Еңбек дауларының келісім комиссияларында қарау тәртібі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ . . .:

КІРІСПЕ . . .: 1 ЕҢБЕК ДАУЛАРЫНЫҢ ЖАЛПЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ . . .

5: 9

КІРІСПЕ . . .: 1. 1 Еңбек дауларының түсінігі мен пайда болу себептері . . .

5: 9

КІРІСПЕ . . .: 1. 2 Еңбек дауларының түрлері . . .

5: 16

КІРІСПЕ . . .:

КІРІСПЕ . . .: 2 ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН СОТТА ҚАРАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ . . .

5: 20

КІРІСПЕ . . .: 2. 1 Еңбек дауларының келісім комиссияларында қарау тәртібі . . .

5: 20

КІРІСПЕ . . .: 2. 2 Еңбек дауларын сотта қарау ерекшеліктері . . .

5: 25

КІРІСПЕ . . .:

КІРІСПЕ . . .: 3 ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН СОТТА ҚАРАУДЫҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ . . .

5: 44

КІРІСПЕ . . .: 3. 1 Талап арыздарды қабылдаудан бас тарту, қайтарудың заңдылығы . . .

5: 44

КІРІСПЕ . . .: 3. 2 Енбек дауларынан туындайтын істер бойынша сот шешімдерінің заңдылығы мен негізділігі . . .

5: 47

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

5: 56

КІРІСПЕ . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

5: 59

КІРІСПЕ . . .: ҚОСЫМШАЛАР . . .

5: 61

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Ұлт көшбасшысы Н. Ә. Назарбаев еліміздегі сот реформасының қарқынды түрде дамуына бағыт-бағдар берумен қатар, әрқашан қолдау көрсетіп келеді. Соның арқасында бүгінгі күні сот саласында көптеген оңды өзгерістерге қол жеткізілуде. Республиканың сот жүйесі бүгінгі күні құқықтық мемлекеттің стандартына сай келетін шынайы тәуелсіздігіне қарай қарқынды қадам басуда [1] .

Сот жүйесінде болған түбегейлі өзгерістер баршаның сотқа қолы жетуін қамтамасыз етіп қана қоймай, кез келген тұлғалардың өз құқықтарын сот арқылы жүзеге асыруына жол ашып, азаматтардың сот билігіне сенімін күшейтуде. Сондықтан болар, Елбасымыз биылғы Жолдауының алтыншы бағытын сот және құқық қорғау жүйелерін жаңғыртуға арнады.

Ата Заңымыздың мағынасы мен мәнiне тереңiрек жүгiнсек, оның Қазақстандағы азаматтарды құқықтық қорғау, олардың құқықтары мен бостандықтарының кепiлдiктерiн нығайту жөнiндегi негiзгi заң. Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында «Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары» және Конституцияның 12-бабының 2 тармағында: «Адам құқықтары мен бостандықтары әркiмге тумасынан жазылған, олардан ешкiм айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады» деп жарияланған [2] .

Құқықтар мен бостандықтарды жариялап қана қою жеткіліксіз, оларды іс жүзіне асыру өте күрделі міндет. Қоғам қазіргі кезде адам құқықтарының табиғи және біртүтастығын енді ғана сезініп, оларды қамтамасыз етуге және толық кепілдікке беруге қабілетсіз болып отыр. Бұл қайшылық күннен күнге әлеуметтік саладан айқын көрінуде. Сондықтан, адам құқықтарынын теориясын және тәжірибесін жеке-жеке бөліп қараған дұрыс.

Адам құқықтарын іс жүзіне асыру күрделі процедура. Қазіргі кезде еліміздің өмір сүру денгейі жағынан төменгі сатыда түрғаны ешкімге құпия емес. Сол себептен де халықаралық стандарттарға енетін кейбір әлеуметтік, экономикалық құқықтарды қамтамасыз ете алмай отырмыз.

Тәжірибеден аңғарғанымыз қаржылық қамтамасы етулі қажет етпейтін құқықтар мен бостандықтардың өзі толық қорғалып отырған жоқ. Бұл жерде көңіл жұбатарлық бір жәйт қай мемлекетте де болсын адам құқықтарын қорғау жүз пайызға қамтамасыз етілмеген, әр мемлекеттің өзіне тән проблемалары бар.

Құқықтарды қамтамсыз етуде қоғамда болып жатқан проблемалар - әлеуметтік ахуалды нашарлатады, саяси тұрақсыздық криминогендік жағдайдын шиленісуі сыбайлас жемқорлық, құқықтық нигилизм, нарықтық қатынасқа өту кезеңіндегі қиындықтар және өзге де факторлар кедергі жасайды. Адам құқықтары мен занды мүдделері теңсіздіктермен әділетсіздіктердің көрінісі негізінде қыспаққа алынады. Дәлірек айтсақ, адам құқықтары мен бостандықтары институтының жүзеге асырылуына қажетті әлеуметтік орта қалыптаспаған. Құқық бар, ал құндылық жоқ, заң бар ал оның мақсаттары жүзеге асырылмайды.

Еліміздің егемендік алып, тәуелсіздігін жариялағалы мемлекетіміздің бүгіндігін қорғап, ішкі және сыртқы саясатының да пәрменділігін артыру үшін оның мызғымас заңы мен әділ соты құрылған. Міне, осы сот билігін жүзеге асыру барысында біздің құқықтарымыз бен бостандықтарымыз қалай қорғалуда?

Азаматтардың еңбек құқықтарының қорғалуымен байланысты әлеуметтік құқықтық проблемаларды қарау өзектілігі бірқатар объективтік факторлармен байланысты. Бұл құқықтарды қорғаудың маңыздылығы ең бастысы еліміздегі еңбек заңнамасының жаң жақты бұзылуы жағдайында оларды қорғаудың нақты механизмін қамтамасыз етудің қажеттілігімен айланысты.

Азаматтардың құқықтарының сот арқылы қорғалуын жариялаған Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясын қабылдағаннан кейін республикамызда азаматтардың еңбек құқықтарының сот арқылы және соттан тыс қорғалуының кепілдері мен олардың тәжірибеде жүзеге асырылуы, жеке еңбек дауларының құқықтық табиғатын анықтау, еңбек дауларын шетел тәжірибесін қолдана отырып шешудің жалпы тенденцияларының нормативтік құқықтық актілерде көрініс табуы мәселелері жөнінде зерттеулер мүлдем жүргізілмей қалды.

Азаматтардың еңбек құқықтарының қорғалуы жөніндегі мәселені тек конституциялық идея ретінде ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік тәжірибе ретінде де қарастыру барысында еңбек дауларының пайда болу себептері мен жағдайларының қайта ой елегіне салудың, еңбек құқығының «жеке еңбек даулары» институтының құқықтық реттелуінің жаңа әдістері мен тәсілдерінің жасалуы мен ұсынылуының объективті қажеттілігі туындайды.

Еңбек құқықтарын қорғау саласындағы қазіргі жасалып жатқан қайта жаңғыртулардың негізгі талабы мұндай құқықтардың сот арқылы және соттан тыс қорғалуын реттейтін нормаларды Қазақстан Республикасының азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуының жалпыға ортақтығы ережесіне сай келтіру.

Қазақстан Республикасының еңбек заңдары еңбек қатынастарының қатысушыларына өз жағдайларын мемлектпен берілген кепілдерге қарағанда әлдеқайда жоғарылату мүмкіндігін беріп отыр. Бұл мүмкіндік еңбеккерлердің еңбек дауларына құқығы болып табылады. Еңбекті жергілікті және жеке - шарттық реттеу еңбек құқықтық қатынастарының қатысушыларына мемлекетпен еңбек саласында белгіленген құқықтар мен кепілдердің деңгейіне қарағанда анағұрлым жоғары деңгейдегі құқықтар мен кепілдердің жүзеге асырылуын қамтамасыз етуге тағайындалған.

Нарықтық экономика жағдайында жұмыс беруші мен жалданбалы қызметкердің мүдделері көпшілігінде сәйкес келмейді, сондықтан да заңсыз жұмыстан шығарумен, жалақыны өз уақытында төлемеумен, еңбек шартын жасасудан бас тартумен байланысты келіспеушіліктердің туындауы мүмкін.

Қалыптасқан экономикалық жағдайдың, қолданыстағы заңдардың реформалануының жалғасуын ескеретін болсақ, еңбек дауларының санының одан әрі дамуына болжау жасауымызға болады.

Жұмыс берушілердің еңбек заңының нормаларын сақтау жағдайы - өзекті мәселелердің бірі. Әсіресе, нарықтық қатынастардың қалыптасу кезеңінде коммерциялық құрылымдар мен фирма жетекшілері неғұрлым аз қаржы және материалдық шығын жұмсау арқылы көбірек пайда алу мақсатында ойланбастанеңбек заңнамаларын бұзуға баратыны шындық. Сонымен қатар, әлеуметтік жағдайдың қиындығына байланысты жұмыскерлер өз отбасын асырау үшін еңбек заңдарының және өзінің заңмен кепілденген құқықтарының бұзылғанын біле тұра, өзіне тиімсіз жағдайда жұмыс атқаруға мәжбүр.

Жалпы алғанда азаматтардың еңбек құқықтары заңшығарушылардың назарынан тыс қалмаған. Еңбек заңдарын бұзғаны үшін азаматтық, әкімшілік, қылмыстық жауаптылық көзделген. Бірақ соның өзінде бұл еңбек дауларының туындау ағымын тоқтата алмайды.

Еңбек дауларының пайда болуы заңды құбылыс. Себебі, нарықтық қатынас жағдайында жұмыс беруші де, жұмыскер де өз әлеуетін жақсартуға тырысады. Дегенмен жұмыскерлердің тәуелділік жағдайы ескеріле отырып, оларға заң тарапынан белгілі бір кепілдіктер берілген.

Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері. Ұсынылып отырған дипломдық жұмыстың мақсаты еңбек дауларының теориясын талдау мен азаматтардың еңбек құқықтарын қамтамасыз ету мақсатында олардың дұрыс шешілу жолдарын қарастыру, еңбек дауларына байланысты заңнамаларға талдау жасау және:

еңбек құқығы ғылымындағы жеке еңбек даулары мен ұжымдық еңбек дауларының ұғымын ескере отырып еңбек дауларының пайда болу себептеріне талдау жасау;
еңбек дауларын қарау тәртібіне неғұрлым көбірек ықпал ететін еңбек дауларын шешудің негізгі қағидаларын анықтау;
еңбек дауларынан туындайтын істерді сотта қарау ерекшеліктерін анықтау
осы категориядағы істерді қарау барысында соттардың шешімдерінің заңдылығы мен негізділігі туралы міселелерді талдау.

Алға қойылған мақсаттарға сүйене отырып зерттеу жұмысы келесі міндеттерді белгілейді:

«еңбек қайшылықтары» және «еңбек даулары» ұғымдарының теориялық тұрғыда ажыратылуын анықтау;
еңбек дауларын құқықтық реттеудің әдістері мен тәсілдерін зерттеп зерделеу;
қорғаудың ең жоғарғы нысаны ретіндегі еңбек құқықтарының сот арқылы қорғалу нысанын анықтау.

Зерттеу объектісі мен пәні. Зерттеу жұмысының объектісі еңбек дауларын қолдану аясындағы қатынастар болып табылады. Жұмыс беруші мен жұмысшы арасындағы даулы мәселелердің түрлері мен оның шығу себептері, олардың сотта қаралу тәжірибесінде пайдаланылатын бұрынғы және қазіргі отандық заңнамалардың нормалары мен институттары; осы еңбек қатынастарын зерттейтін ғылыми тұжырымдары мен Қазақстан Республикасының заңдары болып табылады.

Жұмысты жазу барысында Қызылорда облысы соттарының еңбек дауларынан туындайтын азаматтық істерді қарау тәжірибесі кеңінен пайдаланылды.

Зерттеу пәні жалданбалы қызметкерлердің еңбек құқықтарын қорғауға бағытталған құзыретті органдардың қызметі; еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын істерді соттармен қарау тәжірибесі және азаматтардың құықтарының сот арқылы қорғалуын реттейтін нормативтік құқытық актілер болып табылады.

Зерттеудің теориялық және методологиялық әдістері. Зерттеудің ғылыми - теориялық негізін еңбек құқығы саласындағы бірқатар шетелдік (Лушникова М. В., Лушников А. М. Гусов К. Н., Толкунова В. Н А. М. Куренной) және отандық (В. Н. Уваров, Хамзин А. Ш., Хамзин Л. А., Хамзина Ж. А., Н. А. Абузярова, Толкунова В. Н. ) авторлардың еңбектері құрады . Сонымен қатар Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің статистикалық ақпараттары пайдаланылды.

Зерттеудің әдістері . Зерттеудің негізі ғылыми теориялар мен тәжірибенің өзара байланысын анықтайтын әдіске негізделген. Құрылымына және оларды қолдану өрістеріне деген талаптарды анықтайтын философиялық ілімдер жүйесі болып табылады. Салыстырмалы-тарихи, салыстырмалы-құқықтық талдау әдістері, социологиялық, формальды-логикалық, статистикалық әдістер пайдаланылып, болжамдар жасау әдістері қолданылған.

Жоғарыда көрсетілген әдістердің жиынтығы ретінде бұл зерттеу әдістемесі, сонымен қатар, қарастырылған проблеманы қозғайтын нормативтік көздерді де қамтиды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыстың мазмұны таңдап алынған зерттеу жұмысының мақсаты мен міндетіне және оның көлеміне сәйкес келеді. Жұмыс үш бөлімнен, алты бөлімшеден және қорытындыдан, сондай-ақ пайдаланылған әдебиеттер тізімдері мен қосымшалардан тұрады.

1 ЕҢБЕК ДАУЛАРЫНЫҢ ЖАЛПЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ

Еңбек дауларының түсінігі мен пайда болу себептері

Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік әріптестік жүйесі жұмыс істеуінің құқықтық негіздерін, міндеттері мен тәртібін айқындап, тараптардың тең құқылы және өзара жауапкершілікті қағидалары негізінде ортақ әлеуметтік маңызы бар мақсаттарға қол жеткізуі үшін Бас, салалық және аймақтық келісімдерді жасасу, өзгерту және бұзу тәртібін Қазақстан Республикасындағы еңбек кодексі белгілеген болатын. Сондай-ақ бұл Заң Қазақстан Республикасы Конституциясының 24-бабының 2-тармағында бекітілген ереуіл жасау құқығын қоса алғанда, Заңмен белгіленген тәсілдерді қолдана отырып, жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешу құқығы мойындалатынын толығымен айқындады [3] . Себебі, аталған Заңның 3-бабында ұжымдық еңбек даулары мен жанжалдарды шешуге жәрдемдесу әлеуметтік әріптестік міндеттерінің бірі болып табылады. Қазіргі уақытта әлеуметтік әріптестікке байланысты қатынастар Қазақстан Республикасының еңбек кодексімен реттеледі. Заңның күші меншік нысанына қарамастан Қазақстан Республикасының аумағында қызметін жүзеге асыратын барлық жұмыс берушілерге, барлық кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың қызметкерлеріне, атқарушы билік органдарына қолданылады.

Әлеуметтік әріптестік дегеніміз атқарушы билік органдары өкілдерінің, жұмыс берушілер мен қызметкерлер өкілдерінің мүдделерін келістіруді қамтамасыз етуге бағытталған қатынастар мен тетіктер жүйесі.

Еңбек қатынастарын, құқық нормаларын реттеу процесінде олардың субъектілері арасында келіспеушіліктер туындайтыны белгілі. Еңбек даулары жекелеген қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы ғана емес, сонымен бірге еңбек қатынастырының басқа да тараптары арасындағы қайшылықтарды да қамтиды.

Еңбек туралы заңдардың қолданылуы мәселелері бойынша бұрын қызметкер (қызметкердің өкілі) мен жұмыс беруші арасында реттелемеген жеке еңбек, ұжымдық шарттардың талаптарын орындау туралы қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы келіспеушіліктерді еңбек даулары деп атайды [4, 32б. ] .

Еңбек даулары еңбек туралы заңмен немесе басқа да нормативтік құқықтық актілермен, ережелермен, нұсқаулықтармен реттелмеген жаңа еңбек жағдайларын өзгерту кезінде пайда болуы мүмкін.

Еңбек даулары құқық қатынастарының түрі және даудың сипаты мен нысаны бойынша жіктеуге болады. Құқық қатынастарының түрі бойынша еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын жеке еңбек даулары және еңбек ұжымы мен жұмыс беруші арасында туындаған ұжымдық еңбек даулары болып екіге бөлінеді. Ал даудың сипаты мен нысаны бойынша:

- жұмысқа қабылдаудан бас тартуға байланысты даулар;

- заңдарда немесе өзге де нормативтік - құқықтық актілерде реттелемеген жаңа еңбек жағдайларын орнықтыру туралы даулар;

- еңбек заңдары нормаларын, ұжымдық және жеке еңбек шарттарын, келісімдерін қолдану туралы даулар деп жіктеледі

Еңбек дауларының жіктемесі олардың ведомстволық бағыныстылығын анықтау үшін, бұл дауды қараудың белгілі бір тәртібі мен оны шешуге өкілетті органды анықтау үшін қажет.

Белгілі бір дауды қарау қандай құзыретті органның құзырына жатқызылғандығын анықтау үшін еңі алдымен осы дау туындап отырған қатынастың түрін, содан кейін осы даудың субъектісі мен оның нысанын анықтау қажет.

Даулардың көпшілігі еңбек құқықтық қатынастырынан туындайды, шағым беруші тарап көбіне қызметкер болып табылады.

«Еңбек даулары» термині 1971 жылы ғана пайда болған. Оған дейін «еңбек жанжалдары» ұғымы пайдаланылған болатын [5, 63б] . Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеу де қазіргі уақытта «еңбек жанжалдары» ұғымынан алшақтап, «еңбек даулары» терминіні кеңінен пайдаланып жүр. Бұл дұрыс та, себебі, философия тілімен айтқанда жанжал - шешімін таппайтын шиеленіс, ол ереуілмен аяқталатын тараптар арасындағы қайшылық. Ал қазіргі уақыттағы еңбек құқығы еңбек дауларын шешу мақсатында бітістіру келістіру процедураларын көздейді.

Еңбек дауын қайшылықты жағдаймен шатастырудың қажеті жоқ. Себебі қайшылықты жағдай қандай да бір еңбек мәселелері бойынша тараптардың келіспеушілігінен еңбек дауына дейін туындайды.

Кейбір әдебиеттерде қайшылықтар еңбек дауларының алғышарты болып табылады деген пікірлер айтылған.

Еңбек даулары ұғымын оның алғышарты болып табылатын қайшылықты жағдайлардан және келіспеушіліктерді тудырушы тікелей себеп пен еңбек дауларының даму динамикасының алғашқы қадамы болып табылатын еңбек құқық бұзушылықтарынан айыра білу қажет.

Еңбек құқықбұзушылықтары дегеніміз - міндетті субъектінің өзінің еңбек саласындағы міндеттерін кінәлі орындамауы немесе тиісінше орындамауы және осы құқықтық қатынастардың басқа субъектілерінің құқықтарын бұзу [6, 49б] . Егер субъектінің заңды әрекеттерін екінші субъект құқыққа қайшы әрекет ретінде түсінсе, еңбек құқық бұзушылығы болмаған жағдайда да еңбек даулары туындауы мүмкін. Еңбек құқық бұзушылығының болуын немесе болмауын еңбек дауларын қарайтын арнайы орган шешеді. Еңбек құқық бұзушылығының өзін еңбек дауы ретінде қарастыруға болмайды. Қайшылықтар субъектілердің өздерімен реттелмеген жағдайда және құзыретті органның қарауына берілген жағдайда ғана, яғни екінші адамның еңбек құқығыны бұзған субъектінің іс-әрекеттеріне шағымдану жағдайында ғана еңбек дауы ретінде қарастырыла алады.

Мысалы, егер жүктілігі мен бала тууына байланысты демалыста отырған әйелді қызметкерлер санының немесе штатының қысқаруына байланысты кәсіподақтың келісімінсіз жұмыстан босататын болса, бұл жерде құқық бұзушылық орын алады және келіспеушілік туындайды. Себебі, қызметкер оны жұмыстан босатудың заңсыз екенін біле тұра тиісті органдарға шағымданбай, басқа жұмысқа орналасып алды. Демек еңбек құқық бұзушылығы орын алғанымен еңбек дауы туындаған жоқ.

Еңбек құқық бұзушылығы, ал одан кейін дау тудыратын құқықтық қатынастардың субъектілерінің бұл құқықбұзушылықты түрлі сипатта бағалауы (қарама-қайшылықтар) еңбек дауының алғышарты болып табылады. Қайшылықтарды қызметкердің өзі немесе кәсіптік одақтың өкілінің қатысуымен кәсіпорын, мекеме, ұйым әкімшілігімен келіссөздер жүргізу арқылы шешуі мүмкін.

Еңбек дауының пайда болу динамикасын сатылары бойынша көрсететін болсақ, ол төмендегідей сипатта болар еді [7, 29б] :

Еңбек құқық бұзушылығы (нақты немесе құқылы субъектінің пікірі бойынша ғана) ;
Құқықтық қатынастардың субъектілерінің оны алуан түрлі бағалауы (қарама-қайшылықтар, келіспеушіліктер) ;
өзара келіссөздер жүргізу арқылы тараптардың өздерінің бұл келіспеушіліктерді шешуге қадам жасауы;
келіспеушіліктерді шешу үшін құзыретті органға шағымдану - еңбек дауының пайда болуы.

Қызметкердің жеке еңбек дауларымен немесе қызметкерлер тобының (еңбек ұжымының) ұжымдық еңбек даларымен құзыретті органдарға шағымдануы азаматтардың өздерінің еңбек құқықтарының қорғау нысаны болып табылады. Демек, еңбек дауы тек реттелмеген, шешімін таппаған қарама-қайшылықтардың, келіспеушіліктердің еңбек дауын қарайтын құзыретті органға қарауға берілген жағдайда ғана пайда болады.

Егер еңбек құқығының субъектісі құзыретті органға еңбек пен тұрмыстың жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайларын орнатудан немесе әрекет етіп жатқан жағдайларын өзгертуден бас тартушы екінші субъектісінің іс-әрекетіне шағымданатын болса еңбек даулары еңбек құқық бұзушылығы болмаған жағдайда да пайда бола береді. Осылайша, еңбек даулары - бұл субъективті еңбек құқықтарының сияқты құзыретті органдардың қарауына өткен ұжымдық құқықтардың да жүзеге асырылуы немесе орнықтырылуына байланаысты туындайтын қайшылықтар.

Сонымен, еңбек дауларының жалпы анықтамасына келетін болсақ, еңбек даулары дегеніміз - еңбек заңдарының қолданылу мәселелері бойынша немесе жаңа еңбек жағдайларының орнықтырылуы мәселелері бойынша құзыретті органның қарауына келіп түскен еңбек құқығы субъектілерінің арасындағы қайшылықтар [8, 43б] .

Жоғарыда көрсетіп өткен еңбек дауларының пайда болу динамикасынан еңбек дауларының қайшылықтарға, ал одан кейін дауларға әкеліп соқтырушы себеп ретінде қарастырылатын еңбек құқық бұзушылықтарымен байланысын көруімізге болады.

Оған қоса еңбек құқық бұзушылықтары өндірістегі құқықтық тәртіптің және еңбек саласындағы заңдылық қағидасының бұзылуы болып табылады.

Қазақстан Республикасының Конституциясы заңдылық қағидасын орнықтыра отырып, мемлекеттік билік органдары, жергілікті өзін - өзі басқару органдары, лауазымды тұлғалар, азаматтар мен олардың бірлестіктері Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарын сақтауға міндеттілігін көздейді.

Қазақстан Республикасының Конституциясының 24 - бабында ереуілге шығу құқығын қоса алғанда, дауларды шешудің Қазақстан Республикасы заңдарымен жол берілген әдістерін қолдана отырып жеке және ұжымдық еңбек дауларына құқығы танылады. Ал 13 - бабында әрбір азаматқа оның құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына кепілдік беріледі және мемлекеттік органдар мен олардың лауазымды тұлғаларының заңсыз іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) сотқа шағымдануға болады делінген] .

Қазақстан Республикасы Конституциясының бұл аталған ережелері барлық еңбек дауларын шешу тәртібінің конституциялық негізі болып табылады. Онда заңдылық сақталып, бұзылған құқықтар мен заңды мүдделері қалпына келітірілуі тиіс.

Заңдылық пен демократия өзара тығыз байланысты және бір-бірінің құрамдас бөліктері болып табылады. Шынайы демократия заңнан тыс өмір сүре алмайды. Сондықтан құқықтық мемлекетте азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, оған қоса еңбек құқықтарын да, қамтамасыз ету, заң мен әлеуметтік әділеттіліктің басымдығына кепіл беру, әрбір еңбеккердің олардың ұжымының тапсырылған жұмысқа, ал жұмыс берушінің белгіленген еңбек жағдайларын сақтауға бірдей жауаптылығы талап етіледі.

Бірақ қазіргі уақытта көптеген кәсіорын, мекемелерде басқа жұмысқа ауыстыру, жұмыстан шығаруғаға байланысты құқық бұзушылықтар көбейіп кеткен. Еңбек құқық бұзушылықтары мен еңбек дауларын өз уақытында және дұрыс шешу қоғамда орын алып отырған әлеуметтік тығырықтан шығуға мүмкіндік береді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.