Қазақстан Республикасының өмірді сақтандыру компаниялары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе… . . . 6

1 Сақтандырудың теориялық негіздері . . . 9

1. 1 Сақтандырудың даму тарихы . . . 9

1. 2 Сақтандырудың экономикалық мәні, мазмұны және функциялары . . . 15

1. 3 Сақтандырудың түрлері және олардың жіктелуі . . . 21

2 Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығын талдау . . . 29

2. 1 Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығының жағдайы . . . 29

2. 2 «БТА Сақтандыру» БТА Банкі ЕК» АҚ компаниясының қызметіне талдау . . . 39

3 Қазақстан Республикасында сақтандыру нарығының қызметін жетілдіру жолдары және даму болашағы . . . 51

3. 1 Қазіргі жағдайдағы сақтандыру нарығының мәселелері мен қызметін жетілдіру бағыттары . . . 51

3. 2 Қазақстандағы сақтандырудың даму болашағы . . . 59

3. 3 Шет мемлекеттердің тәжірибесі . . . 65

Қорытынды . . . 71

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 74

Кіріспе

Сақтандыру сферасы адам өмрінің, өндірістік және әлеуметтік - экономикалық қызметтің барлық жағын қамтиды. Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп - бұл өндіріс пен адам өмірінің қауіп - қатерлі сипаты. Сондықтан өндіріс процестерін жалғастыру, азаматтардың жекелеген санаттарының өмір тіршілігі мен әл - ауқатын қолдап отыру мақсатында оларды сатып алу үшін қоғамның, жеке өндірушілердің, олардың топтарының (салалық және аумақтық аспектілерде) натуралдық - заттай босалқы қорларын да немесе резервтерін де, сондай-ақ ақша ресурстарын да кіріктіретін қажетті қаражаттары болуы тиіс. Мұндай ақша қаражаттары әдетте резерв және сақтық қорлары түрінде қалыптасады. Сақтандырудың мақсаты қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін азаматтарды, мүліктерді, өндіріс процестерін қоғамдық және ұжымдық қорғау болып табылады.

Сақтандырудың экономикалық мәні барлық қатысушылардың төлемдері есебінен оқыс оқиғаға ұшырағанға көмек көрсетілетіндігінде. Демек, сақтандыру - қолайсыз құбылыстар мен күтпеген оқиғалар болған кезде жеке және заңды тұлғалардың мүліктік мүдделерін қорғау және оларға материалдық зиянды төлеу үшін мақсатты ақша қорларын құру және пайдалану жөніндегі қайта бөлгіштік қатынастардың айрықша сферасы.

Көптеген мемлекеттерде қызмет ететін және әлеуметтік қорғаудың ең тиімді жолы сақтандыру болып табылады. Міндетті және ерікті сақтандыру үйлесімі негізінде сақтандыру нарығының дамуы әлеуметтік қорғаудың сенімді жүйесін құруға мүмкіндік жасайды. Әсіресе ол белгілі жағдайларда қызметкердің әлеуметтік және материалдық өзгерістеріне қарсы тұра алу мүмкіндігін береді. Сондықтан да, сақтандыру Қазақстандағы экономикалық, әлеуметтік және саяси өзгерістерінде қажетті элемент болып табылатын азаматтардың, ұйымдардың және мемлекеттің мүліктік мүдделерін қорғау жүйесі деген қорытындыға келуге болады.

Қаржылық нарықтардың дамуы, мемлекетте саяси және экономикалық жағдайдың тұрақтануы банктер, сақтандыру және инвестициялық компаниялардың ұсынатын қызмет түрлерін кеңейту қажеттілігін тудырды. Қаржы нарығында қызмет ететін ұйымдардың бәсекелестік жағдайының күшеюі кезінде бизнесті дамытудың нақты стратегияларын жасау, компания менеджментінің құрылымын жетілдіру жұмыстары маңызды орын алады. Ең маңыздысы болып - компанияның нақты анықталған жоспарды дамыту және перспиктивалардың бар болуы, тұрақтылық пен орнықтылық табылады.

Сақтандыру компанияларының қызметі кәсіпкерлік түрлерінен едәуір ерекшеленеді, тек шаруашылық субъектілердің тәуекелдерін өз мойнына алумен ғана емес, сонымен қатар оларды дұрыс бағалау және басқару қабілеттілігімен.

Қазақстан Республикасында сақтандыруды дамытудың негізгі мақсаты - мемлекеттің, азаматтардың және шаруашылық жүргізуші субъектілердің мүддесін қорғаудың нақты құралы бола алатын толыққанды, орнықты жұмыс істейтін ұлттық сақтық нарығын қалыптастыру. Сақтандыруды дамыту, өз кезегінде, заңнамалық базаны, мемлекеттік салық - бюджет және ақша - несие саясатын жетілдіруге, сақтық қызметін қадағалау сапасы мен сақтық ұйымдары жұмысының сенімділігіне байланысты болады. Қазақстанның сақтық нарығы қалыптасу стратегиясында тұр: экономикалық және құқықтық негіздемелері бойынша ол дүниежүзілік деңгейден айтарлықтай артта қалып келеді. Дамыған нарықтық қатынастары бар елдерде сақтық қызметтер көрсетудің ассортименті 500 түрге жетіп отыр, ал Қазақстанда ол не бары 40 түрін қамтиды.

Жалпы Қазақстанда сақтандырудың дамуына кедергі болып тұрған көптеген мәселелер бар. Олардың қатарына: тұрғын халықтың сақтандыру мәдениетінің төмен деңгейде болуы, сақтандыру компанияларының төмен капитализациялануы, сақтандыру нарығы қомақты мүліктік тәуекелділдікті қабылдауға дайын емес және жарты сыйақысын шетелге қайта сақтандыруға жібереуі жатады.

Біздің мемлекетте сақтандыру ісінің дамуына алғышарттар тек қаржылық жағдайдың тұрақталуы мен экономиканың дамуы ғана емес, сонымен қатар осы дамудың қайнар көздері де жатады. Ол алғышарттар: біріншіден, экономиканың мемлекеттік емес секторының нығаюы: жеке кәсіпкер мемлекеттен экономикалық жекеленуіне байланысты өз тәуекелдерін сақтандыруға мәжбүрлі болды. Екіншіден, сақтандыру қызметіне сұраныс заңды және жеке тұлғалардың жеке мүлкінің түрлілігі мен көлемдерінің өсуіне байланысты болып келеді. Оның ішінде мүлік нарығының дамуы және үй құрылысының ипотекалық несиелендіруі маңызды рөл атқарады. Үшіншіден, сақтандыру нарығы дамуының маңызды қайнар көзі мемлекеттік жүйемен берілген әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамсыздандыру кепілдіктерінің қысқартылуы. Бүгінгі таңда кепілдіктердің болмауы жеке сақтандыру түрлерімен толықтырылуы керек. Төртіншіден, қазіргі уақытта халықтың шетелге демалуға баруымен байланысты сақтандыру қызметтерінің сапасын жетілдіру және сақтандыру саласында мамандарды дайындау қажеттілігі туындады. Жоғарыда аталған алғышарттар дипломдық жұмыстың тақырыбын таңдаудың өзектілігін дәлелдейді.

Ерекше сақтық қатынастар, сақтық қызметінің нарығын дамыту, азаматтар мен заңды тұлғаларды сақтандыру тұрғысындағы қорғау «Сақтық қызметі туралы» Қазақстан Республикасының заңымен, сақтандыру мәселелері жөніндегі Үкімет қаулыларымен және Ұлттық банктің сақтық қадағалау департамаентінің нормативтік актілерімен реттеліп отырады.

Сақтандырудың нарықтық экономика жағдайында оның қызметтерінің дамуынан мемлекеттің қауіпсіздігі мен оның саяси тұрақтылығы тәуелді. Сондықтан сақтандырудың экономикалық мазмұны, нарықтық экономика жағдайында оның қызметтерінің дамуы өзекті мәселе болып табылады, және бұл берілген тақырыпты таңдауымызды алдын ала анықтады.

Дипломдық жұмыстың міндеті - қойылған мақсатқа жету, ол үшін сақтандырудың мәнін, мазмұнын, атқаратын қызметін, шет елдік сақтандыру тәжірибесін, сақтандырудың даму жағдайын, оны жетілдіру жолдарын теориялық тұрғыда қарай отырып, оны практикамен ұштастыру, қорытынды жасау болып табылады.

Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты - Қазақстан Республикасындағы сақтандыру нарығының қалыптасу жағдайын зерттеу және даму болашағын қарастыру.

Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді анықтадық:

сақтандырудың теориялық негіздерін зерттеу;
Қазақстандағы сақтандыру нарығының қазіргі жағдайын талдау;
өндірістік тәжірибеде жинаған тәжірибені пайдалану;
«БТА Сақтандыру» БТА Банкі ЕК» АҚ компаниясының қаржылық жағдайын талдау;
Қазақстан Республикасындағы сақтандыру нарығының мәселелерін талдау және оны шешу жолдарын қарастыру;
Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығының даму болашағын қарастыру;
шетел тәжірибесін зерттеу.

Талдау объектісі ретінде «БТА Сақтандыру» БТА Банкі ЕК» АҚ компаниясы алынды. Оның негізгі қызметі мүлікті (автокөлікті, тұғын үйді, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің мүлкін) және азаматтар мен ұйымдардың жауапкершілігін сақтандыру.

Дипломдық жұмысты жазу кезінде методолгоиялық және заңдық негіздері: Қазақстан Республикасының нормативті - құқықтық актілері, сақтандыру салсындағы отандық және шетел ғалымдардың еңбектері, периодикалық баспа материалдары және «БТА Сақтандыру» БТА Банкі ЕК» АҚ сақтандыру компаниясының жылдық қаржылық есебі болып табылады.

Зерттеудің ғылыми жаңалылығы - «БТА Сақтандыру» БТА Банкі ЕК» АҚ компаниясының қаржылық жағдайын талдау.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, үш тараудан және қорытындыдан тұрады. Дипломдық жұмыста көптеген кестелер және суреттер қолданылған.

Жұмыстың теориялық бөлімі сақтандырудың пайда болу тарихы, экономикалық мәні, функциялары, негізгі ережелері, сақтандыру нарығы түсінігі және оның қатысушылары, сақтандыру түрлерін кіріктіреді.

Жұмыстың тәжірибелік бөлімі Қазақстан Республикасындағы сақтандыру нарығының қазіргі жағдайын талдау және оның негізінде сақтандыру нарығының жағдайына баға беруден тұрады. «БТА Сақтандыру» БТА Банкі ЕК» АҚ компаниясының қаржылық жағдайын талдау және оның нәтижелері бойынша қорытынды жасау.

Жұмыстың үшінші бөлімі Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығының мәселелері және оларды шешу, жетілдіру жолдары, даму болашағы қарастырылған. Сонымен қатар сақтандыру дамуының шетел тәжірибесі зерттелген.

1. Сақтандырудың теориялық негіздері

1. 1 Сақтандырудың даму тарихы

Сақтандыру - қоғамның экономикалық қатынастарының айрықша сферасын бейнелейтін көне категорияларының бірі. Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп - бұл өндіріс пен адам өмірінің қауіп-қатерлі сипаты. Сондықтан өндіріс процестерін жалғастыру, азаматтардың жекелеген санаттарының өмір тіршілігі мен әл-ауқатын қолдап отыру мақсатында оларды сатып алу үшін қоғамның, жеке өндірушілердің, олардың топтарының (салалық және аумақтық аспектілерде) натуралдық - заттай босалқы қорларын да немесе резервтерін де, сондай-ақ ақша ресурстарын да кіріктіретін қажетті қаражаттары болуы тиіс. Сақтандырудың мақсаты қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін азаматтарды, мүліктерді, өндіріс процестерін қоғамдық және ұжымдық қорғау болып табылады.

Сақтандырудың түп - тамыры ежелгі ғасырлар қойнауында жатыр. Бiздiң уақытымызға дейiн жеткен мәлеметтерге сүйенетін болсақ А. А. Гвозденконың еңбегінде көрсетілгендей, сақтандыру келісімшарттарының негіздерін көруге болатын мәмлелердің құлиеленушiлiк қоғамда пайда болғанына көз жеткізуімізге болады. [1]

Сақтандырудың ежелгi ережелерi Талмуд кiтаптарының бiрлерiнде айтылған. Егер мал айдаушыладың есектерінiң бірі жоғалса, Талмуд оның орнына басқа есектi беруге ұйғарған, бірақ та еш уақытта ақшалай түрде емес. Сол уақыттың өзінде сақтандырудың негiзiн қалайтын қағида айтылған: сақтандыру - бұл тек қана тәуекелден қорғану тәсілі, және де ол өзіне пайда алу үшін қызмет ете алмайды. Сақтандырудың бастапқы формаларының негізінде өзара мiндеттемелермен қамтамасыз етiлген ұжымдық өзара көмек болды.

Б. ғ. д. ІІІ-ші мыңжылдықта вавилондықтарды теңіз шаруашылығында қарыз беру жүйесі болған, осы жүйеге сай іс зиян шегіп тоқтап қалған жағдайда қарыз қайтарылмайтын болған. Жарғылық типіндегі тұрақты ұйымдардағы өзара сақтандыру дәстүрі ежелгі дәуірдің басқа халықтарымен салыстырғанда Ежелгі Римде дамыған деп саналады. Ол түрлі одақтар мен ұжымдарда кеңінен қолданылды. Римдегі кәсіби корпорациялар өз мүшелерін қоғамдық - экономикалық, діни, тұрмыстық және жеке мүдделер негізінде біріктерген ұйымдар болды. Ежелгі халықтарда бабаларға және жерлеуге деген табынушылық дәстүрін ескерумен, осы коллегиялардың негізгі мақсаттарының бірі мүшелерін лайықты жерлеу рәсімімен (жерлеу процессиясы, ескерткіш және т. б. ) қамтамасыз ету болды. Осыдан басқа өзара көмек көрсетудің басқа да түрлерін орындау міндеттері, соның ішінде науқастану, жарақаттану және т. б. жағдайда қаржылай көмек көрсету қамтылды.

Қалыптасқан ережелерге сәйкес кәсіби коллегия мүшелері мүшелікке қабылданғанда мезгілді, одан кейін ай сайынғы жарналар төлеп отырды.
Коллегия мүшесі қайтыс болған жағдайда коллегия кассасынан (қорынан) оның отбасына сақтандыру сомасы төленді. Ежелгі Римде қолөнер және кәсіптік басқа да коллегиялармен қатар, өзара сақтандыру әскери және діни ұйымдарда жасалды. [2]

Ортағасырдағы сақтандыру алғашында антикалық замандағы сипатта болды, яғни ол құл иеленуші қоғамның кәсіби коллегиялары мен ұйымдарындағы белгілерді қайталады және өз дамуында ұқсас кезеңдерден өтті:

1) жазатайым оқиғалардың жеке түрлеріне, өзара көмектің формалары мен мөлшеріне жіктелуінсіз көрсетілетін жалпы өзара көмектен - сақтандыру жағдайларының шеңбері, сақтандыру төлемдерінің түрлері мен мөлшері нақтыланған жалпы көмектің белгілі түріне көшу;

2) төленетін нақты жәрдемақының және шығынның мөлшерін есептеуден нақты белгіленген, мерзімдік сақтандыру жарналары жүйесіне, сақтандыру қорын алдын ала жинақтау жүйесіне көшу.

Ортағасырда сақтандыру гильдиялық - цехтік деп аталды. Алғашқы гильдиялыр Англияда (X-XI ғғ. ), кейіннен Германияда (X-XII ғғ. ) және Данияда (XII ғғ. ) пайда болды. Ортағасырлық гильдиялардың бастапқы мәнінде бауырластық жатты. Әр мүшеге және жалпы бауырластыққа жан жақты көмек көрсетуді міндет тұтқан олардың негізі де осыған құрылды. Олардың әрекетінде қоғамдық (саяси, діни және т. б. ) және шаруашылық мақсаттар біріктірілді. Мүшелердің өзара қарым қатынасы римдегі коллегиялардан анағұрлым тығызырақ болды. Оған қоса, бастапқы кезеңде түрлі кәсіп иелерін біріктіргендіктен олар әмбебап сипатта болды. Нәтижесінде өз мүшелерінің жеке басын және мүлкін түрлі қол сұғулардан қорғайтын қорғау гильдиялары, және де түрлі кәсіп иелерінің мүдделері тұтастығы негізіндегі кәсіптік гильдиялар пайда болған дифференцияция (бөліну) процесі кейінірек басталды. Көпестер гильдиясы және қолөнер цехтары кеңінен тарай бастады. Кәсіптік бірлестіктердің басқа да, мысалы, әртістер мен сайыскерлер гильдиясы, жалдамалы солдаттар және т. б. түрлері болды. Кедейлер, мүсәпірлер, тіпті ұрылар одақтары да гильдия түрінде ұйымдастырылды. Ортағасырлық гильдиялардың қорғау және кәсіптіктерге жіктелуі абсолютті сипатта болмағанын, олардың өз мүшелеріне белгілі бір жағдайларда өзара көмек көрсеткенін, басқаша айтқанда сақтандыру қызметін орындағанын және дамытқанын айта кету қажет. Алғашында өзара көмек гильдия мен цехтардың жарғыларында төлем мөлшері мен сақтандыру жағдайларының шеңбері анықталмаған жалпы сипатта белгіленді. Шығындар мен жарналар басқа шығындармен бірге жалпы гильдияның немесе жалпы цехтың кассасынан, немесе мүшелер арасында жіктеу арқылы өтелді. Өзара көмек беру ұйымы біртіндеп гильдиялар мен цехтарда нақтылана түсті, гильдиялық - цехтық сақтандыру тұрақты жарналар жолына түсті, сақтандыру төлемдерінің негізі мен мөлшері нақтыланды. Сақтандыру жадайларының тізімі тәуекел деңгейі есебімен құрыла бастады. Ол гильдияларда біршама кеңірек болды, себебі ортағасырларда сауда - саттық ісі теңіз және құрлықпен ұзақ жол жүрумен, үлкен қауіппен байланысты болды. Ал қолөнер түрлерімен айналысу отырықшы және қалыпты тіршілікпен байланысты болды. Осыған байланысты гильдиялық өзара сақтандыру сол кезінде өзінде-ақ жеке және мүліктік сақтандыруды айырып, гильдия мүшелерінің жеке басына, мүлкіне қатысты түрлі сақтандыру жағдайларын қарастырды. Мүлікті сақтандыру су тасқынынан, өрттен, кеменің апатқа ұшаруынан, малдың өлім-жітімінен, сонымен қатар ұрлық пен тонаудан болған жағдайдарда шығындардың өтелуі қарастырды. Аталған арнайы тәуекелдермен бірге, себебіне тәуелсіз гильдия мүшесінің кедейленуі де, көмек көрсетілетін сақтандыру жағдайына жатқызылды. Гильдиялардағы жеке сақтандыру қайтыс болу, науқастану, мүгедек болып қалу жағдайларына сәйкес жәрдемақы төлеуді қарастырды. Қайтыс болу жағдайында жәрдемақы жерлеу үшін және жесір мен жетімдерге қолдау көрсету үшін берілді. Науқастарға көмек әдетте, ауыр, емделмейтін ауруларда берілді. Мысалы, 1284 жылға қатысты мәліметке сәйкес ағылшын гильдиясының бірі соқырлық, алапес және басқа ауру түрлеріне жәрдемақы төлегені белгілі. Цехтардағы өзара сақтандыру көбінде қайтыс болу, ауру және т. б. сияқты цех мүшелерінің жеке басына қатысты жағдайларды сақтандыруға бағытталды. Запа шеккендерге гильдия немесе цех кассасынан берілетін көмектен басқа, ұжым мүшелерінің табиғат апатымен күресу, теңіз апаты, өртті өшіру, ұрылардан қорғау сияқты жағдайларда өзара көмек көрсету міндеті де қарастырылды. Осы жағдайлардан болған шығындар, негізгі залал сияқты гильдия тарапынан өтелді. Гильдия мүшелері өз мүліктерін сақтауға және күтуге, шығындардың алдын алу шараларын орындауға міндетті болды. Мүлікті қорғау ережелерін бұзу сақтандыру өтемін алу құқығынан айырды. Сонымен, гильдиялық - цехтық сақтандыру антикалық сақтандырумен салыстырғанда, сақтандырудың қамтамасыз етілу кеңдігімен ерекшеленді. Сақтандыру өзара көмегін нақтылау нәтижесінде қалыптасқан сақтандыру жағдайларының тізімі сол кездің өзінде - ақ қазіргі мүліктік және жеке сақтандырудың негіздерін қамтыған. Гильдиялық - цехтық сақтандыруға, әсіресе оның кейінгі кезеңіне арнайы қорлардың құрамынан бөтен тұлғалардың қатысуына берілген жесір, жетім және т. б. сақтандыру кластарының бөлінуі тән. Сөйтіп, қоғамдық қатынастардың дамуы барысында гильдиялық - цехтық сақтандыру тек өз мүшелеріне ғана көмек көрсетуге арналған ұйым шеңберінен асып, шектеулі, корпоративтік сипатын жоғалта бастады. [3]

1584 жылы қабылданған теңіз жүктерін сақтандыру тәртібі жүктерді тасып жеткізу үшін 5% ақшалай сыйлық төлеуді қарастырған. 16 ғасырдың аяғында Англияда теңіз тасымалдарын сақтандыру 1601 жылы Парламент Актісімен бекітілді, ол саудагерлер арасындағы сақтандыру жағдайларына қатысты «Акт» деп аталады. Ұзақ уақыт бойы сақтандыру бизнесі сауда оперциясының бөлігі ретінде өмір сүріп келеді. 1584 жылы сақтандыру полисінде үш сақтандырушы қол қойған, олардың бірі жарты міндетті мойнына алса, екінші жартысын қалған екеуі бөліп алған. 18 ғасырда сауда көлемінің ұлғаюы алғашқы кәсіби сақтандырушылардың шығуына әкелді. Өрттен сақтандырудың элементар түрлері орта ғасырда дамыды. Англияда 30 жылдың ішінде бірнеше тәртіпсіз компаниялар мен бірлескен қоғамдар құрылды. Олар халықтан ақша жинаумен ғана айналысып, нақты жұмыс жасаған жоқ. Сақтандыру ісіндегі ең маңызды оқиға 1797 жылы Орталық Еуропадағы селден қорғану жөніндегі бірлескен сақтандыру компаниясының құрылуы болды. Өмірді сақтандырумен айналысқан алғашқы компания 1706 жылы құрылған. «Достық қоғам» болды. [2, 31 бет]

Капитализм дәуіріне дейінгі кезеңде сауда керуендеріне қатысушылардың өзара көмек көрсету туралы уақытша келісімдері және жарғылық типіндегі тұрақты - корпоративті ұйымдар (римдік коллегиялар мен гильдиялық -цехтық корпорациялар) сияқты сақтандырудың ежелгі түрлерінен басқа «сақтандыру сипатындағы құбылыстардың» кейбір түрлері, атап айтсақ, қауымдық (топтық) көмек және мемлекеттер мен аймақтардың даму ерекшелігімен байланысты түрлі сақтандыру шаралары болды.

Сақтандыру операцияларының коммерциялық сипат алу кезеңі, яғни кәсіпкер - сақтандырушының пайда табу ісін қолға алуы сақтандыру ісінің жаңа дәуірде дамуындағы аса маңызды кезең болды. Аталған процесс, ең әуелі 14 ғасырда Ортатеңіз бойында сауда гегемоны танылған Италияда теңіз сақтандыруында орын алды. Теңіз сақтандыруы теңіз қарызынан бастау алды. Бұл көпесті (кемеші) көптеген тәуекелдерден жартылай немесе толық босатқан мәміленің ерекше түрі болды. Оның мәні: капиталист кемешіге кеме апатқа ұшырағанда жоғалған боп саналатын ақшаны қарызға береді, ал жағымды жағдайда, кемеші алған қарызынан әдетте бірнеше есе артық болатын, пайдасының басым бөлігін қарыз берушіге сыйақы түрінде қайтаруға тиіс болатын. Бұл мәміле бәстесу сипатында болды: капиталист жағымды жағдайда елеулі табыс алу мақсатында белгілі бір қаражат сомасын тәуекел ететін.

Өмірді сақтандырудың кейінгі тарихында ғылыми зерттеудің екі саласы аса маңызды орын алды. Бірі ықтималдылық теориясының дамуы, екіншісі - өлім жітім кестесінің жасалуы. Демек, өмірді сақтандыруды ғылыми қатаң математикалық ұйымдастырудың ірге тасы қаланды. Бұл 17 ғасырдың соңы -18 ғасырдың басы болатын. Дәл осы кезеңде қатаң ғылыми бастамаларға негізделген өмірді сақтандыру қоғамдары пайда бола бастады.

Жаңа дәуірде сақтандыру ісінің дамуы капиталистік шаруашылықтың өркендеуімен байланысты. Машиналар еңбек ететін ірі кәсіпорындардың пайда болуына ықпал еткен өнідірістің көбеюі ғимарат, қымбат машиналар, жабдықтар және т. б. сияқты бастапқы үлеске капитал жұмсау қажетігін туындатты. Осы шығындардың құндылығы зор сомалармен өлшенді. Әрине, осының барлығы тәуекел қауіпін туындатты, демек, олардың сақтандыру қажеттігін күшейтті.

19 ғасырдың екінші жартысынан бастап мемлекет сақтандыру сахнасына аяқ басты, әуелі жеке сақтандырушылардың бәсекелесі түрінде. Сақтандырудың елеулі экономикалық және әлеуметтік маңызын аңғарған мемлекет, сақтандыруды өз пайдасына пайдалануды көздеді. Салыстырмалы ұзақ мерзімге сақтандырушының иелігіне өтетін капиталды жинақтау әсіресе тартымды болып көрінді. Сақтандыру капиталы мемлекеттік несиені дамытуда аса маңызды мемлекеттік қорларды орналастырудың жаңа көзін құрады. Кооперативтік сақтандырудың қуатты дамуы осы кезеңге тән болды. Сауда, несие, ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіпте жеңістерге жеткен кооперация, сақтандыру ісін кооперациялауға көшті. Бұл бағытта да ол үлкен жетістіктерге қол жеткізді. Осы кезеңде сақандыру ғылымының пайда болып, қарқынды дами бастағанын аңғарамыз. Сақтандыру білімін әзірлейтін ерекше қоғамдар, сақтандыру бойынша арнайы оқу орындары пайда болды. [3, б 14]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.