Ауыл шаруашылық өндірісі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 89 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе . . . 3

1. Қазақстан Республикасы Президентінің жолдауындағы аграрлық саясаттың басым бағыттары

1. 1 Аграрлық сала және аграрлық саясаттың маңызы мен қажеттілігі . . . 5

1. 2 Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауындағы аграрлық саясаттың басым бағыттарын талдау . . . 15

1. 3 Президент Жолдаулары негізіндегі мемлекеттің аграрлық саясаты және Қазақстанның бүгінгі аграрлық даму процестері . . . 23

2. Қазақстан Республикасының аграрлық саясаты және мемлекеттік бағдарламалар негізінде ауылды қолдау шараларын жетілдіру барысы

2. 1 Қазақстанның агроөнеркәсіп кешені және оны реформалау . . . 31

2. 2 Жұмыспен қамту 2020 бағдарламасын жүзеге асыру жолдары . . . 48

2. 3 ҚР президентінің "Әлеуметтік жаңғырту Қазақстан Республикасы дамуының басты бағыты" 2012 жылы Жолдауы аясындағы аграрлық

саясаттын жетілдіру барысы . . . 64

Қорытынды . . . 87

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 89

Кіріспе

Аграрлық өнеркәсіптік кешенге - ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеу, сақтау, тұтынушыға жеткізу жатады. Аграрлық өнеркәсіптік кешеннің дамуын қамтамасыз ететін (ауыл шаруашылық машиналарын жасау өнеркәсібі, минералдық тыңайтқыштар өндіру кәсіпорындары) басқа да салалары бар.

Аграрлық өнеркәсіптік кешен - республика шаруашылығының жетекші саласының бірі.

Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылық саласында материалдық өндіріс қарқындап өскен сайын шикізаттарға, энергияға, тасымалдау, материалдық-техникалық, техника жөндеу қызметтеріне, сондай-ақ ғылыми, ақпараттық, зат сақтайтын орындарға деген қажеттілік арта түседі.

Аграрлық өнеркәсіптік өндірістің қазіргі және болашақтағы дамуы тек ауыл шаруашылығының тікелей даму деңгейіне ғана емес, сонымен бірге оған қызмет көрсететін салалардың даму дәрежесімен де айқындалады, сондай-ақ ауылдың өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымының даму дәрежесіне байланысты.

Ауыл шаруашылығын басқарудағы әлемдік тәжірибені тұжырымдау нәтижелері ауыл шаруашылығы экономикасын басқарудағы теория мен практикада мемлекеттік реттеу мен ерікті кәсіпкерлердің өзін-өзі басқару механизмімен ұтымды ұштастыруда екенін көрсетеді. Аграрлық саланы дамытуға бағытталған Елбасының саясаты осы дамыған елдерде қолданылып келе жатқан шараларға сәйкес келеді.

Елбасының Жолдауы мен бағдарламалық мақаласындағы идеялар экономикалық ғылымның қағидаларына сәйкестігін атап, қоғамның даму кезеңіндегі қалыптасқан жағдайларда экономиканы ілгері бастыруға қосқан жаңалықтары деп бағалауға болады. Экономика ғылымы екі қағидаға негізделеді. Біріншісі - адамдардың материалдық және рухани сұранысының шексіздігі, екіншісі, осы сұранысты қамтамасыз етуде пайдаланатын ресурстардың шектелуі. Экономика ғылым ретінде осы шектелген ресурстарды ұтымды пайдалану тетіктері мен құралдарын анықтауға бағытталады. Ауыл шаруашылығында пайдаланатын негізгі ресурстар: жер, еңбек және өндіріс құралдары.

Аталған ресурстарды ұтымды пайдалануды ұйымдастыру экономикалық реформа үрдісіне тысқары қалғанын ескерсек, Президент ұсыныстарының ғылыми негізділігін бағалап, алда басшылыққа алынуы тұр.

ХХІ ғасыр табалдырығында Жаңа Тәуелсіз мемлекеттердің қоғамдық дамуындағы аса маңызды мәселелердің бірі - меншік қатынастарын жан- жақты қарастырып, шаруашылықтардың даму жолдарын объективті зерттеу. Бүгінгі таңда негізгі мәселе.

Қазақстанда меншік қатынастарының жаппай дамуы еліміздің егемендігін алып, экономикалық құрылымды жоспарлы экономикадан нарықтық қатынастағы экономикаға өтуіне байланысты қажеттігінің жоғары болуы көрініс тапты. Елімізде жаппай жекешелендірудің негізінде бүгінгі таңда мемлекеттік меншіктің басым бөлігі жеке меншік формасына немесе корпорациялық меншікке өткізілді. Бұл шаралар өз кезегінде экономикаға оң әсерін тигізіп, нарықтық қатынастардың тиімді дамуына жол ашты. Мұндай меншік формасының нарықты сипатта даму негізінде ел экономикасының экономикалық ашықтығын, инвестициялардың көптеп құйылуын және экономикалық белсенділікті арттырады.

Агроөнеркәсіптік өндірістің соңғы нәтижелері тек тікелей ауыл шаруашылығының даму деңгейіне ғана емес, сонымен қатар соған қызмет көрсететін салаларға да байланысты. Ауыл шаруашылығының өндіріс көлемі ұлғайған сайын материалдық - техникалық ресурстарды, қажетті шикізаттарды, қосалқы материалдарды т. б. жұмсау мөлшері де ұлғаяды. Шаруашылықтың электр-энергияға, транспортқа, байланыс құралдарына, өнімдерді сақтауға деген қажеттіліктері де көбейеді.

Тақырыптың өзектілігі . Еліміздің экономикалық дамуында агроөнеркәсіптік кешеннің, оның ішінде ауыл шаруашылығының маңызы зор. Қазақстан агроөнеркәсіптік кешені - еліміздегі халық шаруашылығындағы агроөнеркәсіптік кешеннің негізгі құрамдас бөлігі. Онда материалдық игілік өндіру саласындағылардың жартысынан астамы қызмет етеді және Республикадағы негізгі өндірістік қорлардың тең жартысына жуығы шоғырланған, жалпы өнімнің және ұлттық табыстың жартысы осы саланың еншісінде. Азық - түлік бағдарламасын бүкіл еліміз көлемінде шешу, халықты азық - түлікпен және өнеркәсіптің салаларын шикізатпен толық қамтамасыз ету, көбінесе, агроөнеркәсіптік кешеннің әр түрлі салаларының дамуымен анықталады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты ұлттық экономиканың негізгі өзегі болып табылатын агроөнеркәсіптік кешенді қолдаудағы мемлекеттік аграрлық саясатының маңыздылығын ашу және Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауларындағы аграрлық саясаттың басым бағыттарын талдау болыр табылады.

Аталған мақсатқа жету барысында келесідей міндеттер қарастырылады.

Аграрлық сала және аграрлық саясаттың экономикалық мәні мен мазмұнына тоқталу;
Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауындағы аграрлық саясаттың басым бағыттарын талдау;
Қазақстан Республикасының аграрлық саясаты және мемлекеттік бағдарламалар негізінде ауылды қолдау шараларын жетілдіру барысын талдау;
Ауыл аймақты дамытудағы мемлекеттік бағдарламалардың маңыздылығын ашу.

Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, 2 тараудан, қорытынды мен қолданылған әдебиеттерден тұрады.

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ ЖОЛДАУЫНДАҒЫ АГРАРЛЫҚ САЯСАТТЫҢ БАСЫМ БАҒЫТТАРЫ

1. 1 Аграрлық сала және аграрлық саясаттың маңызы мен қажеттілігі

Нарықтық экономика жағдайында Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуын нығайту үдерісі өндірістің, әсіресе ауыл шаруашылығының тиімділігін тұрақты әрі бекем арттыру үшін шаруашылық жүйенің түбегейлі қайта құрылуын талап етеді. Қазіргі таңда отандық экономиканы қайта құру кезінде бірқатар мәселелер туындады. Әсіресе, Қазақстан халқының өмір сүру деңгейін анықтайтын аса маңызды стратегиялық қызмет саласы ретінде агроөнеркәсіп өндірісінің тиімділігін арттыруға елеулі назар аударылды. Бүгінгі таңда агроөнеркәсіп кәсіпорындары шаруашылық механизмнің жетілмеуінен, коммерциялық ақпараттың жеткіліксіздігінен, сыртқы орта факторларының (тұтынушылардың іс-әрекеті, нарықтық конъюнктураның өзгеруі, жаңа тауарлардың пайда болуы, т. б. ) әлсіз талдануынан және нарықта жұмыс істеу тәжірибесінің жоқтығынан тұрақсыз шарттарда әрекет етіп келеді. Сондықтан, ауыл шаруашылық өнімін тұтынушыға дейін тиімді жеткізуге бағытталған зерттеулерді қайта қарастыру және күшейту қажет [1, 11б] .

«Аграрлық» сөзі ( латын тілінде agrarius) - «жер, жерді игеру, жерді пайдалану» деген ұғымды білдіреді. ХХ ғасырдың екінші жартысында дүниежүзілік агроөнеркәсіптік кешен жүйесі құрылды, олардың даму деңгейі мен дара байланыс формалары саяси және әлеуметтік - экономикалық ерекшеліктерінің анықталуына байланысты әртүрлі болады. кешеннің құрылу кезеңі 1985-1990 жылдарға сәйкес келеді. Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенін дамыту аграрлық саясаттың аса маңызды бағыты болып отыр. Агроөнеркәсіптік кешеннің негізгі міндеті - елімізді азық - түлікпен, ал өнеркәсіпті ауыл шаруашылығы шикізатымен қамтамасыз ету.

Осындай қажеттілік негізгі өндірістен қызмет көрсетуші сала дамымай бірден-бір кәсіпорын, бірде-бір халықшаруашылық саласы өркендей алмайды. Айта кететін бір жағдай халық шаруашылығының әрбір саласының дұрыс өркендеуі үшін қызмет көрсететін құрылымдардың қызмет көрсету сапасының деңгейі өте жоғары болуға тиісті, яғни қызмет көрсетуші өрістің жұмысы дұрыстап дамымаса, халықшаруашылығының ешбір саласы, ешбір кәсіпорны өркендей алмайды, екінші сөзбен айтқанда, негізгі өндіріс орындарының нәтижесі қызмет көрсетуші салалардың өркендей өсуімен тікелей байланысты. Осындай өзара тығыз байланыстылық инфрақұрылымдардың бүкіл халық шаруашылығы салаларына объективтік қажеттілігін тудырады.

Инфрақұрылымдарды негізгі салалармен салыстырғанда өздеріне тән ерекшеліктері бар. Олар өздігінен ешқандай өнім өндірмейді, бірақ осы инфрақұрылымдардың қатысуынсыз ешбір жаңа өнім өндірілмейді, сондай-ақ түпкі өнім пайда болмайды. Олар негізгі салаларға қызмет көрсетуі арқылы жұмыстың түпкі нәтижесінің тиімді болуына көп жағдайда себепкер болады.

Агроөнеркәсіп кешенінің инфрақұрылымының құрамы өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымдарынан тұрады.

Қазіргі нарықты экономика кезеңінде ауылшаруашылық өндірісін дамыту үшін негізгі салаларға қызмет көрсетуші өндірістік инфрақұрылымның орны ерекше.

Оларға төмендегі жүйелер жатады:

- техника материалдарымен жабдықтау жүйелері;

- жөндеу жұмыстарымем қамтамасыз ету;

- тоңазытқыш, элеватор, қойма және жәшіктер шаруашылығы;

- арнайы ауылшаруашылық саласына қызмет көрсетуші орындар (агрохимиялық, ветеринарлық, мелиоративтік, өсімдікті корғау және т. б. ) :

- көлік және жол торабына байланысты мәселелермен қамтамасыз ету:

- ауылшаруашылық саласына тиісті құрылыс жүйесі, т. б.

Осы жоғарыда көрсетілген инфрақұрылым жүйелерінің көпшілігін атап айтқанда, транспорт және жол торабы, ауылшаруашылық құрылыс жүйелері, қойма, элеватор, ыдыс, тоңазытқыш шаруашылықтары тағы басқалар өнім өндіруге салааралық қызмет атқаратын болса, ал агрохимиялық. ветеринарлық, техника жөндеу және оны күту, өсімдікті қорғау қызмет орындары тек қана өнеркәсіп кешенінің ішінде ауылшаруашылық саласына ғана қызмет көрсетеді.

Инфрақұрылымға кіретін салалар өндірістік процеске бірдей әсер етпейді және қоғамдық қайта өндірістің жүйесінде тиісті орын табады. Осыған байланысты инфрақұрылымның салалары оның негізгі қасиеттері бойынша классификациялаудың мағынасы маңызды. Ол салааралық байланыстарды зерттеуде және негізгі өндіріспен қызмет көрсетуші салалар арасында оптимальді пропорцияны орнатуға ықпал етеді.

Өндірістік инфрақұрылымның құрамында өндіріс құралдарының жақсы жұмыс атқаруын қамтамасыз ететін және ұзақ уақыт бойы олардың іскерлік қабілетін сақтауға ықпал жасайтын салалар кіреді. Өндірістік инфрақұрылымының тікелей ауылшаруашылығына қызмет көрсететін салалардың құрамына: өндіріс сипаттағы транспорт, жөндеу шеберханалары, қоймалық және мұздатқыш, шаруашылық коммуникация жүйесі, техникалық қызмет көрсететін станциялар, ғылыми-өндірістік лабораториялар, есептегіш орталықтар кіреді. Сонымен қатар арнайы қызмет көрсету бөлімшелеріне, өсімдіктерді қорғау, агротехникалық, ветеринарлық, жасанды жолмен жөндеу техникалық және т. б. қызметтер кіреді. Оны мына келесі суреттен көруге болады (сурет 2) .

Өндірістік инфрақұрылым экономикалық жағынан өте тиімді. Оның тиімділігі шығындарды азайтуды және соңғы өнімнің сапасын жақсартуда өнім бірлігіне келетін ақшалай материалды және еңбек шығындарын азайтуда байқалады.

Негізгі өндіріске қызмет ететін инфрақұрылым салалары түпкі дербес өндірмегенмен, елімізде азық-түлік және әлеуметтік мәселелерді шешуде негізінен халық шаруашылығы қызметінің бағдарына айналатын түпкі нәтижелерді айқындайды, ал бүкіл басқару қызметі осы түпкі нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған. Жалпы өндірістік процестегі өзінше бір аралық буындар инфрақұрылымның элементтері болып табылады. Осы элементтерін жан-жақты қарастырайық.

Ауыл шаруашылығы материалдық-техникалық ресурстары.

Ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық ресурстары ең жаңа ғылыми-техникалық жетістіктерді кең қолдануға негізделген қоғамдастырылған ірі машиналы өндіріс, бұған қоса электрлендіру, механикаландыру, автоматтандыру, химияландыру. Кең мағынада алғанда өндірістің заттық, субъективтік факторлары қамтылады.

Ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық ресурстарынең аддымен ауыл шаруашылығының барлық салаларында жұмыс істейтін еңбек құралдары мен заттар құрайды. Оларға жер, тракторлар мен ауыл шаруашылығы машиналары, двигательдер, күш қондырғылары, мал және мал өнімі, көп жылдық екпе ағаштар, ирригациялық құрғату жүйелері, жолдар, үйлер мен ғимараттар, тұқым, жем, тыңайтқыштар, жанар майы, құрал-сайман және басқалары жатады.

Жердің ең басты құрал-жабдығы екені ауыл шаруашылығының материалық-техникалық базасының қалыптасып, дамуының аса маңызды ерекшелігі болып табылады. Жерді ұтымды пайдалану, оның құнарлылығын арттыру ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық базасына қойылатын аса маңызды талаптар болып табылады.

Энергетикалық ресурстарын пайдалануды жақсарту және ауыл шаруашылығында энергияны көп қажет ететін өнімді азайту жолдары. Бұл өндірісті интенсивтендіру: егіншілік пен мал шаруашылығының ғылыми негізделген жүйелерін енгізу; өндірісті кешеінді механикаландыру; қолда бар қорларды экономикалық жағынан тиімді пайдалану; қор айналымдылығын жеделдету; озық тәжірибені пайдалану.

Техникалық қызметті жақсарту үшін трактор және ауыл шаруашылығы қосалқы бөлшектерімен кепілді жабдықтау кешенінде мамандандырылған техникалық қызмет көрсету жұмысын барлық жерде енгізу, ауылда өндірістік-техникалық қызмет көрсетудің кооперативтік формаларын кеңінен енгізу ұсынылды.

Ауыл шаруашылығы өндірісін механикаландыру.

Механикаландыру мен электрлендіру-механикалық және электр двигательдері бар машиналарды ауыл шаруашылығы өндірісіне енгізіп, пайдалану және осы негізді қол еңбегін механикаландырылған еңбекке айналдыру.

Ауыл шаруашылығын техникалық жағынан қайта жарақтандыру нәтижесінде энергиямен қамтамасыз ету және объектінің энергияның жарақтануы күрт артты. Мұның өзі ауыл шаруашылығы еңбегінің өнімділігін арттыруға жәрдемдесті. Алайда ауыл шаруашылығының бірқатар салаларында энергиямен қамтамасыз етудің, электрмен жарықтандырудың және жұмыстарды механикаландырудың қол жеткізген деңгейі ауыл шаруашылығының өскелең талаптарына, даму үстіндегі осы заманғы ауыл шаруашылығының, әсіресе, мал шаруашылығының қажеттеріне сай келмейді.

Ауыл шаруашылығында үлгілік шеберханалар, автогараждар мен әртүрлі қоймалар жетіспейді. Осындай ішінара механикаландырудың бүкіл нәтижесі басқа қол жұмыстарында жоғалады.

70-жылдардың отандық ғылымында ауыл шаруашылығын аралас салалармен бір кешенде зерттеу дами бастады. Тиісінше, «агроөнеркәсіптік кешен» атауы пайда болып, ғылыми және практикалық сөз қолданысына енді. Оның үш саласы - қор шығаратын салалар, ауыл шаруашылығының өзі және ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу, тасымалдау, сақтау және өткізумен айналысатын салалар кешені. Осы салалармен байланысты іскерлік қызмет өзінің айрықша ерекшеліктеріне қарамастан, өзара тәуелділік және өзара әсет етушіліксіз табысты жұмыс істей алмайды және дамымайды. Сондықтан да агробизнестің салалары да төрт негізгі сфераға бөлінеді (1-ші схема) .

1-ші схема

Агробизнес кешені

Республикада өнімнің жекелеген түрлерін өндіретін бірыңғай технологиялық тізбек шын мәнінде жоқ. Жетекші және қосалқы жұмыстарды механикаландыру деңгейінде айтарлықтай алшақтық бар.

Нарықтық саясат кезінде Қазақстанның ауыл шаруашылығы елеулі өзгерістерді бастан кешті. Мал шаруашылығы өнімдерінің өсу қарқыны төмен болғанымен бірақ, олардың өскіні, ал өсімдік шаруашылығы өнімдерінің өсу қарқыны жыл сайын елеулі өзгеріп отыратынын, өйткені, ол табиғи - климаттық жағдайлардың қандай болуына бағынышты екенін байқауға болады.

Агробизнес кешенінің басқа сфералары байланыстырып тұратын ұйытқысы ауыл шаруашылығы болып табылады. Бірінші сфераға ауыл шаруашылығын техникамен, жем-шөппен, тұқыммен, тыңайтқышпен, өсімдіктер және малды қорғайтын дәрі-дәрмекпен, яғни өндірістің материалдық факторымен қамтамасыз ететін салалар жатады. Міндеті жағынан бұл сфераға шаруа өндірісін дамытуға мүмкіндік беретін қаржылық ресурс - несие кіреді. Бұл сфера ауыл шаруашылығы үшін ресурстар рыногын қалыптастырып, оның техникалық және технологиялық деңгейін анықтап, ауылшаруашылығындағы өндіріс шығынының көлеміне несие алуға баға мен шарт арқылы әсер етеді. Ауыл шаруашылығы үшін ресурстарды тауып, жеткізіуші ретінде бұл сфераның өнеркәсіптік салалары нарықтық құрылым, өндірісті жинақтау және мамндандыру сияқты барлық көрсеткіштер бойынша ерекшеленіп, өнеркәсіптің басқа салаларымен тығыз өндірістік байланыста болады.

Сфераның үшінші тобы (ІІІ) егіс даласынан өнімдерді тұтынушыға жеткізумен айналысатын салалардың жұмысын қамтамасыз ететін маркетингтік сфераны құрайды. Дәстүрлі барлық салаларға қатысты маркетингтік арналарға (көтерме және бөлшек сауда, қойма, биржа, аукцион жүйелері және тағы басқалар) қарағанда агробизнестің бұл саласы өз бетінше жұмыс істейтін өндірістік сала - тамақ өнеркәсібінің болуымен ерекшеленеді. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде маркетингтік сфераның орны ерекше және тұрғындар қажеттілігінің өсуімен азық-түлік сервисінің дамуына байланысты ол онан сайын өсе түсуде.

Төртінші сфера (ІҮ) агробизнесті толықтай және оның жекелеген салаларының қызметін жақсартуды қамтамасыз ететін агросервистен тұрады. Мұнда қызметтің көптеген түрлері, оның ішінде агробизнестің басқа сфераларына мамандандырылған қызмет көрсету, ғылыми зерттеулер мен жобалар, кадрларды дайындау мен біліктілігін арттыру, жаңа технологияларды енгізу, коммуникация, мелекеттік реттеу және басқару бар. Оның негізгі ерекшелігі сонда, агросервис мемлекеттік құрылымдар: ауыл шаруашылығын басқару, рынокты реттеу ұйымдары, ғылыми-зерттеу, мамандандырылған білім беру және тағы басқа мемлекеттік құрылымдар тұрақты түрде жұмыс істейтін, агробизнестің бірден-бір сферасы болып табылады. Сондықтан да, міндеттерді шектеуден басқа жағдайда бұл сфераны мемлекеттік және жеке деп екіге бөледі. Жеке сферада агроөндірістік кешеннің сервистік қызметінің техникалық қызмет көрсету, агротехникалық және агрохимиялық қызметтер, жерді суландыру, қолданбалы зерттеулер және ғалымдар мен мамандардың консультациясы, материалдық-техникалық жабдықтау мен қамтамасыз ету және басқа қызметтің түрлері көрсетіледі. Агросервистің ұйымдары мен кәсіпорындарына сондай-ақ, шаруа және фермерлік ұйымдар, одақтар мен бірлестіктер кіреді. Олар өздерінің алдарына шаруашылық, экономикалық және әлеуметтік мақсаттарды қойған.

Агротехникалық сервис, жөндеу жұмыстары барысында, тауар өндірушілерді құрал-жабдықтармен және материалмен кепілді түрде жарақтандырып отырады. Ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері үшін, пайдаланған машиналарды сататын және қымбат тұратын машиналарды уақытша пайдалануға беретін орталықтарды ұйымдастыру қажет.

Аталған мәселелерді шешуде, Еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаевтің 8 ақпан 2006 Республикалық АӨК қызметкерлерінің алдына қойған 7 мәселені ескере отырып, Оңтүстік Қазақстан облысында ауыл шаруашылығының өсуіне арналған 2009-2011 жылы бағдарлама қабылданған. Бағдарламада ауыл шаруашылығы жеке салаларының дамуына экономикалық талдау жасай келіп, олардың тиімді шешілу жолынының бірі ретінде облыстық аудандарда машина-технологиялық станциялар құру (МТС), сөйтіп облыс көлемінде бұл станциялардың санын 116-ға жеткізу қарастырылған.

Қазіргі жағдайда Қазақстанда ТМД-ның басқа елдеріндегі сияқты нарықты экономиканың экономикалық процессіне мемлекеттік араласу болмауы керек деген тұжырым барынша кеңінен тараған. Соған қарамастан, дамыған елдердің тәжірбиесі көрсетіп отырғандай, мемлекеттік реттеу агробизнес кешенінің қажетті буыны болып табылады.

Мемлекеттік агробизнес жүйесіне араласуының қажеттілігі, мемлекеттік бақылау мен реттеуге жататын негізгі параметрлер тіпті дамыған нарық жағдайынада бірқатар объективтік факторлармен анықталады. Ең алдымен, мемлекеттік реттеу шаралары экономикалық саясатпен тығыз байланыста болғандықтан, өздерінің әлументтік-экономикалық маңызы бойынша олар әректі болып келеді және қоғамдық пікірмен әр түрлі қабылданады. Экономикалық дамудың әр түрлі даму кезеңінде бұл шаралар ауысып отыруы мүмкін, бірақ олардың мәні тұрақты болып қалады. Көп жылғы тәжірбиеде сыналған олардың көпшілігі дамыған елдердің күнделікті қызметіне кірігіп кетті және қазіргі жағдайда нарықтық экономикалық теорияның тиісті тауарларының негізін құрайды. Сонымен қатар кейбір шаралар қалыптасқан саяси және әлументтік конъюктураның әсеріне ұшырады.

Мемлекеттің реттеу шараларының бірінші тобы өндірістің әмбебап және тиімді реттеушісі болған нарықтық тегеріштің барлық жағдайда бірдей қуатты қару емес екендігі мойындауға негізделеді. Кез келген қазіргі заманғы экономикалық жүйеде нарыққа бағынбайтын және мемлекеттік араласуды қажет ететін кең көлемдегі проблемалар бар.

Мемлекеттің маңызды міндеті - монополияға қарсы реттеу және әділетті бәсекелестікті қолдау. Сыртқы тиімділкті реттеу мен қоғамдық тауарлады қаржыландыруға, яғни жетілген еріктік бәсекелестік жағдайында мемлекет орындайтын функцияларға қарағанда бұл міндет жетілдірілмеген бәсекелестіктің нақты жағдайда экономикалық теорияға негізделеді.

Агробизнес жүйесіндегі мемлекеттік реттеудің тағы бір маңызды ағыты әлументтік-экономикалық укладта болғандықтан фермерлікті қолдану идеясы болып табылады. Оны жақтаушылар жеке отбасылық фермаларды ауыл шаруашылығындағы іскерліктің тиімді тәсілі ретінде әділетті қарастырады. Өмірдің фермерлік уклады бостандық, саяси әлуметтік тұрақтылық, еркін бәсекелестік сияқты әлументтік және экономикалық иеліктер ретінде қабылданады. Аталмыш концепциясының мемлекеттік саясатқа тікелей әсер етеді. Мәселен, АҚШ-тың 7 штатында ауыл шаруашылығы корпорациялары қызметін жүргізуге ресми тыйым салынуынан, 8 штатында олардың қызметін шектеуден көрінеді.

Фермерлік табыстың қолдаудың басты бағыты өнеркәсіп және ауыл шаруашылығ арасындағы айырбаста бағалық притетті қамтамасыз ету болып табылады. Оның қажеттілігі фермерлік бағаның төмендеу тенденциясынан, сондай-ақ агробизнестің аралас салаларының бағаға монополиялық үстемділік жасау мүмкіндігіне туындайды.

Ауыл шаруашылық кооперативтері қызметі ауыл-шаруашылық кооперативтер ұйымдастыруда консультациялық және техникалық көмек көрсетеді және олардың қызметінің статистикасын жүргізеді. Ауыл шаруашылық министрлігіне ұлттық ормандарды, сондай-ақ ұлттыұ маңызы бар шалғындар және жер учаскілерін қадағалайтын орман қзметі бағыфнады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.