Мультимедиалық технологиялардың оқыту үрдісінде тиімділігінің көрсеткіші
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
... ... ... ... ...
І-тарау. ИНФОРМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ сапасын арттыруда жаңа
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯларды енгізудің теориялық негіздері
1.1. Қазіргі замандағы ақпараттық-коммуникациялық және
интерактивтік 6
технологиялар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
1.2. Мультимедиялық технологиялардың оқыту сапасын арттырудағы
тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
... ... ... ... ... ..
1.3.Жаңа ақпараттық технологияны информатика пәніне қолдану
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
ІІ-тарау. жаңа АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯларды информатика пәнін
оқытуға қолданудың әдістемелік негіздері
2.1. Жаңа ақпараттық технологияны информатика пәнін оқытуға
қолданудың дидактикалық 27
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Жаңа ақпараттық технологияны информатика пәнін оқытуға
қолданудың білім сапасына 40
әсері ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
.
2.3. Электрондық оқулықтарды информатика пәнін оқытудың сапасын
арттыруда 47
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
Қорытынды 65
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 69
Қосымшалар 70
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының көкейкестілігі. Егеменді еліміздің тірегі – білімді
ұрпақ. ХХІ ғасыр білімділер ғасыры болмақ. Жаңа кезеңге бет бұру оңай
емес.Ол үшін болашақ ұрпағын тәрбиелеу керек.
Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл
кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты
барлық ақпараттық коммуникациялық технологиялар педагогтар қызметінің
барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. Білім
берудегі АКТ ұғымы оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары, қазіргі
ақпараттық оқыту технологиялары, компьютерлік оқыту технологиялары және
т.б., тіркестермен тығыз байланысты.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін ақпараттандыру еліміздің
даму стратегиясының негізгі бағыттарының бірі, себебі ХХІ ғасыр – білім
беру жүйесін ақпараттандыру ғасыры.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын арттыруды көздейді.
Бүгінгі күні білім беру жүйесін ақпараттандыру ісінің басты мақсаты-
заман талабына байланысты ақпараттық қоғамның шарттарына сәйкес оқушылар
мен студенттерді тұрмыстық, қоғамдық және кәсіптік өмір салаларына толық
әрі тиімді араластыру болып табылады.
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану – педагогикалық іс-
әрекеттердің мазмұны мен формасын толықтыру негізінде оқыту үрдісін
жетілдірудің бірден бір жолы. Компьютерлік желілерді, интернет жүйесін,
электрондық оқулықтарды, мультимедиалық технологияларды, қашықтан оқыту
технологиясын пайдалану оқу орындарында ақпаратты-коммуникациялық
технологиялар кеңістігін құруға жағдай жасайды.
Ақпаратты-коммуникациялық технологиялар деп локальдық, аймақтық, бүкіл
әлемдік желілерде ақпарат алмасуды жүзеге асыратын қазіргі заманғы байланыс
құралдарының барлық түрін, бағдарламалық жүйелер мен кешендерді
(бағдарламалау тілдері, транслятор, копиляторлар, операциялық жүйелер,
қолданбалы бағдарламалық жабдықтарды дайындауға арналған инструментальды
пакеттер), мультимедианы, телекоммуникацияны, виртуальды ақпараттар
жиынтығын айтамыз.
Қазақстан Республикасындағы білімді ақпараттандыру жүйесін одан әрі
дамыту үрдісін оқып-үйренудің ақпараттық ресурстары болып табылатын
программалық құралдарды дайындамай жүзеге асыру мүмкін емес. Олардың
ақпараттық қызметтерінің де ауқымы кең, мысалы, бақылайтын және тест
жүргізетін программалар, компьютерлік ойындар, ақпараттық жүйелер,
оқыту орталары болып табылатын электрондық оқулықтар және мультимедиялық
программалар.
Информатика пәнінің орта білім беру жүйесіндегі ролі ақпараттық
білімнің, ақпараттық орта мен адамның өзара қарым-қатынасын үйлесімді
етудегі және жаңа ақпараттық қоғамда кәсіпкерлік қызметтің басты құрамды
бөлігі болып табылатын ақпараттық бейнесін қалыптастырудағы алатын орнымен
қамтамасыз етіледі.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандыру жағдайында информатика пәнін
оқытудың сапасын арттыру қажет. Информатика пәнін оқытуда мұғалім
балалардың ой-өрісі мен танымдық қабілеттерін дамытуға өз ойын
жеткізе білу дағдыларын қалыптастыру мақсатында педагогикалық
технологиялардың тиімді түрлерін кеңінен қолданған дұрыс.
Ақпараттандырудың негізгі бағыттарының бірі - білім саласын
ақпараттандыру болып табылады. Қоғамымызды құрайтын тұрғындардың ой-
еңбегінің жемісі болып табылатын ақпараттық ресурстарды күнбе-күн пайдалану
ісі қарқындап дамып келе жатқан өскелең ұрпақты ізденісі мол шығармашылық
бағытта тәрбиелеу керек екендігін анықтап отыр.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру дегеніміз берілетін білім сапасын
арттыруды жүзеге асыруға бағытталған процесс, яғни еліміздің ұлттық білім
жүйесінің барлық түрлерінде дәстүрлі технологияларды тиімді жаңа типті
ақпараттық технологияларға алмастыру, оларды дамыту мен нақты түрде
практикада жүзеге асыру шаралары.
Аталған мәселелерді жүзеге асыру бағытында дипломдық жұмыстың тақырыбын
Жаңа ақпараттық технологияларды қолданып оқушылардың білім сапасын
арттыру деп таңдадық.
Зерттеудің мақсаты: білім беруді ақпаратттандыру жағдайында ақпараттық-
коммуникациялық және интерактивтік технологияларды оқу-тәрбие үрдісінде
қолдану арқылы информатика пәнін оқытудың сапасын арттыру.
Зерттеудің міндеттері:
- білім беруді ақпараттандырудың тұжырымдамалық негіздерін зерделеу;
- жаңа ақпараттық технологияларға салыстырмалы талдау жасау арқылы
оқытудың ақпараттық технологиясының мүмкіндіктерін айқындау;
- оқытудың жаңа ақпараттық технологиясын информатика пәніне оқытуға
қолданудың әдістемелік жүйесін жасақтау.
Зерттеудің нысаны: жалпы білім беретін орта мектептер.
Зерттеудің пәні: жаңа ақпараттық технологияларды қолданып оқушылардың
білім сапасын арттыру.
Жұмысымыздың ғылыми жаңалығы:
– білім беруді ақпараттандырудың тұжырымдамалық негіздері зерделенді;
– жаңа ақпараттық технологияларға салыстырмалы талдау жасау арқылы
оқытудың ақпараттық технологиясының мүмкіндіктерін айқындалды;
– оқытудың жаңа ақпараттық технологиясын информатика пәніне оқытуға
қолданудың әдістемелік жүйесін жасақталды.
Жұмыстың құрылымы: диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттерден, қосымшадан тұрады.
Информатика пәнін оқытудың сапасын арттыруда жаңа ақпараттық
технологияларды енгізудің теориялық негіздері атты бірінші тарауда
қазіргі замандағы ақпараттық-коммуникациялық және интерактивтік
технологиялар, мультимедиялық технологиялардың оқыту сапасын арттырудағы
тиімділігі мен жаңа ақпараттық технологияны информатика пәніне қолдану
мазмұны берілген.
Жаңа ақпараттық технологияларды информатика пәнін оқытуға қолданудың
әдістемелік негіздері атты екінші тарауда жаңа ақпараттық технологияларды
информатика пәнін оқытуға қолданудың дидактикалық мүмкіндіктері, жаңа
ақпараттық технологияны информатика пәнін оқытуға қолданудың білім сапасына
әсері мен электрондық оқулықтарды информатика пәнін оқытудың сапасын
арттыруда қолдану жолдары қарастырылған.
І-тарау ИНФОРМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ сапасын арттыруда жаңа ТЕХНОЛОГИЯларды
енгізудің теориялық негіздері
1.1 Қазіргі замандағы ақпараттық-коммуникациялық және интерактивтік
технологиялар
Жалпы білім беретін орта мектептің алдына төмендегідей үш негізгі
мақсат қойылады:
➢ Білім беру;
➢ Тәрбиелік;
➢ Дамытушылық.
Мектепте информатиканы оқытудың мақсаты − әрбір оқушыға информатика
ғылымы негіздерінің алғашқы фундаментальді білімін беру, оқушыларға осы
білімді мектепте оқылатын басқа ғылымдардың негіздерін түпкілікті және
сапалы түрде меңгеруге қажетті іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыру
болып табылады.
Информатикадан білім негіздерін меңгеру оқушылардың жалпы, ақыл-ойын
дамытуға, олардың ойлау және шығармашылық қабілетін, нығайтуға әсер етеді.
Сонымен, информатиканы оқытудың білім беру, дамытушылық мақсаты –
оқушының шығармашылық қабілетін, жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыруға,
ақыл-ойын, ойлау өрісін, ынтамен дамытуға бағытталған.
Мектептегі информатика курсының практикалық мақсаты − оқушылардың
еңбекке және политехникалық дайындығына үлес қосу, олардың мектеп
бітіргеннен кейінгі еңбек етуіне дайындығын іскерліктермен қаруландыру.
Қазіргі ақпараттық-коммуникациялық және интерактивтік технологиялардың
қарқынды даму кезеңінде орта білім беретін оқу орындарының оқу үдерісінің
тиімділігі болашақ мұғалімнің кәсіби дайындығына тікелей қатысты. Сол
себепті ақпараттық-компьютерлік технологиялар құралдарын педагогикалық іс-
әрекетте кеңінен қолдана білу іскерліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуы
мектеп мұғалімдерінің кәсіби дайындығына қойылатын талаптар қатарына енеді.
Осы орайда жоғары оқу орындарында болашақ мұғалімдерді педагогикалық
үдерісте ақпараттық технологиялар мен бағдарламалық құралдарды қолдануға
ғана емес, осы құралдарды жасауға дайындау өзекті мәселе болып табылады.
Еліміздегі әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті
әлемдегі ақпараттық даму білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесін,
әдістері мен технологиясын қайта қарауды талап етуде.
Мемлекеттiк ақпараттық саясат – ақпараттық қоғам жағдайында түрлi
қызмет салаларын ақпараттандыру және бiртұтас әлемдiк ақпараттық кеңiстiкке
енудi қалыптастыруға бағытталған құжаттардың мемлекеттiк органдарда
бекiтiлiп, жүзеге асыру механизмдерiн реттеу.
1.
Білім берудi ақпараттандыру - бiлiм беру саласының теориясы мен
практикасына жаңа ақпараттық технологияны жан-жақты пайдалану және оқыту
мен тәрибелеудiң психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге
асыратындай жағдайда оның мүмкiндiктерiн қолдану процесi.
Білім беруді ақпараттандырудың мақсаты:
Қазақстан Республикасында бiртұтас бiлiмдiк ақпараттық
ортаны құру болып табылады. Олай болса, бiлiм беру
Саласында жаңа ақпараттық технологияны
пайдалануға,
Қазақстан Республикасындағы
ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен
сабақтастыруға мүмкiндiк бередi
Білім беруді ақпараттандырудың міндеттері:
- ақпараттық және телекоммуникациялық
техникалық құралдармен
қамтамасыз ету;
- бiлiм берудi ақпараттандыру
бойынша практикалық
шараларды анықтап, жүзеге
асыру;
- оқу-тәрбие үрдісіне жаңа
ақпараттық технологияны енгiзудi
қамтамасыз ету бойынша ғылыми
-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк
жұмыстарын жүргiзу;
- мектеп пәндерi бойынша жасақталатын
жалпыға мiндеттi бiлiм беру
стандарттарының және оқу-әдiстемелiк
кешендерiнiң мазмұнын ақапараттық
технологияны пайдалану
мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм
берудi басқаруда ақпараттық
жүйенi құру;
- бiлiм беру мекемелерiнiң
қызметкерлерi үшiн программалық-
техникалық құралдарды қамтамасыз
ету және мультимедиялық
программаларды, электрондық
оқулықтарды жасақтау;
- педагог кадрларды жаңа ақпараттық
технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге дайындау және
жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн
көтеру.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі қағидалары:
- оқыту мен тәрбиелеудiң
жылдамдығы
(интенсификация) ;
- бiлiм мен тәрбиенiң
бiрiздiлiгi;
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн
алынатын бiлiмдер мен
мәлiметтердiң түсiнiктiлiгi;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық
қабiлеттерiн дамыту;
- жалпы компьютерлік сауаттылық;
- модульдігі.
Білім беруді ақпараттандыру жағдайында күтілетін нәтижелер:
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
- жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгізу арқылы
білім беру мазмұнын жаңарту;
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың
мамандыққа баулу механизмін құру;
- біздің еліміздегі және шет елдердегі жинақталған ақпараттық
ресурстарға жедел ену;
- мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды
және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
- отандық білім беру жүйелерін біртұтас әлемдік ақпараттық білімдік
кеңістікке ену арқылы сабақтастыру;
- білім берудің телекоммуникациялық желілерін құру;
- республиканың білім беру мекемелерін басқарудың біртұтас ақпараттық
желісін құруға негіздеп, білім берудің басқарудың ақпараттық желісін
құру.
Қазақстан Республикасының “Білім” туралы Заңында, “2005-2010 жылдар
кезеңінде Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың мемлекеттік
бағдарламасы” стратегиялық құжатында Білім беруді ақпараттандыру -
мемлекеттік білім беру саясатын жүзеге асырудың маңызды механизмі ретінде
бекітілген.
Алғаш рет ақпараттандыру бағдарламасы жалпы орта білім беру жүйесі үшін
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Жарлығымен
қабылданған болатын.
Мектептегі білім беру жүйесін есептеу техникасымен жабдықтау үшін
модульдік көзқарасқа негізделген жүйелік тәсілдердің бірін пайдалану
ұсынылады. Ол түрлі және шағын типтегі мектептердің көптігін ескеруге
мүмкіндік береді.
Білім беру жүйесіндегі компьютерлерді жаңартып, толықтырып отыру -
білім беру жүйесін ақпараттандырудағы негізгі мәселе болып табылады.
Соңғы жылдары ақпараттық және коммуникациялық технологиялар саласында
ауқымды ілгерілеу байқалып отыр, соның нәтижесінде бір кезде шыққан
компьютерлік жабдықтар, одан да дамытылған коипьютерлермен алмасып және
олар басқа да технологияларға қосылып жатады. Ақпараттық
супермагистральдардың пайда болуы, компьютерлеу үрдісін сын көзбен қайта
қарауды талап етеді.
Білім беруді ақпарттандырудың маңызды факторы Интернетке шығу болып
саналады. Қазіргі уақытта мектептердің 89%-і, оның ішінде ауыл
мектептерінің 86%-і Интернет желісіне қосылған. Алматы қаласының (100%),
Атырау облысының (100%), Солтүстік Қазақстан облысының (98%), мектептері
алда келеді. Осы жағдайларға мектептер үшін әлемдік практикада кеңінен
қолданылатын, серіктік интернет-картты сатып алу өзекті болып саналады.
Интернеттің электрондық поштаның, өзіндік құны төмен халықаралық
телефондық қызметтің, ұшқыр телефонның және электрондық конференцияның
таралуымен әлемде айтарлықтай өзара байланыс орнады...
Білім беруде халықаралық кірігу болып жатыр. Білім берудің дамуының
маңызды сипаты оның ауқымдылығы болып саналады. Бұл сипат, қазіргі әлемдегі
кірігу үрдісінің бар екендігі, мемлекетер арасындағы қоғамдық өмірдің әр
түрлі салаларындағы қарқынды өзара әрекеттерден көрініс табады. Білім беру
ұлттық басымдылық санаттан әлемдік басымдылық санатқа өседі.
Қазақстанның әлемдік нарықтағы түйінді бәсекелестік артықшылығы жоғары
білікті, ұшқыр ойлы адамдық байлық болцы тиіс, сонымен қатар тұрақты түрде
жаңашылдықты енгізу...
Білім беру ұйымдарының интернет желісіне қосылуының тәсілдері
● Телефондық желілердің аналогтық пен аналогтық-цифрлық желісі бойынша
модем арқылы жалғастырылатын қосу (жоғарғы шегі 56 Kbps)
● ISDN (Integrated Services Digital Line) арқылы жалғастырылатын қосу
384 Kbps дейін.
● ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) арқылы жалғастырылатын
қосу–кәдімгі телефон желісі бойынша мәліметтерді түзу бағытта 9 Mbps-ке
дейінгі және кері бағытта 1 Mbps жылдамықпен жеткізуге мүмкіндік береді.
● Бөлінген желілер бойынша қосу
Мәліметтерді жеткізу жылдамдығы – нақты модемнің және жеткізуші
құрылғылардың сипаттамаларымен, күн райының жағдайларымен және қызмет
көрсету жеделдігімен анықталады.
● Frame relay бойынша қосу. Мұндай желілердің әрекер қағидасы
қарапайым: каналдың ең аз кепілденген өткізгіштік қабілеттілігі (CIR)
анықталады, ал қажеттілік жағдайда өткізу жолағы мүмкіндігі шектеулі шекке
(2 Mbps-ке дейін) ұлғайтылады.
● Кабельдік телекөріністің желісі бойынша қосу
● Радиомодем арқылы қосу. Бұл технология жазық жердің үлкен емес
бөліктерінде пайдалану кезінде жақсы.
Білім беруді ақпараттандыру көрсеткішін талдау кезінде маңызды оқу
бағдарламалық жасақтаманы әзірлеу мен иемденуге еншілеу қажет. Қазіргі
уақытта ең көп таралым алғандар:
● мәтіндік оқу-әдістемелік материалдардың жинағын (кейстерін)
толықтыруға және оларды өз беттерімен оқып үйренушілерге жөнелдуге
негізделген (Web CD ROM). Кейс- технологиясы;
● телекөрінісін эфирлік, кабельдік, ғарыштық жүйелеріне негізделген.TV-
Web-технологиясы;
● студенттерді оқу-әдістемелік материалдармен жасақтау және оқытушы мен
оқушылар арасында интерактивті өзара байланыстар орнату үшін де Internet
желісін пайдалануға негізделген желілік технология.
Оқыту технологиясы оқыту жүйесі мен процесін нәтижелі жобалаумен
айналысатын педагогика ғылымындағы жаңа бағыт. Біз білімнің және басқа
жаңалықтардың адамзаттың ортақ мүлкіне айналған заманында өмір сүрудеміз.
Біздің міндетіміз – дүние жүзіндегі жаңалықтар мен дамуларды назарға
ала отырып, олардың ішіндегі нақты тиімдісін жас ұрпаққа ұсыну болып
табылады. Өйткені ғасырымызда барлық саладағы жетістіктер жедел жүзеге
асуда. Әрине, дамудың негізі-білімде.
1.2 Мультимедиялық технологиялардың оқыту сапасын арттырудағы
тиімділігі
Бүгінгі күні білім беру жүйесін ақпараттандырудың басты мақсаты –
заман талабына байланысты ақпараттық қоғамның шарттарына сәйкес оқушыларды
тұрмыстық - қоғамдық және кәсіптік өмір салаларына толық, әрі тиімді
түрде араластыру болып табылады.
Жаңа ақпараттық технологияның басты тиімділігі – бұл мұғалімге
мектептегі оқу үрдісінің құрылымын түбегейлі өзгертуге, оқытудағы
пәнаралық байланыстарды күшейте отырып, оқушылардың дүниетанымдарын
кеңейтуге және жеке қабілеттерін көре біліп, оны дамытуға толық жағдай
жасауы.
Сонымен қатар жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі – бұл
оқушыларға өз бетімен немесе бірлескен түрде шығармашылық жұмыспен
шұғылдануға, ізденуге, өз жұмысының нәтижесін көріп, өз-өзіне сын көзбен
қарауына және жеткен жетістігінен ләззат алуға мүмкіндік беруі.
Оқытуды ақпараттандыру ісі жаңа оқыту технологияларын дайындауды талап
етеді. Бірінші кезекте оларға электрондық оқулықтар, мультимедиялық оқу
құралдары мен электрондық жазбалар жатады.
Технология грек сөзі техне-өнер, кәсіп, ғылым, логос ұғым, оқу
деген түсінікті білдіреді. Яғни, өндірістік процестерді жүргізудің
тәсілдері мен құралдары жайындағы білімдердің жиынтығы. Бұл термин әдетте
өндiрiстiк үрдiстi сипаттауда кеңiнен қолданылып келдi. Ал педагогика
ғылымы тұрғысынан қарастырғанда “шеберлiк пен iлiм қосындысын” бiлдiредi.
Смыковская Т.К., Руденколардың пiкiрiнше: “Әдiстеме тек бiр ғана оқыту
үрдiсiне көңiл бөлсе, ал технология бiр мезетте оқу, оқыту үрдiсiмен қатар
жұмыс iстейдi және технология алға қойылған мақсаттың нақты соңғы
нәтижесiне кепiлдiк бередi”.
Қазіргі таңда білім беру жүйесін ақпараттандыру процесіне байланысты
ақпараттық-білім беру ортасы, ақпаратты-пәндік орта, кәсіби-ақпараттық
білім беру ортасы, оқытудың компьютерлік технологиясы, оқытудың
ақпараттық технологиялары, мультимедиа, мультимедиалық технологиялар,
білім берудегі мультимедиа, мультимедианың бағдарламалық құралдары,
мультимедиалық өнімдер, гипермедиа секілді бірқатар терминдер оқулықтар
мен ғылыми мақалаларда қолданыла бастады.
Осының ішінде мультимедиаға зерттеуші ғалымдар түрліше анықтама береді:
Мультимедиа – әртүрлі типті ақпараттарды компьютердің ұсыну мүмкіндігін
дамытатын және адамның мультисенсорлық табиғатына негізделген технология.
Мультимедиа – екі не одан да көп типті ақпараттарды интерактивті
формада біріктіру.
Мультимедиа – әртүрлі формада ұсынылған ақпараттарды біріктіруге
мүмкіндік беретін компьютердің аппараттық және бағдарламалық құралдары
кешені.
Мультимедиа технологиясы – визуалды және аудиоэффектілерден құралған
электрондық өнімдерді дайындау әдістері.
Мультимедиа термині латын тілінің multy (көп) және media (орта)
сөздерінің бірігуінен құралған.
Интерактивті негіздегі мультимедиалық технологиялар интернет желісі
және CD-курстар арқылы ауыл мектептерінің оқшау қалып қою мәселесін
шешуге мүскіндік береді.
Мультимедианың ажырамас бөлігі болып табылатын лазерлік дискілерді
жазылған электрондық энциклопедиялар, оқулықтар мен сөздіктер оқыту
процесінде ерекше маңызға ие. Мысалы, электрондық сөздіктерде әрбір сөдің
аудармасы мен транскрипциясы ғана емес, сонымен бірге оның айтылу үлгісі де
қамтылады. Электрондық энциклопедиялар мен сөздіктердің тиімділігі –
қажетті мәліметті тез іздеп табуға болады. Сонымен қатар тіл үйретуге
бағытталған интерактивті оқыту бағдарламалары диалогты байланыс жасауды
жоғарғы деңгейде жүзеге асыра алады.
Мультемидиалдық бағдарламалардың негізгі атқаратын функцияларының бірі
– басқаруды қамтамасыз ету. Қажетті ақпаратқа еш кедергісіз ауысу
мүмкіндігі қамтылған. Мысалы, кинофильмдерді көру барысында мультемедиалық
бағдамалар пайдаланушыға қажетсіз кино үзінділерін өткізіп жіберуді,
керекті киноүзіндіні бірнеше қайтара көрсетуді жүзеге асырады.
Шет елдерде мультемедианың қолданылуы аясы жөнінде зерттеулерге талдау
жасасақ, онда Дж. Гейлдің, Мультимедиа Европада атты жинақтағы мақаласы
назар аударарлықтай. Дж. Гейлдің келтірген дерегі бойынша мультимедианың
техникалық базасы Европаның ақпараттық технологиялар (оның ішінде
компьютерлік технологиялар) бизнесінде 1991 жылы 1%, 1992 жылы 1,5%, 1995
жылы 30% , ал 1997 жылы 75% құраған.
Ал, жекелеген салалар бойынша мультимедиа қосымшалары, әсіресе, білім
беру мен бизнесте көп қолданылған. Ол 1-кестеде көрсетілген.
Кестеден көріп отырғанымыздай, мультимедианың өте аз қолданылған саласы
өнеркәсіп жүйелері екен. Бірақ, бұл салада да мультимедианы пайдалану
өзінің оң нәтижесін беретіндігін дәлелдей түсуде. Өнім өндірушілер өз
өнімдері мен қызметтерін жарнамалауда, презентацияларда мультимедианы жиі
қолдана бастады. Өйткені, өнімді дайындау және оны қолдану әдістерімен
көпшілікті құжаттар арқылы таныстыруға қарағанда, мультимедиа көмегімен
бейнеақпарат арқылы таныстыру тиімді болып табылады.
Кесте 1 – Мультимедианың әр түрлі салаларда қолданылуының пайыздық
көрсеткіші
№ Мультимедианың қолданылу салалары %-ға қарағанда
1 Білім беруде 29
2 Бизнесте 19,4
3 Ақпараттық қызмет көрсетуде 17,6
4 Коммуникацияда 16,5
5 Жарнама агенттігінде 14,3
6 Өндірісте 3,2
Осы орайда, мультимедиада қолданылатын бейнеақпарат түрлерін жіктеп
көрсетуге болады:
1) Қозғалыссыз бейне. Мұндай бейнеақпаратқа суреттерді,
фотосуреттерді жатқызуға болады. Қозғалыссыз бейне графикалық
ақпарат болып есептеледі.
2) Мәтін. Таңбалар мен әріптер мультимедиалық ақпараттың негізгі
бөлігі.
3) Қозғалыстағы кескін немесе бейне. Қозғалыстағы бейне нақты
өмірдегі құбылыстарды телехабар немесе бейнемагнитафон арқылы
бейнелеу негізінде алынады.
4) Анимация. Бір қарағанда анимация қозғалыстағы бейнеге ұқсайды.
Бірақ, қозғалыстағы бейнеден айырмашылығы ол нақты өмірден
алынбаған, жансыз объект болып саналады. Мысалы, тірі құстың ұшуы
мен мультипликацияның арасында қандай айырмашылық болса,
қозғалыстағы бейне мен анимация арасындағы айырмашылық та сондай.
Білім беру жүйесінде мультимедианы жиі пайдаланудың деңгейі болашақта
одан әрі арта сүсері сөзсіз. Өйткені, оқыту процесінде жаңа инновациялық
технологияларды уақыт ағымынан қалмай енгізу ұдайы жүзеге асырылып
отыратын іс-әрекет.
Сонымен қатар, мультимедианы мекемелер мен компаниялар өз
қызметкерлерінің білімін жетілдіруде жиі қолдануда. Мысалы, компьютерлік
технологияларды шығарумен айналысатын IBM фирмасының өзі локалдық желі
жұмысын демонстрациялау үшін мультимедианы жиі пайдаланады екен .
Зерттеушілердің пікірі бойынша дәстүрлі оқыту әдісімен берілген
материалдың 25%-ы, көру арқылы 33%-ы, көру-есту арқылы 50%-ы, ал,
мультимедиалдық интерактивті оқыту бағдарламалары көмегімен берілген
материалдың 75% - ы есте сақталады екен.
Мультимедиалық технологияларды пайдалану мен дәстүрлі оқыту әдістері
арасындағы айырмашылықты төмендегі суреттен көруге болады.
Сурет 1 – Мультимедиалық технологиялардың оқыту үрдісінде
тиімділігінің көрсеткіші
Сурет 1 – Мультимедиалық технологиялардың оқыту
үрдісінде
тиімділігінің көрсеткіші
Мультимедиалық технологияларды белгілі бір оқыту жүйесінің мазмұны мен
әдістеріне негізделген жағдайда пайдалану тиімді. Мультимедиалық
технологиялар мен оқыту әдістерінің өзара байланысы біркелкі болмайды,
яғни, бір мультимедиалық құрал бірнеше оқыту әдістерін қамтыса, ал
керісінше, бір оқыту әдісінде бірнеше мультимедиалық технологиялар кешені
пайдалануы мүмкін.
Қазіргі заманғы мультимедиалық технологиялар құбылыстардың дамуын,
динамикасын көрсетуді және оқу ақпаратының көлемін белгілі бір реттілікпен
беріп отыруды жүзеге асыратындықтан жаңаша оқыту әдістерін талап етеді.
Сонымен, оқыту үрдісіне мультимедиалық технологияларды енгізу мынадай
мәселелерді шешуді жүзеге асырады:
- проекциялық құрылғыларды және компьютерді практикалық және
зертханалық сабақтарда пайдалануды;
- студенттер мен оқушылардың өзіндік білімін жетілдіруге бағытталған
оқытатын компьютерлік бағдарламалар дайындауды;
- проекциялық аппараттар мен компьютер негізінде жабдықталған лекциялық
дәрісханалар құруды;
- студенттер мен оқушылардың білімін тестілеуді жетілдіруді т.б.
Сонымен, мультимедиалық технологияларды пайдаланып оқыту, атап
айтқанда, мынадай нәтижелерге қол жеткізеді:
- оқу материалын терең түсінуге;
- оқу мотивациясының артуына;
- оқуға кететін уақыттың үнемделуіне;
- алынған білімнің ұзақ уақыт есте сақталуына;
- білім беруге жұмсалатын шығынның азаюына т.б.
Оқыту үрдісін жетілдіруде, оқытушының оқытудың жаңа талаптарына
бейімдеуде:
1) сызықты емес түрдегі оқыту бағдарламаларын құру құралына айналған
мультимедиа мен гипермедианың;
2) жаңа білім беру кеңістігін құрайтын және оқыту құралдары мен білім
ақпаратының көзі болып саналатын виртуалды университеттер,
виртуалды лекция залы, виртуалды кластар мен виртуалды
кітапханалардың ықпалы зор.
Мультимедиалық технологияларда ұсынылатын оқу материалдары көрнекілік
ұстанымына негізделген. Сондықтан да оны оқытудың ажырамас бөлігі деп
қарастыруымыз қажет. Мысалы, компьютерде модельденген демонстрациялық
тәжірибелер, зертханалық жұмыстар студенттер мен лқушыларға заңдылықтар мен
құбылыстардың табиғатын ғылыми тұрғыдан түсіне білуге бейімдейді. Бір
жағдайда олар көзбен көруге мүмкін болмайтын құбылыстарды экранда бақылауға
мүмкіндік берсе, екінші жағдайда, ғылымда кірмеуі қиын мәселелерді графика,
анимация, бейнекөрініс түрінде бақылап, шешімін табуға көмектеседі. Сонымен
қатар, мультимедиалық технологиялар оқытудың сабақ барысындағы немесе
сабақтан тыс формалары мен әдістерін жетілдіруді және оқу-тәрбие үрдісін
қызықты әрі мазмұнды етіп жүргізуді жолға қояды. Оқытушының жұмысын
жеңілдетеді. Бұл, оқытушы сабақтан тыс қалады деген сөз емес, оқытушы қай
кезде де оқыту үрдісінде басты тұлға болып табылады.
Осы орайда, оқыту үрдісінде кездесетін мәселелер мен оны тиімді
шешудегі мультимедиалық технологиялардың маңызын кесте түрінде келтіре
кетейік.
1. Мультимедиалық технологияларды тиімді пайдалану үшін оның
психологиялық-педагогикалық шарттарын қатаң бақылауда ұстау керек:
а) Оқу материалдарын тұлғаның қабылдау ерекшеліктерін ескерту.
ә) Экрандық оқу материалдарының студенттер мен оқушылардың эмоциясына
әсерін бақылау.
б) Оқу материалдарын пайдалану кезінде тұлғаның ойлау қабілетін
арттыруға қозғау салу.
в) Экрандық оқу материалдарын пайдаланудың қалыпты деңгейін студенттер
мен оқушылардың ойлау жүйесіне күш түсірмейтіндей деңгейде сақтау.
Кесте 2 – Мультимедиалық технологиялардың оқытудағы мүмкіндіктері
№ Оқыту үрдісінде Мультимедиалық Мультимедиалық
кездесетін қиындықтар технологиялардың оқыту технологияларды
тиімділігін арттыру пайдаланудағы
мүмкіндіктері жетістіктер
1. Обьективті күрделі Оқу материалдарын Студенттер мен
материалдарды оқыту бөлшектеп ұсыну оқушылардың оқу
материалына қызығушылығы
артады
2. Түсінік-ұғымдардың Нақты ұғым Нақты абстракцияға,
абстрактылығы, қалыптастыру, жекеден жалпыға ауысу
жалпылау, салыстыру салыстыру, жалпылау жеңілдігі
және орнықтыру кезіндегі
қажеттілігі иллюстрациялау
3. Эксперимент жасаудың Зертханалық Зертханалардағы
күрделілігі дәрісханаларда өткізугеқұрал-жабдықтардың
мүмкін емес жеткіліксіздік мәселесін
тәжірибелерді біршама шешу
демонстрациялау
4. Құбылыс, процестер Құбылыстар мен Құбылыстар мен
механизмін динамикада процестерді модельдеу, процестердің табиғатын
көрсету динамикада көрсету ашып көрсету
5. Тез немесе жай өтетін Бейнепроекциялық Құбылыстар мен
процестерді оқыту құрылғылар көмегімен процестерді оқыту
табиғаттағы кезінде уақытты тиімді
процесс-тердің жүруін пайдалану
бақылау
6. Объектінің көрінбейтінКоммуникациялық Бақылау кеңістігінің
бөлігінде өтетін құрылғылар, шекарасын үлкейту
микропроцестерді Web-камералар
бақылау, түсіндіру мүмкіндіктерін
пайдалану
7. Негізгі заңдылықтар Табиғаттағы Заңдылықтар мен
мен құбылыстарды заңдылықтардың құбылыстардың қолданбалы
техникада қолданудың техникада қолданылу сипатын
көпсалалығы аясымен танысу бейнематериалдармен
түсіндіру
Интерактивтік тақтаның мүмкіндіктерімен танысу арқылы шығармашылық
жұмыстарын интерактивті ортада түрлі мазмұндық деңгейде флипчарттар құру
мен он-лайн режимінде жұмыс жасауға баулу бағыттарын қалыптастыруға
бағытталған.
Интерактивті сөзін ағылшын тілінен аударғанда бірлесіп әрекет жасау
деген мағынаны білдіреді.
Білім берудегі интерактивтік технология - бұл сабақ барысында
оқушының ұжымдық жұмыс жасауға қатыспауы мүмкін емес, бірін-бірі
толықтыратын және барлық оқушылардың қатысуын ұйымдастыратын оқыту
технологиясы.
Интерактивтік тақта дегеніміз дәріскерге немесе мұғалімге екі түрлі
құралдарды, атап айтқанда, ақпарат кескіні мен қарапайым маркер тақтасын
біріктіріп қолдануға негізделген құрал.
Интерактивтік технологияның жеделдетіп дамуына байланысты тақтаның
түрлері де күннен күнге оның типтері даму үстінде. Сондықтан аталған тақта
түрлеріне салыстырмалы түрде сипаттама берейік.
Interwrite Board интерактивті тақтасы
Бұл тақта АҚШ-ның 7125 Riverwood Drive Columbia, MD 21046 зауытында
жасақталған. Бұл тақтада дәстүрлі сызу құралдары (сызғыш, транспортир,
бұрыштама және т.б.) қолданылады. Олар геометрия, алгебра, сызу, физика
және т.б. мектеп пәндері үшін кеңінен қолдануға болады. Тақтаның беті
бүлінбейді және ол білім мекемелерінде үлкен сұранысқа ие.
Interwrite Workspace интерактивтік тақта
Суреттер кітапханасы және шаблондарымен бірге өз материалдарын
толықтыруға мүмкіндік беретін қарапайым құралдары бар тақта. Оған барлық
ақпараттарды сақтап, басу құрылғысына және электрондық пошта арқылы
ақпараттарды жіберуге болады.
Hitachi экраны және интерактивті тақта
24 функциональды батырмалардан, 72 виртуальды түстермен сурет салуға
мүмкіндік беретін жаңа StarBoard FX Duoсофт-ның негізінде Интернет арқылы
50 басқа StarBoard FX бір мезетте байланысқа шығуға және қашықтықтан
конференциялар өткізуге негізделген тақта болып табылады.
SMART Technologies Inc технологиясы
SMART Board интерактивті тақтасында екі түрлі технология қолданылады:
Резистивтік матрицалы технология. Резистивтік матрицалы технология – бұл
жұқа сілтеуішті екі қабаттан тұратын тор, ауа қабаттарымен бөлінген, беті
пластикпен қапталған интерактивтік тақта.
DViT (Digital Vision Touch) технологиясы - бұл меңзер координатын
қолданатын (маркер немесе саусақ) тақтаның бұрыштарында сандық бейне
камералар орналасқан. Бұл технологияны қолданғанда меңзердің жылдамдығы
артады да, функциональдық мүмкіндіктері артады.
Panaboard KX-BP800 интерактивті тақтасы
Электронды Panaboard KX-BP800 интерактивті тақтасының жиналыстар,
семинарлар, телеконференциялар, презентация-лар мен сұхбаттасу жүргізуге
мүмкіндігі мол тақта. Мұнда тақтаның көшірмесін алуға болады, проектор
түсіретін экран, интерактивті монитор және басқа да көптеген мүмкіндіктері
бар. Оны компьютерге және проекторға қосқанда, Panaboard KX-BP800 тақтасы
интерактивті мониторға айналады, электронды маркердің көмегімен
компьютердің қосымшаларын басқаруға болады.
Webster интерактивтік тақтасы
Электронды интерактивтіе Webster тақтасының сериясы TS (TS-400 TS-600
TS-800) Polyvision компаниясынан – кәсіптік презентациясы өткізуге
арналған құрал. Комплектіге Webster тақтасы, дербес компьютер, мультимедиа
проектор жатады.
Маркер Тақта Маркер 4 түсті (қызыл, қара, жасыл, көк) және өшіргіштің
көмегімен қарапайым тақта тәрізді кез келген жазбамен суреттерді салуға,
құруға және редакторлеуге болады. Электронды тақта маркермен немесе
саусақпен басқара отырып қажетті операцияларды атқарғанда компьютерлік
тышқанның қызметін атқарады..
Бүгінгі күні 5 түрлі негізгі өнімдер бар: ACTIVboard (Promethean
компаниясы шығарған), SMART Board (SMART Technologies Inc, бізде оны
Polymedia ұсынады), Star Board (Hitachi шығарады), InterWrite SchoolBoard
(GTCO CalcComp Inc. шығарады, Сервис Плюс сатады) және Communicator
(Sahara Interactive және ДеЛайт 2000). Жалпы, интерактивті тақтаның 90%
пайыздан аса бөлігі білім беру мекемелерінде қолданылады.
ACTIVwand
Электронды ACTIVwand указкасының ұзындығы 54 см тақтаның жоғарғы
бөлігінен кішкентайларға да қол жеткізуге мүмкіндік береді. Жанында
орналасқан батырма тышқанның сол жақ батырмасының қызметін атқарады.
ACTIVwand көрсеткіші web-бетінде жұмыс жасағанда “rollover” және “hover”
қызметтерін атқаруға өте қолайлы. ACTIVboard – интерактивті тақтасында
жұмыс жасаушыға проектордың сәулесінің астынан шығуға және "Оң" және
"сол" қолдармен жұмыс жасауға мүмкіндік беретін ыңғайлы да, қолайлы
құрал.
ACTIVpanelpro
ACTIVpanelpro (Активпанель) үлкен аудиторияларда қолдануға өте қолайлы,
онда үлкен экранға арналған проекция қолданылады. ACTIVpanelpro арнайы
қарындаштың көмегімен дисплейде жазылған жазулар компьютер арқылы тақтадан
көруге мүмкіндік береді. ACTIVpanelpro (Активпанель) - өте жеңіл зат,
бөлмеден бөлмеге қиындықсыз–ақ алып жүре беруге болады, ал проектор болса
кескінді үлкейтіп көрсетеді. ACTIVpanel-pro дербес компьютерді басқарады,
сурет салады, жазу жазады – бұл ақпаратты енгізетін құрылғыға жатады.
ACTIVslate
Радио портты ACTIVslate панель құрылғысы топпен жүргізілетін
конференцияға қатысушылардың белсенді қатысуына мүмкіндік береді.
Конференция немесе презентация кезінде аудиторияда еркін қозғалуға болады
ACTIVslateXR панель аудиторияның кез келген жерінен тақтамен жұмыс жасай
алады. ACTIVslateXR көмегімен қатысушылар өз шешімдерін орындарынан тұрмай
ақ тақтада жаза алады.
ACTIVtablet
ACTIVtablet планшет қарапайым тышқанның қызметін атқара алады,
презентация мен конференция материалдарын ACTIVstudio2 немесе ACTIVprimary
тақтасыз (ACTIVboard көмегенсіз) компьютерде дайындауға мүмкіндік бетерін
құрылғы. ACTIVtablet компьютерге USB порт арқылы қосылады, бағдарламаның
барлық функцияларын қолдануға болады. Арнайы батареясыз қаламмен флипчарт
беттерінде жазу жаза алады.
ACTIVote
ACTIVote2 тестілеу жүйесі конференцияның барлық қатысушыларына
сұрақтарға, бірнеше берілген жауаптардың нұсқаларынан желісіз радиопульттің
батырмасын басу әдісімен жауап беруге мүмкіндік береді. Пульттың көмегімен
ақпарат ACTIVboard қабылдайды және де өңделіп конференция қатысушысының
жауабын қабылдайды. ACTIVote2 қарапайым тест жүргізуге өте қолайлы зат.
ACTIVote2 16 немесе 32 пульттан кішкене чемоданда тест жүргізу үшін
қолданылады.
ACTIVote қолдана отырып: Тест дайындау шеберінде ACTIVstudio
бағдарламасында флипчартта мәтіндік немесе графиктік түрде тест сұрақтары
кітапханада сақталады да, тестің нәтижесін кесте немесе диаграмма түрінде
компьютердің жадында сақталады. Тестің нәтижесін EXСEL немесе WORD
редакторларында экспорттауға болады.
1.3. Жаңа ақпараттық технологияны информатика пәніне қолдану мазмұны
Бүгінгі күні білім беру жүйесін ақпараттандырудың басты мақсаты – заман
талабына байланысты ақпараттық қоғамның шарттарына сәйкес оқушыларды
тұрмыстық - қоғамдық және кәсіптік өмір салаларына толық, әрі тиімді
түрде араластыру болып табылады.
Оқытуды ақпараттандыру ісі жаңа оқыту технологияларын дайындауды
талап етеді. Бірінші кезекте оларға электрондық оқулықтар, мультимедиялық
оқу құралдары мен электрондық жазбалар жатады.
Қазақстан Республикасы білім беру жүйесін ақпараттандыру
тұжырымдамасына сәйкес ақпараттандыру ісінің негізінде білім ұғымы жатыр.
Осыған орай бұл ұғымның төрт құрама бөлімі бар :
- білімді бағалы зат ретінде қарастыру;
- білімді жүйе ретінде қарастыру;
- білімді процесс ретінде қарастыру;
- білімді алынатын нәтиже ретінде қарастыру.
Мұндай көзқарас оқыту жүйесін қайта құру ісінің мұғалімдердің кәсіби
шеберлігі мен білім орнының білім беру сапасына тәуелді болатынын
білдіреді.
Оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану кезеңіндегі
педагогикалық мақсаттар:
- ойлау қабілетін жетілдіру;
- эстетикалық тәрбие;
- қатынасу – сөйлесу қасиеттерін дамыту;
- тиімді шешім қабылдауды немесе күрделі жағдайларда қабылданатын
бірнеше шешімдер нұсқасын ұсынуды қалыптастыру;
- ғылыми – тәжірибелік қызмет жүргізе білуге үйрету, оны дамыту.
- Ақпараттық мәдениетті, ақпаратты өңдеу ісін жүргізе білуді
қалыптастыру;
- информатика және есептеу техникасы саласында мамандарды дайындау;
- жаңа ақпараттық технологиялар құралдарын қолдана білушілерді дайындау;
- жаңа ақпараттық технологиялық құралдары мүмкіндіктерін жүзеге асыру
арқылы оқыту үрдісінің тиімділігі мен сапасын көтеру;
- оқушылардың танымдық қасиеттерін жетілдіруге қажет ынталандыру істерін
жүргізуді қамтамасыз ету;
- әр саладағы мәселелерді шешу істерінде қазіргі кездегі қолданылып
жүрген ақпарат өңдеу құралдарын пайдалану арқылы пәнаралық
байланыстарды тереңдету.
Жеке бір мұғалімнің ісі арқылы бұл аталған мақсаттарға қол жеткізуі
қиын. Оларды орындау үшін мектептің бүкіл педагогикалық ұжымының жүйелі
түрде жұмыс жүргізуі қажет.
Бүгінгі таңда мектеп оқушыларының өз бетімен жұмысын арттыру мен
шығармашылық қабілеттерін дамытуда жаңа ақпараттық технологияны пайдалану
және оның тиімді әдістемесін ұсыну өзекті проблемаға айналып отыр.
Жаңа ақпараттық технологияның басты тиімділігі – бұл мұғалімге
мектептегі оқу үрдісінің құрылымын түбегейлі өзгертуге, оқытудағы
пәнаралық байланыстарды күшейте отырып, оқушылардың дүниетанымдарын
кеңейтуге және жеке қабілеттерін көре біліп, оны дамытуға толық жағдай
жасауы.
Сонымен қатар жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі – бұл
оқушыларға өз бетімен немесе бірлескен түрде шығармашылық жұмыспен
шұғылдануға , ізденуге, өз жұмысының нәтижесін көріп, өз-өзіне сын көзбен
қарауына және жеткен жетістігінен ләззат алуға мүмкіндік беруі.
Қазіргі ақпараттық және телекоммуникациялық өзара ықпал
технологияларының мүмкіндіктерін іске асыру оқуісін байытады, білім сапасын
арттырады, информатиканы ғана емес, басқа да көп мәндерді оқытудың ұйымдық
түрлері мен тәсілдерін жетілдіріп жаңартуға мүмкіндік беретіні
дәлелденген. Бұл өскелең ұрпақты зор ақпараттық демократиялық қоғаммен
зиялы қарым – қатынасқа оқытып, тәрбиелеуге жағдай жасайды.
Жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеуге жаңа көзқарас, жаңа тәсіл керек,
жаңа педагогикалық ізденістер мен идеялар қажет, педагог рөлін
арттыратын процесс жүргізілуі тиіс, бұрынғы педагог- информатордан
қазіргі кездегі оқушыларға арналған технологияларды пайдалана алатын
ұйымдастырушы педагог дәрежесіне көтерілуі керек. Педагогикалық
тұрғыдан алғанда, бүгінгі күні білім беру технологияларының көптеген
жетістіктерін игермей, сауатты маман болу мүмкін емес.
Белгілі педагог Ш. А. Амонашвили: Оқушылардың білім арттыру, пәнге
қызықтыру үшін оқытуда, жалпы алғанда ең бірінші оқушылардың неге
қызығатынын анықтап алып, содан соң бастау керек,- дейді.
Информатика пәнін оқыту барысында оқулықтағы материалды құрғақ баяндаудан
гөрі қызықты, бейнелі түрде түсіндіруге оқушылардың ойлауына
бағытталғаны дұрыс.
Педагогикалық технология- бұл жастарға әсер ету тәсілдері
ішінен педагогикалық тұрғыдан пайдалы саналып, практикада тиімді
түрде қолдану мақсатында мұғалім таңдап алған, оған қажет болатын
білім, біліктілік және дағдылар кешені.
Қазіргі кездегі компьютерлік технологияның білім беру жүйесін
дамыту ісіне берері ұшан теңіз.
К.Д. Ушинский; Бала табиғаты көрнекілікті қажет етеді, - деген
болатын. Білім беру ісінде ақпараттық технологиялардың оқытудың
дифференциалдық және жеке адамға бағытталған түрлерін жүзеге асыра
алатын мүмкіндіктері бар. Білім берудегі әлемдік талаптарды жүзеге
асыра отырып, балаларға біртіндеп дүние жүзілік бірыңғай ақпараттық
кеңістікке кіру мүмкіндігін береді.
Оқыту технологияларына негізделген әдістемелік және дидактикалық
материалдар жасап, оқушылардың білім алу процесін жетілдіріп, оны игеруді
жылдамдата алатын жаңа педагогикалық тәсілдер балаларға ақпараттық
технологиялар жағынан терең білім алуға көмектесіп, кейіннен жоғары
оқу орындарында да табысты түрде оқуға кепілдік береді.
Оқыту технологиясы – оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолындағы алға қойған
мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және
түрлерінің жүйесі болып табылады. Оқыту технологиясында мазмұн, әдіс және
құралдардың өзара байланысы мен себептілігі жатыр, соған байланысты қажетті
мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды бағдарлама мен қойылған
педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу мұғалімнің педагогикалық
шеберлігіне байланысты. Біз берілген анықтамалардан біз технология -
techne - өнер, шеберлік және logos – ғылым, заң, яғни технология дегеніміз
– шеберлік (өнер) туралы ғылым екенін білеміз.
Қазіргі заманғы оқыту технологиялары педагогикалық және психологиялық
ілімдер негізінде құрылған дамытушы, тұлғалық бағдарлы, мақсатты технология
болып табылады. Оқу процесін технологияландыру басқа ақыл-ой талабына ғана
негізделген рационалистік немесе технократтық деп аталатын дидактикалық
парадигмамен әдіснамалық байланыста. Педагог рационалистердің негізгі
міндеті – оқу материалын меңгерудің неғұрлым тиімді тәсілдерін іздестіру.
Компьютерлік технологияны қолдану өздігінен сабаққа дайындалу
деңгейін арттырады; оқу процесін жүргізуді қызықты етеді; шығармашылық
жағынан бұрын болмаған кәсіби дағдыларды қалыптастыратын жаңа
мүмкіндіктер туғызады.
ІІ-тарау жаңа АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯларды информатика пәнін оқытуға
қолданудың әдістемелік негіздері
2.1 Жаңа ақпараттық технологияны информатика пәнін оқытуға қолданудың
дидактикалық мүмкіндіктері
Бүгінгі күні білім беру жүйесін ақпараттандырудың басты мақсаты – заман
талабына байланысты ақпараттық қоғамның шарттарына сәйкес оқушыларды
тұрмыстық - қоғамдық және кәсіптік өмір салаларына толық, әрі тиімді
түрде араластыру болып табылады.
Оқытуды ақпараттандыру ісі жаңа оқыту технологияларын дайындауды талап
етеді. Бірінші кезекте оларға электрондық оқулықтар, мультимедиялық оқу
құралдары мен электрондық жазбалар жатады.
Қазақстан Республикасы білім беру жүйесін ақпараттандыру
тұжырымдамасына сәйкес ақпараттандыру ісінің негізінде білім ұғымы жатыр.
Осыған орай бұл ұғымның төрт құрама бөлімі бар :
- білімді бағалы зат ретінде қарастыру;
- білімді жүйе ретінде қарастыру;
- білімді процесс ретінде қарастыру;
- білімді алынатын нәтиже ретінде қарастыру.
Мұндай көзқарас оқыту жүйесін қайта құру ісінің мұғалімдердің кәсіби
шеберлігі мен білім орнының білім беру сапасына тәуелді болатынын
білдіреді.
Оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану кезеңіндегі
педагогикалық мақсаттар:
- ойлау қабілетін жетілдіру;
- эстетикалық тәрбие;
- қатынасу – сөйлесу қасиеттерін дамыту;
- тиімді шешім қабылдауды немесе күрделі жағдайларда қабылданатын
бірнеше шешімдер нұсқасын ұсынуды қалыптастыру;
- ғылыми – тәжірибелік қызмет жүргізе білуге үйрету, оны дамыту.
- Ақпараттық мәдениетті, ақпаратты өңдеу ісін жүргізе білуді
қалыптастыру;
- Информатика және есептеу техникасы саласында мамандарды дайындау;
- Жаңа ақпараттық технологиялар құралдарын қолдана білушілерді дайындау;
- Жаңа ақпараттық технологиялық құралдары мүмкіндіктерін жүзеге асыру
арқылы оқыту процесінің тиімділігі мен сапасын көтеру;
- Оқушылардың танымдық қасиеттерін жетілдіруге қажет ынталандыру істерін
жүргізуді қамтамасыз ету;
- әр саладағы мәселелерді шешу істерінде қазіргі кездегі қолданылып
жүрген ақпарат өңдеу құралдарын пайдалану арқылы пәнаралық
байланыстарды тереңдету.
Жеке бір мұғалімнің ісі арқылы бұл аталған мақсаттарға қол жеткізуі
қиын. Оларды орындау үшін мектептің бүкіл педагогикалық ұжымының жүйелі
түрде жұмыс жүргізуі қажет.
Бүгінгі таңда мектеп оқушыларының өз бетімен жұмысын арттыру мен
шығармашылық қабілеттерін дамытуда жаңа ақпараттық технологияны пайдалану
және оның тиімді әдістемесін ұсыну өзекті проблемаға айналып отыр.
Жаңа ақпараттық технологияның басты тиімділігі – бұл мұғалімге
мектептегі оқу үрдісінің құрылымын түбегейлі өзгертуге, оқытудағы
пәнаралық байланыстарды күшейте отырып, оқушылардың дүниетанымдарын
кеңейтуге және жеке қабілеттерін көре біліп, оны дамытуға толық жағдай
жасауы.
Сонымен қатар жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі – бұл
оқушыларға өз бетімен немесе бірлескен түрде шығармашылық жұмыспен
шұғылдануға, ізденуге, өз жұмысының нәтижесін көріп, өз-өзіне сын көзбен
қарауына және жеткен жетістігінен ләззат алуға мүмкіндік беруі.
Қазіргі ақпараттық және телекоммуникациялық өзара ықпал
технологияларының мүмкіндіктерін іске асыру оқуісін байытады, білім сапасын
арттырады, информатиканы ғана емес, басқа да көп мәндерді оқытудың ұйымдық
түрлері мен тәсілдерін жетілдіріп жаңартуға мүмкіндік беретіні
дәлелденген. Бұл өскелең ұрпақты зор ақпараттық демократиялық қоғаммен
зиялы қарым – қатынасқа оқытып, тәрбиелеуге жағдай жасайды.
Жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеуге жаңа көзқарас, жаңа тәсіл керек,
жаңа педагогикалық ізденістер мен идеялар қажет, педагог рөлін
арттыратын процесс жүргізілуі тиіс, бұрынғы педагог- информатордан
қазіргі кездегі оқушыларға арналған технологияларды пайдалана алатын
ұйымдастырушы педагог дәрежесіне көтерілуі керек. Педагогикалық
тұрғыдан алғанда, бүгінгі күні білім беру технологияларының көптеген
жетістіктерін игермей, сауатты маман болу мүмкін емес.
Белгілі педагог Ш. А. Амонашвили: Оқушылардың білім арттыру, пәнге
қызықтыру үшін оқытуда, жалпы алғанда ең бірінші оқушылардың неге
қызығатынын анықтап алып, содан соң бастау керек,- дейді.
Информатика пәнін оқыту барысында оқулықтағы материалды құрғақ баяндаудан
гөрі қызықты, бейнелі түрде түсіндіруге оқушылардың ойлауына
бағытталғаны дұрыс.
Педагогикалық технология- бұл жастарға әсер ету тәсілдері
ішінен педагогикалық тұрғыдан пайдалы саналып, практикада тиімді
түрде қолдану мақсатында мұғалім таңдап алған, оған қажет болатын
білім, біліктілік және дағдылар кешені.
Қазіргі кездегі компьютерлік технологияның білім беру жүйесін
дамыту ісіне берері ұшан теңіз.
Сабақ – мақсатты, мазмұнды және танымдық қызмет, оны оқушылардың өздері
басқарады, яғни сабақ үстіндегі іс-әрекеттер мен оларды ұйымдастыру
жағдайлары өзара байланысқан, қалыптасқан тұтас динамикалық жүйе. Әрине,
көп жағдайда бұл динамикалық жүйе және оның дамуы мен ұйымдастырылуы
мұғалімнің іс әрекетіне тәуелді.
Информатика сабағы – мұғалімнің шығармашылығы. Тіпті бірыңғай
технлологияны қолданатын, бір тақырыпқа арналған сабақ әр ұстазда түрліше
болып шығады. Кез-келген сабақтың анық мақсаты болу керек.
Мұғалім алдымен сабақта не істейтінін жоспарлайды, содан соң қалай және
қандай әдіспен жүзеге асыратынын анықтайды. Информатика сабағының құрылымы
мақсат пен мазмұн арқылы анықталады, кездейсоқ таңдалуы мүмкін емес.
Интерактивті оқыту
Педагогикада оқытудың бірнеше моделін атап көрсетуге болады:
1) пассивті – оқушы оқытудың объектісі ролін атқарады (тыңдау және
көру)
2) активті белсенді оқушы оқытудың субъектісі болып шығады
(өзіндік жұмыс, шығармашылық жұмыс, лабораториялық-практикалық жұмыс)
3) интерактивті – inter (өзара), akt(әрекеттесу). Оқыту процесі барлық
оқушылардың тұрақты белсенді өзара қарым-қатынасы арқылы жүзеге асырылады.
Оқушы мен мұғалім оқытудың тең құқылы субъектісі болып табылады.
Интерактивті оқыту моделін пайдалану - өмірлік ситуацияларды моделдуді,
ролдік ойындарды қолдануды, мәселені бірлесіп шешуді қарастырады. Оқу
процесінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
... ... ... ... ...
І-тарау. ИНФОРМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ сапасын арттыруда жаңа
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯларды енгізудің теориялық негіздері
1.1. Қазіргі замандағы ақпараттық-коммуникациялық және
интерактивтік 6
технологиялар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
1.2. Мультимедиялық технологиялардың оқыту сапасын арттырудағы
тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
... ... ... ... ... ..
1.3.Жаңа ақпараттық технологияны информатика пәніне қолдану
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
ІІ-тарау. жаңа АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯларды информатика пәнін
оқытуға қолданудың әдістемелік негіздері
2.1. Жаңа ақпараттық технологияны информатика пәнін оқытуға
қолданудың дидактикалық 27
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Жаңа ақпараттық технологияны информатика пәнін оқытуға
қолданудың білім сапасына 40
әсері ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
.
2.3. Электрондық оқулықтарды информатика пәнін оқытудың сапасын
арттыруда 47
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
Қорытынды 65
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 69
Қосымшалар 70
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының көкейкестілігі. Егеменді еліміздің тірегі – білімді
ұрпақ. ХХІ ғасыр білімділер ғасыры болмақ. Жаңа кезеңге бет бұру оңай
емес.Ол үшін болашақ ұрпағын тәрбиелеу керек.
Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл
кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты
барлық ақпараттық коммуникациялық технологиялар педагогтар қызметінің
барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. Білім
берудегі АКТ ұғымы оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары, қазіргі
ақпараттық оқыту технологиялары, компьютерлік оқыту технологиялары және
т.б., тіркестермен тығыз байланысты.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін ақпараттандыру еліміздің
даму стратегиясының негізгі бағыттарының бірі, себебі ХХІ ғасыр – білім
беру жүйесін ақпараттандыру ғасыры.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын арттыруды көздейді.
Бүгінгі күні білім беру жүйесін ақпараттандыру ісінің басты мақсаты-
заман талабына байланысты ақпараттық қоғамның шарттарына сәйкес оқушылар
мен студенттерді тұрмыстық, қоғамдық және кәсіптік өмір салаларына толық
әрі тиімді араластыру болып табылады.
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану – педагогикалық іс-
әрекеттердің мазмұны мен формасын толықтыру негізінде оқыту үрдісін
жетілдірудің бірден бір жолы. Компьютерлік желілерді, интернет жүйесін,
электрондық оқулықтарды, мультимедиалық технологияларды, қашықтан оқыту
технологиясын пайдалану оқу орындарында ақпаратты-коммуникациялық
технологиялар кеңістігін құруға жағдай жасайды.
Ақпаратты-коммуникациялық технологиялар деп локальдық, аймақтық, бүкіл
әлемдік желілерде ақпарат алмасуды жүзеге асыратын қазіргі заманғы байланыс
құралдарының барлық түрін, бағдарламалық жүйелер мен кешендерді
(бағдарламалау тілдері, транслятор, копиляторлар, операциялық жүйелер,
қолданбалы бағдарламалық жабдықтарды дайындауға арналған инструментальды
пакеттер), мультимедианы, телекоммуникацияны, виртуальды ақпараттар
жиынтығын айтамыз.
Қазақстан Республикасындағы білімді ақпараттандыру жүйесін одан әрі
дамыту үрдісін оқып-үйренудің ақпараттық ресурстары болып табылатын
программалық құралдарды дайындамай жүзеге асыру мүмкін емес. Олардың
ақпараттық қызметтерінің де ауқымы кең, мысалы, бақылайтын және тест
жүргізетін программалар, компьютерлік ойындар, ақпараттық жүйелер,
оқыту орталары болып табылатын электрондық оқулықтар және мультимедиялық
программалар.
Информатика пәнінің орта білім беру жүйесіндегі ролі ақпараттық
білімнің, ақпараттық орта мен адамның өзара қарым-қатынасын үйлесімді
етудегі және жаңа ақпараттық қоғамда кәсіпкерлік қызметтің басты құрамды
бөлігі болып табылатын ақпараттық бейнесін қалыптастырудағы алатын орнымен
қамтамасыз етіледі.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандыру жағдайында информатика пәнін
оқытудың сапасын арттыру қажет. Информатика пәнін оқытуда мұғалім
балалардың ой-өрісі мен танымдық қабілеттерін дамытуға өз ойын
жеткізе білу дағдыларын қалыптастыру мақсатында педагогикалық
технологиялардың тиімді түрлерін кеңінен қолданған дұрыс.
Ақпараттандырудың негізгі бағыттарының бірі - білім саласын
ақпараттандыру болып табылады. Қоғамымызды құрайтын тұрғындардың ой-
еңбегінің жемісі болып табылатын ақпараттық ресурстарды күнбе-күн пайдалану
ісі қарқындап дамып келе жатқан өскелең ұрпақты ізденісі мол шығармашылық
бағытта тәрбиелеу керек екендігін анықтап отыр.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру дегеніміз берілетін білім сапасын
арттыруды жүзеге асыруға бағытталған процесс, яғни еліміздің ұлттық білім
жүйесінің барлық түрлерінде дәстүрлі технологияларды тиімді жаңа типті
ақпараттық технологияларға алмастыру, оларды дамыту мен нақты түрде
практикада жүзеге асыру шаралары.
Аталған мәселелерді жүзеге асыру бағытында дипломдық жұмыстың тақырыбын
Жаңа ақпараттық технологияларды қолданып оқушылардың білім сапасын
арттыру деп таңдадық.
Зерттеудің мақсаты: білім беруді ақпаратттандыру жағдайында ақпараттық-
коммуникациялық және интерактивтік технологияларды оқу-тәрбие үрдісінде
қолдану арқылы информатика пәнін оқытудың сапасын арттыру.
Зерттеудің міндеттері:
- білім беруді ақпараттандырудың тұжырымдамалық негіздерін зерделеу;
- жаңа ақпараттық технологияларға салыстырмалы талдау жасау арқылы
оқытудың ақпараттық технологиясының мүмкіндіктерін айқындау;
- оқытудың жаңа ақпараттық технологиясын информатика пәніне оқытуға
қолданудың әдістемелік жүйесін жасақтау.
Зерттеудің нысаны: жалпы білім беретін орта мектептер.
Зерттеудің пәні: жаңа ақпараттық технологияларды қолданып оқушылардың
білім сапасын арттыру.
Жұмысымыздың ғылыми жаңалығы:
– білім беруді ақпараттандырудың тұжырымдамалық негіздері зерделенді;
– жаңа ақпараттық технологияларға салыстырмалы талдау жасау арқылы
оқытудың ақпараттық технологиясының мүмкіндіктерін айқындалды;
– оқытудың жаңа ақпараттық технологиясын информатика пәніне оқытуға
қолданудың әдістемелік жүйесін жасақталды.
Жұмыстың құрылымы: диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттерден, қосымшадан тұрады.
Информатика пәнін оқытудың сапасын арттыруда жаңа ақпараттық
технологияларды енгізудің теориялық негіздері атты бірінші тарауда
қазіргі замандағы ақпараттық-коммуникациялық және интерактивтік
технологиялар, мультимедиялық технологиялардың оқыту сапасын арттырудағы
тиімділігі мен жаңа ақпараттық технологияны информатика пәніне қолдану
мазмұны берілген.
Жаңа ақпараттық технологияларды информатика пәнін оқытуға қолданудың
әдістемелік негіздері атты екінші тарауда жаңа ақпараттық технологияларды
информатика пәнін оқытуға қолданудың дидактикалық мүмкіндіктері, жаңа
ақпараттық технологияны информатика пәнін оқытуға қолданудың білім сапасына
әсері мен электрондық оқулықтарды информатика пәнін оқытудың сапасын
арттыруда қолдану жолдары қарастырылған.
І-тарау ИНФОРМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ сапасын арттыруда жаңа ТЕХНОЛОГИЯларды
енгізудің теориялық негіздері
1.1 Қазіргі замандағы ақпараттық-коммуникациялық және интерактивтік
технологиялар
Жалпы білім беретін орта мектептің алдына төмендегідей үш негізгі
мақсат қойылады:
➢ Білім беру;
➢ Тәрбиелік;
➢ Дамытушылық.
Мектепте информатиканы оқытудың мақсаты − әрбір оқушыға информатика
ғылымы негіздерінің алғашқы фундаментальді білімін беру, оқушыларға осы
білімді мектепте оқылатын басқа ғылымдардың негіздерін түпкілікті және
сапалы түрде меңгеруге қажетті іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыру
болып табылады.
Информатикадан білім негіздерін меңгеру оқушылардың жалпы, ақыл-ойын
дамытуға, олардың ойлау және шығармашылық қабілетін, нығайтуға әсер етеді.
Сонымен, информатиканы оқытудың білім беру, дамытушылық мақсаты –
оқушының шығармашылық қабілетін, жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыруға,
ақыл-ойын, ойлау өрісін, ынтамен дамытуға бағытталған.
Мектептегі информатика курсының практикалық мақсаты − оқушылардың
еңбекке және политехникалық дайындығына үлес қосу, олардың мектеп
бітіргеннен кейінгі еңбек етуіне дайындығын іскерліктермен қаруландыру.
Қазіргі ақпараттық-коммуникациялық және интерактивтік технологиялардың
қарқынды даму кезеңінде орта білім беретін оқу орындарының оқу үдерісінің
тиімділігі болашақ мұғалімнің кәсіби дайындығына тікелей қатысты. Сол
себепті ақпараттық-компьютерлік технологиялар құралдарын педагогикалық іс-
әрекетте кеңінен қолдана білу іскерліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуы
мектеп мұғалімдерінің кәсіби дайындығына қойылатын талаптар қатарына енеді.
Осы орайда жоғары оқу орындарында болашақ мұғалімдерді педагогикалық
үдерісте ақпараттық технологиялар мен бағдарламалық құралдарды қолдануға
ғана емес, осы құралдарды жасауға дайындау өзекті мәселе болып табылады.
Еліміздегі әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті
әлемдегі ақпараттық даму білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесін,
әдістері мен технологиясын қайта қарауды талап етуде.
Мемлекеттiк ақпараттық саясат – ақпараттық қоғам жағдайында түрлi
қызмет салаларын ақпараттандыру және бiртұтас әлемдiк ақпараттық кеңiстiкке
енудi қалыптастыруға бағытталған құжаттардың мемлекеттiк органдарда
бекiтiлiп, жүзеге асыру механизмдерiн реттеу.
1.
Білім берудi ақпараттандыру - бiлiм беру саласының теориясы мен
практикасына жаңа ақпараттық технологияны жан-жақты пайдалану және оқыту
мен тәрибелеудiң психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге
асыратындай жағдайда оның мүмкiндiктерiн қолдану процесi.
Білім беруді ақпараттандырудың мақсаты:
Қазақстан Республикасында бiртұтас бiлiмдiк ақпараттық
ортаны құру болып табылады. Олай болса, бiлiм беру
Саласында жаңа ақпараттық технологияны
пайдалануға,
Қазақстан Республикасындағы
ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен
сабақтастыруға мүмкiндiк бередi
Білім беруді ақпараттандырудың міндеттері:
- ақпараттық және телекоммуникациялық
техникалық құралдармен
қамтамасыз ету;
- бiлiм берудi ақпараттандыру
бойынша практикалық
шараларды анықтап, жүзеге
асыру;
- оқу-тәрбие үрдісіне жаңа
ақпараттық технологияны енгiзудi
қамтамасыз ету бойынша ғылыми
-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк
жұмыстарын жүргiзу;
- мектеп пәндерi бойынша жасақталатын
жалпыға мiндеттi бiлiм беру
стандарттарының және оқу-әдiстемелiк
кешендерiнiң мазмұнын ақапараттық
технологияны пайдалану
мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм
берудi басқаруда ақпараттық
жүйенi құру;
- бiлiм беру мекемелерiнiң
қызметкерлерi үшiн программалық-
техникалық құралдарды қамтамасыз
ету және мультимедиялық
программаларды, электрондық
оқулықтарды жасақтау;
- педагог кадрларды жаңа ақпараттық
технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге дайындау және
жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн
көтеру.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі қағидалары:
- оқыту мен тәрбиелеудiң
жылдамдығы
(интенсификация) ;
- бiлiм мен тәрбиенiң
бiрiздiлiгi;
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн
алынатын бiлiмдер мен
мәлiметтердiң түсiнiктiлiгi;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық
қабiлеттерiн дамыту;
- жалпы компьютерлік сауаттылық;
- модульдігі.
Білім беруді ақпараттандыру жағдайында күтілетін нәтижелер:
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
- жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгізу арқылы
білім беру мазмұнын жаңарту;
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың
мамандыққа баулу механизмін құру;
- біздің еліміздегі және шет елдердегі жинақталған ақпараттық
ресурстарға жедел ену;
- мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды
және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
- отандық білім беру жүйелерін біртұтас әлемдік ақпараттық білімдік
кеңістікке ену арқылы сабақтастыру;
- білім берудің телекоммуникациялық желілерін құру;
- республиканың білім беру мекемелерін басқарудың біртұтас ақпараттық
желісін құруға негіздеп, білім берудің басқарудың ақпараттық желісін
құру.
Қазақстан Республикасының “Білім” туралы Заңында, “2005-2010 жылдар
кезеңінде Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың мемлекеттік
бағдарламасы” стратегиялық құжатында Білім беруді ақпараттандыру -
мемлекеттік білім беру саясатын жүзеге асырудың маңызды механизмі ретінде
бекітілген.
Алғаш рет ақпараттандыру бағдарламасы жалпы орта білім беру жүйесі үшін
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Жарлығымен
қабылданған болатын.
Мектептегі білім беру жүйесін есептеу техникасымен жабдықтау үшін
модульдік көзқарасқа негізделген жүйелік тәсілдердің бірін пайдалану
ұсынылады. Ол түрлі және шағын типтегі мектептердің көптігін ескеруге
мүмкіндік береді.
Білім беру жүйесіндегі компьютерлерді жаңартып, толықтырып отыру -
білім беру жүйесін ақпараттандырудағы негізгі мәселе болып табылады.
Соңғы жылдары ақпараттық және коммуникациялық технологиялар саласында
ауқымды ілгерілеу байқалып отыр, соның нәтижесінде бір кезде шыққан
компьютерлік жабдықтар, одан да дамытылған коипьютерлермен алмасып және
олар басқа да технологияларға қосылып жатады. Ақпараттық
супермагистральдардың пайда болуы, компьютерлеу үрдісін сын көзбен қайта
қарауды талап етеді.
Білім беруді ақпарттандырудың маңызды факторы Интернетке шығу болып
саналады. Қазіргі уақытта мектептердің 89%-і, оның ішінде ауыл
мектептерінің 86%-і Интернет желісіне қосылған. Алматы қаласының (100%),
Атырау облысының (100%), Солтүстік Қазақстан облысының (98%), мектептері
алда келеді. Осы жағдайларға мектептер үшін әлемдік практикада кеңінен
қолданылатын, серіктік интернет-картты сатып алу өзекті болып саналады.
Интернеттің электрондық поштаның, өзіндік құны төмен халықаралық
телефондық қызметтің, ұшқыр телефонның және электрондық конференцияның
таралуымен әлемде айтарлықтай өзара байланыс орнады...
Білім беруде халықаралық кірігу болып жатыр. Білім берудің дамуының
маңызды сипаты оның ауқымдылығы болып саналады. Бұл сипат, қазіргі әлемдегі
кірігу үрдісінің бар екендігі, мемлекетер арасындағы қоғамдық өмірдің әр
түрлі салаларындағы қарқынды өзара әрекеттерден көрініс табады. Білім беру
ұлттық басымдылық санаттан әлемдік басымдылық санатқа өседі.
Қазақстанның әлемдік нарықтағы түйінді бәсекелестік артықшылығы жоғары
білікті, ұшқыр ойлы адамдық байлық болцы тиіс, сонымен қатар тұрақты түрде
жаңашылдықты енгізу...
Білім беру ұйымдарының интернет желісіне қосылуының тәсілдері
● Телефондық желілердің аналогтық пен аналогтық-цифрлық желісі бойынша
модем арқылы жалғастырылатын қосу (жоғарғы шегі 56 Kbps)
● ISDN (Integrated Services Digital Line) арқылы жалғастырылатын қосу
384 Kbps дейін.
● ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) арқылы жалғастырылатын
қосу–кәдімгі телефон желісі бойынша мәліметтерді түзу бағытта 9 Mbps-ке
дейінгі және кері бағытта 1 Mbps жылдамықпен жеткізуге мүмкіндік береді.
● Бөлінген желілер бойынша қосу
Мәліметтерді жеткізу жылдамдығы – нақты модемнің және жеткізуші
құрылғылардың сипаттамаларымен, күн райының жағдайларымен және қызмет
көрсету жеделдігімен анықталады.
● Frame relay бойынша қосу. Мұндай желілердің әрекер қағидасы
қарапайым: каналдың ең аз кепілденген өткізгіштік қабілеттілігі (CIR)
анықталады, ал қажеттілік жағдайда өткізу жолағы мүмкіндігі шектеулі шекке
(2 Mbps-ке дейін) ұлғайтылады.
● Кабельдік телекөріністің желісі бойынша қосу
● Радиомодем арқылы қосу. Бұл технология жазық жердің үлкен емес
бөліктерінде пайдалану кезінде жақсы.
Білім беруді ақпараттандыру көрсеткішін талдау кезінде маңызды оқу
бағдарламалық жасақтаманы әзірлеу мен иемденуге еншілеу қажет. Қазіргі
уақытта ең көп таралым алғандар:
● мәтіндік оқу-әдістемелік материалдардың жинағын (кейстерін)
толықтыруға және оларды өз беттерімен оқып үйренушілерге жөнелдуге
негізделген (Web CD ROM). Кейс- технологиясы;
● телекөрінісін эфирлік, кабельдік, ғарыштық жүйелеріне негізделген.TV-
Web-технологиясы;
● студенттерді оқу-әдістемелік материалдармен жасақтау және оқытушы мен
оқушылар арасында интерактивті өзара байланыстар орнату үшін де Internet
желісін пайдалануға негізделген желілік технология.
Оқыту технологиясы оқыту жүйесі мен процесін нәтижелі жобалаумен
айналысатын педагогика ғылымындағы жаңа бағыт. Біз білімнің және басқа
жаңалықтардың адамзаттың ортақ мүлкіне айналған заманында өмір сүрудеміз.
Біздің міндетіміз – дүние жүзіндегі жаңалықтар мен дамуларды назарға
ала отырып, олардың ішіндегі нақты тиімдісін жас ұрпаққа ұсыну болып
табылады. Өйткені ғасырымызда барлық саладағы жетістіктер жедел жүзеге
асуда. Әрине, дамудың негізі-білімде.
1.2 Мультимедиялық технологиялардың оқыту сапасын арттырудағы
тиімділігі
Бүгінгі күні білім беру жүйесін ақпараттандырудың басты мақсаты –
заман талабына байланысты ақпараттық қоғамның шарттарына сәйкес оқушыларды
тұрмыстық - қоғамдық және кәсіптік өмір салаларына толық, әрі тиімді
түрде араластыру болып табылады.
Жаңа ақпараттық технологияның басты тиімділігі – бұл мұғалімге
мектептегі оқу үрдісінің құрылымын түбегейлі өзгертуге, оқытудағы
пәнаралық байланыстарды күшейте отырып, оқушылардың дүниетанымдарын
кеңейтуге және жеке қабілеттерін көре біліп, оны дамытуға толық жағдай
жасауы.
Сонымен қатар жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі – бұл
оқушыларға өз бетімен немесе бірлескен түрде шығармашылық жұмыспен
шұғылдануға, ізденуге, өз жұмысының нәтижесін көріп, өз-өзіне сын көзбен
қарауына және жеткен жетістігінен ләззат алуға мүмкіндік беруі.
Оқытуды ақпараттандыру ісі жаңа оқыту технологияларын дайындауды талап
етеді. Бірінші кезекте оларға электрондық оқулықтар, мультимедиялық оқу
құралдары мен электрондық жазбалар жатады.
Технология грек сөзі техне-өнер, кәсіп, ғылым, логос ұғым, оқу
деген түсінікті білдіреді. Яғни, өндірістік процестерді жүргізудің
тәсілдері мен құралдары жайындағы білімдердің жиынтығы. Бұл термин әдетте
өндiрiстiк үрдiстi сипаттауда кеңiнен қолданылып келдi. Ал педагогика
ғылымы тұрғысынан қарастырғанда “шеберлiк пен iлiм қосындысын” бiлдiредi.
Смыковская Т.К., Руденколардың пiкiрiнше: “Әдiстеме тек бiр ғана оқыту
үрдiсiне көңiл бөлсе, ал технология бiр мезетте оқу, оқыту үрдiсiмен қатар
жұмыс iстейдi және технология алға қойылған мақсаттың нақты соңғы
нәтижесiне кепiлдiк бередi”.
Қазіргі таңда білім беру жүйесін ақпараттандыру процесіне байланысты
ақпараттық-білім беру ортасы, ақпаратты-пәндік орта, кәсіби-ақпараттық
білім беру ортасы, оқытудың компьютерлік технологиясы, оқытудың
ақпараттық технологиялары, мультимедиа, мультимедиалық технологиялар,
білім берудегі мультимедиа, мультимедианың бағдарламалық құралдары,
мультимедиалық өнімдер, гипермедиа секілді бірқатар терминдер оқулықтар
мен ғылыми мақалаларда қолданыла бастады.
Осының ішінде мультимедиаға зерттеуші ғалымдар түрліше анықтама береді:
Мультимедиа – әртүрлі типті ақпараттарды компьютердің ұсыну мүмкіндігін
дамытатын және адамның мультисенсорлық табиғатына негізделген технология.
Мультимедиа – екі не одан да көп типті ақпараттарды интерактивті
формада біріктіру.
Мультимедиа – әртүрлі формада ұсынылған ақпараттарды біріктіруге
мүмкіндік беретін компьютердің аппараттық және бағдарламалық құралдары
кешені.
Мультимедиа технологиясы – визуалды және аудиоэффектілерден құралған
электрондық өнімдерді дайындау әдістері.
Мультимедиа термині латын тілінің multy (көп) және media (орта)
сөздерінің бірігуінен құралған.
Интерактивті негіздегі мультимедиалық технологиялар интернет желісі
және CD-курстар арқылы ауыл мектептерінің оқшау қалып қою мәселесін
шешуге мүскіндік береді.
Мультимедианың ажырамас бөлігі болып табылатын лазерлік дискілерді
жазылған электрондық энциклопедиялар, оқулықтар мен сөздіктер оқыту
процесінде ерекше маңызға ие. Мысалы, электрондық сөздіктерде әрбір сөдің
аудармасы мен транскрипциясы ғана емес, сонымен бірге оның айтылу үлгісі де
қамтылады. Электрондық энциклопедиялар мен сөздіктердің тиімділігі –
қажетті мәліметті тез іздеп табуға болады. Сонымен қатар тіл үйретуге
бағытталған интерактивті оқыту бағдарламалары диалогты байланыс жасауды
жоғарғы деңгейде жүзеге асыра алады.
Мультемидиалдық бағдарламалардың негізгі атқаратын функцияларының бірі
– басқаруды қамтамасыз ету. Қажетті ақпаратқа еш кедергісіз ауысу
мүмкіндігі қамтылған. Мысалы, кинофильмдерді көру барысында мультемедиалық
бағдамалар пайдаланушыға қажетсіз кино үзінділерін өткізіп жіберуді,
керекті киноүзіндіні бірнеше қайтара көрсетуді жүзеге асырады.
Шет елдерде мультемедианың қолданылуы аясы жөнінде зерттеулерге талдау
жасасақ, онда Дж. Гейлдің, Мультимедиа Европада атты жинақтағы мақаласы
назар аударарлықтай. Дж. Гейлдің келтірген дерегі бойынша мультимедианың
техникалық базасы Европаның ақпараттық технологиялар (оның ішінде
компьютерлік технологиялар) бизнесінде 1991 жылы 1%, 1992 жылы 1,5%, 1995
жылы 30% , ал 1997 жылы 75% құраған.
Ал, жекелеген салалар бойынша мультимедиа қосымшалары, әсіресе, білім
беру мен бизнесте көп қолданылған. Ол 1-кестеде көрсетілген.
Кестеден көріп отырғанымыздай, мультимедианың өте аз қолданылған саласы
өнеркәсіп жүйелері екен. Бірақ, бұл салада да мультимедианы пайдалану
өзінің оң нәтижесін беретіндігін дәлелдей түсуде. Өнім өндірушілер өз
өнімдері мен қызметтерін жарнамалауда, презентацияларда мультимедианы жиі
қолдана бастады. Өйткені, өнімді дайындау және оны қолдану әдістерімен
көпшілікті құжаттар арқылы таныстыруға қарағанда, мультимедиа көмегімен
бейнеақпарат арқылы таныстыру тиімді болып табылады.
Кесте 1 – Мультимедианың әр түрлі салаларда қолданылуының пайыздық
көрсеткіші
№ Мультимедианың қолданылу салалары %-ға қарағанда
1 Білім беруде 29
2 Бизнесте 19,4
3 Ақпараттық қызмет көрсетуде 17,6
4 Коммуникацияда 16,5
5 Жарнама агенттігінде 14,3
6 Өндірісте 3,2
Осы орайда, мультимедиада қолданылатын бейнеақпарат түрлерін жіктеп
көрсетуге болады:
1) Қозғалыссыз бейне. Мұндай бейнеақпаратқа суреттерді,
фотосуреттерді жатқызуға болады. Қозғалыссыз бейне графикалық
ақпарат болып есептеледі.
2) Мәтін. Таңбалар мен әріптер мультимедиалық ақпараттың негізгі
бөлігі.
3) Қозғалыстағы кескін немесе бейне. Қозғалыстағы бейне нақты
өмірдегі құбылыстарды телехабар немесе бейнемагнитафон арқылы
бейнелеу негізінде алынады.
4) Анимация. Бір қарағанда анимация қозғалыстағы бейнеге ұқсайды.
Бірақ, қозғалыстағы бейнеден айырмашылығы ол нақты өмірден
алынбаған, жансыз объект болып саналады. Мысалы, тірі құстың ұшуы
мен мультипликацияның арасында қандай айырмашылық болса,
қозғалыстағы бейне мен анимация арасындағы айырмашылық та сондай.
Білім беру жүйесінде мультимедианы жиі пайдаланудың деңгейі болашақта
одан әрі арта сүсері сөзсіз. Өйткені, оқыту процесінде жаңа инновациялық
технологияларды уақыт ағымынан қалмай енгізу ұдайы жүзеге асырылып
отыратын іс-әрекет.
Сонымен қатар, мультимедианы мекемелер мен компаниялар өз
қызметкерлерінің білімін жетілдіруде жиі қолдануда. Мысалы, компьютерлік
технологияларды шығарумен айналысатын IBM фирмасының өзі локалдық желі
жұмысын демонстрациялау үшін мультимедианы жиі пайдаланады екен .
Зерттеушілердің пікірі бойынша дәстүрлі оқыту әдісімен берілген
материалдың 25%-ы, көру арқылы 33%-ы, көру-есту арқылы 50%-ы, ал,
мультимедиалдық интерактивті оқыту бағдарламалары көмегімен берілген
материалдың 75% - ы есте сақталады екен.
Мультимедиалық технологияларды пайдалану мен дәстүрлі оқыту әдістері
арасындағы айырмашылықты төмендегі суреттен көруге болады.
Сурет 1 – Мультимедиалық технологиялардың оқыту үрдісінде
тиімділігінің көрсеткіші
Сурет 1 – Мультимедиалық технологиялардың оқыту
үрдісінде
тиімділігінің көрсеткіші
Мультимедиалық технологияларды белгілі бір оқыту жүйесінің мазмұны мен
әдістеріне негізделген жағдайда пайдалану тиімді. Мультимедиалық
технологиялар мен оқыту әдістерінің өзара байланысы біркелкі болмайды,
яғни, бір мультимедиалық құрал бірнеше оқыту әдістерін қамтыса, ал
керісінше, бір оқыту әдісінде бірнеше мультимедиалық технологиялар кешені
пайдалануы мүмкін.
Қазіргі заманғы мультимедиалық технологиялар құбылыстардың дамуын,
динамикасын көрсетуді және оқу ақпаратының көлемін белгілі бір реттілікпен
беріп отыруды жүзеге асыратындықтан жаңаша оқыту әдістерін талап етеді.
Сонымен, оқыту үрдісіне мультимедиалық технологияларды енгізу мынадай
мәселелерді шешуді жүзеге асырады:
- проекциялық құрылғыларды және компьютерді практикалық және
зертханалық сабақтарда пайдалануды;
- студенттер мен оқушылардың өзіндік білімін жетілдіруге бағытталған
оқытатын компьютерлік бағдарламалар дайындауды;
- проекциялық аппараттар мен компьютер негізінде жабдықталған лекциялық
дәрісханалар құруды;
- студенттер мен оқушылардың білімін тестілеуді жетілдіруді т.б.
Сонымен, мультимедиалық технологияларды пайдаланып оқыту, атап
айтқанда, мынадай нәтижелерге қол жеткізеді:
- оқу материалын терең түсінуге;
- оқу мотивациясының артуына;
- оқуға кететін уақыттың үнемделуіне;
- алынған білімнің ұзақ уақыт есте сақталуына;
- білім беруге жұмсалатын шығынның азаюына т.б.
Оқыту үрдісін жетілдіруде, оқытушының оқытудың жаңа талаптарына
бейімдеуде:
1) сызықты емес түрдегі оқыту бағдарламаларын құру құралына айналған
мультимедиа мен гипермедианың;
2) жаңа білім беру кеңістігін құрайтын және оқыту құралдары мен білім
ақпаратының көзі болып саналатын виртуалды университеттер,
виртуалды лекция залы, виртуалды кластар мен виртуалды
кітапханалардың ықпалы зор.
Мультимедиалық технологияларда ұсынылатын оқу материалдары көрнекілік
ұстанымына негізделген. Сондықтан да оны оқытудың ажырамас бөлігі деп
қарастыруымыз қажет. Мысалы, компьютерде модельденген демонстрациялық
тәжірибелер, зертханалық жұмыстар студенттер мен лқушыларға заңдылықтар мен
құбылыстардың табиғатын ғылыми тұрғыдан түсіне білуге бейімдейді. Бір
жағдайда олар көзбен көруге мүмкін болмайтын құбылыстарды экранда бақылауға
мүмкіндік берсе, екінші жағдайда, ғылымда кірмеуі қиын мәселелерді графика,
анимация, бейнекөрініс түрінде бақылап, шешімін табуға көмектеседі. Сонымен
қатар, мультимедиалық технологиялар оқытудың сабақ барысындағы немесе
сабақтан тыс формалары мен әдістерін жетілдіруді және оқу-тәрбие үрдісін
қызықты әрі мазмұнды етіп жүргізуді жолға қояды. Оқытушының жұмысын
жеңілдетеді. Бұл, оқытушы сабақтан тыс қалады деген сөз емес, оқытушы қай
кезде де оқыту үрдісінде басты тұлға болып табылады.
Осы орайда, оқыту үрдісінде кездесетін мәселелер мен оны тиімді
шешудегі мультимедиалық технологиялардың маңызын кесте түрінде келтіре
кетейік.
1. Мультимедиалық технологияларды тиімді пайдалану үшін оның
психологиялық-педагогикалық шарттарын қатаң бақылауда ұстау керек:
а) Оқу материалдарын тұлғаның қабылдау ерекшеліктерін ескерту.
ә) Экрандық оқу материалдарының студенттер мен оқушылардың эмоциясына
әсерін бақылау.
б) Оқу материалдарын пайдалану кезінде тұлғаның ойлау қабілетін
арттыруға қозғау салу.
в) Экрандық оқу материалдарын пайдаланудың қалыпты деңгейін студенттер
мен оқушылардың ойлау жүйесіне күш түсірмейтіндей деңгейде сақтау.
Кесте 2 – Мультимедиалық технологиялардың оқытудағы мүмкіндіктері
№ Оқыту үрдісінде Мультимедиалық Мультимедиалық
кездесетін қиындықтар технологиялардың оқыту технологияларды
тиімділігін арттыру пайдаланудағы
мүмкіндіктері жетістіктер
1. Обьективті күрделі Оқу материалдарын Студенттер мен
материалдарды оқыту бөлшектеп ұсыну оқушылардың оқу
материалына қызығушылығы
артады
2. Түсінік-ұғымдардың Нақты ұғым Нақты абстракцияға,
абстрактылығы, қалыптастыру, жекеден жалпыға ауысу
жалпылау, салыстыру салыстыру, жалпылау жеңілдігі
және орнықтыру кезіндегі
қажеттілігі иллюстрациялау
3. Эксперимент жасаудың Зертханалық Зертханалардағы
күрделілігі дәрісханаларда өткізугеқұрал-жабдықтардың
мүмкін емес жеткіліксіздік мәселесін
тәжірибелерді біршама шешу
демонстрациялау
4. Құбылыс, процестер Құбылыстар мен Құбылыстар мен
механизмін динамикада процестерді модельдеу, процестердің табиғатын
көрсету динамикада көрсету ашып көрсету
5. Тез немесе жай өтетін Бейнепроекциялық Құбылыстар мен
процестерді оқыту құрылғылар көмегімен процестерді оқыту
табиғаттағы кезінде уақытты тиімді
процесс-тердің жүруін пайдалану
бақылау
6. Объектінің көрінбейтінКоммуникациялық Бақылау кеңістігінің
бөлігінде өтетін құрылғылар, шекарасын үлкейту
микропроцестерді Web-камералар
бақылау, түсіндіру мүмкіндіктерін
пайдалану
7. Негізгі заңдылықтар Табиғаттағы Заңдылықтар мен
мен құбылыстарды заңдылықтардың құбылыстардың қолданбалы
техникада қолданудың техникада қолданылу сипатын
көпсалалығы аясымен танысу бейнематериалдармен
түсіндіру
Интерактивтік тақтаның мүмкіндіктерімен танысу арқылы шығармашылық
жұмыстарын интерактивті ортада түрлі мазмұндық деңгейде флипчарттар құру
мен он-лайн режимінде жұмыс жасауға баулу бағыттарын қалыптастыруға
бағытталған.
Интерактивті сөзін ағылшын тілінен аударғанда бірлесіп әрекет жасау
деген мағынаны білдіреді.
Білім берудегі интерактивтік технология - бұл сабақ барысында
оқушының ұжымдық жұмыс жасауға қатыспауы мүмкін емес, бірін-бірі
толықтыратын және барлық оқушылардың қатысуын ұйымдастыратын оқыту
технологиясы.
Интерактивтік тақта дегеніміз дәріскерге немесе мұғалімге екі түрлі
құралдарды, атап айтқанда, ақпарат кескіні мен қарапайым маркер тақтасын
біріктіріп қолдануға негізделген құрал.
Интерактивтік технологияның жеделдетіп дамуына байланысты тақтаның
түрлері де күннен күнге оның типтері даму үстінде. Сондықтан аталған тақта
түрлеріне салыстырмалы түрде сипаттама берейік.
Interwrite Board интерактивті тақтасы
Бұл тақта АҚШ-ның 7125 Riverwood Drive Columbia, MD 21046 зауытында
жасақталған. Бұл тақтада дәстүрлі сызу құралдары (сызғыш, транспортир,
бұрыштама және т.б.) қолданылады. Олар геометрия, алгебра, сызу, физика
және т.б. мектеп пәндері үшін кеңінен қолдануға болады. Тақтаның беті
бүлінбейді және ол білім мекемелерінде үлкен сұранысқа ие.
Interwrite Workspace интерактивтік тақта
Суреттер кітапханасы және шаблондарымен бірге өз материалдарын
толықтыруға мүмкіндік беретін қарапайым құралдары бар тақта. Оған барлық
ақпараттарды сақтап, басу құрылғысына және электрондық пошта арқылы
ақпараттарды жіберуге болады.
Hitachi экраны және интерактивті тақта
24 функциональды батырмалардан, 72 виртуальды түстермен сурет салуға
мүмкіндік беретін жаңа StarBoard FX Duoсофт-ның негізінде Интернет арқылы
50 басқа StarBoard FX бір мезетте байланысқа шығуға және қашықтықтан
конференциялар өткізуге негізделген тақта болып табылады.
SMART Technologies Inc технологиясы
SMART Board интерактивті тақтасында екі түрлі технология қолданылады:
Резистивтік матрицалы технология. Резистивтік матрицалы технология – бұл
жұқа сілтеуішті екі қабаттан тұратын тор, ауа қабаттарымен бөлінген, беті
пластикпен қапталған интерактивтік тақта.
DViT (Digital Vision Touch) технологиясы - бұл меңзер координатын
қолданатын (маркер немесе саусақ) тақтаның бұрыштарында сандық бейне
камералар орналасқан. Бұл технологияны қолданғанда меңзердің жылдамдығы
артады да, функциональдық мүмкіндіктері артады.
Panaboard KX-BP800 интерактивті тақтасы
Электронды Panaboard KX-BP800 интерактивті тақтасының жиналыстар,
семинарлар, телеконференциялар, презентация-лар мен сұхбаттасу жүргізуге
мүмкіндігі мол тақта. Мұнда тақтаның көшірмесін алуға болады, проектор
түсіретін экран, интерактивті монитор және басқа да көптеген мүмкіндіктері
бар. Оны компьютерге және проекторға қосқанда, Panaboard KX-BP800 тақтасы
интерактивті мониторға айналады, электронды маркердің көмегімен
компьютердің қосымшаларын басқаруға болады.
Webster интерактивтік тақтасы
Электронды интерактивтіе Webster тақтасының сериясы TS (TS-400 TS-600
TS-800) Polyvision компаниясынан – кәсіптік презентациясы өткізуге
арналған құрал. Комплектіге Webster тақтасы, дербес компьютер, мультимедиа
проектор жатады.
Маркер Тақта Маркер 4 түсті (қызыл, қара, жасыл, көк) және өшіргіштің
көмегімен қарапайым тақта тәрізді кез келген жазбамен суреттерді салуға,
құруға және редакторлеуге болады. Электронды тақта маркермен немесе
саусақпен басқара отырып қажетті операцияларды атқарғанда компьютерлік
тышқанның қызметін атқарады..
Бүгінгі күні 5 түрлі негізгі өнімдер бар: ACTIVboard (Promethean
компаниясы шығарған), SMART Board (SMART Technologies Inc, бізде оны
Polymedia ұсынады), Star Board (Hitachi шығарады), InterWrite SchoolBoard
(GTCO CalcComp Inc. шығарады, Сервис Плюс сатады) және Communicator
(Sahara Interactive және ДеЛайт 2000). Жалпы, интерактивті тақтаның 90%
пайыздан аса бөлігі білім беру мекемелерінде қолданылады.
ACTIVwand
Электронды ACTIVwand указкасының ұзындығы 54 см тақтаның жоғарғы
бөлігінен кішкентайларға да қол жеткізуге мүмкіндік береді. Жанында
орналасқан батырма тышқанның сол жақ батырмасының қызметін атқарады.
ACTIVwand көрсеткіші web-бетінде жұмыс жасағанда “rollover” және “hover”
қызметтерін атқаруға өте қолайлы. ACTIVboard – интерактивті тақтасында
жұмыс жасаушыға проектордың сәулесінің астынан шығуға және "Оң" және
"сол" қолдармен жұмыс жасауға мүмкіндік беретін ыңғайлы да, қолайлы
құрал.
ACTIVpanelpro
ACTIVpanelpro (Активпанель) үлкен аудиторияларда қолдануға өте қолайлы,
онда үлкен экранға арналған проекция қолданылады. ACTIVpanelpro арнайы
қарындаштың көмегімен дисплейде жазылған жазулар компьютер арқылы тақтадан
көруге мүмкіндік береді. ACTIVpanelpro (Активпанель) - өте жеңіл зат,
бөлмеден бөлмеге қиындықсыз–ақ алып жүре беруге болады, ал проектор болса
кескінді үлкейтіп көрсетеді. ACTIVpanel-pro дербес компьютерді басқарады,
сурет салады, жазу жазады – бұл ақпаратты енгізетін құрылғыға жатады.
ACTIVslate
Радио портты ACTIVslate панель құрылғысы топпен жүргізілетін
конференцияға қатысушылардың белсенді қатысуына мүмкіндік береді.
Конференция немесе презентация кезінде аудиторияда еркін қозғалуға болады
ACTIVslateXR панель аудиторияның кез келген жерінен тақтамен жұмыс жасай
алады. ACTIVslateXR көмегімен қатысушылар өз шешімдерін орындарынан тұрмай
ақ тақтада жаза алады.
ACTIVtablet
ACTIVtablet планшет қарапайым тышқанның қызметін атқара алады,
презентация мен конференция материалдарын ACTIVstudio2 немесе ACTIVprimary
тақтасыз (ACTIVboard көмегенсіз) компьютерде дайындауға мүмкіндік бетерін
құрылғы. ACTIVtablet компьютерге USB порт арқылы қосылады, бағдарламаның
барлық функцияларын қолдануға болады. Арнайы батареясыз қаламмен флипчарт
беттерінде жазу жаза алады.
ACTIVote
ACTIVote2 тестілеу жүйесі конференцияның барлық қатысушыларына
сұрақтарға, бірнеше берілген жауаптардың нұсқаларынан желісіз радиопульттің
батырмасын басу әдісімен жауап беруге мүмкіндік береді. Пульттың көмегімен
ақпарат ACTIVboard қабылдайды және де өңделіп конференция қатысушысының
жауабын қабылдайды. ACTIVote2 қарапайым тест жүргізуге өте қолайлы зат.
ACTIVote2 16 немесе 32 пульттан кішкене чемоданда тест жүргізу үшін
қолданылады.
ACTIVote қолдана отырып: Тест дайындау шеберінде ACTIVstudio
бағдарламасында флипчартта мәтіндік немесе графиктік түрде тест сұрақтары
кітапханада сақталады да, тестің нәтижесін кесте немесе диаграмма түрінде
компьютердің жадында сақталады. Тестің нәтижесін EXСEL немесе WORD
редакторларында экспорттауға болады.
1.3. Жаңа ақпараттық технологияны информатика пәніне қолдану мазмұны
Бүгінгі күні білім беру жүйесін ақпараттандырудың басты мақсаты – заман
талабына байланысты ақпараттық қоғамның шарттарына сәйкес оқушыларды
тұрмыстық - қоғамдық және кәсіптік өмір салаларына толық, әрі тиімді
түрде араластыру болып табылады.
Оқытуды ақпараттандыру ісі жаңа оқыту технологияларын дайындауды
талап етеді. Бірінші кезекте оларға электрондық оқулықтар, мультимедиялық
оқу құралдары мен электрондық жазбалар жатады.
Қазақстан Республикасы білім беру жүйесін ақпараттандыру
тұжырымдамасына сәйкес ақпараттандыру ісінің негізінде білім ұғымы жатыр.
Осыған орай бұл ұғымның төрт құрама бөлімі бар :
- білімді бағалы зат ретінде қарастыру;
- білімді жүйе ретінде қарастыру;
- білімді процесс ретінде қарастыру;
- білімді алынатын нәтиже ретінде қарастыру.
Мұндай көзқарас оқыту жүйесін қайта құру ісінің мұғалімдердің кәсіби
шеберлігі мен білім орнының білім беру сапасына тәуелді болатынын
білдіреді.
Оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану кезеңіндегі
педагогикалық мақсаттар:
- ойлау қабілетін жетілдіру;
- эстетикалық тәрбие;
- қатынасу – сөйлесу қасиеттерін дамыту;
- тиімді шешім қабылдауды немесе күрделі жағдайларда қабылданатын
бірнеше шешімдер нұсқасын ұсынуды қалыптастыру;
- ғылыми – тәжірибелік қызмет жүргізе білуге үйрету, оны дамыту.
- Ақпараттық мәдениетті, ақпаратты өңдеу ісін жүргізе білуді
қалыптастыру;
- информатика және есептеу техникасы саласында мамандарды дайындау;
- жаңа ақпараттық технологиялар құралдарын қолдана білушілерді дайындау;
- жаңа ақпараттық технологиялық құралдары мүмкіндіктерін жүзеге асыру
арқылы оқыту үрдісінің тиімділігі мен сапасын көтеру;
- оқушылардың танымдық қасиеттерін жетілдіруге қажет ынталандыру істерін
жүргізуді қамтамасыз ету;
- әр саладағы мәселелерді шешу істерінде қазіргі кездегі қолданылып
жүрген ақпарат өңдеу құралдарын пайдалану арқылы пәнаралық
байланыстарды тереңдету.
Жеке бір мұғалімнің ісі арқылы бұл аталған мақсаттарға қол жеткізуі
қиын. Оларды орындау үшін мектептің бүкіл педагогикалық ұжымының жүйелі
түрде жұмыс жүргізуі қажет.
Бүгінгі таңда мектеп оқушыларының өз бетімен жұмысын арттыру мен
шығармашылық қабілеттерін дамытуда жаңа ақпараттық технологияны пайдалану
және оның тиімді әдістемесін ұсыну өзекті проблемаға айналып отыр.
Жаңа ақпараттық технологияның басты тиімділігі – бұл мұғалімге
мектептегі оқу үрдісінің құрылымын түбегейлі өзгертуге, оқытудағы
пәнаралық байланыстарды күшейте отырып, оқушылардың дүниетанымдарын
кеңейтуге және жеке қабілеттерін көре біліп, оны дамытуға толық жағдай
жасауы.
Сонымен қатар жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі – бұл
оқушыларға өз бетімен немесе бірлескен түрде шығармашылық жұмыспен
шұғылдануға , ізденуге, өз жұмысының нәтижесін көріп, өз-өзіне сын көзбен
қарауына және жеткен жетістігінен ләззат алуға мүмкіндік беруі.
Қазіргі ақпараттық және телекоммуникациялық өзара ықпал
технологияларының мүмкіндіктерін іске асыру оқуісін байытады, білім сапасын
арттырады, информатиканы ғана емес, басқа да көп мәндерді оқытудың ұйымдық
түрлері мен тәсілдерін жетілдіріп жаңартуға мүмкіндік беретіні
дәлелденген. Бұл өскелең ұрпақты зор ақпараттық демократиялық қоғаммен
зиялы қарым – қатынасқа оқытып, тәрбиелеуге жағдай жасайды.
Жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеуге жаңа көзқарас, жаңа тәсіл керек,
жаңа педагогикалық ізденістер мен идеялар қажет, педагог рөлін
арттыратын процесс жүргізілуі тиіс, бұрынғы педагог- информатордан
қазіргі кездегі оқушыларға арналған технологияларды пайдалана алатын
ұйымдастырушы педагог дәрежесіне көтерілуі керек. Педагогикалық
тұрғыдан алғанда, бүгінгі күні білім беру технологияларының көптеген
жетістіктерін игермей, сауатты маман болу мүмкін емес.
Белгілі педагог Ш. А. Амонашвили: Оқушылардың білім арттыру, пәнге
қызықтыру үшін оқытуда, жалпы алғанда ең бірінші оқушылардың неге
қызығатынын анықтап алып, содан соң бастау керек,- дейді.
Информатика пәнін оқыту барысында оқулықтағы материалды құрғақ баяндаудан
гөрі қызықты, бейнелі түрде түсіндіруге оқушылардың ойлауына
бағытталғаны дұрыс.
Педагогикалық технология- бұл жастарға әсер ету тәсілдері
ішінен педагогикалық тұрғыдан пайдалы саналып, практикада тиімді
түрде қолдану мақсатында мұғалім таңдап алған, оған қажет болатын
білім, біліктілік және дағдылар кешені.
Қазіргі кездегі компьютерлік технологияның білім беру жүйесін
дамыту ісіне берері ұшан теңіз.
К.Д. Ушинский; Бала табиғаты көрнекілікті қажет етеді, - деген
болатын. Білім беру ісінде ақпараттық технологиялардың оқытудың
дифференциалдық және жеке адамға бағытталған түрлерін жүзеге асыра
алатын мүмкіндіктері бар. Білім берудегі әлемдік талаптарды жүзеге
асыра отырып, балаларға біртіндеп дүние жүзілік бірыңғай ақпараттық
кеңістікке кіру мүмкіндігін береді.
Оқыту технологияларына негізделген әдістемелік және дидактикалық
материалдар жасап, оқушылардың білім алу процесін жетілдіріп, оны игеруді
жылдамдата алатын жаңа педагогикалық тәсілдер балаларға ақпараттық
технологиялар жағынан терең білім алуға көмектесіп, кейіннен жоғары
оқу орындарында да табысты түрде оқуға кепілдік береді.
Оқыту технологиясы – оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолындағы алға қойған
мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және
түрлерінің жүйесі болып табылады. Оқыту технологиясында мазмұн, әдіс және
құралдардың өзара байланысы мен себептілігі жатыр, соған байланысты қажетті
мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды бағдарлама мен қойылған
педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу мұғалімнің педагогикалық
шеберлігіне байланысты. Біз берілген анықтамалардан біз технология -
techne - өнер, шеберлік және logos – ғылым, заң, яғни технология дегеніміз
– шеберлік (өнер) туралы ғылым екенін білеміз.
Қазіргі заманғы оқыту технологиялары педагогикалық және психологиялық
ілімдер негізінде құрылған дамытушы, тұлғалық бағдарлы, мақсатты технология
болып табылады. Оқу процесін технологияландыру басқа ақыл-ой талабына ғана
негізделген рационалистік немесе технократтық деп аталатын дидактикалық
парадигмамен әдіснамалық байланыста. Педагог рационалистердің негізгі
міндеті – оқу материалын меңгерудің неғұрлым тиімді тәсілдерін іздестіру.
Компьютерлік технологияны қолдану өздігінен сабаққа дайындалу
деңгейін арттырады; оқу процесін жүргізуді қызықты етеді; шығармашылық
жағынан бұрын болмаған кәсіби дағдыларды қалыптастыратын жаңа
мүмкіндіктер туғызады.
ІІ-тарау жаңа АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯларды информатика пәнін оқытуға
қолданудың әдістемелік негіздері
2.1 Жаңа ақпараттық технологияны информатика пәнін оқытуға қолданудың
дидактикалық мүмкіндіктері
Бүгінгі күні білім беру жүйесін ақпараттандырудың басты мақсаты – заман
талабына байланысты ақпараттық қоғамның шарттарына сәйкес оқушыларды
тұрмыстық - қоғамдық және кәсіптік өмір салаларына толық, әрі тиімді
түрде араластыру болып табылады.
Оқытуды ақпараттандыру ісі жаңа оқыту технологияларын дайындауды талап
етеді. Бірінші кезекте оларға электрондық оқулықтар, мультимедиялық оқу
құралдары мен электрондық жазбалар жатады.
Қазақстан Республикасы білім беру жүйесін ақпараттандыру
тұжырымдамасына сәйкес ақпараттандыру ісінің негізінде білім ұғымы жатыр.
Осыған орай бұл ұғымның төрт құрама бөлімі бар :
- білімді бағалы зат ретінде қарастыру;
- білімді жүйе ретінде қарастыру;
- білімді процесс ретінде қарастыру;
- білімді алынатын нәтиже ретінде қарастыру.
Мұндай көзқарас оқыту жүйесін қайта құру ісінің мұғалімдердің кәсіби
шеберлігі мен білім орнының білім беру сапасына тәуелді болатынын
білдіреді.
Оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану кезеңіндегі
педагогикалық мақсаттар:
- ойлау қабілетін жетілдіру;
- эстетикалық тәрбие;
- қатынасу – сөйлесу қасиеттерін дамыту;
- тиімді шешім қабылдауды немесе күрделі жағдайларда қабылданатын
бірнеше шешімдер нұсқасын ұсынуды қалыптастыру;
- ғылыми – тәжірибелік қызмет жүргізе білуге үйрету, оны дамыту.
- Ақпараттық мәдениетті, ақпаратты өңдеу ісін жүргізе білуді
қалыптастыру;
- Информатика және есептеу техникасы саласында мамандарды дайындау;
- Жаңа ақпараттық технологиялар құралдарын қолдана білушілерді дайындау;
- Жаңа ақпараттық технологиялық құралдары мүмкіндіктерін жүзеге асыру
арқылы оқыту процесінің тиімділігі мен сапасын көтеру;
- Оқушылардың танымдық қасиеттерін жетілдіруге қажет ынталандыру істерін
жүргізуді қамтамасыз ету;
- әр саладағы мәселелерді шешу істерінде қазіргі кездегі қолданылып
жүрген ақпарат өңдеу құралдарын пайдалану арқылы пәнаралық
байланыстарды тереңдету.
Жеке бір мұғалімнің ісі арқылы бұл аталған мақсаттарға қол жеткізуі
қиын. Оларды орындау үшін мектептің бүкіл педагогикалық ұжымының жүйелі
түрде жұмыс жүргізуі қажет.
Бүгінгі таңда мектеп оқушыларының өз бетімен жұмысын арттыру мен
шығармашылық қабілеттерін дамытуда жаңа ақпараттық технологияны пайдалану
және оның тиімді әдістемесін ұсыну өзекті проблемаға айналып отыр.
Жаңа ақпараттық технологияның басты тиімділігі – бұл мұғалімге
мектептегі оқу үрдісінің құрылымын түбегейлі өзгертуге, оқытудағы
пәнаралық байланыстарды күшейте отырып, оқушылардың дүниетанымдарын
кеңейтуге және жеке қабілеттерін көре біліп, оны дамытуға толық жағдай
жасауы.
Сонымен қатар жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі – бұл
оқушыларға өз бетімен немесе бірлескен түрде шығармашылық жұмыспен
шұғылдануға, ізденуге, өз жұмысының нәтижесін көріп, өз-өзіне сын көзбен
қарауына және жеткен жетістігінен ләззат алуға мүмкіндік беруі.
Қазіргі ақпараттық және телекоммуникациялық өзара ықпал
технологияларының мүмкіндіктерін іске асыру оқуісін байытады, білім сапасын
арттырады, информатиканы ғана емес, басқа да көп мәндерді оқытудың ұйымдық
түрлері мен тәсілдерін жетілдіріп жаңартуға мүмкіндік беретіні
дәлелденген. Бұл өскелең ұрпақты зор ақпараттық демократиялық қоғаммен
зиялы қарым – қатынасқа оқытып, тәрбиелеуге жағдай жасайды.
Жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеуге жаңа көзқарас, жаңа тәсіл керек,
жаңа педагогикалық ізденістер мен идеялар қажет, педагог рөлін
арттыратын процесс жүргізілуі тиіс, бұрынғы педагог- информатордан
қазіргі кездегі оқушыларға арналған технологияларды пайдалана алатын
ұйымдастырушы педагог дәрежесіне көтерілуі керек. Педагогикалық
тұрғыдан алғанда, бүгінгі күні білім беру технологияларының көптеген
жетістіктерін игермей, сауатты маман болу мүмкін емес.
Белгілі педагог Ш. А. Амонашвили: Оқушылардың білім арттыру, пәнге
қызықтыру үшін оқытуда, жалпы алғанда ең бірінші оқушылардың неге
қызығатынын анықтап алып, содан соң бастау керек,- дейді.
Информатика пәнін оқыту барысында оқулықтағы материалды құрғақ баяндаудан
гөрі қызықты, бейнелі түрде түсіндіруге оқушылардың ойлауына
бағытталғаны дұрыс.
Педагогикалық технология- бұл жастарға әсер ету тәсілдері
ішінен педагогикалық тұрғыдан пайдалы саналып, практикада тиімді
түрде қолдану мақсатында мұғалім таңдап алған, оған қажет болатын
білім, біліктілік және дағдылар кешені.
Қазіргі кездегі компьютерлік технологияның білім беру жүйесін
дамыту ісіне берері ұшан теңіз.
Сабақ – мақсатты, мазмұнды және танымдық қызмет, оны оқушылардың өздері
басқарады, яғни сабақ үстіндегі іс-әрекеттер мен оларды ұйымдастыру
жағдайлары өзара байланысқан, қалыптасқан тұтас динамикалық жүйе. Әрине,
көп жағдайда бұл динамикалық жүйе және оның дамуы мен ұйымдастырылуы
мұғалімнің іс әрекетіне тәуелді.
Информатика сабағы – мұғалімнің шығармашылығы. Тіпті бірыңғай
технлологияны қолданатын, бір тақырыпқа арналған сабақ әр ұстазда түрліше
болып шығады. Кез-келген сабақтың анық мақсаты болу керек.
Мұғалім алдымен сабақта не істейтінін жоспарлайды, содан соң қалай және
қандай әдіспен жүзеге асыратынын анықтайды. Информатика сабағының құрылымы
мақсат пен мазмұн арқылы анықталады, кездейсоқ таңдалуы мүмкін емес.
Интерактивті оқыту
Педагогикада оқытудың бірнеше моделін атап көрсетуге болады:
1) пассивті – оқушы оқытудың объектісі ролін атқарады (тыңдау және
көру)
2) активті белсенді оқушы оқытудың субъектісі болып шығады
(өзіндік жұмыс, шығармашылық жұмыс, лабораториялық-практикалық жұмыс)
3) интерактивті – inter (өзара), akt(әрекеттесу). Оқыту процесі барлық
оқушылардың тұрақты белсенді өзара қарым-қатынасы арқылы жүзеге асырылады.
Оқушы мен мұғалім оқытудың тең құқылы субъектісі болып табылады.
Интерактивті оқыту моделін пайдалану - өмірлік ситуацияларды моделдуді,
ролдік ойындарды қолдануды, мәселені бірлесіп шешуді қарастырады. Оқу
процесінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz