Кедендік тексермелеу техникалық құралдары
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының теориялық-әдістемелік
негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .6
1.1.Кедендік бақылау техникалық құралдарының пайдалану негізі
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .6
1.2.Кедендік құралдардың жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.3.Кедендік бақылау техникалық құралдарын қолдануды кажет ететін
кеден органдарының негізгі жедел
тапсырмалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
2.Кеден органдарында бақылау барысында кейбір нақты техникалық
құралдар түрлерінің
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2.1.Кеден құжаттарын жедел диагностикалауға арналған
техникалық құралдарын
сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 22
2.2.Кедендік тексермелеу техникалық
құралдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
2.3.Радиациялық бақылауды кедендік сараптамадан өткізу және
пайдаланылатын техникалық
құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..45
3.Қазақстан Республикасы кеден органдарының кедендік бақылауда
техникалық құралдармен жабдықтандыру және олардың жаңа түрлерін енгізу
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 61
3.1.Қазақстан кеден органдарының кедендік бақылау техникалық
құралдарының даму беталысы мен
жабдықтандырылуы ... ... ... ... ... ... ...61
3.2. Қазақстан Республикасы кеден автоматтық бағдарлама
жүйесі ... ... 65
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..7 0
Қолданылған әдебиет
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .73
Қосымша
Кіріспе
Қазақстан Республикасының, қауіпсіздігіне, тәуелсіздігіне, қауіп
төнбес үшін шекарасына, соның ішінде кеден шекарасына аса үлкен көңіл
бөлінеді. Бұл кезде Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өтетін
тауарлар мен траспорттық құралдарына кедендік бақылау арқылы құқық
бұзушылықтарды тоқтату және болдырмау үшін әр түрлі әрекеттер жасалуда.
Қазақстан Республикасының Кеден кодексінің 473-бабында кедендік бақылауды
жүзеге асыру кезінде техникалық құралдарды пайдалануда көрсетілген
техникалық құралдар адамның өміріне, денсаулығына, жануарлар мен
өсімдіктердің өсіп-өнуіне қауіпсіз болуға жəне тұлғаларға, тауарлар мен
көлік құралдарына зиян келтірмеуі тиіс. Осындай техникалық құралдар
жиынтығын кедендік техника деп атау қалыптасқан. Кедендік техника –
кеден органдарының мамандандырылған құрылым бөлімшелерінің өздеріне
жүктелген тапсырмаларды шешу үшін қолданатын техникалық құралдар
жиынтығы. Қазақстан Республикасының Президентті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа
арналған жолдау хатында ең бірінші ҚР кеден органдарына көңіл бөлінген.
Қазақстан Республикасының экономикалық дамуының қисыны, елдердің ашық
экономикамен және әлемдік қоғамдастықпен экономикалық интеграцияның
факторы, кеден органдардың алдына келесі тапсырмалар қойылған:
-Ядролық заттарды және қос қабат тағайындалатын тауарларды көпшілікке
таратпауға, экспорттық бақылауының тарауында халықаралық келісімдерді
орындауға;
-Есірткі трафигімен күресуге;
-Кедендік ресімдеуді жеделдетуге.
Бүгінгі кезеңде осы көзқарастарды тарату үшін ағымдардың бірі Қазақстан
Республикасының кеден органдарын кедендік бақылаудың техникалық
құралдарымен жабдықтап, бұл жабдықтардың сапасына, сипаттамасына сәйкес
зейін қойып, халықаралық үлгіде айқын, жарамды және сапалы кедендік бақылау
жүргізу қажет. 2006 жылғы 5 мамырда Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігі мен Америка Құрама Штатының Энергетика министрлігінің арасында
Ядролық материалдарды заңсыз тасымалдаудың алдын алу аясында ынтымақтасу
туралы келісімге қол қойған болатын. 4 тобының объектілері бойынша
жұмыстарды орындау. Бағдарлама бойынша Халықаралық Алматы әуежайы 23
дана Янтарь радиациялық бақылау жүйелерімен жабдықтау жоспарланған.
Қазіргі уақытта Алматы қаласы бойынша КБД Жетісу кеден бекетіне бөлінетін
радиоактивті материалдарды анықтайтын 20 дана жабдық орнатылған, және бұл
жабдықтар тиісті қызметтерін атқаруда. Бұл жабдық Қазақстан Республикасының
кеден шекарасы арқылы заңсыз өткізілетін радиоактивті материалдарды
бақылауға арналған. Және де, Қазақстан Республикасының 2009-2011 жылдарға
арналған нашақорлық және есірткі бизнесімен күресу бағдарламасы аясында
Алматы қаласы бойынша КБД-ға ҚР ҚМ КБК-дан екі дана IONSCAN SENTINEL II
(бұдан-әрі Скан пассажир) жабдығы жолданған болатын. IONSCAN SENTINEL II
анықтау жабдығы Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасындағы
кедендік бақылаудың техникалық құралы болып саналады, бұл жабдықтың
атқаратын міндеті адамдар арқылы әуе кемесіне кіргізілетін қауіпті заттарды
анықтау болып есептеледі.IONSCAN SENTINEL II анықтау жабдығы адамдарды
басынан аяғын дейін көшіріп алу арқылы адамдардың денесінде жарылғыш
немесе есірткі заттарының бар екендігін тексерусіз анықтауды қамтамасыз
ететін жабдық. Арнайы осындай тапсырманы орындауға арналған және әуе-
жолаушыларын тексеруден өткізу үшін, IONSCAN SENTINEL II анықтау жабдығы
адамдардың шашында, киімінде және аяқ киімдерінде қалған бөлшектерді ауа
сору арқылы тексеруін іске асырады Бұл бақылауға Жетісу кеден бекеті
аймағындағы Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өтетін жеке
тұлғалардың бәрі жатады. Және де, Жетісу кеден бекетіне қосымша 3 дана
Rapiscan жабдығын жеткізу туралы ҚР ҚМ КБК мен ADD Инжиниринг ЖШС-сы
арасында 2011 жылы 13 маусымда №126. №129 келісім шарттарына қол қойылды.
Бұл, Rapiscan жабдығында жұмыс атқаратын мамандар, техникалық қызмет
көрсету және орнату және қосымша, адам денсаулығына келтірілетін рентгенді
сәуленің әсері туралы арнайы сабақтардан өтулері қажет. Кедендік
бақылаудың техникалық құралдарын пайдалану нәтижесінде кедендік бақылаудың
әрі қарай жүру процесі шекара арқылы түрлі объектілерді өткізу кезінде
көрінеді. Бұл техника тасымалданатын объектілердің, құжаттардың дұрыстығын
және дәлелділігін растайды, тауарлардың, транспорттық құралдардың
сапасына сәйкестігі, ресімделінген құжаттарға сай болуын, тауарлардың
сыртқы экономикалық тауар номенклатурасының топталуына сай болуын, сонымен
қатар кеден бажы салықтарын, төлемдерін, кедендік статистикасы мен
валюталық бақылауын нақтылы жүзеге асырады. Кедендік бақылауды жүргізу
процесінде кедендік бақылаудың техникалық құралдары арқылы бақыланатын
объектілер де жасырынды жерлердің және жасырындылары көрінеді.Кедендік
бақылаудың техникалық құралдары мен және криминалистикалық құралдар
кедендік құқық бұзушылықтарды ұдайы тауып алу, ұстап алу және ескертуге
ықпал етеді. Кедендік бақылаудың техникалық құралдарын анық білу және ұдайы
пайдалану үшін кедендік бақылау объектілерін топтау олардың бағытына,
түрлеріне, мөлшеріне, салмағына, бақылау ерекшеліктеріне және т.б
байланысты, себебі осы объектілердің мағлұматтары жедел – техникалық
бақылаудың маңызын белгідейді. Кедендік органдарының жедел мақсаттарын
ескере ала отырып, яғни кедендік бақылаудың объектілерінің түрлері және осы
объектілерге жасалатын бақылаудың тәсілдері жөнінде кедендік бақылаудың
техникалық құралдырының жиынтығын көз алдына салуға болады. Оларды
сыныптарға, топтарға және әртүрлі жедел мақсаттарына орай бөлуге болады.
Қазіргі кездегі кеден ісін ұйымдастыруда кеден органдарын кедендік
бақылаудың техникалық құралдарын дамытуды, оның кеден саласында функциясын
күшейтуді және инфрақұрылымды қалыптастырып дамытуды көздейді.
Тақырыптың өзектілігі. Кедендік бақылаудың техникалық құралдарын қолдану
тəртібі мен сыныптамасы, олардың тактикалық-техникалық сипаттамалары
берілген. Кедендік шекара арқылы өтетін жүктердің, көлік құралдарының,
заттардың, тұлғалардың жоғары өндірістегі жəне тиімді кедендік бақылауын
қамтамасыз ету ғана емес, сонымен қатар тыйым салынған жəне контрабандалық
жүктер, есірткілер ағымын барынша кеміту, сондай-ақ қоршаған ортаға қауіп
төндіретін жолаушылар мен коммерциялық жүктерді айқындау мен əшкерелеу
болып табылады. Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының оперативті-
техникалық мүмкіндіктерін, қазіргі заманғы əдіснамалары мен оларды қолдану
тəсілдерін жақсы білу дағдысын меңгеру осының бəрі едəуір маңызды дəрежеде
кедендік баждарды негізді есептеуден бастап контрабанда заттарын
əшкерелеуге, есірткі таратушылармен күресу болып табылады.
Жұмыстың мақсаты – бақылаудың түрлі формалары көмегімен жүргізілген
кедендік операциялар мен іс-әрекеттердің кедендік заңнамаға сәйкестігін
айқындау; кедендік қызметке қатысушы жеке және заңды тұлғалардың бекітілген
кедендік ережелер мен процедураларды сақтау болып табылады.
Осы мақсатқа жету келесі міндеттерді шешуге байланысты:
- Кедендік техникалық құралдардың түсінігі, ұғымын анықтау;
- Кедендік бақылауда техникалық құралдардың пайдалану негізін, көрсету;
- Кедендік бақылаудың объектісіне, субъектісіне қарай жіктелуін
қарастыру;
- Техникалық құралдардың, түрлерінің сыныптамаларын талдау;
- Техникалық құралдардың сипаттамаларын көрсету;
Диплом жұмысын дайындау барысында тақырыпқа байланысты отандық
және басқа ғалымдарының, мамандарының еңбектері пайдаланылды. Сонымен
қатар әдістер, деректер және кестелер, радиациялық зерттеу жүргізу
әдістемесі, суреттер мен мәліметтер журналдары қолданылды.
Жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиет
тізімінен түрады.
Кіріспеде тақырытың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері көрсетілген.
Бірінші тарауда Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының теориялық-
әдістемелік негізі көрсетілген.
Екінші тарауда Кеден органдарында бақылау барысында кейбір нақты
техникалық құралдар түрлерінің пайдалануы қарастырылды.
Үшінші тарауда Қазақстан Республикасы кеден органдарының кедендік
бақылауда техникалық құралдармен жабдықтандыру және олардың жаңа
түрлерін енгізу мәселелері зерттелген.
Қортындыда тұжырым мен ұсыныс енгізілген.
1.Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының теориялық-әдістемелік
негізі
1.1. Кедендік бақылау техникалық құралдарының пайдалану негізі ретінде
Әлемдік экономикалық және сауда байланыстары жүйесіне Қазақстанның
интеграция үрдісі мемлекеттің сыртқы және ішкі саясатымен және қызметімен
тікелей байланысты, қарым-қатынастың күрделі кешенін қамтитын қазіргі
заманғы кеден ісінің қалыптасуын талап етеді. Мемлекеттік саясат аясында
мемлекеттік кедендік қызметтің көпмақсатты сипаты бар, әр түрлі
қызығушылықтар мен қажеттіліктерді қанағаттандыруға қызмет етеді.
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі өзіне мыналарды қосады:
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы тауарлар мен көлік
құралдарын тасымалдаудың шарттары мен тәртібін, кедендік бақылау мен
кедендік ресімдеуді, кедендік режимдерді қолдануды, кедендік төлемдер мен
салықтарды өндіруді, кеден ісі саласындағы құқық бұзушылықпен күресті
жүргізуді, сыртқы экономикалық және өзге де қызметтерді жүзеге асырушы
тұлғалармен және мемлекет арасындағы биліу қатынастарына негізделген
кедендік саясатты жүзеге асырудың басқа да тәсілдерін.
Мұндай анықтау сәтті (ойдағыдай), себебі кедендік қызмет мазмұнын
жеткілікті толақ негізде бейнелейді және ҚР Кеден Кодексінің құрылымына
сәйкес келеді.
Соңғының мазмұнынан шыға отырып, кеден ісі құрылымы келесідей сипатта
болады: кедендік саясат; кедендік шекара арқылы тауарлар мен көлік
құралдарын тасымалдау; кеден органдары; кеден органдарының басқа
мемлекеттік органдармен, сыртқы экономикалық және кеден ісі саласындағы
өзге де қызметке қатысушылармен өзара қарым-қатынасы; тауарлардың шығу
елі, сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасы, алдын ала
шешімдер; тауарлар мен көлік құралдарын тасымалдаумен байланысты кедендік
операциялар және процедуралар, алдын ала операциялар; тауарлардың кедендік
режимдері; арнайы кедендік процедуралар; кедендік төлемдер мен салықтар;
кедендік ресімдеу; кеден органдарының интеллектуалдық меншік объектілеріне
құқықты қорғауы; кедендік статистика, ақпараттық жүйелер, ақпараттық
технологиялар; кедендік әкімшілік; валюталық және экспорттық бақылау
саласындағы кедендік бақылау; тауарлар мен көлік құралдарын мемлекет
меншігіне аудару; шағымдарды қарау және олар бойынша шешімдер қабылдау;
кеден органдарындағы қызметке өту тәртібі.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағын құрғақтағы аумақ, аумақтық
сулар (теңіз) және ішкі сулар, олардың үстіндегі әуе кеңістігі, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының құрлықтық қайраңында орналасқан жасанды аралдар,
қондырғылар, ғимараттар және кеден ісі саласындағы Қазақстан
Республикасының юрисдикциясында ғана болатын өзге де объектілер құрайды.
Қазақсьан Республикасының аумағында құрылған арнайы экономикалық
аймақтың аумағы Қазақстан Республикасының кедендік аумағының бір бөлігі
болып табылады.
Қазақстан Республикасы кедендік аумағының шектері, сондай-ақ арнайы
экономикалық аймақтардың периметрлері Қазақстан Республикасының кедендік
шекарасы болып табылады. Кедендік шекара – Қазақстан Республикасының
кедендік аумағының шектерін белгілейтін сызық пен осы сызық бойынша өтетін
вертикалды бет.
Кедендік шекара Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасымен дәл
келуі мүмкін.
Тауар – Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
мүлік, оның ішінде ақпарат таратушылар, валюталық құндылықтар, энергияның
электр, жылу және өзге де түрлері, сондай-ақ көлік құралдары, бұған
халықаралық тасымалдауды жүзеге асыратын көлік құралдары кірмейді.
Кеден органдарының тапсырмалары әрқашан да мемлекеттің экономикалық,
реттеушілік және құқық қорғаушылық мақсаттарының жетістіктеріне
бағытталған. Кеден ісі саласы Қазақстан Республикасының кеден саясатын іске
асыру кезінде кеден ісін қолдану жөніндегі мемлекеттік реттеу саласы болып
табылады.
Кедендік саясат - Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы
саясатының құрамдас бөлігі болып табылатын, бірыңғай, мақсатты бағытталған
кедендік төлемдер жүйесі және оларды Қазақстан Республикасының кедендік
щекарасы арқылы өткізілетін тауарларға қолдану жолымен жүзеге асырылатын,
сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу саласы.
Осы көзқарас негізінде кедендік саясатты екі негізгі түрге бөледі:
протекционистік кедендік саясат және еркін сауда саясаты.
Кеден ісін ұйымдастырудың ең маңызды элементі болып кедендік
бақылауды ұйымдастыру табылады.
Кедендік бақылау – Қазақстан Республикасының кеден және өзге де
заңдарын сақтау бойынша ҚР кеден органдарын жүзеге асыратын, орындалуын
бақылау ҚР кеден органдарына жүктелген шаралардың жиынтығы.
Кедендік бақылаудың негізгі мақсаты – бақылаудың түрлі формалары
көмегімен жүргізілген кедендік операциялар мен іс-әрекеттердің кедендік
заңнамаға сәйкестігін айқындау; кедендік қызметке қатысушы жеке және заңды
тұлғалардың бекітілген кедендік ережелер мен процедураларды сақтау.
Кеден органдарының лауазымды адамдары:
1) Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
тауарлар мен көлік құралдарына;
2) тауарлар мен көлік құралдары туралы кедендік декларацияға, құжаттар
мен мәліметтерге;
3) кеден брокері, кедендік тасымалдаушылар ретіндегі тұлғалардың
қызметіне, сондай-ақ жекелеген кедендік режимдердің шеңберінде және
уақытша сақтау бойынша кедендік қызметтерін көрсету жөніндегі қызметті
жүзеге асыратын тұлғалардың қызметіне қатысты;
4) тауарларды пайдалануға және оларға билік етуге белгіленген
шектеулердің сақталуына;
5) кедендік төлемдерді және салықтарды есептеуге және сақтауға қатысты
кедендік бақылау жүргізеді.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына әкелінген тауарлар мен
көлік құралдары Қазақстан Республикасының кедендік шекарасынан өткен кезден
бастап және :
• еркін айналыс үшін шығарылғанға;
• жойылғанға;
• мемлекеттің пайдасы үшін тауардан бас тартқанға не оларды
мемелекеттік меншікке айналдырғанға;
• тауарларды, көлік құралдарының Қазақстан Республикасының кедендік
шекарасынан тысқары жерлерге нақты шығарғанға дейін кедендік
бақылауда болады.
Кеден органдары тауарлар мен көлік құралдарын шығарғаннан кейін де
СЭҚ-ке қатысушыларды тексеру қажет болған жағдайда кедендік бақылауды
жүзеге асыруға құқылы.
Кедендік ресімдеу мен кедендік бақылауды ұйымдастыру кедендік және
кеден айналасындағы инфрақұрылымды құруды талап ететін күрделі және
көпқырлы үрдіс болып табылады.
Бұдан басқа, кедендік ресімдеу мен кедендік бақылауды ұйымдастыру өзіне
келесі сұрақтарды шешуді қосады:
– кедендік шекараны кесіп өтудің нақты орындары мен уақыты туралы;
– кедендік бақылау мен кедендік ресімдеуді жүзеге асыру орындары мен
уақыты туралы;
– сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың экспорттық немесе
импорттық операцияларды жүзеге асыру ниеттері жөнінде хабардар ету
тәртібі туралы;
– жеткізудің уақыты, орны және әдісі, тауарлар мен көлік құралдарын
әкелу мен ұсыну және олардың құжаттарын кеден органдарына беру туралы;
– тауарлар мен көлік құралдарын кедендік бақылауға алу, оларды уақытша
сақтау қоймасына (УСҚ) орналастыру тәртібі туралы және т.б.
Кедендік бақылаудың негізгі нысандары болып табылатындар:
1. Кеден органдары, құжаттардың түпнұсқалылығын және мәліметтердің
дұрыстығын анықтау мақсатында, тауарлар мен көлік құралдарын кедендік
ресімдеу кезінде берілген кедендік декларацияны, құжаттарды және
мәліметтерді тексереді. Берілген үрдіс оларды басқа дерек-көздерден алынған
ақпаратпен салыстыру, арнаулы кедендік статистиканы мәліметтерін талдау,
ақпараттық технологияларды пайдалана отырып мәліметтерді өңдеу арқылы,
сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында тыйым салынбаған басқа да
тәсілдермен жүзеге асырылады.
Іріктеп тексеру негізінде кеден органдарының құжаттар мен мәліметтерді
тексеруіне жол беріледі.
2. Ауызша пікір сұрау. Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы
арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына кедендік ресімдеуді
жүргізу, алдын ала операциялар мен өзге де кедендік рәсімдер кезінде кеден
органдарының лауазымды адамдары тұлғалардан ауызша пікір сұрауға құқылы,
аталған тұлғалардың мұндай пікір сұрау нәтижелері жазбаша нысанда
ресімделмейді.
3. Түсіндермелер алу. Берілген жағдайда кеден органдары лауазымды
адамдарының, декларанттардан және кедендік бақылауды жүзеге асыру үшін
маңызы бар мән-жайлар туралы мәліметтерді білетін өзге де адамдардан кеден
ісі сласындағы қажетті ақпараттарды алуы.
Түсіндіндірме жазбаша нысанда ресімделеді. Адамды түсіндірме алу үшін
шақыру туралы хабарламаға тиісті кеден органының басшысы қол қояды және
шақырылған адамға қол қойғызып алу арқылы тапсырылады.
4. Кедендік қадағалау. Бұл жерде кеден органдары лауазымды
адамдарының кедендік бақылаудағы тауарлар мен көлік құралдарының
тасымалдануын, олармен жүк және өзге де операциялардың жасалуын көзбен
шолып, оның ішінде техникалық құралдарды қолдана отырып бақылауы алдын ала
қаралады.
5. Тауарлар мен көлік құралдарын тексеру. Бұл көлік құралы мен
оның
жүктелетін бөліктерін ашумен және тауарлардың орамаларын бұзумен байланысты
болмаса, кедендік бақылау мақсаттары үшін тауарларды, жеке тұлғалардың
багажын, көлік құралдарын, жүкке арналған ыдыстарды, кедендік пломбалардың,
мөрлердің және өзге де тауарларды бірдейлендіру құралдарының бар-жақтығын
сырттай көзбен тексеру.
6. Тауарлар мен көлік құралдарын кедендік тексеріп қарау – кеден
органдары лауазымды адамдарыны тауарлардың орамаларын немесе көлік
құралының жүк тиелетін бөліктерін не ыдыстарды, контейнерлерді және
тауарлар бар немесе болуы мүмкін өзге де орындарды ашумен байланысты
тауарлар көлік құралдарына қатысты іс-әрекеті.
Кедендік тесеріп қарау тауарларды кедендік мақсаттар үшін
бірдейлендіру, мәлімделетін мәліметтердің дұрыстығын анықтау не Қазақстан
Республикасының кеден заңдарын бұзу туралы ақпарат болған кезде мұндай
ақпаратты тексеру, сондай-ақ іріктеп тексерудің негізінде кедендік бақылау
жүргізу мақсатында жасалады.
7. Жеке тексеріп қарау. Кедендік бақылаудың ерекше нысаны ретінде
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өтетін не кедендік
бақылау аймағындағы немесе халықаралық әуежайдың транзит аймағындағы жеке
тұлғаның Қазақстан Республикасының заңдарын бұзу объектілері болып
табылатын тауарларды өзінде жасырып, бермей тұр деп ойлауға жеткілікті
негіздер болған жағдайда, кеден органы басшысының, оны алмастырушы адамның
не Қазақстан Республикасының кедендік шекарасындағы бақылау-өткізу пункті
уәкілетті лауазымды адамының жазбаша шешімі бойынша жүргізіледі.
8. Кедендік бақылаудың нысаны ретіндегі тауарлардың және көлік
құралдарының есебі мен олар бойынша есептілік жүйесін тексеру мынадай
жағдайларда:
– тұлға кедендік ресімдеудің оңайлатылан рәсімдерін қолдану туралы
мәлімдеген кезде;
– Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған тәртіппен есепке
алынуға тиіс тауарларды шартты түрде шығарған кезде;
– кеден брокерлері, кедендік тасымалдаушылар ретіндегі қызметті жүзеге
асыратын, сондай-ақ жекелеген кедендік режимдер шеңберінде және
уақытша сақтау бойынша кеден қызметтерін көрсету жөніндегі қызметті
жүзеге асыратын тұлғаға қатысты;
– кедендік бақылаудағы тауарлар мен көлік құралдарына қатысты сыртқы
экономикалық қызметке қатысушыларды тексеру кезінде қолданылады.
9. Тауарлар мен көлік құралдарының есебін жүргізу шартты түрде
шығарылған тауарлар мен көлік құралдарын, тарифтік және тарифтік емес
реттеу шаралары белгіленген тауарларды бақылауды қамтамасыз ету мақсатында
кеден органдары Кеден Кодексіне сәйкес кедендік ресімдеу мен кедендік
бақылау кезінде тұлғалар беретін мәліметтер негізінде, кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган белгілеген тәртіппен және нысандарда Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік
құралдарының есебін жүргізеді.
10. Үй-жайлар мен аумақтарды тексеру. Қазақстан Республикасының
заң актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда, кеден бақылауын жүргізу
мақсатында кеден органдарының лауазымды адамдары қызметтік куәлігін және
кеден органының басшысы қол қойған нұсқаманы көрсеткен кезде, кедендік
бақылауға жататын тауарлар мен көлік құралдары, кедендік бақылау үшін
қажетті құжаттар болатын, не болуы мүмкін, не кедендік бақылаудағы
тауарларға қатысты қызмет жүзеге асырылатын аумақ пен ұй-жайларға (тексеріп
қарау мен тінту жүргізу құқығынсыз) кіруге құқығы бар. Үй-жайлар мен
аумақтарды тексеруді кеден органдары осындай үй-жайларда немесе аумақтарда
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына Кеден Кодексінде көзделген
тәртіпті бұза отырып әкелінген тауарлардың бар екендігі туралы ақпарат
болған жағдайда, осындай ақпаратты тексеріп шығу үшін жүргізеді. Тексеруге
жататын аталған объектілер кедендік бақылау аймақтары болып табылады.
Оларға қойылатын негізгі талаптар кедендік бақылаусыз-ақ тауарларды алып
қоюдың кез келген мүмкіндіктерінен тұрады.
Кедендік бақылау аймақтары тек кедендік бақылауды жүзеге асыру
мақсаттары үшін ғана құрылады. Кедендік бақылау аймақтарын басқа мақсаттары
үшін құру мен пайдалануға жол берілмейді (Қазақстан Республикасы Кеден
Кодексінің 434-бабы).
Кедендік бақылау аймақтары болып кедендік ресімдеу, соның ішінде
сақтау орындары, кедендік қоймалар, еркін қоймалар, еркін кедендік аймақтар
және Қазақстан Республикасы кеден органдарының орналасқан басқа да орындары
табылады.
Аймақтың шегі шартты сызықпен белгіленеді.
Кедендік бақылау аймағы Қазақстан Республикасы кеден органдарымен
бекітілген жерлерде құрылады. Ережеге сәйкес, елді-мекендер пунктері
кедендік бақылау аймағына енгізілмейді.
Кедендік бақылау аймағының жері деп тануға негіз болып табылады:
1. Уақытша сақтау жерлерін және уақытша сақтау қоймаларының, еркін
қоймаларының, кедендік қоймалардың кеңселеріне лицензияларды тану
туралы шешім;
2. Кеден ргандарының орналасқан жерлері туралы тіркелім құжаттары;
3. Қазақстан Республикасының кеден органдарының кедендік ресімдеу
орындарын бекіту туралы шешімі, соның ішінде әуежайларда, порттарда,
теміржол станцияларында;
4. Қазақстан Республикасының Үкіметінің халықаралық өткізу пунктін құру
(ашу) туралы шешімі.
Кедендік бақылау аймақтарын құру туралы шешім Қазақстан
Республикасы кеден органдарының бұйрығы нысанында рәсімделеді.
Кедендік бақылау аймағы келесі талаптарды сақтай отырып, тану
белгілерімен белгіленеді:
1. автомагистральдерде – жалпы техникалық жағдайларға сәйкес ақпаратты-
сілтемелі белгілерімен;
2. жол белгілерін рәсімдеу, ГОСТ 10801-18;
3. басқа орындарда – келесідей өлшемдегі белгілермен: биіктігі-50 см, ені-
10 см. Белгінің көк жолында ақ әріптермен үш қатарға үш тілде
(қазақша, орысша, ағылшын тілдерінде) Кедендік бақылау аймағы жазуы
орындалған. Әріптердің өлшемдері биіктігі бойынша-10 см, ені бойынша-
3,7 см болуы керек;
4. кедендік бақылау аймағы суда сәуле шағылыстырылатын бояумен
орындалатын Кедендік бақылау аймағы деген қызыл түсті әріптермен
белгіленуі мүмкін.
Кедендік бақылау аймағы тұрақты, егер оларда кедендік бақылауға
жататын тауарлар үнемі бар болған жағдайларда, немесе уақытша болуы мүмкін,
егер тауарларды қарауды немесе кедендік тексеруді жүзеге асыру қажет болған
жағдайда және уақытша осындай операцияларды жүргізу үшін құрылатындар.
Сонымен бірге, айта кететін бір жайт, кедендік бақылауды ұйымдастыру
тауарлар мен көлік құралдарын бірдейлендіру, кеңістіктер мен басқа да
орындар, сондай-ақ оларды хаттау сұрақтарымен тығыз байланысты.
Кедендік бақылауға жататын тауарлар мен көлік құралдары орналасуы
мүмкін немесе орналасқан көлік құралдары, кеңістіктер, сыйымсдылықтар және
басқа да орындар, бақылауы кеден органдарына жүктелген қызмет жүзеге
асырылатын жерлер, сондай-ақ кедендік бақылаудағы тауарлар мен көлік
құралдары кеден органдарымен бірдейлендірілуі мүмкін.
Бірдейлендіру пломбаларды, мөрлерді басу, сандық әріптік және өзге
таңбаларды салу, бірдейлендіру белгілерін, штамптарды қою, үлгілер мен
сынамаларды алу, тауарларды толығырақ суреттеу, сызбаларын құру, көлемді
бейнелерді, фотосуреттерді, суреттеулерді дайындау, тауарлармен бірге алып
жүретін және өзге құжаттамаларды қолдану жолдарымен және басқа тәсілдермен
жүргізіледі.
Кеден органдары кедендік бақылаудағы тауарлар мен көлік құралдарын,
сондай-ақ кедендік төлемдері мен салықтары төленбеген немесе кедендік
төлемдер мен салықтар бойынша жеңілдіктері берілген тауарларды хаттауды кез
келген уақытта жүргізуге құқылы.
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес кеден органдары кедендік
бақылауды жүргізуге көмек көрсету үшін мемлекеттік органдардың мамандарын,
сондай-ақ өзге ұйымдардың мамандары мен сарапшыларын келісім-шарт негізінде
тартуға құқылы.
Кедендік бақылау жүргізу уақытын қысқарту және оның белсенділігі мен
әсерлілігін жоғарылату мақсатында кеден органдарымен техникалық құралдар
қолданылады.
1.2 Кедендік бақылауда пайдаланылатын құралдардың жалпы сипаттамасы
ҚР кедендік кодексінің 473-бабында кедендік бақылауды жүзеге асыру
кезінде техникалық құралдарды пайдалану көрсетілген, техникалық құралдар
адамның өміріне, денсаулығына, жануарлар мен өсімдіктердің өсіп-өнуіне
қауіпсіз болуға және тұлғаларға, тауарларға және көлік құралдарына зиян
келтірмеуі тиіс.
Осындай техникалық құралдар жиынтығын кедендік техника деп атау
қалыптасқан.
Кедендік техника – бұл кеден органдарының мамандандырылған құрылым
бөлімшелерінің өздеріне жүктелген тапсырмаларды шешу үшін қолданылатын
техникалық құралдардың жиынтығы.
Кедендік техника келесідей негізгі түрлерге бөлінеді:
• нақты (фактический) кедендік бақылау жүргізу үшін қолданылатын
кедендік бақылаудың техникалық құралдары ең алдымен (тауарлар мен
көлік құралдарын және тұлғаларды тексеру) кедендік шекарадан
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын және тұлғаларды;
• қылмысты ашу тапсырмасын шешу үшін қолданылатын криминалистикалық
техникалық құралдар;
• тауарлардың теңестірілуін шешуге жәрдемдесетін кедендік
сараптамалау техникалық құралдары;
• басқарушылық, технологиялық және т.б. мәселелерді шешуді қамтамасыз
ететін мәліметтерді жіберу мен байланыс техникалық құралдары;
• жинау, өңдеу, сақтау, іздеу және ақпараттар беру үшін қолданылатын,
кеден органдарының мәселелерін шешу үшін қажет кедендік қызметтің
ақпараттық қамтамасыз ету техникалық құралдары;
• кеден органдарының өзіндік қауіпсіздігін қамтамасыз ету және күзет
техникалық құралдары;
• жедел іздестіру қызметінде мәселелерді шешу үшін қолданылатын
техникалық құралдар (спец.техника);
• кедендік іс-қағаздар жүргізу техникалық құралдары (оргтехника).
Кедендік техниканың негізгі, ең маңызды бөлігін кедендік бақылаудың
техникалық құралдары орындайды.
Кедендік бақылаудың техникалық құралы – бұл Кеден бақылауы барысында
тауарлар мен көлік құралдарына қатысты және құқық бұзушылық фактілерін
анықтау мақсатында Кеден органдарының қолданатын арнайы техникалық
құралдары.
Кедендік бақылаудың техникалық құралдарын қолданудың нәтижесі кедендік
шекара арқылы өткізілетін түрлі объектілердің кедендік бақылауының кейінгі
үрдістерінің барысын айқындайды. Бұл техника өткізілетін объектілерге
ұсынылған құжаттардың дәлдігі мен туралығын белгілеуге, құжаттарда
декларацияланған мәліметтерге тауарлар мен көлік құралдарының сапасының
сәйкестігін анықтауға, ЕврАзЭс-тің СЭҚТН-на сәйкес тауар сыныпталуының
дұрыстығын растауға, сәйкесінше, дұрыс есептелген кедендік баждар, салықтар
мен төлемдер алуды қамтамасыз етуге, кеден статистикасының дұрыстығы мен
оңтайлы валюталық бақылауға мүмкіндік береді.
Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының көмегі арқылы кедендік
бақылау кезінде бақыланатын объектілердегі жасырын жерлерді табу
мүмкіншілігі қамтамасыз етіледі. Кедендік бақылаудың техникалық құралдарын
жақсырақ тану үшін және дұрыс қолдану үшін кедендік бақылаудың
объектілерінің сыныпталуы қажет, олардың тағайындалу түрлері, габариттері,
салмақтары, құрылымдық ерекшеліктері және т.б. қоса алғанда, объектілердің
дәл осы өлшемдері, негізінен, жедел техникалық бақылаудың мазмұнын, олардың
құрамы мен қасиетін анықтайды.
Кедендік бақылаудың объектілеріне жатады:
- анықталған категория тауарлары, дәрежесі;
- жолаушылар мен көліктік қызметкерлердің қол жүгі мен бірге алып
жүретін багаждары;
- жолаушылардың бірге алып жүрмейтін багаждары, жүктері (тиелетін
тапсырма және жолаушылардан бөлек өткізілетін багаждар);
- орташагаборитті тиелетін қораптамалар (тауарлық);
- ірігабаритті тиелетін қораптамалар (контейнерлер, тиелетін
платформалар, бункерлер, автокөлік құралдарының тиелетін бөлшектері);
- көлік құралдарының барлық түрлері;
- халықаралық почта жөнелтілімдері;
- кедендік заңнаманы бұзатын заттар болып табылатын тауарларды өзінде
тығып тұр және еркімен бермейді деп ойлауға негіз бар болған жағдайда
нақты тұлғалар;
- кеден органына ұсынылған, бірақ барлық құжаттар кедендік шекара арқылы
өткізілмейтін тауарлар мен көлік құралдарына құжаттар;
- құжаттарға, тауарлар мен көлк құралдарына салынған кедендік қамтамасыз
ету атрибуттары (құралдары).
Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының көмегімен міндетті
кедендік бақылау, кедендік бақылаудың объектілерінің құралы ретінде де,
объекттердің өздері де енеді. Мыс., жолаушылардың багаждарындағы және
(құрамындағы) жеке заттар және сәйкесінше, олар орналасқан сөмкелер,
чемодандар, қораптар (кедендік бақылау объектілері); көліктік
контейнерлерде тасымалданатын тауарлар және контейнерлердің
конструкциялары.
Кеден органдарының жедел жұмыстарының жүйесі, оны шешу үшін
кедендік бақылаудың техникалық құралдарын қолдану керек. Кедендік бақылау
объектілерінің түрлері мен оны іске асыру жағдайлары кедендік бақылаудың
техникалық құралдарын келесідей түрлерде ұсынуға мүмкіндік береді, әрбір
жедел жұмыстарды толығымен немесе оның бөлек құралдарын шешуге арналған.
Техникалық құралдар тізбегімен оларды қолдану тәртібі ҚР Кедендік
бақылаудың Агенттігінің Төрағасының 06.04.03 жылғы №184 бұйрығымен
бекітілген. Кедендік бақылаудың техникалық құралдары келесідей түрлерге
бөлінеді:
1. Тексеретін интроскопиялық техника – кеден органдарымен
қолданылатын жолаушылардың өздерімен бірге алып жүретін және алып жүрмейтін
багаждарының құрамын тексеруге арналған, халықаралық почта жөнелтілімдері
мен кіші, орташа габаритті және ірігабаритті заттарды ашпай-ақ, бета-ион
негізінде рентгеноскопия, рентгенография және гамма-сканерлеу. Берілген
жүйеде органикалық және бейорганикалық материалдардың бөлімдерінің
функциялары және сканерленетін объектілердің көлемді суреттерін алу
қолданылады, Кеден органдарымен стационарлы, тасымалданатын (ауыспалы) және
мобильді жүйелер қолданылуы мүмкін.
2. Радиациялық бақылауға арналған техникалық құралдар –
тасымалдаушы радиоактивті және бөлінетін материалдарды, қауіпті
қалдықтарды, олардың сапасы мен санының мөлшерінің сипаттамасын анықтауға,
бірдейлендіруге, ықшамдауға арналған техникалық құралдардың түрі.
3. Іздеудің техникалық құралдары – жолаушылардың өздерімен бірге
алып жүретін және алып жүрмейтін багаждарын, халықаралық пошта
жөнелтілімдерін, тауарларды және көлік құралдарындағы қол жетпес жерлерде
кедендік тексеруді жүзеге асыруда қолданылатын кедендік бақылаудың
техникалық құралдарының бір түрі. Бұндай техникалық құралдар болып мыналар
табылады:
металлодетекторлар – қара және түсті металдардан жасалынған заттарды
анықтауға мүмкіндік беретін электронды құрылғылар;
тексеретін айналар – әр түрлі формадағы (пішінді) және өлшемдегі
ауыспалы айналар жиынтығының телескопиялық ұстауыштары, автокөлік
құралдарының түбін қолдан жарықтандыру арқылы тексеру үшін қолданылады,
сондай-ақ көлік құралдарының қиын қол жекізілетін орындардағы заттарды
арнайы ілгіштермен алу үшін.
тексеретін қысқыштар (щупы) – әр түрлі диаметрдегі және ұзындықтағы
ерекше айнашалар түріндегі металдан жасалған стержндер;тесілетін объектілер
құрамынан арнайы формадағы саңылаумен де болады (жұмсақ және картон
қораптар, көлік құрлдарындағы орындықтар, себілетін жүктер, т.б.);
эндоскоптар - әр түрлі, соның ішінде агрессивті сұйықтармен
толтырылған ыдыстар және көлік құралдарының қиын қол жеткізілетін жерлерін
тексеруге арналған оптикалық құрылғылар. 3 модификацияда дайындалады:
қатты (бараскоптар) - әр түрлі ұзындықтағы және диаметрдегі металдан
жасалған түтікшелер; иілгіш (флескоскоптар) – зерттелетін кеңістікті
міндетті шолу және жарықтандыру, сондай-ақ жартылай қатты.
тексеретін қолшамдар (фонари);
тығыздықтың өзгеруін анықтайтын детекторлар.
4. Теңестірудің техникалық құралдары – кедендік бақылаудың
техникалық құралдардың түрі, оларға жатады:
кедендік және басқа құжаттардың, пломбалардың,
мөрлердің
түпнұсқалығын анықтайтын құрылғылар;
бағалы металдардың сынамаларының түпнұсқалығын (дәлдігін)
анықтайтын құрылғылар;
асыл тастардың шынайлылығын анықтайтын құрылғылар (құралдар);
есірткі және жарылғыш заттарды идентификациялайтын құрылғылар;
криминалистикалық кешендер;
микраскоптар, лупалар, ультракүлгін шамдар;
рентгенофлуорэсценттік анализаторлар,өлшенетін құрылғылар.
5. Білуге арналған техникалық құралдар – қылмыс туралы іс
жүргізу үрдісінде кеден органына да жүктелген құқық бұзушылықтың іздерін
бекіту мен ашуға арналған кедендік бақылаудың техникалық құралдарының түрі,
сонымен қатар нақты істерге байланысты қызығушылығы бар тұлғалардың және
бейне жазбалары. Берілген техникалық құрылғыларға жататындар:
криминалистикалық құралдардың жиынтығы, құжаттардың техникалық құралдары
(фотоаппараттар, бейнекамералар, бейнемагнитафондар және телемониторлар,
диктафондар және т.б.)
6. Визуалды бақылауға арналған техникалық құралдар – кедендік
бақылаудың техникалық құралдарының түрі. Кеден органдарымен кедендік
бақылау жүзеге асырылатын объектілердегі оперативті (жедел) жағдайларды
бақылау үшін қолданылады. Оларға мыналар жатады: бақылауға арналған
оптикалық құрылғылар – бинокльдер, монокулярлы және стерекубырлар, түнде
көруге арналған құрылғылар – теледидарлық камера жүйесі, бақылау
мониторлары, дистанционды басқарылатын бақылау пульті.
7. Аудио жжәне бейнеаппараттар таситын бақылаудың техникалық
құралдары – көру, есту және магнитті тасымалдаушыда жазылған аудио, бейне
ақпараттарды өшіру (бобиндердегі, таспалардағы, компакт-кассеталардағы,
дискілердегі, ЭВМ дискеталардағы), сондай-ақ фото және кинотаспаларды,
слайдттарда және микрофиштерде визуалды бақылауды жүзеге асыруға
көмектесетін кедендік бақылаудың техникалық құралдарының түрі. Оларға
жататындар: магнитафондар, бейнемагнитафондар, барлық жүйелер мен
форматтағы жазу плейерлері, фото-, кино-, слайдпроектрлер, телемониторлар,
арнайы компьютерлік бақылау жүйелері, микрофиштерді қарауға арналған
құрылғылар, сондай-ақ, аудио-, бейне ақпараттарды жоюға арналған
құрылғылары.
8. Жедел байланыс техникалық құралдары – Кеден органдарының
лауазымды тұлғаларымен қолданылатын жақын ультра қысқа толқынды
радиобайланыс (УКВ – радиосвязи) аппаратының жедел басқару үрдісін
қамтамасыз ететін кедендік бақылаудың техникалық құралдарының бір түрі.
Кешенге құрамына: алып жүрілетін, стационарлы (базалық), автомобильді
радиобайланыс аппараты радиобайланыстың алып жүретін, стационарлы (базалық)
автомобильді аппаратурасы кіреді.
9. Кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын басуға арналған құралдары -
әр түрлі көлік құралдары мен тауарларды, цистерналарды, вагондарды,
контейнерлерді санкциясыз ашудың алдын-алу үшін қолданылатын КБТҚ бір түрі.
Оларға жататындар – мөрлер, пломбалар, акциздік маркалар, пломбалайтын
құрылғылар, пломбираторлар.
Кедендік шекара арқылы тасымалданатын объектілермен тікелей байланыссыз-
ақ, арнайы техникалық құралдарын қолдану жолымен қашықтықтан бақылау
жүзеге асырылады.
КБТҚ көмегімен кеденнің жедел қызметкерлерін тасымалдайтын материалдар
және заттардың түрлері мен олардың ілеспе құжаттарын сипаттауға мүмкіндік
алады. Бұл жолаушылар мен жүктер ағынының кедендік бақылау уақытын едәуір
төмендетеді, көлік құралдарының қол жетпейтін жерлеріндегі бақылауды
қамтамасыз етеді. Арнайы жасалған техникалық құралдар контрабандалық
заттардың арнайы түрлерін анықтауға мүмкіншілік береді – жарылғыш және
есірткі заттары, қару-жарақ, бағалы металдар және т.б.
Кедендік шекарадан өтетін радиоактивті заттарды техникалық құралдарсыз
анықтау мүлдем мүмкін емес.
Техникалық құралдар кедендік бақылаудың барлық мүмкін формаларында
қолданылады:
- кедендік мақсаттарға қажет мәліметтер мен құжаттарды тексеру;
- тауарлар мен кедендік құралдардың кедендік тексерілуі;
- жеке кедендік тексеру ;
- кедендік бақылауға жататын тауарлар мен көлік құралдарының кедендік
территорияда және басқа да жерлерде тексерілуі.
Жоғарыда кедендік бақылаудың жедел-техникалық көзқарас объектілері
көрсетілді, осы жерде тағы да оларды толығырақ ерекшелеуге шешім
қабылдадық:
- жолаушылар мен көлік қызметкерлерінің қол жүгі мен өздерімен бірге
алып жүретін багаждары;
- жолаушылардың бірге алып жүрмейтін багаждары және ортагабаритті
жүктік қораптар;
- ірігабаритті жүктік қораптар (контейнерлер, т.б.);
- көлік құралдарының барлық түрлері;
- халықаралық почта жөнелтілімдері;
- заңнаманы бұзушылық болып табылатын заттарды өздерінде жасырған
нақты тұлғалар;
- тасымалданатын тауарлар мен көлік құралдарының кедендік құжаттары;
- тауарлар мен көлік құралдарына, құжаттарға басылған кедендік
қамтамасыз ету атрибуттары.
Кедендік бақылау жүзеге асырылатын кедендік бақылау мен жағдайлар
объектілерінің түрлері КБТҚ келесідей талаптарын қажет етеді:
- жедел-техникалық және КБТҚ дәл сипаттамаларының өздері арналған
жедел жұмыстарға толықтай сәйкестігі;
- бақыланатын объектінің параметрлері мен қасиеті, керек-жарақтары
анықталатын бірдейлендіру белгілерін алудың қашықтығы;
- КБТҚ жұмыстың ыңғайлылығы, дала жағдайында және жедел жұмыстарда
олардың қауіпсіздігі, сенімділігі. Оларды тәжірибелік қолданудағы
методикаларының қарапайымдылығы мен қолжетілімділігі.
КБТҚ қолданудың басты міндеттері болып табылады:
1. Бақыланатын объектілердің салмағының нақты өсуі, сәйкесінше
кедендік бақылау мен кедендік статистика дәлдігінің жоғарлауы.
2. Кедендік бақылаудың контрабанда мен кедендік ережелерді бұзуды
анықтау мен іздеуде едәуір өсуі.
3. Кедендік бақылау мен кедендік рәсімдеу поцедурасының мәдениеті,
жылдамдылығы, ыңғайлылығы.
1.3 Кедендік бақылау техникалық құралдарын қолдануды қажет ететін
кеден органдарының негізгі жедел тапсырмалары
КБТҚ қолдануды қажет ететін негізгі жедел тапсырмаларға келесі
тапсырмалар кіреді:
1. Кедендік құжаттар мен кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын тексеру.
2. Кедендік бақылау объектілерінің құрамы туралы ақпараттарды қашықтықты
түрде алу; контрабанда мен кедендік ережелерді бұзшылық объектілерін
іздеу және табу.
3. Кедендік бақылау объектілері құрамының теңестірулік (идентификациялық)
экспресс-талдауы.
4. кедендік бақылау аймағындағы жедел жағдайды визуалды бақылау.
5. Аудио, бейне ақпараттарды алып жүруді бақылау.
6. Кедендік тексеру кезіндегі технологиялық операцияларды орындау.
7. Кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын басу.
Жедел-техникалық көзқарасы негізінде жедел тапсырмалардың құрамы мен
мазмұнын кезегімен қарайық.
1-тапсырма. Кедендік қамтамасыз ету атрибуттары мен кедендік
құжаттарды тексеру.
Әуелгі кезең. Кедендік қамтамасыз ету атрибуттарының біртұтастығын
және кедендік құжаттарды тексеру.
Қолданылатын КБТҚ – сәулелері бар лупа, микраскоптар, ультракүлгін
және инфрақызыл сәулелерде қарауға арналған жарықтандырғыштар.
2-тапсырма. Кедендік бақылау объектілерінің құрамы туралы
ақпараттарды қашықтықты түрде алу; контрабанда мен кедендік ережелерді
бұзушылық объектілерін іздеу және табу.
Теңестірулік кедендік бақылаудың негізі болып табылады. Тапсырма
құрамының келесі жедел қосымша тапсырмалар кіреді:
1. Кедендік бақылау объектілерінің құрамын қашықтықтан зерттеу –
қол жүгі мен багаждарды бақылау.
Рентгенді-телевизиондық ақпараттар қолданылады, сөмкелерді,
баллоншаларды және т. б. үшін - тікелей қадағалау флюроскоптары.
Қозғалмалы қондырғылары және тасымалданатын импульсті
рентгеноаппараттары бар.
Ірігабаритті қораптар ( контейнерлер және т.с.с.) үшін КБТҚ
Инспекциялы-тексермелеу кешендері болады – сәулелендірудің күшті қайнар
көздері бар бөлек тұратын бокстарды қамтиды.
Жеңіл көлік құралын тексеру
Бүл үшін де инспекциялы-тексермелеу кешендері (ИТК) қолданылады, бірақ
едәуір төмен қуатта.
Почта жөнелтілімдері
Конвейерлі рентгенді-телевизмондық аппараттары.
2.2. Көлемді стратегиялық шикізат тауарларын қашықтықтан бақылау.
Кеден органдарының соңғы кездегі ең басты тапсырмаларының бірі болды
(радиоактивті қалдықтар, лом, шикізаттың заңсыз шығарылуы, энерго
тасымалдаушылар).
Ресейде тауардың 15 тобы белгіленді – жанар-жағармай (отын), электр
қуаты, мұнайдан өңделетін, орман және целлюлозалы-қағаздық өндірістің
өнімдері, қара және түсті металдар, тыңайтқыштар, қышқылдар, бидай және
өзге де тауарлар қатары. Тауардың түріне сәйкес әр түрлі КБТҚ қолданылады.
Мұнай, мұнай өнімдері, газ – мұнай құбырлары арқылы жылжитын арнайы
өлшейтін көрсеткіштер көлемді, тығыздық пен температураны анықтайды.
Бөлек цистерналарда және т.с.с. – ультра дыбысты немесе
радиолокационды айландыру әдісіне негізделген тасымалданатын құрал.
Таразылар көмегімен түрлі тауарлар өлшенеді. Дегенмен, бұл тек
кедендік бақылаудың сандық жағын ғана сипаттауға мүмкіндік береді. өнімнің
сапалы құрамы кедендік бақылау объектілерінің мазмұнын идентификационды
экспресс-талдауда анықталады.
2.3.Құпия орындар мен жасырын салымдарды іздеу.
Түрлі формадағы тексермелеу айналарының жиынтығы, тексермелеу
эндоскоптары, тексермелеу қысқыштары. АҚШ мен Англияда күдікті дуалдар
(қабырғалар) мен бос оындарды тесу қабылданған.
Осы мақсаттағы көлемді жүктер радиолокациялық немесе гравитациялық
қағидалар бойынша ультрадыбыс негізіндегі құралдар көмегімен тексеріледі.
Көлік құралдарының жеңіл ауыстырылатын бөлшектері арнай белгілермен
белгіленеді.
2.4. Контрабанданың нақты түрлерін қашықтықтан іздеу.
Қару-жарақ және металдар, есірткілер – рентгендік аппараттар.
Металдар және металдардан жасалған бұйымдар – металлодетекторлар.
Басты тапсырма есірткі және психотропты заттарды анықтау болып
табылады.
Есірткі заттарының бір бөлігін арнайы фильтрге сіңіретін, қолдан
жасалған сынама жинаушы, кейін аналитикалық аппаратура кешеніне
тасымалданады.
Жарылғыш заттар – сол қағида.
Қашықтықтан іздеу және радиоактивті заттарды анықтау
Кедендік радиациялық бақылауда БРМ (бөлінетін радиоактивті
материалдардың) барлығын анықтау фактісінде бөлінеді.
РИ қайнар көзінің орналасқан жерін айқындау және іздеу, оның
радиациялық өлшемдерін анықтау.
Қауіпсіздік шараларын қолдану.
Объектінің уақытша қысқа мерзімді ұсталуын әзірлеу.
Мамандармен радиациялық сәулелендірудің өлшемдері мен сипаттамасын
сараптамалық зерттеуден өткізу және сараптама қорынтындысын алу.
Радиоактивті қауіптілік туғызатын үлгіні шығару немесе ұстаудың
кедендік рәсімдеуі.
3-тапсырма. Кедендік бақылау объектілері мазмұнының идентификациялық
экспресс-талдауы
Көрсетілген тапсырма іздеу операциялары кезеңінен кейін міндетті болып
табылады.
Контрабанда мен кедендік ережелерді бұзушылық объектілері мен
түрлеріне шыға отырып, бірдейлендіруге жатады: металдар, соның ішінде
бағалы, асыл тастар, есірткі және психотропты заттар, жарылғыш заттар, улы
және улағыш заттар, радиоактивті материалдар және заттар, стратегиялық
шикізаттардың бөлек түрлері (мұнай және мұнай өнімдері, сирек және түсті
металдар), көркем, тарихи жәдігер заттары, шетел валютасының банкноттары.
Металдар: жедел жағдайларда тасымалданатын металдардың түрін анықтау.
Анализаторлардың екі типі бар - өлшеудің индукциялық әдісінде.
Анықталады: Ni, Co, W, Mo, Ta, Cr, Ti, Sn, Pb, Cd, Cu және олардың
ерітінділері (латунь, бронза, мельхиор), Al және оның ерітінділері, Mr және
оның ерітінділері, Ag, Au., Pt.
Анализатордың екінші түрі – экспресс-идентификатор.
Рентгенофлюоресценттік спектроскопия әдісі бойынша элементтік құрамын
анықтайды.
Бағалы металдар – дәл сондай.
Асыл тастар: өлшеудің 2 әдісі:
1) жылу өткізгішті өлшеу;
2) таза зергерлік тастардың сыну коэффициентін өлшеу.
Есірткі және психотропты заттардың экспресс-талдауы.
Химиялық реакциялар нәтижесіндегі түсті белгілер. Қазіргі уақытта
героин, креп, кокаин, гашиш және марихуананы бірдейлендіруге мүмкіндік
беретін спрей-тесттері бар баллоншалар қолданылады.
Жарылғыш, улағыш, улы радиоактивті заттарды бірдейлендіру.
Көрсетілген заттардың сыныптарына керек-жарақ фактілерді бекіту
қажеттілігін ұйғарады. Бірақ қауіпсіздіктің маңызды талаптарының себебінен
олармен жұмыс тар кәсіби мамандармен жүргізілуі тиіс.
Стратегиялық маңызды шикізат.
Сынамаларды іріктеуге арналған техникалық құралдар.
Көркем және тарихи жәдігер заттары.
Белгілер.
Шетел валюталарының банкноттары.
Соңғы жылдар ішінде жалған валюталар саны 500 есе көбейген, оның ішінде
95% АҚШ долларын құрайды.
4-тапсырма. Кедендік бақылау аймағындағы жедел жағдайларды визуалды
қадағалау
Визуалды қадағалау – кедендік бақылау аймағындағы таза жедел іс-шаралары.
Екі тапсырмасы – 1) территориядан тыс тікелей бақылау. Радиолокауиялық
типтегі аппаратура, оптикалық және оптико-телевизиондық құралдар.
2)Ішкі кедендік аймақтардағы жағдайларды визуалды бақылау. Ауыстырылатын
объективалары бар телевизиондық аппаратура, кадрлық
бейнежазудың бейнемагнитафонымен үйлесімде қашықтықтан басқарылатын жалғыз
бақылау пунктінде.
Тапсырма 5. Аудио, бейнеақпараттарды алып жүруді бақылау
Ақпараттардың дыбыстық және визуалды ойнауына мүмкіндік туғызатын
КБТҚ учаскелерін қамтамасыз ету.
Ерекше түрі – сандық техникада қолданылатын магнитті тасушылар.
Компьютерлік техниканың сәйкес модификациясы көмегімен оқылады.
Тапсырма 6. Кедендік тексеру кезіндегі технологиялық операцияларды
орындау
Арнайы құрал-саймандардың 2 типі – қол жүгін, багажды, ХПЖ (халықаралық
почта жөнелтілімдерін) және көліктік қораптамаларды ашуға арналған.
Екіншісі – орта және ірігабаритті көліктік қораптамаларды, сондай-ақ көлік
құралдарының құрылымдық элементтерін ашуға арналған.
Тапсырма 7. Кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын басу
Тауарлар мен көлік құралдарына кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын
басу олардың жалғандығы мен тұтастығын тексеру мақсатында пломбаларды,
мөрлерді басу, таңбаларды салу, тасымалдау белгілерін, штамптарды қою
жолдарымен жүргізіледі.
Кедендік қамтамасыз ету атрибуттарына қойылатын негізгі талаптар:
- жасанды таңбалардың (мөрлердің, штамптардың, қолтаңбалардың,
белгілердің) мүмкін еместігі;
- көрінбейтін іздерсіз атрибуттардың бүтіндігін бұзудың мүмкін
еместігі;
- штемпельдік және таңбалық жабдықтар мен хат құралдарының қанықтығы;
- түсірілетін дақтар мен кедендік нышандар таңбаларының анықтығы;
- атрибуттарды қоюға минималды уақыт;
- кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын басу құралдарының мейлінше аз
өлшем габаритті сипаттамалары.
Қазіргі кезеңде кедендік атрибуттар белгілері мәселелерін шешуде жаңа
технологиялық шешімдер қолданылады.
2. Кеден органдарында бақылау барысында кейбір нақты техникалық құралдар
түрлерін пайдалану
2.1Кеден құжаттарын жедел диагностикалауға арналған техниклық
құралдарын сипаттау
Кеден документтерінің түпнұсқасын тексеру дегеніміз – жедел зерттеу
арқылы кеден органдарына ұсынылып отырған құжаттарының алғашқы кездегі
құрамы мен түрін анықтау. Бұндай құжаттарға жататындар: кедендік (жүктік)
деклорация; министерстволар рұқсат еткен әр түрлі құжаттар, ұйымдар мен
банктердің ведомтволары (мысалы, қаруларды, радиотехникалық құралдарды алып
келу және алып кетуге, ведомстволық және мәдени құндылықтарды шығаруға
рұқсат алу) кәсіпорынның мемлекеттік тіркеуде тұрғанын куәландыратын құжат,
жарғылық және құрылтайшылық құжаттар, шарттар, келісім шарттар, банктік
құжаттар, келесі жеке жүк жөнелтілім құжаты, автокөлік сатып алуға рұқсат
етілген құжаттар, формалары, түрлері, рәсімделуі, тексттері, штамптары, қол
қоюлары және мөрлері бойынша мүлдем өзгеше құжаттар мен жүктерді кедендік
рәсімдеуге берілген сенімхаттар.
Кеден құжаттарының түпнұсқасын тексеру келесі сызбанұсқа арқылы
құрылады.
Ең алдымен құжаттардың белгіленген формаға сәйкес келетіндігін
тексеруге көңіл бөлу – талапқа сай реквизеттер бар ма жоқ па: штамптар,
мөрлер, қолтаңбалар, көрсеткіштер, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының теориялық-әдістемелік
негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .6
1.1.Кедендік бақылау техникалық құралдарының пайдалану негізі
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .6
1.2.Кедендік құралдардың жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.3.Кедендік бақылау техникалық құралдарын қолдануды кажет ететін
кеден органдарының негізгі жедел
тапсырмалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
2.Кеден органдарында бақылау барысында кейбір нақты техникалық
құралдар түрлерінің
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2.1.Кеден құжаттарын жедел диагностикалауға арналған
техникалық құралдарын
сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 22
2.2.Кедендік тексермелеу техникалық
құралдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
2.3.Радиациялық бақылауды кедендік сараптамадан өткізу және
пайдаланылатын техникалық
құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..45
3.Қазақстан Республикасы кеден органдарының кедендік бақылауда
техникалық құралдармен жабдықтандыру және олардың жаңа түрлерін енгізу
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 61
3.1.Қазақстан кеден органдарының кедендік бақылау техникалық
құралдарының даму беталысы мен
жабдықтандырылуы ... ... ... ... ... ... ...61
3.2. Қазақстан Республикасы кеден автоматтық бағдарлама
жүйесі ... ... 65
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..7 0
Қолданылған әдебиет
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .73
Қосымша
Кіріспе
Қазақстан Республикасының, қауіпсіздігіне, тәуелсіздігіне, қауіп
төнбес үшін шекарасына, соның ішінде кеден шекарасына аса үлкен көңіл
бөлінеді. Бұл кезде Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өтетін
тауарлар мен траспорттық құралдарына кедендік бақылау арқылы құқық
бұзушылықтарды тоқтату және болдырмау үшін әр түрлі әрекеттер жасалуда.
Қазақстан Республикасының Кеден кодексінің 473-бабында кедендік бақылауды
жүзеге асыру кезінде техникалық құралдарды пайдалануда көрсетілген
техникалық құралдар адамның өміріне, денсаулығына, жануарлар мен
өсімдіктердің өсіп-өнуіне қауіпсіз болуға жəне тұлғаларға, тауарлар мен
көлік құралдарына зиян келтірмеуі тиіс. Осындай техникалық құралдар
жиынтығын кедендік техника деп атау қалыптасқан. Кедендік техника –
кеден органдарының мамандандырылған құрылым бөлімшелерінің өздеріне
жүктелген тапсырмаларды шешу үшін қолданатын техникалық құралдар
жиынтығы. Қазақстан Республикасының Президентті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа
арналған жолдау хатында ең бірінші ҚР кеден органдарына көңіл бөлінген.
Қазақстан Республикасының экономикалық дамуының қисыны, елдердің ашық
экономикамен және әлемдік қоғамдастықпен экономикалық интеграцияның
факторы, кеден органдардың алдына келесі тапсырмалар қойылған:
-Ядролық заттарды және қос қабат тағайындалатын тауарларды көпшілікке
таратпауға, экспорттық бақылауының тарауында халықаралық келісімдерді
орындауға;
-Есірткі трафигімен күресуге;
-Кедендік ресімдеуді жеделдетуге.
Бүгінгі кезеңде осы көзқарастарды тарату үшін ағымдардың бірі Қазақстан
Республикасының кеден органдарын кедендік бақылаудың техникалық
құралдарымен жабдықтап, бұл жабдықтардың сапасына, сипаттамасына сәйкес
зейін қойып, халықаралық үлгіде айқын, жарамды және сапалы кедендік бақылау
жүргізу қажет. 2006 жылғы 5 мамырда Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігі мен Америка Құрама Штатының Энергетика министрлігінің арасында
Ядролық материалдарды заңсыз тасымалдаудың алдын алу аясында ынтымақтасу
туралы келісімге қол қойған болатын. 4 тобының объектілері бойынша
жұмыстарды орындау. Бағдарлама бойынша Халықаралық Алматы әуежайы 23
дана Янтарь радиациялық бақылау жүйелерімен жабдықтау жоспарланған.
Қазіргі уақытта Алматы қаласы бойынша КБД Жетісу кеден бекетіне бөлінетін
радиоактивті материалдарды анықтайтын 20 дана жабдық орнатылған, және бұл
жабдықтар тиісті қызметтерін атқаруда. Бұл жабдық Қазақстан Республикасының
кеден шекарасы арқылы заңсыз өткізілетін радиоактивті материалдарды
бақылауға арналған. Және де, Қазақстан Республикасының 2009-2011 жылдарға
арналған нашақорлық және есірткі бизнесімен күресу бағдарламасы аясында
Алматы қаласы бойынша КБД-ға ҚР ҚМ КБК-дан екі дана IONSCAN SENTINEL II
(бұдан-әрі Скан пассажир) жабдығы жолданған болатын. IONSCAN SENTINEL II
анықтау жабдығы Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасындағы
кедендік бақылаудың техникалық құралы болып саналады, бұл жабдықтың
атқаратын міндеті адамдар арқылы әуе кемесіне кіргізілетін қауіпті заттарды
анықтау болып есептеледі.IONSCAN SENTINEL II анықтау жабдығы адамдарды
басынан аяғын дейін көшіріп алу арқылы адамдардың денесінде жарылғыш
немесе есірткі заттарының бар екендігін тексерусіз анықтауды қамтамасыз
ететін жабдық. Арнайы осындай тапсырманы орындауға арналған және әуе-
жолаушыларын тексеруден өткізу үшін, IONSCAN SENTINEL II анықтау жабдығы
адамдардың шашында, киімінде және аяқ киімдерінде қалған бөлшектерді ауа
сору арқылы тексеруін іске асырады Бұл бақылауға Жетісу кеден бекеті
аймағындағы Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өтетін жеке
тұлғалардың бәрі жатады. Және де, Жетісу кеден бекетіне қосымша 3 дана
Rapiscan жабдығын жеткізу туралы ҚР ҚМ КБК мен ADD Инжиниринг ЖШС-сы
арасында 2011 жылы 13 маусымда №126. №129 келісім шарттарына қол қойылды.
Бұл, Rapiscan жабдығында жұмыс атқаратын мамандар, техникалық қызмет
көрсету және орнату және қосымша, адам денсаулығына келтірілетін рентгенді
сәуленің әсері туралы арнайы сабақтардан өтулері қажет. Кедендік
бақылаудың техникалық құралдарын пайдалану нәтижесінде кедендік бақылаудың
әрі қарай жүру процесі шекара арқылы түрлі объектілерді өткізу кезінде
көрінеді. Бұл техника тасымалданатын объектілердің, құжаттардың дұрыстығын
және дәлелділігін растайды, тауарлардың, транспорттық құралдардың
сапасына сәйкестігі, ресімделінген құжаттарға сай болуын, тауарлардың
сыртқы экономикалық тауар номенклатурасының топталуына сай болуын, сонымен
қатар кеден бажы салықтарын, төлемдерін, кедендік статистикасы мен
валюталық бақылауын нақтылы жүзеге асырады. Кедендік бақылауды жүргізу
процесінде кедендік бақылаудың техникалық құралдары арқылы бақыланатын
объектілер де жасырынды жерлердің және жасырындылары көрінеді.Кедендік
бақылаудың техникалық құралдары мен және криминалистикалық құралдар
кедендік құқық бұзушылықтарды ұдайы тауып алу, ұстап алу және ескертуге
ықпал етеді. Кедендік бақылаудың техникалық құралдарын анық білу және ұдайы
пайдалану үшін кедендік бақылау объектілерін топтау олардың бағытына,
түрлеріне, мөлшеріне, салмағына, бақылау ерекшеліктеріне және т.б
байланысты, себебі осы объектілердің мағлұматтары жедел – техникалық
бақылаудың маңызын белгідейді. Кедендік органдарының жедел мақсаттарын
ескере ала отырып, яғни кедендік бақылаудың объектілерінің түрлері және осы
объектілерге жасалатын бақылаудың тәсілдері жөнінде кедендік бақылаудың
техникалық құралдырының жиынтығын көз алдына салуға болады. Оларды
сыныптарға, топтарға және әртүрлі жедел мақсаттарына орай бөлуге болады.
Қазіргі кездегі кеден ісін ұйымдастыруда кеден органдарын кедендік
бақылаудың техникалық құралдарын дамытуды, оның кеден саласында функциясын
күшейтуді және инфрақұрылымды қалыптастырып дамытуды көздейді.
Тақырыптың өзектілігі. Кедендік бақылаудың техникалық құралдарын қолдану
тəртібі мен сыныптамасы, олардың тактикалық-техникалық сипаттамалары
берілген. Кедендік шекара арқылы өтетін жүктердің, көлік құралдарының,
заттардың, тұлғалардың жоғары өндірістегі жəне тиімді кедендік бақылауын
қамтамасыз ету ғана емес, сонымен қатар тыйым салынған жəне контрабандалық
жүктер, есірткілер ағымын барынша кеміту, сондай-ақ қоршаған ортаға қауіп
төндіретін жолаушылар мен коммерциялық жүктерді айқындау мен əшкерелеу
болып табылады. Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының оперативті-
техникалық мүмкіндіктерін, қазіргі заманғы əдіснамалары мен оларды қолдану
тəсілдерін жақсы білу дағдысын меңгеру осының бəрі едəуір маңызды дəрежеде
кедендік баждарды негізді есептеуден бастап контрабанда заттарын
əшкерелеуге, есірткі таратушылармен күресу болып табылады.
Жұмыстың мақсаты – бақылаудың түрлі формалары көмегімен жүргізілген
кедендік операциялар мен іс-әрекеттердің кедендік заңнамаға сәйкестігін
айқындау; кедендік қызметке қатысушы жеке және заңды тұлғалардың бекітілген
кедендік ережелер мен процедураларды сақтау болып табылады.
Осы мақсатқа жету келесі міндеттерді шешуге байланысты:
- Кедендік техникалық құралдардың түсінігі, ұғымын анықтау;
- Кедендік бақылауда техникалық құралдардың пайдалану негізін, көрсету;
- Кедендік бақылаудың объектісіне, субъектісіне қарай жіктелуін
қарастыру;
- Техникалық құралдардың, түрлерінің сыныптамаларын талдау;
- Техникалық құралдардың сипаттамаларын көрсету;
Диплом жұмысын дайындау барысында тақырыпқа байланысты отандық
және басқа ғалымдарының, мамандарының еңбектері пайдаланылды. Сонымен
қатар әдістер, деректер және кестелер, радиациялық зерттеу жүргізу
әдістемесі, суреттер мен мәліметтер журналдары қолданылды.
Жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиет
тізімінен түрады.
Кіріспеде тақырытың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері көрсетілген.
Бірінші тарауда Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының теориялық-
әдістемелік негізі көрсетілген.
Екінші тарауда Кеден органдарында бақылау барысында кейбір нақты
техникалық құралдар түрлерінің пайдалануы қарастырылды.
Үшінші тарауда Қазақстан Республикасы кеден органдарының кедендік
бақылауда техникалық құралдармен жабдықтандыру және олардың жаңа
түрлерін енгізу мәселелері зерттелген.
Қортындыда тұжырым мен ұсыныс енгізілген.
1.Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының теориялық-әдістемелік
негізі
1.1. Кедендік бақылау техникалық құралдарының пайдалану негізі ретінде
Әлемдік экономикалық және сауда байланыстары жүйесіне Қазақстанның
интеграция үрдісі мемлекеттің сыртқы және ішкі саясатымен және қызметімен
тікелей байланысты, қарым-қатынастың күрделі кешенін қамтитын қазіргі
заманғы кеден ісінің қалыптасуын талап етеді. Мемлекеттік саясат аясында
мемлекеттік кедендік қызметтің көпмақсатты сипаты бар, әр түрлі
қызығушылықтар мен қажеттіліктерді қанағаттандыруға қызмет етеді.
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі өзіне мыналарды қосады:
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы тауарлар мен көлік
құралдарын тасымалдаудың шарттары мен тәртібін, кедендік бақылау мен
кедендік ресімдеуді, кедендік режимдерді қолдануды, кедендік төлемдер мен
салықтарды өндіруді, кеден ісі саласындағы құқық бұзушылықпен күресті
жүргізуді, сыртқы экономикалық және өзге де қызметтерді жүзеге асырушы
тұлғалармен және мемлекет арасындағы биліу қатынастарына негізделген
кедендік саясатты жүзеге асырудың басқа да тәсілдерін.
Мұндай анықтау сәтті (ойдағыдай), себебі кедендік қызмет мазмұнын
жеткілікті толақ негізде бейнелейді және ҚР Кеден Кодексінің құрылымына
сәйкес келеді.
Соңғының мазмұнынан шыға отырып, кеден ісі құрылымы келесідей сипатта
болады: кедендік саясат; кедендік шекара арқылы тауарлар мен көлік
құралдарын тасымалдау; кеден органдары; кеден органдарының басқа
мемлекеттік органдармен, сыртқы экономикалық және кеден ісі саласындағы
өзге де қызметке қатысушылармен өзара қарым-қатынасы; тауарлардың шығу
елі, сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасы, алдын ала
шешімдер; тауарлар мен көлік құралдарын тасымалдаумен байланысты кедендік
операциялар және процедуралар, алдын ала операциялар; тауарлардың кедендік
режимдері; арнайы кедендік процедуралар; кедендік төлемдер мен салықтар;
кедендік ресімдеу; кеден органдарының интеллектуалдық меншік объектілеріне
құқықты қорғауы; кедендік статистика, ақпараттық жүйелер, ақпараттық
технологиялар; кедендік әкімшілік; валюталық және экспорттық бақылау
саласындағы кедендік бақылау; тауарлар мен көлік құралдарын мемлекет
меншігіне аудару; шағымдарды қарау және олар бойынша шешімдер қабылдау;
кеден органдарындағы қызметке өту тәртібі.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағын құрғақтағы аумақ, аумақтық
сулар (теңіз) және ішкі сулар, олардың үстіндегі әуе кеңістігі, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының құрлықтық қайраңында орналасқан жасанды аралдар,
қондырғылар, ғимараттар және кеден ісі саласындағы Қазақстан
Республикасының юрисдикциясында ғана болатын өзге де объектілер құрайды.
Қазақсьан Республикасының аумағында құрылған арнайы экономикалық
аймақтың аумағы Қазақстан Республикасының кедендік аумағының бір бөлігі
болып табылады.
Қазақстан Республикасы кедендік аумағының шектері, сондай-ақ арнайы
экономикалық аймақтардың периметрлері Қазақстан Республикасының кедендік
шекарасы болып табылады. Кедендік шекара – Қазақстан Республикасының
кедендік аумағының шектерін белгілейтін сызық пен осы сызық бойынша өтетін
вертикалды бет.
Кедендік шекара Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасымен дәл
келуі мүмкін.
Тауар – Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
мүлік, оның ішінде ақпарат таратушылар, валюталық құндылықтар, энергияның
электр, жылу және өзге де түрлері, сондай-ақ көлік құралдары, бұған
халықаралық тасымалдауды жүзеге асыратын көлік құралдары кірмейді.
Кеден органдарының тапсырмалары әрқашан да мемлекеттің экономикалық,
реттеушілік және құқық қорғаушылық мақсаттарының жетістіктеріне
бағытталған. Кеден ісі саласы Қазақстан Республикасының кеден саясатын іске
асыру кезінде кеден ісін қолдану жөніндегі мемлекеттік реттеу саласы болып
табылады.
Кедендік саясат - Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы
саясатының құрамдас бөлігі болып табылатын, бірыңғай, мақсатты бағытталған
кедендік төлемдер жүйесі және оларды Қазақстан Республикасының кедендік
щекарасы арқылы өткізілетін тауарларға қолдану жолымен жүзеге асырылатын,
сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу саласы.
Осы көзқарас негізінде кедендік саясатты екі негізгі түрге бөледі:
протекционистік кедендік саясат және еркін сауда саясаты.
Кеден ісін ұйымдастырудың ең маңызды элементі болып кедендік
бақылауды ұйымдастыру табылады.
Кедендік бақылау – Қазақстан Республикасының кеден және өзге де
заңдарын сақтау бойынша ҚР кеден органдарын жүзеге асыратын, орындалуын
бақылау ҚР кеден органдарына жүктелген шаралардың жиынтығы.
Кедендік бақылаудың негізгі мақсаты – бақылаудың түрлі формалары
көмегімен жүргізілген кедендік операциялар мен іс-әрекеттердің кедендік
заңнамаға сәйкестігін айқындау; кедендік қызметке қатысушы жеке және заңды
тұлғалардың бекітілген кедендік ережелер мен процедураларды сақтау.
Кеден органдарының лауазымды адамдары:
1) Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
тауарлар мен көлік құралдарына;
2) тауарлар мен көлік құралдары туралы кедендік декларацияға, құжаттар
мен мәліметтерге;
3) кеден брокері, кедендік тасымалдаушылар ретіндегі тұлғалардың
қызметіне, сондай-ақ жекелеген кедендік режимдердің шеңберінде және
уақытша сақтау бойынша кедендік қызметтерін көрсету жөніндегі қызметті
жүзеге асыратын тұлғалардың қызметіне қатысты;
4) тауарларды пайдалануға және оларға билік етуге белгіленген
шектеулердің сақталуына;
5) кедендік төлемдерді және салықтарды есептеуге және сақтауға қатысты
кедендік бақылау жүргізеді.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына әкелінген тауарлар мен
көлік құралдары Қазақстан Республикасының кедендік шекарасынан өткен кезден
бастап және :
• еркін айналыс үшін шығарылғанға;
• жойылғанға;
• мемлекеттің пайдасы үшін тауардан бас тартқанға не оларды
мемелекеттік меншікке айналдырғанға;
• тауарларды, көлік құралдарының Қазақстан Республикасының кедендік
шекарасынан тысқары жерлерге нақты шығарғанға дейін кедендік
бақылауда болады.
Кеден органдары тауарлар мен көлік құралдарын шығарғаннан кейін де
СЭҚ-ке қатысушыларды тексеру қажет болған жағдайда кедендік бақылауды
жүзеге асыруға құқылы.
Кедендік ресімдеу мен кедендік бақылауды ұйымдастыру кедендік және
кеден айналасындағы инфрақұрылымды құруды талап ететін күрделі және
көпқырлы үрдіс болып табылады.
Бұдан басқа, кедендік ресімдеу мен кедендік бақылауды ұйымдастыру өзіне
келесі сұрақтарды шешуді қосады:
– кедендік шекараны кесіп өтудің нақты орындары мен уақыты туралы;
– кедендік бақылау мен кедендік ресімдеуді жүзеге асыру орындары мен
уақыты туралы;
– сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың экспорттық немесе
импорттық операцияларды жүзеге асыру ниеттері жөнінде хабардар ету
тәртібі туралы;
– жеткізудің уақыты, орны және әдісі, тауарлар мен көлік құралдарын
әкелу мен ұсыну және олардың құжаттарын кеден органдарына беру туралы;
– тауарлар мен көлік құралдарын кедендік бақылауға алу, оларды уақытша
сақтау қоймасына (УСҚ) орналастыру тәртібі туралы және т.б.
Кедендік бақылаудың негізгі нысандары болып табылатындар:
1. Кеден органдары, құжаттардың түпнұсқалылығын және мәліметтердің
дұрыстығын анықтау мақсатында, тауарлар мен көлік құралдарын кедендік
ресімдеу кезінде берілген кедендік декларацияны, құжаттарды және
мәліметтерді тексереді. Берілген үрдіс оларды басқа дерек-көздерден алынған
ақпаратпен салыстыру, арнаулы кедендік статистиканы мәліметтерін талдау,
ақпараттық технологияларды пайдалана отырып мәліметтерді өңдеу арқылы,
сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында тыйым салынбаған басқа да
тәсілдермен жүзеге асырылады.
Іріктеп тексеру негізінде кеден органдарының құжаттар мен мәліметтерді
тексеруіне жол беріледі.
2. Ауызша пікір сұрау. Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы
арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына кедендік ресімдеуді
жүргізу, алдын ала операциялар мен өзге де кедендік рәсімдер кезінде кеден
органдарының лауазымды адамдары тұлғалардан ауызша пікір сұрауға құқылы,
аталған тұлғалардың мұндай пікір сұрау нәтижелері жазбаша нысанда
ресімделмейді.
3. Түсіндермелер алу. Берілген жағдайда кеден органдары лауазымды
адамдарының, декларанттардан және кедендік бақылауды жүзеге асыру үшін
маңызы бар мән-жайлар туралы мәліметтерді білетін өзге де адамдардан кеден
ісі сласындағы қажетті ақпараттарды алуы.
Түсіндіндірме жазбаша нысанда ресімделеді. Адамды түсіндірме алу үшін
шақыру туралы хабарламаға тиісті кеден органының басшысы қол қояды және
шақырылған адамға қол қойғызып алу арқылы тапсырылады.
4. Кедендік қадағалау. Бұл жерде кеден органдары лауазымды
адамдарының кедендік бақылаудағы тауарлар мен көлік құралдарының
тасымалдануын, олармен жүк және өзге де операциялардың жасалуын көзбен
шолып, оның ішінде техникалық құралдарды қолдана отырып бақылауы алдын ала
қаралады.
5. Тауарлар мен көлік құралдарын тексеру. Бұл көлік құралы мен
оның
жүктелетін бөліктерін ашумен және тауарлардың орамаларын бұзумен байланысты
болмаса, кедендік бақылау мақсаттары үшін тауарларды, жеке тұлғалардың
багажын, көлік құралдарын, жүкке арналған ыдыстарды, кедендік пломбалардың,
мөрлердің және өзге де тауарларды бірдейлендіру құралдарының бар-жақтығын
сырттай көзбен тексеру.
6. Тауарлар мен көлік құралдарын кедендік тексеріп қарау – кеден
органдары лауазымды адамдарыны тауарлардың орамаларын немесе көлік
құралының жүк тиелетін бөліктерін не ыдыстарды, контейнерлерді және
тауарлар бар немесе болуы мүмкін өзге де орындарды ашумен байланысты
тауарлар көлік құралдарына қатысты іс-әрекеті.
Кедендік тесеріп қарау тауарларды кедендік мақсаттар үшін
бірдейлендіру, мәлімделетін мәліметтердің дұрыстығын анықтау не Қазақстан
Республикасының кеден заңдарын бұзу туралы ақпарат болған кезде мұндай
ақпаратты тексеру, сондай-ақ іріктеп тексерудің негізінде кедендік бақылау
жүргізу мақсатында жасалады.
7. Жеке тексеріп қарау. Кедендік бақылаудың ерекше нысаны ретінде
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өтетін не кедендік
бақылау аймағындағы немесе халықаралық әуежайдың транзит аймағындағы жеке
тұлғаның Қазақстан Республикасының заңдарын бұзу объектілері болып
табылатын тауарларды өзінде жасырып, бермей тұр деп ойлауға жеткілікті
негіздер болған жағдайда, кеден органы басшысының, оны алмастырушы адамның
не Қазақстан Республикасының кедендік шекарасындағы бақылау-өткізу пункті
уәкілетті лауазымды адамының жазбаша шешімі бойынша жүргізіледі.
8. Кедендік бақылаудың нысаны ретіндегі тауарлардың және көлік
құралдарының есебі мен олар бойынша есептілік жүйесін тексеру мынадай
жағдайларда:
– тұлға кедендік ресімдеудің оңайлатылан рәсімдерін қолдану туралы
мәлімдеген кезде;
– Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған тәртіппен есепке
алынуға тиіс тауарларды шартты түрде шығарған кезде;
– кеден брокерлері, кедендік тасымалдаушылар ретіндегі қызметті жүзеге
асыратын, сондай-ақ жекелеген кедендік режимдер шеңберінде және
уақытша сақтау бойынша кеден қызметтерін көрсету жөніндегі қызметті
жүзеге асыратын тұлғаға қатысты;
– кедендік бақылаудағы тауарлар мен көлік құралдарына қатысты сыртқы
экономикалық қызметке қатысушыларды тексеру кезінде қолданылады.
9. Тауарлар мен көлік құралдарының есебін жүргізу шартты түрде
шығарылған тауарлар мен көлік құралдарын, тарифтік және тарифтік емес
реттеу шаралары белгіленген тауарларды бақылауды қамтамасыз ету мақсатында
кеден органдары Кеден Кодексіне сәйкес кедендік ресімдеу мен кедендік
бақылау кезінде тұлғалар беретін мәліметтер негізінде, кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган белгілеген тәртіппен және нысандарда Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік
құралдарының есебін жүргізеді.
10. Үй-жайлар мен аумақтарды тексеру. Қазақстан Республикасының
заң актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда, кеден бақылауын жүргізу
мақсатында кеден органдарының лауазымды адамдары қызметтік куәлігін және
кеден органының басшысы қол қойған нұсқаманы көрсеткен кезде, кедендік
бақылауға жататын тауарлар мен көлік құралдары, кедендік бақылау үшін
қажетті құжаттар болатын, не болуы мүмкін, не кедендік бақылаудағы
тауарларға қатысты қызмет жүзеге асырылатын аумақ пен ұй-жайларға (тексеріп
қарау мен тінту жүргізу құқығынсыз) кіруге құқығы бар. Үй-жайлар мен
аумақтарды тексеруді кеден органдары осындай үй-жайларда немесе аумақтарда
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына Кеден Кодексінде көзделген
тәртіпті бұза отырып әкелінген тауарлардың бар екендігі туралы ақпарат
болған жағдайда, осындай ақпаратты тексеріп шығу үшін жүргізеді. Тексеруге
жататын аталған объектілер кедендік бақылау аймақтары болып табылады.
Оларға қойылатын негізгі талаптар кедендік бақылаусыз-ақ тауарларды алып
қоюдың кез келген мүмкіндіктерінен тұрады.
Кедендік бақылау аймақтары тек кедендік бақылауды жүзеге асыру
мақсаттары үшін ғана құрылады. Кедендік бақылау аймақтарын басқа мақсаттары
үшін құру мен пайдалануға жол берілмейді (Қазақстан Республикасы Кеден
Кодексінің 434-бабы).
Кедендік бақылау аймақтары болып кедендік ресімдеу, соның ішінде
сақтау орындары, кедендік қоймалар, еркін қоймалар, еркін кедендік аймақтар
және Қазақстан Республикасы кеден органдарының орналасқан басқа да орындары
табылады.
Аймақтың шегі шартты сызықпен белгіленеді.
Кедендік бақылау аймағы Қазақстан Республикасы кеден органдарымен
бекітілген жерлерде құрылады. Ережеге сәйкес, елді-мекендер пунктері
кедендік бақылау аймағына енгізілмейді.
Кедендік бақылау аймағының жері деп тануға негіз болып табылады:
1. Уақытша сақтау жерлерін және уақытша сақтау қоймаларының, еркін
қоймаларының, кедендік қоймалардың кеңселеріне лицензияларды тану
туралы шешім;
2. Кеден ргандарының орналасқан жерлері туралы тіркелім құжаттары;
3. Қазақстан Республикасының кеден органдарының кедендік ресімдеу
орындарын бекіту туралы шешімі, соның ішінде әуежайларда, порттарда,
теміржол станцияларында;
4. Қазақстан Республикасының Үкіметінің халықаралық өткізу пунктін құру
(ашу) туралы шешімі.
Кедендік бақылау аймақтарын құру туралы шешім Қазақстан
Республикасы кеден органдарының бұйрығы нысанында рәсімделеді.
Кедендік бақылау аймағы келесі талаптарды сақтай отырып, тану
белгілерімен белгіленеді:
1. автомагистральдерде – жалпы техникалық жағдайларға сәйкес ақпаратты-
сілтемелі белгілерімен;
2. жол белгілерін рәсімдеу, ГОСТ 10801-18;
3. басқа орындарда – келесідей өлшемдегі белгілермен: биіктігі-50 см, ені-
10 см. Белгінің көк жолында ақ әріптермен үш қатарға үш тілде
(қазақша, орысша, ағылшын тілдерінде) Кедендік бақылау аймағы жазуы
орындалған. Әріптердің өлшемдері биіктігі бойынша-10 см, ені бойынша-
3,7 см болуы керек;
4. кедендік бақылау аймағы суда сәуле шағылыстырылатын бояумен
орындалатын Кедендік бақылау аймағы деген қызыл түсті әріптермен
белгіленуі мүмкін.
Кедендік бақылау аймағы тұрақты, егер оларда кедендік бақылауға
жататын тауарлар үнемі бар болған жағдайларда, немесе уақытша болуы мүмкін,
егер тауарларды қарауды немесе кедендік тексеруді жүзеге асыру қажет болған
жағдайда және уақытша осындай операцияларды жүргізу үшін құрылатындар.
Сонымен бірге, айта кететін бір жайт, кедендік бақылауды ұйымдастыру
тауарлар мен көлік құралдарын бірдейлендіру, кеңістіктер мен басқа да
орындар, сондай-ақ оларды хаттау сұрақтарымен тығыз байланысты.
Кедендік бақылауға жататын тауарлар мен көлік құралдары орналасуы
мүмкін немесе орналасқан көлік құралдары, кеңістіктер, сыйымсдылықтар және
басқа да орындар, бақылауы кеден органдарына жүктелген қызмет жүзеге
асырылатын жерлер, сондай-ақ кедендік бақылаудағы тауарлар мен көлік
құралдары кеден органдарымен бірдейлендірілуі мүмкін.
Бірдейлендіру пломбаларды, мөрлерді басу, сандық әріптік және өзге
таңбаларды салу, бірдейлендіру белгілерін, штамптарды қою, үлгілер мен
сынамаларды алу, тауарларды толығырақ суреттеу, сызбаларын құру, көлемді
бейнелерді, фотосуреттерді, суреттеулерді дайындау, тауарлармен бірге алып
жүретін және өзге құжаттамаларды қолдану жолдарымен және басқа тәсілдермен
жүргізіледі.
Кеден органдары кедендік бақылаудағы тауарлар мен көлік құралдарын,
сондай-ақ кедендік төлемдері мен салықтары төленбеген немесе кедендік
төлемдер мен салықтар бойынша жеңілдіктері берілген тауарларды хаттауды кез
келген уақытта жүргізуге құқылы.
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес кеден органдары кедендік
бақылауды жүргізуге көмек көрсету үшін мемлекеттік органдардың мамандарын,
сондай-ақ өзге ұйымдардың мамандары мен сарапшыларын келісім-шарт негізінде
тартуға құқылы.
Кедендік бақылау жүргізу уақытын қысқарту және оның белсенділігі мен
әсерлілігін жоғарылату мақсатында кеден органдарымен техникалық құралдар
қолданылады.
1.2 Кедендік бақылауда пайдаланылатын құралдардың жалпы сипаттамасы
ҚР кедендік кодексінің 473-бабында кедендік бақылауды жүзеге асыру
кезінде техникалық құралдарды пайдалану көрсетілген, техникалық құралдар
адамның өміріне, денсаулығына, жануарлар мен өсімдіктердің өсіп-өнуіне
қауіпсіз болуға және тұлғаларға, тауарларға және көлік құралдарына зиян
келтірмеуі тиіс.
Осындай техникалық құралдар жиынтығын кедендік техника деп атау
қалыптасқан.
Кедендік техника – бұл кеден органдарының мамандандырылған құрылым
бөлімшелерінің өздеріне жүктелген тапсырмаларды шешу үшін қолданылатын
техникалық құралдардың жиынтығы.
Кедендік техника келесідей негізгі түрлерге бөлінеді:
• нақты (фактический) кедендік бақылау жүргізу үшін қолданылатын
кедендік бақылаудың техникалық құралдары ең алдымен (тауарлар мен
көлік құралдарын және тұлғаларды тексеру) кедендік шекарадан
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын және тұлғаларды;
• қылмысты ашу тапсырмасын шешу үшін қолданылатын криминалистикалық
техникалық құралдар;
• тауарлардың теңестірілуін шешуге жәрдемдесетін кедендік
сараптамалау техникалық құралдары;
• басқарушылық, технологиялық және т.б. мәселелерді шешуді қамтамасыз
ететін мәліметтерді жіберу мен байланыс техникалық құралдары;
• жинау, өңдеу, сақтау, іздеу және ақпараттар беру үшін қолданылатын,
кеден органдарының мәселелерін шешу үшін қажет кедендік қызметтің
ақпараттық қамтамасыз ету техникалық құралдары;
• кеден органдарының өзіндік қауіпсіздігін қамтамасыз ету және күзет
техникалық құралдары;
• жедел іздестіру қызметінде мәселелерді шешу үшін қолданылатын
техникалық құралдар (спец.техника);
• кедендік іс-қағаздар жүргізу техникалық құралдары (оргтехника).
Кедендік техниканың негізгі, ең маңызды бөлігін кедендік бақылаудың
техникалық құралдары орындайды.
Кедендік бақылаудың техникалық құралы – бұл Кеден бақылауы барысында
тауарлар мен көлік құралдарына қатысты және құқық бұзушылық фактілерін
анықтау мақсатында Кеден органдарының қолданатын арнайы техникалық
құралдары.
Кедендік бақылаудың техникалық құралдарын қолданудың нәтижесі кедендік
шекара арқылы өткізілетін түрлі объектілердің кедендік бақылауының кейінгі
үрдістерінің барысын айқындайды. Бұл техника өткізілетін объектілерге
ұсынылған құжаттардың дәлдігі мен туралығын белгілеуге, құжаттарда
декларацияланған мәліметтерге тауарлар мен көлік құралдарының сапасының
сәйкестігін анықтауға, ЕврАзЭс-тің СЭҚТН-на сәйкес тауар сыныпталуының
дұрыстығын растауға, сәйкесінше, дұрыс есептелген кедендік баждар, салықтар
мен төлемдер алуды қамтамасыз етуге, кеден статистикасының дұрыстығы мен
оңтайлы валюталық бақылауға мүмкіндік береді.
Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының көмегі арқылы кедендік
бақылау кезінде бақыланатын объектілердегі жасырын жерлерді табу
мүмкіншілігі қамтамасыз етіледі. Кедендік бақылаудың техникалық құралдарын
жақсырақ тану үшін және дұрыс қолдану үшін кедендік бақылаудың
объектілерінің сыныпталуы қажет, олардың тағайындалу түрлері, габариттері,
салмақтары, құрылымдық ерекшеліктері және т.б. қоса алғанда, объектілердің
дәл осы өлшемдері, негізінен, жедел техникалық бақылаудың мазмұнын, олардың
құрамы мен қасиетін анықтайды.
Кедендік бақылаудың объектілеріне жатады:
- анықталған категория тауарлары, дәрежесі;
- жолаушылар мен көліктік қызметкерлердің қол жүгі мен бірге алып
жүретін багаждары;
- жолаушылардың бірге алып жүрмейтін багаждары, жүктері (тиелетін
тапсырма және жолаушылардан бөлек өткізілетін багаждар);
- орташагаборитті тиелетін қораптамалар (тауарлық);
- ірігабаритті тиелетін қораптамалар (контейнерлер, тиелетін
платформалар, бункерлер, автокөлік құралдарының тиелетін бөлшектері);
- көлік құралдарының барлық түрлері;
- халықаралық почта жөнелтілімдері;
- кедендік заңнаманы бұзатын заттар болып табылатын тауарларды өзінде
тығып тұр және еркімен бермейді деп ойлауға негіз бар болған жағдайда
нақты тұлғалар;
- кеден органына ұсынылған, бірақ барлық құжаттар кедендік шекара арқылы
өткізілмейтін тауарлар мен көлік құралдарына құжаттар;
- құжаттарға, тауарлар мен көлк құралдарына салынған кедендік қамтамасыз
ету атрибуттары (құралдары).
Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының көмегімен міндетті
кедендік бақылау, кедендік бақылаудың объектілерінің құралы ретінде де,
объекттердің өздері де енеді. Мыс., жолаушылардың багаждарындағы және
(құрамындағы) жеке заттар және сәйкесінше, олар орналасқан сөмкелер,
чемодандар, қораптар (кедендік бақылау объектілері); көліктік
контейнерлерде тасымалданатын тауарлар және контейнерлердің
конструкциялары.
Кеден органдарының жедел жұмыстарының жүйесі, оны шешу үшін
кедендік бақылаудың техникалық құралдарын қолдану керек. Кедендік бақылау
объектілерінің түрлері мен оны іске асыру жағдайлары кедендік бақылаудың
техникалық құралдарын келесідей түрлерде ұсынуға мүмкіндік береді, әрбір
жедел жұмыстарды толығымен немесе оның бөлек құралдарын шешуге арналған.
Техникалық құралдар тізбегімен оларды қолдану тәртібі ҚР Кедендік
бақылаудың Агенттігінің Төрағасының 06.04.03 жылғы №184 бұйрығымен
бекітілген. Кедендік бақылаудың техникалық құралдары келесідей түрлерге
бөлінеді:
1. Тексеретін интроскопиялық техника – кеден органдарымен
қолданылатын жолаушылардың өздерімен бірге алып жүретін және алып жүрмейтін
багаждарының құрамын тексеруге арналған, халықаралық почта жөнелтілімдері
мен кіші, орташа габаритті және ірігабаритті заттарды ашпай-ақ, бета-ион
негізінде рентгеноскопия, рентгенография және гамма-сканерлеу. Берілген
жүйеде органикалық және бейорганикалық материалдардың бөлімдерінің
функциялары және сканерленетін объектілердің көлемді суреттерін алу
қолданылады, Кеден органдарымен стационарлы, тасымалданатын (ауыспалы) және
мобильді жүйелер қолданылуы мүмкін.
2. Радиациялық бақылауға арналған техникалық құралдар –
тасымалдаушы радиоактивті және бөлінетін материалдарды, қауіпті
қалдықтарды, олардың сапасы мен санының мөлшерінің сипаттамасын анықтауға,
бірдейлендіруге, ықшамдауға арналған техникалық құралдардың түрі.
3. Іздеудің техникалық құралдары – жолаушылардың өздерімен бірге
алып жүретін және алып жүрмейтін багаждарын, халықаралық пошта
жөнелтілімдерін, тауарларды және көлік құралдарындағы қол жетпес жерлерде
кедендік тексеруді жүзеге асыруда қолданылатын кедендік бақылаудың
техникалық құралдарының бір түрі. Бұндай техникалық құралдар болып мыналар
табылады:
металлодетекторлар – қара және түсті металдардан жасалынған заттарды
анықтауға мүмкіндік беретін электронды құрылғылар;
тексеретін айналар – әр түрлі формадағы (пішінді) және өлшемдегі
ауыспалы айналар жиынтығының телескопиялық ұстауыштары, автокөлік
құралдарының түбін қолдан жарықтандыру арқылы тексеру үшін қолданылады,
сондай-ақ көлік құралдарының қиын қол жекізілетін орындардағы заттарды
арнайы ілгіштермен алу үшін.
тексеретін қысқыштар (щупы) – әр түрлі диаметрдегі және ұзындықтағы
ерекше айнашалар түріндегі металдан жасалған стержндер;тесілетін объектілер
құрамынан арнайы формадағы саңылаумен де болады (жұмсақ және картон
қораптар, көлік құрлдарындағы орындықтар, себілетін жүктер, т.б.);
эндоскоптар - әр түрлі, соның ішінде агрессивті сұйықтармен
толтырылған ыдыстар және көлік құралдарының қиын қол жеткізілетін жерлерін
тексеруге арналған оптикалық құрылғылар. 3 модификацияда дайындалады:
қатты (бараскоптар) - әр түрлі ұзындықтағы және диаметрдегі металдан
жасалған түтікшелер; иілгіш (флескоскоптар) – зерттелетін кеңістікті
міндетті шолу және жарықтандыру, сондай-ақ жартылай қатты.
тексеретін қолшамдар (фонари);
тығыздықтың өзгеруін анықтайтын детекторлар.
4. Теңестірудің техникалық құралдары – кедендік бақылаудың
техникалық құралдардың түрі, оларға жатады:
кедендік және басқа құжаттардың, пломбалардың,
мөрлердің
түпнұсқалығын анықтайтын құрылғылар;
бағалы металдардың сынамаларының түпнұсқалығын (дәлдігін)
анықтайтын құрылғылар;
асыл тастардың шынайлылығын анықтайтын құрылғылар (құралдар);
есірткі және жарылғыш заттарды идентификациялайтын құрылғылар;
криминалистикалық кешендер;
микраскоптар, лупалар, ультракүлгін шамдар;
рентгенофлуорэсценттік анализаторлар,өлшенетін құрылғылар.
5. Білуге арналған техникалық құралдар – қылмыс туралы іс
жүргізу үрдісінде кеден органына да жүктелген құқық бұзушылықтың іздерін
бекіту мен ашуға арналған кедендік бақылаудың техникалық құралдарының түрі,
сонымен қатар нақты істерге байланысты қызығушылығы бар тұлғалардың және
бейне жазбалары. Берілген техникалық құрылғыларға жататындар:
криминалистикалық құралдардың жиынтығы, құжаттардың техникалық құралдары
(фотоаппараттар, бейнекамералар, бейнемагнитафондар және телемониторлар,
диктафондар және т.б.)
6. Визуалды бақылауға арналған техникалық құралдар – кедендік
бақылаудың техникалық құралдарының түрі. Кеден органдарымен кедендік
бақылау жүзеге асырылатын объектілердегі оперативті (жедел) жағдайларды
бақылау үшін қолданылады. Оларға мыналар жатады: бақылауға арналған
оптикалық құрылғылар – бинокльдер, монокулярлы және стерекубырлар, түнде
көруге арналған құрылғылар – теледидарлық камера жүйесі, бақылау
мониторлары, дистанционды басқарылатын бақылау пульті.
7. Аудио жжәне бейнеаппараттар таситын бақылаудың техникалық
құралдары – көру, есту және магнитті тасымалдаушыда жазылған аудио, бейне
ақпараттарды өшіру (бобиндердегі, таспалардағы, компакт-кассеталардағы,
дискілердегі, ЭВМ дискеталардағы), сондай-ақ фото және кинотаспаларды,
слайдттарда және микрофиштерде визуалды бақылауды жүзеге асыруға
көмектесетін кедендік бақылаудың техникалық құралдарының түрі. Оларға
жататындар: магнитафондар, бейнемагнитафондар, барлық жүйелер мен
форматтағы жазу плейерлері, фото-, кино-, слайдпроектрлер, телемониторлар,
арнайы компьютерлік бақылау жүйелері, микрофиштерді қарауға арналған
құрылғылар, сондай-ақ, аудио-, бейне ақпараттарды жоюға арналған
құрылғылары.
8. Жедел байланыс техникалық құралдары – Кеден органдарының
лауазымды тұлғаларымен қолданылатын жақын ультра қысқа толқынды
радиобайланыс (УКВ – радиосвязи) аппаратының жедел басқару үрдісін
қамтамасыз ететін кедендік бақылаудың техникалық құралдарының бір түрі.
Кешенге құрамына: алып жүрілетін, стационарлы (базалық), автомобильді
радиобайланыс аппараты радиобайланыстың алып жүретін, стационарлы (базалық)
автомобильді аппаратурасы кіреді.
9. Кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын басуға арналған құралдары -
әр түрлі көлік құралдары мен тауарларды, цистерналарды, вагондарды,
контейнерлерді санкциясыз ашудың алдын-алу үшін қолданылатын КБТҚ бір түрі.
Оларға жататындар – мөрлер, пломбалар, акциздік маркалар, пломбалайтын
құрылғылар, пломбираторлар.
Кедендік шекара арқылы тасымалданатын объектілермен тікелей байланыссыз-
ақ, арнайы техникалық құралдарын қолдану жолымен қашықтықтан бақылау
жүзеге асырылады.
КБТҚ көмегімен кеденнің жедел қызметкерлерін тасымалдайтын материалдар
және заттардың түрлері мен олардың ілеспе құжаттарын сипаттауға мүмкіндік
алады. Бұл жолаушылар мен жүктер ағынының кедендік бақылау уақытын едәуір
төмендетеді, көлік құралдарының қол жетпейтін жерлеріндегі бақылауды
қамтамасыз етеді. Арнайы жасалған техникалық құралдар контрабандалық
заттардың арнайы түрлерін анықтауға мүмкіншілік береді – жарылғыш және
есірткі заттары, қару-жарақ, бағалы металдар және т.б.
Кедендік шекарадан өтетін радиоактивті заттарды техникалық құралдарсыз
анықтау мүлдем мүмкін емес.
Техникалық құралдар кедендік бақылаудың барлық мүмкін формаларында
қолданылады:
- кедендік мақсаттарға қажет мәліметтер мен құжаттарды тексеру;
- тауарлар мен кедендік құралдардың кедендік тексерілуі;
- жеке кедендік тексеру ;
- кедендік бақылауға жататын тауарлар мен көлік құралдарының кедендік
территорияда және басқа да жерлерде тексерілуі.
Жоғарыда кедендік бақылаудың жедел-техникалық көзқарас объектілері
көрсетілді, осы жерде тағы да оларды толығырақ ерекшелеуге шешім
қабылдадық:
- жолаушылар мен көлік қызметкерлерінің қол жүгі мен өздерімен бірге
алып жүретін багаждары;
- жолаушылардың бірге алып жүрмейтін багаждары және ортагабаритті
жүктік қораптар;
- ірігабаритті жүктік қораптар (контейнерлер, т.б.);
- көлік құралдарының барлық түрлері;
- халықаралық почта жөнелтілімдері;
- заңнаманы бұзушылық болып табылатын заттарды өздерінде жасырған
нақты тұлғалар;
- тасымалданатын тауарлар мен көлік құралдарының кедендік құжаттары;
- тауарлар мен көлік құралдарына, құжаттарға басылған кедендік
қамтамасыз ету атрибуттары.
Кедендік бақылау жүзеге асырылатын кедендік бақылау мен жағдайлар
объектілерінің түрлері КБТҚ келесідей талаптарын қажет етеді:
- жедел-техникалық және КБТҚ дәл сипаттамаларының өздері арналған
жедел жұмыстарға толықтай сәйкестігі;
- бақыланатын объектінің параметрлері мен қасиеті, керек-жарақтары
анықталатын бірдейлендіру белгілерін алудың қашықтығы;
- КБТҚ жұмыстың ыңғайлылығы, дала жағдайында және жедел жұмыстарда
олардың қауіпсіздігі, сенімділігі. Оларды тәжірибелік қолданудағы
методикаларының қарапайымдылығы мен қолжетілімділігі.
КБТҚ қолданудың басты міндеттері болып табылады:
1. Бақыланатын объектілердің салмағының нақты өсуі, сәйкесінше
кедендік бақылау мен кедендік статистика дәлдігінің жоғарлауы.
2. Кедендік бақылаудың контрабанда мен кедендік ережелерді бұзуды
анықтау мен іздеуде едәуір өсуі.
3. Кедендік бақылау мен кедендік рәсімдеу поцедурасының мәдениеті,
жылдамдылығы, ыңғайлылығы.
1.3 Кедендік бақылау техникалық құралдарын қолдануды қажет ететін
кеден органдарының негізгі жедел тапсырмалары
КБТҚ қолдануды қажет ететін негізгі жедел тапсырмаларға келесі
тапсырмалар кіреді:
1. Кедендік құжаттар мен кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын тексеру.
2. Кедендік бақылау объектілерінің құрамы туралы ақпараттарды қашықтықты
түрде алу; контрабанда мен кедендік ережелерді бұзшылық объектілерін
іздеу және табу.
3. Кедендік бақылау объектілері құрамының теңестірулік (идентификациялық)
экспресс-талдауы.
4. кедендік бақылау аймағындағы жедел жағдайды визуалды бақылау.
5. Аудио, бейне ақпараттарды алып жүруді бақылау.
6. Кедендік тексеру кезіндегі технологиялық операцияларды орындау.
7. Кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын басу.
Жедел-техникалық көзқарасы негізінде жедел тапсырмалардың құрамы мен
мазмұнын кезегімен қарайық.
1-тапсырма. Кедендік қамтамасыз ету атрибуттары мен кедендік
құжаттарды тексеру.
Әуелгі кезең. Кедендік қамтамасыз ету атрибуттарының біртұтастығын
және кедендік құжаттарды тексеру.
Қолданылатын КБТҚ – сәулелері бар лупа, микраскоптар, ультракүлгін
және инфрақызыл сәулелерде қарауға арналған жарықтандырғыштар.
2-тапсырма. Кедендік бақылау объектілерінің құрамы туралы
ақпараттарды қашықтықты түрде алу; контрабанда мен кедендік ережелерді
бұзушылық объектілерін іздеу және табу.
Теңестірулік кедендік бақылаудың негізі болып табылады. Тапсырма
құрамының келесі жедел қосымша тапсырмалар кіреді:
1. Кедендік бақылау объектілерінің құрамын қашықтықтан зерттеу –
қол жүгі мен багаждарды бақылау.
Рентгенді-телевизиондық ақпараттар қолданылады, сөмкелерді,
баллоншаларды және т. б. үшін - тікелей қадағалау флюроскоптары.
Қозғалмалы қондырғылары және тасымалданатын импульсті
рентгеноаппараттары бар.
Ірігабаритті қораптар ( контейнерлер және т.с.с.) үшін КБТҚ
Инспекциялы-тексермелеу кешендері болады – сәулелендірудің күшті қайнар
көздері бар бөлек тұратын бокстарды қамтиды.
Жеңіл көлік құралын тексеру
Бүл үшін де инспекциялы-тексермелеу кешендері (ИТК) қолданылады, бірақ
едәуір төмен қуатта.
Почта жөнелтілімдері
Конвейерлі рентгенді-телевизмондық аппараттары.
2.2. Көлемді стратегиялық шикізат тауарларын қашықтықтан бақылау.
Кеден органдарының соңғы кездегі ең басты тапсырмаларының бірі болды
(радиоактивті қалдықтар, лом, шикізаттың заңсыз шығарылуы, энерго
тасымалдаушылар).
Ресейде тауардың 15 тобы белгіленді – жанар-жағармай (отын), электр
қуаты, мұнайдан өңделетін, орман және целлюлозалы-қағаздық өндірістің
өнімдері, қара және түсті металдар, тыңайтқыштар, қышқылдар, бидай және
өзге де тауарлар қатары. Тауардың түріне сәйкес әр түрлі КБТҚ қолданылады.
Мұнай, мұнай өнімдері, газ – мұнай құбырлары арқылы жылжитын арнайы
өлшейтін көрсеткіштер көлемді, тығыздық пен температураны анықтайды.
Бөлек цистерналарда және т.с.с. – ультра дыбысты немесе
радиолокационды айландыру әдісіне негізделген тасымалданатын құрал.
Таразылар көмегімен түрлі тауарлар өлшенеді. Дегенмен, бұл тек
кедендік бақылаудың сандық жағын ғана сипаттауға мүмкіндік береді. өнімнің
сапалы құрамы кедендік бақылау объектілерінің мазмұнын идентификационды
экспресс-талдауда анықталады.
2.3.Құпия орындар мен жасырын салымдарды іздеу.
Түрлі формадағы тексермелеу айналарының жиынтығы, тексермелеу
эндоскоптары, тексермелеу қысқыштары. АҚШ мен Англияда күдікті дуалдар
(қабырғалар) мен бос оындарды тесу қабылданған.
Осы мақсаттағы көлемді жүктер радиолокациялық немесе гравитациялық
қағидалар бойынша ультрадыбыс негізіндегі құралдар көмегімен тексеріледі.
Көлік құралдарының жеңіл ауыстырылатын бөлшектері арнай белгілермен
белгіленеді.
2.4. Контрабанданың нақты түрлерін қашықтықтан іздеу.
Қару-жарақ және металдар, есірткілер – рентгендік аппараттар.
Металдар және металдардан жасалған бұйымдар – металлодетекторлар.
Басты тапсырма есірткі және психотропты заттарды анықтау болып
табылады.
Есірткі заттарының бір бөлігін арнайы фильтрге сіңіретін, қолдан
жасалған сынама жинаушы, кейін аналитикалық аппаратура кешеніне
тасымалданады.
Жарылғыш заттар – сол қағида.
Қашықтықтан іздеу және радиоактивті заттарды анықтау
Кедендік радиациялық бақылауда БРМ (бөлінетін радиоактивті
материалдардың) барлығын анықтау фактісінде бөлінеді.
РИ қайнар көзінің орналасқан жерін айқындау және іздеу, оның
радиациялық өлшемдерін анықтау.
Қауіпсіздік шараларын қолдану.
Объектінің уақытша қысқа мерзімді ұсталуын әзірлеу.
Мамандармен радиациялық сәулелендірудің өлшемдері мен сипаттамасын
сараптамалық зерттеуден өткізу және сараптама қорынтындысын алу.
Радиоактивті қауіптілік туғызатын үлгіні шығару немесе ұстаудың
кедендік рәсімдеуі.
3-тапсырма. Кедендік бақылау объектілері мазмұнының идентификациялық
экспресс-талдауы
Көрсетілген тапсырма іздеу операциялары кезеңінен кейін міндетті болып
табылады.
Контрабанда мен кедендік ережелерді бұзушылық объектілері мен
түрлеріне шыға отырып, бірдейлендіруге жатады: металдар, соның ішінде
бағалы, асыл тастар, есірткі және психотропты заттар, жарылғыш заттар, улы
және улағыш заттар, радиоактивті материалдар және заттар, стратегиялық
шикізаттардың бөлек түрлері (мұнай және мұнай өнімдері, сирек және түсті
металдар), көркем, тарихи жәдігер заттары, шетел валютасының банкноттары.
Металдар: жедел жағдайларда тасымалданатын металдардың түрін анықтау.
Анализаторлардың екі типі бар - өлшеудің индукциялық әдісінде.
Анықталады: Ni, Co, W, Mo, Ta, Cr, Ti, Sn, Pb, Cd, Cu және олардың
ерітінділері (латунь, бронза, мельхиор), Al және оның ерітінділері, Mr және
оның ерітінділері, Ag, Au., Pt.
Анализатордың екінші түрі – экспресс-идентификатор.
Рентгенофлюоресценттік спектроскопия әдісі бойынша элементтік құрамын
анықтайды.
Бағалы металдар – дәл сондай.
Асыл тастар: өлшеудің 2 әдісі:
1) жылу өткізгішті өлшеу;
2) таза зергерлік тастардың сыну коэффициентін өлшеу.
Есірткі және психотропты заттардың экспресс-талдауы.
Химиялық реакциялар нәтижесіндегі түсті белгілер. Қазіргі уақытта
героин, креп, кокаин, гашиш және марихуананы бірдейлендіруге мүмкіндік
беретін спрей-тесттері бар баллоншалар қолданылады.
Жарылғыш, улағыш, улы радиоактивті заттарды бірдейлендіру.
Көрсетілген заттардың сыныптарына керек-жарақ фактілерді бекіту
қажеттілігін ұйғарады. Бірақ қауіпсіздіктің маңызды талаптарының себебінен
олармен жұмыс тар кәсіби мамандармен жүргізілуі тиіс.
Стратегиялық маңызды шикізат.
Сынамаларды іріктеуге арналған техникалық құралдар.
Көркем және тарихи жәдігер заттары.
Белгілер.
Шетел валюталарының банкноттары.
Соңғы жылдар ішінде жалған валюталар саны 500 есе көбейген, оның ішінде
95% АҚШ долларын құрайды.
4-тапсырма. Кедендік бақылау аймағындағы жедел жағдайларды визуалды
қадағалау
Визуалды қадағалау – кедендік бақылау аймағындағы таза жедел іс-шаралары.
Екі тапсырмасы – 1) территориядан тыс тікелей бақылау. Радиолокауиялық
типтегі аппаратура, оптикалық және оптико-телевизиондық құралдар.
2)Ішкі кедендік аймақтардағы жағдайларды визуалды бақылау. Ауыстырылатын
объективалары бар телевизиондық аппаратура, кадрлық
бейнежазудың бейнемагнитафонымен үйлесімде қашықтықтан басқарылатын жалғыз
бақылау пунктінде.
Тапсырма 5. Аудио, бейнеақпараттарды алып жүруді бақылау
Ақпараттардың дыбыстық және визуалды ойнауына мүмкіндік туғызатын
КБТҚ учаскелерін қамтамасыз ету.
Ерекше түрі – сандық техникада қолданылатын магнитті тасушылар.
Компьютерлік техниканың сәйкес модификациясы көмегімен оқылады.
Тапсырма 6. Кедендік тексеру кезіндегі технологиялық операцияларды
орындау
Арнайы құрал-саймандардың 2 типі – қол жүгін, багажды, ХПЖ (халықаралық
почта жөнелтілімдерін) және көліктік қораптамаларды ашуға арналған.
Екіншісі – орта және ірігабаритті көліктік қораптамаларды, сондай-ақ көлік
құралдарының құрылымдық элементтерін ашуға арналған.
Тапсырма 7. Кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын басу
Тауарлар мен көлік құралдарына кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын
басу олардың жалғандығы мен тұтастығын тексеру мақсатында пломбаларды,
мөрлерді басу, таңбаларды салу, тасымалдау белгілерін, штамптарды қою
жолдарымен жүргізіледі.
Кедендік қамтамасыз ету атрибуттарына қойылатын негізгі талаптар:
- жасанды таңбалардың (мөрлердің, штамптардың, қолтаңбалардың,
белгілердің) мүмкін еместігі;
- көрінбейтін іздерсіз атрибуттардың бүтіндігін бұзудың мүмкін
еместігі;
- штемпельдік және таңбалық жабдықтар мен хат құралдарының қанықтығы;
- түсірілетін дақтар мен кедендік нышандар таңбаларының анықтығы;
- атрибуттарды қоюға минималды уақыт;
- кедендік қамтамасыз ету атрибуттарын басу құралдарының мейлінше аз
өлшем габаритті сипаттамалары.
Қазіргі кезеңде кедендік атрибуттар белгілері мәселелерін шешуде жаңа
технологиялық шешімдер қолданылады.
2. Кеден органдарында бақылау барысында кейбір нақты техникалық құралдар
түрлерін пайдалану
2.1Кеден құжаттарын жедел диагностикалауға арналған техниклық
құралдарын сипаттау
Кеден документтерінің түпнұсқасын тексеру дегеніміз – жедел зерттеу
арқылы кеден органдарына ұсынылып отырған құжаттарының алғашқы кездегі
құрамы мен түрін анықтау. Бұндай құжаттарға жататындар: кедендік (жүктік)
деклорация; министерстволар рұқсат еткен әр түрлі құжаттар, ұйымдар мен
банктердің ведомтволары (мысалы, қаруларды, радиотехникалық құралдарды алып
келу және алып кетуге, ведомстволық және мәдени құндылықтарды шығаруға
рұқсат алу) кәсіпорынның мемлекеттік тіркеуде тұрғанын куәландыратын құжат,
жарғылық және құрылтайшылық құжаттар, шарттар, келісім шарттар, банктік
құжаттар, келесі жеке жүк жөнелтілім құжаты, автокөлік сатып алуға рұқсат
етілген құжаттар, формалары, түрлері, рәсімделуі, тексттері, штамптары, қол
қоюлары және мөрлері бойынша мүлдем өзгеше құжаттар мен жүктерді кедендік
рәсімдеуге берілген сенімхаттар.
Кеден құжаттарының түпнұсқасын тексеру келесі сызбанұсқа арқылы
құрылады.
Ең алдымен құжаттардың белгіленген формаға сәйкес келетіндігін
тексеруге көңіл бөлу – талапқа сай реквизеттер бар ма жоқ па: штамптар,
мөрлер, қолтаңбалар, көрсеткіштер, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz