлік қоғамының 32,3 5 классы үшін тіркелген
балалық шақтан таныс дәм; СП ТОО Ирбис 32 классы үшін тіркелген
екітілдік Менің елім – менің сырам белгісі; ТОО NS радиосы
телерадиокомпаниясының МКТУ 41 классы үшін тіркелген сүйікті радионың
сүйікті әуендері слогандарын келтруімізге болады. Суреттік тауарлық
белгілер – заттардың, жануарлардың, адамдардың, күрделі сызбалар мен
фигуралардың, орнаменттердің, суретті орындалған шрифтті элементтердің
нақты не абстракты суреттелуін түсіндіреді. Қазпатентпен қарастырылған
суреттік тауарлардың мысалы ретінде 2, 3, 4, 6, 7, 8,11, 12 класстары
бойынша мерседес-бенц концерні тарапынан сұраныс берілген шеңбердегі үш
сәулелі жұлдызды, Дауа Қазақтық қатерлі ісікке қарсы фондымен ұсынылған
қазақ шаман-бақсының стильдік бейнесін, ЖАҚ Қант орталығымен ұсынылған
қараңғы фондағы таулардың стильдің суреттемесін және тағы да басқаларды
атап өтуімізге болады.
Көлемді белгілемелер қатарына тауар қызметіне еш байланысы жоқ шынайы
формалы үштік объектілерді жатқызуымызға болады.
Қазпатент тарапынан ұсынылған көлемді белгілерге мысал ретінде – Кока-
кола компаниясымен ұсынылан Sprite жазуы бар шынайы ұзартылған формалы
бөтелкені келтіруімізге болады. Қисындатылған белгілемелерге - сөздік,
графикалық, көлемдік элементтердің құрастырмалары жатады. Қисындатылған
белгілемелердің мысалы ретінде [6]. Тұлпар компаниясы тарапынан ұсынылған
бұрмаланған рамкадағы Тұлпар сөзі мен қанатты аттың суреті бейнеленген
белгіні келтіре аламыз. Заңның 5-ші бабында қарастырылған өзге
белгілемелерге негізінен сигналдар түріндегі дыбыстық белгілемелер сәйкес
келеді.
1993 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі Заң және 1993 жылдың 9 ақпандағы
тауарлық белгіні тіркеуге өтінімді құрастыру мен жөнелдіру мен куәлік беру
ережелері дыбыстық тауарлық белгілер мен оларды қорау мүмкіндіктері туралы
сөз қозғамаған еді.
Ендігіде, мұндай мүмкіндікті Қазпатентпен 1999 жылғы тауарлық белгілер
жөніндегі Заңды орындау мақсатында даярланған тауарлық белгі, қызмет
көрсету белгісін тіркелімге қою туралы өтінімдерді құрастыру мен қарастыру
жобасының Инструкциясы ұсынылуда. Мұндай белгілердің қазақстандық мысалдары
ретінде Радио Шаһар мен Орыс радиосын келтіруімізге болады [7].
Теория мен тәжірибе жүзінде әтір иістері мен парфюмерия жабдықтары
іспеттес спецификалық құбылыстарды тауарлық белгілер ретінде тіркеу
мүмкіндігі жайлы сөз қозғалуда. Өзге елдердің заң шығарушы органдарды
мұншалық құбылыстарды тіркеу үшін бұл тауарлардың иістік және дыбыстық
қасиеттері жеткіліксіз деп біледі.
Біздің көзқарасымыз бойынша, бұл сауалды шешуге бағдарланған үрдісті –
сол заттардың қасиеттерін барынша объективтендіру арқылы іске асыру абзал
болар еді[8.32б].
Егер де белгілі бір иісті музыкалық тауарлық белгі іспеттес таспаға
жазып алып, кейіннен оны тіркеу үшін қайтара қарап өте аламыз. Мысалға,
Ұлыбританияда мұндай тауарлық белгі жасатуға болады. себебі, сол елдің
заңнамасында мұндай әрекетке тыйым салынбаған. Дегенмен, иіс бұл ретте
графикалық түрде жазылып қалуы тиіс.
Тауарлық белгілер бөлінісінің өзге түрі ретінде сол тауарлық белгінің
бір не бірнеше субъекті қол астында болуы мүмкін. Бұл негізге сүйемдене
отырып, индивидуалды және ұжымдық тауарлық белгілер ажыратылады.
1999 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі Заңда – ұжымдық тауарлық белгіге
анықтама берілген. индивидуалды тауарлық белгі тіркесінің өзі сөзге де
ілікпеген болатын [9].
Аталған Заңның 1 бабының 7 пунктіне сәйкес ұжымдық тауарлық белгі – бұл
бүтін қасиеттер мен сипаттамалары бар тауарлардың өндіру мен таратуды іске
асыратын қауымдастық немесе заңды тұлғалар, индивидуалды кәсіпкерлер
бірлестігінің тауарлық белгісі.
Мұндай тауарлық белгілердің мысалы – Сарыағаш суы минералды су
өндірушлер ассоциациясымен ұсынылған Сарыағаш-суы Ассоциасы тіркесімен
қоршалған аққудың бейнесі.
Ұжымдық тауарлық белгілердің құрамы мен даярлануы индивидуалдықтай,
дегенмен олардың қолдану тәртібі әртүрлі.
