Мораль мен құқықтың ара-қатынасы

ЖОСПАР

1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. Мораль түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5.7
2.1. Мораль қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .8.11
2.2 Құқық түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11.13
3. Қорытынды бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14.15
4. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16

Мораль - әр түрлі әлеуметтік қызметті атқаратын күрделі қоғамдық құбылыс. Осыдан қоғам және тұлға туралы әр түрлі ғылымда - әлеуметтануда, этикада, педагогикада ізгіліктің әр түрлі анықтамалары беріледі. Мораль құрылымы негізгі үш элементтен немесе блоктан турады: ізеттілік қызметі, ізеттілік қатынастары, моральдік сана. Құрылым жүйе элементтерінің байланыс тәсілін құрайды. Мораль, осылайша, жүйе ретінде қарастырылады. Мораль негізі болып ізеттілік қызметі табылады. Кез келген адамның қызметі сияқты моральдік қызметтің құрылышы былайша бөлінеді: мақсат, қурал, нәтиже. кез келген қызметтің өзінің нақты мақсаты болады. (Адам бір денені жобалайды, жүзеге асыруды жоспарлайды). Кез келген пәндік қызметтің моральдік себебі болады. Кез келген пәндік қызметте мақсатқа жету үшін қабылданатын және қабылданбайтын құралдар қолданылуы мүмкін.
Мораль қызметі кез келген адам қызметінің кез келген аялында: материалдық, саяси, құқықтық, тұрмыстық, отбасылық т.б. жағы аспектісі, белгісі болып қатысады. Мораль екінші құрылым блокы өнегелік қатынастары табылады. Өнегелік қатынастары – мораль талаптарын жүзеге асыру үрдісі кезінде пайда болатын тұлға мен қоғам арасындағы байланыс. Ізгілік қатынастары оның өнімі бола отырып, және моральдік тәжірибені қалыптастыра отырып ізгілік қызметі үрдісінде қалыптасады. Сонымен, ізгілік практикасынан тыс, адам жүріс – турысынан және әрекеттерімен тыс ізгілік қатынастары болмайды. Ізгілік қатынастары анықталған жүйе ретінде бірыңғай, іштей ұйымдастырылған, нормалар мен тыйымдардың бағыныңқы байланысы. Ізгілік қатынастарының әмбебаптығын қарастырған жөн. Бұл олар адам өмірі мен қызметінің барлық аясынан өтуінен көрінеді. Ізгілік қатынастары объектіге байланысты былайша жіктеледі: Тұлға мен қоғамның ізгілік қатынастары; тұлғамен тұлғаның; тұлғаның өз-өзіне; тұлғамен адамның. Ізгілік қатынастары әмбебаптық белгілеріне және өмір аясына байланысты: еңбек үрдісі кезінде еңбекке және адамдарға қатынас; қоғамдық – саяси қызметке қатынас; құқықтық, ғылыми, педагогикалық, шығармашылық отбасы – тұрмыстық және тағы басқа. Өнегелік қатынастарының негізгі құрылымдық элементі болып адамдардың қылықтары мен жүріс – тұрыстары табылады.

1. Интернет желісі , көрнекі сайттар мен материалдар жинағы

2. Ғабитов Т.Х.Заңгер этикасы. Оқу құралы, Алматы, 2003 г.

3. Гусейнов А.А. Введение в этику. - М. МГУ, 1985

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Сәрсен Аманжолов атындағы
Шығыс Қазақстан Мемлекеттік Университеті

Тақырыбы: Мораль мен құқықтың ара-қатынасы

Орындаған: И.Дана
Тексерген:
Г.А. Ануарбекова

Өскемен, 2012 ж

ЖОСПАР

1.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. Мораль
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 5-7
2.1. Мораль
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .8-11
2.2 Құқық
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...11-13
3. Қорытынды
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...14-15
4. Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..16

Кіріспе

Мораль - әр түрлі әлеуметтік қызметті атқаратын күрделі қоғамдық
құбылыс. Осыдан қоғам және тұлға туралы әр түрлі ғылымда - әлеуметтануда,
этикада, педагогикада ізгіліктің әр түрлі анықтамалары беріледі. Мораль
құрылымы негізгі үш элементтен немесе блоктан турады: ізеттілік қызметі,
ізеттілік қатынастары, моральдік сана. Құрылым жүйе элементтерінің байланыс
тәсілін құрайды. Мораль, осылайша, жүйе ретінде қарастырылады. Мораль
негізі болып ізеттілік қызметі табылады. Кез келген адамның қызметі сияқты
моральдік қызметтің құрылышы былайша бөлінеді: мақсат, қурал, нәтиже. кез
келген қызметтің өзінің нақты мақсаты болады. (Адам бір денені жобалайды,
жүзеге асыруды жоспарлайды). Кез келген пәндік қызметтің моральдік себебі
болады. Кез келген пәндік қызметте мақсатқа жету үшін қабылданатын және
қабылданбайтын құралдар қолданылуы мүмкін.
Мораль қызметі кез келген адам қызметінің кез келген аялында:
материалдық, саяси, құқықтық, тұрмыстық, отбасылық т.б. жағы аспектісі,
белгісі болып қатысады. Мораль екінші құрылым блокы өнегелік қатынастары
табылады. Өнегелік қатынастары – мораль талаптарын жүзеге асыру үрдісі
кезінде пайда болатын тұлға мен қоғам арасындағы байланыс. Ізгілік
қатынастары оның өнімі бола отырып, және моральдік тәжірибені қалыптастыра
отырып ізгілік қызметі үрдісінде қалыптасады. Сонымен, ізгілік
практикасынан тыс, адам жүріс – турысынан және әрекеттерімен тыс ізгілік
қатынастары болмайды. Ізгілік қатынастары анықталған жүйе ретінде бірыңғай,
іштей ұйымдастырылған, нормалар мен тыйымдардың бағыныңқы байланысы.
Ізгілік қатынастарының әмбебаптығын қарастырған жөн. Бұл олар адам өмірі
мен қызметінің барлық аясынан өтуінен көрінеді. Ізгілік қатынастары
объектіге байланысты былайша жіктеледі: Тұлға мен қоғамның ізгілік
қатынастары; тұлғамен тұлғаның; тұлғаның өз-өзіне; тұлғамен адамның.
Ізгілік қатынастары әмбебаптық белгілеріне және өмір аясына байланысты:
еңбек үрдісі кезінде еңбекке және адамдарға қатынас; қоғамдық – саяси
қызметке қатынас; құқықтық, ғылыми, педагогикалық, шығармашылық отбасы –
тұрмыстық және тағы басқа. Өнегелік қатынастарының негізгі құрылымдық
элементі болып адамдардың қылықтары мен жүріс – тұрыстары табылады.

2. МОРАЛЬ ТҮСІНІГІ

Моральдың бірқатар ерекшеліктері бар:

▪ Моральдық ережелер мен талаптар қоғамның ғасырлар бойы қалыптасқан
құндылық негізін құрайды және жалпылама сипатта болады;
▪ Моральдық қағидалар мен сезімдер нормативті, міндетті, тиісті болып
табылады;
▪ Мораль әлеуметтік мұраттың бір түріне жатады, ол күнделікті тұрмыс
қалыптарынан жоғары қойылады;
▪ Мораль мемлекеттік күшпен танылмайды, ол адамның еркіндігі аясымен
байланысты.
Мораль — тарихи кұбылыс, этиканың зерттеу объектісі. Мораль деп — белгілі
бір қоғамдағы өмір сүріп жатқан адамдар арасында қалыптасқан адамгершілік
құлық нормалары мен ұстанымдарының жиынтығын айтамыз. Мораль жеке адамның
қоғамда өмір сүре алу, басқалармен үйлесімді қарым-қатынаста болу кабілетін
танытады. Басқаша тұжырымдайтын болсақ, мораль — ізгілік, адамгершілік
ережелерінің жиынтығы екен. Моральдык нормаларды ұстану арқылы әрбір
жеке тұлға өзінің адамгершілік, ізгілік қасиеттерін қалыптастырады. Мораль
адамдардың бірлесе өмір сүруге дағдылану нәтижесінде, қарым-қатынас жолында
туындап отырған қарама-қайшылықтардан шығу барысында тарихи түрде
қалыптасқан. Мораль өзінің түп-тамырымен сонау қадым замандарға жалғасып
жатыр.

Бізді өзіміздің ең көне тегімізден алшақтататын уақыт аракашықтығына орасан
зор екендігін көзге елестету үшін мынадай шаманы алуға болады.

Адамның қалыптасуының тарихи кезеңін тұтас жүз пайыз деп алсақ, соның
тек бір пайызы ғана біздің "өз есімізді білген" тарихи уақыт болып
табылады. Яғни адамзаттың мақтан тұтар бес-алты мың- жылдық мерзімдегі
мәдени-өркениеттік кезеңі оның алдындағы адамзаттың қапастағы "тарихымен"
салыстырғанда түкке тұрмастай шамада. Ол — бізге таңсық, түсінгенімізден
түсінбегеніміз көп уақыт мерзімі.

Адамдардың бірлесе өмір сүру тәжірибесінен, мәдениеттің дамуынан
Моральдық нормалар шыққан және оның орындалуын қоғамдық пікір қадағалап
отырады. Ынтымақтастық пен адамгерш ілікті нығайтатын қалыптар Мораль
ережелері болып қабылданады. Жеке тұлға қоғамның әдеп мәдениетін игеру
барысында өз мінез-құлқын реттей алатын қабілетке ие болып, айналасында
болып жатқан оқиғаларға Моральдық баға бере алады. Нәтижесінде адам кісілік
қасиеттерін дамыта алатын субъектіге айналып, оның бойында ар-ұят,
жауапкершілік, парыз, намыс, ізгілік секілді жоғары Моральдық, кісілік
қасиеттер қалыптасады. Моральдық сана тек таңдау мүмкіндігі бар жерде ғана
әрекет етеді. Мәжбүрлеп істелген іске Моральдық баға беру қиын. Сондықтан
Моральдық санада мотив, пиғыл, мақсат мәселелері алдыңғы қатарға шығады.
Моральдық сананың үш сатысы болады. Біріншісі, адамның ішкі тылсым
дүниесін, яғни Моральдық қажеттіктер мен қабілеттерді, эмоциялар мен
сезімдерді, т.б. қамтиды. Әдептік сананың екінші сатысына рационалды ақыл-
ой елегінен өткен Моральдық түсініктер жатады. Рационалды Мораль, әдетте әр
түрлі әдептілік ережелерінен, адамгершілік туралы этик. теориялардан
тұрады. Моральдық сананың үшінші сатысы Моральдық интуиция (түйсік) болып
табылады. Моральдың негізгі бөлігіне іс-әрекет, мінез-құлық жатады.
Моральдық мінез-құлықта мотив-мақсатты, құрал мен нәтижені айыра білу
қажет. Әлеуметтік қатынастардың түрлі салаларына сәйкес кәсіптік,
отбасылық, тұрмыстық, т.б. Мораль түрлері айқындалады

Мораль — қоғамдық сананың бір формасы. Дін, құқық, өнер сияқты мораль
да қоғамдық сананың бір формасы ретінде көрініс береді. Басқа қоғамдық сана
формаларымен тығыз байланыста бола тұра мораль олардан өзіндік
қасиеттерімен ерекшеленеді. Мысалы, мораль мен құқық нормаларының шығу
төркіні бір.
Көптеген ерекшеліктерімен қатар, мораль басқа қоғамдық сана
формаларымен тығыз байланыста дамиды. Әсіресе діннің адамгершілік құлықты
қалыптастырудағы рөлі орасан зор. Діни сезімдер адамдардың басын
біріктіруде маңызды орынға ие. Ғибадаттардың көпшілігінің жамиғатпен
жасалуы дінде қоғамға қаншалықты мән берілетіндігін көрсетеді. Құлшылық
сәті — адамдардың біріне-бірі ең жақындасатын кезі. Сондықтан діни рәсімдер
қоғам мүшелерінің бірлігін нығайтады, олардың етене араласуына септігін
тигізеді. Сонымен қатар жалпы дүниежүзілік діндердің қай-қайсысы болсын,
адам қоғамындағы бейбітшілік, келісім, жарастықты нығайтуға күш салады.
Діннің моральды қалыптастырудағы орнының маңыздылығын сол діндердегі
адамгершіліктің, түрткі бола білгендігінен көреміз.
Мораль — тарихи кұбылыс, этиканың зерттеу объектісі. Мораль деп —
белгілі бір қоғамдағы өмір сүріп жатқан адамдар арасында қалыптасқан
адамгершілік құлық нормалары мен ұстанымдарының жиынтығын айтамыз. Мораль
жеке адамның қоғамда өмір сүре алу, басқалармен үйлесімді қарым-қатынаста
болу кабілетін танытады. Басқаша тұжырымдайтын болсақ, мораль — ізгілік,
адамгершілік ережелерінің жиынтығы екен. Моральдык нормаларды ұстану арқылы
әрбір жеке тұлға өзінің адамгершілік, ізгілік қасиеттерін қалыптастырады.
Мораль адамдардың бірлесе өмір сүруге дағдылану нәтижесінде, қарым-қатынас
жолында туындап отырған қарама-қайшылықтардан шығу барысында тарихи түрде
қалыптасқан. Мораль өзінің түп-тамырымен сонау қадым замандарға жалғасып
жатыр.
Бізді өзіміздің ең көне тегімізден алшақтататын уақыт аракашықтығына
орасан зор екендігін көзге елестету үшін мынадай шаманы алуға болады.
Адамның қалыптасуының тарихи кезеңін тұтас жүз пайыз деп алсақ, соның тек
бір пайызы ғана біздің "өз есімізді білген" тарихи уақыт болып табылады.
Яғни адамзаттың мақтан тұтар бес-алты мың- жылдық мерзімдегі мәдени-
өркениеттік кезеңі оның алдындағы адамзаттың қапастағы "тарихымен"
салыстырғанда түкке тұрмастай шамада. Ол — бізге таңсық, түсінгенімізден
түсінбегеніміз көп уақыт мерзімі.
Адамдардың бірлесе өмір сүру тәжірибесінен, мәдениеттің дамуынан
Моральдық нормалар шыққан және оның орындалуын қоғамдық пікір қадағалап
отырады. Ынтымақтастық пен адамгершілікті нығайтатын қалыптар Мораль
ережелері болып қабылданады. Жеке тұлға қоғамның әдеп мәдениетін игеру
барысында өз мінез-құлқын реттей алатын қабілетке ие болып, айналасында
болып жатқан оқиғаларға Моральдық баға бере алады. Нәтижесінде адам кісілік
қасиеттерін дамыта алатын субъектіге айналып, оның бойында ар-ұят,
жауапкершілік, парыз, намыс, ізгілік секілді жоғары Моральдық, кісілік
қасиеттер қалыптасады. Моральдық сана тек таңдау мүмкіндігі бар жерде ғана
әрекет етеді. Мәжбүрлеп істелген іске Моральдық баға беру қиын. Сондықтан
Моральдық санада мотив, пиғыл, мақсат мәселелері алдыңғы қатарға шығады.
Моральдық сананың үш сатысы болады. Біріншісі, адамның ішкі тылсым
дүниесін, яғни Моральдық қажеттіктер мен қабілеттерді, эмоциялар мен
сезімдерді, т.б. қамтиды. Әдептік сананың екінші сатысына рационалды ақыл-
ой елегінен өткен Моральдық түсініктер жатады. Рационалды Мораль, әдетте әр
түрлі әдептілік ережелерінен, адамгершілік туралы этик. теориялардан
тұрады. Моральдық сананың үшінші сатысы Моральдық интуиция (түйсік) болып
табылады. Моральдың негізгі бөлігіне іс-әрекет, мінез-құлық жатады.
Моральдық мінез-құлықта мотив-мақсатты, құрал мен нәтижені айыра білу
қажет. Әлеуметтік қатынастардың түрлі салаларына сәйкес кәсіптік,
отбасылық, тұрмыстық, т.б. Мораль түрлері айқындалады.

2.2.МОРАЛЬДІҢ АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ.

Мораль - әр түрлі әлеуметтік қызметті атқаратын күрделі қоғамдық
құбылыс. Осыдан қоғам және тұлға туралы әр түрлі ғылымда - әлеуметтануда,
этикада, педагогикада ізгіліктің әр түрлі анықтамалары беріледі. Мораль
құрылымы негізгі үш элементтен немесе блоктан турады: ізеттілік қызметі,
ізеттілік қатынастары, моральдік сана. Құрылым жүйе элементтерінің байланыс
тәсілін құрайды. Мораль, осылайша, жүйе ретінде қарастырылады. Мораль
негізі болып ізеттілік қызметі табылады. Кез келген адамның қызметі сияқты
моральдік қызметтің құрылышы былайша бөлінеді: мақсат, қурал, нәтиже. кез
келген қызметтің өзінің нақты мақсаты болады. (Адам бір денені жобалайды,
жүзеге асыруды жоспарлайды). Кез келген пәндік қызметтің моральдік себебі
болады. Кез келген пәндік қызметте мақсатқа жету үшін қабылданатын және
қабылданбайтын құралдар қолданылуы мүмкін. Мысалға, құқық қорғау органдары
қызметкерлері жұмысында тергеу, сұрау жүргізілу кезінде мақсаты – қылмысты
ашуда әр түрлі тәсілдер қолданылуы мүмкін: қорқыту, психологиялық әсер ету,
зорлаудың әр түрлері тағы басқа. Бұл қызметтің мораль немесе моральсіздігін
білдіру болып табылады. Қызметтің тағы да бір ізгілік аспектісі кез келген
адам қызметі оның Қатысушыларының арасындағы ізгілік қатынастарымен
байланысты. Жоғарыда қарастырылған ізгілік аспектілері ізгілік қызмет
түсінігінің негізгі мазмұнын қурайды. Мораль қызметі кез келген адам
қызметінің кез келген аялында: материалдық, саяси, құқықтық, тұрмыстық,
отбасылық т.б. жағы аспектісі, белгісі болып қатысады. Мораль екінші
құрылым блокы өнегелік қатынастары табылады. Өнегелік қатынастары – мораль
талаптарын жүзеге асыру үрдісі кезінде пайда болатын тұлға мен қоғам
арасындағы байланыс. Ізгілік қатынастары оның өнімі бола отырып, және
моральдік тәжірибені қалыптастыра отырып ізгілік қызметі үрдісінде
қалыптасады. Сонымен, ізгілік практикасынан тыс, адам жүріс – турысынан
және әрекеттерімен тыс ізгілік қатынастары болмайды. Ізгілік қатынастары
анықталған жүйе ретінде бірыңғай, іштей ұйымдастырылған, нормалар мен
тыйымдардың бағыныңқы байланысы. Ізгілік қатынастарының әмбебаптығын
қарастырған жөн. Бұл олар адам өмірі мен қызметінің барлық аясынан өтуінен
көрінеді. Ізгілік қатынастары объектіге байланысты былайша жіктеледі: Тұлға
мен қоғамның ізгілік қатынастары; тұлғамен тұлғаның; тұлғаның өз-өзіне;
тұлғамен адамның. Ізгілік қатынастары әмбебаптық белгілеріне және өмір
аясына байланысты: еңбек үрдісі кезінде еңбекке және адамдарға қатынас;
қоғамдық – саяси қызметке қатынас; құқықтық, ғылыми, педагогикалық,
шығармашылық отбасы – тұрмыстық және тағы басқа. Өнегелік қатынастарының
негізгі құрылымдық элементі болып адамдардың қылықтары мен жүріс –
тұрыстары табылады. Моральдік сана көзқарастардан, идеялардан,
қағидалардан, әдет ғурыптардан, моральдік эмоциялар мен сезімдерден турады.
Моральдік сананың негізгі элементі болып тұлғалардың және қоғамның
мүдделерінің арақатынасын көрсетін норма табылады. Моральдік сананың
деңгейі тек қана біліммен ғана емес, оның дұрыстығын түсінумен, кез келген
жағдайда қолданыла алатындығымен анықталады. Моральдік нормалар - әрбір
адамға берілетін ізгілік талаптарының қарапайым нысаны. Онда адамдардың
ізгілік құнды тәжірибесі, адамдардың және қоғамның мүдделері бекітіледі.
Мораль заңдылықтарын білдіретін мораль принциптеріне: гуманизм,
коллективизм, интернационализм, патриотизм және т.б. Принциптер мораль
экономикалық және саяси – құқықтық қатынастардың нақты талаптармен
арақатынасын көрсетеді. Мораль нормаларын позитивтік және негативтік деп
бөледі. Алғашқысы қажетті қылықтарды қарастырады. (Шыншыл бол, Әйелге,
кішіге жол бер). Екіншісі – қандай да бір әрекеттерге тыйым салады.
(Қызғанба, адамның ар-намысын төкпе). Бір норма бір уақытта тыйым салуы
және позитивтік ұйғарымда болуы мүмкін: өтірік айтпа және шыншыл бол,
толпынушы бол және жалқауланба және т.б. Моральдік сананың міндетті
және маңызды элементі болып көзқарастар табылады. Жоғарыда қарастырылған
моральдік сананың аспектілері Л.М. Архашельскийдің пікірі бойынша моральдік
сананың рационалды деңгейі болып табылады. Моральдік сананың эмоционалды
деңгейіне моральдік құбылыстарды бағалаумен байланысты сезім, эмоциялар
т.б. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.