Транспорт Логистика Таможня кәсіпорнының бөлімдерінің байланысы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кiрiспе3

1 Менеджменттегі жоспарлаудың теориялық аспектілері5

1. 1 Басқару үрдісіндегі жоспарлаудың функциясының мәні мен қажеттілігі5

1. 2 Жоспарлау түрлері мен әдістері11

2 «Транспорт Логистика Таможня» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктің қызметі және жоспарлау үрдісінің ерекшеліктері22

2. 1 «Транспорт Логистика Таможня» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігінің қызметінің сипаттамасы22

2. 2 «Транспорт Логистика Таможня» компаниясының техникалық -27

экономикалық көрсеткішін бағалау27

2. 3 «Транспорт Логистика Таможня» кәсіпорнында жоспарлаудың34

бөліміне талдау жасау34

3 Логистикалық қызмет менеджментінде жоспарлауға қажетті әдістерді жетілдіру бағыттары40

3. 1 Шет ел кәсіпорындарында логистикалық концепциялар мен әдістерін40

қызметті жоспарлау процесінде қолдану тәжірибесі40

3. 2 «Транспорт Логистика Таможня» ЖШС-ның даму жоспарларын жетілдірудің ұйымдастырушылық тетіктері52

Қорытынды63

Пайдаланылған әдебиет тізімі66

Кiрiспе

Жұмыстың нәтижелі болуы көбінесе фирмаішілік жоспарлаудың жағдайына байланысты болып келеді. Бұны экономикалық реформалардың тәжірибесін талдау нәтижесінде байқалады.

Жоспарлаудың түпкi мақсаты - ұйымның алдында тұрған мәселелердi шешудің ұтымды нұсқасын табу.

Жоспарлау қағидалармен қатар жүзеге асырылады, демек бірнеше ережелерге сәйкес iске асады. Олардың iшiндегілердің бірі ретінде бүгiнгі кезде негiзінен оны құрастыру кезеңдерінiң ең басында жоспардың үстiнде жұмыстағы ұйым қызметкерлерiнiң көпшілік санының қатысуы болып есептеледi. Себебі адамдар өздеріне жақынырақ және түсiнiктi деп орнатқан мәселелерді тезiрек орындауға шын көңiл бөліп тұрады.

Жоспарлау өткен мәлiметтерге әрдайым сүйенеді, бiрақ болашақтағы кәсiпорынның дамуын анықтап тексеруге ұмтылады. Сондықтан жоспарлаудың сенiмдiлiгі өткен нақты көрсеткiштерiнiң дәлдiгiне тәуелдi болады.

Осы дипломдық жұмысты жазу өзектілігі әртүрлі аспектідегі проблемаларды және оларды шешу жолдарын зерттеумен анықталады. Дипломдық жұмысты жазу барысында жалпы «Транспорт Логистика Таможня»ЖШС-тің басқару құрылымымен танысу болды.

Дипломдық жұмыстың мәні - «Транспорт Логистика Таможня» ЖШС-тің субъектілері мен олардың қызметтерінің жағдайын зерттеу, сондай-ақ осы сектордың дамуындағы проблемалар.

Дипломдық жұмысты тұжырымдау кәсіпорындағы мәселелерді талдап, экономикалық құбылыстардың арасындағы заңдылықтарды табуға бағытталған.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - «Транспорт Логистика Таможня» ЖШС-тің дамуында кедергі болып тұрған проблемаларды қарастырып, менеджменттегi жоспарлауды, оның түрлері мен әдістерін зерттеу және де фирмаішілік жоспарлауды ұйымдастыруды талдау мен оны жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау.

Дипломдық жұмыстың мақсатына байланысты, оның келесі міндеттері анықталып, шешіледі:

1. Менеджменттегі жоспарлаудың мәнімен танысу;

2. Жоспарлаудың түрлерiн және қағидаларын талқылау;

3. «Транспорт Логистика Таможня» ЖШС-тің экономикалық жүйедегі дамытудың нұсқасын зерттеу арқылы рөлін қарастыру;

4. «Транспорт Логистика Таможня» ЖШС-тің қызметіне талдау жасау;

5. «Транспорт Логистика Таможня» ЖШС-тің қызметін жетілдіру жолдары бойынша ұсыныстар жасау, дамыту жолдарын әзірлеу.

6. Жоспарлауды жетілдіру жолдарымен танысу.

7. Кәсіпорындағы фирмаішілік жоспарлаудың теориялық аспектілерін айқындау;

Дипломдық жұмыстың пәні оның тақырыбымен анықталады және зерттеу объектісінің даму болашағын сипаттайтын шаруашылық-экономикалық қатынастардың жиынтығын көрсетеді.

Зерттеу объектісі ретінде отандық нарықта өндірістік қызметті жүзеге асыратын «Транспорт Логистика Таможня»ЖШС-і алынды.

Зерттеу пәні кәсіпорындағы фирмаішілік жоспарлауды ұйымдастырудың теориялық, әдістемелік және тәжірибелік аспектілерінің жиынтығы.

Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы қазіргі жағдайда өте жоғары. Оның тәжірибелік маңыздылығы қазіргі таңдағы «Транспорт Логистика Таможня» ЖШС-тің қамтуындағы проблемалар мен қиындықтарды шешу жолдарының шынайы өмірге жүзеге асырулары бойынша кеңестерді ұсынумен анықталады.

Дипломдық жұмыс кiрiспеден, үш бөлімнен, қорытынды және қолданылған әдебиеттердiң тiзiмiнен тұрады.

1 Менеджменттегі жоспарлаудың теориялық аспектілері

1. 1 Басқару үрдісіндегі жоспарлаудың функциясының мәні мен қажеттілігі

Өзінің жұмыс істеуі үшін кез келген экономика тұрақты экономикалық өсуді ұстап отыру үшін экономикалық жүйені нығайтуға және тұрақтандыруға ұмтылу үшін қолдануға болатын басқарудың ең тиімді тетіктерін пайдалануды көздейді. Бұл үшін оларды іздеу керек.

Мұндай тетіктер көп. Бірақ, басқарудың шеберлігі - қажетті кезеңде бір немесе бірнеше тетікті таңдап, олардың қолданылуы экономикалық қалыпты жұмыс істеуге әкелетінінде болып тұр. Осындай өзін-өзі тарихи ақтаған тетіктердің бірі - жоспарлау. Басқару жүйесінде ол экономикалық тәуелсіздік пен экономикалық өсу жолына түскен әлемнің көптеген елдерінде XX ғасыр-дан бастап кеңінен қолданыла бастады.

Халық шаруашылығын жоспарлаудың бұрынғы тәжірибесін екі тұрғыдан бағалауға болады. Бір жағынан, ол волюнтаристік (өмірдің негізі ерік деп санайтын реакцияшыл философиялық ағым) және нұсқаушылық (директивті) сипатта болады. Мемлекеттік жоспарларға заңды күш берілді, бекітілген көрсеткіштердің біреуін орындамаудың өзі өте жағымсыз салдарларға әкеліп соқтырады. Мемлекеттік жоспар экономикалық үстемдіктің формасын, бұрынғы кеңестік республикалардың әлеуметтік-экономикалық дамуында бүркеленбеген құлдырауды өзінше көрсететін. Бұл жерде экономикалық үстемдіктің жоспарында жоспарлаудың өзі басқарудың әдісі ретінде емес, керісінше субъект (мемлекет, үкімет) шешуші рөл атқаратын.

Жоспарлау процесінің өз болмысынан туындайтын волюнтаризмді атап көрсеткен И. Кант: «Жоспар құру жеңіл және даңғой іс, сол арқылы өзің атқара алмайтынды талап етіп, өзінше шығармашылық дана түр танытасың, өзің жөндей алмайтынды бетіне басасың, өзің қайдан табарыңды білместен, бірдеңе ұсынасың . . . » деп жазды. Мұндай жоспарлау жоғарыдан экономика дамуының барлық салалары мен аймақтарының ерекшеліктерін және әлеуетті мүмкіндіктерін мұқият жете зерттемей беретін, шектеулі параматрлерді зорлап міндеттейтін (тотальды) барлығын жаппай қамтитын жүйеге тән. Жоспарлау объективті экономикалық заңдарды бейнелеуге, адамдардың еркіне сүйеніп, тежелуге тиісті емес, өйткені ол бұлардың органикалық бірлігі, мұнда өзгеріс мәніне субъективті фактор ие болады. Экономикалық теорияның құрамдас бөлігі болып табылатын ғылыми жоспарлаудың мәні де осында. Жоспарланатын процестердің жиынтық негізінде халықтың қажеттіліктерін көрсететін басқарудың осы объектісінің іс жүзіндегі нақты әлеуметтік-экономикалық процестері жатады [1] .

Жоспарлауға басқару элементі ретінде қарау жөніндегі басқа ұстаным басқару жүйесінен өзіне-өзі бас тартпаудан емес, оның жаңа, көбінесе нарықтық жағдайларға бейімделуі мен бұл жүйенің сапалық, шығармашылық өзгеруінен тұрады. «Процесті қозғайтын, өндіргіш күштердің дамуын күшті тездететін және тиімділікті арттырудың тетігі меншіктілік формасының емес, экономикалық немесе шаруашылық тетігі болып табылады. Еркіндікті дәл сол дамытады, пысықтықты көтермелейді, тәуекелділікті тудырады» (Л. Абалкин) . Осындай күшті тетіктердің бірі жоспарлау болып табылады. Ол меншік түріне, басқару объектісінің орналасу кеңістігіне қарамастан қолданылады.

Жоспарлау - кез келген шаруашылық қызметі жетістігінің маңызды бөлігі. Оны елемеу кәсіпкерге қымбатқа түседі: өйткені фирма істері бойынша ол байланысқандардың барлығы жабдықтаушылар, тұтынушылар, бәсекелестер, банктердің өз жоспарлары бар және кәсіпкер оларды ескеруге міндетті; сонымен қатар өз қызметін жоспарлауы тиіс. Жоспар, сондай-ақ қызметкерлерге жеке өзіне қойылатын талаптар туралы, фирманың мақсаттары мен міндеттері жайлы айқын түсінігі болуы үшін де керек. Егер жоспарлы жүйе принциптерінен бас тартылса, егер меншік плюрализмі (дүниенің негізі бірімен-бірі байланыссыз, белгілі бір бастамасы жоқ рухани мәндерден тұрады деп санайтын ғылымға жат философиялық концепция) жағдайында қандай да болсын жоспарлау өткенге оралу деген қатып қалған қағидашыл (догматизм) пікірді ұстанса, алға қарай жылжу өте қиын болады. Мұндай пікір көптеген экономикалық жағынан дамыған елдерде жоспарлауды қолданумен оп-оңай теріске шығарылады [1, 15б] .

Жоспарлау негізінен: экстенсивтілігімен (әлеуметтік, саяси және экономикалық құбылыстардың кең шеңберін қамтиды) ; қарқындылығымен (техника мен әдістерді қолдануды түсінеді) ; тиімділігімен (қорытындысында қойылған міндеттерге жетудің қажеттілігін білдіреді) сипатталады.

Нарықтық экономика жағдайында жоспарлау басқарудың функциясы ретінде экономикалық және әлеуметтік қызметтің барлық жақтарын жалпыға бірдей қамту нысанын алуы тиіс. Жоспар жасаудың алғашқы қадамы ақпарат жинау болып саналады, өйткені мұның өзі нарық туралы толық мағлұмат береді.

Барлық басқару функциясының ішінде жоспарлау ең елеулісі болып табылады, өйткені мұның өзі кез келген балама әрекеттерді таңдап алуға байланысты. Жоспарлау кәсіпорын басшылығындағы негізгі функциялардың бірі ғана емес, оның өзі жеке төрт функцияда (ұйымдастыру, кадрлармен жұмыс істеу, басшылық, жетекшілік және бақылау) көрініс табады. Сонымен, басшы ұйымдастырады, кадрлармен жұмыс істейді, бағыттайды және басшылық етеді, сондай-ақ жоспарға сәйкес көзделген мақсатқа жету үшін бақылайды.

«Жоспарлау» ұғымына мақсатты айқындау және оған жету жолдары енеді: батыста кәсіпорынның әрекетін жоспарлау, өткізу, қаржы, өндіріс және сатып алу секілді маңызды бағыттар бойынша жүзеге асырылады. Мұндайда, әрине, барлық жоспарлар бір-бірімен тығыз байланыста болады.

Жоспарлау процесінің өзі төрт кезеңінен тұрады:

- жалпы мақсатты ойластыру;

- белгіленген біршама уақыт кезеңіне (2, 5, 10 жылға) арналған нақтылы мақсатты айқындау;

- оған жетудің жолдары мен амалдарын айқындау;

- жоспарлы көрсеткіштерді нақты көрсеткіштермен салыстыру арқылы қойылған мақсатқа жетуді бақылау.

Ірі бағдарламаны шешкен кезде, кезеңдері мен жоспарлануы біршама ауқымды болады. Мәселен, жоспарлаудың мынадай кезеңдері ажыратылады:

- бар мүмкіндікті бағалау;

- басты міндет немесе мақсат;

- жоспарлы ұсыныстар;

- баламалар;

- баламаларды қойылған мақсаттармен салыстыру;

- баламаларды таңдау;

- қосалқы жоспарлауды тұжырымдау;

- жоспарды сандар түрінде көрсету.

Жоспарлау әрқашанда бұрынғы деректерге сүйенеді, алайда кәсіпорынның болашақтағы дамуын айқындауға және бақылауға тырысады. Сондықтан да, жоспарлаудың сенімділігі бұрынғы нақты көрсеткіштердің дәлдігіне тәуелді.

Кәсіпорын әрқашанда жалпы нарықтағы шағын бөлігі ғана болып саналатындықтан, ел экономикасын дәл жоспарлау үшін дәл ақпаратты мүмкіндігінше көбірек алу қажет.

Егер кәсіпорынның дамуы нақты елдегі жалпы экономикалық дамуымен қатар өтуі міндетті болмаса, онда нарық көрсеткіші кәсіпорынды жоспарлаудың бастапқы деректері болып саналады. Кәсіпорын неғұрлым ірі болса, әдетте, жоспарлау, соғұрлым оңайырақ болады. Дегенмен, ірі кәсіпорындарға қарағанда, ұсақ кәсіпорындарда басшылар үшін кейбір факторлар едәуір айқынырақ болады.

Тағы бір атап көрсететін жайт, тұтастай экономиканың кейбір жағдайларында мәселен экономикалық дағдарыстарда, ереуілдерде, т. б. жоспарлау тіптен мүмкін емес. Болашақтың даму барысын дәл болжаудың мүмкін болмайтындығы секілді, тұтастай нарық туралы, бірінші кезекте, бәсекелестер қызметіне тиісті маңызды деректерді күні бұрын алу мүмкін емес.

Демек, кәсіпорындағы кез келген жоспарлау толық емес деректерге сүйенеді. Кәсіпорында жоспар жасау үшін, қажетті ақпараттар толық болмағандықтан, ал кейбіреуі мүлдем белгісіз болғандықтан, кейбір деректер жетіспейтіндіктен, жоспарлау сатысы көбінесе қызметкерлердің өз ісін қаншалықты жетік білетіндігіне байланысты. Осыған орай, жоспар жасаған кезде барлық көрсеткіштер толық пайдалануы, сонымен қоса жоспар жасағанда өзгеріс енгізетіндігі туралы ойластырылуы, ал жоспардың өзі өзгеруіне қарай үйлестіріліп отыруы тиіс. Сондықтан да, жоспарда резервтер ескеріледі. Алайда, резервтің көп болуы жоспардың көптігіне нұқсан келтіреді, ал шамалы резервтер жоспарды жиі-жиі өзгертуге мәжбүр етеді. Жоспар көрсеткіштері басшының билігінде, оның орындалуын үйлестіру мен бақылау да соның игілігінде. Демек, кәсіпорынның жоспарлы жүйесі, кәсіпорынның сан түрлі саласының қызметі бір-бірінен айқын шектелген, жекелеген жоспардан тұрады.

Қойылған мақсатқа жетуді көздеу үшін жоспарлау кәсіпорын қызметінің барлық маңызды учаскелерін қамтитындығын тағы да атап көрсетеміз. Мұның өзі барлық кәсіпорында қолданылады. [1, 28б] .

Менеджменттiң функциясы ретінде жоспарлаудың қажеттілігі бұл қалыпты жұмыс жасау және кәсiпорындардың дамуын қамтамасыз ететiн қолайлы жағдайлар туғызу, барлық iшкi және сыртқы факторларды алдын ала ескеру болып табылады. Ол әрбiр өндiрiстiк бөлiмшемен және кәсiпорынның барлық қорларының өте тиiмдi қолдануының мүмкiндiктерiнiң есепке алуымен қатар нақты мақсаттарының табысының тiзбек анықтайтын шаралардың кешенiнiң өңдеуiн ескередi.

Сондықтан жоспарлау ұйымның барлық технологиялық тiркес қосатын жеке құрылымдық бөлiмшелердiң арасындағы өзара байланыстыруды қамтамасыз етуге шақырады : ғылыми зерттеулер және өңдеу, өндiру және өткiзу. Бұл қызметтер тұтынушы сұранысын анықтау және болжау, талдау және шаруашылық конъюнктурасының дамуының қолда бар қорлар және перспективаларының бағасына арқа сүйейдi. Сұраныстың өзгерiсiмен iзiнше маркетингпен және өндiру мен өткiзудiң көрсеткiштерiнiң тұрақты түзетуiн мақсат еткен бақылаумен жоспарлауды байланыстырудың қажеттiлiгі бұдан шығады. Нарықтың монополизациясының дәрежесi жоғары болған сайын соғұрлым серiктестiк оның өлшемдерiн айқын анықтауға және оның дамуына әсер ете алады.

Бүгiнгi күнге бәсекелестiк жоғарылауы, жаңа нарықтардың пайда болуы, соның ішінде қаржы нарықтары, бiздің елімізде өткiзiлетiн қаржы тұрақтанулары, кәсiпорынның бәсекелестiк стратегияларды және жоспарларды жасауға мәжбүр.

Жоспарлау - басқарудың экономикалық әдiстерiнің бірі, шаруашылық процесiндегi экономикалық заңдардың қолдануының негiзгi құралы ретінде қолданылады. Жоспарлау шешiм қабылдауды әзiрлеуге қызмет көрсетедi.

Жоспарлау - бұл күтiлетiн шарттардағы әр түрлi талғаулы іс- әрекеттердiң жолымен нысананы көздейтiн салыстырмалы бағасы бар мақсаттар, құралдар және іс-әрекеттері туралы шешiм қабылдауды жүйелi түрде әзiрлеу.

Жоспарлаудың басқа қағидасы - кәсіпорынның шаруашылық қызметінің сипатына тән шартты үздіксіздук. Нәтижесінде, жоспарлау жеке әрекет емес, жоспра құру, мақсат қою, стратегиялар құрастыру, ресурстарды үлестіру және жағдай өзгеруіне байланысты ұйымның қайта құру жобаларын жасаудың үнемі жаңарып отыратын процесі болып еспетелінеді.

Жоспарлау процесінің негізінде үйлестіру мен бірігу қағмдалары жатуы керек. Жоспралау қызметінің үйлестірілуі көлденең жүзеге асады, яғни бір деңгейдегі бөлімшілір арасында. Бірігу болса, тігінен келеді, яғни жоғарғы және төменгі бөлімшелер арасында. Нәтижесінде жоспралау процесі қажетті бүтіндік пен бірлікке ие болады.

Жоспарлаудың маңызды қағидасы - үнемділік. Оның мәні келесіде: жоспарлар максимумды нәтиже беретін, бірақ жоспар құру шығындары оны аспайтындай болатын мақсатқа жетудің жолдарын қамтуы қажет.

Жоспарлар жүйесі стратегиясының іске асу құралы қызметін атқарады. Оның мақсаты - мекенің ағындағы қызметін стратегиялық мақсаттарға жетуге бағыттау және осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін барлық бөлімшелердің үйлесімді жұмысын ұйымдастыру.

Жоспарлау процесі бірқатар қағмдалар мен ережелерге негізделеді, оның жүзеге асуында оларды есепке алу керек. Өндірістік демократия шарттарында нарықтық жоспралаудың басты қағидасы - жоспар үстіндегі жұмыстың ең бастапқы кезеңдерінде қызметкерлердің максималды санының қатысуы

Жоспарлау әрдайым бұрынғы көрсеткіштерге сүйенеді, бірақ келешекте кәсіпорынның дамуын анықтап және оны қадағалауға тырысады. Сондықтан жоспарлаудың мәні бұрынғы көрсеткіштердің дәлдігіне байланысты. Дәл жоспарлау үшiн нарық және кәсiпорынның қызметi туралы барынша сенiмдi мәлiмет алуға керек. Ол бухгалтерлiк есеппен және көлемдi статистикалық базасымен қамтамасыз етiледi. Кәсiпорындар дегенмен - нарықтың және ел экономикасының тек кішкентай ғана бөлiгi. Толығымен нарық туралы абсолюттi барлық маңызды мәлiметтердi алу мүмкiн емес, әсiресе, бәсекелестер қызметiмен байланысты ақпараттарды, осыны түсiнуiміз керек [2] .

Жоспарлаудың ең ғаламдық міндеттеріне зерттеушілер мыналарды жатқызады: қоғамдық қажеттіліктерді анықтау; оларды қанағаттандыру үшін салынатын ресурстар (материалдық, еңбек, қаржылық) жиынтығын айқындау; өндіріс өрістері, салалары, түрлері арасындағы үйлесімді дамуды қамтамасыз ету; ресурстарды қолданудың тиімділігін арттыру. Бұл міндеттер іс жүзінде дамуда едәуір жетістіктерге жеткен барлық елдердің жоспарлау жүйесінде шешіледі.

Осылайша, жоспар мен нарық бірін-бірі жоққа шығармайды, ғылыми және іс жүзінде қызық болып көрінеді, экономикалық тетіктегі жоспарлы және нарықтық институттарды ұтымды үйлестіру мәселелері халық шаруашылығының тиімді жұмыс істеуі мен дамуын қамтамасыз етеді.

Жоспарлау процесі басқарудың барлық деңгейін қамтиды және кәсіпорынның, корпорацияның мақсаттарына жетуді қамтамасыз ету үшін алғышарттар жасайды.

Жоспарлаудың процесі төрт кезеңді қамтиды:

-кәсiпорынның ортақ мақсаттарын құру;

-мақсаттардың детализациясы мен конкретизациясы;

-осы мақсаттарды орындау үшін экономикалық және басқа құралдарының жолдарын анықтау;

-мақсатқа жету барысындағы бақылау.

Жоcпарлау процесінің нәтижелері кәсіпорын жоспарының жүйесі түрінде жасалынады, яғни мекеме және оның мақсаты, мерзімі мен қорлары бойынша келіскен бөлімшелерінің қызметі және даму жоспарларының жиынтығы [2] .

Қорыта келгенде, жоспарлау кәсіпорынның алға қойған мақсатына жетудің ажырамас бір бөлігі болып табылады. Өйткені жоспарлау дәл қазіргі кездегі ұйымның жағдайын, оның қаражатын, өндірісін және тағы басқа салалардың жағдайын, ұйымның қандай мақсаттары болуы керек екендігін, қоршаған ортадағы мүмкіндіктер және қауіп қатерлерді бағалай отырып, ұйымның мақсаттарын анықтауға көмектеседі.

1. 2 Жоспарлау түрлері мен әдістері

Әлемде дамыған мемлекеттерде стратегиялық жоспарлау өз нәтижесін көрсетіп жатыр. Стратегиялық жоспарлау нарық жүйесіндегі шаруашылықты тұрақтандыратын мемлекеттің басты құралы болып табылады. Оның көмегімен экономикалық тепе-теңдікті тұрақтандырып тұруға болады.

Стратегиялық жоспарлаудың басты элементтері:

1. Қоғамның әлеуметтік мәселелерін шешуді жоспарлау;

2. Қоғам мен табиғат ара- қатынасын жоспарлау;

3. Жаңа технологиялар мен ҒТР жетістіктерін пайдалануды

жоспарлау.

Теорияда және тәжірибеде жоспардың құрамына, құрылымына, құрылу уақытына, көрсеткіштеріне байланысты өте көп түрлерге бөлінеді. Бұны біз келесі суреттен көруімізге болады.

Мемлекеттік жоспарлау саласында көбінесе индикативтік жоспарлау түрі қолданылады. Индикативтік жоспарлау мемлекеттің экономикалық-әлеуметтік саясатын, экономиканың өсуін, қоғамға қажетті нәтижелерге жету үшін мемлекеттің мүдделерін қарастырады. Индикативті жоспарлау әкімшілік тәсіл болып саналмайды. Егер индикативті жоспарлаудың рөлі әкімшілік ету деп түсінілсе, бұл - жаңылысу. Ол ойластырылған стратегияның бар болуы сияқты, макро, мезо және микро деңгейде жүріп жатқан әр түрлі процестердің қиысуы ретінде қарастырылуы тиіс. Директивті жоспарға қарағанда индикативті жоспарда шаруашылық жүргізуші субъектілер орындауға міндетті тапсырмалар болмауы керек және басқарудың көптеген буындарының қатысуымен жасалады. Олар шаруашылық жүргізуші субъектілердің еркін, дербес жұмыс істеуіне кедергі келтіреді және алда тұрған келешектегі жұмыс үшін бағдар болып табылады.

Индикативті жоспарлау мынадай түрлерді үйлестіру рәсімдерінің жиынтығы ретінде шығады [3] .

1 - сурет - Кәсіпорындағы жоспарлаудың құрылымдық схемасы

Макроэкономикалық жоспарлау - өндірістің біріккен тәсілі немесе жаңа уақыттың экономикалық шындықты бейнелейтін қазіргі заманғы ғылыми категориясы. Барлық фазалары (өндіріс, бөліс, айырбас, тұтыну) біртұтас деп алынатын кеңейтілген өндіріс макроэкономикалық жоспарлаудың ерекшелікті көлемі болып табылады. Макрожоспарлау мемлекет жасайтын болжамдарды, бюджеттік жоспарларды, макробағдарламаларды қамтиды. Бюджеттік- жоспарлық реттеу мен елдің әлеуметтік-экономикалық дамуын мемлекеттік болжау макрожоспарлаудың дамуын мемлекеттік болжау макрожоспарлаудың құрамдастары болып табылады [3] .

Жоспарлаудың осы деңгейіндегі субъект болып макроэкономикалық меншік иесі шығады, оның стратегиялық мақсаты - дамудың тұрақтылығы мен бәсекеге қабілеттілік белгілеріне сай беретін экономикалық өсуі.

Аумақтық жоспарлау индикативті жоспарлаудың түрі ретінде мемлекет деңгейіндегі (макрожоспарлау), бірақ аймақтық және жергілікті билік деңгейінде жүзеге асырылатын процестерді қамтиды. Оның негізгі айырмашылығы - аумақ пен халықтың ерекшеліктерін ең көп шамада ескеруге тиісті жергілікті өзін-өзі басқару тұжырымдамасына негізделеді.

Мезожоспарлау - салаларда, сала тармақтарында, аумақтық-өндірістік кешендерде, ірі корпорацияларда және т. б. болып ететін процестерді қамтитын индикативті жоспарлаудың бір түрі.

Микрожоспарлау - менеджменттің ең көп тараған түрі. Ол микродеңгейде қолданылады және кәсіпорынның жоспарларында жүзеге асады. Бұл деңгейде жоспарлау мәселелеріне ерекше көңіл бөлінеді, өйткені нақтылы кәсіпорында пайда болатын процестер, тауардың тағдырын, оның бәсекеге қабілеттілігін, ақыр соңында, экономикалық бәсекеге қабілеттілігін айқындайды. Индикативті жоспарлаудың әр қилы түрлерінің мәні жайлы айтқанда, олар экономиканың мемлекеттік бағдарлануының маңызды элементі екендігін түйіндеуге болады. Мемлекет - экономикалық өмірдің басты дирижері [4] .

Индикативті жоспарлаудың түсінігін анықтауға арналған бірнеше амал-тәсілдердің бар екендігін еске сала кеткен жөн.

Біріншіден, ол кәсіпорынның дербестігі кезіндегі макрожоспарлау ретінде түсіндіріледі. Мемлекеттік кәсіпорындардың қызметі экономикалық дербестік жағдайында, бірақ жоспар белгілеген белгілі бір бағдармен атқарылады.

Екіншіден, индикативті жоспарлау жеке кәсіпорындардың мемлекет қалыптастыратын міндеттерді орындауға бейімделуі болып табылады. Бұл - мемлекеттің жеке кәсіпорындарға жалпы мемлекеттік мүдделердегі осындай бағдарламаларды орындауға бейімделген мемлекеттік бағдарламаларға айналған өзіндік мемлекеттік тапсырысы. Индикативті жоспардың бұл негізгі міндеті - ақпараттың бағдарлаушылық және ол мәнісі жағынан себептемелік болып табылады.

Үшіншіден, индикативті жоспарлауда мемлекет үшін міндетті тапсырмалар бар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.