Тіркеу тәжірибесі мен ұжымдық тауарлық белгілерді қолдануды есепке ала
отырып, 1999 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі заң - 1993 жылғы тауарлық
белгілер жөніндегі заңда орын алған ұжымдық тауарлық белгілер статусын
толықтай реттеуден бас тартқан болатын.
Бұрынғы заңда ұжымдық тауарлық белгілерді тіркеу жөніндегі өтнішке
қойылатын талаптар атты 7 баб бар. Ол бұл тауарлық белгілердің ұжымдық
тауарлық белгілер қаулысы - арнайы құжаты болуын талап етті. Бұл қаулы
өз қатарына – ұйым атауы, бұл белгіні тіркеу мақсаты, субъектілер тізімі,
тауарларға қатысты сапалық және басқа да мінездемелер тзімі, қолдануды
бақылау тәртібі мен бұрмалау жауапкершіліктерін қосты. Жоғарыда атып
өткендей, патенттік ведомствоға – белгілемелерді тауарлық белгі ретінде
тіркеуден өзге, заңды тұлғалар бірлестігіне тиесілі азаматтық-құқықтық
қарым-қатынастарды реттеу мен тұрақтандыру шаралары енгізілді.
Тауарлық белгіні тіркеп, ұжымдық тауарлық белгілер қаулысы және өзге
де құжаттарды негізге ала отырып, патенттік ведомство бұл құжатта
орнатылған алда болар дай-дамайларды еріксіз түрде қабылдауға мойынсұнды.
Бұл тұжырымдарды есепке ала отырып, 1999 жылғы ұжымдық тауарлық
белгілер жөніндегі Заңда 1 бабтағы ұжымдық тауарлық белгіні анықтаудан
өзге, 19 бабта ескерілгендей, ұжымдық тауарлық белгінің иегерлері ұжымдық
тауарлық белгілермен қатарлас өз тауарларын да іске асыруларына болады
делінген [10].
Тағы да бір жіктелімдік негіз – тауарлық белгінің танымалдылық
дәрежесі. Осыған негізделе отырып, 1999 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі
Заңнң 1 бабында халықаралық келісімдерде жалпыға танымал деп аныталған
тауарлық белгілерді ерекшелей түсті. Ал, заңда баршаға танымал емес
тауарлық белгі тіркесі болмағандықтан, А.П.Сергеевтің ұсынысы бойынша өзге
тауарларды қарапайым деп атауымыз жөн.
Жалпыға танымал тауарлық белгілерді қорғау – зияткерлік меншіктің
теорисы мен тәжірибесінде туындайтын ауыр мәселелердің бірі. Мысалға,
шылымның әлемге танымал сорты Корона - шылым шекпейтін адамдарға мүлдем
таныс емес. Яғни, жекелеген белгілердің танымал және баршаға танымал
эпитеттеріне сәйкес келуіндегі субъективтіліктің ауқымды элементінің бар
екендігін көрсетіп отыр [11.54б].
Заңнамамызға мұндай санаттың енгізілуі – елміз әрдайым қатынасатын
халықаралық конвенциялардың талабы еді.
ҚР АҚ мен тауарлық белгілер жөніндегі заңдағы тауарлық белгілердің
анықтамасына назар аударайық. Ол тауарлық белгіге қарасты субъектілердің
құқығын тінтіп өтеді.
ҚР АҚ 1023 бабының анықауы бойынша тауарлық белгі – бір тұлғаның
тауарлар не қызметтерін өзге тұлғалардың тауарлар не қызметтерінен ажырату
үшін қажет. Тауарлық белгілер жөніндегі заңның 1 бабының 12 пункті
қызметкерлер заңды не физикалық тұлғалардың тауарларын өзге заңды не
физикалық тұлғалардыңи бірыңғай тауарлары мен қызметтерін ажырату үшін
ұғымын пайдаланылған. Осы заңның 4 бабының 2 бөлімі субъектілердің бұл
шеңберін нақтылап, кәсіптік қайракерлікпен айналысқалы жатқан барлық заңды
не физикалық тұлғаларға құқықтық қорғау ұсынылуы мүмкін екендігін бекітуде
[12].
Біздің көзқарасымыз бойынша, АК мен арнайы заң редакцияларының мұндай
ой білдірулері – қайшылық емес, жалпы сипатқа ие кодекс нормаларын заңмен
нақыштандыру, нақтыландыру болып табылады.
Осылайша, тауарлық белгілердің иегерлері - кез-келген физикалық
тұлғалар емес, тек кәсіпкерлік субъектілері ғана бола алады.
ҚР тауарлық белгілер жөніндегі заңының бірінші бабында көрсетілген
тауарлық белгінің заңды анықтамасынан тауарлық белгілердің үш негізгі
функцияларын ажыратуымызға болады.
Алғашқысы - тауардың басқада біртекті тауарлардан ерекшеленуін
қамтамасыз ететін, оның шығу тегін анықтайтын сәйкестендіру функциясы.
Сатып алушы дүкенге келіп өзіне қажетті тауарлық белгісі бар тауарды сатып
алып, бәсекелестер арасынан нақты өндірушіні таңдайды[13].
Тауарлық белгілердің екінші функциясы – ақпараттық, яғни тұтынушыға
өнім сапасы жөнінде ақпаратты жеткізу.
Тауарлық белгінің үшінші функциясы – жарнамалық.
Тауарлық белгіге тауардың базарға жетуінің негізгі ауыртпалықтары
жүгінеді.
Соңғы кезде тауарлық белгінің жарнамалық қабілеттілігі ұғымы кеңінен
өріс алуда, оны – идеялардың жаңартулары, шынайылығы деп түсінеді.
Жоғарыда аталып өтке қасиетте тағы да бір ресми емес, дегенмен
мамандары арасында өрши түскен - туарлық белгілердің әлсіз және мықты деп
жіктелуі.
Әлсіз тауарлық белгі шамалы танымал, айырмашылық пен жарнамалы қабілеті
төмен. Әлсізге қарағанда мықты тауарлық белгі жоғарғы ажыратушы
қасиеттеріне ие. Оны пайдаланудың мерзімі қаншалықты ұзақ болса, ұсынылған
тауардың да күші мен танымадылығы жоғарылай түспек.
Біз ерекшелеген функциялардан өзге, әдебиеттерде - өзгешелікті,
кепілділікті және күзетшілік функциялары берілген[14].
Ұсынылған қасиеттерді зерттеу нәтижелерінің көрсеткіштері бойынша,
өзгешелікті функция – берілген тауардың көпшілік тауарлар арасында
ерекшеленуі, сондай-ақ белгінің болуы мұндай ажырату шаралырының уақытын
біршама азайта түспек. Сондықтан да, біздің пайымдауымыз бойынша,
өзгешелікті функция - тауарлық белгіге қарасты тұтынушын көзқарасының
нәтижесі. Тауарлық белгінің кепілділік функциясы – ең алдымен баршаға
танымал белгілерді – Mercedes, Piere Gardеn, Dior, Сhanel және тағы да
басқаларын орындайды. Сондықтан да, кез-келген тауарлық белгі өнімді
кепілдендіру функциясын орындайтыны шамалы. Кейбіреулері, керісінше, тіпті
өнім сапасының төменділігіне нұсқайды. Осылайша, біздер, тауарлық белгінің
кепілділік функциясының ерекшеленуін қолдаймыз, бірақ та оның барлық
тауарлық белгілерге тән деп есептемейміз [15].
Тауарлық белгілердің күзетуші функцияларының ерекшеленуі, біздерді,
бірқатар күмәндарға салуда. Ең алдымен, қорғаушы терминнің өзін қолдану
қажет емес. Ең сәйкес келетіні тауарлық белгінің қорғаушы функциясы ұғымы
болар. Тауарлық белгі өнімдерін жалғаннан сақтаудың белгілі бір қорғаушы
элементтері бар болар. Тауарда орнатылған белгі, тіпті оның патенттік
ведомстволарда тіркелуі жөніндегі қосалқы ақпараттар тек превентивтік, яғни
алдын алу шаралары ғана. Олар заң бұзушыны оның әрекеттерінің заңға қайшы
келетіндігін ескертсе де, сол әрекеттерді болдырмауда еш күші жоқ.
1.2 Тауар белгілерін тіркеу талаптары
ҚР тәуелсіздігінің алғашқы жылдарында, патенттік ведомствоның
қалыптасуы барысында тауарлық белгілерді құқықтық қорғау жүйесінің іргетасы
қалана бастады. Болашақ жүйенің параметрлерін анықтау жөніндегі принциптік
сауалдар арасында, біздің алдымызда әлемде орын алған қорғаудың қандай
жүйесін, қандай моделін Қазақстанға тағайындау абзал болар еді деген сауал
бой көтереді.
Кез-келген мемлекеттің заңнамасы тауарлық белгіге қарасты құқықтың
туындауының 2 негізін қарастыруда:
1. оның азаматтық айналымда қолданылуы
2. өкілетті мемлекеттік органда тіркелуі
Осыған орай, тіркеудің типтік ұлттық жүйелерін атап өтуге болады. Олар
алғаш қолдану жүйесі мен тіркеуші жүйе.
Е.К. Сухарева қысқалық үшін алғашқы топты алдын-ала пайдалану жүйесі
деп атап кетті. Ал бұл біздің аталымға ұқсас келетіні айқын.
Бірқатар елдер бұл принциптерді өзара ортақтастырады, нәтижесінде
будандық жүйелер пайда болады. Егер де тек тіркелім немесе тек қолдану ғана
белгіге қарасты құқықтың қалыптасуына жеткілікті, бұл ретте баламалық
әрекет жүйесі айқын байқалады. Егер қолдану да, тіркелім де қажетті болса,
онда шоғырландырылма әрекет жүйесі пайда болады. тауарлық белгіні тіркеу
маңыздылығы дәрежесінен, көбінесе, конститутивтік тіркелім жүйелері және
декларативтік тіркелім жүйелері бар елдерді ерекшелейді.
Декларативтік жүйесі бар елдерде тауарлық белгіні тіркеу, әрине, кез-
келген тұлға өз қолдануын растап, тіркелімді жоққа шығаруы мүмкін
болғандықтан, тек декларативтік сипатқа ие. Мұндай жүйені АҚШ, Ұлыбритания,
Пәкістан, Мексика және тағы да басқа мемлекеттер ұстануда.
Декларативтік жүйенің тағы да бір мінездемесі – тауарлық белгілердің
үлкен және кіші деп анықталуы. Мысалға, тіркелген белгі оған ұқсас,
кеңінен танымал әрі ұзақ уақыт қолданыстағы үлкен белгінің болуы
салдарынан жоққа шығарылуы мүмкін. Мұндай мерзімнің ұзақтылығы заңнамада
бекітіледі. Егер де, үлкенділікті дәйектеу мүмкін болмағанда, тіркелімге
ұсынылған белгінің сұраныстарын қанағаттандырудан өзге шара қалмайды.
Осылайша, декларативтік тіркелім жүйесінің өзіндік кемшіліктері бар -
белгіге қарасты құқықтардың ұзақ уақыт бойындаы күшінің біркелкіліксіздігі,
белгіңһнің өзге тұлғалармен пайдалануы тксеру мүмкінсізділігі, белгінң ұзақ
уақытқа танымалдылық қасиетін иемденуі.
Конститутивтік тіркелім жүйесі заң бекітуші дәйек ретінде - тауарлық
белгінің тек өкілетті мемлекеттік органда немесе ұйымда тіркелуін
қолдайды. Белгіні дәйек жүзінде қолдану – оған қарасты құқықтарды
туындатпайды. Мұндай принциптік жүйе Ресей, Жапония, Греция, Германия және
тағы да басқа мемлекеттерде қабылданған.
ҚР да, осыған ұқсас жүйені 1993 жылдың 18 қаңтарында тауарлық белгілер,
қызмет көрсету тауарлары мен олардың шығу тектерінің атаулары жөніндегі
Қаулыда бекіткен болатын.
Біздің пайымдауымыз бойынша, бұл жүйен баршаға танымал белгілердің
міндетті тіркелуі жөніндегі шектеулерге қарамастан, міндетті тіркелім
жүйесі деп атауымызға болады.
Біздер, Қазақстанмен қабылданған міндетті тіркелім жүйесі мынадай
мүмкіншіліктерді ұсынады:
1. бастапқыда құқықтық қорғау объектісін, сондай-ақ МКТУ сұрастырылған
кластарға сәйкес құқықтық ауқымды нақтылай анықтау.
2. берілген белгілер және олардың иелерінің толық ұлттық деректер базасыз
құрастыру.
3. тіркелім үрдісі басталмай тұрып деректер базасындағы ақпараттық
ізденіске жүгініп, белгіге - иелікке өкілетті тұлға жөнінде
мағлұматтарды жинастыру.
4. құқықтардың болуын растайтын масыл жөніндегі сауалды шешіп, жұмыс
істейтін басты призумпцияны анықтау.
5. үшіншілік тұлғалардың барлығын өзгеге тиесілі құқықтарды ресми
ақпараттық басылымдарда тіркелген құқықтарды жариялау арқылы бекіту
сияқты артық әрекеттерден аластату.
6. Қазақстандық өтініш берушілерге өз белгілерін шетелде бекітулеріне
мүмкіндік беру.
Қорғау жүйесін таңдаумен пара-пар тіркелім мен экспертиза органы жайлы
сауал да өз шешімін тапқан сияқты.
Қазақстанмен таңдалған тауарлық белгілердің міндетті тіркелім жүйесі
1999 жылғы ҚР тауарлық белгілер жөніндегі заңында нақты берілген:
Қазақстан Республикасындағы тауарлық белгілерді құқықтық қорғау олардың
заңмен орнатылған тәртіпте тіркелуіне негізделген.
Өтінім беру процесі былай жүзеге асырылады. Тауар таңбасына өтiнiмдi
сараптама жасау ұйымына бiр немесе бiрнеше өтiнiм иелерi бередi.Ұжымдық
тауар таңбасына өтiнiм ұжымдық тауар таңбасын пайдалану туралы оған
қатысушылардың келiсiмiне сәйкес бiрлестiк атынан берiледi.
Өтiнiм бiр тауар таңбасына қатысты болуға тиiс. Өтiнiм бiр үлгi
бланкiде берiлуге және:
1) Өтiнiм берушiнi (өтiнiм берушiлердi), сондай-ақ оның (олардың)
орналасқан жерiн немесе тұрғылықты жерiн көрсете отырып, белгiге сараптама
жүргiзу туралы өтiнiштi;
2) мәлiмделген белгiнi;
3) тауарлар мен қызметтердiң халықаралық сыныптамасына сәйкес
тауарлардың және (немесе) қызметтердiң тiзбесiн қамтуға тиiс.
Өтінiмге:
1) сараптама жүргiзу жөнiндегi сараптама жасау ұйымы қызметтерiнiң
ақысы төленгенiн растайтын құжат қоса тiркелуге тиiс. Төлем мөлшерi
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес белгiленедi;
2) iс жүргiзу өкiл арқылы жүзеге асырылған жағдайда сенiмхат;
3) ұжымдық тауар таңбасын өз атына тiркеуге уәкiлеттi ұйымның атауын,
бұл таңбаны тiркеу мақсатын, осы таңбаны пайдалануға құқылы субъектiлер
тiзбесiн, ұжымдық тауар таңбасымен белгiленетiн тауарлар мен көрсетiлетiн
қызметтердiң тiзбесi мен бiрыңғай сапасын немесе өзге де сипаттамаларын,
оны пайдалану шарттарын, оны пайдалануды бақылау тәртiбiн, ұжымдық тауар
таңбасы жарғысының ережелерiн бұзғаны үшiн жауаптылықты қамтитын ұжымдық
тауар таңбасы жарғысы (ұжымдық тауар таңбасына өтiнiм берiлген жағдайда)
қоса тiркелуге тиiс. Өтінім және оған қоса тiркелетiн құжаттар мемлекеттiк
тiлде немесе орыс тiлiнде табыс етiледi. Егер, құжаттар басқа тiлде табыс
етiлген болса, өтiнiм берушi екi ай мерзiмде олардың мемлекеттiк тiлдегi
немесе орыс тiлiндегi аудармасын тапсырады. Өтiнiм берiлген күн өтiнiмнің
сараптама жасау ұйымына түскен күнi бойынша, егер аталған құжаттар бiр
мезгiлде табыс етiлмеген жағдайда - табыс етiлген құжаттардың соңғысы келiп
түскен күн бойынша белгiленедi. Өтінім құжаттарына қойылатын талаптарды
уәкiлеттi орган белгiлейдi [16.32б].
Өтінішті қабылдағаннан кейін өтініш беруші патенттік ведомствомен
әкімшілік-құқықтық қарым-қатынастардың ұзақ арнасына ілігеді.
Негізінен, патенттік заңның 13 бабына сәйкес өтініштің қарастырылуы
барысында өтініш беруші төмендегі құқықтарға ие:
1. экспертизаның кез-келген кезеңінде өтінішті қайтарып алу.
2. өтінішті экспертизалау барысында туындайтын сауалдарды қарастыруға
қатысу.
3. экспертизаның толықтай тәмамдалуына дейін өтініштің мән-мағынасын
өзгертпей, өтініш материалдарын толықтыруға, нақтылауға және де
дұрыстауға құқылы.
4. сұраққа жауап іздестіру немесе қарсылық білдіруге орнатылған
мерзімдерді созуға қолдаухат ету.
5. өткен мерзімдерді қайта жандандыру жөнінен қолдаухат ету.
6. қарама-қайшылықты мағлұматтармен танысу.
Оңтайлы экспертизаның нәтижесінде иегерге тауарлық белгі жөніндегі
куәлік берліп, тауарлық белгінің тауарлық белгілердің Мемлекеттік
тізіліміне енгізілуі жүзеге асырылады.
Заңның 14 бабы тауарлық белгілердің Мемлекеттік тізіліміне енетін
мәлметтерді тізімін орнатады. Сондай-ақ, тауарлық белгілердің Мемлекеттік
тізілімі қол жетерлік екендігі анықталды. Қазпатент мүдделі тұлғалардың
қолдау хаттары бойынша тауарлық белгілердің мемлекеттік тізіліміненен
үзіндіні ұсынады.
Тауарлық белгінің иегері Қазпатентті тіркелімге қатысты өзгертулер
жайлы хабардар ету тиіс. Ауқымды азаматтық-құқықтық мән-мағынаға ие
әкімшілік-құқықтың маңызды әрекеттерінің бірі – тіркелім жөніндегі
мәліметтерді жариялау, сондай-ақ кейінгі тіркелімдегі өзгертулерді жария
ету болап табылады.
Тіркелім жөніндегі мәліметтерді жариялауға арнайы бағдарланған 16 баб -
тауарлық белгілердің Мемлекеттік тізіліміне енгізілген тауарлық белгілердің
тіркеліміне қатысты мәліметтерді, сондай-ақ тіркелімге қарасты кейінгі
өзгертулер Қазпатентпен тауарлық белгілердің Мемлекеттік тізіліміне
енгізілгеннен кейін бірден бюллетенге бекітіледі.
Аталған мәліметтерді Өндірістік меншік ресми бюллетенінде
жарияламаған жағдайда тауарлық белгіге қарасты куәлік берілмейді.
Жоғарыда аталған әрекеттерді бұлжытпай орындаудың нәтижесінде өтініш
беруші тауарлық белгі тіркелімінің дәйектілігін, оның беделін, артықшылықты
құқығын анықтайтын тауарлық белгіге қарасты Куәлікті қолына алады.
Сонымен қатар, зияткерлік меншіктің кез-келген объектілеріне монополиялар
кезінде сияқты, тауарлық белгімонополисында біршама айрықшылық бар. Ол
кеңістікте, уақытта және де қайраткерлік түрлерінде шектелген [17].
Кеңістіктегі шектеулік - тауарлық белгіге қатысты Куәліктің тек
Қазақстан Республикасының территориясында ғана заңдық күші бар болғандықта
байқалады. Уақыттағы шектеулік – заң шығарушы тарапынан тіркелімнің
әрекеттілік мерзімінің берілуінде танылады. Заңның 15 бабы тауарлық
белгінің тіркелімі өтініш берілген сәттен бастап 10 жыл мерзімге
созылатындығын бекіткен. Тіркелім мерзімін ұзарту туралы мәліметтер
тауарлық белгілердің Мемлекеттік тізілімі мен куәлікке енгізіледі.
Бұл ережелер жаңа емес, және біршама елдердің заңдарында орын алған.
Тәжірибе жүзінде швейцар шоколады мен ірімшігінің жекелеген сорттары,
француз иіс суы мен әтірі, ағылшындық текстиль және тағы да басқа тауарлық
белгілер елдерде екі жүз жылдықтай тарихын жалғастырып келуде.
Одан өзге, Қазақстан заңнамасы тауарлық ұзақ өмір сүруші белгілер
көлемін ұлғайтуға тырмысуда. Тауар таңбасының тiркелуi өтiнiм берiлген
күннен бастап 10 жыл бойы қолданылады. Тауар таңбасын тiркеудiң қолданылу
мерзiмi оның қолданылуының соңғы жылы iшiнде берiлген иесiнiң өтiнiшi
бойынша әр жолы он жылға ұзартылып отырылуы мүмкiн. Тiркеудiң қолданылу
мерзiмiнiң ұзартылуы туралы мәлiметтер Тауар таңбаларының мемлекеттiк
тiзiлiмiне және куәлiкке енгiзiледi. Тауарлық белгі монополиясының
қайраткерлік түрлері бойынша шектелуінің мысалын келтірсек, заңның 18
бабында бекітілген, иегердің тауарлық белгіге қарасты айрықша құқығы –
куәлікте нұсқалған тауарлар мен қызметтер қатынасында ғана іске асырылады.
Мұны нақты мысалда түсіндіре кетелік. Алкоголь сусындарын сатылымға
шығаратын Американдық UDV NORTH AMERICA фирмасы 2000 жылдың 25
желтоқсанында SMIRNOFF тауарлық белгісіне куәлік алған болатын. Яғни, иегер
құқықтарының қорғалуы тек алкогольды сусындарға қатысты ғана жүзеге
асырылады. Бұл белгімен салқындатылған сусындар немесе сыра өндіру –
тауарлық белгіге қарасты иегердің құқықтардың бұрмалануы болып табылмайды
[18.44б].
Қайраткерлік түрлері шектеулерінің жағымды жақтарымен қатарлас
теориялық және тәжірибелік ахуалдарды туындататын қайшылықты жақтары да
башылық.
Оны келесі мысалда талқылай кетейік. Мысалға, күндердің бір күніндегі
дүкен алқаларында PARLAMENT арағы пайда болды делік. Бөтелкедегі сурет
Филипп – Моррис Қазақстан шылым компаниясымен өндірілетін, өзімен аттас
PARLAMENT шылымының суретімен бірдей. Сыртындағы жапсыруларына тауарлық
белгілерге қазақстандық ұлттық құқықтар тіркелімі әсер етеді. Дегенмен,
шылым компаниясы өз құқықтарын алкогольды сусындарға жөнелдірмей, тек МКТУ
классын бекітумен ғана шектеліп қойған еді.
Еркін қарақшылықтың мұндай түрі, өкінішке орай баршылық. Біздің
көзқарасымыз бойынша, бұл өтініш берушілердің аңғалдылығы мен шамадан тыс
үнемділігі (МКТУ әрбір қосалқы кластары үшін қосалқы төлем талап етіледі),
сондай-ақ тауарлар мен қызметтердің халықаралық жіктелуінің тәжірибе
ахуалдарымен өзара келіспеушіліктері салдарына туындайды.
Мұндай жағымсыз жайттармен тек өзге заңнама - жосықсыз бәсекелестік
жолымен ғана күресуге болады. Қазақстандық заңнамадан өзге, оның құқықтық
негізі – Одаққа қатынасатын елдердің азаматтарын қамтамасыз етіп, жосықсыз
бәсекелестіктен эффективтік қорғаныс орнатуа Париж одағы мемлекетін
міндеттендіретін Париж конвенциясының 10 бабын атап өтуімізге болады.
Негізінен, коммерциялық қайраткерлікті іске асырған жағдайда қоғамды
тауардың қолдануға жарамдылығы немесе көлемі, қасиеттері, өндіру әдістері,
сипатына қатысты қоғамды түсінбеушілікке алып келетін әрекеттерге тиым
салынады.
Тауарлық белгілерді қорғаудың теориялық тәжірибесінде баршаға танымал
тауарлық белгілердің ахуалы орын алған.
1999 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі заңнын 4-ші бабында ҚР –дағы
тауарлық белгілерді құқықтық қорғау- заңмен бекітілген тәртіптегі үзінді
тіркеу, сонымен қатар ҚР халықаралық келісімдеріне сәйкес тіркелмеуге
негізделіп беріледі делінген.
Бұл заңнын бірінші бабында баршаға танымал тауарлық белгі халықаралық
келісімдермен баршаға танымал деп белгіленген тауарлық белгі
түсіндіріледі.
РФ тауарлық белгілер жөніндегі заңы мұндай анықтама бермейді, ал 7-ші
баб басқа да тұлғалардың тауарлық белгілеріне ұқсас келетін тауарлық
белгілемелер түрінде тіркелуі мүмкін емес деп бекітеді. Тауарлық белгілер
жөніндегі Молдова заңының екінші бабында баршаға танымал тауарлық белгі -
қоғамның орталарына сәйкес тауарлар мен қызметтерге қолданылатын кеңінен
танымал белгідеп анықтайды.
Басқа да елдердің заңдарынан үзінді келтіргенде болар еді. Кез келген
мемлекеттін заңында баршаға танымал белгілер жайында сөз қозғалған
болатын[19].
Мысалға, Кока – кола, Мерседес, Адидас сияқты әлемдік танымал
белгілерге Қазақстанда өздерін тіркемеуге болар еді, дегенмен олар өз
ниетімен мұны іске асырды.
Ұлттық заңнама, сонымен қатар, бірқатар зерттеушілер жүгінетін
нормаларының негізі Париж конвенциясының 6-шы бабы. Онда былай делінген:
одақ мемлекеттері заңнамамен рұқсат етілген ниетпен немесе мүдделі
тұлғаның қолдаухаты бойынша жарамсыз тіркелімдерді қабылдап немесе
қабылдамауға және де басқа өнімдермен бірқатар ұқсастықтары болуы мүмкін
жаңғыртулар түріндегі тауарлық белгілеріне тыйым салуы. Бұл қаулы белгінің
маңызды бөлігі астарласа кетуі мүмкін жаңғыртулы қоғамдық белгі немесе
еліктеме түрінде болатын жағдайларда қолданысқа енеді.
Мұндай белгіні жоққа шығару жөніндегі сұранысты беру үшін белгіні
тіркеу мерзімінен 5 жыл шамасындағы мерзім беріледі. Одақ мемлекеттер
барысында белгінің қолданысына тыйым салу талап етілетін мерзімді орнатуға
құқылы.
Мерзім - тіркелген немесе жосықсыз пайдаланыстағы белгілердің
қолданылуына тыйым салу не оны жоққа шығару талаптары үшін бекітілмейді.
Көріп отырғанымыздай, Конвенция барысында баршаға танымал терминін,
оның критерийлерін анықтауды түсіндірмейді, ол тек баршаға танымал
белгілерді тіркеусіз, еркін қолдануды болдырмау шараларын ұлттық заңнамаға
бекітеді.
ВОИС мүшелік мемлекеттер баршаға танымал белгі түсінігін жалпыға
міндеттендіруден бас тартқан болатын. Дегенмен, ВОИС-тің баршаға танымал
тауарлық белгілерді қорғауға қатысты қаулылардың біріккен бұрыштамасы
құжатында байқалған баршыға танымалдылық критерийлерін нақыштандыруға
келісімін берді.
Бұл құжат баршаға танымал тауарлық белгілерді анықтаудың 6 факторын
қарастырды:
1. қоғамның сәйкес секторындағы танымалдылық пен қолдау дәрежесі.
2. белгіні қолданудың ұзақтылығы, дәрежесі мен географиялық қамтылуы.
3. белгіні алға бастаужөніндегі кез-келген әрекеттіліктің ұзақтылығы,
дәрежесі мен географиялық қамтылуы.
4. кез-келген тіркелім немес кез-келген белгіні тіркеуге ұсынылған
өтініштің ұзақтылығы, дәрежесі мен географиялық қамтылуы.
5. белгілер, оның шінде өкілетті органдардың белгіні баршаға танымал
деп анықтаған жағдайларға қатысты құқықтарды сәтті реализациясы
жөніндегі деректер.
6. осы белгіге тән құндылық.
Біздің елімізге баршаға танымал тауарлық белгілердің тізімдемесін
енгізу жайлы шешім қабылдау керек. Ол мақсатта белгілі бір белгілеме немесе
тіркелген тауарлық белгіні баршаға танымал деп қабылдайтын механизмді
ойластыруымыз қажет.
Біздің пайымдауымыз бойынша, бұл үрдісті жылдамдату үшін ең алдымен бұл
дәйек ҚР Әділет министрлігінің Зияткерлік меншік жөніндегі Аппеляциялық
Кеңесімен қарастырылып, кейіннен оның шешімімен келіспеушіліктер туындап
жатқанда ғана сотқа жүгіну керек.
Бұл ретте істегі призумпция – тауарлық белгіні тіркеуге құқылы
Аппеляциялық Кеңес органының призумпциясы болуы абзал. Бұл органның шешімін
жоққа шығаратын жақ тауарлық белгінің баршаға танымал еместігін дәлелдеп
беруі қажет.
Кез-келген жағдайда аталған Комитеттің алдында тауарлық белгінің
Қазақстан Республикасында баршаға танымал деп қабылдау ережелері, сондай-
ақ барлық нормативтік актілерді, оның ішінде тауарлық белгінің баршаға
танымалдылығын анықтаудағы тұтынушыларды сұрастыру регламентін жүргізу
шаралары жатыр.
ВТО мемлекет- мүшелері тіркелген белгілермен ұқсас келмейтін тауарлық
белгілерді қорғауды іске асырады.
ҚР-дағы баршаға танымал тауарлық белгілермен ұқсас келетін белгілердің
тіркелуіне тыйымсалатын тауарлық белгілер жөніндегі істегі заңның 7 бабының
2 пунктің ескерілуі кезінде ғана соңғы талапты орындалған деп ұйғаруымызға
болады, дегенмен бізді елдің заңнамасымен аталған талаптарың толықтай
ескерілмеуі - тауарлық белгілер бойынша иегердің айрықша құқықтарын бұзуға
жауапкершілік тек бірегей тауарлар мен қызметтердің болуында ғана іске
асырылады деген ҚР істегі заңның 43 бабында байқай аламыз.
1.3 Тауар белгілерін тіркеуден бастарту және тоқтатылу жағдайлары
Тауарлық белгілерді тіркеу жөніндегі ұлттық заңнаманы қалыптастыра
келе, Қазақстандық заң шығарушы ең алдымен - тіркелуші білгілемелердің
мазмұнды жақтауы туралы әлемдік конвенцияларының барлығын ескерген болатын.
1993 жылғы ҚР тауарлық белгілер жөніндегі алғашқы заңның қабылдануына дейін
әлемдік жүйе өз кезегінде мұндай талаптардың абсолюттік көпшлгін
құрастырған болатын. Сондықтан да, қандай да бір ойыластыруларды іске
асырудың қажеттіліктері болмады, тек осы талаптарды Қазақстандық заңнамада
дұрыс айқындату қажет болды.
Тіркелуші белгілемелердің құрылымдарына қойылатын талаптарды
анықтаудағы Париж конвенциясының 6 бабы бастапқы ережелер рөлін атқарған
еді. Ол Қазақстандық заңнамасының Париж конвенциясына сәйкестілігін
дәрежелі түрде дәйексөздеп өтті[20].
Келесі жағдайларда ғана істегі баб астарына түсетін тауарлық белгілер
тіркелім барысында жоққа шығарылып немесе жарамсыз деп қабылданады:
егер де белгілер елдегі үшінші тұлғалармен иемденген құқықтарды тінтіп
өтсе.
1. егер де белгілер қандай да болмасын айрықша қасиеттерінен айрылып
немесе белгі мен сілтемеден құралса.
2. егер де белгілер мораль мен жариялы тәртіпке қайшы келіп, қоғамды
түсінбеушлікке алып келсе. Егер белгі заңмен белгіленген тәртіптерге сай
құрастырылса, онда ол жариялы тәртіпке қайшы келмейді деген сөз.
Елде қорғауға алынған белгілерден тек белгілердің сипатын өзгертетін
элементтермен ғана ерекшелінетін болса, онда Одақтың өзге де
мемлекеттеріндегі тауарлық белгілер жоққа шығарылмайды.
Бірқатар дамыған елдердің ізінен Қазақстандық заңнама да аталған
ережелерді жіктеп, тауарлық белгілер жөніндегі заңның 6, 7 бабтарында
оларды тауарлық белгінің тіркелімін болдырмайтын абсолюттік негіздемелер
мен тауарлық белгінің тіркеуден бас тартудың өзге де негіздемелер деп
атап кетті.
А.Н. Григорьев пен В.И. Еременконың әділетті ескерулері бойынша,
қорғау қабілеттілігінің белгілемесі – оның ертерек өтініш етілген немесе
тіркелімге ұсынылған фирмалық атаумен қорғалатын тауарлық белгілердің,
тауарлардың шығу өндірісі, өндірістік үлгілер, авторлық құқық объектілері
мен жеке мүліктік емес құқықтардың өтініш етілуіндегі еркінділігіне
байланысты [27].
Тауарлық белгілерді тіркеу ведомстволары тек өтініш етілген
белгілеменің тізімдемеге енгізілуін ғана емес, сондай-ақ қорғау
қабілеттілігі критерийлерін, белгінің тіркелуіне кедергі жасайтын
абсолюттік не басқа да негіздемелерді анықтайды.
Қазақстандық заңнамада абсолюттік не басқа да негіздемелердің
анықтамасы жоқ, дегенмен, олардың қолдану тәжірибесі, біздерді, бірқатар
қорытындыларға алып келеді.
Ең алғашқы негіздемелер – абсолюттік деп аталған. Себебі, ол өзіндік
қандай да болмасын белгілемелерге тіркеуге салынатын бірыңғай заңнамалы
тыйым болып табылады. Абсолюттік негіздемелердің жалпылама, жарнамалы
сипатқа ие, және де оларға қайшы келу мүмкін болмас. Қайшы келерлік бір
жайтты тапқан күннің өзінде, эксперт өтініш берушіні сұхбатқа шақырмайды,
керісінше белгілемені тіркеуге бір мағыналы шешім қабылдайды.
Керісінше, өзге де негіздемелер абсолюттік емес, қатынасты, жекеше
сипатқа ие. Олардың анықталуы көбінесе эксперттің сараптауына байланысты.
Сондықтан да, оларға қайшы келуге болады, және де эксперт пен өтініш
берушінің арасындағы сұхбат орынды болар еді.
Абсолюттік негіздемелер 1999 жылғы тауарлық белгілер жөніндегі заңның 6
бабында толықтай талқыланған.
Ұқсас негіздемелер РФ тауарлық белгілер жөніндегі заңның 6 бабында
көрсетілген. Оның мәтіні А.П. Сергеевке тауарлық белгінің тіркелімін
болдырмайтын абсолюттік негіздемелердің 3 тобын ерекшелеуге мүмкіндік
берді:
1. қабілеттілік түрлілігінің жоқтығы.
2. субъективті құқықтар мен үштік тұлғалардың заңды мүдделерін қорғау
қажеттілігі.
3. жариялы тәртіп пен қоғамдық мүдделерді қорғау жөніндегі пайымдаулар.
Одан өзге, автор аталған топтардың ерекшеленуінде Ресейлік не
Қазақстандық заң шығарушылардың логикасына нұсқамайды. Ол негізінен
заңымыздың 5 бабында толықтай назарға ілігеді. [21.28б].
Осылайша, ҚР заңының 6 бабы - түрлілік қабілеттіліктері жоқ
артықшылықты белгілемелерден құралатын тауарлық белгілерді тіркеуге жол
бермейді. Негізінен:
1. белгілі бір тауар түрінің белгіленуі үшін жалпылама қолданысқа енген.
2. жалпылама қабылданған символдар мен терминдер болып табылатын.
3. тауарлардың түрі, сапасы, көлемі, қасиеті, нұсқалуы, құны, сондай-ақ
олардың өндірілу орындарына нұсқайтын.
4. тіркелім сұрастырғалы жатқан тауарлардың табиғи немесе сызбалық
бейнесін айқындататын.
5. артықшылықты түсі бар.
Тіркелімнен бас тартудың абсолюттік негіздемелері - тауарлық белгіні,
қызмет көрсету белгісінің тіркелімі жөніндегі өтінішті құрастырып,
тапсырып, қарастыратын Инстьрукцияда толықтай баяндалған.
Белгілі бір тауар түрлерінің белгіленуі үшін жалпылама қолданысқа енген
белгілеме – бұл олардың ұзақ уақытты қолданысы нәтижесінде әр түрлі
өндірушінің тауарлары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz