Бригадалық кесімді еңбекақы
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І-тарау. Еңбектің және еңбек ақының мәні мен шаруашылықтың технико-
экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.1. Шаруашылықтың технико-экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ..6
1.2. Есеп
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .9
1.3. Еңбек және оны бағалаудың
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
ІІ-тарау. Еңбек ақы
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 15
2.1. Еңбек ақының түрлері, формалары және
жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.2. Еңбек ақыны
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .26
2.3. Орташа еңбек ақыны есептеу, кезекті демалыс ақы есептеу және
аурухана беттері бойынша
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..38
2.4.Еңбекақыдан ұсталынатын
ұсталымдар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..43
ІІІ-тарау. Еңбек ақы және еңбекақы
аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 48
3.1. Еңбек ақы және еңбекақы аудитінің мақсаты, міндеті және ақпарат
көздерімен қамтамасыз
етілуі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..48
3.2. Еңбек ақы
аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...49
3.3. Еңбек ақыны
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..61
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3
Қосымшалар
Кіріспе
Ел басымыздың Қазақстан халқына 2007 жылғы Жаңа әлемдегі жаңа
Қазақстан жолдауында: Тәуелсіздікке қолымыз жеткен алғашқы күннен бастап
сіздер мен біздер барлық қажыр-қайратымызды жұмсап, еңсесін
асқақтатқан Жаңа Қазақстан барған сайын нық сеніммен алға басып келеді.
Дамудың өзі таңдаған даңғылына түскен еліміздің атағы шартарапқа таралып,
әлемдік қоғамдастықтың алдындағы абыройы да жылдан жылға артып отыр.
Біз экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасын қаладық.
Қазақстанның алдағы дамуы, кемел келешегі экономикалық, әлеуметтік, саяси
және әкімшілік тұрғыда жан-жақты сараланып, түбегейлі жаңа кезеңге батыл
қадам бастық.
Осыдан он жыл бұрын жасаған таңдауымызда біз жаңылысқан жоқпыз. Ол
дұрыс таңдау болғанын уақыт бізге дәлелдеді.
Дәл осы уақыттан бастап, Қазақстан нарық экономикасының теоремасы
мен демократиялық даму ақиқаттарының тар жол, тайғақ кешуінен тайсалмай
өтіп, алған бағытынан таймай алға басты.
Біз мүлде жаңа экономикалық жүйенің, демократиялық құқылық
мемлекеттің іргетасын нық қалап, осы заманғы қоғамдық институттарды
нығайтып, өмірдің сапасы мен ұстындарын да өзгерте білдік.
Біз ішкі тұрақтылыққа, дамудың әлеуметтік іргесінің беріктігіне қол
жеткізіп, өңірдегі ең еңселі экономиканы сомдадық. Қазақстан халықаралық
қоғамдастықтың өңірдегі геосаяси тұрақтылық пен халықаралық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді мүлтіксіз атқаратын толық құқылы әрі
жауапты мүшесінің тұғырына көтерілді.
Біз үшінші дүниенің мемлекеті болуды қойдық. Бұл өткен 10 жылдағы
жұмысымыздың басты қорытындысы.
Ендігі жерде алдағы он жылдықта атқаруға тиіс жұмысымызды айқындау
үшін келдім.
Мен бүгін Үкіметке экономиканың өсуі мен біздің қаржылық
мүмкіндіктерімізге сүйене отырып, халқымыздың әл-ауқатын жақсарту жөніндегі
жұмысты жалғастыра беруді тапсырамын.
Біріншіден, ана мен баланы әлеуметтік қорғауға айрықша маңыз бере
отырып, 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап, баланың тууына байланысты біржолғы
мемлекеттік жәрдемақы мөлшері 34740 теңгеге дейін немесе 2 есе арттырылсын.
Баланы бір жасқа толғанға дейін күтуге төленетін ай сайынғы
жәрдемақы ұлғайтылсын. Олар мынадай болады:
тұңғыш бала туғанда – 5800 теңге дерлік, немесе 177%-ға өседі;
екінші бала туғанда – 6400 теңгеге жуық, немесе 167%-ға өседі; үшінші бала
туғанда – 6900 теңгеден астам, немесе 159%-ға өседі; төртінші және одан көп
бала туғанда – 7500 теңгеден астам, немесе 153%-ға өседі.
Іргелік зейнетақының мөлшері ұлғайтылсын және таяудағы жылдары оның
тұрмыстық ең төменгі қажеттіліктің 40% деңгейінде сақталуы қамтамасыз
етілсін.
Мұның өзі 1 миллион 675 мың іргелік зейнетақы алушыларды қамтиды,
әрі оның мөлшері 2008 жылы шамамен бір мың теңгеге немесе 35%-дан аса
артады. Ең төменгі зейнетақылық төлемдер (іргелік қосу ең төменгі
ынтымақшыл зейнетақы) 2008 жылы шамамен 1 500 теңгеге немесе 15%-ға
көбейеді. Ынтымақшыл зейнетақының орташа мөлшері 13 600 теңгеге немесе 25%-
ға дерлік артады. Ынтымақшыл зейнетақының ең жоғары мөлшері 2008 жылы 21
мың теңгеге дейін, немесе 76%-ға өседі.
Бюджет саласындағы жалақы 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап 30%
арттырылғаны сіздерге белгілі. Бюджет саласы қызметкерлерінің еңбегіне ақы
төлеу жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі жұмысты жалғастыра беру қажет.
Тиімді есеп жүйесін, оның ішінде оның маңызды құрамдас бөлігі-
шаруашылық қызметі туралы мәліметтерді талдау, жүйелеу, тіркеу және бақылау
құралы — бухгалтерлік есепті дұрыс ұйымдастырмайынша кез-келген шаруашылық
жүргізуші субъектіні басқару мүмкін емес. Бухгалтерлік есепті жүргізу
-әрбір кәсіпорын жұмысының қажетті шарты.
Қазіргі кезде отандық және шетелдік тәжірибенің оңды жақтарын
кеңірек пайдалануға бағытталған қаржылық есептіліктің халықаралық
стандарттарына (ҚЕХС) көшуге байланысты бухгалтерлік есеп жүйесіне
қойылатын талаптар өте жоғары. Бухгалтерлік есепті дұрыс ұйымдастырмайынша
экономикалық тиімділікке қол жеткізу мүмкін емес. Сондықтан Қазақстан
Республикасында бухгалтерлік есепті реттейтін 2007 жылы 28 ақпанда
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңы және 2006 жылы 16
мамырда Аудиторлық қызмет туралы заңы (өзгертулер мен толықтырулар)
қабылданған.
Қоғамымыздың даму кезеңдерінің қай сатыларында болмасын дамудың
объективті экономикалық зандылықтарымен анықтау және ол зандылықтарды
пайдалану шараларын дұрыс белгілеу үшін есеп жұмыстарын, әсіресе
бухгалтерлік есеп жұмыстарын дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор.
Экономиканың қай саласындағы болмасын шаруашылық субъектілер мен
еңбек ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс
қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, өзінің өндіріп (дайындап, жасап)
шығаратын өнімін халықаралық рыноктағы бәсекелестікке жарамды етіп
шығаруға, өндірісін ұлғайтуға, өндіретін өнімнің өзіндік құнын төмендетуге
және де қоршаған ортаны сақтауға оған зиян келтірмеуге мүдделі. Бұл орайда
шаруашылық субъектінің материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын, сондай
- ақ басқа да ресурстарын тиімсіз жұмсауға қарсы күресте бухгалтерлік
есептің маңызы мен мәнін айрықша атап көрсетуге болады.
Еңбек ақы өнімнің өзіндік құнының негізгі элементтерінің бірі болып
табылады, сондықтан да еңбекақы есебінің дұрыс ұйымдастырылуы еңбек
өнімділігінің артуына, өнімнің өзіндік құнының кемуіне және еңбеккерлердің
өмір деңгейінің жақсаруына себепші болады.
Еңбек ақы —бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақылау жасауды
жүзеге асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Шаруашылық
субъектісінің түріне қарамастан әрбір қызметкерлердің кірісі субъект
жұмысының түпкілікті нәтижелерін ескергенде, оның жеке үлгісімен анықталады
және салықтармен реттелінеді. Жалақы тұтынушы кірісінің үлкен бөлігін
құрайды, сондықтан да сұраныстың мөлшеріне, тауардың тұтынысына және
олардың бағасына елеулі әсер етеді.
Жалақының номиналды және шынайы түрлері болады. Номиналды жалақы
дегеніміз жалдамалы еңбектің қызметкері өзінің күндік, апталық, айлық
еңбегі үшін алатын ақша сомасы. Номиналды жалақының мөлшеріне қарап
табысының деңгейі жайында айтуға болады, бірақ тұтынушылардың деңгейі мен
адамның әл-ауқаты жайлы айту мүмкін емес.
Қызметкерлер мен есеп айрысу есебі мен ішкі аудиттің мақсаты —
шаруашылық етуші субъектінің еңбек ақы есебін жүргізу тәртібін,
бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуын, сондай-ақ еңбек ақы бойынша
жүргізілген есеп айырысулардың дұрыстығын тексеру.
Еңбекақы есебі және аудиті тақырыбы бойынша диплом жұмысы
нарықтық экономика жағдайында дамыған елдер қатарына қосылу мақсатында
маңызды орын алып отыр.
Жалпы бұл Еңбекақы есебі және аудиті атты диплом жұмысында
қызметкерлермен еңбекақы бойынша есебі мен аудитіне қатысты сұрақтар
қарастырылған. Бітіру жұмысының мақсаты — еңбектің және еңбек ақы есебін
ұйымдастыру оған бақылау жасау, аудиторлық тексеру, талдауды ұйымдастыра
отырып зерттеу мен зерделеулер жүргізу.
Диплом жұмысын орындау барысында Қазақстан темір жолы
республикалық мемлекеттік кәсіпорынның Оңтүстік аймақтық филиалының
материалдары пайдаланылды.
Диплом жұмысы кіріспеден, үш негізгі тараудан, қорытындыдан,
қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады және осы зерттеліп отырған
кәсіпорынның құжаттары тіркелді.
Еңбекақы есебі мен аудиті бойынша төмендегі тарауларда толық ашылып
көрсетіледі:
- есеп саясаты
- еңбек және оны бағалаудың мәні
- еңбек ақының түрлері, формалары және жүйелері
- еңбек ақыны есептеу
- орташа еңбек ақыны есептеу, кезекті демалыс ақы есептеу және
аурухана беттері бойынша есептеу
- еңбек ақы және еңбекақы аудитінің мақсаты, міндеті және ақпарат
көздерімен қамтамасыз етілуі
- еңбек ақы аудиті
- еңбек ақыны талдау
І. Еңбектің және еңбек ақының мәні мен шаруашылықтың технико-
экономикалық сипаттамасы
1.1. Шаруашылықтың техника – экономикалық сипаттамасы
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының қабылдаған Жарғысы бойынша:
1. Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорны Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 1997жылғы 31 қаңтардағы №129 қаулысы бойынша
Алматы темір жолы басқармасы, Тың темір жолы басқармасы және Батыс
Қазақстан темір жолы басқармасы республикалық мемлекеттік
кәсіпорындарының қосылуы арқылы құрылды.
2. Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының негізгі
міндеті Қазақстан Республикасында жүктер мен жолаушыларды теміржол
көлігімен тасымалдау болып табылады.
3. Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорны (РМК)
заңды тұлға болып табылады және өз қызметін Қазақстан Республикасының
қолданып жүрген заңнамасы мен өз Жарғысы негізінде жүзеге асырылады.
Қазақстан темір жолы РМК-ның қаржылық және өндірістік қызметі
шаруашылық дербестік негізінде жүзеге асырылады.
4. Қазақстан темір жолы РМК-ның мүлкін негізгі және айналымдық
құралдар, сондай-ақ дербес шегерімде көрсетілетін материал-дық
құндылықтар құрайды.
5. Қазақстан темір жолы РМК - ның филиалдары заңды тұлға болып
табылмайды.
6. Қазақстан темір жолы РМК-ның филиалдарының банкілерде ағымдық және
басқа да шоттары болуы мүмкін.
7. Қазақстан темір жолы РМК-да еншілес мемлекеттік кәсіпорындар
инвестициялық қызмет және кәсіпкерлік табыс немесе пайыз алу
мақсатында емес, негізгі кәсіпорынды бөлу, мамандандырыл-
ғанөндірістерді құру, тиімділікті арттыру мақсатында Қазақстан
темір жолы РМК-ның мүлкі есебінен құрылады.
8. Осы Есептік саясат Есеп саясаты және оны ашу 1-Бухгалтерлік есеп
стандарттының талаптарына сәйкес әзірленеді.
Кәсіпорынның тұрпаты – филиал.
АФ Оңтүстік Реквизиттері:
Алматы қаласы Тобаякова ½ көшесі
РНН 620300000770
Есеп айырысу шоты № 000421736
БИК 190551601
КБЕ 16
ҚР АҚ Халық банктің обл.филиалы- Алматы қаласы
Куәліктің сериясы 62305 № 0010496
Қазақстан темір жолы РМК-ның біріктірілген қаржылық есеп-қисабы
кәсіпорынның есеп-қисабын бірыңғай қаржылық есеп-қисап ретінде көрсету
мақсатында жасалады. Қазақстан темір жолы РМК кәсіпорындарының
біріктірілген есеп-қисапқа енгізілетін қаржылық есеп-қисаптары осыған ұқсас
операциялары мен қаржы-шаруашылық қызмет үшін бірыңғай есепті саясатты
пайдалану арқылы әзірленеді, әрі сол күнге қалдырылады.
Қазақстан темір жолы РМК кәсіпорындарының қаржылық есеп-қисаптары
біріктірілген есеп-қисап жасау үшін әр бабы және әр жолы бойынша активтер,
міндеттемелер, меншікті капиталы, кірістері мен шығындары туралы
мәліметтерді жинақтау арқылы біріктіріледі.
АҚ Оңтүстіктің Жолаушыларды тасымалдау вагондарының шаруашылықтың
құрамына:
- ағымдағы жөндеулерді жүргізу цехы;
- жолсерік қоры (резерв);
- жолаушылар вагондарды жабдықтау цехы (экипировка);
- Ақсенгер ст. тұрақ базасы;
- Защита участкісі.
Кәсіпорын 168231 шаршы м жер ауданын алады, 26 ғимаратты мен 35
көлік бірлігі бар. Жолаушылар вагондарының паркі 767 вагондардан
тұрады.Депо күнделікті 9-дан 12 составтарды құрап, рейстерге жібереді
.Жалпы 15 поезд жүреді оның 1-еуі халықаралық бағытта, 3 поезд- Рессейге
және 11-еуі Қазақстан территориясы бойынша.
Филиалдың негізгі мақсаты – сапар алдында вагондарға сапалы
техникалық қызмет көрсетумен қатар сапарды қауіпсіздендіру мен
жолаушыларға сапалы қызмет көрсету болып табылады.
Ағымды жөндеулерді 10 цех Жүргізеді, оның 4-уі негізгі және 6
қосалқы болып табылады. Цехтарда вагондарды рейстерге дайындау мен бірге
вагондардың қыстық және жаздық мезгілдеріне даярлауы жүргізіледі, сонымен
қатар вагондар мен вагон-ресторандар, жүктасымалдау, почталық вагондарының
ревизиялық тексерулері жүргізіліп отырады.
Экипировка цехына Алматы-1,Алматы-2 кір жуғыш комбинаттар мен көмір
мен сумен жабдықтайтын базалар жатады. Цех жолаушыларға тарататын төсек
орынды жуу мен бүктеп салу қызметін атқарады.
Жалпы филиал 103 цехтан тұрады. Сонымен қатар 34 қоймасы бар.
РМК Қазақстан Темір Жолының Оңтүстік Аймақтық филиалының
кірістер мен шығыстар туралы есебінде табыстар мен шығындардың талдауы
беріледі.
Кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің негізгі
көрсеткіштерін төмендегі 1-ші кестеден көруге болады.
Кесте-1
Көрсеткіштер өлшем 2005 2006 Ауытқу өсу қарқыны
(%)
бірлігіжыл жыл (+,-)
Сатудан алынатын теңге 435992 289808 -146184 -66,47
табыс
Өндірілген өнімнің теңге 2958152 3416262 +458110 +15,4
(істелінген
жұмыстың,
көрсетілген
қызметтің) өзіндік
құны
Жалпы табыс теңге -2522160 -3126454 -604294 -23,9
Кезең шығындары теңге 127311 293476 +166165 +130,5
Салық салынғанға теңге -2726610 -3390383 -663773 -24,3
дейінгі табыс
Жалпы Пайыз 0,1 0,07 -0,03 -30
рентабелділік
Жұмысшылардың Адам 1,398 1,503 +105 +7,5
орташа тізімдік
саны
Еңбекақы қоры теңге 756522 937769 +181247 +23,95
Еңбек өнімділігі теңге 311868,38 192819,7 -119048,6-38,1
Негізгі қорлардың теңге 4020932 3828840 -192092 -4,7
жылдық орташа құны
Қор қайтарымдылығы Теңге 0,62 0,81 +0,19 30,6
РМК Қазақстан Темір Жол Оңтүстік Аймақтық филиалының 2006жылдың
қаржы шаруашылық қызметінің нәтижелері. 1-ші жарты жылдық кезеңі бойынша.
Оңтүстік Аймақтық филиалы өзінің бухгалтерлік есебі мен
қаржылық есебін есептеу принципі бойынша жүргізіледі (косымша 1,1’,2,2’).
Ақша қаражатының есебі тікелй әдісімен жүргізіледі. Есепті кезкң бойынша
6383788 мың тг. түсіп 6364465 тг. шығысталды. 01.01.2007жылы сальдо 81384
мың теңгені құрды.
Есепті кезең бойынша дебиторлық қарыздар 301 (1200) шоты бойынша
2303 мың тенгені құрды. ӨК Аждар-1202 мың тенге, ЖШС ДОК и Сервис-936 мың
тенге, Локомотив Сервис- 164 мың теңге.
Төленген аванстар 351(2910) шоты-46 мың теңге.
Басқа да дебиторлық қарыздар 27102 мың теңге. Мүліктік салық бойынша
3 мың теңге. Мүліктік салық-1 мың теңге, көлік салығы бойынша 2 мың теңге,
станциялар бойынша айыппұлдар (начеты) 5863 теңге. ТМҚ-дың жетіспешілігі
12294 мың теңгені құрды.
Есепті кезең бойынша кредиторлық қарыздар 671 (3370)шоты-
19275 мың теңгені құрды. Салық бойынша 15138 мың теңге,ағымдағы төлемдер
ЖТС 4513 мың теңге, әлеуметтік салық 9229 мың теңге, қоршаған ауланы қорғау-
166 мың теңге, мүлік салығы бойынша 1 мың теңге, , көлік салығы бойынша 2
мың теңге артық төленді. Басқа да кредиторлық қарыздар мен есептеулер 38808
мың теңге. Есептелінген еңбекақыны төлеумен байланысты шығындар-63327 мың
теңге. Басқа да кредиторлар- 6907 мың теңге зейнетақы, Алименттер- 778 мың
теңге, кәсіподақ(профвзносы) салымдар-670 мың теңге, эконом.санкциялар-324
мың теңге, балалар жолдулары- 44 мың теңге.
РМК Қазақстан Темір Жолының құрылымдық бөлімшесі
болғандықтан аяқталмаған балансты өткізеді.
1.2. Есеп саясаты
Есеп саясаты - бұл ҚР-ның Заңнамалық талабына сай қаржылық
есептілікті құру және бухгалтерлік есепті жүргізу үшін ұйымның қабылдаған
тәжірибелері және ережелері, шарттары, негіздері мен қағидалары.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалы есеп саясатының басты міндеті – оның шаруашылық
қызметін мейлінше шынайы етіп көрсететін толық, объективті және дұрыс
ақпараттарды жасау болып табылады. Есеп саясатының сауатты түрде жасалынуы
және оның есепті жыл ішінде өзгермеуі қаржылық қорытынды есеп ақпараттарын
сыртқы пайдаланушылар тарапынан келіспеушіліктерді, пікір қайшылығын, шағым
талаптарды болдырмауға жағдай жасайды.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалы есеп саясаты екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлім
Ұйымдастырушылық – техникалық бөлім деп аталады. Онда қоғам туралы жалпы
мәлімет, оның сүйенетін нормативтік – құқықтық базасы, есептік –
операциялық жұмысты ұйымдастыруы, бухгалтерлік есептің есеп формасы және
ақпаратты өңдеу технологиясы, құжаттарды сақтау мен жоюы келтірілген.
Екінші бөлім Әдістемелік бөлім деп аталады. Онда қоғамның бухгалтерлік
есепті жүргізу ерекшеліктері аталып көрсетіледі. Кіретін бөлімдері:
- меншікті капиталдың есебі
- негізгі құралдар есебі (негізгі құралдарды кіріске алу, негізгі
құралдарды қайта бағалау, негізгі құралдарды есептен шығару, негізгі
құралдар амортизациясы, негізгі құралдарды жөндеу)
- материалды емес активтер есебі
- тауарлы – материалдық құндылықтар есебі
- қаржылық лизинг бойынша операциялар есебі
- ақша – қаражаттар есебі (кассадағы ақшаның есебі, шетелдік валютадағы
ақша – қаражаттарының есебі);
- еңбекақы мен жұмыс уақытының есебі (іс-сапар шығындарының есебі,
Қазақстан Республикасынан тыс жердегі іс-сапарлар);
- дебиторлық берешек есебі
- міндеттемелер есебі
- табыстар есебі
- шығындар есебі
- қаржылық инвестициялар есебі
- баланстан тыс шоттар есебі
- активтерді түгендеу
- қаржылық есептілік
- салық салу
- корпоративтік табыс салығының есебі
- қосылған құн салығының есебі
Біріктірілген қаржылық есеп-қисапта Қазақстан темір жолы РМК
туралы бірыңғай ұйым сияқты ақпарат болуы үшін мыналар:
1) Қазақстан темір жолы РМК-ның әрбір еншілес мемлекеттік
кәсіпорны үшін жарғылық капиталға салым салу және еншілес
кәсіпорынның жарғылық капиталының сомасы;
2) Қазақстан темір жолы РМК кәсіпорындары арасындағы өзара
есеп айырысу шоттары жөніндегі сальдо;
3) Қазақстан темір жолы РМК кәсіпорындары арасында жұмыстарды
орындаудан және қызмет көрсетуден түскен кірістер мен
шығындар жөніндегі операциялар алып тасталынады.
Еңбекақы төлеу шығындары өзіндік құн құрамында және кезеңнің
шығындарында ескерілетін кәсіптер мен лауазымдар тізбесі:
Өндірістік персонал(еңбекақы төлеу шығындары Негізгі өндіріс шоты
бойынша ескеріледі):
1) пойыздар қозғалысына қатысы бар қызметкерлер (пайдалану қызметі):
а) локомотивтер(электровоздар, тепловоздар) мен моторвагондық жылжымалы
құрамға(электр поездары, дизель поездары) қызмет көрсететін локомотив
бригадалары;
б) негізгі технологиялық жабдықты, жылыжымалы құрамды; сигнализация,
орталықтандыру, блокировка және байлансты; механикаландырылған сұрыптау
дөңестерін; электр жабдықтарының , машиналардың, механизмдердің түйіспе
желілерін; бақылау-өлшем, автоматика, электрондық-есептеу техникасы
аспаптарын; жөндеу және реттеу жөніндегі жұмысшылар;
в) вагондарды тасымалдауға дайындаумен, жолдың, жасанды ғимараттардың,
басқа да техникалық құралдардың ағымдық ұсталуымен айналысатын жұмысшылар;
г) қуатты және аса күрделі өздігінен жүретін жол машиналары мен
механизімдерін басқарумен айналысатын машинистер;
2) құрылымдық қосалқы бөлімшелер мен цехтардың қызметкерлері
(пайдалану және басқа да шаруашылық қызметтері ):
а) металл мен басқа да материалдарды өңдеу жөніндегі станоктық
жұмыстардағы, металл өңдеу станоктарында, металл мен басқа да материалдарды
суық штампылау, саймандар мен технологиялық жабдықты жасау және жөндеу
жөніндегі жұмыстармен айналысатын жұмысшылар;
б) тиеу- түсіру жұмыстарын орындайтын жұмысшылар;
в) телеграфистер, халықаралық телефон байланысының телефонистері;
г) жабдықтарды, электрондық-есептеу техникасын, бақылау-өлшем аспаптарын
және автоматиканы жөндеу жөніндегі қызметкерлер;
д) өндірістік цехтар мен бөлімшелердегі негізгі технологиялық, электр
және энергетикалық, эксперименталдық және ғылыми жабдықтарды, машиналарды,
механизмдерді, автомобильдерді және басқа да техникалық құралдарды
жөндеумен және реттеумен тікелей айналысатын жұмысшылар;
е) құю, ұстахана, бу күші шаруашылықтарын, электролиттік, компрессорлық,
вентиляциялық-ылғандандыру және оттегілік қондырғыларды, тазарту
құрылыстарын жөндеумен және қызмет көрсетумен айналысатын жұмысшылар;
з) жүк автомобильдері мен автобустардың жүргізушілері;
3) құрылыс-монтаж және қосалқы-көмекші жұмысшылар:
а)жөндеу-құрылым жұмыстарындағы, құрылыс материалдары өнеркәсібіндегі, су
құбыры мен канализация жүйелерін, құрылыс машиналарын, механизмдерін
жөндеудегі және қызмет көрсетудегі қызметкерлер;
б) қуатты және аса күрделі өздігінен жүретін жол машиналары мен
механизмдерін басқарумен, оларды жөндеумен әрі қызмет көрсетумен
айналысатын машинистер.
Есеп саясаты бухгалтерлік есептің негізгі принциптеріне сүйеніп
жасалған:
- есептеу
- қызметтің үздіксіздігі
- айқындылығы
- мәнділігі
- анықтылығы
Бухгалтерлік есеп 1-С Бухгалтерия бағдарламасын жеке
компьютерлерде пайдалану арқылы автоматтандырылған тәсілмен жүргізіледі.
1.3. Еңбек және оны бағалаудың мәні
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы және
жұмыс уақытын пайдалану есебі. Еңбек жайлы есеп беруде көп салалы қызмет
атқаратын шаруашылық субъектісінің жұмысшылары мен қызметкерлерін негізгі
атқаратындар және негізгі емес қызмет атқаратындар — деп екі топқа бөледі.
Ал өнеркәсіп орыңдарында қызмет істеушілер мынадай екі топқа
бөлінеді:
Өнеркәсіптің өндірістік жұмысшылары мен қызметкерлері.
Өнеркәсіптік шаруашылық субъектісінің балансындағы
өндіріске жатпайтын ұйымдардың жұмысшы қызметкерлері.
Атқаратын қызметтеріне қарай кәсіпорындар мен ұйымдардың, яғни
шаруашылық субъектісінің жұмысшылары мен қызметкерлері жұмысшылар мен
қызметкерлер болып екіге бөлінеді.
Есеп берген кезде қызметкерлер тобы басшылар, мамандар және тағы
басқа да топтарға бөлінеді.
Басшылар қатарына - директор, президент, меңгеруші, және тағы
басқалар жатады. Мамандар қатарына — инженерлер, техникалық қызмешегі
адамдар және тағы басқалары жатады.
Басқа да қызметкерлер қатарына- құжаттарды дайындайтын, есеп пен
бақылау жұмысын жүргізетін, шаруашылық қызметтерін атқаратын бухгалтерлер,
менеджерлер, механиктер және тағы басқалары жатады.
Бухгалтерлік есепте жұмысшы қызметкерлердің саны мен олардың жұмыс
істегені уақытын есепке алуға тура келеді. Шаруашылық субъектісіндегі
қызмет атқаратын адамдардың жалпы саны олардың "тізімдегі саны" — деп
аталады.
Жұмысшалар мен қызметкерлердің тізіміндегі саны -кәсіпорындар мен
ұйымдарға, яғни шаруашылық субъектілерге қызметке жаңа адамды алуға немесе
кейбір қызметкерлерді жұмыстан босатуға байланысты өзгеріп отырады.
Еңбек есебі жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы мен жұмыс уақыты
есебінен тұрады.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамының есебі-кәсіпорындар мен
ұйымдардың, мекемелердің яғни шаруашылық субъектісінің мамандар бөлімінде
(кадрлар бөлімі) жүргізіледі.
Мамандар бөлімінде алғашқы мынадай есеп қүжаттары пайдаланылады:
Жұмысқа алу жайлы бұйрық (өкім) үлгілі түрі Т-1 (қосымша 5);
Басқа жұмысқа ауысу жайлы бұйрық (өкім) үлгілі түрі Т-5;
Демалыс берілуі жайлы бұйрық (өкім) үлгілі Т-6 (қосымша 6);
4. Жұмыстан шығарылу жайлы бұйрық (өкім) үлгілі түрі Т-8(қосымша9).
Еңбек шартын тоқтату туралы №Т-8 нысанындағы бұйрық қызметкер
жұмыстан кеткен кезде қолданылады және еңбек кітапшасына жұмысшылар жазуға,
жеке карточкасын жабуға және түпкілікті есеп айрысуға негіздеме болады. Өз
еркімен жұмыстан кеткен кезде қызметкер №Т-8 нысанының кері жағына өтініш
жазады. Материалдық жауапты адам қабылдаған, ауысқан және жұмыстан кеткен
жағдайда толық материалдық жауапкершілік туралы шарт жасасылып, жаңадан
тағайындалған адамдарға қүндылықтарды берудің тәртібі мен мерзімдері
белгіленуі тиіс. Қызметкердің жұмысқа қабылдану мерзіміне қарай былайша
бөлінеді:- түрақты жұмысының аяқталу мерзімі көрсетілмеген, уақытша — 2 ай
шамасындағы мерзімге, маусымдық - маусымдық жұмыстарды орындау кезеңіне (6
айдан аспайды). Қызметкерлердің өңдірістік —шаруашылық қызметіне қатысуына
қарай персонал:
1. өнеркәсіптік-өндірістік
2. өнеркәсіптік емес болып бөлінеді.
Бірінші рет жұмысқа орналасқан жұмысшылар мен қызметкерлерге
шаруашылық субъектісінің мамандар бөлімі еңбек кітапшасын толтырады.
Еңбек кітапшасы- мамандар бөлімінде сақталынып оған жұмысшылар мен
қызметкерлердің қызмет орнының өзгеруі, алған мақтаулары мен сыйлықтары,
сондай-ақ ескертулері, сөгістері және тағы да басқа деректер жазылады.
Жұмысқа алу жайлы хат негізінде жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек
кітапшасына төл құжаттарындағы тиісті жазулар жазылып және оған үлгілі түрі
Т-2 жеке карточкасы ашылады. Ол карточкада жұмысшылар мен қызметкерлерджің
білімі, жұмыс орны, аты —жөні, үлты еңбек стажы, дүниеге келген күні, айы
және дүниеге келген жылы, мекен-жайы және тағы басқа керекті мәліметтер
толтырылады.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалындағы әрбір қызметке алынған адамға, яғни
жұмысшылар мен қызметкерлерге табельдік номер — еңбекақы бойынша есеп
айырысу құжаттарында көрсетіледі. Белгілі бір кезендегі, яғни, уақыттағы
шаруашылық субъектісінің жұмысшылар мен қызметкерлерінің тізімдегі орташа
санын анықтау үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің күнделікті сандық есебін
жүргізу қажет. Ол үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің тізімдегі саны әрбір
жұмыс күні сайын жұмысшылар мен қызметкерлердің, жұмысқа алу, басқа
қызметке ауысу бұйрықтары негізінде анықталып отырады. Жұмысшылар мен
қызметкерлердің күнделікті тізімдегі саны қызметкерлердің жұмыс уақытын
пайдалану есебінде табелінің деректеріне сәйкес келуі тиіс. Есеп беретін
айдағы шаруашылық субъектісінің жұмысшылар мен қызметкерлердің орташа саны
сол айдағы әрбір календарьлық күндеріндегі жұмысшылар мен қызметкерлердің
тізімдегі санын қосып, яғни 1-нен 30-на дейін немесе 1-нен 31- не дейін
(ақпан айында 1-нен 28 —не дейін немесе 1- нен 29 —на дейін) мейрам және
қызмет істемейтін, демалыс күндеріне бөлу арқылы табады. Демалыс немесе
мейрам күні, сондай —ақ басқа да жұмыс істемейтін күндері екі немесе одан
да көп қатар болса, жұмыскерлердің тізімдегі саны ол күн дердің әрқайсысына
демалыс немесе мейрам күндерінің, сондай —ақ жұмыс істемейтін күндерінің
алдыңғы жұмыс күніндегі тізімдегі санына теңеліп алынады.
Жұмыс істелінген уақыт көрсеткіші, жұмысшылар мен қызметкерлердің
еңбекақысын жұмыс істеген уақытына қарай есептеуге, оларға өндірілген
өнімнің өнімділігін есептеуге және жұмысшылар мен қызметкерлердің
белгіленген нормасын орындау барысын анықтауға, сонымен қатар жұмыс
істегені жайлы статистикалық көрсеткіштерді алуға, жұмыс күнінің баланысын
жасауға қолданылады. Жұмыс істелінген уақыт есебі жұмысшылар мен
қызметкерлердің жұмысқа келуі, олардың жұмыс істегені, жұмыстың тоқтап
қалуы және жұмысқа келмеген жұмысшылар мен қызметкерлердің категорияларына
сай табельде алфавит бойынша реттік нөмір санына қарай жүргізіледі. Жалпы
табелдер жұмыс істеген уақыты бойынша жұмысшылар мен қызметкерлердің
еңбекақысын есептеуге арналған.
Үлгілі түрі №12 табель — еңбекақы жайлы есептік мәліметтерді
есептегіш машиналарға санауға арналған.
Үлгілі түрі №13 табель — тек қана жұмыс істеген уақытты есептеп
санауға арналған.
Үлгілі түрі №14 табель — түрақты еңбекақы алатын жұмысшы
қызметкерлердің жұмыс істеген уақытын есептеуге арналған.
Бұл табельдер кәсіпорындар, үйым, мекеме яғни шаруашылық
субъектісінің әр күрылымының өкілдері бойынша жұмысшылар мен
қызметкерлердің жұмысқа келмегені, жұмыстың тоқтап қалғанына байланысты
белгіленген шартты белгілердің уақытша жұмысқа жарамай қалғаны туралы
құжаттары осы табельге қосымша тіркелінеді.
Табель — бұл жұмыс жасаушылардың санаттары бойынша қызметкерлер
тізімі. Табельге жазуды және одан қызметкерлердің фамилияларын алып
тастауды адам қүрамын есепке алу жөніндегі құжаттардың негізінде жасайды.
Табель күн сайын жұмыс күні аяқталған бойда мына 2 әдістің біреуімен
жабылады:
1-әдіс. Мүндай қалыпты жұмыс сағаты -8 сағат 12 минут қойылады.
Жұмысқа келмеу әріптермен немесе сандармен (цифрлармен) қойылады.
2-әдіс. Бағандарға тек жұмысқа келмеу белгісі қойылады.
Ал жұмысқа келген күндер үяшықтары бос қалады, табельді дұрыс
толтыру үшін жұмыс уақыты үш топқа бөлінеді.
жұмыспен өтелген уақыт (жұмыс күні ішіндегі жұмыс сағаты, жұмыс
уақытынан тыс жұмыстар, мейрам және демалыс күндеріндегі жұмыстар);
жұмыспен өтелмеген, бірақ төленген уаьдыт (ауырған күндер,
демалыс, жасөспірімдердің жеңілдік сағаттары, нәрестелерді тамақтандыруға
үзіліс);
жұмыспен өтелмеген, төленбеген уақыт бос жүру, қызметкерлердің
кінәсі бойынша түрып қалу, кешігу, жұмыстан ерте кетіп қалу).
Жұмыстың уақытылы басталуына және аяқталуына, жұмыс күні
ішінде жұмыс уақытының пайдалануына бақылау жасауды кәсіпорын басшысы
жүзеге асырады.
Бақылау әдістері:
Карточкалық, бақылау сағаттарының көмегімен.
Жетондық, табельдік жетондар мен маркілерді пайдалану арқылы;
Өткізу, мұңдай кезде кіріп-шығуға рүқсат қағаз беру жұмыс
күнінің басында және аяғында жүргізіледі;
Рапорттық -ведомостік, бөлімше бастығының рапорттары мен табельдік
ведомостерін пайдалану арқылы;
Бақылау өткізу қағаздарының көмегімен.
Осы сетканың және разряд аралық коэффициенттердің (еңбек
нормасы орындалғанда) негізінде есептелген тарифтік ставкалар мен
лауазымдық келісімді жалақылар тарифтік келісімдер мен ұжымдық шарттарды
жасасуға негіз болады. Қызметкердің айлық тарифтік ставкасы сол мезетте ҚР-
да белгіленген ең төменгі жалақыны тиісті разрядтағы қызметкерлердің
тарифтік коэффициенттеріне көбейту ретінде анықталады.
Жұмысшы-қызметкерлердің демалысқа шығуы, іс-сапарында болуы, жұмысқа
себепсіз кешігуі және тағы басқа жағдайлар табельге тиісті белгіленген
әріптік белгімен көрсетіледі.
Мысалы:
іс-сапардағы жұмысшы қызметкерлер үшін — і
демалыстағы жұмысшы қызметкерлер үшін — д
жұмыстан себепсіз кешіккен жұмысшылар үшін — с
тағы да басқа белгілер қолданылады.
Табелде жұмысшылар мен қызметкерлердің тек қана жұмысқа келген
немемсе жұмысқа келмеген күнін белгілеп қана қоймай,олардың жұмысқа
кешіккенін, мерзімінен тыс жұмыс істеген уақытын,жұмыс істеудің белгіленген
уақытын және тағы баска себептерді есептеу үшін белгілер қойылады.
Бұл ретте шартты белгінің қасына белгіленген жұмыс уақытының
ауытқулар жазылады.Жұмыс істеуге тиісті уақытынан ауытқыған уақыты табельге
бүрыннна арналған алғашқы құжаттарға жазылуы қажет.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалындағы жұмысшылар мен қызметкерлердің мерзімінен
тыс жұмыс істегеніне ай бойынша немес басқа да есептелінетін уақытына
арналған ведомость толтырылады. Шаруашылық субектісіндегі тоқтап қалған
жұмысқа төленетін еңбекақы жұмыстың тоқтап қалуы туралы жазылған қағаздың
негізінде есептелінеді. Табельдегі толтыруға негіз болатын жоғарыда
айтылған қүжаттар табельдер мен бірге бухгалтерияға тапсырылуы тиіс.
Табельдер мен оларға негіз болған алғашқы құжаттар еңбекақы есептеуге және
жұмысшы-қызметкерлердің жұмыс істеген уақытын есептеу үшін пайдаланылады.
Сонымен қатар цехтар мен бөлімшелер бойынша жинақталған деректер жұмыс
уақытының баланысын жасауға, нактылы жұмыс істелінген уақыты жайлы
статистикалық есеп беруге пайдаланылады.
ІІ. Еңбек ақы есебі
2.1. Еңбек ақының түрлері, формалары және жүйелері
Жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірілген өнімдері мен істеген
жұмыстарына толтырылған алғашқы құжаттар мен жұмыс уақытының алғашқы
табельдері оларға еңбекақы есептеу және оны төлеу субъектінің цехынан,
бөлімшелерінен, бригадаларынан субъектінің әкімшілігі белгіленген
мерзімінде бухгалтерияға келіп түседі. Еңбекақы есептеу үшін толтырылатын
бұл алғашқы құжаттар мен табельдердің дүрыс толтырылуы, лауазымды
түлғалардың қолдарының қойылуы мүқият тексеріледі. Сондай-ақ бұл құжаттағы
еңбек бағасының дүрыс қойылуы олардың жұмысшы-қызметкерлерге еңбекақы төлеу
және сыйақы есептеу қағидаларына сәйкес келуі және шифрларының дүрыс
қойылуы тексеріледі. Тексеріліп боғаннан кейін бұл қүжаттар бойынша
шаруашылық субъектінің жұмысшылары мен қызметкерлеріне еңбекақы сомалары
есептелінеді. Жалпы жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелінетін еңбекақы:
негізгі және қосымша болып екі түрге бөлінеді. Негізгі - бұл қызметкерлерге
накты жұмыспен өтеген уақыты үшін, орындаған жұмыстары мен өнеркәсіп
өнімдерінің саны мен сапасы үшін белгіленген бағалаулар мен қызметақы
бойынша есептелетін жалақы. Негізгі жалақының қүрамына кіретіндер:
а) жұмыс істеген уақытына тарифтік ставкалар, қызметақы,
кесімді бағалаулар немесе табыстар бойынша есептелген жалақы;
ә) қызметпен өткерген жылдар үшін үстеме;
б) жұмыс жағдайының өзгеруіне байланысты кесімді ақы
алушыларға қосымша қызмет (материалдарының сәйкессіздігі),
өндеудің күрделілігі, қүрал-сайман мен жабдықтың икемсіздігі);
в) кесімді ақы алушыларға үдемелік бағалаулар бойынша
қосымша ақы;
г) ақшалай және натуралды сыйақылар және сыйақы берудің
бекітілген тәртібіне сәйкес төленген сыйақылар, қосымшалар;
д) мерзімнен тыс уақыттағы жұмыс күшін қосымша ақы;
е) түндегі жұмыс үшін қосымша ақы;
и) жұмысшының кінәсі жоқ түрып қалуға төлемдер. Қосымша-бұл
қызметкердің кәсіпорында жұмыс жасамаған уақытына ҚР зандарына сәйкес
есептелетін жалақы. Қосымша жалақының қүрамына кіретіндер:
а) балаларын тамақтандырушы аналардың жұмысындағы
үзіліс уақытына төлем;
ә) жасөспірімдердің жеңілдік сағаттарына төлем;
б) мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындауға
жүмсалған жұмыс уақытына төлем;
в) негізгі және қосымша демалыстар үшін өтемақы;
г) пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы;
д) шыққанда берілетін жәрдемақы.
Қызметкерлер жалықыдан басқа әлеуметтік сақтандыру қаражаттары
есебінен еңбекке уақытша жарамсыздық жөніндегі жәрдемақыны алады.
Негізгі және қосымша жалақылар жалақы қорын құрады. Жалақы қорының
күрамына жалақының барлық түрлері, әртүрлі сыйақылар, үстемелер, қосымша
ақылар, заңға сәйкес қызметкердің жұмыс жасамаған уақытына есептелген ақша
сомаларын қоса алғанда, ақшалай немесе натуралды нысанда есептелген жеке
әлеуметтік жеңілдіктер қосылады.
Кәсіпорынның жоспарымен (болжамымен) белгіленген, жалақы төлеу
шығыстарының сомасы жалақының жоспарлы қоры деп аталады. Ал есепті кезенде
қызметкерлерге нақты төленуге тиіс жалақының сомасы кәсіпорындағы жалақының
есептік қоры деп аталады.
Бухгалтерлік есепте еңбекақы төлеудің 2 насаны бар:
1-нысаны —мерзімдік;
2- нысаны — кесімді.
Мерзімдік нысан кезінде еңбекақы төлеу жұмыспен өтелген уақыттағы
тарифтік ставкалар немесе қызметақылар бойынша жүргізіледі. Еңбекақы
төлеудің мерзімдік нысаны мынадай жағдайларда қолданылады:
Жұмысшы өнім шығарудың артуына тікелей әсер ете
алмайды.
Кесімді бағалауға қажетті шығарылымдардың көрсеткіш-
тері толық емес;
Жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйым-
дастырылған, нақты жұмыспен өтеген уақытына
қатаң есеп жүргізіледі;
Жұмысшыларды дұрыс тарифтендрген кезде, яғни жұмыс-шының
біліктілігі орындалатын жұмыстың разрядына сәйкес келуі;
Қызметкерлерге еңбек ақы есептеу және төлеу.
Мерзімді еңбекақы жай және мерзімді-сыйақылар болып бөлінеді.
Жай мерзімдік еңбекақы тек жұмыспен өтелген уақытпен және
қызметкердің тарифтік ставкасын немесе қызметақысымен аныкталады.
Практикада осы табыстарды есептеудің үш түрлі әдістері қолданылады:
а)сағаттық;
ә) күндік ақы;
б) айлық ақы.
Мерзімдік — сыйақылық еңбекақы кезінде тек нақты
жұмыспен өтелген уақыт қана ескеріліп қоймай, сондай-ақ еңбектің соңғы
нәтижесі ескеріледі (белгілі бір көрсеткіштерге қол жеткізгені үшін сыйақы
көзделеді).
Келісімді аңбекақы шығарған өнімін ескеруге болатын жұмыскерлерге
ғана (токарьлар, тігіншілер, тас қалаушылар) қолданылады. Бұл нысанда
еңбекақы төлеудің 5 жүйесі бар:
Тікелей кесімді жүйе;
Үдемелі — кесімді жүйе;
Кесімді —сыйақылық жүйе;
Жанама —кесімді жүйе;
Аккортық жүйе.
Тікелей кесімді төлемде жалақының мөлшері тек шығарылған бүйымның
саны мен өнім бірлігі үшін белгіленген бағалауға тәуелді болады.
Кесімді —сыйақылық төлемде кесімді жалақы сомасынан басқа, белгілі
бір сандық және сапалық көрсеткіштерге қол жеткізгені үшін сыйақы
есептейді.
Үдемелі-кесімді төлемде өндірілген өнімді белгіленген нормалар
шегінде тікелей бағалаулар бойынша төлеу көзделген. Ал нормадан тыс
бұйымдарды шығару көтермеленген бағалаулар бойынша (2 есе кесімді
бағалаудан аспайтындай) төленеді.
Жанама — кесімді жүйе жабдықтарға және жұмыс орындарына
қызметкөрсетуші жұмыскерлердің еңбек өнімділігін өсіруге ынталандыру үшін
қолданылады. Мұндай жұмыскерлердің еңбегі олар қызмет көрсететін негізгі
жұмысшылар өндіретін өнімнің есебінен жанама-кесімді бағалаулар төленеді.
Аккордтық жүйеде орнатылған жұмыстың көлемі алдын ала белгіленіп,
бағалау белгіленеді. Жұмыс орындалу мерзімін көрсету арқылы бағаланады.
Жұмысты орындауға наряд жазылады да, онда табыстың жалпы сомасы, жұмысты
аяқтау мерзімі, көрсеткіштер мен сыйақының мөлшері көрсетіледі. Бұл құбылыс
саласында жиі қолданылады.
Кесімді, сондай-ақ мерзімді еңбекақылар жеке түрде және ұжымдық
(бригада) түрде жүзеге асырылуы мүмкін. Бригадалық нысан әдетте кәсіптерді
қоса атқару және орындаушылар бірін бірі ауыстыру болғанда қолданылады.
Бригада ұжымының жалақыны және жұмыстың жалпы нәтижесіне бригаданың әрбір
мүшесінің шынайы үлесін ескере отырып сыйақыны анықтауға құқығы бар. кәсіби
шеберлігі мен кәсіптерді қоса атқарғаны үшін қосымша ақылар мен үстемелерді
белгілеу жөнінде айталық. Бригадалық табысты бөлу ЕҚК ескерілген тариф
бойынша жалақыға пара-пар жүргізіледі. Тарифтік ставкалар мерзімдік ақы
алатындар үшін және бір сағат жұмыс үшін кесімді ақы алынатын үшін
қызметкерлер разряды бойынша белгіленеді. Жұмысшылардың еңбегіне ақы төлеу
тарифтік ставкалардың негізінде, ал қызметкерлер үшін лауазымдық қызметақы
негізінде жүргізіледі. Кесімді бағалаулар қолданыстағы уақыт нормалары мен
шығарылым нормаларына негізделеді. Уақыт нормасы- бұл адамсағат, адамкүн
көрсеткіштерімен көрсетілген, жұмыс бірлігін орындауға қажетті уақыт.
Шығарылым нормасы қызметкерлер уақыт бірлігінде жасауға тиіс жұмыс санымен
анықталады. Кесімді бағалау (Б) былайша есептейді.
1. шығарылым нормасын қолданған кезде (Н шығ.) Б=
ТН шығ., мұндағы Т-тиісті разрядтың тарифтік ставкасы
(бірегей тарифтік кесте бойынша айлық ставканы жұмыс
уақытының орташа айлық балансына бөлу жолымен
анықтайды).
2. Б = Т * Н уақ. Төлемнің мерзімдік нысаны
қызметкер-лердің барлық санатына қолданылады.
Жалақыны есептеу жұмыс уақытын пайдалануды есепке
алу табылінің негізінде жүргізіледі. Мерзімдік ақы
алатын жұмысшының жалақы сомасы нақты жұмыспен
өтелген сағаттардың сағаттық тариф ставкасына
көбейтіндісі ретінде аныкталады.
Жалақы нақты жұмыспен* сағаттық тариф сомасы өтелген сағаты саны
ставкасы. Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының жолсерік қызметкерлері категорияларына қарай
6-ға бөлінеді, олардың еңбекақыларына штаттық кестесі бойынша:
1 категория - 42230
2 категория- 38575
3 категория- 32730
4 категория- 26270
5 категория - 20400
6 категория – 15560
Айлық нормасы 165 – 167 сағатты құрайды. 5 Разряд жұмысшының тариф
ставкасы 123,64 теңге болған кезде 145 сағат жұмыс істеген жұмыскердің
жалақы сомасы 17927,80 тенгенні құрайды. Жалақы сомасының есептелуі
145*123,64 = 17 927, 80 теңге.
Қызметкерлердің жалақысы бойынша есептеледі:
-егер жұмыскер сол айдағы жұмыс күндерінде толықтай жұмыс істесе,
онда жалақының мөлшері қызметақы мөлшеріне сәйкес келеді;
егер жұмыскер сол айдағы жұмыс күндеріне толықтай жұмыс істемесе,
онда жалақы нақты жұмыспен өтелген уақытқа қарай есептеп шығарылады.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының қызметкерінің қызметақысы 20400 теңге
жұмысшы айдағы 26 жұмыс күнінің 20 күніне жұмыс істеген.
Айдың орташа күндік жалақысы = айлық жалақы ай ішіндегі жұмыс
саны: 20400тг26күн = 784,62 теңге. Жұмысшының істелінген жұмыс жалақысы
784,62тг *20күн =15692,40 теңге құрайды. Жай мерзімдік жүйе жұмыскер
еңбегінің түпкілікті нәтижесі мен оның жалақысы арасындағы байланысты
қамтамасыз етпейді. Шаруашылық субъектісі жұмыскердің еңбегіне ақы төлеу
үшін мерзімдік-сыйақылық жүйені қолдануға құқылы. Бұл орайда сыйақы беру
жүйесін (ережесін) өз бетінше әзірлейді. Жұмыстың негізгі нәтижелері
бойынша қызметкерлерге сыйақы беру мынадай көрсеткіштер бойынша жалақы
қорынан (К-т 3350) немесе түтыну қорынан ( 5420-шот) жүргізіледі:
өндірістік тапсырмаларды орындау және асыра орындау;
еңбек өнімділігінің өсуі, ұйымның еңбекті қажет етуін төмендетуі,
шығарылымның жаңа нормасын, қызмет көрсету мерзімін игеру басқалар.
Сыйақы мөлшері орындалған жұмыстың маңыздылығы мен күрделілігіне
қарай кәсіпкер мен жұмысшылардың топтарына сараланып белгіленеді.
Мысалы, сыйақы беру туралы ережеде жабдықтың тұрып қалуын қысқарту
үшін кезекші мастерлерге тарифтік ставкасының 20%-зы мөлшерінде сыйақы беру
көзделеді.
Техникалық себептерге байланысты жабдықтардың түрып қалу нормасы 5%
құрайды. Үшінші топ мастері есепті айда 180 сағат жұмыс жасаған. Тарифтік
ставка 270тг жабдыктың ай ішінде тұрып қалуы — 3%.
1. мерзімдік жалақы: 180*270 =48600 теңгеге тең,
2. жабдықтың тұрып қалуын төмендетудің әрбір өзі үшін
сыйақы мөлшері 20%5%= 4%,
жабдықтың тұрып қалуын 5%-3% =2%,
сыйақының %-дық мөлшері 4%*2%= 8%,
сыйақы сомасы: 48600*8% =3888 теңге
Ай ішіндегі жалақы 48600+3888=52488 теңге.
Материалдарды үнемдеген жұмысшыларға сыйақы беруге
әрбір жұмыс орны, бригада учаскесі бойынша нақты үнемделген материалдар
сомасынан белгілі бір пайыз жұмсалуы мүмкін.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының мерзімдік ақы алушы жұмысшы 160 сағат жұмыс
істеп есепті айда 1200 теңге сомасының материалдарын үнемделген
материалдардың 35% мөлшерінде есептеледі. Тарифтік ставка 270 теңге:
мерзімдік жалақының сомасы 180*270 =48600 теңге.
Материалдарды үнемдегені үшін сыйақы 1200+35 % =420
теңге.
3. Айдағы жалақы сомасы 48600+420 =49020 теңге.
Сыйақы цехтардың және бүкіл кәсіпорынның жалпы ұжымдық жұмыс
көрсеткіштері үшін есептелуі мүмкін.Сыйақы көлемі жалпы кәсіпорын бойынша
белгіленеді.
Мысалы, цехтың қол жеткізген жұмыс көрсеткіштері үшін бұйрыкқа
сәйкес кезекші мастер 15% мөлшерінде сыйақы алады. Мастер 160 сағат жұмыс
істеген. Тарифтік ставка 270 теңге.
тарифтік 160*270 =43200 теңге.
Сыйақы 43200*15% = 6480 теңге
Жалақы сомасы 43200+6480 =49680 теңге.
Қызметкерлер кәсіпорын жұмысының жалпы көрсеткіштері үшін сыйақы
алады.
Мысал.1-iш категория жолсеріктің еңбекақысы 42230 (штаттық кесте
бойынша) теңге болатын жолсеріктің 24 жұмыс күннің 20 күнін жұмыспен
өтеген (4 күн ауырған), сыйақы -40%.
күндік орташа еңбекақы 42230тг24күн =1759,58 теңге.
Нақты жұмыспен өтелген уақыттағы жалақы 20*1759,58 =35191,60 теңге.
Сыйақы 35191,60 *40% =14076,64 теңге.
Айлық жалақы 35191,60+14076,64 = 49268,24 теңге.
Еңбекақы төлеудің кесімді нысаны бойынша жалақы
есептеу.
Кесімді ақы алушы жұмысшылардың шығарылымы мынадай кұжаттармен
ресімделеді:
Жеке өндірістерде — кесімді жұмыс нарядымен. Нарядтар
жеке және бригадалық болады. Нарядтар жұмыс
басталғанға дейін технологиялық қарталардың негізінде
жазылады.
Бұйымдардың түр-түрі (сериясы) шығарылатын ірі
сериялық өндірістерде маршуруттық қағаздар
қолданылады. Оларды бұйымдардың белгілі бір
топтамаларына және оларды осы цехта өңдеудің барлық
жолына жазып береді. әрбір операция бойынша
операцияға несие бөлшектің берілгені және нешесі
операциялардан жарамды және ақаулы болып алғаны
көрсетіледі.
Жұмысшылар күннен күнге бірдей жұмыс жасайтын
немесе басынан аяғына дейін бұйымдарды өндейтін
массалық өндірістерде аралас рапорттар қолданылады.
Олардың деректері жинақтау карточкаларына көшіріледі
де, әр жұмысшының ай ішіндегі жалақы сомасы есептеліп
шығарылады.
Шығарылымды есепке алу ведомосі
Атқарылған жұмыстарды қабыддау туралы акт.
Жеке кесімді еңбекақы. Табыс әрбір жұмысшының жұмыс нәтижесіне
байланысты. Ол белгіленген бағалауды дайындалған бұйымдардың сапасына
көбейту жолымен аныкталады.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының кесімді ақы алатын жұмысшыға бірлігі 250,56
теңгеге бағаланатын 30 бөлшекті әзірлеу тапсырылды. Жалақысы 30*250,46
=7513,80 теңге.
Бригадалық кесімді еңбекақы. Жұмысшылардың жалақысы бригаданың,
учаскенің жұмыс нәтижесі бойынша анықталады. Бағалаулар жеке (әрбір
кәсіпке) және кешенді (үжымдық) болуы мүмкін.
Жеке бағалауды қолданған кезде жалақы жұмыстың осы түрінің бағалауын
бригада, цех, учаске жасаған (өнделген) бүйым (жұмыс) санына көбейту
жолымен анықталады.
Кешендік бағалауды қолданған кезде бригаданың кесімді табысы
анықталады. Ол бригада мүшелерінің арасында жалақы тарифіне пара-пар
бөлінеді. Жалақы ЕҚК ескерілген тариф бойынша есептелінеді, содан кейін
бөлу коэффициенті анықталады. Әрбір жұмысшының айлық жалақысы тариф бойынша
жалақыны бөлу коэффициентіне қайта көбейту арқылы анықталады.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының кұрамында 3-ші, 5-ші, 6-шы категориялы 3
адам бар кесімді ақы алушы жұмысшылар бригадасы әрқайсысы 8 040,40 теңгеден
бағаланған екі машинаны жинады. Ахметов 80 сағат жұмыс істеген (6-разряд),
Ким 60 сағат жұмыс істеген (5-разряд), Петров —70 сағат жұмыс істеген (3
—разряд).
1. бригаданың жалақысы 8 040,40*2 машина =16040,80
теңге.
2. тариф бойынша жалақы: Ахметов 80*100 =80 000 теңге
Ким 60*80 = 4800 теңге
Петров 70*56= 3920 теңге
3. нақты жалақыны бөлу коэффициенті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І-тарау. Еңбектің және еңбек ақының мәні мен шаруашылықтың технико-
экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.1. Шаруашылықтың технико-экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ..6
1.2. Есеп
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .9
1.3. Еңбек және оны бағалаудың
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
ІІ-тарау. Еңбек ақы
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 15
2.1. Еңбек ақының түрлері, формалары және
жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.2. Еңбек ақыны
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .26
2.3. Орташа еңбек ақыны есептеу, кезекті демалыс ақы есептеу және
аурухана беттері бойынша
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..38
2.4.Еңбекақыдан ұсталынатын
ұсталымдар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..43
ІІІ-тарау. Еңбек ақы және еңбекақы
аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 48
3.1. Еңбек ақы және еңбекақы аудитінің мақсаты, міндеті және ақпарат
көздерімен қамтамасыз
етілуі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..48
3.2. Еңбек ақы
аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...49
3.3. Еңбек ақыны
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..61
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3
Қосымшалар
Кіріспе
Ел басымыздың Қазақстан халқына 2007 жылғы Жаңа әлемдегі жаңа
Қазақстан жолдауында: Тәуелсіздікке қолымыз жеткен алғашқы күннен бастап
сіздер мен біздер барлық қажыр-қайратымызды жұмсап, еңсесін
асқақтатқан Жаңа Қазақстан барған сайын нық сеніммен алға басып келеді.
Дамудың өзі таңдаған даңғылына түскен еліміздің атағы шартарапқа таралып,
әлемдік қоғамдастықтың алдындағы абыройы да жылдан жылға артып отыр.
Біз экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасын қаладық.
Қазақстанның алдағы дамуы, кемел келешегі экономикалық, әлеуметтік, саяси
және әкімшілік тұрғыда жан-жақты сараланып, түбегейлі жаңа кезеңге батыл
қадам бастық.
Осыдан он жыл бұрын жасаған таңдауымызда біз жаңылысқан жоқпыз. Ол
дұрыс таңдау болғанын уақыт бізге дәлелдеді.
Дәл осы уақыттан бастап, Қазақстан нарық экономикасының теоремасы
мен демократиялық даму ақиқаттарының тар жол, тайғақ кешуінен тайсалмай
өтіп, алған бағытынан таймай алға басты.
Біз мүлде жаңа экономикалық жүйенің, демократиялық құқылық
мемлекеттің іргетасын нық қалап, осы заманғы қоғамдық институттарды
нығайтып, өмірдің сапасы мен ұстындарын да өзгерте білдік.
Біз ішкі тұрақтылыққа, дамудың әлеуметтік іргесінің беріктігіне қол
жеткізіп, өңірдегі ең еңселі экономиканы сомдадық. Қазақстан халықаралық
қоғамдастықтың өңірдегі геосаяси тұрақтылық пен халықаралық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді мүлтіксіз атқаратын толық құқылы әрі
жауапты мүшесінің тұғырына көтерілді.
Біз үшінші дүниенің мемлекеті болуды қойдық. Бұл өткен 10 жылдағы
жұмысымыздың басты қорытындысы.
Ендігі жерде алдағы он жылдықта атқаруға тиіс жұмысымызды айқындау
үшін келдім.
Мен бүгін Үкіметке экономиканың өсуі мен біздің қаржылық
мүмкіндіктерімізге сүйене отырып, халқымыздың әл-ауқатын жақсарту жөніндегі
жұмысты жалғастыра беруді тапсырамын.
Біріншіден, ана мен баланы әлеуметтік қорғауға айрықша маңыз бере
отырып, 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап, баланың тууына байланысты біржолғы
мемлекеттік жәрдемақы мөлшері 34740 теңгеге дейін немесе 2 есе арттырылсын.
Баланы бір жасқа толғанға дейін күтуге төленетін ай сайынғы
жәрдемақы ұлғайтылсын. Олар мынадай болады:
тұңғыш бала туғанда – 5800 теңге дерлік, немесе 177%-ға өседі;
екінші бала туғанда – 6400 теңгеге жуық, немесе 167%-ға өседі; үшінші бала
туғанда – 6900 теңгеден астам, немесе 159%-ға өседі; төртінші және одан көп
бала туғанда – 7500 теңгеден астам, немесе 153%-ға өседі.
Іргелік зейнетақының мөлшері ұлғайтылсын және таяудағы жылдары оның
тұрмыстық ең төменгі қажеттіліктің 40% деңгейінде сақталуы қамтамасыз
етілсін.
Мұның өзі 1 миллион 675 мың іргелік зейнетақы алушыларды қамтиды,
әрі оның мөлшері 2008 жылы шамамен бір мың теңгеге немесе 35%-дан аса
артады. Ең төменгі зейнетақылық төлемдер (іргелік қосу ең төменгі
ынтымақшыл зейнетақы) 2008 жылы шамамен 1 500 теңгеге немесе 15%-ға
көбейеді. Ынтымақшыл зейнетақының орташа мөлшері 13 600 теңгеге немесе 25%-
ға дерлік артады. Ынтымақшыл зейнетақының ең жоғары мөлшері 2008 жылы 21
мың теңгеге дейін, немесе 76%-ға өседі.
Бюджет саласындағы жалақы 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап 30%
арттырылғаны сіздерге белгілі. Бюджет саласы қызметкерлерінің еңбегіне ақы
төлеу жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі жұмысты жалғастыра беру қажет.
Тиімді есеп жүйесін, оның ішінде оның маңызды құрамдас бөлігі-
шаруашылық қызметі туралы мәліметтерді талдау, жүйелеу, тіркеу және бақылау
құралы — бухгалтерлік есепті дұрыс ұйымдастырмайынша кез-келген шаруашылық
жүргізуші субъектіні басқару мүмкін емес. Бухгалтерлік есепті жүргізу
-әрбір кәсіпорын жұмысының қажетті шарты.
Қазіргі кезде отандық және шетелдік тәжірибенің оңды жақтарын
кеңірек пайдалануға бағытталған қаржылық есептіліктің халықаралық
стандарттарына (ҚЕХС) көшуге байланысты бухгалтерлік есеп жүйесіне
қойылатын талаптар өте жоғары. Бухгалтерлік есепті дұрыс ұйымдастырмайынша
экономикалық тиімділікке қол жеткізу мүмкін емес. Сондықтан Қазақстан
Республикасында бухгалтерлік есепті реттейтін 2007 жылы 28 ақпанда
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңы және 2006 жылы 16
мамырда Аудиторлық қызмет туралы заңы (өзгертулер мен толықтырулар)
қабылданған.
Қоғамымыздың даму кезеңдерінің қай сатыларында болмасын дамудың
объективті экономикалық зандылықтарымен анықтау және ол зандылықтарды
пайдалану шараларын дұрыс белгілеу үшін есеп жұмыстарын, әсіресе
бухгалтерлік есеп жұмыстарын дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор.
Экономиканың қай саласындағы болмасын шаруашылық субъектілер мен
еңбек ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс
қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, өзінің өндіріп (дайындап, жасап)
шығаратын өнімін халықаралық рыноктағы бәсекелестікке жарамды етіп
шығаруға, өндірісін ұлғайтуға, өндіретін өнімнің өзіндік құнын төмендетуге
және де қоршаған ортаны сақтауға оған зиян келтірмеуге мүдделі. Бұл орайда
шаруашылық субъектінің материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын, сондай
- ақ басқа да ресурстарын тиімсіз жұмсауға қарсы күресте бухгалтерлік
есептің маңызы мен мәнін айрықша атап көрсетуге болады.
Еңбек ақы өнімнің өзіндік құнының негізгі элементтерінің бірі болып
табылады, сондықтан да еңбекақы есебінің дұрыс ұйымдастырылуы еңбек
өнімділігінің артуына, өнімнің өзіндік құнының кемуіне және еңбеккерлердің
өмір деңгейінің жақсаруына себепші болады.
Еңбек ақы —бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақылау жасауды
жүзеге асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Шаруашылық
субъектісінің түріне қарамастан әрбір қызметкерлердің кірісі субъект
жұмысының түпкілікті нәтижелерін ескергенде, оның жеке үлгісімен анықталады
және салықтармен реттелінеді. Жалақы тұтынушы кірісінің үлкен бөлігін
құрайды, сондықтан да сұраныстың мөлшеріне, тауардың тұтынысына және
олардың бағасына елеулі әсер етеді.
Жалақының номиналды және шынайы түрлері болады. Номиналды жалақы
дегеніміз жалдамалы еңбектің қызметкері өзінің күндік, апталық, айлық
еңбегі үшін алатын ақша сомасы. Номиналды жалақының мөлшеріне қарап
табысының деңгейі жайында айтуға болады, бірақ тұтынушылардың деңгейі мен
адамның әл-ауқаты жайлы айту мүмкін емес.
Қызметкерлер мен есеп айрысу есебі мен ішкі аудиттің мақсаты —
шаруашылық етуші субъектінің еңбек ақы есебін жүргізу тәртібін,
бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуын, сондай-ақ еңбек ақы бойынша
жүргізілген есеп айырысулардың дұрыстығын тексеру.
Еңбекақы есебі және аудиті тақырыбы бойынша диплом жұмысы
нарықтық экономика жағдайында дамыған елдер қатарына қосылу мақсатында
маңызды орын алып отыр.
Жалпы бұл Еңбекақы есебі және аудиті атты диплом жұмысында
қызметкерлермен еңбекақы бойынша есебі мен аудитіне қатысты сұрақтар
қарастырылған. Бітіру жұмысының мақсаты — еңбектің және еңбек ақы есебін
ұйымдастыру оған бақылау жасау, аудиторлық тексеру, талдауды ұйымдастыра
отырып зерттеу мен зерделеулер жүргізу.
Диплом жұмысын орындау барысында Қазақстан темір жолы
республикалық мемлекеттік кәсіпорынның Оңтүстік аймақтық филиалының
материалдары пайдаланылды.
Диплом жұмысы кіріспеден, үш негізгі тараудан, қорытындыдан,
қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады және осы зерттеліп отырған
кәсіпорынның құжаттары тіркелді.
Еңбекақы есебі мен аудиті бойынша төмендегі тарауларда толық ашылып
көрсетіледі:
- есеп саясаты
- еңбек және оны бағалаудың мәні
- еңбек ақының түрлері, формалары және жүйелері
- еңбек ақыны есептеу
- орташа еңбек ақыны есептеу, кезекті демалыс ақы есептеу және
аурухана беттері бойынша есептеу
- еңбек ақы және еңбекақы аудитінің мақсаты, міндеті және ақпарат
көздерімен қамтамасыз етілуі
- еңбек ақы аудиті
- еңбек ақыны талдау
І. Еңбектің және еңбек ақының мәні мен шаруашылықтың технико-
экономикалық сипаттамасы
1.1. Шаруашылықтың техника – экономикалық сипаттамасы
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының қабылдаған Жарғысы бойынша:
1. Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорны Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 1997жылғы 31 қаңтардағы №129 қаулысы бойынша
Алматы темір жолы басқармасы, Тың темір жолы басқармасы және Батыс
Қазақстан темір жолы басқармасы республикалық мемлекеттік
кәсіпорындарының қосылуы арқылы құрылды.
2. Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының негізгі
міндеті Қазақстан Республикасында жүктер мен жолаушыларды теміржол
көлігімен тасымалдау болып табылады.
3. Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорны (РМК)
заңды тұлға болып табылады және өз қызметін Қазақстан Республикасының
қолданып жүрген заңнамасы мен өз Жарғысы негізінде жүзеге асырылады.
Қазақстан темір жолы РМК-ның қаржылық және өндірістік қызметі
шаруашылық дербестік негізінде жүзеге асырылады.
4. Қазақстан темір жолы РМК-ның мүлкін негізгі және айналымдық
құралдар, сондай-ақ дербес шегерімде көрсетілетін материал-дық
құндылықтар құрайды.
5. Қазақстан темір жолы РМК - ның филиалдары заңды тұлға болып
табылмайды.
6. Қазақстан темір жолы РМК-ның филиалдарының банкілерде ағымдық және
басқа да шоттары болуы мүмкін.
7. Қазақстан темір жолы РМК-да еншілес мемлекеттік кәсіпорындар
инвестициялық қызмет және кәсіпкерлік табыс немесе пайыз алу
мақсатында емес, негізгі кәсіпорынды бөлу, мамандандырыл-
ғанөндірістерді құру, тиімділікті арттыру мақсатында Қазақстан
темір жолы РМК-ның мүлкі есебінен құрылады.
8. Осы Есептік саясат Есеп саясаты және оны ашу 1-Бухгалтерлік есеп
стандарттының талаптарына сәйкес әзірленеді.
Кәсіпорынның тұрпаты – филиал.
АФ Оңтүстік Реквизиттері:
Алматы қаласы Тобаякова ½ көшесі
РНН 620300000770
Есеп айырысу шоты № 000421736
БИК 190551601
КБЕ 16
ҚР АҚ Халық банктің обл.филиалы- Алматы қаласы
Куәліктің сериясы 62305 № 0010496
Қазақстан темір жолы РМК-ның біріктірілген қаржылық есеп-қисабы
кәсіпорынның есеп-қисабын бірыңғай қаржылық есеп-қисап ретінде көрсету
мақсатында жасалады. Қазақстан темір жолы РМК кәсіпорындарының
біріктірілген есеп-қисапқа енгізілетін қаржылық есеп-қисаптары осыған ұқсас
операциялары мен қаржы-шаруашылық қызмет үшін бірыңғай есепті саясатты
пайдалану арқылы әзірленеді, әрі сол күнге қалдырылады.
Қазақстан темір жолы РМК кәсіпорындарының қаржылық есеп-қисаптары
біріктірілген есеп-қисап жасау үшін әр бабы және әр жолы бойынша активтер,
міндеттемелер, меншікті капиталы, кірістері мен шығындары туралы
мәліметтерді жинақтау арқылы біріктіріледі.
АҚ Оңтүстіктің Жолаушыларды тасымалдау вагондарының шаруашылықтың
құрамына:
- ағымдағы жөндеулерді жүргізу цехы;
- жолсерік қоры (резерв);
- жолаушылар вагондарды жабдықтау цехы (экипировка);
- Ақсенгер ст. тұрақ базасы;
- Защита участкісі.
Кәсіпорын 168231 шаршы м жер ауданын алады, 26 ғимаратты мен 35
көлік бірлігі бар. Жолаушылар вагондарының паркі 767 вагондардан
тұрады.Депо күнделікті 9-дан 12 составтарды құрап, рейстерге жібереді
.Жалпы 15 поезд жүреді оның 1-еуі халықаралық бағытта, 3 поезд- Рессейге
және 11-еуі Қазақстан территориясы бойынша.
Филиалдың негізгі мақсаты – сапар алдында вагондарға сапалы
техникалық қызмет көрсетумен қатар сапарды қауіпсіздендіру мен
жолаушыларға сапалы қызмет көрсету болып табылады.
Ағымды жөндеулерді 10 цех Жүргізеді, оның 4-уі негізгі және 6
қосалқы болып табылады. Цехтарда вагондарды рейстерге дайындау мен бірге
вагондардың қыстық және жаздық мезгілдеріне даярлауы жүргізіледі, сонымен
қатар вагондар мен вагон-ресторандар, жүктасымалдау, почталық вагондарының
ревизиялық тексерулері жүргізіліп отырады.
Экипировка цехына Алматы-1,Алматы-2 кір жуғыш комбинаттар мен көмір
мен сумен жабдықтайтын базалар жатады. Цех жолаушыларға тарататын төсек
орынды жуу мен бүктеп салу қызметін атқарады.
Жалпы филиал 103 цехтан тұрады. Сонымен қатар 34 қоймасы бар.
РМК Қазақстан Темір Жолының Оңтүстік Аймақтық филиалының
кірістер мен шығыстар туралы есебінде табыстар мен шығындардың талдауы
беріледі.
Кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің негізгі
көрсеткіштерін төмендегі 1-ші кестеден көруге болады.
Кесте-1
Көрсеткіштер өлшем 2005 2006 Ауытқу өсу қарқыны
(%)
бірлігіжыл жыл (+,-)
Сатудан алынатын теңге 435992 289808 -146184 -66,47
табыс
Өндірілген өнімнің теңге 2958152 3416262 +458110 +15,4
(істелінген
жұмыстың,
көрсетілген
қызметтің) өзіндік
құны
Жалпы табыс теңге -2522160 -3126454 -604294 -23,9
Кезең шығындары теңге 127311 293476 +166165 +130,5
Салық салынғанға теңге -2726610 -3390383 -663773 -24,3
дейінгі табыс
Жалпы Пайыз 0,1 0,07 -0,03 -30
рентабелділік
Жұмысшылардың Адам 1,398 1,503 +105 +7,5
орташа тізімдік
саны
Еңбекақы қоры теңге 756522 937769 +181247 +23,95
Еңбек өнімділігі теңге 311868,38 192819,7 -119048,6-38,1
Негізгі қорлардың теңге 4020932 3828840 -192092 -4,7
жылдық орташа құны
Қор қайтарымдылығы Теңге 0,62 0,81 +0,19 30,6
РМК Қазақстан Темір Жол Оңтүстік Аймақтық филиалының 2006жылдың
қаржы шаруашылық қызметінің нәтижелері. 1-ші жарты жылдық кезеңі бойынша.
Оңтүстік Аймақтық филиалы өзінің бухгалтерлік есебі мен
қаржылық есебін есептеу принципі бойынша жүргізіледі (косымша 1,1’,2,2’).
Ақша қаражатының есебі тікелй әдісімен жүргізіледі. Есепті кезкң бойынша
6383788 мың тг. түсіп 6364465 тг. шығысталды. 01.01.2007жылы сальдо 81384
мың теңгені құрды.
Есепті кезең бойынша дебиторлық қарыздар 301 (1200) шоты бойынша
2303 мың тенгені құрды. ӨК Аждар-1202 мың тенге, ЖШС ДОК и Сервис-936 мың
тенге, Локомотив Сервис- 164 мың теңге.
Төленген аванстар 351(2910) шоты-46 мың теңге.
Басқа да дебиторлық қарыздар 27102 мың теңге. Мүліктік салық бойынша
3 мың теңге. Мүліктік салық-1 мың теңге, көлік салығы бойынша 2 мың теңге,
станциялар бойынша айыппұлдар (начеты) 5863 теңге. ТМҚ-дың жетіспешілігі
12294 мың теңгені құрды.
Есепті кезең бойынша кредиторлық қарыздар 671 (3370)шоты-
19275 мың теңгені құрды. Салық бойынша 15138 мың теңге,ағымдағы төлемдер
ЖТС 4513 мың теңге, әлеуметтік салық 9229 мың теңге, қоршаған ауланы қорғау-
166 мың теңге, мүлік салығы бойынша 1 мың теңге, , көлік салығы бойынша 2
мың теңге артық төленді. Басқа да кредиторлық қарыздар мен есептеулер 38808
мың теңге. Есептелінген еңбекақыны төлеумен байланысты шығындар-63327 мың
теңге. Басқа да кредиторлар- 6907 мың теңге зейнетақы, Алименттер- 778 мың
теңге, кәсіподақ(профвзносы) салымдар-670 мың теңге, эконом.санкциялар-324
мың теңге, балалар жолдулары- 44 мың теңге.
РМК Қазақстан Темір Жолының құрылымдық бөлімшесі
болғандықтан аяқталмаған балансты өткізеді.
1.2. Есеп саясаты
Есеп саясаты - бұл ҚР-ның Заңнамалық талабына сай қаржылық
есептілікті құру және бухгалтерлік есепті жүргізу үшін ұйымның қабылдаған
тәжірибелері және ережелері, шарттары, негіздері мен қағидалары.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалы есеп саясатының басты міндеті – оның шаруашылық
қызметін мейлінше шынайы етіп көрсететін толық, объективті және дұрыс
ақпараттарды жасау болып табылады. Есеп саясатының сауатты түрде жасалынуы
және оның есепті жыл ішінде өзгермеуі қаржылық қорытынды есеп ақпараттарын
сыртқы пайдаланушылар тарапынан келіспеушіліктерді, пікір қайшылығын, шағым
талаптарды болдырмауға жағдай жасайды.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалы есеп саясаты екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлім
Ұйымдастырушылық – техникалық бөлім деп аталады. Онда қоғам туралы жалпы
мәлімет, оның сүйенетін нормативтік – құқықтық базасы, есептік –
операциялық жұмысты ұйымдастыруы, бухгалтерлік есептің есеп формасы және
ақпаратты өңдеу технологиясы, құжаттарды сақтау мен жоюы келтірілген.
Екінші бөлім Әдістемелік бөлім деп аталады. Онда қоғамның бухгалтерлік
есепті жүргізу ерекшеліктері аталып көрсетіледі. Кіретін бөлімдері:
- меншікті капиталдың есебі
- негізгі құралдар есебі (негізгі құралдарды кіріске алу, негізгі
құралдарды қайта бағалау, негізгі құралдарды есептен шығару, негізгі
құралдар амортизациясы, негізгі құралдарды жөндеу)
- материалды емес активтер есебі
- тауарлы – материалдық құндылықтар есебі
- қаржылық лизинг бойынша операциялар есебі
- ақша – қаражаттар есебі (кассадағы ақшаның есебі, шетелдік валютадағы
ақша – қаражаттарының есебі);
- еңбекақы мен жұмыс уақытының есебі (іс-сапар шығындарының есебі,
Қазақстан Республикасынан тыс жердегі іс-сапарлар);
- дебиторлық берешек есебі
- міндеттемелер есебі
- табыстар есебі
- шығындар есебі
- қаржылық инвестициялар есебі
- баланстан тыс шоттар есебі
- активтерді түгендеу
- қаржылық есептілік
- салық салу
- корпоративтік табыс салығының есебі
- қосылған құн салығының есебі
Біріктірілген қаржылық есеп-қисапта Қазақстан темір жолы РМК
туралы бірыңғай ұйым сияқты ақпарат болуы үшін мыналар:
1) Қазақстан темір жолы РМК-ның әрбір еншілес мемлекеттік
кәсіпорны үшін жарғылық капиталға салым салу және еншілес
кәсіпорынның жарғылық капиталының сомасы;
2) Қазақстан темір жолы РМК кәсіпорындары арасындағы өзара
есеп айырысу шоттары жөніндегі сальдо;
3) Қазақстан темір жолы РМК кәсіпорындары арасында жұмыстарды
орындаудан және қызмет көрсетуден түскен кірістер мен
шығындар жөніндегі операциялар алып тасталынады.
Еңбекақы төлеу шығындары өзіндік құн құрамында және кезеңнің
шығындарында ескерілетін кәсіптер мен лауазымдар тізбесі:
Өндірістік персонал(еңбекақы төлеу шығындары Негізгі өндіріс шоты
бойынша ескеріледі):
1) пойыздар қозғалысына қатысы бар қызметкерлер (пайдалану қызметі):
а) локомотивтер(электровоздар, тепловоздар) мен моторвагондық жылжымалы
құрамға(электр поездары, дизель поездары) қызмет көрсететін локомотив
бригадалары;
б) негізгі технологиялық жабдықты, жылыжымалы құрамды; сигнализация,
орталықтандыру, блокировка және байлансты; механикаландырылған сұрыптау
дөңестерін; электр жабдықтарының , машиналардың, механизмдердің түйіспе
желілерін; бақылау-өлшем, автоматика, электрондық-есептеу техникасы
аспаптарын; жөндеу және реттеу жөніндегі жұмысшылар;
в) вагондарды тасымалдауға дайындаумен, жолдың, жасанды ғимараттардың,
басқа да техникалық құралдардың ағымдық ұсталуымен айналысатын жұмысшылар;
г) қуатты және аса күрделі өздігінен жүретін жол машиналары мен
механизімдерін басқарумен айналысатын машинистер;
2) құрылымдық қосалқы бөлімшелер мен цехтардың қызметкерлері
(пайдалану және басқа да шаруашылық қызметтері ):
а) металл мен басқа да материалдарды өңдеу жөніндегі станоктық
жұмыстардағы, металл өңдеу станоктарында, металл мен басқа да материалдарды
суық штампылау, саймандар мен технологиялық жабдықты жасау және жөндеу
жөніндегі жұмыстармен айналысатын жұмысшылар;
б) тиеу- түсіру жұмыстарын орындайтын жұмысшылар;
в) телеграфистер, халықаралық телефон байланысының телефонистері;
г) жабдықтарды, электрондық-есептеу техникасын, бақылау-өлшем аспаптарын
және автоматиканы жөндеу жөніндегі қызметкерлер;
д) өндірістік цехтар мен бөлімшелердегі негізгі технологиялық, электр
және энергетикалық, эксперименталдық және ғылыми жабдықтарды, машиналарды,
механизмдерді, автомобильдерді және басқа да техникалық құралдарды
жөндеумен және реттеумен тікелей айналысатын жұмысшылар;
е) құю, ұстахана, бу күші шаруашылықтарын, электролиттік, компрессорлық,
вентиляциялық-ылғандандыру және оттегілік қондырғыларды, тазарту
құрылыстарын жөндеумен және қызмет көрсетумен айналысатын жұмысшылар;
з) жүк автомобильдері мен автобустардың жүргізушілері;
3) құрылыс-монтаж және қосалқы-көмекші жұмысшылар:
а)жөндеу-құрылым жұмыстарындағы, құрылыс материалдары өнеркәсібіндегі, су
құбыры мен канализация жүйелерін, құрылыс машиналарын, механизмдерін
жөндеудегі және қызмет көрсетудегі қызметкерлер;
б) қуатты және аса күрделі өздігінен жүретін жол машиналары мен
механизмдерін басқарумен, оларды жөндеумен әрі қызмет көрсетумен
айналысатын машинистер.
Есеп саясаты бухгалтерлік есептің негізгі принциптеріне сүйеніп
жасалған:
- есептеу
- қызметтің үздіксіздігі
- айқындылығы
- мәнділігі
- анықтылығы
Бухгалтерлік есеп 1-С Бухгалтерия бағдарламасын жеке
компьютерлерде пайдалану арқылы автоматтандырылған тәсілмен жүргізіледі.
1.3. Еңбек және оны бағалаудың мәні
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы және
жұмыс уақытын пайдалану есебі. Еңбек жайлы есеп беруде көп салалы қызмет
атқаратын шаруашылық субъектісінің жұмысшылары мен қызметкерлерін негізгі
атқаратындар және негізгі емес қызмет атқаратындар — деп екі топқа бөледі.
Ал өнеркәсіп орыңдарында қызмет істеушілер мынадай екі топқа
бөлінеді:
Өнеркәсіптің өндірістік жұмысшылары мен қызметкерлері.
Өнеркәсіптік шаруашылық субъектісінің балансындағы
өндіріске жатпайтын ұйымдардың жұмысшы қызметкерлері.
Атқаратын қызметтеріне қарай кәсіпорындар мен ұйымдардың, яғни
шаруашылық субъектісінің жұмысшылары мен қызметкерлері жұмысшылар мен
қызметкерлер болып екіге бөлінеді.
Есеп берген кезде қызметкерлер тобы басшылар, мамандар және тағы
басқа да топтарға бөлінеді.
Басшылар қатарына - директор, президент, меңгеруші, және тағы
басқалар жатады. Мамандар қатарына — инженерлер, техникалық қызмешегі
адамдар және тағы басқалары жатады.
Басқа да қызметкерлер қатарына- құжаттарды дайындайтын, есеп пен
бақылау жұмысын жүргізетін, шаруашылық қызметтерін атқаратын бухгалтерлер,
менеджерлер, механиктер және тағы басқалары жатады.
Бухгалтерлік есепте жұмысшы қызметкерлердің саны мен олардың жұмыс
істегені уақытын есепке алуға тура келеді. Шаруашылық субъектісіндегі
қызмет атқаратын адамдардың жалпы саны олардың "тізімдегі саны" — деп
аталады.
Жұмысшалар мен қызметкерлердің тізіміндегі саны -кәсіпорындар мен
ұйымдарға, яғни шаруашылық субъектілерге қызметке жаңа адамды алуға немесе
кейбір қызметкерлерді жұмыстан босатуға байланысты өзгеріп отырады.
Еңбек есебі жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы мен жұмыс уақыты
есебінен тұрады.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамының есебі-кәсіпорындар мен
ұйымдардың, мекемелердің яғни шаруашылық субъектісінің мамандар бөлімінде
(кадрлар бөлімі) жүргізіледі.
Мамандар бөлімінде алғашқы мынадай есеп қүжаттары пайдаланылады:
Жұмысқа алу жайлы бұйрық (өкім) үлгілі түрі Т-1 (қосымша 5);
Басқа жұмысқа ауысу жайлы бұйрық (өкім) үлгілі түрі Т-5;
Демалыс берілуі жайлы бұйрық (өкім) үлгілі Т-6 (қосымша 6);
4. Жұмыстан шығарылу жайлы бұйрық (өкім) үлгілі түрі Т-8(қосымша9).
Еңбек шартын тоқтату туралы №Т-8 нысанындағы бұйрық қызметкер
жұмыстан кеткен кезде қолданылады және еңбек кітапшасына жұмысшылар жазуға,
жеке карточкасын жабуға және түпкілікті есеп айрысуға негіздеме болады. Өз
еркімен жұмыстан кеткен кезде қызметкер №Т-8 нысанының кері жағына өтініш
жазады. Материалдық жауапты адам қабылдаған, ауысқан және жұмыстан кеткен
жағдайда толық материалдық жауапкершілік туралы шарт жасасылып, жаңадан
тағайындалған адамдарға қүндылықтарды берудің тәртібі мен мерзімдері
белгіленуі тиіс. Қызметкердің жұмысқа қабылдану мерзіміне қарай былайша
бөлінеді:- түрақты жұмысының аяқталу мерзімі көрсетілмеген, уақытша — 2 ай
шамасындағы мерзімге, маусымдық - маусымдық жұмыстарды орындау кезеңіне (6
айдан аспайды). Қызметкерлердің өңдірістік —шаруашылық қызметіне қатысуына
қарай персонал:
1. өнеркәсіптік-өндірістік
2. өнеркәсіптік емес болып бөлінеді.
Бірінші рет жұмысқа орналасқан жұмысшылар мен қызметкерлерге
шаруашылық субъектісінің мамандар бөлімі еңбек кітапшасын толтырады.
Еңбек кітапшасы- мамандар бөлімінде сақталынып оған жұмысшылар мен
қызметкерлердің қызмет орнының өзгеруі, алған мақтаулары мен сыйлықтары,
сондай-ақ ескертулері, сөгістері және тағы да басқа деректер жазылады.
Жұмысқа алу жайлы хат негізінде жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек
кітапшасына төл құжаттарындағы тиісті жазулар жазылып және оған үлгілі түрі
Т-2 жеке карточкасы ашылады. Ол карточкада жұмысшылар мен қызметкерлерджің
білімі, жұмыс орны, аты —жөні, үлты еңбек стажы, дүниеге келген күні, айы
және дүниеге келген жылы, мекен-жайы және тағы басқа керекті мәліметтер
толтырылады.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалындағы әрбір қызметке алынған адамға, яғни
жұмысшылар мен қызметкерлерге табельдік номер — еңбекақы бойынша есеп
айырысу құжаттарында көрсетіледі. Белгілі бір кезендегі, яғни, уақыттағы
шаруашылық субъектісінің жұмысшылар мен қызметкерлерінің тізімдегі орташа
санын анықтау үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің күнделікті сандық есебін
жүргізу қажет. Ол үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің тізімдегі саны әрбір
жұмыс күні сайын жұмысшылар мен қызметкерлердің, жұмысқа алу, басқа
қызметке ауысу бұйрықтары негізінде анықталып отырады. Жұмысшылар мен
қызметкерлердің күнделікті тізімдегі саны қызметкерлердің жұмыс уақытын
пайдалану есебінде табелінің деректеріне сәйкес келуі тиіс. Есеп беретін
айдағы шаруашылық субъектісінің жұмысшылар мен қызметкерлердің орташа саны
сол айдағы әрбір календарьлық күндеріндегі жұмысшылар мен қызметкерлердің
тізімдегі санын қосып, яғни 1-нен 30-на дейін немесе 1-нен 31- не дейін
(ақпан айында 1-нен 28 —не дейін немесе 1- нен 29 —на дейін) мейрам және
қызмет істемейтін, демалыс күндеріне бөлу арқылы табады. Демалыс немесе
мейрам күні, сондай —ақ басқа да жұмыс істемейтін күндері екі немесе одан
да көп қатар болса, жұмыскерлердің тізімдегі саны ол күн дердің әрқайсысына
демалыс немесе мейрам күндерінің, сондай —ақ жұмыс істемейтін күндерінің
алдыңғы жұмыс күніндегі тізімдегі санына теңеліп алынады.
Жұмыс істелінген уақыт көрсеткіші, жұмысшылар мен қызметкерлердің
еңбекақысын жұмыс істеген уақытына қарай есептеуге, оларға өндірілген
өнімнің өнімділігін есептеуге және жұмысшылар мен қызметкерлердің
белгіленген нормасын орындау барысын анықтауға, сонымен қатар жұмыс
істегені жайлы статистикалық көрсеткіштерді алуға, жұмыс күнінің баланысын
жасауға қолданылады. Жұмыс істелінген уақыт есебі жұмысшылар мен
қызметкерлердің жұмысқа келуі, олардың жұмыс істегені, жұмыстың тоқтап
қалуы және жұмысқа келмеген жұмысшылар мен қызметкерлердің категорияларына
сай табельде алфавит бойынша реттік нөмір санына қарай жүргізіледі. Жалпы
табелдер жұмыс істеген уақыты бойынша жұмысшылар мен қызметкерлердің
еңбекақысын есептеуге арналған.
Үлгілі түрі №12 табель — еңбекақы жайлы есептік мәліметтерді
есептегіш машиналарға санауға арналған.
Үлгілі түрі №13 табель — тек қана жұмыс істеген уақытты есептеп
санауға арналған.
Үлгілі түрі №14 табель — түрақты еңбекақы алатын жұмысшы
қызметкерлердің жұмыс істеген уақытын есептеуге арналған.
Бұл табельдер кәсіпорындар, үйым, мекеме яғни шаруашылық
субъектісінің әр күрылымының өкілдері бойынша жұмысшылар мен
қызметкерлердің жұмысқа келмегені, жұмыстың тоқтап қалғанына байланысты
белгіленген шартты белгілердің уақытша жұмысқа жарамай қалғаны туралы
құжаттары осы табельге қосымша тіркелінеді.
Табель — бұл жұмыс жасаушылардың санаттары бойынша қызметкерлер
тізімі. Табельге жазуды және одан қызметкерлердің фамилияларын алып
тастауды адам қүрамын есепке алу жөніндегі құжаттардың негізінде жасайды.
Табель күн сайын жұмыс күні аяқталған бойда мына 2 әдістің біреуімен
жабылады:
1-әдіс. Мүндай қалыпты жұмыс сағаты -8 сағат 12 минут қойылады.
Жұмысқа келмеу әріптермен немесе сандармен (цифрлармен) қойылады.
2-әдіс. Бағандарға тек жұмысқа келмеу белгісі қойылады.
Ал жұмысқа келген күндер үяшықтары бос қалады, табельді дұрыс
толтыру үшін жұмыс уақыты үш топқа бөлінеді.
жұмыспен өтелген уақыт (жұмыс күні ішіндегі жұмыс сағаты, жұмыс
уақытынан тыс жұмыстар, мейрам және демалыс күндеріндегі жұмыстар);
жұмыспен өтелмеген, бірақ төленген уаьдыт (ауырған күндер,
демалыс, жасөспірімдердің жеңілдік сағаттары, нәрестелерді тамақтандыруға
үзіліс);
жұмыспен өтелмеген, төленбеген уақыт бос жүру, қызметкерлердің
кінәсі бойынша түрып қалу, кешігу, жұмыстан ерте кетіп қалу).
Жұмыстың уақытылы басталуына және аяқталуына, жұмыс күні
ішінде жұмыс уақытының пайдалануына бақылау жасауды кәсіпорын басшысы
жүзеге асырады.
Бақылау әдістері:
Карточкалық, бақылау сағаттарының көмегімен.
Жетондық, табельдік жетондар мен маркілерді пайдалану арқылы;
Өткізу, мұңдай кезде кіріп-шығуға рүқсат қағаз беру жұмыс
күнінің басында және аяғында жүргізіледі;
Рапорттық -ведомостік, бөлімше бастығының рапорттары мен табельдік
ведомостерін пайдалану арқылы;
Бақылау өткізу қағаздарының көмегімен.
Осы сетканың және разряд аралық коэффициенттердің (еңбек
нормасы орындалғанда) негізінде есептелген тарифтік ставкалар мен
лауазымдық келісімді жалақылар тарифтік келісімдер мен ұжымдық шарттарды
жасасуға негіз болады. Қызметкердің айлық тарифтік ставкасы сол мезетте ҚР-
да белгіленген ең төменгі жалақыны тиісті разрядтағы қызметкерлердің
тарифтік коэффициенттеріне көбейту ретінде анықталады.
Жұмысшы-қызметкерлердің демалысқа шығуы, іс-сапарында болуы, жұмысқа
себепсіз кешігуі және тағы басқа жағдайлар табельге тиісті белгіленген
әріптік белгімен көрсетіледі.
Мысалы:
іс-сапардағы жұмысшы қызметкерлер үшін — і
демалыстағы жұмысшы қызметкерлер үшін — д
жұмыстан себепсіз кешіккен жұмысшылар үшін — с
тағы да басқа белгілер қолданылады.
Табелде жұмысшылар мен қызметкерлердің тек қана жұмысқа келген
немемсе жұмысқа келмеген күнін белгілеп қана қоймай,олардың жұмысқа
кешіккенін, мерзімінен тыс жұмыс істеген уақытын,жұмыс істеудің белгіленген
уақытын және тағы баска себептерді есептеу үшін белгілер қойылады.
Бұл ретте шартты белгінің қасына белгіленген жұмыс уақытының
ауытқулар жазылады.Жұмыс істеуге тиісті уақытынан ауытқыған уақыты табельге
бүрыннна арналған алғашқы құжаттарға жазылуы қажет.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалындағы жұмысшылар мен қызметкерлердің мерзімінен
тыс жұмыс істегеніне ай бойынша немес басқа да есептелінетін уақытына
арналған ведомость толтырылады. Шаруашылық субектісіндегі тоқтап қалған
жұмысқа төленетін еңбекақы жұмыстың тоқтап қалуы туралы жазылған қағаздың
негізінде есептелінеді. Табельдегі толтыруға негіз болатын жоғарыда
айтылған қүжаттар табельдер мен бірге бухгалтерияға тапсырылуы тиіс.
Табельдер мен оларға негіз болған алғашқы құжаттар еңбекақы есептеуге және
жұмысшы-қызметкерлердің жұмыс істеген уақытын есептеу үшін пайдаланылады.
Сонымен қатар цехтар мен бөлімшелер бойынша жинақталған деректер жұмыс
уақытының баланысын жасауға, нактылы жұмыс істелінген уақыты жайлы
статистикалық есеп беруге пайдаланылады.
ІІ. Еңбек ақы есебі
2.1. Еңбек ақының түрлері, формалары және жүйелері
Жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірілген өнімдері мен істеген
жұмыстарына толтырылған алғашқы құжаттар мен жұмыс уақытының алғашқы
табельдері оларға еңбекақы есептеу және оны төлеу субъектінің цехынан,
бөлімшелерінен, бригадаларынан субъектінің әкімшілігі белгіленген
мерзімінде бухгалтерияға келіп түседі. Еңбекақы есептеу үшін толтырылатын
бұл алғашқы құжаттар мен табельдердің дүрыс толтырылуы, лауазымды
түлғалардың қолдарының қойылуы мүқият тексеріледі. Сондай-ақ бұл құжаттағы
еңбек бағасының дүрыс қойылуы олардың жұмысшы-қызметкерлерге еңбекақы төлеу
және сыйақы есептеу қағидаларына сәйкес келуі және шифрларының дүрыс
қойылуы тексеріледі. Тексеріліп боғаннан кейін бұл қүжаттар бойынша
шаруашылық субъектінің жұмысшылары мен қызметкерлеріне еңбекақы сомалары
есептелінеді. Жалпы жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелінетін еңбекақы:
негізгі және қосымша болып екі түрге бөлінеді. Негізгі - бұл қызметкерлерге
накты жұмыспен өтеген уақыты үшін, орындаған жұмыстары мен өнеркәсіп
өнімдерінің саны мен сапасы үшін белгіленген бағалаулар мен қызметақы
бойынша есептелетін жалақы. Негізгі жалақының қүрамына кіретіндер:
а) жұмыс істеген уақытына тарифтік ставкалар, қызметақы,
кесімді бағалаулар немесе табыстар бойынша есептелген жалақы;
ә) қызметпен өткерген жылдар үшін үстеме;
б) жұмыс жағдайының өзгеруіне байланысты кесімді ақы
алушыларға қосымша қызмет (материалдарының сәйкессіздігі),
өндеудің күрделілігі, қүрал-сайман мен жабдықтың икемсіздігі);
в) кесімді ақы алушыларға үдемелік бағалаулар бойынша
қосымша ақы;
г) ақшалай және натуралды сыйақылар және сыйақы берудің
бекітілген тәртібіне сәйкес төленген сыйақылар, қосымшалар;
д) мерзімнен тыс уақыттағы жұмыс күшін қосымша ақы;
е) түндегі жұмыс үшін қосымша ақы;
и) жұмысшының кінәсі жоқ түрып қалуға төлемдер. Қосымша-бұл
қызметкердің кәсіпорында жұмыс жасамаған уақытына ҚР зандарына сәйкес
есептелетін жалақы. Қосымша жалақының қүрамына кіретіндер:
а) балаларын тамақтандырушы аналардың жұмысындағы
үзіліс уақытына төлем;
ә) жасөспірімдердің жеңілдік сағаттарына төлем;
б) мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындауға
жүмсалған жұмыс уақытына төлем;
в) негізгі және қосымша демалыстар үшін өтемақы;
г) пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы;
д) шыққанда берілетін жәрдемақы.
Қызметкерлер жалықыдан басқа әлеуметтік сақтандыру қаражаттары
есебінен еңбекке уақытша жарамсыздық жөніндегі жәрдемақыны алады.
Негізгі және қосымша жалақылар жалақы қорын құрады. Жалақы қорының
күрамына жалақының барлық түрлері, әртүрлі сыйақылар, үстемелер, қосымша
ақылар, заңға сәйкес қызметкердің жұмыс жасамаған уақытына есептелген ақша
сомаларын қоса алғанда, ақшалай немесе натуралды нысанда есептелген жеке
әлеуметтік жеңілдіктер қосылады.
Кәсіпорынның жоспарымен (болжамымен) белгіленген, жалақы төлеу
шығыстарының сомасы жалақының жоспарлы қоры деп аталады. Ал есепті кезенде
қызметкерлерге нақты төленуге тиіс жалақының сомасы кәсіпорындағы жалақының
есептік қоры деп аталады.
Бухгалтерлік есепте еңбекақы төлеудің 2 насаны бар:
1-нысаны —мерзімдік;
2- нысаны — кесімді.
Мерзімдік нысан кезінде еңбекақы төлеу жұмыспен өтелген уақыттағы
тарифтік ставкалар немесе қызметақылар бойынша жүргізіледі. Еңбекақы
төлеудің мерзімдік нысаны мынадай жағдайларда қолданылады:
Жұмысшы өнім шығарудың артуына тікелей әсер ете
алмайды.
Кесімді бағалауға қажетті шығарылымдардың көрсеткіш-
тері толық емес;
Жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйым-
дастырылған, нақты жұмыспен өтеген уақытына
қатаң есеп жүргізіледі;
Жұмысшыларды дұрыс тарифтендрген кезде, яғни жұмыс-шының
біліктілігі орындалатын жұмыстың разрядына сәйкес келуі;
Қызметкерлерге еңбек ақы есептеу және төлеу.
Мерзімді еңбекақы жай және мерзімді-сыйақылар болып бөлінеді.
Жай мерзімдік еңбекақы тек жұмыспен өтелген уақытпен және
қызметкердің тарифтік ставкасын немесе қызметақысымен аныкталады.
Практикада осы табыстарды есептеудің үш түрлі әдістері қолданылады:
а)сағаттық;
ә) күндік ақы;
б) айлық ақы.
Мерзімдік — сыйақылық еңбекақы кезінде тек нақты
жұмыспен өтелген уақыт қана ескеріліп қоймай, сондай-ақ еңбектің соңғы
нәтижесі ескеріледі (белгілі бір көрсеткіштерге қол жеткізгені үшін сыйақы
көзделеді).
Келісімді аңбекақы шығарған өнімін ескеруге болатын жұмыскерлерге
ғана (токарьлар, тігіншілер, тас қалаушылар) қолданылады. Бұл нысанда
еңбекақы төлеудің 5 жүйесі бар:
Тікелей кесімді жүйе;
Үдемелі — кесімді жүйе;
Кесімді —сыйақылық жүйе;
Жанама —кесімді жүйе;
Аккортық жүйе.
Тікелей кесімді төлемде жалақының мөлшері тек шығарылған бүйымның
саны мен өнім бірлігі үшін белгіленген бағалауға тәуелді болады.
Кесімді —сыйақылық төлемде кесімді жалақы сомасынан басқа, белгілі
бір сандық және сапалық көрсеткіштерге қол жеткізгені үшін сыйақы
есептейді.
Үдемелі-кесімді төлемде өндірілген өнімді белгіленген нормалар
шегінде тікелей бағалаулар бойынша төлеу көзделген. Ал нормадан тыс
бұйымдарды шығару көтермеленген бағалаулар бойынша (2 есе кесімді
бағалаудан аспайтындай) төленеді.
Жанама — кесімді жүйе жабдықтарға және жұмыс орындарына
қызметкөрсетуші жұмыскерлердің еңбек өнімділігін өсіруге ынталандыру үшін
қолданылады. Мұндай жұмыскерлердің еңбегі олар қызмет көрсететін негізгі
жұмысшылар өндіретін өнімнің есебінен жанама-кесімді бағалаулар төленеді.
Аккордтық жүйеде орнатылған жұмыстың көлемі алдын ала белгіленіп,
бағалау белгіленеді. Жұмыс орындалу мерзімін көрсету арқылы бағаланады.
Жұмысты орындауға наряд жазылады да, онда табыстың жалпы сомасы, жұмысты
аяқтау мерзімі, көрсеткіштер мен сыйақының мөлшері көрсетіледі. Бұл құбылыс
саласында жиі қолданылады.
Кесімді, сондай-ақ мерзімді еңбекақылар жеке түрде және ұжымдық
(бригада) түрде жүзеге асырылуы мүмкін. Бригадалық нысан әдетте кәсіптерді
қоса атқару және орындаушылар бірін бірі ауыстыру болғанда қолданылады.
Бригада ұжымының жалақыны және жұмыстың жалпы нәтижесіне бригаданың әрбір
мүшесінің шынайы үлесін ескере отырып сыйақыны анықтауға құқығы бар. кәсіби
шеберлігі мен кәсіптерді қоса атқарғаны үшін қосымша ақылар мен үстемелерді
белгілеу жөнінде айталық. Бригадалық табысты бөлу ЕҚК ескерілген тариф
бойынша жалақыға пара-пар жүргізіледі. Тарифтік ставкалар мерзімдік ақы
алатындар үшін және бір сағат жұмыс үшін кесімді ақы алынатын үшін
қызметкерлер разряды бойынша белгіленеді. Жұмысшылардың еңбегіне ақы төлеу
тарифтік ставкалардың негізінде, ал қызметкерлер үшін лауазымдық қызметақы
негізінде жүргізіледі. Кесімді бағалаулар қолданыстағы уақыт нормалары мен
шығарылым нормаларына негізделеді. Уақыт нормасы- бұл адамсағат, адамкүн
көрсеткіштерімен көрсетілген, жұмыс бірлігін орындауға қажетті уақыт.
Шығарылым нормасы қызметкерлер уақыт бірлігінде жасауға тиіс жұмыс санымен
анықталады. Кесімді бағалау (Б) былайша есептейді.
1. шығарылым нормасын қолданған кезде (Н шығ.) Б=
ТН шығ., мұндағы Т-тиісті разрядтың тарифтік ставкасы
(бірегей тарифтік кесте бойынша айлық ставканы жұмыс
уақытының орташа айлық балансына бөлу жолымен
анықтайды).
2. Б = Т * Н уақ. Төлемнің мерзімдік нысаны
қызметкер-лердің барлық санатына қолданылады.
Жалақыны есептеу жұмыс уақытын пайдалануды есепке
алу табылінің негізінде жүргізіледі. Мерзімдік ақы
алатын жұмысшының жалақы сомасы нақты жұмыспен
өтелген сағаттардың сағаттық тариф ставкасына
көбейтіндісі ретінде аныкталады.
Жалақы нақты жұмыспен* сағаттық тариф сомасы өтелген сағаты саны
ставкасы. Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының жолсерік қызметкерлері категорияларына қарай
6-ға бөлінеді, олардың еңбекақыларына штаттық кестесі бойынша:
1 категория - 42230
2 категория- 38575
3 категория- 32730
4 категория- 26270
5 категория - 20400
6 категория – 15560
Айлық нормасы 165 – 167 сағатты құрайды. 5 Разряд жұмысшының тариф
ставкасы 123,64 теңге болған кезде 145 сағат жұмыс істеген жұмыскердің
жалақы сомасы 17927,80 тенгенні құрайды. Жалақы сомасының есептелуі
145*123,64 = 17 927, 80 теңге.
Қызметкерлердің жалақысы бойынша есептеледі:
-егер жұмыскер сол айдағы жұмыс күндерінде толықтай жұмыс істесе,
онда жалақының мөлшері қызметақы мөлшеріне сәйкес келеді;
егер жұмыскер сол айдағы жұмыс күндеріне толықтай жұмыс істемесе,
онда жалақы нақты жұмыспен өтелген уақытқа қарай есептеп шығарылады.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының қызметкерінің қызметақысы 20400 теңге
жұмысшы айдағы 26 жұмыс күнінің 20 күніне жұмыс істеген.
Айдың орташа күндік жалақысы = айлық жалақы ай ішіндегі жұмыс
саны: 20400тг26күн = 784,62 теңге. Жұмысшының істелінген жұмыс жалақысы
784,62тг *20күн =15692,40 теңге құрайды. Жай мерзімдік жүйе жұмыскер
еңбегінің түпкілікті нәтижесі мен оның жалақысы арасындағы байланысты
қамтамасыз етпейді. Шаруашылық субъектісі жұмыскердің еңбегіне ақы төлеу
үшін мерзімдік-сыйақылық жүйені қолдануға құқылы. Бұл орайда сыйақы беру
жүйесін (ережесін) өз бетінше әзірлейді. Жұмыстың негізгі нәтижелері
бойынша қызметкерлерге сыйақы беру мынадай көрсеткіштер бойынша жалақы
қорынан (К-т 3350) немесе түтыну қорынан ( 5420-шот) жүргізіледі:
өндірістік тапсырмаларды орындау және асыра орындау;
еңбек өнімділігінің өсуі, ұйымның еңбекті қажет етуін төмендетуі,
шығарылымның жаңа нормасын, қызмет көрсету мерзімін игеру басқалар.
Сыйақы мөлшері орындалған жұмыстың маңыздылығы мен күрделілігіне
қарай кәсіпкер мен жұмысшылардың топтарына сараланып белгіленеді.
Мысалы, сыйақы беру туралы ережеде жабдықтың тұрып қалуын қысқарту
үшін кезекші мастерлерге тарифтік ставкасының 20%-зы мөлшерінде сыйақы беру
көзделеді.
Техникалық себептерге байланысты жабдықтардың түрып қалу нормасы 5%
құрайды. Үшінші топ мастері есепті айда 180 сағат жұмыс жасаған. Тарифтік
ставка 270тг жабдыктың ай ішінде тұрып қалуы — 3%.
1. мерзімдік жалақы: 180*270 =48600 теңгеге тең,
2. жабдықтың тұрып қалуын төмендетудің әрбір өзі үшін
сыйақы мөлшері 20%5%= 4%,
жабдықтың тұрып қалуын 5%-3% =2%,
сыйақының %-дық мөлшері 4%*2%= 8%,
сыйақы сомасы: 48600*8% =3888 теңге
Ай ішіндегі жалақы 48600+3888=52488 теңге.
Материалдарды үнемдеген жұмысшыларға сыйақы беруге
әрбір жұмыс орны, бригада учаскесі бойынша нақты үнемделген материалдар
сомасынан белгілі бір пайыз жұмсалуы мүмкін.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының мерзімдік ақы алушы жұмысшы 160 сағат жұмыс
істеп есепті айда 1200 теңге сомасының материалдарын үнемделген
материалдардың 35% мөлшерінде есептеледі. Тарифтік ставка 270 теңге:
мерзімдік жалақының сомасы 180*270 =48600 теңге.
Материалдарды үнемдегені үшін сыйақы 1200+35 % =420
теңге.
3. Айдағы жалақы сомасы 48600+420 =49020 теңге.
Сыйақы цехтардың және бүкіл кәсіпорынның жалпы ұжымдық жұмыс
көрсеткіштері үшін есептелуі мүмкін.Сыйақы көлемі жалпы кәсіпорын бойынша
белгіленеді.
Мысалы, цехтың қол жеткізген жұмыс көрсеткіштері үшін бұйрыкқа
сәйкес кезекші мастер 15% мөлшерінде сыйақы алады. Мастер 160 сағат жұмыс
істеген. Тарифтік ставка 270 теңге.
тарифтік 160*270 =43200 теңге.
Сыйақы 43200*15% = 6480 теңге
Жалақы сомасы 43200+6480 =49680 теңге.
Қызметкерлер кәсіпорын жұмысының жалпы көрсеткіштері үшін сыйақы
алады.
Мысал.1-iш категория жолсеріктің еңбекақысы 42230 (штаттық кесте
бойынша) теңге болатын жолсеріктің 24 жұмыс күннің 20 күнін жұмыспен
өтеген (4 күн ауырған), сыйақы -40%.
күндік орташа еңбекақы 42230тг24күн =1759,58 теңге.
Нақты жұмыспен өтелген уақыттағы жалақы 20*1759,58 =35191,60 теңге.
Сыйақы 35191,60 *40% =14076,64 теңге.
Айлық жалақы 35191,60+14076,64 = 49268,24 теңге.
Еңбекақы төлеудің кесімді нысаны бойынша жалақы
есептеу.
Кесімді ақы алушы жұмысшылардың шығарылымы мынадай кұжаттармен
ресімделеді:
Жеке өндірістерде — кесімді жұмыс нарядымен. Нарядтар
жеке және бригадалық болады. Нарядтар жұмыс
басталғанға дейін технологиялық қарталардың негізінде
жазылады.
Бұйымдардың түр-түрі (сериясы) шығарылатын ірі
сериялық өндірістерде маршуруттық қағаздар
қолданылады. Оларды бұйымдардың белгілі бір
топтамаларына және оларды осы цехта өңдеудің барлық
жолына жазып береді. әрбір операция бойынша
операцияға несие бөлшектің берілгені және нешесі
операциялардан жарамды және ақаулы болып алғаны
көрсетіледі.
Жұмысшылар күннен күнге бірдей жұмыс жасайтын
немесе басынан аяғына дейін бұйымдарды өндейтін
массалық өндірістерде аралас рапорттар қолданылады.
Олардың деректері жинақтау карточкаларына көшіріледі
де, әр жұмысшының ай ішіндегі жалақы сомасы есептеліп
шығарылады.
Шығарылымды есепке алу ведомосі
Атқарылған жұмыстарды қабыддау туралы акт.
Жеке кесімді еңбекақы. Табыс әрбір жұмысшының жұмыс нәтижесіне
байланысты. Ол белгіленген бағалауды дайындалған бұйымдардың сапасына
көбейту жолымен аныкталады.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының кесімді ақы алатын жұмысшыға бірлігі 250,56
теңгеге бағаланатын 30 бөлшекті әзірлеу тапсырылды. Жалақысы 30*250,46
=7513,80 теңге.
Бригадалық кесімді еңбекақы. Жұмысшылардың жалақысы бригаданың,
учаскенің жұмыс нәтижесі бойынша анықталады. Бағалаулар жеке (әрбір
кәсіпке) және кешенді (үжымдық) болуы мүмкін.
Жеке бағалауды қолданған кезде жалақы жұмыстың осы түрінің бағалауын
бригада, цех, учаске жасаған (өнделген) бүйым (жұмыс) санына көбейту
жолымен анықталады.
Кешендік бағалауды қолданған кезде бригаданың кесімді табысы
анықталады. Ол бригада мүшелерінің арасында жалақы тарифіне пара-пар
бөлінеді. Жалақы ЕҚК ескерілген тариф бойынша есептелінеді, содан кейін
бөлу коэффициенті анықталады. Әрбір жұмысшының айлық жалақысы тариф бойынша
жалақыны бөлу коэффициентіне қайта көбейту арқылы анықталады.
Қазақстан темір жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорынның
Оңтүстік аймақтық филиалының кұрамында 3-ші, 5-ші, 6-шы категориялы 3
адам бар кесімді ақы алушы жұмысшылар бригадасы әрқайсысы 8 040,40 теңгеден
бағаланған екі машинаны жинады. Ахметов 80 сағат жұмыс істеген (6-разряд),
Ким 60 сағат жұмыс істеген (5-разряд), Петров —70 сағат жұмыс істеген (3
—разряд).
1. бригаданың жалақысы 8 040,40*2 машина =16040,80
теңге.
2. тариф бойынша жалақы: Ахметов 80*100 =80 000 теңге
Ким 60*80 = 4800 теңге
Петров 70*56= 3920 теңге
3. нақты жалақыны бөлу коэффициенті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz