Туристік қызметтер нарығында маркетингті қолданудың ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
Кіріспе. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 бет

I тарау. Туристік қызметтер нарығы қалыптасуының теориялық негізі. 6
1.1. Туризмнің әлеуметтік - экономикалық негізі . . . . . . . . . .
. . . . . . . 6
1.2. Қазақстан Республикасындағы туристік қызметтер нарығының
қазіргі жағдайы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
1.3.Туристік қызметтер нарығында маркетингті қолданудың
ерекшеліктері . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

IIтарау. Нур-ай туристік агенттігінің экономикалық қызметін талдау . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
2.1 Нур-ай туристік агенттігінің жалпы сипаттамасы . . 29
2.2 2001-2003 жылдар арасындағы туристік агенттігінің
экономикалық қызметін талдау . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
IIIтарау. Нур-ай турагенттігінің маркетингтік қызметін жетілдіру . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .46
3.1 Туристік – экскурсиондық қызметте маркетинг кешенін қолдану . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 46
3.2 Нур-ай турагенттігінің туристік қызметтерін жылжыту
стратегиясын қалыптастыру . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .51

Қорытынды . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Пайдаланған әдебиеттер . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .61

Кіріспе
Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшуіне байланысты жаңа
ұйымдастырушылық – құқықтық формаларға тез бейімделетін және қысқа уақыт
мерзімінде ұлттық экономиканың катализаторы бола алатын жаңа салаларды
дамыту қажеттілігі туындады. Осындай салалардың бірі – туризм саласы болып
табылады.
Туризм ел экономикасында маңызды рөл атқарады. Әлемдік туристік
ұйымның мәліметтері бойынша туризм жиынтық ұлттық өнімнің оннан бір
бөлігін, халықаралық инвестицияның 11 % қамтамасыз етеді.
Қазіргі таңда республикамызда туризмнің әр түрімен айналысатын 600
астам туристік фирмалар қызмет етеді. Туризм алғашында жоғары табысты
экономика саласы ретінде қарастырылмай, туристік қызметтің тек әлеуметтік
аспектілері ғана ескеріліп келген болатын. Нарық экономикасымен байланысты
жаңа механизм тұсында туризмнің экономикалық және мәдени, саяси негізі жаңа
мәнге ие бола бастады.
Туризм индустриясы мемлекетке экономикалық және әлеуметтік пайда
әкелетін сала, қаржы салудың берік сферасы ретінде көпшілікке мәлім.
Халықаралық тәжірибеге жүгінсек, бұл саланың дамуы елдің валюталық
жағдайын, халықты жұмыспен қамтуын жоғарлатуға өз әсерін тигізіп,
әлеуметтік – мәдени жағдайдың жақсаруына және халықтың денсаулығының
жақсаруына әсер ететіндігін көрсетті.
Туризмнің тиімді дамуы маркетинг жүйесін ендіру арқылы ғана мүмкін.
Соңғы жылдары Қазақстанда туристік қызметте маркетинг элементтерін қолдану
кең өріс алуда. Алайда, туристік маркетингті ендіру жүйелілік және
мақсаттылық сипатқа ие болмай, туристік фирма басшысының эпизодты
инициативасы ғана болып табылады.
Сондықтан туристік қызметтің экономикалық тиімділігі мен
бәсекеқабілеттілігін жоғарлату үшін, туризмде маркетингтің бүтіндей
концепциясын қолдану қажеттілігі туындап тұр. Туристік фирмалар
бәсекелестік артықшылықтарға ғана жету мақсатын көздеп қоймай, сонымен
қатар қызметінің әрбір кезеңінде маркетингтік орта өзгерістеріне
бейімделуге және нарықта жетістіктерге жетуге мүмкіндік беретін тұрақты
бәсекелестік артықшылықтарды қамтамасыз ету мақсаттарын көздейді. Туризмде
бәсекелестік артықшылыққа жету оңай емес, бірақ бірнеше артықшылықтарды
иемденіп, белгілі бір уақыт мерзімінде нарықтың үлесін алу мүмкіндігі бар.
Бәсекеқабілеттігін жоғарлату Қазақстанның туристік фирмаларының даму
стратегиясына айналуы керек, сонда ғана туристік фирмалар нарықта қызмет
етіп қана қоймай, өз қызметтерін кеңейтуге, нарықтағы үлесін арттыруға
мүмкіндік алады.
Қазіргі таңда бұл сұрақ өте актуалды болып табылады, сондықтан
берілген дипломдық жұмыстың тақырыбы ретінде таңдалынып алынған.
Туристік маркетингтің өзіндік ерекшеліктері бар. Бұл ерекшеліктер
туристік сала спецификасымен және бұл саланың аз зерттелгендігімен
сипатталады. Қазақстанда туризмнің әр түрінің дамуына қолайлы табиғи –
рекреациондық ресурстар мен қалыптасқан тарихи жағдайлар баршылық. Туристік
маркетингті қолдану туризмнің алдыңғы қатарлы салалардың біріне айналуына
және Қазақстан экономикасының катализаторы болуына өз септігін тигізеді.
Берілген дипломдық жұмыстың мақсаты туристік қызметте маркетингті
қолданудың мәні мен рөлін анықтап, Нур-ай туристік агенттігі қызметінде
маркетинг элементтерін қолдану, туристік қызметтерін жылжыту стратегиясы
бойынша ұсыныстарды қалыптастыру болып табылады.
Осыған орай, дипломдық жұмыста келесідей міндеттер қойылып, шешілді:
- туризмнің әлеуметтік – экономикалық мазмұнын ашып көрсету;
- Қазақстандағы туристік қызметтер нарығының қазіргі жағдайын сипаттау;
- туристік қызметтердің мәні мен ерекшеліктерін анықтау;
- туристік қызметтер нарығы мен маркетингісінің ерекшеліктерін анықтау;
- Нур-ай туристік агенттігіне жалпы сипаттама беру және турагенттік
қызметіне экономикалық талдау жүргізу;
- Нур-ай туристік агенттігінің қаржы – экономикалық және маркетингтік
қызметіне талдау жүргізу;
- Нур-ай туристік агенттігінің туристік қызметтерін жылжыту бойынша
ұсыныстар қалыптастыру;
- Нур-ай туристік агенттігінің қызметінде маркетингтік қызметті
жетілдіру бойынша ұсыныстар беру.
Берілген дипломдық жұмыстың объектісі - Нур-ай турагенттігі болып
табылады.
Нур-ай туристік агенттігінің маркетингтік қызметінің мақсаты
турагенттіктің шаруашылық қызметінің тиімділігін жоғарлату болып табылады.
Талдау Нур-ай турагенттігінің бухгалтерлік және қорытынды есеп беру
құжаттарын зерттеу негізінде жасалынады.
Берілген дипломдық жұмыста алдыға қойған міндеттерді шешудің негізгі
зерттеу әдістері, яғни экономикалық талдау, маркетингтік және әлеуметтік
әдістер қолданған.
Дипломдық жұмысты жазу барысында Қазақстан Республикасының Туристік
қызмет туралы заңы, туризм саласындағы белгілі ғалымдар мен практиктердің:
Квартальнов В.А., Зорина И.В., Сапрунова В.Б., Гуляев В.Г., Алтынбаев Б.А.
сияқты автолардың еңбектері қолданған.
Экономикалық және шаруашылық механизмнің жаңа түрлері, туристік салада
қолданылатын әлеуметтік – экономикалық кешенді басқару формаларының
әртүрлілігі белгілі бір механизмді қалыптастыруды қажет етеді және осындай
механизм маркетинг болуы мүмкін.

I ТАРАУ. ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТТЕР НАРЫҒЫ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1.1 Туризмнің әлеуметтік – экономикалық негізі
Туризм ұғымының мәнін анықтау көптеген ғылыми зерттеулер мен
әртүрлі сала мамандарының жұмыстарының тақырыбы болып келеді. Туризм
ұғымының негізгі анықтамасы 1963 жылы қабылданған. Ол Әлемдік туристік
ұйыммен Римдік конференцияда қабылданған. Бұл конференцияда уақыт пен
мақсаттық критерийлерді ескере отырып, турист пен уақытша саяхатшы
түсініктемелерінің анықтамалары берілген.
Турист – барған елде 24 сағаттан астам уақыт болатын уақытша
саяхатшы. Егер уақытша саяхатшы елде 24 сағаттан кем болса, онда ол
экскурсант болады. Жоғарыдағы анықтамаға сәйкес турист категориясына
төмендегі мақсаттармен сапар шегетін адамдарды жатқызуға болады:
- рекреациондық;
- танымдық;
- әртүрлі кездесулерге қатысу;
- білім алу;
- іскерлік;
- діни;
- демалу.
Жоғарыдағы критерийлерге сүйене отырып, туризм бұл – мотивтері
демалу, денсаулығын жақсарту, танымдық, діни және білім алу, конгресстер
мен симпозиумдарға қатысу мақсатындағы саяхат.
Туризм төмендегі аспектілерді қамтиды:
- адамдардың бір жерден екінші жерге орын ауыстыруы;
- белгілі бір жерде болудың уақытша интервалы;
- саяхат мақсаты мен мотиві.
Әдетте, туризмді рекреациондық миграция ұғымымен шатастырады – бұл
дұрыс емес. Рекреация – физикалық және рухани күшті қалпына келтірумен
байланысты . Ал туризм оған қарағанда кең ұғым, өйткені оның мотивтері тек
қана рекреация емес, басқа факторлар. Туризмнің негізгі функциялары
келесідей: қайта өндіріс, танымдық. Бұл функциялар бір – бірімен тығыз
байланысты және бірін – бірі толықтырады.
Туризм индустриясы туристік фирмалар арқылы туристік өнімді өндіреді.
Туристік өнім негізінен тасымалдау, орналастыру және ойын – сауық
қызметтерінен тұрады. Туристік өнімді өндіруде транспорттық компаниялар,
қонақүй және басқа да орналастыру ұйымдары, мейрамханалар мен тамақтандыру
кәсіпорындары қатысады.
Туристік өнімнің келесідей ерекшеліктері болады:
- бұл туристік өнімнің әртүрлі түрлері мен компоненттерінің бір –
бірімен байланысқан жүйесі;
- туристік қызметтерді сақтау мен складтау, тауарлық үлгі ретінде
көрсету мүмкін емес. Туристік өнімді өлшеу де мүмкін емес. Қызметтің
тек жеке компоненттеріне объективті баға беруге болады;
- әдетте, тұтынушы туристік өнімді тұтынуға дейін көре алмайды, ал
тұтыну туристік қызметті өндіру орнында іске асырылады;
- туристік өнім уақыт пен кеңістік сияқты айнымалы көрсеткіштерге
тәуелді. Маусымдық факторы да маңызды рөл атқарады (турфирманың
маркетингтік шаралары маусым кезінде жоғары болады. Сондықтан маусым
аралығында сұранысты ынталандырудың қосымша шаралары қажет – төменгі
баға, әртүрлі қосымша қызметтер, туризмнің әр түріне жеңілдіктер және
т.б.). Сонымен қатар, ұсыныс статикалық сипатымен ерекшелінеді:
мысалы, белгілі бір жерге деген тұрақтылық (туристік базаны, әуежайды
және т.б. бір жерден басқа жерге орнын ауыстыру мүмкін емес);
- туристік өнім сапасына сыртқы факторлар әсер етеді, яғни сатушы мен
тұтынушыға байланыссыз, форс – мажорлық факторлар: ауа – райы, табиғи
жағдайлар, туризм саласындағы саяси жағдайлар, халықаралық жағдайлар;
- статикалық ұсыныс пен динамикалық сұраныс арасындағы қайшылықтар.
Ұсыныс белгілі бір орынмен байланысты (мысалы, нақты бір туристік
орталыққа), өзінің тұрақты ландшафты, климаты, қалыптасқан туристік
инфрақұрылымы бар.
Тур – тұтынушыға бөлінбес бүтін ретінде өткізілетін, туристік өнімнің
алғашқы бірлігі болып табылады. Қызмет көрсету деңгейі мен бағдарламасы
бойынша турды: инклюзивті және эксклюзивті деп бөлуге болады. Инклюзивті
тур – трансфер, түнеу және қызмет көрсету бағдарламасы бойынша шектелген,
кешенді тур. Эксклюзивті тур – қызмет көрсету бағдарламасы әртүрлі болатын
және таңдау бойынша қосымша қызметтерді қолдану мүмкіндігі бар индивидуалды
тур.
Мемлекет экономикасы мен туризм инфрақұрылымының дамуы үшін туристік
– рекреациондық ресурстардың маңызы зор. Туризм ең алдымен валюталық
түсімдердің тиімді көзі болып табылады. Мемлекеттік бюджетке түсетін валюта
шетелдік туристерге жолдама сатудан ғана емес, сонымен қатар туристік
тауарлар, сувенирлер мен қосымша қызметтерді сатудан қалыптасады.
Туризм жоғары табысты және қарқынды түрде дамып келе жатқан сала
болып табылады. Әлемдік туристік ұйымның мәліметтері бойынша дүниежүзілік
өндірістік – сервистік нарық айналымының 10 %, әлемдік жиынтық ұлттық
табыстың 6 %, дүниежүзілік инвестицияның 7 %, әрбір 16 жұмыс орнын,
дүниежүзі бойынша тұтынушылар шығындарының 11 % және барлық салық
түсімдерінің 5 % туризм саласы қамтиды. Бұл мәліметтер туризм
индустриясының жоғарғы экономикалық тиімділігінің айғағы болып табылады
және таза экономикалық тиімділікке енетін туризмді дамыту арқылы қол
жеткізуге болады.
Туристерді қабылдайтын елдер ішкі экспортқа жұмыс істейді, яғни
туристердің сұранысына ие тауарлар мен қызметтерді өндіреді.
Туризмнің экономикалық әсерін бағалау туризмге кеткен шығындар мен
одан түскен пайданың қатынасы арқылы анықталады. Пайданың шығындардан артық
болуы туристік баланс сальдосының оң екендігінің дәлелі.
Пассивті туризмнің дамуы мемлекет үшін позитивті мәнге ие, себебі ол
рекреациондық функцияны атқарады: адамның физикалық және рухани күшін
қалпына келтіру. Яғни демалудың есебінен еңбек өнімділігі көрсеткіштері де
артады.
Туризм қонақүй бизнесі, құрылыс, азық – түлік өнімдері, көлік және
коммуникация және т.с.с. сабақтас салалар дамуының өзегі болып табылады.
Тауарлар айырбасы сияқты, халықаралық туризмдегі қызметтер айырбасы
халықаралық сауданың бір бөлігі болып табылады және мемлекеттің экспорты
мен импортына әсер етеді. Дәстүрлі қызметтер арасында туризмнің мәні өсуде
және ол жеке тұтыну құрылымындағы өзгерістермен байланысты. Халықаралық
туризмге сыртқы сауды салаларына сияқты операциялар тән: экспорт, импорт
және реэкспорт. Туризмдегі экспорт – шетел туристерін өз елінде қабылдау,
ал импорт - өз елінің азаматтарын шетелге жіберу. Реэкспорт – шетел
саяхатшыларын үшінші бір елге жіберу.
Халықаралық туризмнің жоғарыда көрсетілген ерекшелігі оны басқа
экспорттық баптардан айрықша етеді. Тұтынушылар транспорттық шығындарды
төлеп, саяхат кезінде тауарлар мен қызметтерді бөлшек бағамен сатып алады.
Ішкі экспортқа бірқатар салалар қызмет етеді. Халықаралық туризмнің мәні
туристерді қабылдайтын Испания, Греция, Австрия, Италия және Португалия
сияқты елдер экспортында өте зор. Халықаралық туризмнің әлемдік экспорт
түсімдеріндегі үлесі 9% болып табылады. Басқа эксопрттық салаларға
қарағанда туризмнің артықшылығы бар: туризм қалпына келмейтін ресурстарды
шығарумен байланысты емес, өйткені ол әсерлер экспорты болып табылады.
Халықаралық туризм мемлекеттің төлем балансының көрсеткішіне өңтайлы
әсер етеді. Енетін туризмнің дамуы туристік баланс активінің оның
пассивімен салыстырғанда артуына алып келіп, туристерді қабылдайтын елдерге
сауда балансының теріс сальдосын табуға мүмкіндік береді. Туристік
баланстың оң сальдосына келесідей елдер ие: Франция, Италия; Испания, Кипр,
Мальта; Австрия, Швейцария, Тунис, Тайланд, Мексика, Кариб бассейні елдері
және т.б. елдер. Ағымдағы туристік баланстың теріс мәніне негізінен өмір
сүру деңгейі жоғары индустриалды дамыған елдер ие. Мысалы, Скандинавия
елдері, Германия; Канада, Жапония, АҚШ және парсы шығанағындағы мұнай
өндіруші елдер.
Туризм тұрғындардың жұмыспен қамтылуына тұрақтандырушы әсер етіп,
олардың табысының және өмір сүру деңгейінің жоғарылауына алып келеді.
Туристерді қабылдаушы елдерде жұмысқа жарамды тұрғындардың 50 % - нан
сатамы туристік индустрияда жұмыс істейді. Халықаралық еңбек бюросының
мәліметтері бойынша дүниежүзі бойынша шамамен алғанда 100 миллион адам
туризм саласында және олардың жартысы қонақүй шаруашылығында қызмет етеді.
Экономикалық тұрғыдан алып қарағанда, туризмнің басқа салалармен
салыстырғанда артықшылығы бар, ол салынған қаржының айналымдылық
жылдамдығының жоғары болуында. Тұтынушы туристік қызметті қолданып
үлгермесе де, оның қаржысы айналымда болады. Қор қайтарымдылығы көрсеткіші
бойынша да туристік индустрия алда тұр.
Алайда ішкі туризмді ескермей, халықаралық туризмнің ел экономикасына
әсерін қарастыру жеткіліксіз, өйткені осы қызмет салалары бір – бірімен
байланысты және бірдей тауарлар мен қызметтерге сұранысты қалыптастырады.
Ішкі туризм туризмге бағытталған экономика үшін амортизатор ретінде
бола алады және мемлекеттер арасындағы саяси климатқа байланысты
халықаралық туризм көлемінің төмендеуінен болатын материалдық базаның
толмауының негативті салдарын төмендетеді.
Туризм әрқашан қоршаған ортамен байланыста дамиды және оған жағымды
да, жағымсыз да әсер етуі мүмкін. Халықаралық туризмнің жағымды әсері
тарихи, мәдени және табиғи ескерткіштерді сақтау және қалпына келтіру,
ұлттық саябақтар мен қорықтар санын көбейту, ормандарды сақтап қалу сияқты
шаралар арқылы танылады. Сонымен қатар туризмнің негативті әсері де бар,
мысалы аймақтағы жабайы фаунаның кемуі, туристердің көлік құралдарын
қолдану салдарынан қоршаған ортаның ластануы және т.б.
Туризмнің тұлғаның дамуындағы, оның танымдық өрісінің кеңеюіндегі
рөлі күннен күнге өсуде. Туризм саяхатшылардың интеллектуалды деңгейінің
жоғарылауына әсер етеді. Сонымен қоса, туризмнің халықаралық, өкімет аралық
байланыстарды нығайтудағы рөлін де айта кеткен жөн.
Туристік индустрияның аймақтық дамуға қосар үлесі зор. Батыс Еуропа
елдерінің көпшілігінде туризм саласындағы мемлекеттік саясат экономикалық
дамудың аймақтық бағдарламасы тұсында жүзеге асырылады және оның негізгі
мақсаты – халықаралық туризмнен түскен қаржы арқылы экономикалық тұрғыдан
артта қалған аймақтар дамуын ынталандыру.
Қорытындылай келе, туризм қаржы салудың берік және беделді сферасы,
жоғары табысты және тұрғындар үшін қажеттіліктерін қалыптастырып,
қанағаттандыратын сала болып табылады деген тұжырымдамаға келеміз.
Сондықтан бұл саланы зерттеу және Қазақстан Республикасында дамыту
қажеттілігі туындап тұр.

2. Қазақстан Республикасында туристік қызметтер нарығының қазіргі жағдайы
Қазақстан Республикасындағы жалпы әлеуметтік – экономикалық
өзгерістер тұсында, мемлекетіміздің алдында бірден – бір актуалды міндет
тұр – туризм индустриясын дамыту. Осыған орай, туристік саланың қызмет
етуінің, дамуының жалпы мемлекеттік бағдары анықталып, жасалған.
Қазіргі таңда туризм индустриясы халықаралық қызмет саудасы түрінің
жоғары қарқынмен дамып бара жатқан түрі. Мамандардың болжамы бойынша
туризмнің қарқынды дамуы әрі қарай да жалғасады. Қалыптасқан өсу қарқынның
сақталаған жағдайында 2005 жылы халықаралық саяхатшылар саны 900 млн. адам,
ал 2010 жылы 937 млн. адамға өседі деп болжамдалуда.
Қазақстан егемендігін алғанға дейін, туризм мемлекетке экономикалық
пайда әкелетін экономика саласы ретінде қаралмаған. Туризмнің қызметі
рекреациондық, әлеуметтік, денсаулығын жақсарту және танымдық функциялармен
шектелген.
Туризм Қазақстанның ұлттық экономикасы дамуының басымды бағыты
ретінде таңдалынған. Заңдық базаға және нормативті – құқықтық құжаттарға,
соның ішінде Қазақстан Республикасының Туризм туралы Заңына сәйкес туризм
саласында мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын Туризм және спорт жөніндегі
агенттік пен басқа да мемелекеттік ұйымдардың қатысуымен 2030 жылға дейін
туризмді дамытудың стратегиялық бағдарламасы жасалған. Бұл бағдарлама 4
кезеңде өтеді. Сонымен қатар, 1997 жылдың 30 сәуірінде жарияланған ҚР
Президентінің жарлығына сәйкес Жібек Жолы бойындағы тарихи орталықтарды
қалпына келтіру, сақтау және түркітілдес елдердің мәдени мұрағаттарын
сақтау, туризм инфрақұрылымын құру бойынша мемлекеттік бағдарламасы
бекітілген.
Мемлекетіміздің 1991 жылы егемендігін алуы, ел экономикасының
түбегейлі өзгеруіне алып келді. Мұндай реформалық өзгерістер туристік
қызметтер нарығын да қамтыды.
Соңғы онжылдықта туризм саласында төмендегідей заң актілері
қабылданды: Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінің Қазақстан
Республикасында туризм мен спортты дамыту туралы қаулы (1992 ж.),
Туристік қызметті лицензиялау мен сертификаттау жағдайлары (1992 ж.),
Қазақстан Республикасында туризмді дамыту концепциясы, Қазақстан
Республикасында туризм индустриясын дамытудың ұлттық бағдарламасы,
Қазақстан Республикасының Туризм туралы Заңы (1992 ж.)
Дүниежүзілік Туристік Ұйымның ұсынысы бойынша Қазақстанда Туризм және
спорт жөніндегі агенттік құрылған және ол келесідей міндеттер мен
функцияларды атқарады:
- Қазақстанда туристік қызметті ұйымдастырады;
- Қазақстан Республикасындағы туристік ағымды бақылайды;
- мемлекетіміздің туристік саясатын қалыптастырады;
- шетел делегациялары мен туристеріне визалық қолдау бойынша қызметтер
көрсетеді;
- туристік саладағы басылымдық қызметті ұйымдастырады;
- Қазақстан Республикасында туристік қызметті сертификаттау мен
лицензиялау мәселелерімен айналысады;
- туризм инфрақұрылымының дамуына жағдай жасайды;
- туризм саласында өкілеттік қызметін атқарады.
Мамандардың айтуы бойынша, Қазақстан туристерді қабылдайтын аймаққа
жатады және туристік ұсыныс пен сұранысты қанағаттандыратын ерекше туристік
ресурстар мен сәйкес инфрақұрылымға ие. Жылдан жылға Қазақстан бойынша
саяхаттар географиясы кеңеюде, ал осы ресурстарды толық түрде қолдану
ұлттық табыстағы туризмнің үлесін жоғарлатуға мүмкіндік береді. Ұлы Жібек
Жолының Қазақстандық бөлігі өткен Алматы, Жамбыл, Қызылорда, Оңтүстік
Қазақстан облыстарын туристік игерудің маңызы зор.
Қазақстандағы 2001-2003 жылдар аралығындағы енетін туризм құрылымын
қарастырайық.
Кесте 1.
2000-2002 жылдар аралығындағы Қазақстанға келген шетел туристері ағымы
бойынша енетін туризм құрылымы
Елдер 2000 жылҮлес, 2001 Үлес 2002 Үлес 2002 жылы
% жыл салмағы, жыл салмағы, 2001 жылмен
% % салыстыр-
ғанда, %
ТМД елдерінен 20392 100 29605 100 1715 100 5,79
басқа елдер,
барлығы
Австралия 184 0,9 200 0,7 35 2,04 17,5
Австрия 350 1,7 272 0,9 49 2,86 18,0
Англия - - - - 16 0,93 -
Бельгия - - - - 11 0,64 -
Қытай 447 2,2 1002 3,4 72 4,2 7,2
Франция 330 1,6 789 2,7 108 6,3 13,7
Нидерланды 140 0,7 202 0,6 104 6,06 51,5
Пәкістан 220 1,1 711 2,4 19 1,11 2,7
Польша 45 0,2 122 0,4 25 1,46 20,5
Германия 7968 39 14838 50 312 18,19 2,1
Үндістан 280 1,4 137 0,5 26 1,52 18,9
Иран 166 0,8 244 0,8 29 1,69 12,9
Жапония 925 4,5 1437 4,9 118 6,88 8,2
Корея (КХДР) 493 2,4 240 0,8 15 0,87 6,3
Корея 4350 21,3 469 1,6 16 0,93 3,4
Республикасы
Швейцария 119 0,6 165 0,6 2 0,12 1,2
БАӘ 366 1,8 58 0,2 23 1,34 39,7
Түркия 857 4,2 1898 6,4 43 2,5 2,3
Ұлыбритания 634 3,1 1454 4,9 99 5,77 6,8
Испания - - - - 133 7,76 -
АҚШ 1259 6,2 1538 5,2 175 10,21 11,8
Басқа елдер 1260 6,2 3849 12,9 285 16,62 7,4

Жалпы, енетін туризм бойынша кему тенденциясы байқалады. 2002 жылы
Қазақстанға шетелдік туристердің 29,4 % Германиядан, 5,1% АҚШ – тан,
5,8 % Қытайдан, 3,2 % Ресейден және 2,9 % Израильден келген. Бірқатар
өзгерістер ТМД елдері азаматтарының саяхаттар құрылымында да байқалған
(Кесте 2).

Кесте 2.
Қазақстанға ТМД елдерінен енетін туризм бойынша келген
туристер ағымының құрылымы.
Елдер 2000жыҮлесі, 2001жыҮлесі, 2002 Үлесі, 2002 жылы
л % л % жыл % 2001 жылмен
салыстыр-
ғанда, %
Барлығы,ТМД 7291 100 4937 100 792 100 16,04
елдері бойынша
Армения 31 0,4 51 1,0 12 1,52 23,5
Әзірбайжан 10 0,1 43 0,9 3 0,38 6,98
Беларусь 319 4,4 92 1,9 13 1,63 14,1
Грузия - - - - 6 0,75 -
Эстония 1 - 7 0,1 - - -
Қырғызстан 144 2 223 4,5 45 5,7 20,2
Латвия 7 0,1 39 0,8 - - -
Литва 29 0,4 30 0,6 - - -
Молдова 1 - - - 1 0,13 -
Ресей 5612 76,9 3624 73,4 581 73,36 16,0
Тәжікстан 100 1,4 87 1,8 35 4,42 40,2
Түркменстан 13 0,2 210 0,6 3 0,37 1,4
Украина 772 10,6 732 5,8 20 2,53 53,7
Өзбекстан 245 3,4 160 7,9 73 9,22 45,6

Қазақстанда туризм – дамып келе жатқан сала. Туристік қызметтің
барлық салаларында, мемлекеттік құрылым деңгейінде, облыс аумағында да жаңа
қызмет түрлерін іздеу қалыптасуда. Қазақстан Республикасына енетін
туристер ағымы соңғы жылдары кему динамикасымен сипатталады.
Туристік саладағы неғұрлым нақты жағдайды көрсету үшін туристік
ағымдар, туристік белсенділік деңгейі, қаржы және экономикалық
көрсеткіштерді талдау қажет. Соңғы бірнеше жылдар бойынша Қазақстан
Республикасындағы туристік көрсеткіштерді қарастырайық.

Кесте 3.
Қазақстан Республикасы бойынша туризмдегі натуралды
көрсеткіштер динамикасы
Көрсеткіштер Жылдар
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Барлығы қызмет 791325 260421 241064 228320 146915 154502 171427
көрсетілген турис-
тер саны, адам
Жіберілген турис- 650218 232558 206522 178176 123047 37942 74728
тер саны, адам
Қабылданған 141107 27683 34542 50144 23868 2507 29771
туристер саны, адам
Сатылған турлар 791325 806474 820350 155314 89587 154502 171427
көлемі
Туристік 4,6 1,53 1,38 1,2 0,83 0,26 0,5
белсенді-лік
деңгейі процентпен

Туризм бойынша Қазақстанға келген шетел туристері 2002 жылы 29771
адамнан асқан және бұл дүниежүзі бойынша шетелдік туристер ағымының 0,009 %
құрайды. Туристерді қабылдап, оларға қызмет көрсетуден түскен табыс 3 млрд.
312 млн. 924 мың теңгені құраған. Қазақстан экспортының жалпы көлемінде
халықаралық туризмнің үлесі 2,9 % және ұлттық табыстағы туристік қызметтен
түскен табыстың үлесі 2001 жылы 0,05 % болған.
90 - шы жылдар ішкі туризм үшін қиын жылдар болды: 1991 жылдан бастап
ел ішіндегі туристік саяхаттар саны кеміген. Ішкі туристік ағым санаторий
мен пансионаттар және басқа да сауықтыру – демалу ұйымдарының қызметін
пайдаланған азаматтарды қамтиды. Ел ішіндегі іскерлік және жеке саяхаттар,
өзіндік ұйымдастырылған туризм статистикадан тыс қалады.
Қазақстан бойынша соңғы жылдары шығатын туризмнің ең кең тараған
бағыттары Түркия мен Қытай болып табылады. 80 – ші жылдары бұл елдер
Қазақстан азаматтарының шет елдерге туристік саяхаттарының рейтингінде
сәйкес 17 және 15 орынды иемденген. Қазақстандық туристер ең жиі баратын
елдер Түркия – 31,45 %, Германия – 24,7 %, Қытай – 11,26 % және БАӘ - 7,36
% болып табылады (Кесте 4).
Кестедегі мәліметтер көрсеткендей, шығатын туризм бойынша
көрсеткіштердің кему тенденциясы байқалуда, соның ішінде шоп – туризмнің
де. Сондықтан Қазақстандық туристік агенттіктер өз қызметтерін әрі қарай
жалғастыруы үшін өндірісті туризмнің жаңа түрлеріне диверсификациялап,
нарықтағы позицияларын жоғалтпай, сақтап қалуы үшін жаңа нарықтарды игеруі
керек.
Қазақстан туристік тұрғыдан алып қарағандағы тартымдылығының төмендеу
мүмкіндігі болғанмен, бұл бағыттағы бәсекелестік күрес халықаралық
туроператорлардың игерілмеген туристік нарықтарды іздеу есебінен жоғарылауы
мүмкін.
Кесте 4.
Қазақстаннан шығатын туристер ағымы
бойынша көрсеткіштер
Елдер 2000 Үлесі, 2001 Үлесі, 2002 Үлесі, 2002 жылы
жыл % жыл % жыл % 2001 жыл-мен
салыстыр-
ғанда, %
Барлығы 166997 100 205843 100 37942 100 18,4
Австрия 32 0,019 297 0,14 19 0,05 6,4
Болгария 322 0,2 81 0,04 17 0,045 20,9
Қытай 25977 15,571 30848 14,99 4272 11,26 13,8
Кипр 426 0,3 178 0,086 106 0,28 59,6
Чехия 483 0,29 379 0,18 275 0,73 72,6
Франция 1002 0,591 824 0,4 520 1,37 63,09
Германия 25407 15,181 26419 12,83 9374 24,7 35,5
Греция 757 0,5 336 0,163 50 0,13 14,9
Венгрия 45 0,026 555 0,27 55 0,14 9,9
Үндістан 84 0,1 94 0,046 104 0,27 110,6
Иран 1985 1,174 1708 0,83 244 0,64 14,3
Израиль 199 0,1 162 0,079 28 0,074 17,3
Италия 329 0,2 526 0,256 234 0,62 44,5
Нидерланды 20 0,01 94 0,05 40 0,11 42,6
Пәкістан 2205 1,282 99 0,048 - - -
Польша 2789 1,7 1840 0,89 535 1,41 29,1
Сауд Арабиясы112 0,1 17 0,008 - - -
Испания 455 0,3 422 0,2 226 0,596 53,6
Швейцария 8 0,005 269 0,13 5 0,013 1,9
Сирия 295 0,2 109 0,05 40 0,11 36,7
Тайланд 304 0,2 424 0,206 625 1,65 147,4
БАӘ 34449 20,589 26265 12,76 2792 7,36 10,6
Түркия 61669 36,895 37331 18,148 11931 31,45 31,9
Египет 28 0,016 60 0,029 46 0,12 76,7
Ұлыбри-тания 370 0,2 2152 1,06 183 0,48 8,5
АҚШ 41 0,025 220 0,107 14 0,037 6,4
Басқа мем- 2924 1,784 70861 34,42 6011 15,84 8,5
лекеттер

Туризм саласында қалыптасқан жағдай бірнеше факторлармен
түсіндіріледі. Біріншіден, қаржы – экономикалық жағдайдың қиындығы, қонақүй
– туристік инфрақұрылымның жетілмегендігі және т.б. себептер.
Сонымен қатар, шетелдік нарықта Қазақстанның туристік мүмкіндіктері
туралы ақпарат өте аз. Қонақүйлердегі қызмет көрсету сапасы олардағы бағаға
сәйкес келмейді.
Туристік индустрия саласында кәсіби мамандарды дайындаудағы
кемшіліктер де қазақстандық туристік қызметттер нарығында қалыптасқан
жағдайдың бірден – бір себебі.
Туристік өнімді әлемдік және ішкі нарыққа жылжытуға бөлінетін
қаражаттың өте аз болуынан, Қазақстандық туристік өнімнің
бәсекеқабілеттілігі төмен болып табылады.
Шоп – туристерге қызмет көрсетумен айналысатын ірі монополист
агенттіктердің республика бойынша таралған филиалдары бар және олар өз
иелігіндегі немесе лизингке алынған ұшақтарды қолданып, шетелдік
компаниялармен тығыз байланыс орнатады. Бұл агенттіктер туроператорлар
болып табылады, олар турларды өздері жинақтап, турагенттерге немесе
тұтынушыларға өткізеді. Ал кішігірім агенттіктер дайын турларды сатып алып,
комиссиондық сыйақы үшін қызмет ететін турагенттіктер болып табылады.
Туристік саяхаттар құрылымында курорттық, оыйн – сауықтық және
қалалық туризм түрлері үлкен сұранысқа ие. Орташа табысты тұтынушылар Ыстық
– Көл жағалауында демалуды ұнатады, ал қаржылық мүмкіндіктері жоғары
туристер жер жүзінің кез – келген нүктесінде демалуға мүмкіндігі бар.
Қазақстандық турагенттіктер әртүрлі саяхат бағдарламасы бар эксклюзивті
турларды ұсынады.
Елімізде шетелдік туристерді қабылдайтын турагенттіктердің негізгі
мақсаты – біздің елімізге саяхаттарды ұйымдастыру. Туризмнің бұл секторының
дамуы еліміздің валюталық жағдайын жақсартуға, халықты жұмыспен қамтуға,
туризм саласына қызмет көрсететін салаларды дамытып, экономиканың
диверсификациясына жағдай туғызып, мемлекетаралық байланыстар мен елдер
арасындағы мәдени айырбастардың дамуына мүмкіндік береді.
Жалпыға белгілі, мемелекеттің тиімді саясаты елге валюталық түсімдер
әкелетін енетін шетелдік туризмді дамыту болып табылады.
Халықаралық туризмде негізінен туристік әсерлер сатылады,
этнографиялық құндылықтар және қызмет өндіру құралдары: қонақүйлер,
мейрамханалар, көлік қабылдаушы жақта қалып, жаңа туристерді қабылдауға
мүмкіндік береді. Шетелдік туристерге түристік қызметтер салықтар түріндегі
үстемелер мен салымдар қосылған бөлшек бағамен сатылады.
Экономикалық тұрғыдан қарағанда, кез – келген мемлекет үшін
макродеңгейде шығатын туризм пайдалы емес, себебі ол елден валютаның
ағылуына әкеледі. Халықаралық туризм дамуының тарихында әртүрлі елдердің
мемлекеттік органдары шетел туристерін қабылдауды арттыратын радикалды
шаралар қабылдағандығының мысалдары бар.
Отандық туризм тарихында алғаш рет Қазақстан Республикасының ресми
делегациясы елімізде Берлин қаласында өткен әлемнің ең ірі Туристік
Жәрмеңкесі – ITB-97 таныстырды. ITB-97 жәрмеңкесі 6000 экспонаттар
көрсетіліп, әлемнің 178 елінен бақылаушылар қатысты. Кейіннен Қазақстан
Республикасы келесідей бойынша жәрмеңкелер мен көрмелерге қатысты:
Лондондық Туристік Жәрмеңке, Ташкентте өткен Ұлы Жібек Жолы халықаралық
туристік жәрмеңкесі, Орландо қаласында өткен Американдық туристік биржа,
Голландтық туристік көрме.
Жоғарыда айтылғанды қорытындылай келе, мынадай тұжырым жасауға
болады: Қазақстан Республикасы динамикалық даму жағдайында шетелдік енетін
туризм еліміздің экономикалық және әлеуметтік тұрақтылығын қамтамасыз
ететін факторы болып, мемлекетіміздің халықаралық беделін арттыруға өз
септігін тигізеді. Айта кететін жай, шетелдік туризмдегі инвестициялық
қажеттілік экспортпен жұмыс жасайтын басқа салаларға қарағанда әлдеқайда аз
сомамен бағаланады.
Қазақстан Республикасында шетелдік туризмді дамытуда қазақстандық
туристік өнімді қалыптастыру, жылжыту және өткізумен айналысатын
турагенттіктер үлкен рөл атқарады.
Өкінішке орай, қазақстандық турфирмалар кәсіби маманданудың,
тәжірибенің жетіспеушілігі салдарынан шетелдік туристерді қабылдау мен
оларға қызмет көрсету үрдісіне ілесе алмайды.Олар өздері үшін бизнестің
жеңіл түрі – қазақстандық туристерді шетелге жіберуді таңдады, шетелдік
туристерді елімізде қабылдау мен бірнеше турфирма ғана айналысады.
Яғни, көптеген отандық туристік фирмалар үшін шетелдік туристерді
қабылдау – олардың маркетингтік позициясы, негізгі маркетингтік мақсаттары
мен міндеттері және осыдан шығатын стратегиясы, ағымдағы жоспары мен жеке
іс – шаралар болуы керек.
Маркетингтік мақсаттары мен міндеттерін қою, оларды стратегия мен
ағымдағы жоспарда айқын көрсету нарықты және Қазақстан Республикасына
саяхаттар сұранысын бағалау арқылы іске асады. Сондықтан отандық
турфирмалар үшін шетелдік енетін туризмде маркетингті қолдану мен
жоспарлаудың әдістемесін игеру қажет.
Енетін туризмнің төмендеу тенденциялары Қазақстанды туристік обьекті
ретінде жарнамалаудың жеткіліксіздігі мен тиімсіз болуына байланысты.
Шетелде бұрынғы КСРО құрамындағы елдердегі қоғамдық-саяси жағдай туралы
жағымсыз ақпарат баспасөз беттерінен түспейді. Қазақстанда еліміздің
туристік имиджін қалыптастыру мен қолдау шаралары жүргізілмеген.
Бірақ, соған қарамастан еліміз енетін туризмді дамыту үшін қажетті
потенциалға ие. Ол шетел валютасының жоғарғы сатып алу қабілеттілігі
өткізудің игерілмеген нарықтарының және шетелдік компанияларды қызықтыратын
капиталды салу сфераларының болуы; Қазақстан мен ТМД – ның көпшілік
бөлігінде еркін жүру мүмкіндігінің болуы.
Қазіргі кезде Қазақстанға келетін шетелдік туристер ағымының
бағыттарында біршама өзгерістер байқалуда. Егер бұрын туристер ағымы
негізінен Алматы, Жамбыл, Шымкент, Қарағанды қалаларының маңында
шоғырланған болса, қазір еліміздің басқа да қалалары мен аймақтары
халықаралық туризм қызметінің объектілері болуға ұмтылып, қызығушылық
танытуда.
Мамандардың болжамы бойынша, келешекте халықаралық туризм бойынша
көрсеткіштердің артуы байқалады. Бірақ ол үшін қажетті инфрақұрылым керек.
Объективті зерттеулер мен талдаулар көрсеткендей, Қазақстандағы соңғы
бірнеше жылда байқалған туризмнің қарқынды дамуы кәсіпкерлерден басқаға
пайда әкелмей, шетелге валютаның ағылып кетуіне әкеледі. Отандық туристік
өнім қалыптаспаған, жаңа жұмыс орындары қазақстандық туристерді шетелге
жіберетін турфирмаларда ғана құрылуда. Туризмнің ұлттық және аймақтық
ауқымдағы экономикалық функциясы жұмыс істемейді.

3. Туристік қызметтер нарығында маркетингті қолданудың ерекшеліктері
Отандық туристік қызметтер нарығына жүргізілген талдау көрсеткендей,
туристік қызметтер нарығының әрі қарайғы дамуы мен бәсекеқабілетті туристік
өнім өндіруі үшін әртүрлі бағыттарды қолдану қажет. Осындай бағыттардың
бірі – туристік агенттіктер мен турфирмалар қызметінде маркетингті қолдану
болып табылады.
Туристік маркетинг – бұл фирманың маркетингтік қызметінің маңызды
аспектісі туристік қызметке баға қалыптастыру болып табылады.
Туристік маркетингтің мынандай ерекшеліктері бар:
- туристік маркетингте сұранысты ынталандыру міндеті тұтыну тауарлары
нарығымен салыстырғанда әлдеқайда аз деңгейде;
- туристік өнім туралы ақпараттың шынайылылығын қамтамасыз ету
қажеттілігі;
- туристік маркетинг консюмеризм қағидаларын (тұтынушы құқықтарын
қорғау) толық түрде қолдануға бағытталған болуы керек;
- маркетингтің маңызды рөлі маусым аралық кезеңде байқалады, сондықтан
диверсификация шараларын жүзеге асыру қажет.
Туризм саласында маркетингті қолдану туристік қызметтерді өндірушілер
мен тұтынушылардың мүдделерінің келісілгендігіне мүмкіндік береді. Туристік
фирма қызметінің масштабы, турфирма дамуының жалпы стратегиясы мен
қызметкерлердің кәсіби мамандану деңгейіне байланысты маркетингті қолдану
бағыттары да әртүрлі болуы мүмкін.
Маркетингтің мақсаты – фирма ұсынатын қызметтерге нақты және жасырын
сұранысты анықтап, фирманың бар ынтасын осы қызметтерді өндіру, қайта бөлу,
өткізу және жылжытуға бағыттау. Яғни, туристік маркетинг турфирманың
туристік өнімдері мен қызметін өткізу нарығын кеңейту мақсатында турфирма
әкімшілігімен жүзеге асырылатын функциялардың жиынтығы болып табылады.
Туризмдегі маркетинг коммерциялық мақсаттағы тұтынушылардың туристік
қызметтерге сұранысын, қажеттіліктерін анықтау бойынша стратегиясын
қалыптастырады. Сонымен қоса, туристік маркетинг турфирмалар қызметін,
туризм саласындағы аймақтық, ұлттық және халықаралық деңгейдегі мемлекет
саясатын ұйымдастырады.
Маркетинг үрдісі – бұл нарықты зерттеу арқылы сұраныс пен потенциалды
тұтынушыларды анықтау, қажетті қызметтерді қалыптастыру, өндіру, қайта бөлу
және тұтынушыларға өткізу сияқты бір – бірімен байланысқан іс - әрекеттер
жүйесі. Маркетинг үрдісін жүзеге асыру үшін маркетингтік технологиялар
қолданылады – сұранысты анықтау, қызметтерді өндіруді жоспарлау, баға
белгілеу, тауарлар мен қызметтерді жылжыту және өткізуде қолданылатын
әдістер.
Туризмдегі маркетинг аса маңызды болып табылады, себебі туристік
қызметтерге сұраныс өте икемді болып келген және қанығу феномені деп
аталатын маусымдық ауытқулармен ерекшеленеді.
Әлемдік туристік ұйым туристік маркетингтегі негізгі 3 міндетті бөліп
көрсеткен:
- тұтынушылармен байланыс орнатып, ұсынылып отырған демалыс орны олардың
талаптарына сай келетіндігіне сендіру;
- туристік өнімді өткізуге мүмкідік туғызатын жаңалықтарды ендіру;
- қызметтерді нарықта жылжыту шаралары қорытындыларын талдау және осы
қорытындылар туризм саласындағы мүмкіндіктерді қаншалықты
қолданғандығын көрсететіндігін бағалау.
Туристік бизнестегі маркетингтің алар орны ерекше және ол сұранысты
мақсатты түрде басқару үшін қолданылатын құралдардың байланысқан жүйесі
болып табылады.
Туризмнің әрі қарайғы дамуында маркетингтік қызметтің әсері зор.
Өкінішке орай, туризмдегі маркетингке қажетті мән берілмейді. Туристік
маркетинг белгілі бір міндеттерді шешу үшін қолданатын әдістердің жүйесі
болып табылады. Ол психологиялық және әлеуметтік факторлар тұрғысынан
қарағанда тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандырып, туристік
кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржылық жағынан тиімді қызмет етуін қамтамасыз
етеді.
Туристік нарық субъектілерінің қызметінде маркетингті қолданудың мәні
- тұтынушылар және сыртқы ортамен (демографиялық, экономикалық,
экологиялық, әлеуметтік – мәдени, саяси, ғылыми - техникалық) тиімді
байланыс орнату арқылы нарықта тұрақты қызмет ету жолдары мен әдістерін
іздестіру болып табылады.
Туристік фирманың тиімді қызмет етуі үшін маркетингтің негізгі
міндеттері келесідей болуы тиіс: жаңа бизнес – идеяларды қалыптастыру;
маркетингтік ақпаратты қолдану және синтездеу; тұтынушылармен (нақты және
потенциалды), партнерлармен бизнес – орта динамикасын, өндірістік
потенциалын және фирма мүмкіндіктерін ескере отырып фирма шеңберінде және
одан тыс жұмыс жасау.
Бұл міндеттерді шешуде тиімді іскерлік ұсыныстарды қарастырып,
олардың негізінде фирма қызметінің стратегиясын анықтаудың маңызы зор. Осы
таңда нарық сегменті тұсындағы әртүрлі туристік өнімнің потенциалды
тұтынушыларын іздестіру жұмыстарын жүргізу қажет. Нарық конъюнктурасын
талдау (нарық сыйымдылығы; туристік өнім номенклатурасы; тұтынушылардың
төлем қабілеттігі; құқықтық, сауда – экономикалық және экологиялық
жағдайлар; географиялық орналасу; табиғи орта), туристік өнімді өткізу
жүйесін қалыптастыру, фирманың ұйымдық құрылымын ұйымдастыру және нарық
нишасының (бір немесе бірнеше) мүмкіндіктерін жүзеге асыру перспективаларын
ескере отырып қызметкерлерді жұмысқа алу сияқты сұрақтар актуалды болып
табылады.
Отандық турфирмалар қызметін талдау көпшілік турфирмалардың
маркетингтік әдістерді жергілікті ғана қолданып, маркетингтік құралдардың
жеке дара түрлерімен шектелгендігін көрсетті. Қазіргі кезде турфирмалар ең
жиі қолданатын маркетинг құралдары - әртүрлі коммуникация құралдары болып
табылады.
Маркетингтік коммуникация құралдары туристік өнімді нарықта жылжытуға
мүмкіндік береді. Алайда, турфирмалар жарнаманы басқаларынан жиі қолданады.
Жарнамалық ақпараттың кең таралған тасымалдаушысы баспа құралдары, радио
және теледидар болып табылады. Туристік индустриядағы жарнаманың өзіне тән
ерекшеліктері бар. Олар келесідей:
- туристік жарнамадағы ақпараттың неғұрлым шынайы және нақты болуы үшін
жауаптылық;
- дәстүрлі тауарлар сияқты туристік қызметтердің сапасы, дәмі,
пайдалылығы болмайтындықтан, олар жарнаманың ақпаратпен қамтылғандылық
және пропаганда сияқты функцияларының дамуын қажет етеді;
- туристік қызметтер ерекшелігі объектіні неғұрлым кең түрде сипаттайтын
құралдарды қолдануды қажет етеді. Сондықтан туристік индустрияда кино,
фотоматериалдар, суреттер жиі қолданылады;
- туристік өнім жарнамасында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.