Ақпараттық жүйедегі ақпараттарды қорғау
Жоспар
Кіріспе 5
1 Автоматтандырылған жұмыс орнын құрудың теориялық негіздері 9
1.1 Т. Рысқұлов ауданы Құлан ауылының №4 кәсіптік лицейінің атқаратын
қызметі мен құрылымдық бөлімдерінің сипаттамасы 9
1.2 Зерттеу объектісін ақпараттандырудың заманауи әдістері 12
1.3 Компьютерлік желілерді жобалау әдістері мен модельдері 24
2 Кітапхана ақпараттық жүйесін жобалау және құру технологиясы. 27
2.1 1С:Предприятие бағдарламасының негізгі теориялық аспектілері 27
2.2 Кітапхана ақпараттық жүйесінің сипаттамасы мен құрылу кезеңдері 38
3 Ақпараттық жүйені енгізудің нәтижелілігін бағалау 53
3.1 Ақпараттық жүйедегі ақпараттарды қорғау 53
3.2 Ақпараттық жүйенің экономикалық тиімділігін есептеу 60
4 Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі және еңбекті қорғау 64
4.1 Еңбекті қорғаудың ұйымдастырушылық және құқықтық негіздері 64
4.2 Өндірістік санитария 65
4.3 Өрт қауіпсіздігі 70
Қорытынды 72
Қолданылған әдебиеттер тізімі 74
Қосымша 76
Кіріспе
Глобальды компьютеризацияның келуімен жалпы ақпараттық ресурстарды
пайдалану қажеттігі туындады. Білім беру саласында ақпараттық жүйелерді
пайдаланудың әр-түрлі сұрақтары бар. Берілген сұрақтардың бірі компьютерлік
желілерді құру болып табылады, екінші маңызды сұрақ құжатайналым немесе
басқада бір құрылымдық бөлімді автоматтандыру болып табылады.
Автоматтандырудың объектісі ретінде дипломдық жұмыста мектептің
кітапханасы болып таңдалды. Мектеп кітапханасын автоматтандыру үшін 1С
Предприятие бағдарламасы таңдалды. Бұл бағдарлама қолдануға ыңғайлы және
осындай тіркеу, іздеу жұмыстарын ұйымдастыруға арналған. Бұл бағдарламада
құрылған ақпараттық жүйе желі арқылы қолданылуы тиімді болып саналады.
Локальды желілер байланыстың тез даму секторларының бірін құрайды.
Жақын арада локальды есептеу желілері (ЛЕЖ) мәндерді өңдеудің және
тасымалдаудың ең таралған құралдарының бірі болып саналады. өзінің
мінездемелері және мүмкіндіктері бойынша олар жоспарлау, басқару және
өндірістік мекемелер толық жауап береді.
Қазіргі кезде әртүрлі әлем елдерінде көптеген әртүрлі физикалық
орталармен, топологиялармен, көлемдермен, жұмыс алгоритмдерімен,
архитектуралық және құрылымдық ұйымдастырулармен ЛЕЖ ондаған типтері
құрылған және эксплуатацияда.
Жылдамдық ЛЕЖ маңызды характеристикасы болып саналады – ол мәндерді
тез тасымалдауға мүмкіндік береді.
ЛЕЖ тек жылдам емес сонымен қатар адаптацияланатын болуы керек. Олар
иілгіш архитектуралыболуы керек. Қолданушыларда ДК қосу және тасымалдау
немесе желідегі сыртқы құрылғыларды мүмкіндігі болуы керек. ЛЕЖ сонымен
қатар сенімді болу керек. ДК ЛЕЖ не біріктіру кезінде жүйе сенімділікті
сақтау керек. Сонымен ЛЕЖ ең бір нақты белгілерінің бірі оның
интеллектуалды жұмыс станцияларымен жұмысы үшін құылған. Желіге қосылған ДК
басқа құрылғылардың потенциалды мүмкіндіктерін қолдана алу керек. Бірақ
көптеген қолданбалы программаларды ДК өзінің жеке есептеу мүмкіндіктерін
пайдаланады.
Қазіргі заманда адамзат қоғамы ақпараттар ағынының адам айтқысыз
дәрежеде ұлғайған кезеңінде өмір сүріп отыр. Ол тек экономикаға ғана емес
әлеуметтік сфераның барлық саласына тән болды. Ақпараттар көлемінің ұлғаюы
өндірісте, білім беруде, сауда-саттық салалары мен банктік қаржы
жүйелерінде көрініп отыр.
Сонымен қатар нарықтық қатынастар ақпараттардың дер кезділігі,
нақтылығы және толықтылығына жоғары талаптар қоюда, себебі осы
айтылғандарсыз маркетингтік, қаржылық-несиелік, инвестициялық қызметтер
тиімді бола алмайды. Қоғам өмірінде де ақпараттар ролі жаңа сипат алуда,
яғни түрлендіруші және анықтаушы ретінде танылуда.
Адам қызметіндегі ақпараттар процесінің жаңа сатыға көтерілуі тек қана
қазіргі заманғы электронды-есептегіш техникаларын, яғни дербес компьютерлер
мен телекоммуникация жүйелерін әлемдік желіге қосылу арқылы ғана жүзеге
асады.
Сондықтан да Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың
халыққа жолдауында мемлекетке информатизациялау процесін қарқынды дамытуды,
барлық қызмет сферасында жалпыға бірдей ақпараттық қызмет көрсетуді
қолдауды, ақпараттандыру инфра структурасының негізгі компоненттерін
дамытуды, тұрғындарды ақпараттық мәдениеттілік пен компьютерлік
сауаттылыққа үйретуді негізгі мәселе қатарына қойды.
Осыған орай қоғамдық - экономикалық өмірде ақпараттандыру мәселесінің
көкейтестілігі айтпаса да түсінікті.
Соған сәйкес жаңа компьютерлік технологиялар мен программаларды өңдеу
қажеттілігі туындап отыр.
Экономикалық объектілерді басқару әдістерін өзгерту басқару процесін
автоматтандыруды ғана емес, оны жүзеге асырудың жаңа түрлерін де ұсынып
отыр.
Қоғамды информатизациялау кезеңінде ақпаратты өндіру және құру, оны
толық пайдаланудың негізгі шарты. Ақпарат дегеніміздің өзі information
деген латын сөзінен алынған оқиға, құбылыс немесе нақты жағдай туралы
түсінік беру деген сөз. Ақпараттарды оқып-үйрену немесе қолдануда оның
құрылу заңдылығы, түрленуі мен адам қызметінің әр түрлі сферасында қолданы
луы есепке алынады.
Қазіргі таңда әлемде миллиондаған компьютерлер және әртүрлі ең
кішісінен глобальды желілерге дейін ақпараттық есептеу желілеріне қосылған.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы актуалды, XXI ғасырда барлық әлемде мобилділік,
жылдамдылық және ыңғайлылық құныд болып саналады. Бүкіл әлемдік
компьютерлерді желіге біріктіру себебі мәндерді жылдам жеткізу,
хабарламаларды өзара алмастыру, почталық қызметтерді жүзеге асыру болып
табылады.
Берілген жұмыстың мақсаты мектепке кітапханасына арналған ақпараттық
жүйе мен жалпы мектепке арналған компьютерлік желіні құру болып табылады.
Жұмыс келесі қадамдардан тұрады:
– Ақпараттық жүйені құратын бағдарламаны таңдау
– Ақпаратты қорғау сұрақтарын қарастыру
– Желінің типін таңдау;
– Желі топологиясын таңдау;
– Желілік құрылғыны таңдау;
– Кабель типін таңдау;
– Сервер типін таңдау;
– Сервердің аппараттық қамтамасыздандыруын таңдау;
– Желілік программалық қамтамасыздандыруды таңдау;
– Желілік хаттаманы таңдау;
1 Автоматтандырылған жұмыс орнын құрудың теориялық негіздері
1.1 Т. Рысқұлов ауданы Құлан ауылының №4 кәсіптік лицейінің атқаратын
қызметі мен құрылымдық бөлімдерінің сипаттамасы
Т.Рысқұлов ауданының Құлан ауылының Жамбыл облысы әкімдігінің білім
басқармасының №4 кәсіптік лицейі мемлекеттік коммуналдық қазнашылық
кәсіпорыны 2006 жылдан бастап жұмыс істеп келеді.
Директоры - Алимбаева Гулнара Едилбаевна
Бас есепші Қарсыбаева Құлпынай Ахтанбердиевна
Дене тәрбие ісі жөніндегі орынбасары - Жаттоев Қазбек Шамайұлы
Әдіскер – Досмуханбетова Ақбота Әлімбердіқызы
Кітапханашы – Исабаева Гүлназ Болатханқызы
Лицей кітапханасы лицейдің жұмыс істеу уақытынан бастап жұмыс істеп
келеді. Кітапхана қорында 4525 кітап бар. Оның ішінде оқулықтар,
әдістемелік әдебиеттер, көркем әдебиет және көрнекілік құралдар бар. Лицей
кітапханасында атаулы күндерге, мерекелерге арналып түрлі іс-шаралар
өткізіліп тұрады. Сонымен қатар оқытушылар мен оқытушыларға күнделікті
сабақтардан материалдық көмек көрсетіледі. Білімгерлер сабақ уақыты
аяқталғаннан кейін лицей кітапханасына келіп өздеріне қажет материалдарды
кітапханадан алып өз білімдерін жетілдіреді. Мұғалімдер мен оқу шеберлері
де түрлі материалдармен қамтамасыз етіледі. Олар кітапханадан түрлі
көрнекілік құралдар алып өз сабақтарына пайдаланады.
Кәсіптік лицейдің мақсаты мен міндеттеріне тоқталсақ ол барлық орта
білім беру мекемелеріне ортақ, ол білім беру қызметін көрсету, негізгі
принципі мемлекеттік стандарт бойынша тегін білім беру, білім беруде саяси
және идеологиялық әсерлерге қарамай үздіксіз қызмет ету болып табылады.
Мекеменің міндеттері:
- балалармен жеткіншектерді жалпы білім бойынша оқыту;
- білім беру процессін әдістемелік қаматамасыздандыруды ұйымдастыру және
жетілдіру;
- стандарттарды орындай отырып білім беру бағдарламалары мен оқу
жоспарларын құрастырып бекіту;
- оқушыларды қажетті әдістемелік құралдармен техникалық құралдармен
қамтамасыз ету;
- оқушыларды медициналық профилактикалық қызметпен, тамақтандырумен,
спорттық сауықтырумен, бос уақытын ұйымдастырумен қамтамасыз ету;
- оқушыларды психологиялық қызметтермен жабдықтау;
- оқыту мен тәрбиелеу әдістерінің жаңа формаларын тауып біліктеу және
құру;
- материалды – техникалық базасын құру;
- әдістемелік және оқу әдебиеттерін көбейту және тарату;
Мекеменің қызметтері.
өзінің мақсаты мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мекеме келесі қызметтерді
атқарады:
- тәрбие және білім беру қызметтерін жүргізуге құқықты
лицензия, Уставпен сәйкес балаларды тәрбиелеу және оқыту;
- тәрбие-оқыту процессін әдістемелік қамтамасыздандыруды
жетілдіруді ұйымдастыру;
- тәрбие-оқыту программаларын және жоспарларын мемлекеттік
стандартты ұстана отырып құру және бекіту;
- тәрбие-оқыту процессін толық жүргізуге арналган материалды
техникалық базаны құрып жетілдіру;
- әдістемелік және консультациялық қызмет көрсету;
- педагогикалық кадрлардың біліктілігін жоғарылату бойынша
конференциялар, симпозиумдар, көрмелер ұйымдастыру;
- балалар денсаулығына қамқоршы болу, олардың дұрыс физикалық
жетілуін қадағалау, ауырулардың алдын алу бойынша шаралар
ұйымдастыру;
- баланың ой қабілетін дамыту, мінез құлқының қалыптасуына
ықпал ету сұрақтары бойынша ойын, тренингтер ұйымдастыру;
- өзін-өзі қадағалау бойынша балаларға гигиеналық тазалық,
еңбекке баулы, заттармен дұрыс пайдалану әдеттерін баулу;
- Отанға, еліне деген махабатын жетілдіру, туған табиғатының
байлығын, халық шығармашылығын пайдалануды үйрету,
Мекемеде оқыту мемлекеттік тілде жүргізіледі. Мекеменің қызметі
мемлекеттік стандартқа сай жүргізіледі. Мекемеде өзін өзі басқару қызметі
жұмыс істейді, оның құрамына педагогтар ұжымы, ата-аналар ұжымы және
сонымен қатар оқушылар кіреді.
Көптеген бәсекелес сұрақтар осы мекеменің кеңесінде шешіледі. Сонымен
қатар ата-аналар өз бетінше ата-аналар кеңесін құра алады. Оқушыларды
мекемеге қабылдау жазбаша өтініш, медициналық анықтама және туу туралы
куәліктің көшірмесі арқылы жүргізіледі. Оқушыларды мекемеге қабылдау,
мекеме басшысының бұйрығымен жүзеге асады. Мекемені бітірушілерге белгілі
білім туралы аттестат беріледі. Мекемнің ішкі тәртібін бұзушылар мекемеден,
яғни оқудан шығарылады.
Мекеменің білім беру процессін ұйымдастыру және құрылым.
Білім беру программаларымен сәйкес мекеме өзінің құрамына келесі
бөлімдерді енгізе алады:
- административті-басқару және басқа да бөлімдер
- дирекция
- оқытушылар бөлмесі
- кітапхана
- асхана
Бірыңғай оқыту –ғылыми кешені ретінде қызмет атқаратын мекеменің
құрамына оқу, ғылым, өндіріс және басқа мекеменің құрылымдық бірлік статусы
бар бөлімдер кіруі мүмкін.
Мекемнің құрылымдық бөлімдері дирекцияның шешімі бойынша құрылып қайта
қалыптастырыла алады.
Мекеме білім беру бағдарламасы бойынша білім берудің 3 кезеңін жүзеге
асырады:
1-кезең – жалпы білім беру (4-жыл);
2-кезең – негізгі жалпы білім беру (5 жыл);
3-кезең – орта жалпы білім беру (2 жыл);
Мекемедегі оқытудың мазмұны Мемлекеттік стандарт бойынша оқу
жоспарымен, оқу курстарының және пәндердің білім беру бағдарламаларымен
анықталады.
Мекемедегі білім беру процессі оқу жоспары негізінде құрылып сабақтар
кестесінің жылдық күнтізбелік графигімен ұйымдастырылады. Жылдық
күнтізбелік график оқу графигі және сабақтар кестесімен құрылып бекітіледі.
Оқу жүктемесі ҚР білім және ғылым министрлігімен орнатылған
Мемлекеттік нормативтік стандарттармен сәйкес бөлінеді. Оқу процессінің
ұзақтығы негізі 11 жыл. Мекеме оқушыларды оқу құралдарымен қамтамасыз етіп
оқу мен еңбектің қауіпсіз және салауатты шарттарын құрады.
Оқу 1-қыркүйектен басталады. Оқу жылы бойы күзгі, қысқы, көктемгі,
жазғы демалыстар болады.
1.2 Зерттеу объектісін ақпараттандырудың заманауи әдістері
Компьютерлік желі дегеніміз компьютерлер арасындағы ақпараттық
алмасуын қамтамасыз ететін компьютерлердің және әртүрлі құрылғылардың
жиынтығы.
Барлық компьютерлік желілердің түрлерін белгілер тобы бойынша
классификациялауға болады:
– Территориалды үлестіру
– Ведомствовалық тәуелділік
– Ақпаратты тасымалдау жылдамдығы
– Тасымалдау ортасының түрі
Территориалды үлестіру бойынша желілер локальды, глобальды және
региональды бола алады. Локальды желілер 10 м2 территорияны қамтиды,
региональдылар қала және аудан территориясындағылар, глобальды желілер
мемлекет немесе бүкіләлемдік Internet желісі.
Сонымен қатар желілер ведомствовалы және мемлекеттік болады.
Ведомствовалылар бір мекемеге тәуелді және ол оның территориясында
орналасқан. Мемлекеттік желілер мемлекет құрылымдарында пайдаланылады.
Тасымалдау жылдамдығы бойынша компьютерлік желілер төмен, орташа және
жоғары жылдамдықты болып бөлінеді.
Компьютерлер кабельдермен байланыстырылуы мүмкін, олар желі
топологиясын құрайды (жұлдыз, шина, сақина).
Тәжірибеде базалық комбинациялар топологиясы жиі қолданылады, сонымен
қатар көптеген желілер осы үшеуіне бағытталған. Енді аталған желілерді
қысқаша сипаттай кетейік:
- жалпы шина (Bus) (Сурет 1)
Барлық компьютерлер бір кабельге қосылады. Кабель шеттеріне
терминаторлар орнатылады, олардың бар жоқтығы Ethernet желісі үшін
міндетті.
Сурет 1. Жалпы шина желісінің топологиясы
Барлық компьютерлер бір кабельге қосылады. Осындай топологиямен 10
Мегабайтты желілер құрылады. 10 Base-2 и 10 Base-5. Кабель ретінде
коаксиальды (жіңішке, қалың) кабель пайдалынылады.
- Жұлдыз (Star) (Сурет 2)
Әр компьютер бөлек сыммен құрылғының бөлек портына қосылады, оны
концентратор немесе қайталағыш немесе хаб деп атайды. Концентраторлар
белсенді және белсенді емес болады. Берілген желілік технология кабельдің
жарамсыз желілік элементтерін іздеуге ыңғайлы. Жаңа құрылғы қосу кезінде
"жұлдыз" жалпы шина топологиясымен салыстырғанда ыңғайлы. Сонымен қатар 100
және 1000 Мбиттік желілер Жұлдыз топологиясында ыңғайлы.
Сурет 2. Жұлдыз топологиясы желісі
- сақина (Ring) (Сурет 3)
Компьютерлер сақинамен бекітілген кабельге қосылады, мұнда әрбір
компьютер репитер болып табылады. Берілген топологияда бір компьютер істен
шықса желі жұмысын аяқтайды.
Сурет 3. Сақина желісінің топологиясы
Локальды желілер аппаратурасы абоненттердің желі ішінде өзара
қатынасын жүзеге асырады. Аппаратураны таңдау жобалау кезеңінде үлкен роль
атқарады. Ал аппаратураны алмастыру қосымша шығындармен ғана байланысты
емес сонымен қатар жұмыстың күрделенуіне де әсерін келтіреді. Локальды
желілер аппаратурасына сонымен қатар келесілер жатады:
– Ақпаратты тасымалдайтын кабель;
– Кабельдерді қосатын ажыратқыштар;
– Келісілген терминаторлар;
– Желілік адапторлар;
– Репитерлер;
– Трансиверлер;
– Көпірлер;
– Маршрутизаторлар;
– Шлюздер;
Желілік адаптерлер
Желілік - Бұл локальды желінің аппаратурасының негізгі бөлігі.
Желілік адаптердің тағайындалуы – компьютердің желімен талдануы
(немесе басқа абонент), яғни компьютер арасымен ақпараттың және байланыс
каналының қабылданған ережелермен алмасуы. Олар OSI төменгі деңгей
модельдерінің функцияларын орындайды. Ереже бойынша желілік адаптерлер
плптп түрінде жүзеге асады. Желілік адаптер платасы желі кабелін қосуға
арналған бір немесе бірнеше сыртқы ажыратқыштары болады.
Қарапайым кезде желілік картада бірнеше индикаторлар болады, олар
светодиодтар деп аталады. Индикаторлар желілік картаның қандай режимде
жұмыс істейтінін көрсетеді. Жиі үш немесе төрт индикатор пайдаланылады.
Индикатормен тасымалданатын ақпаратты атап кетейік:
– Желілік қосылудың дұрыстығы;
– Жартылай немесе толық дуплексті жұмыс режимі;
– Мәндердің жіберілу жылдамдығы 10 немесе 100 Мбитс;
– Мәндер жіберілуі болып жатыр ма әлде жоқ па;
Төменде кейбір желілік карталар мінездемелері келтіріледі:
– СОМРЕХ Freedom Line 10010ТХ FL100TX-PCI
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; Жылдамдықты автоматты түрде
анықтау; Full Duplex 10Base-T100Base-TX; FreedomROM TX — универсалды
BootROM жойылған жүктеу үшін.
Қолдайды: Novell NetWare 3-Х & 4-Х, Personal NetWare, NetWare DOS
Client, Microsoft LAN Manager, Windows 98, Windows NT, Windows XP, FTP
PCTCK IP, LANtastic.
– COMPEX ReadyLink 10010TX RL100TX-PCI
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; 10Base-T и 100Base-TX
стандартарын қолдайды; l0Base-T и 100Base-TX қосылу стандартын автоматты
анықтайды; Full Duplex для 10Base-T100Base-TX.
Қолдайды: Novell NetWare 3. x & 4. x. Personal NetWareNetWare DOS
Client; Microsoft LAN Manager, Windows 98, Windows NT, Windows XP.
– 3Com Ether Link 10100 PCI
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; 10Ваsе-Т и 100BaseTX
стандарттарын қолдайды; жылдамдықты автоматты анықтау; Full Duplex режимін
қолдау; үш индикатор: мәндерді тасымалдау, 10 Мбитс режимінде жұмыс істеу,
100 Мбитс режимінде жұмыс істеу; жойылған жүктеу; буфер көлемі — 4 Кбайт;
Өмір бойылық кепілдік.
Қолдайды: Novell NetWare 3. x и 4. x. Windows 98, Windows NT, Windows
XP, Windows VISTA, LINUX, Solaris и др.
– 3Com Ether Link 10100 PCI Combo
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; 10Base-T, 100BaseTX немесе
100Base-FX стандарттарын қолдау; жылдамдықты автоматты анықтау; Full Duplex
режимін қолдау; үш индикатор: мәндерді тасымалдау, 10 Мбитс режимінде
жұмыс істеу, 100 Мбит с режимінде жұмыс істеу; Жойылған жүктеу; Буфер
көлемі — 4 Кбайт; Өмір бойылық кепілдік.
Қолдайды: Novell NetWare 3. х и 4. x. Windows XP, Windows NT, Windows
VISTA, Solaris және басқалары.
- Intel PRO100+
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; 10Base-Т және BaseTX ;
стандарттарын қолдау; жылдамдықты автоматты анықтау; Full Duplex режимін
қолдау; Буфер көлемі — 6 Кбайт; Өмір бойылық кепілдік.
Қолдайды: Novell NetWare 3. х и 4. х. Windows XP, Windows NT, Windows
VISTA, Solaris және басқалары.
- Intel PRО100+РС1
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; 10Ваsе-Т және 100BaseTX
стандарттарын қолдау; жылдамдықты автоматты анықтау; Full Duplex режимін
қолдау; Буфер көлемі — 6 Кбайт; Өмір бойылық кепілдік.
Қолдайды: Novell NetWare 3.х и 4.х. Windows XP, Windows NT, Windows
VISTA және басқалары.
Кабель типін таңдау кезінде келесі көрсеткіштер ескеріледі:
– Монтаж және қызметкөрсету құны;
– Ақпаратты тасымалдау жылдамдығы;
– Ақпаратты тасымалдауда ара қашықтық көлеміне қойылатын шектеу;
– Ақпаратты тасымалдау қауіпсіздігі;
Ең басты мәселе осы көрсеткіштерді бір уақытта қамтамасыз ету болып
табылады, мысалы, мәндерді тасымалдаудың ең үлкен жылдамдығы мәндерді тасым
алдаудың максималды мүмкін ара қашықтығымен шектелген. Кабельдік жүйені
жеңіл өсіру мен қарапайым кеңейту оның құнына әсерін тигізеді.
Желілік платаны таңдау кезінде тасымалдау жылдамдығы ескеріледі, ол 10
Мбитс тен 100 Мбитс ке дейін болады.
Трансиверлер
Трансиверлер, немесе приемопередатчиктер (ағылшыншадан TRANsmitter),
адаптер мен желі кабелінің арасында ақпаратты алмастыру қызметін атқарады
немесе екі сегмент арасында. Трансиверлер сигналдарды күшейтеді, олардың
деңгейлерін түрлендіреді немесе сигналдарды басқа формаға түрлендіреді.
Трансиверлермен адаптерге орнатылған приемопередатчиктерді атайды.
Коммутациялайтын құрылғылар:
Қайталағыштар. Ethernet, 10Base-T контексіндегі желілер жиі
концентраторлар немесе хабтар деп аталатын, IEEE 802.3 стандартымен сәйкес
жұмыс істейді. Қайталағыштар алынған пакеттерді өзінің барлық порттарына
адресаттан тәуелсіз жай тасымалдайды (Сурет 4). Барлық құрылғылар Ethernet
қайталағышына қосылған барлық құрылғылар өзінің бүкіл трафигін көргенмен
пакетті тек адрсетелген буын ғана алады.
Сурет 4. Ethernet қайталағыштары.
Концентраторлар
Концентраторлар (hub), желіге бірнеше сегменттерді біріктіру үшін
қызмет жасайды (Сурет 5).
Сурет 5. Концентраторлар
Концентраторлар кей кездері алмасуға араласады, сонымен қатар алмасу
қателерін болдырмайды. Бәрі бір олар OSI моделінің бірінші деңгейінде жұмыс
стейді. Жұмыс топтарына арналған коммутаторлар. Олар кез келген буын
жұптарын байланыстыруда ерекшеленген жолды қамтамасыз етеді.Егер порттар
бірдей жылдамдықта болса, пакетті алушы бос болуы керек, блокировка болмауы
үшін.
Сервер типі
Біздің жақдайда ерекшеленген серверімен желіні таңдаймыз. Мұнда сервер
жалпы пайдаланылатын мәндердің функциясын атқарады, жұмыс станциялары
арасындағы өзара байланысты ұйымдастырады, сервистік қызметтерді атқарады.
Бұндай компьютерде операциондық жүйе орындалады.
Жақсы жақтары: мәндерді өңдеу жылдамдығы жоғары (орталық компьютердің
жылдам әрекетімен анықталады, және серверге арнайы сұраныстарды өңдеу және
орындауға болатын желілік операция орнатылады) ; ақпаратты қорғаудың
сенімді жүйесімен қамсызданған
Кемшіліктері: мұндай желі сервер үшін қымбатқа түседі, басқаларына
қарағанда иілгіштігі төмен.
Сервер басқа компьютерлерге файлды өңдеу кезінде қызметтеркөрсетеді.
Файлдық сервер операционды жүйе басқаруымен жұмыс істейді және
ақпараттық ресурстарға енетін компонент қызметін атқарады. Басқа ДК желі
ішінде кодында көрсету және қолданбалы компоненті бар қосымша жұмыс
істейді.
Алмасу хаттамасы шақырулар жиынтығын құрайды, олар файл сервердегі
файлдық жүйеге енуді қамтамасыз етеді.
Желілік программалық қамтамасыздандыру.
Жақында ақ Microsoft фирмасы жаңа желілік ОЖ шығарды Windows NT.
Windows NT жүйесінде С2 деңгейінде мәндерді қорғау жүзеге асырылады. Бұл ОЖ
қорғалған ЛЕЖ не қосылу процедурасы бар, жадыны қорғау, енуді тіркеу және
бақылау ресурстары бар. С2 деңгейіндегі қорғауды кейбір өндірістік немесе
әскери ЛЕЖ қажет етеді. Сенімділікке келсек, онда Windows NT жүйесі
файлдық жүйені пайдаланады.
Біздің жағдайда серверді басқару үшін осы ОЖ таңдаймыз. Жұмыс
станцияларында Microsoft Windows XP CE ОЖ пайдаланамыз.
Желілік Хаттама. TCPIP for Windows транспорттық хаттама қазіргі кезде
ең алдағы хаттама болып саналады. Оның негізгі мінездемелері мен
функцияларын қарастырайық. TCPIP for Windows
Дайындаушы: NetManage (USA)
Windows ортасындағы қызмет пакеті.
Telnet бар
FTP бар
NFS бар.
Почта бар (SMTP жіберу үшін, POP2 алу үшін).
Жаңалықтар бар.
Сервер Telnet бар.
Сервер FTP бар.
Internet желісінде ақпаратты іздеу: бар (Gopher-клиент).
Басқа функциялары: ping, whois, finger.
Қолданушы интерфейсі - керемет.
Программалық техникалық құралдарға қойылатын талаптар: HDD 3.0 MB кем
емес, ОЖ Windows 3.x дан кем емес, WIN.DLL, RAM 256КВ, процессоры 80386 дан
кем емес.
NetWare сүйемелдеуі: бар.
DNS сүйемелдеуі: бар.
Коммутациялық байланыстар құралы : SLIP.
ЛЕЖ бойынша интерфейсі: ЛЕЖ өзіндік драйверлері.
Авторизация үшін құралдардың барлығы: бар.
Құжаттауы: толық құжаттаудың фирмалық кешені; тілі - орыс.
Орнату кешенінің құрамы: 2 дискет 1.44 Мб тан.
Алғашқы мәтіндердің барлығы: жоқ.
Ескерту. Өз құрамында NFS-сервері бар, пакеттер маршрутизаторы ретінде
жұмыс істей алады.
Пакетті желіде пайдалану нұсқасы.
TCPIP for Windows пакеті Internet желісінде жұмыс істеу қызметтерінің
толық пакетімен қамтамасыз етілген. Сонымен қатар TCPIP for Windows өз
құрамында NFS-сервері бар, сонымен бірге желінің маршрутизаторы ретінде
жұмыс істей алады. Қазіргі кезде TCPIP for Windows, MS Windows ОЖ үшін ең
жақсы пакет раетінде танылған.
Лицейде есептеу желілерін ұйымдастыру және ақпараттық жүйелерін толық
жетілдіру қажеттілігі заманауи талаптардан туындайды.
Заманауи шарттары қажеттілгі аса тиімді мектеп ақпараттық жүйесін
қолданумен сипатталады, негізі цифрлік, мәтіндік және мультимедиялық
ақпараттады автоматтандырылған өңдеу, Intel Pentium процессорлары
базасындағы компьютерлерді біріккен мектеп жергілікті есептеуіш желісі,
Internet аумағына шығу мүмкіндіктері бар ең жаңа техникалық құралдарын
қолдануға бағытталған.
Мекемедегі – орта білім мектебіндегі компьютерлік жүйе ақпаратты өңдеу
компоненттерінен, яғни жергілікті желіге қосылған компьютерлерден,
ақпаратты тарату және тапсыру ішкі және сыртқы каналдарынан түзеледі.
Оқытушы компьютерлік жүйені техникалық құралдарын қолдану жолымен
ақпараттық үрдісі бірлік қағидасын және ақпарат жинауды ұйымдастыру,
қорлануды, өңдеуді және тапсыруды іске асырады.
Компьютерлік жүйелерді қолдану тиімділігн жоғарылату пайдалану жүйелі
жолын құру арқылы және ақпараттық жүйелердің сыйысушылығын, қайталануын жою
және ақпарат қайта-қайта қолдануын қамсыздандыру арқылы жетеді, айқын
интеграциялық байланыстар орнату, көрсеткіштердің санына шек қою,
ақпараттық ағындардың көлемін азайту, ақпарат қолдану дәрежесін жоғарылату.
Ақпараттық қамтамасыз ету болжайды: ақпаратты тарату, яғни қажетті оқу-
әдістемелік есептерді шешуге арналған ақпаратты пайдаланушыларына беру;
ақпарат таратуға арналған қолайлы шарттарды жасау, оқу- ұйымдық,
әдістемелік және оқытушы шараларын өткізу, яғни ең оң нәтижелерді таратуын
қамтамасыз етуші. Ақпаратты автоматтандырылған өңдеу оқу үрдісі тиімділігін
жоғарылату маңызды факторы болады.
Ақпарат атқаруында оны тіркеу, өңдеу, қорлану және тапсыру тәсілдері
маңызды роль ойнайды; қойылатын талапқа сай түрде ақпаратты жүйеге
келтірілген сақтау және беру; жаңа сандық, графикалық және мультимедиялық
ақпаратты өндіру.
Заманауи білім ұйымдарында шарттарда ақпараттық жүйелерді жасалған
және нәтижелі іс істейді, шешуші келесі мақсат жаңа ІТ-технологияларымен
оқушы дайындаулар процес қызмет етуші: деректерді өңдеу, ақпаратты өңдеу,
оқушылардың интеллектуалдық қызметін орындау. Педагогикалық зерттеулер және
эксперименттер теорияда және тәжірибесінде осы шақта есептеуіш техника
қолданудың екі негізгі тенденциясы (бағыттары) белгіленді.
Бірінші бағыт - жаңа техникалық құралдар сияқты оқытуда ЭЕМ қолдану.
Компьютерлік сыныптар жасалады, оқу бағыттары және т.б. өңделеді.
Екінші бағыт - басқару есептерін шешуге ЭЕМ қолдану. Өкінішке, білімді
басқару органдарында, әртүрлі үлгі және деңгейдегі оқу мекемелерінде тек
қана есептердің бөлек түрлері шешіледі: іс жүргізу жұмысы, кадрлар және
контингент есебі, сабақтар кестесін құрастыру және оны түзету және басқа
жеке операциялардың қатары. Осы бағытта ЭЕМ қолдану жұмыстарын
ұйымдастыруда маңызды жетіспеушілік тек білім басқару есептерін шешу.
Салыстырмалы автономдық және басқару бірыңғай автоматтандырылған жүйесі жоқ
оқыту барлық деңгейлерінде: оқу мекемесі - жергілікті және аймақтық басқару
органдары – републикалық деңгейде. Заманауи шарттарда маңызды облыс
ақпараттық қамтамасыз ету болды, қажетті негізгі басқару шешімдерін
қабылдауға арналған ақпаратты жинау және өңдеу. Ақпарат тапсыруы жай туралы
және басқару ең жақсы деңгейіне білім мекемелерінің қызметін және өзара
ақпаратмен айырбас аралық бәрімен техниктер білім департаменті өзара
бөлімшелерімен заманауи электрондық – есептеуіш, байланыс және басқа
техникалық құралдары базасында жүзеге асады.
Білім департаменті қызметінде, деректер құрылым нормалы жұмыс
жасаулары және бірлесіп әрекет қылған бөлімшелер күделікті үлкен саны,
ақпарат тапсыру аса маңызды және міндетті фактор.
Мыналар жанында шапшаңдық және ақпарат анықтығы қамтамасыз ету ерекше
мағынаға ие болады. Көптеген мектептерде ақпараттық ішкі жүйесі оқу үрдісін
ұйымдастыру есептерін шешеді және әдістемелік нұсқауларды жасауға
қолданылады.
Бұл дегеніміз, ең алдымен, мектептің оқу үрдістерін оқу-әдістемелік
әдебиетпен және оқу құралдарымен, ішкі каналдармен мамандандырылған
бөлімшелерден түсетін ақпаратпен қамтамасыз ету.
Осындағы ақпарат педагогикалық шешімдерді қабылдауға арналған
мәліметтер беруде маңызды роль ойнайды және ғана, оқу-тәрбиелік үрдісі
нәтижелерін жоғарылауын қамтамасыз етуші басты фактор.
Оқу үрдісінде ғылыми - әдістемелік ақпарат өзіне сәйкесті роль
ойнайды, пән туралы жаңа ғылыми білім, әдістемелік, техникалық оқыту
жаңалықтарың мәліметтерін ұстаушы.
Бұл толассыз толтырылатын жалпы қор және білім потенциалы және
әдістемелік шешімдер, оны практикалық және дер кезінде қолдану мектепке
бәсекеге қабілеттілік жоғары дәрежесін қамсыздандырады.
Ақпарат лайықты баяндамалар дайындауға, есептілік нәтижелерін,
өңдіруге арналған ұсыныстарды және жаңа әдістемелік қабылдауларының қабыл
алуын бекіту және оқушы білімдерін жүйеге келтіруге арналған негіз болады.
Әрбір нақтылы ақпарат құрамы мұғалімдердің қажеттіліктерімен анықталады
және олар оқу-әдістемелік кешенінде таңдалады. Орта білім беру
мекемелеріндегі ақпаратқа мынандай айқын талаптар қойылады:
- объект және сапа бойынша - ықшамдық және қалыптастыру анықтығы, дер
кезінде түсуі;
- мақсаттылық бойынша - нақты қажеттілікті қанағаттандыру;
- дәлдік және сенімділік бойынша – бастапқы мәлімдеулерді дұрыс сұрыптау,
мәліметтерді жинау және өңдеу жүйелі, оңтайлы, үздіксіз.
Заманауи білім беру облысында маңызды шарттар ақпараттық қамтамасыз
ету болды, ол негізделген басқару шешімдерін қабылдауға арналған қажетті
ақпаратты жинау және өңдеу жұмыстарынан түзеледі.
Білім мекемелерінің қызметі туралы ақпаратты жоғары басқару деңгейіне
тапсыру және өзара ақпараттармен аралық айырбас, білім департаменті өзара
бөлімшелері бәрімен заманауи электрондық-есептеуіш техника және басқа
техникалық байланыс құралдары базасында жүзеге асады. Басқару шешімін
қабылдау қажетті ақпараттарды жинап және өңдеп шығару қазіргі заман шартына
байланысты ақпараттық жабдық маңызды тарау болып саналады. Ақпарат жіберу
және бір бірімен ақпарат алмасу барлық өзара байланысқан бөлімшелер
арасында қазіргі заман электрондық есептеуіш техникасы және басқа
техникалық құралдар байланысы базасында іске асырылады. Сонымен қатар
оперативті қамтамасыздандыру және ақпараттың дұрыстығы ерекше мағынаға ие
болады. Басқару шешімдерін қабылдау үшін мәліметтерді беруде ақпарат
маңызды роль атқарады. Ақпарат лайықты шешімдерді қабылдау және ұсыныстарды
жасау үшін, лайықты баяндамаларды, есеп беруді дайындау үшін негіз болып
табылады.
1.3 Компьютерлік желілерді жобалау әдістері мен модельдері
Желі өндірістік, қызметтік функциялар орындауға арналған, сондықтан
оның ролін мекемеде бағалау керек. Желіні жақсы құру үшін функционалды
модель құру керек, одан желінің техникалық және физикалық моделін алу
керек. Техникалық модель жеткілікті жалпы терминдерде сипатталған.
Техникалық модель құру үшін барлық құрылғылар иныентеризациясын жүргізу
қажет, жаңа жүйеге қойылатын талаптарды анықтау керек, осының негізінде бар
құрылғылар ішінде қайсысы қолданылатынын анықтау керек. Ары қарай қажетті
аппараттық құралдардың пайдаланылатынын анықтау керек. Техникалық модель
таңдалғаннан кейін жалпы терминдермен сипатталған желі, физиакалық модель
нақты толық сипатталу болып табылады. Желі үшін техникалық таңдалғаннан
кейін өндірістік талаптарға қаншалықты қанағаттандыратындығын бағалау
керек. Бизнес модельге қайта келсек және оны оның талаптарын техникалық
шешімдерге сәйкес келтіру керек. Техникалық шешімдер бизнес модельдің
талаптарына сәйкес келуі күмән, бірақ оған тырысу қажет. Мысалы, егер
мекемеде қызметкерлер бір бөлімнен екінші бөлімге жиі ауысатын болса, онда
бизнес модельге қойылатын талаптар жоғары мобильді болады Техникалық модель
осындай да жұмыс станциясын қосу және ажыратуды тез арада қамтамасыз етеді.
Содан кейін техникалық модель қажетті талаптарға сай екенін анықтағаннан
кейін физикалық модель құру керек. Физикалық модель техникалық модель
спецификасын нақтылайды. Физикалық модель желінің өте нақты сипаттамасы
болып табылады, сонымен қатар техникалық модель сипаттау үшін жалпы
терминдерді пайдаланады. Кәдімгі жағдайда жобалаушы нақты өнімдердің
мәнездемелерінің ір технологиясымен детальды таныс болғанымен ол оны тек
жалпы ған біледі.
Физикалық модельдеу кезеңі бар өнімдермен детальды танысуын
талаптетеді. Енді жобалаушы сәйкес өнімдердің қасиеттері мен функцияларын
бағалап олардың қайсысы құрылып отырған жүйе талаптарын сай екендігін шешу
керек. Физикалық модельдеу кезеңінде жобалаушы қандай және қанша компонент
керектігін таңдау керек. Бұл кезең техникалық тапсырма құрумен аяқталады.
Желіге қойылатын талаптардың талдауы ақпараттық технологиялық шешімдердің
іскерлік мағыналылығын бағалауға, негізгі мақсаттар мен компьютердің бөлек
бөліктеріне приоритеттер таңдауға көмектеседі. Желі функцияларына қойылатын
талаптарды анықтау желінің қажет емес қасиеттерін жүзеге асыруды
болдырмайды. Бұл жобалаушының уақытын үнемдейді. Желіге қойылатын талдау
жақсы техникалық тапсырма жазу үшін негіз болып табылады. Корпоративті
желіні жобалау және орнату бойынша жұмыстарды автоматтау бөлімінің
қызметкерлеріне тапсыру керек.
2 Кітапхана ақпараттық жүйесін жобалау және құру технологиясы.
2.1 1С:Предприятие бағдарламасының негізгі теориялық аспектілері
1С-Предприятие – Бұл тауар айналымының барлық кезеңдерін тауар қоймаға
түскеннен бастап оның сатылуына және бухгалтерлік кітаптан өткізілуіне
дейін бақылайтын программалық кешен. Алғашында бұл кешен бухгалтерлік
программа ретінде қолданылып және 1C-Бухгалтерия деп аталынды. Бірақ бөлек
бухгалтерлік программа ретінде ол өмірлік бейімделмеген еді, өйткені
қоймалық және саудалық программаларды бухгалтериямен байланыстыру керек
болды, бухгалтерлік және қоймалық программа әртүрлі программалық өнімді
ұсынушылармен жазылған болғандықтан ол өте проблемалы сұрақ болды.
Көптеген кәсіпорындарда, әсіресе үлкен емес, келесі көріністі көруге
болатын еді: қоймалық программа FoxPro, Delphi, VB-де жазылған, ал
бухгалтерия есепті 1C-Бухгалтерия программалық өнімінде жүргізеді. Оны
кейін оған мәндер басқа программалардан алынып қайта енгізілетін немесе
қоймалық программа форматынан 1С форматына қорды құю мүмкіндіктері болған.
Сондықтанда әртүрлі өзара байланысқан модульдерден тұратын 1С–Предприятие
кешені құрылған болатын.
Қазіргі кезде 7.7. версиясы кең тараған, бірақ 8.0 версиясы шықты.
Қазіргі кезде алдағы С жанұясы өнімін зерттеумен айналысамыз.
Негізгі модульдерден 1С-Предприятияны, конфигураторды, Мониторды,
Отладчикті белгілеп кетсек болады. Басқа да көптеген көмекші утилиталар
бар, мысалы С-Деньги және т.с.с.
1С-Предприятие жүйесінің орнатылған тілі қолданбалы есептер қызметінің
алгоритмдерін сипаттау үшін арналған.
Орнатылған тіл тек кәсіби программистер қолданып қоймайтындық есебімен
берілген программалаудың пәндік бейімделген тілін білдіреді. Дербес
жағдайда, барлық тіл операторлары орысша да ағылшынша да жазылуымен болады,
оларды бір уақытта бір алғашқы мәтінде қолдануға болады. Өзінің тиісті
қарапайымдылығында тіл обьектілі бейімделген мүмкіндікті болады, мысалы,
арнайы мәндер типтеріндегі әдістермен атрибуттарға қол жеткізу ережесі.
Басқа обьектілі бейімделген тілдерде қолданылатын обьектілердің қасиеттері
мен әдістеріне тиістілі. Бірақ арнайы мәндер типтері тілдің құралдарымен
анықтала алмайды, ол конфигуратордың визуалды режимінде беріледі. Тілдегі
айнымалылардың типизация қатаң емес, яғни айнымалы типі оның мәнімен
анықталады. Айнымалылыарды айқын түрде жариялау міндетті емес. Айнымалыны
айқын емес анықтау меншіктеу операторының сол жағындағы оның бірінші еске
салуы. Сонымен қатар сәйкес оператор көмегімен айқын жариялау мүмкін.
Массивтерді пайдалану жіберіледі.
Тілдің элементтері.
Тілдің негізгі элементтеріне мәндер типі, мәндер агрегаты, процесстер
типі және көмекші алгоритмдер жатады.
Мәндер типі:
- Число (Number) – мәндердің сандық типі;
Строка (String) – мәндердің жолдық типі;
Дата (Date) – Дата мәндер типі;
Перечисление (Enum) – Перечисление мәндерінің агрегаттық типі;
Справочник (Reference) – Справочник мәндерінің агрегаттық типі;
Документ (Document) – Документ мәндерінің агрегаттық типі;
Регистр (Register) – Регистр мәндерінің агрегаттық типі;
Календарь (Calendar) – Календарь мәндерінің агрегаттық типі;
ВидРасчета (Calculation) – ВидРасчета мәндерінің агрегаттық типі;
ЖурналРасчетов (CalcJournal) – ЖурналРасчетов мәндерінің агрегаттық
типі;
ПланСчетов (ChartOfAccounts) – ПланСчетов мәндерінің агрегаттық
типі;
Счет (Account) – Счет мәндерінің агрегаттық типі;
Операция (Operation) – Операция мәндерінің агрегаттық типі;
КорректныеПроводки (CorrectEntries) – КорректныеПроводки мәндерінің
агрегаттық типі;
БухгалтерскиеИтоги (BookkeepingTotals) – БухгалтерскиеИтоги
мәндерінің агрегаттық типі;
Таблица (Table) – Таблица мәндерінің агрегаттық типі;
Текст (Text) – Текст мәндерінің агрегаттық типі;
Запрос (Query) – Запрос мәндерінің агрегаттық типі;
СписокЗначений (ValueList) – СписокЗначений мәндерінің агрегаттық
типі;
ТаблицаЗначений (ValueTable) – ТаблицаЗначений мәндерінің агрегаттық
типі;
Периодический (Periodic) – Периодический мәндерінің агрегаттық типі;
Картинка (Picture) – Картинка мәндерінің агрегаттық типі;
ГрупповойКонтекст (GroupContext) –программалық модуль немесе форманың
контекстісі
OLE (OLE) - OLE-объект.
НеизвестныйОбьект (UnknownObject) – жүйеде арнайы жолдық белгілеу
қолданылмаған типтер үшін
(пустая строка) - мәндердің анықталмаған типі.
1С-те программалауда тармақталған және циклдық процесстер қолданылады.
Шартты оператор шартқа байланысты сол немесе басқа операторды орындайды.
Шартты оператор программаның екі бағытта тармақталуын ұйымдастыруға
мүмкіндік береді. Шартты оператор келесі түрде болады:
Егер Логикалық өрнек Онда
онда операторлары
Әйтпесе
әйтпесе операторы
ЕгерАяғы;
Тағайындалуы:
Шартты орындалу операторы.
Параметрлері:
Логикалық_өрнек - логикалық өрнек;
Онда_операторлар -орындалатын операторлар тізімі;
Әйтпесе_операторлар - орындалатын операторлар тізімі.
Шарт өзімен логикалық типті өрнекті білдіреді. Шартты оператор келесі
түрде жұмыс істейді: егер шарт ақиқат болса, онда Онда дегне символдан
кейінгі оператор орындалады, егер шарт жалған болса, онда Әйтпесе деген
сөзден кейінгі оператор орындалаыд.
Шартты оператор қысқа да толық та формада жазыла алады. Қысқа тұрде
жазу кезінде Әйтпесе сөзімен одан кейінгі оператор болмайды.
Параметрлі цикл операторы, цикл итерациясының саны алдын ала белгілі
болса ғана пайдаланылады.
Параметрлі цикл:
Үшін айнымалы_аты=Өрнек1 дейін өрнек2 Цикл
операторлар
ЦиклАяғы;
Тағайындалуы:
Қадамымен цикл операторы.
Параметрлері:
айнымалы_аты - айнымалы идентификаторы (цикл счетчигі);
өрнек1 - цикл счетчигінің бас мәні;
өрнек2 -цикл счетчигінің соңғы мәні;
операторлар - орындалатын операторлар тізімі..
Цикл параметрі реттік типті айнымалыны ұсынады. Өрнек1 және Өрнек2
цикл параметрінің алғашқы және соңғы мәндеріне сәйкес және цикл
параметрінің типімен сәйкес келі керек.
Параметрлі циклдың операторы келесі түрде жұмыс істейді: циклдың
бірінші қадамында параметр, өрнек1 мәнін қабылдайды. Осы уақытта
өрнек2-циклдың соңғы қадамындағы параметрдің мәні есептелінеді. Әрбір
цикл денесі орындалғаннан кейін, егер цикл параметрі өрнек2-ге тең емес
болса параметр келесі үлкен немесе кіші мәнге Үшін операторының формасына
байланысты өзгереді. Дейін кілттік сөзін қолдану кезінде параметр +1 ге
өзгереді, оператор кемінде бір рет өзгеру үшін, өрнек1, өрнек2ден
үлкен емес болу керек.
Алғышартты циклдың операторы цикл итерациясының саны алдын ала белгілі
болғанда қолданылады. Және цикл денесі бір ретте орындалмауы мүмкін.
Алғышартты цикл операторы келесі форматта болады:
Әзір Логическалық_өрнек Цикл
операторлар
ЦиклАяғы;
Тағайындалуы:
Алғышартты цикл операторы.
Параметрлері:
Логическалық_өрнек - логическалық өрнек;
операторлар - орындалатын операторлар тізімі.
Процедура проц_аты([[Мән] Парам1[=ДефМән],...,[Мән]
ПарамN[=ДефМән]])[Экспорт] локальды айнымалыларды
жариялау;
Операторлар;
...
[Қайтару;]
Операторлар;
...
Процедура аяғы
Тағайындалуы:
Процедура кілттік сөзі алғашқы мәтіннің секциясын бастайды, оның
орындалуы программалық модульдің кез-келген нүктесінен басталады, жәй ғана
процедур атын параметрлер тізімімен көрсетсе болады. Процедураның
программалық секциясының аяғын ПроцедураАяғы кілттік сөзінен біледі.
Ескерту:
Процедура, ПрооцедураАяғы кілттік сөздері оператор емес операторлық
жақшалар болып табылады, сондықтанда нүктелі үтірмен аяқталмау керек (бұл
модуль қателігіне әкеледі).
Параметрлер:
Проц_аты - Процедура атын тағайындайды.
Мән - міндетті емес кілттік сөз, ол өзінен кейінгі параметр мәні
бойынша берілетіндігін білдіреді, яғни формальды параметр мәнінің
өзгеруіпроцедураның орындалуы кезінде процедураны шақырғанда берілетін
фактілі параметрге әсер етпейді. Егер бұл кілттік сөз көрсетілмесе, онда
процедура параметрі нұсқағышпен беріледі, яғни процедура ішінде формальды
параметрді өзгерті сәйкес фактілі параметрдің мәнін өзгертуге әкеледі.
Парам1,...,ПарамN - үтірлермен бөлінген формальды параметрлердің
міндетті емес тізімі. Формальды параметрлер мәні процедураны шақыру
кезіндегі берілетін мәндерге сәйкес болу керек. Бұл тізімде әрбір
параметрдің аты процедура мәтініндегідей анықталу керек. Формальды
параметрлер тізімі бос болуы мүмкін.
=ДефЗнач - үнсіздік бойынша міндетті емес параметр орнатылуы.
Үнсіздік бойынша орнатылған мәндерімен параметрлерді формальды параметрлер
тізімінің кез-келген жерінде орналастыруға болады. Егре процедураны шақыру
кезіндегі параметр жіберілген болса, онла ол не үнсіздік бойынша орнатылған
мәнді, не бос мәнді қабылдайды. Егер параметрге үнсіздікпен орнатылған мән
берілмесе және ол берілетін параметрлердің тізімінің соңында болса, онда
процедураны шақыру кезінде оны жіберуге болмайды. Егер параметрге үнсіздік
бойынша мән берілсе, онда процедураны шақыру кезінде фактілі жіберілетін
параметрлер тізіміне жіберуге болады және жіберілген параметрлер алдына
үтір қоймайды. Егер параметрге үнсіздікпен мән берілмесе, онда процедураны
шақыру кезінде оны фактілі параметрлер тізіміне жіберуге болады, бірақ
бөлетін үтірді қою керек.
Экспорт – міндетті емес кілттік сөз, ол берілген процедура басқа
модульдік программалардан алынатындығын білдіреді. Ол тек глобальды
программалық модульде ғана мағынасы бар.
Локальды айнымалыларды жариялау – процедура шекарасында ғана
нұсқауға болатын локальды айнымалылар жарияланады.
Операторлар –процедураның орындалатын операторлары.
Қайтару - процедураның жұмысын аяқтайтын және программаның процедура
басталған нүктесіне қайтаратын оператор. Бұл процедурада операторды
пайдалану міндетті емес.
Функция функция_мәні([[мән] Парам1[=ДефМән], ... ,[мән]
ПарамN[=ДефМән]])[Экспорт]
локальды операторларды жариялау ;
Операторлар;
...
Қайтару ҚайтаратынМән;
Операторлар;
...
ФункцияАяғы
Функциялар процедуралардан тек ҚайтаруМәнін қайтаратындығымен
ерекше. Функцияның программалық секциясының аяғын ФункцияАяғы кілттік
сөзімен анықтайды. Программалық модуль мәтініндегі кез-келген функцияны
шақыруды процедураны шақыру сияқты жазуға болады, яғни тілде функциядан
қайтару мәнін қабылдамау рұқсат етіледі.
Қайтару-функцияны аяқтайтын және ҚайтаруМәнін өрнекке қайтаратын
оператор. Бұл кілттік сөзді функцияда қолдану міндетті емес.
Процедура проц_аты ( Парам1 , ... , ПарамN ) ары қарай
Функция функция_аты ( Парам1 , ... , ПарамN ) ары қарай
Тағайындалуы:
Программалық модуль мәтінінде процедуралармен функцияларды алдын-ала
сипаттауға болады. Бұл алдын-ала сипаттау, Ары қарай кілттік сөзінің бар
екенін көрсетеді, ол алдын-ала сипаттаудағы процедура денесі мен
ПроцедураАяғы кілттік сөзін алмастырады.
Процедурафункцияны алдын – ала сипаттау модуль мәтінінің кез-келген
процедура немесе функция фактілі анықтау мүмкін жерінде орналасуы мүмкін,
ал процедурафункцияның тақырыбы дәлме-дәл фактілі анықтаудағы тақырыпқа
сәйкес келуі керек.
Программаларды құрастыру әдістері
1С жобасы келесілерден тұратын метамәндер объектілерінен (формалар,
модульдер, жоба параметрлерін орнату, ресурстар және т.б.) тұрады:
-Константалар- тұрақты мәндер. Константалар өзгермейтін немесе өте
сирек өзгеретін ақпаратты сақтайды: мекеме аттары, оның пошталық адрестері
және сол сияқты;
-Анықтамалар-біртекті мәндер элементтерінің тізімдері. Нормативті-
анықтамалық ақпараттарды сақтауға арналған;
- Құжаттар-жетілдірілген шаруашылық операциялар жайлы ақпаратты
енгізуге арналған;
-Жорналдар-Құжат типті мәндер объектілерінің тізімі. Құжаттармен
жұмыс істеу үшін арналған;
-Аударым-конфигурациялау кезеңінде берілетін мәндер тізімі;
-Есептер-шығу ақпаратын алатын құралдар. Есептерді құруға арналған
мәндер көзі құжаттар, анықтамалар және регистрлер болып табылады, сонымен
қатар константаларда сақталатын ақпарат пайдаланылады.
-Өңдеу-ақпараттық қорға қолданылатын әр-түрлі әрекеттерді орындауға
арналған;
-Регистрлер-құралдардың бары мен қозғалысы жайлы оперативті ақпаратты
жинау құралы;
-есептеулер жорналы-кезеңдік есептеулер жүргізу және өткен кезеңдер
есептерінің нәтижелерін сақтау құралы. Әр-бір жорнал анықтамалардың бірімен
байланысқан, ол есептеулер объектілерінің анықтамасы деп аталады. Жорналдың
әр-бір жолы - бірлік есептеу актісі, анықталған алгоритм бойынша
анықталған объектіге жүргізіледі, уақыт ішінде ұзақтылық және нәтижесі
болады.
Есептеулер түрлері – есептеулер жорналының жазбалары бойынша есептеулері
жүргізіле алатын алгоримтдер;
Есептеулер топтары-сол немесе басқа принциптер бойынша есептеулердің
логикалық біріктіру құралы;
Күнтізбелер-мекеменің жұмысының графиктерін құру әдістері, сыртқы мекемелер
немесе бөлек жұмысшылар категориясы;
Бұл объектілердің бәрі фацлда орналасқан тек өңдеуден басқасы.
Пайдаланылатын файлдар кестеде1 - де көрсетілген
Кесте 1
1С-те қолданылатын файлдар.
Файл типі Файлды сипатттау
Метамәндер файлы Бұл файл метамәндер объектілерін сақтауға арналған
(1cv7.md) (формалар, модульдер, жоба параметрлерін орнату, ресурстар
және т.б.).
Сыртқы өңдеу Сыртқы өңдеу өзінде келесілерді сақтайды: форманы,
файлы (*.ert) модульді, қажет болса кестелік бөлім мен сипаттаманы.
Мәндерді алмастыру құралдары
1С-ң негізгі енгізу-шығару құралдары болып келесілер табылады:
Диалог реквизиті – енгізушығару жиегі болып табылады, өзінің
мінездемесін алмастырады.
Мәтін – әр-түрлі текті мәндерді шығару жиегі болып табылады.
Кесте – өзінің типі бар мәндерді енгізушығару жиектерімен жолдарынан
тұрады.
Тізіммен жиектер – ұсынылған элементтердің біреуін таңдау үшін
элементтер жиектерінің тізімін шығарады .
Кезеңді таңдау – датаны сандармен енгізудің немесе шығатын күнтізбе
ішінен керекті кезеңді таңдау үшін қызмет етеді.
Орнатылған элементтер
Ақпаратты енгізу және шығару үшін мәндерді енгізу және шығару
компоненттері қолданылады.
Ақпаратты шығару. Жазуларды бейнелеу үшін жиі Мәтін компоненті
қолданылады. Ол өзімен мәтінді көрсетеді, онда программа орындалуы кезінде
қолданушымен жөндеулер енгізілуі мүмкін емес болады. Сонымен қатар
Қолданушының программамен достық интерфейсі үшін қолданылады. Программада
қолданылатын объектілер 2 кестесінде көрсетіледі.
Кесте 2
Пайдаланылатын объектілер
Объект Объект типі Объектінің Объектінің Қасиеттерді
идентификатор жалпы пайдаланылатын сипаттау
ы тағайындалуы құралдары мен
әдістері
КнЧек Перне Чекті Тақырып Перненің мәтіндік
баспалау белгіленуі
Чек() Пернеге басу
кезіндегі өңдеу
процедурасы
КөпжолдыБөлікКестелік Құжатитың Жаңа жолды Жолды жөндеуді
бөлім реквизит енгізу аяқтағаннан кейін
жиектерінен
тұрады
Колонкалардың Бағандар енін
авто орнатылуы орнату
Кесте 2 нің жалғасы
ТМЦ Анықтама.НомАнықтама Тақырып Тақырыптан тұрады
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 5
1 Автоматтандырылған жұмыс орнын құрудың теориялық негіздері 9
1.1 Т. Рысқұлов ауданы Құлан ауылының №4 кәсіптік лицейінің атқаратын
қызметі мен құрылымдық бөлімдерінің сипаттамасы 9
1.2 Зерттеу объектісін ақпараттандырудың заманауи әдістері 12
1.3 Компьютерлік желілерді жобалау әдістері мен модельдері 24
2 Кітапхана ақпараттық жүйесін жобалау және құру технологиясы. 27
2.1 1С:Предприятие бағдарламасының негізгі теориялық аспектілері 27
2.2 Кітапхана ақпараттық жүйесінің сипаттамасы мен құрылу кезеңдері 38
3 Ақпараттық жүйені енгізудің нәтижелілігін бағалау 53
3.1 Ақпараттық жүйедегі ақпараттарды қорғау 53
3.2 Ақпараттық жүйенің экономикалық тиімділігін есептеу 60
4 Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі және еңбекті қорғау 64
4.1 Еңбекті қорғаудың ұйымдастырушылық және құқықтық негіздері 64
4.2 Өндірістік санитария 65
4.3 Өрт қауіпсіздігі 70
Қорытынды 72
Қолданылған әдебиеттер тізімі 74
Қосымша 76
Кіріспе
Глобальды компьютеризацияның келуімен жалпы ақпараттық ресурстарды
пайдалану қажеттігі туындады. Білім беру саласында ақпараттық жүйелерді
пайдаланудың әр-түрлі сұрақтары бар. Берілген сұрақтардың бірі компьютерлік
желілерді құру болып табылады, екінші маңызды сұрақ құжатайналым немесе
басқада бір құрылымдық бөлімді автоматтандыру болып табылады.
Автоматтандырудың объектісі ретінде дипломдық жұмыста мектептің
кітапханасы болып таңдалды. Мектеп кітапханасын автоматтандыру үшін 1С
Предприятие бағдарламасы таңдалды. Бұл бағдарлама қолдануға ыңғайлы және
осындай тіркеу, іздеу жұмыстарын ұйымдастыруға арналған. Бұл бағдарламада
құрылған ақпараттық жүйе желі арқылы қолданылуы тиімді болып саналады.
Локальды желілер байланыстың тез даму секторларының бірін құрайды.
Жақын арада локальды есептеу желілері (ЛЕЖ) мәндерді өңдеудің және
тасымалдаудың ең таралған құралдарының бірі болып саналады. өзінің
мінездемелері және мүмкіндіктері бойынша олар жоспарлау, басқару және
өндірістік мекемелер толық жауап береді.
Қазіргі кезде әртүрлі әлем елдерінде көптеген әртүрлі физикалық
орталармен, топологиялармен, көлемдермен, жұмыс алгоритмдерімен,
архитектуралық және құрылымдық ұйымдастырулармен ЛЕЖ ондаған типтері
құрылған және эксплуатацияда.
Жылдамдық ЛЕЖ маңызды характеристикасы болып саналады – ол мәндерді
тез тасымалдауға мүмкіндік береді.
ЛЕЖ тек жылдам емес сонымен қатар адаптацияланатын болуы керек. Олар
иілгіш архитектуралыболуы керек. Қолданушыларда ДК қосу және тасымалдау
немесе желідегі сыртқы құрылғыларды мүмкіндігі болуы керек. ЛЕЖ сонымен
қатар сенімді болу керек. ДК ЛЕЖ не біріктіру кезінде жүйе сенімділікті
сақтау керек. Сонымен ЛЕЖ ең бір нақты белгілерінің бірі оның
интеллектуалды жұмыс станцияларымен жұмысы үшін құылған. Желіге қосылған ДК
басқа құрылғылардың потенциалды мүмкіндіктерін қолдана алу керек. Бірақ
көптеген қолданбалы программаларды ДК өзінің жеке есептеу мүмкіндіктерін
пайдаланады.
Қазіргі заманда адамзат қоғамы ақпараттар ағынының адам айтқысыз
дәрежеде ұлғайған кезеңінде өмір сүріп отыр. Ол тек экономикаға ғана емес
әлеуметтік сфераның барлық саласына тән болды. Ақпараттар көлемінің ұлғаюы
өндірісте, білім беруде, сауда-саттық салалары мен банктік қаржы
жүйелерінде көрініп отыр.
Сонымен қатар нарықтық қатынастар ақпараттардың дер кезділігі,
нақтылығы және толықтылығына жоғары талаптар қоюда, себебі осы
айтылғандарсыз маркетингтік, қаржылық-несиелік, инвестициялық қызметтер
тиімді бола алмайды. Қоғам өмірінде де ақпараттар ролі жаңа сипат алуда,
яғни түрлендіруші және анықтаушы ретінде танылуда.
Адам қызметіндегі ақпараттар процесінің жаңа сатыға көтерілуі тек қана
қазіргі заманғы электронды-есептегіш техникаларын, яғни дербес компьютерлер
мен телекоммуникация жүйелерін әлемдік желіге қосылу арқылы ғана жүзеге
асады.
Сондықтан да Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың
халыққа жолдауында мемлекетке информатизациялау процесін қарқынды дамытуды,
барлық қызмет сферасында жалпыға бірдей ақпараттық қызмет көрсетуді
қолдауды, ақпараттандыру инфра структурасының негізгі компоненттерін
дамытуды, тұрғындарды ақпараттық мәдениеттілік пен компьютерлік
сауаттылыққа үйретуді негізгі мәселе қатарына қойды.
Осыған орай қоғамдық - экономикалық өмірде ақпараттандыру мәселесінің
көкейтестілігі айтпаса да түсінікті.
Соған сәйкес жаңа компьютерлік технологиялар мен программаларды өңдеу
қажеттілігі туындап отыр.
Экономикалық объектілерді басқару әдістерін өзгерту басқару процесін
автоматтандыруды ғана емес, оны жүзеге асырудың жаңа түрлерін де ұсынып
отыр.
Қоғамды информатизациялау кезеңінде ақпаратты өндіру және құру, оны
толық пайдаланудың негізгі шарты. Ақпарат дегеніміздің өзі information
деген латын сөзінен алынған оқиға, құбылыс немесе нақты жағдай туралы
түсінік беру деген сөз. Ақпараттарды оқып-үйрену немесе қолдануда оның
құрылу заңдылығы, түрленуі мен адам қызметінің әр түрлі сферасында қолданы
луы есепке алынады.
Қазіргі таңда әлемде миллиондаған компьютерлер және әртүрлі ең
кішісінен глобальды желілерге дейін ақпараттық есептеу желілеріне қосылған.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы актуалды, XXI ғасырда барлық әлемде мобилділік,
жылдамдылық және ыңғайлылық құныд болып саналады. Бүкіл әлемдік
компьютерлерді желіге біріктіру себебі мәндерді жылдам жеткізу,
хабарламаларды өзара алмастыру, почталық қызметтерді жүзеге асыру болып
табылады.
Берілген жұмыстың мақсаты мектепке кітапханасына арналған ақпараттық
жүйе мен жалпы мектепке арналған компьютерлік желіні құру болып табылады.
Жұмыс келесі қадамдардан тұрады:
– Ақпараттық жүйені құратын бағдарламаны таңдау
– Ақпаратты қорғау сұрақтарын қарастыру
– Желінің типін таңдау;
– Желі топологиясын таңдау;
– Желілік құрылғыны таңдау;
– Кабель типін таңдау;
– Сервер типін таңдау;
– Сервердің аппараттық қамтамасыздандыруын таңдау;
– Желілік программалық қамтамасыздандыруды таңдау;
– Желілік хаттаманы таңдау;
1 Автоматтандырылған жұмыс орнын құрудың теориялық негіздері
1.1 Т. Рысқұлов ауданы Құлан ауылының №4 кәсіптік лицейінің атқаратын
қызметі мен құрылымдық бөлімдерінің сипаттамасы
Т.Рысқұлов ауданының Құлан ауылының Жамбыл облысы әкімдігінің білім
басқармасының №4 кәсіптік лицейі мемлекеттік коммуналдық қазнашылық
кәсіпорыны 2006 жылдан бастап жұмыс істеп келеді.
Директоры - Алимбаева Гулнара Едилбаевна
Бас есепші Қарсыбаева Құлпынай Ахтанбердиевна
Дене тәрбие ісі жөніндегі орынбасары - Жаттоев Қазбек Шамайұлы
Әдіскер – Досмуханбетова Ақбота Әлімбердіқызы
Кітапханашы – Исабаева Гүлназ Болатханқызы
Лицей кітапханасы лицейдің жұмыс істеу уақытынан бастап жұмыс істеп
келеді. Кітапхана қорында 4525 кітап бар. Оның ішінде оқулықтар,
әдістемелік әдебиеттер, көркем әдебиет және көрнекілік құралдар бар. Лицей
кітапханасында атаулы күндерге, мерекелерге арналып түрлі іс-шаралар
өткізіліп тұрады. Сонымен қатар оқытушылар мен оқытушыларға күнделікті
сабақтардан материалдық көмек көрсетіледі. Білімгерлер сабақ уақыты
аяқталғаннан кейін лицей кітапханасына келіп өздеріне қажет материалдарды
кітапханадан алып өз білімдерін жетілдіреді. Мұғалімдер мен оқу шеберлері
де түрлі материалдармен қамтамасыз етіледі. Олар кітапханадан түрлі
көрнекілік құралдар алып өз сабақтарына пайдаланады.
Кәсіптік лицейдің мақсаты мен міндеттеріне тоқталсақ ол барлық орта
білім беру мекемелеріне ортақ, ол білім беру қызметін көрсету, негізгі
принципі мемлекеттік стандарт бойынша тегін білім беру, білім беруде саяси
және идеологиялық әсерлерге қарамай үздіксіз қызмет ету болып табылады.
Мекеменің міндеттері:
- балалармен жеткіншектерді жалпы білім бойынша оқыту;
- білім беру процессін әдістемелік қаматамасыздандыруды ұйымдастыру және
жетілдіру;
- стандарттарды орындай отырып білім беру бағдарламалары мен оқу
жоспарларын құрастырып бекіту;
- оқушыларды қажетті әдістемелік құралдармен техникалық құралдармен
қамтамасыз ету;
- оқушыларды медициналық профилактикалық қызметпен, тамақтандырумен,
спорттық сауықтырумен, бос уақытын ұйымдастырумен қамтамасыз ету;
- оқушыларды психологиялық қызметтермен жабдықтау;
- оқыту мен тәрбиелеу әдістерінің жаңа формаларын тауып біліктеу және
құру;
- материалды – техникалық базасын құру;
- әдістемелік және оқу әдебиеттерін көбейту және тарату;
Мекеменің қызметтері.
өзінің мақсаты мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мекеме келесі қызметтерді
атқарады:
- тәрбие және білім беру қызметтерін жүргізуге құқықты
лицензия, Уставпен сәйкес балаларды тәрбиелеу және оқыту;
- тәрбие-оқыту процессін әдістемелік қамтамасыздандыруды
жетілдіруді ұйымдастыру;
- тәрбие-оқыту программаларын және жоспарларын мемлекеттік
стандартты ұстана отырып құру және бекіту;
- тәрбие-оқыту процессін толық жүргізуге арналган материалды
техникалық базаны құрып жетілдіру;
- әдістемелік және консультациялық қызмет көрсету;
- педагогикалық кадрлардың біліктілігін жоғарылату бойынша
конференциялар, симпозиумдар, көрмелер ұйымдастыру;
- балалар денсаулығына қамқоршы болу, олардың дұрыс физикалық
жетілуін қадағалау, ауырулардың алдын алу бойынша шаралар
ұйымдастыру;
- баланың ой қабілетін дамыту, мінез құлқының қалыптасуына
ықпал ету сұрақтары бойынша ойын, тренингтер ұйымдастыру;
- өзін-өзі қадағалау бойынша балаларға гигиеналық тазалық,
еңбекке баулы, заттармен дұрыс пайдалану әдеттерін баулу;
- Отанға, еліне деген махабатын жетілдіру, туған табиғатының
байлығын, халық шығармашылығын пайдалануды үйрету,
Мекемеде оқыту мемлекеттік тілде жүргізіледі. Мекеменің қызметі
мемлекеттік стандартқа сай жүргізіледі. Мекемеде өзін өзі басқару қызметі
жұмыс істейді, оның құрамына педагогтар ұжымы, ата-аналар ұжымы және
сонымен қатар оқушылар кіреді.
Көптеген бәсекелес сұрақтар осы мекеменің кеңесінде шешіледі. Сонымен
қатар ата-аналар өз бетінше ата-аналар кеңесін құра алады. Оқушыларды
мекемеге қабылдау жазбаша өтініш, медициналық анықтама және туу туралы
куәліктің көшірмесі арқылы жүргізіледі. Оқушыларды мекемеге қабылдау,
мекеме басшысының бұйрығымен жүзеге асады. Мекемені бітірушілерге белгілі
білім туралы аттестат беріледі. Мекемнің ішкі тәртібін бұзушылар мекемеден,
яғни оқудан шығарылады.
Мекеменің білім беру процессін ұйымдастыру және құрылым.
Білім беру программаларымен сәйкес мекеме өзінің құрамына келесі
бөлімдерді енгізе алады:
- административті-басқару және басқа да бөлімдер
- дирекция
- оқытушылар бөлмесі
- кітапхана
- асхана
Бірыңғай оқыту –ғылыми кешені ретінде қызмет атқаратын мекеменің
құрамына оқу, ғылым, өндіріс және басқа мекеменің құрылымдық бірлік статусы
бар бөлімдер кіруі мүмкін.
Мекемнің құрылымдық бөлімдері дирекцияның шешімі бойынша құрылып қайта
қалыптастырыла алады.
Мекеме білім беру бағдарламасы бойынша білім берудің 3 кезеңін жүзеге
асырады:
1-кезең – жалпы білім беру (4-жыл);
2-кезең – негізгі жалпы білім беру (5 жыл);
3-кезең – орта жалпы білім беру (2 жыл);
Мекемедегі оқытудың мазмұны Мемлекеттік стандарт бойынша оқу
жоспарымен, оқу курстарының және пәндердің білім беру бағдарламаларымен
анықталады.
Мекемедегі білім беру процессі оқу жоспары негізінде құрылып сабақтар
кестесінің жылдық күнтізбелік графигімен ұйымдастырылады. Жылдық
күнтізбелік график оқу графигі және сабақтар кестесімен құрылып бекітіледі.
Оқу жүктемесі ҚР білім және ғылым министрлігімен орнатылған
Мемлекеттік нормативтік стандарттармен сәйкес бөлінеді. Оқу процессінің
ұзақтығы негізі 11 жыл. Мекеме оқушыларды оқу құралдарымен қамтамасыз етіп
оқу мен еңбектің қауіпсіз және салауатты шарттарын құрады.
Оқу 1-қыркүйектен басталады. Оқу жылы бойы күзгі, қысқы, көктемгі,
жазғы демалыстар болады.
1.2 Зерттеу объектісін ақпараттандырудың заманауи әдістері
Компьютерлік желі дегеніміз компьютерлер арасындағы ақпараттық
алмасуын қамтамасыз ететін компьютерлердің және әртүрлі құрылғылардың
жиынтығы.
Барлық компьютерлік желілердің түрлерін белгілер тобы бойынша
классификациялауға болады:
– Территориалды үлестіру
– Ведомствовалық тәуелділік
– Ақпаратты тасымалдау жылдамдығы
– Тасымалдау ортасының түрі
Территориалды үлестіру бойынша желілер локальды, глобальды және
региональды бола алады. Локальды желілер 10 м2 территорияны қамтиды,
региональдылар қала және аудан территориясындағылар, глобальды желілер
мемлекет немесе бүкіләлемдік Internet желісі.
Сонымен қатар желілер ведомствовалы және мемлекеттік болады.
Ведомствовалылар бір мекемеге тәуелді және ол оның территориясында
орналасқан. Мемлекеттік желілер мемлекет құрылымдарында пайдаланылады.
Тасымалдау жылдамдығы бойынша компьютерлік желілер төмен, орташа және
жоғары жылдамдықты болып бөлінеді.
Компьютерлер кабельдермен байланыстырылуы мүмкін, олар желі
топологиясын құрайды (жұлдыз, шина, сақина).
Тәжірибеде базалық комбинациялар топологиясы жиі қолданылады, сонымен
қатар көптеген желілер осы үшеуіне бағытталған. Енді аталған желілерді
қысқаша сипаттай кетейік:
- жалпы шина (Bus) (Сурет 1)
Барлық компьютерлер бір кабельге қосылады. Кабель шеттеріне
терминаторлар орнатылады, олардың бар жоқтығы Ethernet желісі үшін
міндетті.
Сурет 1. Жалпы шина желісінің топологиясы
Барлық компьютерлер бір кабельге қосылады. Осындай топологиямен 10
Мегабайтты желілер құрылады. 10 Base-2 и 10 Base-5. Кабель ретінде
коаксиальды (жіңішке, қалың) кабель пайдалынылады.
- Жұлдыз (Star) (Сурет 2)
Әр компьютер бөлек сыммен құрылғының бөлек портына қосылады, оны
концентратор немесе қайталағыш немесе хаб деп атайды. Концентраторлар
белсенді және белсенді емес болады. Берілген желілік технология кабельдің
жарамсыз желілік элементтерін іздеуге ыңғайлы. Жаңа құрылғы қосу кезінде
"жұлдыз" жалпы шина топологиясымен салыстырғанда ыңғайлы. Сонымен қатар 100
және 1000 Мбиттік желілер Жұлдыз топологиясында ыңғайлы.
Сурет 2. Жұлдыз топологиясы желісі
- сақина (Ring) (Сурет 3)
Компьютерлер сақинамен бекітілген кабельге қосылады, мұнда әрбір
компьютер репитер болып табылады. Берілген топологияда бір компьютер істен
шықса желі жұмысын аяқтайды.
Сурет 3. Сақина желісінің топологиясы
Локальды желілер аппаратурасы абоненттердің желі ішінде өзара
қатынасын жүзеге асырады. Аппаратураны таңдау жобалау кезеңінде үлкен роль
атқарады. Ал аппаратураны алмастыру қосымша шығындармен ғана байланысты
емес сонымен қатар жұмыстың күрделенуіне де әсерін келтіреді. Локальды
желілер аппаратурасына сонымен қатар келесілер жатады:
– Ақпаратты тасымалдайтын кабель;
– Кабельдерді қосатын ажыратқыштар;
– Келісілген терминаторлар;
– Желілік адапторлар;
– Репитерлер;
– Трансиверлер;
– Көпірлер;
– Маршрутизаторлар;
– Шлюздер;
Желілік адаптерлер
Желілік - Бұл локальды желінің аппаратурасының негізгі бөлігі.
Желілік адаптердің тағайындалуы – компьютердің желімен талдануы
(немесе басқа абонент), яғни компьютер арасымен ақпараттың және байланыс
каналының қабылданған ережелермен алмасуы. Олар OSI төменгі деңгей
модельдерінің функцияларын орындайды. Ереже бойынша желілік адаптерлер
плптп түрінде жүзеге асады. Желілік адаптер платасы желі кабелін қосуға
арналған бір немесе бірнеше сыртқы ажыратқыштары болады.
Қарапайым кезде желілік картада бірнеше индикаторлар болады, олар
светодиодтар деп аталады. Индикаторлар желілік картаның қандай режимде
жұмыс істейтінін көрсетеді. Жиі үш немесе төрт индикатор пайдаланылады.
Индикатормен тасымалданатын ақпаратты атап кетейік:
– Желілік қосылудың дұрыстығы;
– Жартылай немесе толық дуплексті жұмыс режимі;
– Мәндердің жіберілу жылдамдығы 10 немесе 100 Мбитс;
– Мәндер жіберілуі болып жатыр ма әлде жоқ па;
Төменде кейбір желілік карталар мінездемелері келтіріледі:
– СОМРЕХ Freedom Line 10010ТХ FL100TX-PCI
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; Жылдамдықты автоматты түрде
анықтау; Full Duplex 10Base-T100Base-TX; FreedomROM TX — универсалды
BootROM жойылған жүктеу үшін.
Қолдайды: Novell NetWare 3-Х & 4-Х, Personal NetWare, NetWare DOS
Client, Microsoft LAN Manager, Windows 98, Windows NT, Windows XP, FTP
PCTCK IP, LANtastic.
– COMPEX ReadyLink 10010TX RL100TX-PCI
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; 10Base-T и 100Base-TX
стандартарын қолдайды; l0Base-T и 100Base-TX қосылу стандартын автоматты
анықтайды; Full Duplex для 10Base-T100Base-TX.
Қолдайды: Novell NetWare 3. x & 4. x. Personal NetWareNetWare DOS
Client; Microsoft LAN Manager, Windows 98, Windows NT, Windows XP.
– 3Com Ether Link 10100 PCI
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; 10Ваsе-Т и 100BaseTX
стандарттарын қолдайды; жылдамдықты автоматты анықтау; Full Duplex режимін
қолдау; үш индикатор: мәндерді тасымалдау, 10 Мбитс режимінде жұмыс істеу,
100 Мбитс режимінде жұмыс істеу; жойылған жүктеу; буфер көлемі — 4 Кбайт;
Өмір бойылық кепілдік.
Қолдайды: Novell NetWare 3. x и 4. x. Windows 98, Windows NT, Windows
XP, Windows VISTA, LINUX, Solaris и др.
– 3Com Ether Link 10100 PCI Combo
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; 10Base-T, 100BaseTX немесе
100Base-FX стандарттарын қолдау; жылдамдықты автоматты анықтау; Full Duplex
режимін қолдау; үш индикатор: мәндерді тасымалдау, 10 Мбитс режимінде
жұмыс істеу, 100 Мбит с режимінде жұмыс істеу; Жойылған жүктеу; Буфер
көлемі — 4 Кбайт; Өмір бойылық кепілдік.
Қолдайды: Novell NetWare 3. х и 4. x. Windows XP, Windows NT, Windows
VISTA, Solaris және басқалары.
- Intel PRO100+
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; 10Base-Т және BaseTX ;
стандарттарын қолдау; жылдамдықты автоматты анықтау; Full Duplex режимін
қолдау; Буфер көлемі — 6 Кбайт; Өмір бойылық кепілдік.
Қолдайды: Novell NetWare 3. х и 4. х. Windows XP, Windows NT, Windows
VISTA, Solaris және басқалары.
- Intel PRО100+РС1
Мінездемесі: PCI-Bus master-архитектура; 10Ваsе-Т және 100BaseTX
стандарттарын қолдау; жылдамдықты автоматты анықтау; Full Duplex режимін
қолдау; Буфер көлемі — 6 Кбайт; Өмір бойылық кепілдік.
Қолдайды: Novell NetWare 3.х и 4.х. Windows XP, Windows NT, Windows
VISTA және басқалары.
Кабель типін таңдау кезінде келесі көрсеткіштер ескеріледі:
– Монтаж және қызметкөрсету құны;
– Ақпаратты тасымалдау жылдамдығы;
– Ақпаратты тасымалдауда ара қашықтық көлеміне қойылатын шектеу;
– Ақпаратты тасымалдау қауіпсіздігі;
Ең басты мәселе осы көрсеткіштерді бір уақытта қамтамасыз ету болып
табылады, мысалы, мәндерді тасымалдаудың ең үлкен жылдамдығы мәндерді тасым
алдаудың максималды мүмкін ара қашықтығымен шектелген. Кабельдік жүйені
жеңіл өсіру мен қарапайым кеңейту оның құнына әсерін тигізеді.
Желілік платаны таңдау кезінде тасымалдау жылдамдығы ескеріледі, ол 10
Мбитс тен 100 Мбитс ке дейін болады.
Трансиверлер
Трансиверлер, немесе приемопередатчиктер (ағылшыншадан TRANsmitter),
адаптер мен желі кабелінің арасында ақпаратты алмастыру қызметін атқарады
немесе екі сегмент арасында. Трансиверлер сигналдарды күшейтеді, олардың
деңгейлерін түрлендіреді немесе сигналдарды басқа формаға түрлендіреді.
Трансиверлермен адаптерге орнатылған приемопередатчиктерді атайды.
Коммутациялайтын құрылғылар:
Қайталағыштар. Ethernet, 10Base-T контексіндегі желілер жиі
концентраторлар немесе хабтар деп аталатын, IEEE 802.3 стандартымен сәйкес
жұмыс істейді. Қайталағыштар алынған пакеттерді өзінің барлық порттарына
адресаттан тәуелсіз жай тасымалдайды (Сурет 4). Барлық құрылғылар Ethernet
қайталағышына қосылған барлық құрылғылар өзінің бүкіл трафигін көргенмен
пакетті тек адрсетелген буын ғана алады.
Сурет 4. Ethernet қайталағыштары.
Концентраторлар
Концентраторлар (hub), желіге бірнеше сегменттерді біріктіру үшін
қызмет жасайды (Сурет 5).
Сурет 5. Концентраторлар
Концентраторлар кей кездері алмасуға араласады, сонымен қатар алмасу
қателерін болдырмайды. Бәрі бір олар OSI моделінің бірінші деңгейінде жұмыс
стейді. Жұмыс топтарына арналған коммутаторлар. Олар кез келген буын
жұптарын байланыстыруда ерекшеленген жолды қамтамасыз етеді.Егер порттар
бірдей жылдамдықта болса, пакетті алушы бос болуы керек, блокировка болмауы
үшін.
Сервер типі
Біздің жақдайда ерекшеленген серверімен желіні таңдаймыз. Мұнда сервер
жалпы пайдаланылатын мәндердің функциясын атқарады, жұмыс станциялары
арасындағы өзара байланысты ұйымдастырады, сервистік қызметтерді атқарады.
Бұндай компьютерде операциондық жүйе орындалады.
Жақсы жақтары: мәндерді өңдеу жылдамдығы жоғары (орталық компьютердің
жылдам әрекетімен анықталады, және серверге арнайы сұраныстарды өңдеу және
орындауға болатын желілік операция орнатылады) ; ақпаратты қорғаудың
сенімді жүйесімен қамсызданған
Кемшіліктері: мұндай желі сервер үшін қымбатқа түседі, басқаларына
қарағанда иілгіштігі төмен.
Сервер басқа компьютерлерге файлды өңдеу кезінде қызметтеркөрсетеді.
Файлдық сервер операционды жүйе басқаруымен жұмыс істейді және
ақпараттық ресурстарға енетін компонент қызметін атқарады. Басқа ДК желі
ішінде кодында көрсету және қолданбалы компоненті бар қосымша жұмыс
істейді.
Алмасу хаттамасы шақырулар жиынтығын құрайды, олар файл сервердегі
файлдық жүйеге енуді қамтамасыз етеді.
Желілік программалық қамтамасыздандыру.
Жақында ақ Microsoft фирмасы жаңа желілік ОЖ шығарды Windows NT.
Windows NT жүйесінде С2 деңгейінде мәндерді қорғау жүзеге асырылады. Бұл ОЖ
қорғалған ЛЕЖ не қосылу процедурасы бар, жадыны қорғау, енуді тіркеу және
бақылау ресурстары бар. С2 деңгейіндегі қорғауды кейбір өндірістік немесе
әскери ЛЕЖ қажет етеді. Сенімділікке келсек, онда Windows NT жүйесі
файлдық жүйені пайдаланады.
Біздің жағдайда серверді басқару үшін осы ОЖ таңдаймыз. Жұмыс
станцияларында Microsoft Windows XP CE ОЖ пайдаланамыз.
Желілік Хаттама. TCPIP for Windows транспорттық хаттама қазіргі кезде
ең алдағы хаттама болып саналады. Оның негізгі мінездемелері мен
функцияларын қарастырайық. TCPIP for Windows
Дайындаушы: NetManage (USA)
Windows ортасындағы қызмет пакеті.
Telnet бар
FTP бар
NFS бар.
Почта бар (SMTP жіберу үшін, POP2 алу үшін).
Жаңалықтар бар.
Сервер Telnet бар.
Сервер FTP бар.
Internet желісінде ақпаратты іздеу: бар (Gopher-клиент).
Басқа функциялары: ping, whois, finger.
Қолданушы интерфейсі - керемет.
Программалық техникалық құралдарға қойылатын талаптар: HDD 3.0 MB кем
емес, ОЖ Windows 3.x дан кем емес, WIN.DLL, RAM 256КВ, процессоры 80386 дан
кем емес.
NetWare сүйемелдеуі: бар.
DNS сүйемелдеуі: бар.
Коммутациялық байланыстар құралы : SLIP.
ЛЕЖ бойынша интерфейсі: ЛЕЖ өзіндік драйверлері.
Авторизация үшін құралдардың барлығы: бар.
Құжаттауы: толық құжаттаудың фирмалық кешені; тілі - орыс.
Орнату кешенінің құрамы: 2 дискет 1.44 Мб тан.
Алғашқы мәтіндердің барлығы: жоқ.
Ескерту. Өз құрамында NFS-сервері бар, пакеттер маршрутизаторы ретінде
жұмыс істей алады.
Пакетті желіде пайдалану нұсқасы.
TCPIP for Windows пакеті Internet желісінде жұмыс істеу қызметтерінің
толық пакетімен қамтамасыз етілген. Сонымен қатар TCPIP for Windows өз
құрамында NFS-сервері бар, сонымен бірге желінің маршрутизаторы ретінде
жұмыс істей алады. Қазіргі кезде TCPIP for Windows, MS Windows ОЖ үшін ең
жақсы пакет раетінде танылған.
Лицейде есептеу желілерін ұйымдастыру және ақпараттық жүйелерін толық
жетілдіру қажеттілігі заманауи талаптардан туындайды.
Заманауи шарттары қажеттілгі аса тиімді мектеп ақпараттық жүйесін
қолданумен сипатталады, негізі цифрлік, мәтіндік және мультимедиялық
ақпараттады автоматтандырылған өңдеу, Intel Pentium процессорлары
базасындағы компьютерлерді біріккен мектеп жергілікті есептеуіш желісі,
Internet аумағына шығу мүмкіндіктері бар ең жаңа техникалық құралдарын
қолдануға бағытталған.
Мекемедегі – орта білім мектебіндегі компьютерлік жүйе ақпаратты өңдеу
компоненттерінен, яғни жергілікті желіге қосылған компьютерлерден,
ақпаратты тарату және тапсыру ішкі және сыртқы каналдарынан түзеледі.
Оқытушы компьютерлік жүйені техникалық құралдарын қолдану жолымен
ақпараттық үрдісі бірлік қағидасын және ақпарат жинауды ұйымдастыру,
қорлануды, өңдеуді және тапсыруды іске асырады.
Компьютерлік жүйелерді қолдану тиімділігн жоғарылату пайдалану жүйелі
жолын құру арқылы және ақпараттық жүйелердің сыйысушылығын, қайталануын жою
және ақпарат қайта-қайта қолдануын қамсыздандыру арқылы жетеді, айқын
интеграциялық байланыстар орнату, көрсеткіштердің санына шек қою,
ақпараттық ағындардың көлемін азайту, ақпарат қолдану дәрежесін жоғарылату.
Ақпараттық қамтамасыз ету болжайды: ақпаратты тарату, яғни қажетті оқу-
әдістемелік есептерді шешуге арналған ақпаратты пайдаланушыларына беру;
ақпарат таратуға арналған қолайлы шарттарды жасау, оқу- ұйымдық,
әдістемелік және оқытушы шараларын өткізу, яғни ең оң нәтижелерді таратуын
қамтамасыз етуші. Ақпаратты автоматтандырылған өңдеу оқу үрдісі тиімділігін
жоғарылату маңызды факторы болады.
Ақпарат атқаруында оны тіркеу, өңдеу, қорлану және тапсыру тәсілдері
маңызды роль ойнайды; қойылатын талапқа сай түрде ақпаратты жүйеге
келтірілген сақтау және беру; жаңа сандық, графикалық және мультимедиялық
ақпаратты өндіру.
Заманауи білім ұйымдарында шарттарда ақпараттық жүйелерді жасалған
және нәтижелі іс істейді, шешуші келесі мақсат жаңа ІТ-технологияларымен
оқушы дайындаулар процес қызмет етуші: деректерді өңдеу, ақпаратты өңдеу,
оқушылардың интеллектуалдық қызметін орындау. Педагогикалық зерттеулер және
эксперименттер теорияда және тәжірибесінде осы шақта есептеуіш техника
қолданудың екі негізгі тенденциясы (бағыттары) белгіленді.
Бірінші бағыт - жаңа техникалық құралдар сияқты оқытуда ЭЕМ қолдану.
Компьютерлік сыныптар жасалады, оқу бағыттары және т.б. өңделеді.
Екінші бағыт - басқару есептерін шешуге ЭЕМ қолдану. Өкінішке, білімді
басқару органдарында, әртүрлі үлгі және деңгейдегі оқу мекемелерінде тек
қана есептердің бөлек түрлері шешіледі: іс жүргізу жұмысы, кадрлар және
контингент есебі, сабақтар кестесін құрастыру және оны түзету және басқа
жеке операциялардың қатары. Осы бағытта ЭЕМ қолдану жұмыстарын
ұйымдастыруда маңызды жетіспеушілік тек білім басқару есептерін шешу.
Салыстырмалы автономдық және басқару бірыңғай автоматтандырылған жүйесі жоқ
оқыту барлық деңгейлерінде: оқу мекемесі - жергілікті және аймақтық басқару
органдары – републикалық деңгейде. Заманауи шарттарда маңызды облыс
ақпараттық қамтамасыз ету болды, қажетті негізгі басқару шешімдерін
қабылдауға арналған ақпаратты жинау және өңдеу. Ақпарат тапсыруы жай туралы
және басқару ең жақсы деңгейіне білім мекемелерінің қызметін және өзара
ақпаратмен айырбас аралық бәрімен техниктер білім департаменті өзара
бөлімшелерімен заманауи электрондық – есептеуіш, байланыс және басқа
техникалық құралдары базасында жүзеге асады.
Білім департаменті қызметінде, деректер құрылым нормалы жұмыс
жасаулары және бірлесіп әрекет қылған бөлімшелер күделікті үлкен саны,
ақпарат тапсыру аса маңызды және міндетті фактор.
Мыналар жанында шапшаңдық және ақпарат анықтығы қамтамасыз ету ерекше
мағынаға ие болады. Көптеген мектептерде ақпараттық ішкі жүйесі оқу үрдісін
ұйымдастыру есептерін шешеді және әдістемелік нұсқауларды жасауға
қолданылады.
Бұл дегеніміз, ең алдымен, мектептің оқу үрдістерін оқу-әдістемелік
әдебиетпен және оқу құралдарымен, ішкі каналдармен мамандандырылған
бөлімшелерден түсетін ақпаратпен қамтамасыз ету.
Осындағы ақпарат педагогикалық шешімдерді қабылдауға арналған
мәліметтер беруде маңызды роль ойнайды және ғана, оқу-тәрбиелік үрдісі
нәтижелерін жоғарылауын қамтамасыз етуші басты фактор.
Оқу үрдісінде ғылыми - әдістемелік ақпарат өзіне сәйкесті роль
ойнайды, пән туралы жаңа ғылыми білім, әдістемелік, техникалық оқыту
жаңалықтарың мәліметтерін ұстаушы.
Бұл толассыз толтырылатын жалпы қор және білім потенциалы және
әдістемелік шешімдер, оны практикалық және дер кезінде қолдану мектепке
бәсекеге қабілеттілік жоғары дәрежесін қамсыздандырады.
Ақпарат лайықты баяндамалар дайындауға, есептілік нәтижелерін,
өңдіруге арналған ұсыныстарды және жаңа әдістемелік қабылдауларының қабыл
алуын бекіту және оқушы білімдерін жүйеге келтіруге арналған негіз болады.
Әрбір нақтылы ақпарат құрамы мұғалімдердің қажеттіліктерімен анықталады
және олар оқу-әдістемелік кешенінде таңдалады. Орта білім беру
мекемелеріндегі ақпаратқа мынандай айқын талаптар қойылады:
- объект және сапа бойынша - ықшамдық және қалыптастыру анықтығы, дер
кезінде түсуі;
- мақсаттылық бойынша - нақты қажеттілікті қанағаттандыру;
- дәлдік және сенімділік бойынша – бастапқы мәлімдеулерді дұрыс сұрыптау,
мәліметтерді жинау және өңдеу жүйелі, оңтайлы, үздіксіз.
Заманауи білім беру облысында маңызды шарттар ақпараттық қамтамасыз
ету болды, ол негізделген басқару шешімдерін қабылдауға арналған қажетті
ақпаратты жинау және өңдеу жұмыстарынан түзеледі.
Білім мекемелерінің қызметі туралы ақпаратты жоғары басқару деңгейіне
тапсыру және өзара ақпараттармен аралық айырбас, білім департаменті өзара
бөлімшелері бәрімен заманауи электрондық-есептеуіш техника және басқа
техникалық байланыс құралдары базасында жүзеге асады. Басқару шешімін
қабылдау қажетті ақпараттарды жинап және өңдеп шығару қазіргі заман шартына
байланысты ақпараттық жабдық маңызды тарау болып саналады. Ақпарат жіберу
және бір бірімен ақпарат алмасу барлық өзара байланысқан бөлімшелер
арасында қазіргі заман электрондық есептеуіш техникасы және басқа
техникалық құралдар байланысы базасында іске асырылады. Сонымен қатар
оперативті қамтамасыздандыру және ақпараттың дұрыстығы ерекше мағынаға ие
болады. Басқару шешімдерін қабылдау үшін мәліметтерді беруде ақпарат
маңызды роль атқарады. Ақпарат лайықты шешімдерді қабылдау және ұсыныстарды
жасау үшін, лайықты баяндамаларды, есеп беруді дайындау үшін негіз болып
табылады.
1.3 Компьютерлік желілерді жобалау әдістері мен модельдері
Желі өндірістік, қызметтік функциялар орындауға арналған, сондықтан
оның ролін мекемеде бағалау керек. Желіні жақсы құру үшін функционалды
модель құру керек, одан желінің техникалық және физикалық моделін алу
керек. Техникалық модель жеткілікті жалпы терминдерде сипатталған.
Техникалық модель құру үшін барлық құрылғылар иныентеризациясын жүргізу
қажет, жаңа жүйеге қойылатын талаптарды анықтау керек, осының негізінде бар
құрылғылар ішінде қайсысы қолданылатынын анықтау керек. Ары қарай қажетті
аппараттық құралдардың пайдаланылатынын анықтау керек. Техникалық модель
таңдалғаннан кейін жалпы терминдермен сипатталған желі, физиакалық модель
нақты толық сипатталу болып табылады. Желі үшін техникалық таңдалғаннан
кейін өндірістік талаптарға қаншалықты қанағаттандыратындығын бағалау
керек. Бизнес модельге қайта келсек және оны оның талаптарын техникалық
шешімдерге сәйкес келтіру керек. Техникалық шешімдер бизнес модельдің
талаптарына сәйкес келуі күмән, бірақ оған тырысу қажет. Мысалы, егер
мекемеде қызметкерлер бір бөлімнен екінші бөлімге жиі ауысатын болса, онда
бизнес модельге қойылатын талаптар жоғары мобильді болады Техникалық модель
осындай да жұмыс станциясын қосу және ажыратуды тез арада қамтамасыз етеді.
Содан кейін техникалық модель қажетті талаптарға сай екенін анықтағаннан
кейін физикалық модель құру керек. Физикалық модель техникалық модель
спецификасын нақтылайды. Физикалық модель желінің өте нақты сипаттамасы
болып табылады, сонымен қатар техникалық модель сипаттау үшін жалпы
терминдерді пайдаланады. Кәдімгі жағдайда жобалаушы нақты өнімдердің
мәнездемелерінің ір технологиясымен детальды таныс болғанымен ол оны тек
жалпы ған біледі.
Физикалық модельдеу кезеңі бар өнімдермен детальды танысуын
талаптетеді. Енді жобалаушы сәйкес өнімдердің қасиеттері мен функцияларын
бағалап олардың қайсысы құрылып отырған жүйе талаптарын сай екендігін шешу
керек. Физикалық модельдеу кезеңінде жобалаушы қандай және қанша компонент
керектігін таңдау керек. Бұл кезең техникалық тапсырма құрумен аяқталады.
Желіге қойылатын талаптардың талдауы ақпараттық технологиялық шешімдердің
іскерлік мағыналылығын бағалауға, негізгі мақсаттар мен компьютердің бөлек
бөліктеріне приоритеттер таңдауға көмектеседі. Желі функцияларына қойылатын
талаптарды анықтау желінің қажет емес қасиеттерін жүзеге асыруды
болдырмайды. Бұл жобалаушының уақытын үнемдейді. Желіге қойылатын талдау
жақсы техникалық тапсырма жазу үшін негіз болып табылады. Корпоративті
желіні жобалау және орнату бойынша жұмыстарды автоматтау бөлімінің
қызметкерлеріне тапсыру керек.
2 Кітапхана ақпараттық жүйесін жобалау және құру технологиясы.
2.1 1С:Предприятие бағдарламасының негізгі теориялық аспектілері
1С-Предприятие – Бұл тауар айналымының барлық кезеңдерін тауар қоймаға
түскеннен бастап оның сатылуына және бухгалтерлік кітаптан өткізілуіне
дейін бақылайтын программалық кешен. Алғашында бұл кешен бухгалтерлік
программа ретінде қолданылып және 1C-Бухгалтерия деп аталынды. Бірақ бөлек
бухгалтерлік программа ретінде ол өмірлік бейімделмеген еді, өйткені
қоймалық және саудалық программаларды бухгалтериямен байланыстыру керек
болды, бухгалтерлік және қоймалық программа әртүрлі программалық өнімді
ұсынушылармен жазылған болғандықтан ол өте проблемалы сұрақ болды.
Көптеген кәсіпорындарда, әсіресе үлкен емес, келесі көріністі көруге
болатын еді: қоймалық программа FoxPro, Delphi, VB-де жазылған, ал
бухгалтерия есепті 1C-Бухгалтерия программалық өнімінде жүргізеді. Оны
кейін оған мәндер басқа программалардан алынып қайта енгізілетін немесе
қоймалық программа форматынан 1С форматына қорды құю мүмкіндіктері болған.
Сондықтанда әртүрлі өзара байланысқан модульдерден тұратын 1С–Предприятие
кешені құрылған болатын.
Қазіргі кезде 7.7. версиясы кең тараған, бірақ 8.0 версиясы шықты.
Қазіргі кезде алдағы С жанұясы өнімін зерттеумен айналысамыз.
Негізгі модульдерден 1С-Предприятияны, конфигураторды, Мониторды,
Отладчикті белгілеп кетсек болады. Басқа да көптеген көмекші утилиталар
бар, мысалы С-Деньги және т.с.с.
1С-Предприятие жүйесінің орнатылған тілі қолданбалы есептер қызметінің
алгоритмдерін сипаттау үшін арналған.
Орнатылған тіл тек кәсіби программистер қолданып қоймайтындық есебімен
берілген программалаудың пәндік бейімделген тілін білдіреді. Дербес
жағдайда, барлық тіл операторлары орысша да ағылшынша да жазылуымен болады,
оларды бір уақытта бір алғашқы мәтінде қолдануға болады. Өзінің тиісті
қарапайымдылығында тіл обьектілі бейімделген мүмкіндікті болады, мысалы,
арнайы мәндер типтеріндегі әдістермен атрибуттарға қол жеткізу ережесі.
Басқа обьектілі бейімделген тілдерде қолданылатын обьектілердің қасиеттері
мен әдістеріне тиістілі. Бірақ арнайы мәндер типтері тілдің құралдарымен
анықтала алмайды, ол конфигуратордың визуалды режимінде беріледі. Тілдегі
айнымалылардың типизация қатаң емес, яғни айнымалы типі оның мәнімен
анықталады. Айнымалылыарды айқын түрде жариялау міндетті емес. Айнымалыны
айқын емес анықтау меншіктеу операторының сол жағындағы оның бірінші еске
салуы. Сонымен қатар сәйкес оператор көмегімен айқын жариялау мүмкін.
Массивтерді пайдалану жіберіледі.
Тілдің элементтері.
Тілдің негізгі элементтеріне мәндер типі, мәндер агрегаты, процесстер
типі және көмекші алгоритмдер жатады.
Мәндер типі:
- Число (Number) – мәндердің сандық типі;
Строка (String) – мәндердің жолдық типі;
Дата (Date) – Дата мәндер типі;
Перечисление (Enum) – Перечисление мәндерінің агрегаттық типі;
Справочник (Reference) – Справочник мәндерінің агрегаттық типі;
Документ (Document) – Документ мәндерінің агрегаттық типі;
Регистр (Register) – Регистр мәндерінің агрегаттық типі;
Календарь (Calendar) – Календарь мәндерінің агрегаттық типі;
ВидРасчета (Calculation) – ВидРасчета мәндерінің агрегаттық типі;
ЖурналРасчетов (CalcJournal) – ЖурналРасчетов мәндерінің агрегаттық
типі;
ПланСчетов (ChartOfAccounts) – ПланСчетов мәндерінің агрегаттық
типі;
Счет (Account) – Счет мәндерінің агрегаттық типі;
Операция (Operation) – Операция мәндерінің агрегаттық типі;
КорректныеПроводки (CorrectEntries) – КорректныеПроводки мәндерінің
агрегаттық типі;
БухгалтерскиеИтоги (BookkeepingTotals) – БухгалтерскиеИтоги
мәндерінің агрегаттық типі;
Таблица (Table) – Таблица мәндерінің агрегаттық типі;
Текст (Text) – Текст мәндерінің агрегаттық типі;
Запрос (Query) – Запрос мәндерінің агрегаттық типі;
СписокЗначений (ValueList) – СписокЗначений мәндерінің агрегаттық
типі;
ТаблицаЗначений (ValueTable) – ТаблицаЗначений мәндерінің агрегаттық
типі;
Периодический (Periodic) – Периодический мәндерінің агрегаттық типі;
Картинка (Picture) – Картинка мәндерінің агрегаттық типі;
ГрупповойКонтекст (GroupContext) –программалық модуль немесе форманың
контекстісі
OLE (OLE) - OLE-объект.
НеизвестныйОбьект (UnknownObject) – жүйеде арнайы жолдық белгілеу
қолданылмаған типтер үшін
(пустая строка) - мәндердің анықталмаған типі.
1С-те программалауда тармақталған және циклдық процесстер қолданылады.
Шартты оператор шартқа байланысты сол немесе басқа операторды орындайды.
Шартты оператор программаның екі бағытта тармақталуын ұйымдастыруға
мүмкіндік береді. Шартты оператор келесі түрде болады:
Егер Логикалық өрнек Онда
онда операторлары
Әйтпесе
әйтпесе операторы
ЕгерАяғы;
Тағайындалуы:
Шартты орындалу операторы.
Параметрлері:
Логикалық_өрнек - логикалық өрнек;
Онда_операторлар -орындалатын операторлар тізімі;
Әйтпесе_операторлар - орындалатын операторлар тізімі.
Шарт өзімен логикалық типті өрнекті білдіреді. Шартты оператор келесі
түрде жұмыс істейді: егер шарт ақиқат болса, онда Онда дегне символдан
кейінгі оператор орындалады, егер шарт жалған болса, онда Әйтпесе деген
сөзден кейінгі оператор орындалаыд.
Шартты оператор қысқа да толық та формада жазыла алады. Қысқа тұрде
жазу кезінде Әйтпесе сөзімен одан кейінгі оператор болмайды.
Параметрлі цикл операторы, цикл итерациясының саны алдын ала белгілі
болса ғана пайдаланылады.
Параметрлі цикл:
Үшін айнымалы_аты=Өрнек1 дейін өрнек2 Цикл
операторлар
ЦиклАяғы;
Тағайындалуы:
Қадамымен цикл операторы.
Параметрлері:
айнымалы_аты - айнымалы идентификаторы (цикл счетчигі);
өрнек1 - цикл счетчигінің бас мәні;
өрнек2 -цикл счетчигінің соңғы мәні;
операторлар - орындалатын операторлар тізімі..
Цикл параметрі реттік типті айнымалыны ұсынады. Өрнек1 және Өрнек2
цикл параметрінің алғашқы және соңғы мәндеріне сәйкес және цикл
параметрінің типімен сәйкес келі керек.
Параметрлі циклдың операторы келесі түрде жұмыс істейді: циклдың
бірінші қадамында параметр, өрнек1 мәнін қабылдайды. Осы уақытта
өрнек2-циклдың соңғы қадамындағы параметрдің мәні есептелінеді. Әрбір
цикл денесі орындалғаннан кейін, егер цикл параметрі өрнек2-ге тең емес
болса параметр келесі үлкен немесе кіші мәнге Үшін операторының формасына
байланысты өзгереді. Дейін кілттік сөзін қолдану кезінде параметр +1 ге
өзгереді, оператор кемінде бір рет өзгеру үшін, өрнек1, өрнек2ден
үлкен емес болу керек.
Алғышартты циклдың операторы цикл итерациясының саны алдын ала белгілі
болғанда қолданылады. Және цикл денесі бір ретте орындалмауы мүмкін.
Алғышартты цикл операторы келесі форматта болады:
Әзір Логическалық_өрнек Цикл
операторлар
ЦиклАяғы;
Тағайындалуы:
Алғышартты цикл операторы.
Параметрлері:
Логическалық_өрнек - логическалық өрнек;
операторлар - орындалатын операторлар тізімі.
Процедура проц_аты([[Мән] Парам1[=ДефМән],...,[Мән]
ПарамN[=ДефМән]])[Экспорт] локальды айнымалыларды
жариялау;
Операторлар;
...
[Қайтару;]
Операторлар;
...
Процедура аяғы
Тағайындалуы:
Процедура кілттік сөзі алғашқы мәтіннің секциясын бастайды, оның
орындалуы программалық модульдің кез-келген нүктесінен басталады, жәй ғана
процедур атын параметрлер тізімімен көрсетсе болады. Процедураның
программалық секциясының аяғын ПроцедураАяғы кілттік сөзінен біледі.
Ескерту:
Процедура, ПрооцедураАяғы кілттік сөздері оператор емес операторлық
жақшалар болып табылады, сондықтанда нүктелі үтірмен аяқталмау керек (бұл
модуль қателігіне әкеледі).
Параметрлер:
Проц_аты - Процедура атын тағайындайды.
Мән - міндетті емес кілттік сөз, ол өзінен кейінгі параметр мәні
бойынша берілетіндігін білдіреді, яғни формальды параметр мәнінің
өзгеруіпроцедураның орындалуы кезінде процедураны шақырғанда берілетін
фактілі параметрге әсер етпейді. Егер бұл кілттік сөз көрсетілмесе, онда
процедура параметрі нұсқағышпен беріледі, яғни процедура ішінде формальды
параметрді өзгерті сәйкес фактілі параметрдің мәнін өзгертуге әкеледі.
Парам1,...,ПарамN - үтірлермен бөлінген формальды параметрлердің
міндетті емес тізімі. Формальды параметрлер мәні процедураны шақыру
кезіндегі берілетін мәндерге сәйкес болу керек. Бұл тізімде әрбір
параметрдің аты процедура мәтініндегідей анықталу керек. Формальды
параметрлер тізімі бос болуы мүмкін.
=ДефЗнач - үнсіздік бойынша міндетті емес параметр орнатылуы.
Үнсіздік бойынша орнатылған мәндерімен параметрлерді формальды параметрлер
тізімінің кез-келген жерінде орналастыруға болады. Егре процедураны шақыру
кезіндегі параметр жіберілген болса, онла ол не үнсіздік бойынша орнатылған
мәнді, не бос мәнді қабылдайды. Егер параметрге үнсіздікпен орнатылған мән
берілмесе және ол берілетін параметрлердің тізімінің соңында болса, онда
процедураны шақыру кезінде оны жіберуге болмайды. Егер параметрге үнсіздік
бойынша мән берілсе, онда процедураны шақыру кезінде фактілі жіберілетін
параметрлер тізіміне жіберуге болады және жіберілген параметрлер алдына
үтір қоймайды. Егер параметрге үнсіздікпен мән берілмесе, онда процедураны
шақыру кезінде оны фактілі параметрлер тізіміне жіберуге болады, бірақ
бөлетін үтірді қою керек.
Экспорт – міндетті емес кілттік сөз, ол берілген процедура басқа
модульдік программалардан алынатындығын білдіреді. Ол тек глобальды
программалық модульде ғана мағынасы бар.
Локальды айнымалыларды жариялау – процедура шекарасында ғана
нұсқауға болатын локальды айнымалылар жарияланады.
Операторлар –процедураның орындалатын операторлары.
Қайтару - процедураның жұмысын аяқтайтын және программаның процедура
басталған нүктесіне қайтаратын оператор. Бұл процедурада операторды
пайдалану міндетті емес.
Функция функция_мәні([[мән] Парам1[=ДефМән], ... ,[мән]
ПарамN[=ДефМән]])[Экспорт]
локальды операторларды жариялау ;
Операторлар;
...
Қайтару ҚайтаратынМән;
Операторлар;
...
ФункцияАяғы
Функциялар процедуралардан тек ҚайтаруМәнін қайтаратындығымен
ерекше. Функцияның программалық секциясының аяғын ФункцияАяғы кілттік
сөзімен анықтайды. Программалық модуль мәтініндегі кез-келген функцияны
шақыруды процедураны шақыру сияқты жазуға болады, яғни тілде функциядан
қайтару мәнін қабылдамау рұқсат етіледі.
Қайтару-функцияны аяқтайтын және ҚайтаруМәнін өрнекке қайтаратын
оператор. Бұл кілттік сөзді функцияда қолдану міндетті емес.
Процедура проц_аты ( Парам1 , ... , ПарамN ) ары қарай
Функция функция_аты ( Парам1 , ... , ПарамN ) ары қарай
Тағайындалуы:
Программалық модуль мәтінінде процедуралармен функцияларды алдын-ала
сипаттауға болады. Бұл алдын-ала сипаттау, Ары қарай кілттік сөзінің бар
екенін көрсетеді, ол алдын-ала сипаттаудағы процедура денесі мен
ПроцедураАяғы кілттік сөзін алмастырады.
Процедурафункцияны алдын – ала сипаттау модуль мәтінінің кез-келген
процедура немесе функция фактілі анықтау мүмкін жерінде орналасуы мүмкін,
ал процедурафункцияның тақырыбы дәлме-дәл фактілі анықтаудағы тақырыпқа
сәйкес келуі керек.
Программаларды құрастыру әдістері
1С жобасы келесілерден тұратын метамәндер объектілерінен (формалар,
модульдер, жоба параметрлерін орнату, ресурстар және т.б.) тұрады:
-Константалар- тұрақты мәндер. Константалар өзгермейтін немесе өте
сирек өзгеретін ақпаратты сақтайды: мекеме аттары, оның пошталық адрестері
және сол сияқты;
-Анықтамалар-біртекті мәндер элементтерінің тізімдері. Нормативті-
анықтамалық ақпараттарды сақтауға арналған;
- Құжаттар-жетілдірілген шаруашылық операциялар жайлы ақпаратты
енгізуге арналған;
-Жорналдар-Құжат типті мәндер объектілерінің тізімі. Құжаттармен
жұмыс істеу үшін арналған;
-Аударым-конфигурациялау кезеңінде берілетін мәндер тізімі;
-Есептер-шығу ақпаратын алатын құралдар. Есептерді құруға арналған
мәндер көзі құжаттар, анықтамалар және регистрлер болып табылады, сонымен
қатар константаларда сақталатын ақпарат пайдаланылады.
-Өңдеу-ақпараттық қорға қолданылатын әр-түрлі әрекеттерді орындауға
арналған;
-Регистрлер-құралдардың бары мен қозғалысы жайлы оперативті ақпаратты
жинау құралы;
-есептеулер жорналы-кезеңдік есептеулер жүргізу және өткен кезеңдер
есептерінің нәтижелерін сақтау құралы. Әр-бір жорнал анықтамалардың бірімен
байланысқан, ол есептеулер объектілерінің анықтамасы деп аталады. Жорналдың
әр-бір жолы - бірлік есептеу актісі, анықталған алгоритм бойынша
анықталған объектіге жүргізіледі, уақыт ішінде ұзақтылық және нәтижесі
болады.
Есептеулер түрлері – есептеулер жорналының жазбалары бойынша есептеулері
жүргізіле алатын алгоримтдер;
Есептеулер топтары-сол немесе басқа принциптер бойынша есептеулердің
логикалық біріктіру құралы;
Күнтізбелер-мекеменің жұмысының графиктерін құру әдістері, сыртқы мекемелер
немесе бөлек жұмысшылар категориясы;
Бұл объектілердің бәрі фацлда орналасқан тек өңдеуден басқасы.
Пайдаланылатын файлдар кестеде1 - де көрсетілген
Кесте 1
1С-те қолданылатын файлдар.
Файл типі Файлды сипатттау
Метамәндер файлы Бұл файл метамәндер объектілерін сақтауға арналған
(1cv7.md) (формалар, модульдер, жоба параметрлерін орнату, ресурстар
және т.б.).
Сыртқы өңдеу Сыртқы өңдеу өзінде келесілерді сақтайды: форманы,
файлы (*.ert) модульді, қажет болса кестелік бөлім мен сипаттаманы.
Мәндерді алмастыру құралдары
1С-ң негізгі енгізу-шығару құралдары болып келесілер табылады:
Диалог реквизиті – енгізушығару жиегі болып табылады, өзінің
мінездемесін алмастырады.
Мәтін – әр-түрлі текті мәндерді шығару жиегі болып табылады.
Кесте – өзінің типі бар мәндерді енгізушығару жиектерімен жолдарынан
тұрады.
Тізіммен жиектер – ұсынылған элементтердің біреуін таңдау үшін
элементтер жиектерінің тізімін шығарады .
Кезеңді таңдау – датаны сандармен енгізудің немесе шығатын күнтізбе
ішінен керекті кезеңді таңдау үшін қызмет етеді.
Орнатылған элементтер
Ақпаратты енгізу және шығару үшін мәндерді енгізу және шығару
компоненттері қолданылады.
Ақпаратты шығару. Жазуларды бейнелеу үшін жиі Мәтін компоненті
қолданылады. Ол өзімен мәтінді көрсетеді, онда программа орындалуы кезінде
қолданушымен жөндеулер енгізілуі мүмкін емес болады. Сонымен қатар
Қолданушының программамен достық интерфейсі үшін қолданылады. Программада
қолданылатын объектілер 2 кестесінде көрсетіледі.
Кесте 2
Пайдаланылатын объектілер
Объект Объект типі Объектінің Объектінің Қасиеттерді
идентификатор жалпы пайдаланылатын сипаттау
ы тағайындалуы құралдары мен
әдістері
КнЧек Перне Чекті Тақырып Перненің мәтіндік
баспалау белгіленуі
Чек() Пернеге басу
кезіндегі өңдеу
процедурасы
КөпжолдыБөлікКестелік Құжатитың Жаңа жолды Жолды жөндеуді
бөлім реквизит енгізу аяқтағаннан кейін
жиектерінен
тұрады
Колонкалардың Бағандар енін
авто орнатылуы орнату
Кесте 2 нің жалғасы
ТМЦ Анықтама.НомАнықтама Тақырып Тақырыптан тұрады
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz