Өртті сөндіруді басқару
МАЗМҰНЫ
АННOТАЦИЯ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
АНЫҚТАМАЛАР
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 11
НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1. Объект туралы жалпы мәлімет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 13
1.1 Қалалық аурухана ғимаратының жылыту, желдету жүйесі және
электр,су жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.2 Республика обьектілері мен ұйымдарында өртке қарсы қызметті
құру, көп қабатты биік ғимараттардың өртке қарсы
қорғалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 22
2. Өрт қауіпсіздігі, өрттерді табу мен сөндіру құралдары ... ... 33
2.1 Өртке қарсы алдын – алу іс – шараларына арналған өрт
сөндіргіштер,дабылқаққыштар және олардың түрлері ... ... ... 41
2.2 Автоматты өрт сөндіру құрылғылары және оларды жоспарлау мен
қолдану маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 58
3. Автоматты өрт сөндіру құрылғыларымен аурухана ғимаратын
өртке қарсы жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
3.1 Дренчерлі жартылай автоматты өрт сөндіру құрылғысының жұмыс
істеу принципі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 65
3.2 Спринкерлі автоматты өрт сөндіру құрылғысының жұмыс істеу
принципі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 67
4. Өрт және оның таралуы және өрт аумағының көлемі, күштер мен
құралдар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 69
Қосымша ұсынылатын бөлімдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 78
5. Қоршаған ортаны қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 78
6. Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 85
7. Бизнес – жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 88
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 92
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 93
Аннотация
Берілген дипломдық жоба 95 беттен, 3суреттен, 14 кестеден, 4 сызбадан,
1сұлбадан, көлемді графикалық сызбалардан және 60 пайдаланылған әдебиеттен
тұрады.
Түйін сөздер: өрт сөндіру құралдары,автоматтандырылған жүйелер, өрт
шығуы туралы хабарлау және сөндіру, спринкерлі құрылғылар, өрт
сөндіргіштер.
Берілген жобада жұмыста қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің өрт
қауіпсіздік деңгейін жоғарлату іс-шаралары, автоматтық өрт сөндіру
(спринкерлі) құрылғыларымен қатар, жартылай автоматты өрт
сөндіру(дренчнрлі) құрылғыларын қолдану мүмкіндіктері қарастырылған.
Өрт сөндірудің құрылғыларына,үйлесімді жүйесіне негізгі сипаттамалар
келтірілген және оларды қолдану мүмкіндіктері қарастырылған, сонымен қатар
техника-экономикалық көрсекіштердің есептемелері көрсетілген.
Нормативтік сілтемелер
Берілген дипломдық жұмыста төмендегідей нормативтік белгілер
қолданылды:
МемСТ 12.1.004-91 - өрт қауіпсіздігі талаптары
МемСТ 12.1.004 – 85(40) – өрт сөндіру гидрантына қойылатын талап
МемСТ 27586-88 - өрт сөндіргіштерге қойылатын талап
МемСТ 12.3.046 –автоматты өрт сөндіру құралдарына қойылатын талап
МемСТ 12.1.004 және МемСТ 12.2.007.0–өрт хабарлағыштарға қойылатын талап
МемСТ 28200-әсер ету қаттылығы деңгейінің мәнін сәйкес хабарлағышқа
қойылатын талап
МемСТ 12.2.047-86 - Өрт сөндіру техникасы.Терминдер мен анықтамалар
МемСТ К 50898-96 - Өрт хабарлағыштар.Өрт сынақтары
МемСТ 27331-87 - Өрт сөндіру техникасы.Өрттердің классификациясы
МемСТ 27331-87 – өрт техникасы.Өрттердің классификациясы
МемСТ 12.1.004.–91-Заттар мен материалдарды бірге сақтау кезіндегі өрт
қауіпсіздігінің талабы.
ҚР СТ МЕМСТ Қ 12.4.026 – өрт сөндіру қалқанына қойылатын талап
ҚР ҚН 2.02-11–Өрт автоматикасының жүйелері мен қондырғыларымен жабдықтауға
жататын объектілердің тізбесі Қазақстан Республикасының құрылыс нормалары
ҚН және Е 4.01.02-200 -сыртқы желілер мен құрылыстар нормасы
ҚН және Е 2.01.02–85(32)–өртке қауіпті қалыпты нормасы және ережелері
ҚР МС 1174-2003-өрт сөндіргіштерді қорғалатын нысанға орналастыру талаптары
ҚР СТ 1088-2003 – өрт қауіпсіздігіне қойлатын талап
ҚР СТ 1166 - 2002 Өрт сөндіру техникасы. Классификациясы.
ҚР СТ 1167 -2002 Өрт сөндіру автоматикасы. Классификациясы.
ӨҚН 57-97 - Өрт дабылқаққыштар және өрт сөндіргіштердің автоматты
қондырғыларының құрылғылары мен асапаттары
ӨҚН 85-00 - Жылулық өрт хабарлағышы.Өрт қауіпсіздігіне техникалық талаптар.
Тәжірибелеу әдістері
ӨҚН 88-01*-Өрт сөндіргіштер мен дабылқаққыштарды орнату.Жобалау нормасы
және ережесі
ҚР ҚН және Е 2.02.11–2002–Ғимараттарды, жабдықтауларды және құрылыстарды
автоматты өрт дабылқаққыштарымен, автоматты өрт сөндіру құрылғыларымен
жабдықтау нормалары және адамдарды өрт жайлы хабарлау.
ҚР ҚН және Е 2.02.15–2003–Ғимараттар мен құрылыстардың өрт автоматикасы.
ҚР ҚН және Е 2.02.02–2003–Ғимараттар мен құрылыстардың өрт қауіпсіздігі.
ВҚН 25–09.68–85–Қорғау, өрт және қорғау-өртті дабылқаққыштарды қабылдау
мен өндіру ережелері.
БҚ 01–94–Қорғау, өрт және дабылқаққыштардың кешені мен жүйесін басқарушы
құжат. ҚР 11м жұмысын қабылдау және өндіру ережелері.
Анықтамалар
Жану аймағы – термиялық немесе жанғыш заттардың және материалдардың
араласқан алау шырағының көлемінде булану процессі жүретін кеңістіктің бір
бөлігі (қатты,сұйық,газ).
Жылулық әсер ету аймағы – жану аймағының шекарасына жалғасады.Бұл
кеңістік бөлігінде алау бетімен қоршаған құрылыс конструкцияларымен және
жанғыш материалдармен жылу алмасу процессі өтеді.
Түтіндеу аймағы – жану аймағымен жалғасатын және концентрация кезінде
түтінді газбен толтырылатын кеңістіктің бір бөлігі, ол адам өміріне
денсаулығына қауіп төндіреді және өрт сөндіру ұйымдарның жұмысын
күрделендіреді.
Өрт – бақыланбайтын алау,адамдардың өміріне,денсаулығына зиян
келтіреді және қоғамды, мемлекетті, адамдарды материалдық шығынға
ұшыратады.
Өрт қауіпсіздігі – мемлекеттің, қоғамның, адамдардың және олардың
мүліктерінің өрттен қорғау қауіпсіздігі.
Өртке қарсы қызмет – бекітілген тәртіпте жасалынған басқару күш және
құралдар сонымен қоса өртке қарсы қалыптастыру органдарының жиынтығы –
өртті ескерту және сөндіру ұйымдарының, олармен байланысы алғашқы апатты
құтқару жұмыстарын жүргізуге арналған.
Негізгі өжеттік тапсырмалар – өртті мерзімінде және өлшемінде
сөндіруге, жоюға, өртке жетуге, оны сөндіруге бағытталған өртке қарсы
қызметтің күші мен құралдарын пайдалану мүмкіндігі мен анықталады.
Өрттің зардабын жою – өрт сөндірудің бірінші сатысы, онда жану және
оның өздігінен тұтану жағдайы тоқтатылған.
Өрт кезінде адамдарды құтқару – адамдар өздігінен өрт аймағынан шыға
алмайтын, оларға зиян келу қаупі бар жағдайда адамдарды құтқару жұмыстары.
Өрт кезіндегі оперативтік штаб – ӨСБ ұйымы өртте күштерді және
құралдарды басқаруға арналған уақытша қалыптастырылған ұйым.
Өртті сөндіруге арналған заттар – өртті сөндіру үшін жағдай жасайтын
физика – химиялық қасиетке ие заттар.
Құралдар мен күштерді пайдалану жоспары – өртті сөндіруге
арналған күштер және құралдар санын тәртібін жобалайтын оперативті
құжаттар.
Өрт кезінде эвакуациялау жоспары – эвакуациялау жолы және
эвакуациялық шығу жолдары көрсетілген, адамдарды алып шығу ережелері
бекітілген, тағы да өрт пайда болғандағы объектідегі жұмыс істеуші персонал
іс әрекеттің тәртібін көрсететін құжат.
Өрт сөндіру техникасы – өртті сөндіруге , тоқтатуға , адамдарды
қорғауға және материалдық құндылықтарды өрттен сақтауға арналған техникалық
құрал.
Өрт сөндіру машинасы – өртте қолдануға арналған көлік немесе
тасымалдау машинасы.
Өрт қауіпсіздігі – халықтың, шаруашылық және басқа да бағыттағы
нысандардың, сондай – ақ қоршаған табиғи ортаның қауіпті факторлары мен өрт
ықпалынан қорғаныс жағдайы.
Белгілеулер мен қысқартулар
ҚР Қазақстан Республикасы
ТЖ Төтенше жағдай
ТЖМ Төтенше жағдай министрлігі
Т.б Тағы басқа
АҚ Азаматтық қорғаныс
МС Мемлекеттік стандарт
МЕМСТ Мемлекеттік стандарт талаптары
ҰӨС Ұнтақты өрт сөндіргіштер
КӨС Көмірқышқылды өрт сөндіргіш
МПа Мега Паскаль
Кг Килограмм
0С Цельсий бойынша градус
М Метр
ҚБҚ Қабылдау - бақылау құралы
ӨҚН Өрт қауіпсіздік нормасы
СӨСЖ Спринкерлі өрт сөндіру жүйесі
ДӨСЖ Дренчерлі өрт сөндіру жүйесі
ҚН және Е Қалыпты нормалар және ережелер
АӨСҚ Автоматты өрт сөндіру қондырғысы
ЖАӨСҚ Жартылай автоматты өрт сөндіру қондырғысы
ТЖК Табиғи жарықталу коэффициентті
ҚР ӨҚЕ Қазақстан Республикасының өрт қауіпсіздік ережелері
ВҚН Ведмоствалық құрылыс нормалары
БҚ Басқару құралы
ҚҚ Қосқыш құрылғы
ӨХ Өрт хабарлағыш
ЖШС Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
АҚ Акционерлік қоғам
ӨД Өрт дабылқаққышы
ОБҚ Оттегінің биологиялық қажеттілігі
БАЗ Беттік активті заттар
ШМК Шекті мүмкіндік концентрациясы
ІІҚ Ілмекті іске қосу
ӨСБ Өртті сөндіруді басқару
ӨСС Өртті сумен сөндіру
Кіріспе
Қазақстанда қоғамдық ғимараттыры мен өзге де нысандарда өрт және
жарылыс қауіпсіздігін қамтамассыз ету бұл елдегі өмір сүру деңгейін
арттырудың басты шарттарының бірі. Шымкент қаласы бойынша қазіргі таңда
ғимараттар мен үймереттерді нормалар мен ережелерге сай жарылыс-өрт
қауіпсіз етіп жобалау, салу дамуда.
Қалалық аурухананың ғимараттары технологиялық жағынан күрделі құрылыс
үймереттері болғандықтан, қауіптілігі жоғары объектілерге жатады. Сондықтан
адамдардың өміріне және жалпы ғимараттың бүтін қалуына қауіпті төтенше
жағдайлардың пайда болу мүмкіндігі көбінесе өрт кезінде жоғары болады. Биік
ғимараттарда тігінен өрт тез дамиды және жоғарғы қабаттарды тез түтін алып
кетеді, сондықтан эвакуациялау және құтқару жұмыстарын жүргізу қиындық
тудырады.
Адамдарды құтқару және өртті сөндіру қиындығын ескере отырып, бүгінгі
күні қолданылып жүрген (бұрын қолданылған да) жобалау және құрылыс бойынша
нормативтік-техникалық база өрт қауіпсіздігінің жоғарғы талаптарының
жиынтығын белгілейді, ғимараттар осы талаптардың негізінде салынады.
Өкінішке орай, қаланың аймағында бұрын салынған биік қабатты ғимараттарды
пайдалану тәжірибесінде, оларды өртке қарсы жабдықтау мәселелерін шешуде
бірқатар қиындықтар бар екендігін көрсетті. Бүгінгі күнге олардың өртке
қарсы қорғаныс жүйелері ақау күйінде, ал кейбіреулерінде мүлдем
орнатылмаған.
Өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету адамдардың өмiрi мен денсаулығын,
меншiктi, ұлттық байлық пен қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi мемлекеттiк
қызметтiң ажырамас бөлiгi болып табылады. Ғимараттардағы өрт қауіпсіздігі
талаптарын қамтамассыз ету ҚР заңнамасында белгіленген тәртіппен бақылаумен
жүзеге асырады. Мұндай бақылаулар Қазақстан Республикасының Өрт
қауіпсіздігі туралы 1996 жылы 22 қарашадағы заңына сәйкес жүргізіледі. Осы
заңға сәйкес елді мекендердің, сондай-ақ, барлық ұйымдардың өрт
қауіпсіздігі саласындағы нормаларды, ережелерді, техникалық регламенттерді
және стандарттарды сақтауы бақылануға жатады және мемлекеттік өртке қарсы
қызмет органдары осы объектілерді қажеттілігіне қарай, бірақ үш жылда бір
реттен асырмай, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың өтініші бойынша
тексереді.
Дипломдық жобаның зерттеу нысаны – Шымкент қалалық ауруханасы.
Жобаның мақсаты – белгілі нысандағы өрт қауіпсіздігі принциптерін
талдау.
Дипломдық жобаның міндеттері:
- аталған мекемеге сипаттама беру инженерлің жүйелеріне шолу жасау;
- өрт қауіпсіздігі туралы мәліметтер жинау, ғимаратта өрт қауіпсіздігі
шараларын ұйымдастыру шаралары;
- автоматты өрт хабарлағыш және өрт сөндіру қондырғыларына сипаттама
беру;
- қалалық аурухана ғимаратында өрт автоматикасын орналастырудың
негіздерін зерттеу.
Дипломдық жобаны жазу барысында бақылау, мәлімет жинау, құрылыс
материалдары сауда кешенінің өрт және жарылыс қауіпсіздігіне техникалық
талдау жасау, анализ, синтез, жүйелеу тәсілі сияқты зерттеу әдістері
қолданылды.
1.Объект сипаттамасы және даму тарихы
1.1 Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің ғимаратының жылыту
желдету жүйесі және электр,су жүйелері
Қалалық аурухана мемлекеттік мекемесі 1964 жылы құрылған. Аурухана
Оңтүстік Қазақстан облысы, Шымкент қаласы Тәуке-хан даңғылында орналасқан.
Құрылыстың ерекшелігі – ғимарат 5- қабатты, көлемі 2060 қабырғасы
күйдірілген қыш, 5 қабаттың жоғарғы жаппасы темір бетон, желдендіру жүйесі
табиғи ауа , электр жүйесімен қамтылған , 3 – Жылыу орталағы жылу
жүйесімен жылытылады.
1-ші қабатта:
- асхана
- егу бөлмесі
- киім үтіктеу бөлмесі
- жуыну бөлмесі
- әжетхана
- медбикелер бөлмесі
- меңгеруші бөлмесі
- компьютер залы
- қойма
2 ші– қабатта:
- 28 – бөлме
- 2 әжетхана
- 2 жуыну орны
- 3,4,5 қабаттар осы жоспармен құрылған.
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің 3 – Жылыу орталағы жылу
жүйесімен жылытылады жылыту жүйесіндегі сұйықтыққа су қолданылады, жылыту
жүйесінің жатақхананың 1-ші қабатында орналасқан.
Жылыту жүйесі біртрубалы жабдықтармен жүргізілген және жылыту
батареялары орнатылған, магистральды құбыр жүйесі еден үстімен жүргізілген,
жылыту жүйесі ретінде чугунды батарея қолданылған.
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің желдендіру жүйесі табиғи
тазарту жүйесімен яғни өзіндік ауа тазартқыш кендіктердің көмегімен
қамтылған Жеке бөлмелерде терезе,есік арқылы табиғи ауа алмасу жүйесі
жүзеге асырылады жсонымен қатар ішкі бөлмелердің жоғарғы жағында орналасқан
ауа тазарту кеңдіктердің көмегімен бөлмедегі шаң-тозаңдарды, лас ауаны
сыртқа шығарып ауа алмасып отырады. Желдендіру кендіктерінде ауа тазалағыш
желдендіру жүйесі орнатылған. Аурухана ішінденгі ауа, жоғарыға шығатын ауа
тазалағыш кендігі арқылы және қосымша ауа тазалағыш желдендіру арқылы ауа
алмасып отырады.
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің ғимаратында , ішуге тұтынатын
таза су және өртке қарсы су көздерімен қамтамасыз етілген. Электр көзі
ғимараттан 15м қашықтықта орналасқан трансформатор арқылы қамтамасыз
етіледі. Электр қуатының қамтамасыз ету жүйесі 380-220В. Авариялық электр
көзі авариялық жағдай орын алған кезде автоматты түрде іске қосылады.
Табиғи жарықтандыру
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің бөлмелерін дұрыс
жарықтандырғанда еңбек өнімділігі артады, қауіпсіз жағдай жақсарады,
шаршағандық кемиді,денсаулық жақсарады. Жарық жеткіліксіз болса немесе
дұрыс қолданылмаса қауіпті жағдайға ұшырауы мүмкін және адам денсаулығы
нашарлауы мүмкін. Еңбек жағдайына гигиеналық баға беру үшін техникалық
жарық өлшемдері қолданылады.
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің жарықтың екі түрі де
қолданылады:табиғи және жасанды жарық.Өндірістік, қызметтегі, тұрмыстық
бөлмелердегі жарық есебінен табиғи және жасанды жарық көздерін пайдалануға
болады.
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің бөлмелердегі табиғи жарықтың
қажетті жарық нормасына сәйкес екенін анықтау үшін, төбеден түсетін және
қиыстырылған жарықты өлшегенде бірнеше өлшем жасап, орта шамасын табады.
Жарық бүйірінен түскенде жарық неғүрлым аз түсетін жұмыс орнын өлшейді.
Жасанды жарық – жатақханада екі түрлі жарық қолданылады. Жұмыс және
арнаулы жарық. Жұмыс жарығының жүйесіне жалпы, жайылмайтын, жергілікті,
қиыстырылған, жөндеу жарықтары жатады.
Арнаулы жарыққа күзет, дабыл, қауіпсіздік, авариялық жарықтар жатады.
Авариялық жарық негізгі жарық кенеттен өшіп қалған жағдайда қолданылады. Ол
жұмыста нормаланған жарықтың 10% -тін береді.
Табиғи жарықтың түсуіне байланысты үш жүйеде: жанынан, жоғарыдан,
қиылыстырған болып бөлінеді.
Нормалық мөлшер ретінде салыстырмалы өлшем бірлігі және табиғи
жарықталу коэффициенті (ТЖК) алынады. Ол бөлме ішінде берілген нүктенің
жарықталуының ЕБ.І. сол мезеттегі сыртқы горизонтал, сәуленің ауада шашырап
таралуымен пайда болған, жарықталуына ЕА. қатынасын процентпен көрсетеді.
ТЖК1м=
ТЖК2м=
ТЖК3м=
ТЖК4м=
ТЖК5м=
ТЖКорт=
ЕБ.І. – бөлменің ішіндегі жұмыс орындарындағы өлшенген жарық, лк;
Еаспан- өлшенген даланың жарығы, лк;
Аспан жарығының дәл мағынасын мына формуламен есептелінеді:
Еаспан=2[ЕА+(12%ЕА)+(35%ЕА)+(50%ЕА) ]
Еаспан=2•[410(0,12•410)+(0,35•410)+ (0,5•410)] = 1615,4 лк
Мұнда: 12% - терезенің ластанғанына түзету коэффициент;
35% - терезенің үстіндегі қолханға (козырек) берілген түзету
коэффициент;
75 немесе 50-% - жазға немесе қысқа берілген түзету коэффициенттер
талдардан көлеңкесіне берілген коэффициенттер.
Қорыта келгенде жатақханада табиғи жарықталу коэффициентін есептегенде
12,13% болды. Бұл көрсеткіш МЕМСТ талаптарына сай келеді.
Жасанды жарықтандыру
Қалалық аурухананың дұрыс тиімді жарықтандыру-бұл еңбек жағдайларының
қолайлы элементтері болып табылады. Жасанды жарықтандыру нормасы мен есебі
жасанды жарықтандыру бұл бөлмелерде табиғи жарық аз болатын немесе жарығы
күндізгі уақытта аз болатын жағдайда пайдаланылады. Жасанды жарық
функционалді белгілеумен екі түрге бөлінеді: жұмыстық және авариялық.
Авариялық жарық – эвакуациялық, қорғаулық болып бөлінеді. Жұмыстық
жарығы сөніп қалғанда, егер де содан өрт, жарылыс, не болмаса заводтағы
технологиялық процесстері ұзақ тоқтап қалса авариялық жарығымен
қолданылады. Авариялық жарық тағыда эвакуациялық жолдарында қолданылады,
адамдарды авария кезінде эвакуациялау үшін. Жұмыстық жарығы – барлық
ғимараттарда және территорияларда жұмыс жүруі үшін қолданылады, жұмысқа
арналған ашық жерде, адамдардың жүретін жрлерінде, транспорттың жолдарында.
Кезекше жарық – жұмыстан бос уақыттағы жарық.
Жасанды жарық екі жүйеде жобаланады:
1. жалпы, бірқалыпты жарық;
2. құрастырылған (жалпы жарыққа жергілікті жарық қосылады).
Құрасырылған жарықталуда жалпы жарықтың сәулесі 10% кем болмауы тиіс.
Ондай болмаса жұмыс орнындағы жарықталудың және қоршаған кеңістіктің
жарықталуы арасында үлкен айырмашылық пайда болады, ол тұрғындардың тез
(көздері) шаршағандыққа әкеледі және тұрғындардың бір жерлеріне зақым,
жарақат болуына себепкер болады. Сондықтан тек қана жергілікті жарықты
жұмыс орындарында пайдалануына тиім салынады.
Жасанды жарық үшін электрлік қыздыру лампалары және
газоразрядтарыланған жарық қолданылады (люминисценттік лампалар, жоғары
қысымды – сынап лампалары – ДРЛ, натрийлық, ксеон және басқа; Жарық ағыны
қыздыру лампаларының (жалпы жарыққа арналған) – 7-20 лмВт, люминесценттік
лампалардікі – 40-75 лмВт, жоғары қысымды-снап лампалардың – 60 лмВт,
натрийлық 100 лмВт-ке дейін. Бөлмелерді жарықтандыру үшін электрлік жоғары
және төменгі қысымды газоразрядтік лампалар қолданылады. Қыздыру лампаларды
қолдану тек қана техникалық-экономикалық қолайсыз немесе газоразрядтық
жарық көздерін қолдану мүмкін емес болған жағдайда рұқсат етіледі. Жасанды
жарық бөлмелерді жарықтандыру қамтамасыз ету үшін СНиП П-4-79 талаптарына
сәйкес болуы тиіс. Жарықтың қажетті мөлшері өндіріліп, істеген жұмыстың
мөлшеріне байланысты, фонына, қайсысында жұмыс деталімен қарама-қарсылық
деталі қарастырылады.
Қажетті жасанды жарықты жуықтап есептеу
Жасанды жарық көзінде горизантальді бетінің қажетті жарығы мына
формуламен есептелінеді.
; (люкс)
Жасанды жарықты жобалау кезінде үш әдіс есепті қолданады:
1. Жарық ағынының әдісі; (горизонтальді жұмыс бетіне)
2. Нүктелі әдісі; (горизонтальді емес жұмыс бетіне)
3. Меншікті қуатының әдісі. (шамаланған есеп үшін)
4. Жарық ағынының әдісі, ең басты болып есептеледі.
Ол, жалпы жарық горизонтальді бөлмеге бірқалыпты түскен кезде қолданылатын
есеп.
Бұл әдісі бойынша лампаның жарық ағынын Ғ мына формуламен есептейді:
а) люминсцентті лампаларға:
= (люмен) (2)
мұнда: Е – жұмыс түріне қарап алынатын жарықтың ең кіші нормасы, лк.
(СНиП бойынша кестеден алынады).
S – бөлменің ауданы, м2
Z – бір қалыпты емес жарықтың коэффициенті (орташа жарықтың
минимальді жарыққы қатынасы, көп жағдайда 1,1,...,1,5)
K3 – қор коэффициенті, лампаның тозуын ескереді және шырақтардың шаң
басымын, ластануын ескереді, бөлмелерге лайықты қылып алынады.
N – шырақтардың саны, шт.
( - жарық ағының пайдалану коэффициенті = 50(өлшем бірлігінің
үлесіне). Төбеден (ρт) және қабырғадан (ρк) шағылу коэффициентіне және
бөлменің көрсеткішіне (і) тәуелді болады (4 кестеден алынады, %)
Бөлме көрсеткіші мына формуламен есептеледі:
= м2 (3)
S – бөлменің ауданы, S=A*B=10*6=60 м2
h – шырақ салпаншағының жұмыс бетінің үстінен тұрған биіктігі, м.
А, В – бөлмнің ұзындығы 10 м мен ені 6 м.
Жарық ағының (2 формуладан) тапқасын кестеден сол ағынын қамтамасыз
ететін жуық стандартты қыздыру лампаның түрін және қуатын таңдайды.
Практикада таңдаулы лампаның жарық ағынын есептелген және кестелік мәнінің
ауытқуы 10-20% болуы мүмкін.
б) люминсцентті лампаларға қолданыталатын есеп
= дана.
N –шырақтын саны
m – шырақтың ішіндегі люминисцентті лампаның саны.
Қорыта келгенде көп қабатты тұрғын үй пәтернің асхана бөлмесіндегі
жасанды жарықтағы есептегенде люминсцентті лампалар саны 6 дана екені
есептелінді. Бұл аталған бөлмедегі жасанды жарықты қамтамасыз ете алады.
Қорғаныштық жерге тұйықтау және нөлдік сымға қосу
Қорғаныштық жерге тұйықтау деп қондырғыны жермен жерге тұйықтандырғыш
көмегімен электрлік қосуды айтады.Қорғаныстық тұйықталу 1суретте
көрсетілген.Ол кернеуді қауіпсіздік деңгейіне дейін төмендету мақсатында
орындалады.Қорғанышты жерге қосу электр оқшаулаудың бұзылу жағдайында,
кернеу астында қалған электр құрылғының ток жүрмейтін бөліктеріне тиіп кету
(жанасу) кезінде, электр тоғымен зақымданудан қорғау үшін тағайындалады.
Ережеге сәйкес қорғаныштық жерге тұйықталудың кедергісі 4 Ом аспауы керек,
осылайша кернеу астындағы қондырғы корпусына жақындаған кезде адам ток
тізбегіне параллель қосылады. Бірақ, бұл жағдайда жерге
тұйықтандырғыштардың үлкен емес кедергісі арқасында адам арқылы қауіпсіз
өлшемді ток отетін болады. Ол кернеу астында қосылған құрылғы бөліктеріне
жанасу кезінде адам денесі арқылы өткен токтың қауіпті мәндеріне жеткізбеу
үшін құрылған. Жерге тұйықталуға ұшырайтындар: электр машиналардың,
трансформаторлардың, аппараттардың, жарықтандырғыштардың корпустары;өлшегіш
трансформаторладың екіншілік орамалары;басқарудың бөлгіш қорғандардың,
шкафтардың каркастары; бөлгіш қондырғылардың маталдық құрылыстары; металдық
кабельді құрылыстар,кабелді муфттардың металдық корпустары; бақылау және
күштік кабельдердің, жүргізулердің металдық қабықшалары мен сауыттары;
электрқондырғыларын орнатумен байланысты электр жүргізілулердің болаттық
құбырлары мен басқа да маталдық құрылыстар; жарықтандырғыш арматурасы,
қозғалмалы және айналмалы электр қабылдағыштардың және т.б. металдық
корпустары.
Қорғаныштық жерге тұйықталуы: а-бейтарап оқшауланған желіде; б- бейтарап
жерге тұйықталған желіде.
1- сурет Қорғаныштық жерге тұйықталуының схемасы
Қорғаныштық нөлдік сымға қосу. Нөлдік сымға қосу тек бейтарап 380220В
дейін кернеулі тұйықтандырылған тізбекте қолданылатын қорғаныштық шара.Ол
жерге тұйықтау сияқты адамдар қағылған қондырғы корпусына жанасқанда
оларды қорғауға арналған.Конструктивті нөлдік сымға қосу қорғалуы тиіс
нысандарды тізбектің нөлдік өткізгішіне біріктіруге арналған. Қорғаныштық
нөлдік сымға қосу 2суретте көрсетілген.
Нөлге келтірушілер кернеуде тұрған электр қондырғыларының ток жүретін
бөліктеріне тиіп кеткенде, электр тогымен зақымданудан қорғануға арналған,
және бітеу жерімен байланыстырылған бейтарапты кернеуі 1000В дейінгі электр
қондырғыларында қолданылады.Бұл жерге тұйықтау кезінде корпусқа ену
жағдайында қондырғы корпусы мен жерге тұйықтанған бейтарап арасындағы бір
фазалы қысқа тұйықталу ток өзінің өлшемі бойынша комбинерленген балқығыш
қоюларды балқыту үшін жеткіліксіздігімен түсіндіріледі, және керісінше,
нөлдік сымға қосу кезінде ену кезінде туындайтын корпустағы ток балқығыш
қыстырмаларды жылдам балқыту үшін немесе максималды қорғаудың іске
қосылуына жеткілікті.Бірақта нөлдік сымға қосу да барлық жағдайларда қорғау
туғызбайды.
2 - сурет Қорғаныштық нөлдік сымға қосу сызбасы
Есеп
Электр тоғы адам ағзасы арқылы өткенде немесе электр доғасының әсері
кезінде жарақаттау қасиеті бойынша электрлік соққылар мен зақымдар деп
бөлінетін электрзақымдар деп бөлінетін электрзақымдары туындайды.
Бірінші жағдайда барлық ағзаны оның ішінде оның ішкі бөлігінің
зақымдануы болады.
Екіншісінде – тері, бұлшық және дененің басқа да бөліктерінің
жергілікті зақымдануы.Халықаралық комиссиялар тоқтың қорғау әрекетінің
уақытын 0,03 сек дейін 300мА дейінгі токтар үшін шектеу және келесі сандық
мәндерді қабылдау қарастырылған:
1сек - 65мА;
0,7сек – 75мА;
0,5сек – 100мА;
0,2сек – 250мА;
Тәжірибелік сынақ зерттеу негізінде электрліктізбектің адам денесі
арқылы өту уақытының мүмкін интервалын 0,01 –ден 2сек дейін қабылдауы
болады.
Кернеу астында болмайтын электрқондырғыларының бөліктеріне жанасуы
кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қорғаныштық жерге тұйықталу
орнатылады. 380В кернеулі дөңгелек шлифтелген станок 3М162В қарапайым жерге
тұйықталғыш қондырғысының есептеуін қарастырайық.
Есептеуді жерге тұйықтағыш тоғының мүмкін кедергі әдісі бойынша
жүргіземіз.
Жерге тұйықтағыш қондырғысының созылу тоғының кедергісін келесі
теңдеуден табамыз.
Ом
Мұнда: А – жерге тұйықтаудың есептік тоғы.
Ом
Жерге тұйықтау кедергісінің мәні 4Ом құрау керек.Сәйкес қосымша тұйықталуды
қабылдаймыз.
Жасанды тереңдетілген тұйықталу ретінде ұзындығы L=2,5м және диаметрі
d=0,05м болат стержендер қолданамыз.Стержендер жерге тігінен кіргізіледі
және қатарға араластырылады.Олардың арақашықтықтары а болуы керек:
м
H=0,75м тереңдіктегі стержендер ені b=0,05м металдық белдіктермен
біріктірілген.Топтың салыстырмалы кедергісін келесі формуламен анықтаймыз:
Мұнда, - өлшеумен алынған грунттық салыстырмалы кедергісі;-
мезгілдік коэффициент.
Жерге тұйықталудың орнатылуы: 1-тігінен құбырлар 2-белдіктен жерге
тұйықтағыш өткізгіш.
3 - сурет Жерге тұйықтандырғыш қондырғысың орнатылуы
Жер бетіне дейін тұйықтандырғыштардың қағылу тереңдігін анықтаймыз:
мұнда, h- жер бетінен стерженнің тұйықталу тереңдігі,м
Біреулік тігінен стерженді тұйықталудың кедергісін анықтаймыз:
Мұнда,-стержень ұзындығы,м;
- стерженнің сыртқы диаметрі,м;
- стержень қою тереңдігі (жер бетінен стержень ортасына дейін
арақашықтығы),м;
- грунттың салыстырмалы есептік кедергісін, .
,
Тұйықталу санын табамыз
,
Мұнда, - тұйықталу қондырғысының мүмкін кедергісі ,Ом
дана,
Тік тұйықтағыштардың кедергісін мына формуламен анықтаймыз:
,
Мұнда,- электронды қолдану коэффициентті.
Біріктіретін жолақ ұзындығын анықтаймыз :
Біріктіретін жолақ кедергісін анықтаймыз:
,
Мұнда, - жолақтың жату тереңдігі,м;
- жолақ ені,м;
- жолақ ұзындығы,м.
Жерге тұйықталу қондырғысының созылу тоғының нәтижелік кедергісін
анықтаймыз.Мұнда - жолақ пен электродтар арасындағы экрандау
коэффициенттін анықтама бойынша анықтаймыз.
.
Тұйықталу қондырғысының есептік нәтижелік кедергісі МЕМСТ 12.1.030-81*17
қанағаттандырады және станокты тасымалдау кезінде қауіпсіз болып табылады.
Қалалық аурухананың ғимаратында орнатылған өртке қарсы құралдар
Қалалық аурухананың ғимаратында әр қабатында МЕМСТ 12.1.004 – 85(40) –
талапқа сай өртке қарсы екі гидранттаран орнатылған.Сонымен қатар әр
қабатта ҚР СТ МЕМСТ Қ 12.4.026. талап сай өрт сөндіруге арналған өрт
қалқандары орнатылған.
Кемшіліктері: Қалалық аурухананың ғимаратында өрт сөндіргіштер
қарастырылмаған, сонымен қатар қосымша эвакуациялық темір саты жоқ.
1.2 Әеуметтік нысандары мен ұйымдарында өртке қарсы қызмет пен
шараларды ұйымдастыру
Адамдарды, қоғамның материалдық және мәдени құндылықтарын өрттерден
қорғау мемлекеттің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі аса маңызды
міндеттерінің бірі болып табылады.
Өрттер республикадағы экономикалық және әлеуметтік салалардағы
өмірге елеулі ықпал етуін жәалғастыруда. Тек 2007 жылдың өзінде ғана өрт
апатының 18 697 оқиғасы тіркеліп, онда 638 адам қаза тауып, 863 адам әр
түрлі дәрежедегі жарақаттар алды, келтірілген материалдық шығындар 7,9
млрд. теңгені құрады. Осыған ұқсас жағдай 2008 жылы да қалыптасты.
Мұны ескермегеннің өзінде ҚР ТЖМ-нің өртке қарсы мемлекеттік
қызметі жүргізіп отырған өрт ошақтарын болдырмауға бағытталған ұйымдастыру
және сақтандыру шаралары тіпті де жеткілікті емес.
Мұнымен бірге республиканың жарылыс, өрт шығу қаупі бар көптеген
өндірістік кәсіпорындарының, адамдар ағылып келіп жатқан, материалдық
құндылықтар елеулі түрде шоғырланған объектілердің құрамында өртке қарсы
қызмет жоқ. Бұл өрт қауіпсіздігі сапасындағы бірқатар мәселелерді
заңнамалық тұрғыда шешуді талап етеді.
Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 22 қарашадағы Өрт қауіпсіздігі
турапы № 48 Заңының 25 бабы ұйымдарға олардың меншік түрлеріне қарамастан,
белгіленген нормаларға сәйкес өртке қарсы қызмет бөлімшелерін құруды және
оларды ұстап тұруды міндеттейді. Бұлардың қатарына ҚР Үкіметінің 2004 жылғы
27 ақпандағы № 239 Қаулысымен берілген тізбеге сәйкес салалар, ұйымдар және
объектілермен жасалған шарттар да жатады.
Аталған қаулыны іс жүзіне асыру Тізбе мазмұнындағы бірқатар
елеулі сәйкессіздіктер мен шалалықтарды анықтады. Бұл Тізбеде өртке қарсы
қызмет түрі (көшпелі немесе көшпелі емес өртке қарсы техникалы)
айқындалмаған, қопарылыс, өрт қаупі бар стратегиялық бірқатар
объектілер(мұнай мен газ тасымалдау объектілері, элеваторлар, т.б.)
қосылмаған. Тізбеге өзінің қаржы-экономикалық жағдайына байланысты
жеткілікті мөлшерде қымбат тұратын өртке қарсы қызмет ұстауға шамасы
келмейтін ұсақ объектілер (мешіттер, шіркеулер мен басқа да діни мекемелер,
мәдени-көңіл көтеру, емдеу-сақтандыру, сауықтыру, балалардың емдеу-
сақтандыру, оқу мекемелері, мұражайлар, кітапханалар және басқалар) ешбір
негізсіз енгізілген. Бұдан бөлек көрсетілген объектілер адамдар қоныстанған
аймақтарға шоғырланған және оларда ТЖМ-нің өртке қарсы мемлекеттік қызмет
бөлімшелері жұмыс істейді.
Қазақстан Республикасының Өрт қауіпсіздігі туралы Заңы мен аталған
қаулыда өртке қарсы қызмет ұйымын құру үшін қажетті күш пен қаржы мөлшерін
анықтауға байланысты әр түрлі пікір орын алған.Заңның 25 бабына сәйкес
ұйымдар меншік түріне қарамастан белгіленген нормаларға сәйкес өртке қарсы
қызмет бөлімшелерін құруға және ұстауға міндетті болса, ҚР Үкіметінің 2004
жылғы 27 ақпандағы № 239 қаулысымен бекітілген Тізбеге ескертуде өртке
қарсы қызмет түрін, өрт техникасының, қызметкерлердің санын объектінің
қопарылыс, өрт шығу қауіптілігі, маңыздылығына байланысты әрбір нақты
жағдайда өрт қауіпсіздігі саласында бақылаушылық міндеттерді жүзеге
асыратын өртке қарсы қызмет органымен келісе отырып, ұйымның, объектінің
басшысы анықтайтыны көрсетілген.
Мұнымен бірге көп жылғы тәжірибе бұл нормалардың сақталмайтынын және
іске асырылмай қалатынын көрсетті. Республикада шаруашылық жүргізу ұйымдары
мен объектілеріндегі өртке қарсы қызметті құру мен жұмыс істеу тәртібі
нормаларын анықтайтын бірыңғай, бірегей құжат жоқ. Әр түрлі нормативтік
құжаттарды, сондай-ақ бұл қызметтің мамандарына ғана белгілі және түсінікті
болатын, объектілер мен ұйымдардағы өртке қарсы қызметтерді құру кезінде
өрт деполарының, өрт сөндіру машиналары мен қызметкерлердің санын анықтау
үшін қолданылатын ҚР ТЖМ өртке қарсы мемлекеттік қызметінің бірқатар
ведомствоішілік құжаттарын пайдаланудың белгілі бір тәртібі ғана әрекет
етеді.
Объектілер мен ұйымдарда өртке қарсы қызметтерді құру кезінде өртке
қарсы қызметтің түрі, өрт сөндіру техникасы мен қызметкерлер саны бойынша
келісім жасау мүлдем іске асырылған жоқ немесе сөз жүзінде ғана орындалды.
ҚР ТЖМ өртке қарсы қызмет органдары белгісіз себептерге байланысты бұл
мәселелерді шешуге қызығушылық білдірмеді. Бұл республикада өрт сөндіруді
ұйымдастыру жұмысын жақсартуға елеулі әсер еткен болар еді.
Осылайша, ұйымдар мен объектілерде тиімділігі төмен, тіпті қауқарсыз
өртке қарсы қызметтер құрылды, барлық жерде дерлік өрт сөндіру техникасы
мен қызметкерлердің саны төмендетіліп көрсетілді.
Арселор Миттал Теміртау АҚ -ның экономикалық есептеулері бойынша
өрттерден қорғану үшін 5 өрт сөндіру бөлімі мен төрт тәуліктік жұмыс режімі
үшін 600-ден астам қызметкер қажет. Ал ұйымда іс жүзінде сандық құрамы 197
қызметкерден тұратын тек қана екі өрт сөндіру бөлімі бар. Тізбе әрекетіне
ұшырайтын ұйымдар мен объектілерге заңнамалық нормалармен ықпал ету
механизмінің жоқтығына байланысты олардың көпшілігінде өртке қарсы қызмет
құрылған да жоқ. Мысалға, бұл Қаулының әрекетімен қамтылатын республикадағы
2448 ұйым мен объектілердің 528-інде ғана өртке қарсы салалық қызметтер
құрылды, бұл 21,6 %-ды құрайды.
Көрсетілген кемшіліктер, сондай-ақ жобалау және басқа да ұйымдар
басшыларының өтініштері мен көптеген шағымдар Өртке қарсы қызмет міндетті
түрде құрылатын ұйымдар мен объектілердің Тізбесін өндеу мен қайта
қарастыруға себепші болды.
2007 жылы 8 қыркүйекте Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 781
Міндетті түрде өртке қарсы қызмет құрылатын ұйымдар мен объектілердің
тізбесін бекіту туралы Қаулысы қабылданды.
Жаңа Тізбенің мазмұнына өртке қарсы қызмет құрылуға тиісті ұйымдар мен
объектілердің түрлері енгізілді, өртке қарсы қызметтің түрі анықталды,
ескертуде өрт сөндіру машиналарының, өртке қарсы қызмет қызметкерлерінің
саны, өрт депосының қызмет көрсету радиустары және көптеген басқа да
талаптар айқындалған құжаттарға сілтемелер жасалды.
Тізбенің екі редакциясына салыстырмалы түрде қысқаша талдау жасау
өртке қарсы қызметтер құрылуға тиісті объектілерді анықтауға ұстанымдық
тәсілдің өзгергенін, оларды құрудың санаттары мен критерийлерінің басқаша
болғандығын көрсетеді.
Тізбеге мұнай мен газ өндіру және мұнай, газ өңдейтін өнеркәсіп
ұйымдары мен объектілеріне қосымша мұнай мен газды тасымалдауды қамтамасыз
ететін және сақтайтын, сондай-ақ биологиялық отындар өндіретін ұйымдар мен
объектілер, газ турбиналы электр станциялары, элеваторлар мен басқа да
объектілер енгізілді.
Жаңа Тізбеде өртке қарсы қызметтер құрылуға тиісті ұйымдар мен объ-
ектілерді анықтаудың критерийі ретіндегі баланстық құн түсінігі алынып
тасталған.
Өртке қарсы қызметтерді құру үшін негізгі критерийлер ретінде жарылыс,
өрт шығу қауіптілігі бар үй-жайлардың, қондырғылардың ауданы мен олардың
өндірістік қуаттары белгіленді. Ғимараттарды, құрылыстарды, кәсіпорындардың
сыртқы технологиялық қондырғыларын өндірістің өрт шығу немесе қопарылыс
болу қаупі бар санаттарына жатқызуды жүзеге асыратын РНТП 01-94
технологиялық жобалаудың республикалық нормаларына сілтеме жасалды.
Объектілердің өртке қарсы қызметтерінің түрлері (жолға шығатын
техникасы бар, жолға шығатын техникасы жоқ) нақты айқындалды.
Объектілер мен ұйымдарда нормативті негізделген және тиімді өртке
қарсы қызметті құру мақсаттарымен негізгі өрт сөндіруші автомобильдер мен
өртке қарсы қызмет қызметкерлерінің саны Сумен жабдықтау. Сыртқы желілер
мен құрылыстар ҚН мен Е 4.01.02-2001 бойынша анықталатыны көрсетілген. Ол
объектідегі сыртқы өртті сөндіруге жұмсалатын су шығыны мен ауысымдағы
өртке қарсы қызметтің жауынгерлік бөлімінің тактикалық мүмкіндіктеріне
негізделген.
Бұл талап өртке қарсы қызметті құру кезіндегі күштер мен құралдарды
анықтауда қандай құжаттарға көңіл аудару қажет екендігін жалпы жобада
көрсетеді. Алайда ұйымдар мен объектілердің өздері қажетті бөлімдерді құра
алмайды, өйткені жауынгерлік бөлімдердің тактикалық мүмкіндіктері өрттерді
сөндіру жетекшісінің Анықтамалығында ғана баяндалған. Ол ҚР ТЖМ-нің өртке
қарсы мемлекеттік қызмет қызметкерлері үшін нормативтік материал емес,
ведомствоішілік анықтамалық болып табылады. Бұдан басқа өрт сөндіруші
машиналардың тактикалық-техникалық деректері мен бөлім үшін қажетті басқа
да бірқатар бастапқы деректерді білу қажет.
Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 22 қарашадағы Өрт қауіпсіздігі
туралы №48 3аңының 25бабы мен Қазақстан РеспубликасыҮкіметінің 2007 жылғы
8 қыркүйекгегі № 781 қаулысын орындаудың, нормаларды дайын-дау немесе
ұйымдар мен объектілерде өртке қарсы қызмет құрудың ережелерін қабылдаудың
өткір қажеттігі пісіп-жетілді. Бұл құжатты дайындау кезінде, елде өрт
қауіпсіздігінің бірыңғай жүйесін құру мақсатында өртке қарсы қызметтің
ұйымдық құрылымын, өрт деполарының, өрт сөндіру машиналары мен жауынгерлік
бөлімдердің санын анықтау әдістемесін, өртке қарсы қызметтің қызметкерлері
мен бөлімшелерінің материалдық-техникалық қамтамасыз етілуіне қойылатын
талаптарды, жұмысты ұйымдастыруды сипаттап жазу қажет болады.
Өрттердің алдын алу мен сөндіру жөніндегі жұмыстардың өзіндік ерек-
шеліктерін есепке ала отырып, бұл қызмет түрлерін бәсекелестік ортаға,
еркін рынокқа өткізу үшін қызметтің бұл түрлеріне лицензиялар беру қажет.
Ресей Федерациясында осылай істелген. Газ зардаптарынан құтқару, таукендік
құтқару мен іздестіру-құтқару жұмыстарының қызметтің лицензияланатын түрі
болып табылатыны және қызметкерлерді дайындау мен қажетті біліктілік талап
етілетіні таңғаларлық, ал Қазақстанда өрттердің алдын алу және сөндірумен
кім көрінген айналысатын тәрізді.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 8 қыркүйектегі № 781
қаулысының күшіне енгізілуіне байланысты өртке қарсы қызмет міндетті түрде
құрылатын объектілердің саны 2 еседен астам азайғанын атап өткен жөн. Бұл
елдегі өрт сөндіруді ұйымдастыру мен өрт қауіпсіздігі деңгейіне оңды ықпал
етпейтіні сөзсіз. Өкінішке орай Тізбеден ірі базарлар, сауда орталықтары,
базалар мен қоймалар, адамдар көп жиналатын объектілер шығарылып тасталған.
Қазақстан Республикасындағы 13 800 елді мекеннің тек 276-сы немесе елді
мекендердің 2 %-ы ғана өртке қарсы қызметтің мемлекеттік бөлімшелерімен
қорғалатынын ескерсек, ұйымдар мен объектілерде өртке қарсы қызметтерді
құру бюджет үшін елеулі демеу болған болар еді.
Қалалық аурухананың ғимараттарының өртке қарсы қорғалуы
Халықтың өсуі және шоғырлануының тез арада қарқынды дамуына негіз
болатын биік үйлер салу тұрғын үй мәселелерін шешу жолдарының бірі болып
табылады. Құрылыстағы қазіргі заманғы технологиялар адамдарды барынша көп
орналастыруға жағдай жасайтын ыңғайлы көп қабатты үйлер салуға мүмкіндік
береді. Қаланың ені жағы бойынша емес, биіктігі жағынан өрістеуі
экологиялық көзқарас тұрғысынан да ең таңдаулы шешім болып табылады.
Жаңа ғимараттарды салу және ескі ғимараттарды пайдалану барысында аса
маңызды мәселелердің бірі - қауіпсіздікпен қамтамасыз ету болып табылады,
сондықтан қазіргі заманғы үйлерде адамдардың қауіпсіз өмір сүруін және
ғимараттардың өртке қарсы қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған
инженерлік және сәулеттік шешімдердің тұтас кешені құрылады.
Қалалық аурухананың ғимараттарының өрт қауіптілігі өрттің тез таралуы
және оны өшірудің күрделілігімен сипатталады. Бұған себепші жағдайлар:
ғимараттың өте биік болуы, қабаттарға өшіру құралдарын берудің қиындығы,
қатты түтіндеген жайдан адамдарды шығарудың күрделілігі. Осындай
ғимараттарда болған ірі өрт туралы мәліметтерді талдау түтін таралуының
негізгі жолдары баспалдақ алаңдары, жеделсаты шахталары және өзге де
вертикальды коммуникциялар екендігін көрсетті. Ғимараттың түтіндеуі, сондай-
ақ қабат аралық жабындардағы саңылаулар және төселген құбырлар арқылы да
болатыны анықталды. Ғимараттың түтіндеу көзі жеделсатының жаңа бастаған
кабиналары да болуы мүмкін . Өрт кезіндегі жоғары температура әсерінен
жеделсаты басқару аппаратурасы тез істен шығып қалып, жеделсаты кабиналары
шахтада бітеліп қалады. Сондықтан, жеделсатылар және баспалдақ апаңдары өрт
кезінде адамдарды қауіпсіз алып шығумен қамтамасыз ете алмайды. Бұдан
басқа, дәліздер мен жеделсаты холлдарын әрлеу үшін жанғыш материалдарды
қолдану жағдайында от жеделсаты шахталары және жабындағы төселген құбырлар
арқылы тез арада таралып, өрт сөндіру бөлімшелері келіп жеткенше өрттің
ауқымы апаттық жағдайға жетуі мүмкін. Зәулім қабатты ғимараттарда басталған
өртті өшіру арнайы техника (автобаспалдақгар, жоғары қысымдағы насостар
және т.б.) және көп күш қолдарын іске тартуды талап етеді.
Өрт статистикасы, әдетте тұрғын үйлердегі өрттің ұзақтығы 1 сағаттан
аспайтынын, осыған байланысты оттың таралуы бір пәтер көлемінде шек-
телетінін айтады. Алайда, жеделсаты кабиналары және тұрғын үйге жап-сарлас
салынған жайлар (мысалы, дүкен) жануы орын алған өрт кезінде ғимарат
қабаттарының қауіпті және тез түтіндену мүмкіндіктері болады, бұл жағдайда,
өрт бөлімшелері ғимараттағы өрт ошағынан жоғары тұратын адамдарды ішінара
алып шығумен қамтамасыз етуі қажет. Бұған мысал ретінде 2006 жылы 1
қаңтарда Астана қаласында болған өртті айтуға болады. 6 сағат 10 минутта
өрт байланысы орталық пунктінің пультіне Сарыарқа базарындағы өрт туралы
хабар келіп түсті. Өрт бөлімшелері келіп жеткенше өрт 450 шаршы метр алаңды
құрады. 29 минуттан кейін өрт базар алаңының 2000 шаршы метр қамтыған кезде
№ 56 көп пәтерлі тұрғын үйдің бірінші қабатында орналасқан Орбита сауда
орталығы жана бастағаны туралы сигнал келіп түсті. Жағдайға баға бере
отырып өрт сөндірудің бірінші жетекшісі жоғары қабаттағы адамдарды алып
шығу туралы шешім қабылдады, Өрттен алып шығару газ түтінінен қорғау
құралдарын пайдалану арқылы жүргізілді. Жоғары температура және сауда
орталығы шатырына оттың жалыны түсуі әсерінен от тұрғын үйдің терезе
жақтаулары мен балкондарына дейін жетті. Өрт тек 9 сағат 20 минутта
өшірілді. Өрт нәтижесінде бутиктер және қойма жайлардағы тауарлы-
материалдық құндылықтар жойылды, 38 пәтердің үй мүлкі және терезе
жақтаулары бүлінді.
Қалалық аурухананың ғимараттарында болған өрт мәліметтерін талдаудың
көрсеткені:
1. Егер түтіннен қорғалуы қарастырылмаған болса, түтін және еріп
ыдыраған пластмасса бұйымдары жабындардағы саңылау және тығыз емес
жерлер арқылы, техникапық коммуникация шахталары, сондай-ақ баспалдақ
алаңдары және жеделсаты шахталары арқылы өтіп өрт ошағынан жоғары
қабаттарына лезде толып кетеді.
2. Жоғары температура әсерінен жеделсатыны басқару тез істен шығып
қалады. Жеделсаты холлдары қатты түтіндеген жағдайда жеделсаты
кабиналарының қабаттарда жабылып қалут жағдайлары болған. Жеделсатыларды
ғимараттардан адамдарды шығару үшін немесе өрт сөндіру бөлімшелерін өрт
орнына көтеріп шығару мақсатында пайдалану әрекеті жеделсатының жабылып
қалған шахталарында адамдардың өліміне әкеп соқтырады.
3. Жеделсаты кабиналарының өзі жанғыш материалдардан жасалған болса,
ғимараттың қауіпті түтіндену көзі болуы мүмкін.
Өрт кезінде ауадағы уландырғыш, тұншықтырғыш және қоздырғыш
заттардың көп мөлшерде жинақталуынан адамдарды шығару және өрт
бөлімдерінің жұмысы арнайы оқшаулағыш противогаздарды қолдану арқылы
жүргізілуі керек.
5. Ғимараттарда өрт кезінде паналауға болатын түтінденбейтін баспалдақ
алаңдары, балкон және лоджиялардың жоқтығы адамдардың үрейін туғызады.
Нәтижесінде олар жанып жатқан ғимараттың кез келген қабатының терезесінен
секіріп кетеді.
6. Өрт кезінде халықтың көптігінен және адам өміріне қауіпті жағдайлардың
тез пайда болуынан ғимараттар автоматтық өрт сигнализацияларымен және дауыс
күшейткіш хабарлау жүйесімен жабдықталуы керек.
7. Ғимараттың жалпы электр қалқанынан өрттен қорғауды қамтамасыз ететін
электр қорегі жүйесі және ертке қарсы жүйелер электр желілерінің ашық
төселуі басқа да мақсаттағы электр желілерімен бірігіп, өрт кезінде өшіп
қалатындығы белгілі.
8. Жанып жатқан өртті өшіру өрт бөлімшелерінің, көп арнайы жабдықтар және
техникаларды қатыстыруды талап етеді.
9. Өзі құтқару аспаптары, автобаспалдақтар және тікұшақтар қолданылуы
мүмкін, бірақ олар өрт кезіндегі өте қиын жағдай басталғанға дейін
адамдарды толық алып шығуды қамтамасыз етпейді.
10. Ғимаратты өрттен қорғау жүйесі жұмыс кезінде сенімділіктің жоғары
деңгейінде болуы тиіс.
Өрт кезінде ғимараттарды жобалау, салу және пайдалану барысында
жіберілген қателіктер мен кемшіліктер жиі анықталады. Зәулім қабаттар
құрылысы өрт қауіпсіздігі талаптарын барынша жоғарылатуға алып келеді.
Қазіргі уақытта әрбір осындай ғимарат үшін өртке қарсы шаралар қешені
әзірленеді, бұл оның құнына, сондай-ақ сәулет-жоспарлау шешімдеріне елеулі
әсерін тигізеді.
Қалалық аурухананың ғимараттарын жобалау ұйымдарының алдындағы
көптеген өрт қауіпсіздігі мәселелерінің болуы төмендегі мәселелерді шешуге
саяды:
1. Өрт кезінде ғимараттан адамдарды алып шығару.
2. Өрт кезінде ғимаратта қалған адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз
е ту.
3. Ғимараттағы жанғыш материалдардың санын азайту.
Бұл мәселелерді шешу конструкцияларда жанбайтын және жануы қиын
материалдарды пайдалануды ескеретін, өртке қарсы қорғау шараларының кешенін
іске асырумен: отқа төзімді конструкциялар көмегімен оттың бір жай, пәтер
немесе қабат шегінен артық таралуын болдырмау, ғимараттың түтінге қарсы
қорғалуы және адамдарды шығару;
Ғимаратты автоматтық өрт сигналы және өрт туралы хабарлау жүйесімен
жабдықтау;
Өрт өшіру құралдарын, оның ішінде автоматтық құрылғы пайдалану;
қажет жағдайда ғимаратта өрт күзеті қызметін ұйымдастырумен байланысты.
Қалалық аурухананың ғимараттарын жобалау кезінде баспалдақ алаңын
орналастыру жоғары күрделілік туғызады. Шетел тәжірибесінде баспалдақтары
ортада немесе табиғи жарық түспейтін сыртқы қабырғалардан алыс орналасқан
ғимараттар кең таралған. Мұндай әдіс үнемді және шағын шешім құруға
мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ғимараттардағы адамдардың жүруінің негізгі
салмағы жедел сатыға түседі, ал баспалдақ алаңдарымен адамдар ағынының
шағын бөлігі ғана жүреді. Өрт кезінде ғимаратты пайдалану жағдайы жылдам
өзгереді. Жоғарыда айтылғандай, жеделсатылар ғимараттардағы барлық
адамдарды алып шығаруды қамтамасыз ете алмайды, сөйтіп көп жағдайларда
олардың өліміне себеп болады. Сондықган, жеделсатылар ғимараттан алып
шығару есебіне қосылмауы керек. Биіктігі 50 м дейінгі автобаспалдақтар
негізінен өрт сөндірушілердің жанып жатқан ғимаратқа кіруіне және өрт
сөндіру құралдарын жеткізуге пайдаланылады. Олардың көмегімен дер кезінде
адамдарды жаппай алып шығу қамтамасыз етілмейді, өйткені сатыны өрт орнына
жеткізу, оларды жанып жатқан ғимарат қасбетінде орындарын ау-ыстыру,
орналастыру, біршама уақытты талап етеді. Мұндай жағдайларда баспалдақ
алаңдары эвакуацияға мүмкіндік беретін жалғыз жол және өрт сөндірушілердің
апат-құтқару жұмыстарын жүргізу және ғимараттағы өртті өшіру үшін
шоғырланатын орны болып табылады.
Осыған байланысты, сәулеттік ойықтар және техникалық құралдар
көмегімен баспалдақ алаңдарының түтінденбеуін қамтамасыз ету маңызды. Және
баспалдактардың түтінденбеуі жоспарлы шешіммен құрылса, үлкен сенімділікке
қол жеткізіледі. Техникалық құрылғыларды пайдалану кезінде ауа қысымы
мәніне байланысты көптеген ауыспалы факторларын ескеру қажет. Мұндай
факторларға ғимарат сыртындағы және жану аймағындағы ауа темпе-ратурасын,
желдің жылдамдығы мен бағытын, бір мезгілде ашылатын есіктер санын және
т.б. жатқызуға болады.
Қазіргі кезде қалалық аурухананың ғимараттарына баспалдақ
орналастырудың түрлі варианттары бар, бірақ өрт қауіпсіздігі тұрғысынан
баспалдақ алаңдарын ашық балкондар немесе қасбет бойынша барынша кең
фронтоны бар лоджиялар арқылы шығу анағұрлым қолайлы болып табылады.
Өрт кезінде түтіндемеуі ауа қысымымен қамтамасыз етілетін баспалдақ
алаңдарын эвакуация үшін пайдалану мүмкіндігі электр энергиясымен іске
асырылатын барлық кезекпен қосылған тораптар мен аспаптар жұмыс істеу
мүмкіндігіне байланысты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АННOТАЦИЯ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
АНЫҚТАМАЛАР
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 11
НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1. Объект туралы жалпы мәлімет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 13
1.1 Қалалық аурухана ғимаратының жылыту, желдету жүйесі және
электр,су жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.2 Республика обьектілері мен ұйымдарында өртке қарсы қызметті
құру, көп қабатты биік ғимараттардың өртке қарсы
қорғалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 22
2. Өрт қауіпсіздігі, өрттерді табу мен сөндіру құралдары ... ... 33
2.1 Өртке қарсы алдын – алу іс – шараларына арналған өрт
сөндіргіштер,дабылқаққыштар және олардың түрлері ... ... ... 41
2.2 Автоматты өрт сөндіру құрылғылары және оларды жоспарлау мен
қолдану маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 58
3. Автоматты өрт сөндіру құрылғыларымен аурухана ғимаратын
өртке қарсы жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
3.1 Дренчерлі жартылай автоматты өрт сөндіру құрылғысының жұмыс
істеу принципі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 65
3.2 Спринкерлі автоматты өрт сөндіру құрылғысының жұмыс істеу
принципі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 67
4. Өрт және оның таралуы және өрт аумағының көлемі, күштер мен
құралдар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 69
Қосымша ұсынылатын бөлімдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 78
5. Қоршаған ортаны қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 78
6. Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 85
7. Бизнес – жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 88
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 92
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 93
Аннотация
Берілген дипломдық жоба 95 беттен, 3суреттен, 14 кестеден, 4 сызбадан,
1сұлбадан, көлемді графикалық сызбалардан және 60 пайдаланылған әдебиеттен
тұрады.
Түйін сөздер: өрт сөндіру құралдары,автоматтандырылған жүйелер, өрт
шығуы туралы хабарлау және сөндіру, спринкерлі құрылғылар, өрт
сөндіргіштер.
Берілген жобада жұмыста қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің өрт
қауіпсіздік деңгейін жоғарлату іс-шаралары, автоматтық өрт сөндіру
(спринкерлі) құрылғыларымен қатар, жартылай автоматты өрт
сөндіру(дренчнрлі) құрылғыларын қолдану мүмкіндіктері қарастырылған.
Өрт сөндірудің құрылғыларына,үйлесімді жүйесіне негізгі сипаттамалар
келтірілген және оларды қолдану мүмкіндіктері қарастырылған, сонымен қатар
техника-экономикалық көрсекіштердің есептемелері көрсетілген.
Нормативтік сілтемелер
Берілген дипломдық жұмыста төмендегідей нормативтік белгілер
қолданылды:
МемСТ 12.1.004-91 - өрт қауіпсіздігі талаптары
МемСТ 12.1.004 – 85(40) – өрт сөндіру гидрантына қойылатын талап
МемСТ 27586-88 - өрт сөндіргіштерге қойылатын талап
МемСТ 12.3.046 –автоматты өрт сөндіру құралдарына қойылатын талап
МемСТ 12.1.004 және МемСТ 12.2.007.0–өрт хабарлағыштарға қойылатын талап
МемСТ 28200-әсер ету қаттылығы деңгейінің мәнін сәйкес хабарлағышқа
қойылатын талап
МемСТ 12.2.047-86 - Өрт сөндіру техникасы.Терминдер мен анықтамалар
МемСТ К 50898-96 - Өрт хабарлағыштар.Өрт сынақтары
МемСТ 27331-87 - Өрт сөндіру техникасы.Өрттердің классификациясы
МемСТ 27331-87 – өрт техникасы.Өрттердің классификациясы
МемСТ 12.1.004.–91-Заттар мен материалдарды бірге сақтау кезіндегі өрт
қауіпсіздігінің талабы.
ҚР СТ МЕМСТ Қ 12.4.026 – өрт сөндіру қалқанына қойылатын талап
ҚР ҚН 2.02-11–Өрт автоматикасының жүйелері мен қондырғыларымен жабдықтауға
жататын объектілердің тізбесі Қазақстан Республикасының құрылыс нормалары
ҚН және Е 4.01.02-200 -сыртқы желілер мен құрылыстар нормасы
ҚН және Е 2.01.02–85(32)–өртке қауіпті қалыпты нормасы және ережелері
ҚР МС 1174-2003-өрт сөндіргіштерді қорғалатын нысанға орналастыру талаптары
ҚР СТ 1088-2003 – өрт қауіпсіздігіне қойлатын талап
ҚР СТ 1166 - 2002 Өрт сөндіру техникасы. Классификациясы.
ҚР СТ 1167 -2002 Өрт сөндіру автоматикасы. Классификациясы.
ӨҚН 57-97 - Өрт дабылқаққыштар және өрт сөндіргіштердің автоматты
қондырғыларының құрылғылары мен асапаттары
ӨҚН 85-00 - Жылулық өрт хабарлағышы.Өрт қауіпсіздігіне техникалық талаптар.
Тәжірибелеу әдістері
ӨҚН 88-01*-Өрт сөндіргіштер мен дабылқаққыштарды орнату.Жобалау нормасы
және ережесі
ҚР ҚН және Е 2.02.11–2002–Ғимараттарды, жабдықтауларды және құрылыстарды
автоматты өрт дабылқаққыштарымен, автоматты өрт сөндіру құрылғыларымен
жабдықтау нормалары және адамдарды өрт жайлы хабарлау.
ҚР ҚН және Е 2.02.15–2003–Ғимараттар мен құрылыстардың өрт автоматикасы.
ҚР ҚН және Е 2.02.02–2003–Ғимараттар мен құрылыстардың өрт қауіпсіздігі.
ВҚН 25–09.68–85–Қорғау, өрт және қорғау-өртті дабылқаққыштарды қабылдау
мен өндіру ережелері.
БҚ 01–94–Қорғау, өрт және дабылқаққыштардың кешені мен жүйесін басқарушы
құжат. ҚР 11м жұмысын қабылдау және өндіру ережелері.
Анықтамалар
Жану аймағы – термиялық немесе жанғыш заттардың және материалдардың
араласқан алау шырағының көлемінде булану процессі жүретін кеңістіктің бір
бөлігі (қатты,сұйық,газ).
Жылулық әсер ету аймағы – жану аймағының шекарасына жалғасады.Бұл
кеңістік бөлігінде алау бетімен қоршаған құрылыс конструкцияларымен және
жанғыш материалдармен жылу алмасу процессі өтеді.
Түтіндеу аймағы – жану аймағымен жалғасатын және концентрация кезінде
түтінді газбен толтырылатын кеңістіктің бір бөлігі, ол адам өміріне
денсаулығына қауіп төндіреді және өрт сөндіру ұйымдарның жұмысын
күрделендіреді.
Өрт – бақыланбайтын алау,адамдардың өміріне,денсаулығына зиян
келтіреді және қоғамды, мемлекетті, адамдарды материалдық шығынға
ұшыратады.
Өрт қауіпсіздігі – мемлекеттің, қоғамның, адамдардың және олардың
мүліктерінің өрттен қорғау қауіпсіздігі.
Өртке қарсы қызмет – бекітілген тәртіпте жасалынған басқару күш және
құралдар сонымен қоса өртке қарсы қалыптастыру органдарының жиынтығы –
өртті ескерту және сөндіру ұйымдарының, олармен байланысы алғашқы апатты
құтқару жұмыстарын жүргізуге арналған.
Негізгі өжеттік тапсырмалар – өртті мерзімінде және өлшемінде
сөндіруге, жоюға, өртке жетуге, оны сөндіруге бағытталған өртке қарсы
қызметтің күші мен құралдарын пайдалану мүмкіндігі мен анықталады.
Өрттің зардабын жою – өрт сөндірудің бірінші сатысы, онда жану және
оның өздігінен тұтану жағдайы тоқтатылған.
Өрт кезінде адамдарды құтқару – адамдар өздігінен өрт аймағынан шыға
алмайтын, оларға зиян келу қаупі бар жағдайда адамдарды құтқару жұмыстары.
Өрт кезіндегі оперативтік штаб – ӨСБ ұйымы өртте күштерді және
құралдарды басқаруға арналған уақытша қалыптастырылған ұйым.
Өртті сөндіруге арналған заттар – өртті сөндіру үшін жағдай жасайтын
физика – химиялық қасиетке ие заттар.
Құралдар мен күштерді пайдалану жоспары – өртті сөндіруге
арналған күштер және құралдар санын тәртібін жобалайтын оперативті
құжаттар.
Өрт кезінде эвакуациялау жоспары – эвакуациялау жолы және
эвакуациялық шығу жолдары көрсетілген, адамдарды алып шығу ережелері
бекітілген, тағы да өрт пайда болғандағы объектідегі жұмыс істеуші персонал
іс әрекеттің тәртібін көрсететін құжат.
Өрт сөндіру техникасы – өртті сөндіруге , тоқтатуға , адамдарды
қорғауға және материалдық құндылықтарды өрттен сақтауға арналған техникалық
құрал.
Өрт сөндіру машинасы – өртте қолдануға арналған көлік немесе
тасымалдау машинасы.
Өрт қауіпсіздігі – халықтың, шаруашылық және басқа да бағыттағы
нысандардың, сондай – ақ қоршаған табиғи ортаның қауіпті факторлары мен өрт
ықпалынан қорғаныс жағдайы.
Белгілеулер мен қысқартулар
ҚР Қазақстан Республикасы
ТЖ Төтенше жағдай
ТЖМ Төтенше жағдай министрлігі
Т.б Тағы басқа
АҚ Азаматтық қорғаныс
МС Мемлекеттік стандарт
МЕМСТ Мемлекеттік стандарт талаптары
ҰӨС Ұнтақты өрт сөндіргіштер
КӨС Көмірқышқылды өрт сөндіргіш
МПа Мега Паскаль
Кг Килограмм
0С Цельсий бойынша градус
М Метр
ҚБҚ Қабылдау - бақылау құралы
ӨҚН Өрт қауіпсіздік нормасы
СӨСЖ Спринкерлі өрт сөндіру жүйесі
ДӨСЖ Дренчерлі өрт сөндіру жүйесі
ҚН және Е Қалыпты нормалар және ережелер
АӨСҚ Автоматты өрт сөндіру қондырғысы
ЖАӨСҚ Жартылай автоматты өрт сөндіру қондырғысы
ТЖК Табиғи жарықталу коэффициентті
ҚР ӨҚЕ Қазақстан Республикасының өрт қауіпсіздік ережелері
ВҚН Ведмоствалық құрылыс нормалары
БҚ Басқару құралы
ҚҚ Қосқыш құрылғы
ӨХ Өрт хабарлағыш
ЖШС Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
АҚ Акционерлік қоғам
ӨД Өрт дабылқаққышы
ОБҚ Оттегінің биологиялық қажеттілігі
БАЗ Беттік активті заттар
ШМК Шекті мүмкіндік концентрациясы
ІІҚ Ілмекті іске қосу
ӨСБ Өртті сөндіруді басқару
ӨСС Өртті сумен сөндіру
Кіріспе
Қазақстанда қоғамдық ғимараттыры мен өзге де нысандарда өрт және
жарылыс қауіпсіздігін қамтамассыз ету бұл елдегі өмір сүру деңгейін
арттырудың басты шарттарының бірі. Шымкент қаласы бойынша қазіргі таңда
ғимараттар мен үймереттерді нормалар мен ережелерге сай жарылыс-өрт
қауіпсіз етіп жобалау, салу дамуда.
Қалалық аурухананың ғимараттары технологиялық жағынан күрделі құрылыс
үймереттері болғандықтан, қауіптілігі жоғары объектілерге жатады. Сондықтан
адамдардың өміріне және жалпы ғимараттың бүтін қалуына қауіпті төтенше
жағдайлардың пайда болу мүмкіндігі көбінесе өрт кезінде жоғары болады. Биік
ғимараттарда тігінен өрт тез дамиды және жоғарғы қабаттарды тез түтін алып
кетеді, сондықтан эвакуациялау және құтқару жұмыстарын жүргізу қиындық
тудырады.
Адамдарды құтқару және өртті сөндіру қиындығын ескере отырып, бүгінгі
күні қолданылып жүрген (бұрын қолданылған да) жобалау және құрылыс бойынша
нормативтік-техникалық база өрт қауіпсіздігінің жоғарғы талаптарының
жиынтығын белгілейді, ғимараттар осы талаптардың негізінде салынады.
Өкінішке орай, қаланың аймағында бұрын салынған биік қабатты ғимараттарды
пайдалану тәжірибесінде, оларды өртке қарсы жабдықтау мәселелерін шешуде
бірқатар қиындықтар бар екендігін көрсетті. Бүгінгі күнге олардың өртке
қарсы қорғаныс жүйелері ақау күйінде, ал кейбіреулерінде мүлдем
орнатылмаған.
Өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету адамдардың өмiрi мен денсаулығын,
меншiктi, ұлттық байлық пен қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi мемлекеттiк
қызметтiң ажырамас бөлiгi болып табылады. Ғимараттардағы өрт қауіпсіздігі
талаптарын қамтамассыз ету ҚР заңнамасында белгіленген тәртіппен бақылаумен
жүзеге асырады. Мұндай бақылаулар Қазақстан Республикасының Өрт
қауіпсіздігі туралы 1996 жылы 22 қарашадағы заңына сәйкес жүргізіледі. Осы
заңға сәйкес елді мекендердің, сондай-ақ, барлық ұйымдардың өрт
қауіпсіздігі саласындағы нормаларды, ережелерді, техникалық регламенттерді
және стандарттарды сақтауы бақылануға жатады және мемлекеттік өртке қарсы
қызмет органдары осы объектілерді қажеттілігіне қарай, бірақ үш жылда бір
реттен асырмай, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың өтініші бойынша
тексереді.
Дипломдық жобаның зерттеу нысаны – Шымкент қалалық ауруханасы.
Жобаның мақсаты – белгілі нысандағы өрт қауіпсіздігі принциптерін
талдау.
Дипломдық жобаның міндеттері:
- аталған мекемеге сипаттама беру инженерлің жүйелеріне шолу жасау;
- өрт қауіпсіздігі туралы мәліметтер жинау, ғимаратта өрт қауіпсіздігі
шараларын ұйымдастыру шаралары;
- автоматты өрт хабарлағыш және өрт сөндіру қондырғыларына сипаттама
беру;
- қалалық аурухана ғимаратында өрт автоматикасын орналастырудың
негіздерін зерттеу.
Дипломдық жобаны жазу барысында бақылау, мәлімет жинау, құрылыс
материалдары сауда кешенінің өрт және жарылыс қауіпсіздігіне техникалық
талдау жасау, анализ, синтез, жүйелеу тәсілі сияқты зерттеу әдістері
қолданылды.
1.Объект сипаттамасы және даму тарихы
1.1 Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің ғимаратының жылыту
желдету жүйесі және электр,су жүйелері
Қалалық аурухана мемлекеттік мекемесі 1964 жылы құрылған. Аурухана
Оңтүстік Қазақстан облысы, Шымкент қаласы Тәуке-хан даңғылында орналасқан.
Құрылыстың ерекшелігі – ғимарат 5- қабатты, көлемі 2060 қабырғасы
күйдірілген қыш, 5 қабаттың жоғарғы жаппасы темір бетон, желдендіру жүйесі
табиғи ауа , электр жүйесімен қамтылған , 3 – Жылыу орталағы жылу
жүйесімен жылытылады.
1-ші қабатта:
- асхана
- егу бөлмесі
- киім үтіктеу бөлмесі
- жуыну бөлмесі
- әжетхана
- медбикелер бөлмесі
- меңгеруші бөлмесі
- компьютер залы
- қойма
2 ші– қабатта:
- 28 – бөлме
- 2 әжетхана
- 2 жуыну орны
- 3,4,5 қабаттар осы жоспармен құрылған.
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің 3 – Жылыу орталағы жылу
жүйесімен жылытылады жылыту жүйесіндегі сұйықтыққа су қолданылады, жылыту
жүйесінің жатақхананың 1-ші қабатында орналасқан.
Жылыту жүйесі біртрубалы жабдықтармен жүргізілген және жылыту
батареялары орнатылған, магистральды құбыр жүйесі еден үстімен жүргізілген,
жылыту жүйесі ретінде чугунды батарея қолданылған.
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің желдендіру жүйесі табиғи
тазарту жүйесімен яғни өзіндік ауа тазартқыш кендіктердің көмегімен
қамтылған Жеке бөлмелерде терезе,есік арқылы табиғи ауа алмасу жүйесі
жүзеге асырылады жсонымен қатар ішкі бөлмелердің жоғарғы жағында орналасқан
ауа тазарту кеңдіктердің көмегімен бөлмедегі шаң-тозаңдарды, лас ауаны
сыртқа шығарып ауа алмасып отырады. Желдендіру кендіктерінде ауа тазалағыш
желдендіру жүйесі орнатылған. Аурухана ішінденгі ауа, жоғарыға шығатын ауа
тазалағыш кендігі арқылы және қосымша ауа тазалағыш желдендіру арқылы ауа
алмасып отырады.
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің ғимаратында , ішуге тұтынатын
таза су және өртке қарсы су көздерімен қамтамасыз етілген. Электр көзі
ғимараттан 15м қашықтықта орналасқан трансформатор арқылы қамтамасыз
етіледі. Электр қуатының қамтамасыз ету жүйесі 380-220В. Авариялық электр
көзі авариялық жағдай орын алған кезде автоматты түрде іске қосылады.
Табиғи жарықтандыру
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің бөлмелерін дұрыс
жарықтандырғанда еңбек өнімділігі артады, қауіпсіз жағдай жақсарады,
шаршағандық кемиді,денсаулық жақсарады. Жарық жеткіліксіз болса немесе
дұрыс қолданылмаса қауіпті жағдайға ұшырауы мүмкін және адам денсаулығы
нашарлауы мүмкін. Еңбек жағдайына гигиеналық баға беру үшін техникалық
жарық өлшемдері қолданылады.
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің жарықтың екі түрі де
қолданылады:табиғи және жасанды жарық.Өндірістік, қызметтегі, тұрмыстық
бөлмелердегі жарық есебінен табиғи және жасанды жарық көздерін пайдалануға
болады.
Қалалық аурухана мемлекеттік мекеменің бөлмелердегі табиғи жарықтың
қажетті жарық нормасына сәйкес екенін анықтау үшін, төбеден түсетін және
қиыстырылған жарықты өлшегенде бірнеше өлшем жасап, орта шамасын табады.
Жарық бүйірінен түскенде жарық неғүрлым аз түсетін жұмыс орнын өлшейді.
Жасанды жарық – жатақханада екі түрлі жарық қолданылады. Жұмыс және
арнаулы жарық. Жұмыс жарығының жүйесіне жалпы, жайылмайтын, жергілікті,
қиыстырылған, жөндеу жарықтары жатады.
Арнаулы жарыққа күзет, дабыл, қауіпсіздік, авариялық жарықтар жатады.
Авариялық жарық негізгі жарық кенеттен өшіп қалған жағдайда қолданылады. Ол
жұмыста нормаланған жарықтың 10% -тін береді.
Табиғи жарықтың түсуіне байланысты үш жүйеде: жанынан, жоғарыдан,
қиылыстырған болып бөлінеді.
Нормалық мөлшер ретінде салыстырмалы өлшем бірлігі және табиғи
жарықталу коэффициенті (ТЖК) алынады. Ол бөлме ішінде берілген нүктенің
жарықталуының ЕБ.І. сол мезеттегі сыртқы горизонтал, сәуленің ауада шашырап
таралуымен пайда болған, жарықталуына ЕА. қатынасын процентпен көрсетеді.
ТЖК1м=
ТЖК2м=
ТЖК3м=
ТЖК4м=
ТЖК5м=
ТЖКорт=
ЕБ.І. – бөлменің ішіндегі жұмыс орындарындағы өлшенген жарық, лк;
Еаспан- өлшенген даланың жарығы, лк;
Аспан жарығының дәл мағынасын мына формуламен есептелінеді:
Еаспан=2[ЕА+(12%ЕА)+(35%ЕА)+(50%ЕА) ]
Еаспан=2•[410(0,12•410)+(0,35•410)+ (0,5•410)] = 1615,4 лк
Мұнда: 12% - терезенің ластанғанына түзету коэффициент;
35% - терезенің үстіндегі қолханға (козырек) берілген түзету
коэффициент;
75 немесе 50-% - жазға немесе қысқа берілген түзету коэффициенттер
талдардан көлеңкесіне берілген коэффициенттер.
Қорыта келгенде жатақханада табиғи жарықталу коэффициентін есептегенде
12,13% болды. Бұл көрсеткіш МЕМСТ талаптарына сай келеді.
Жасанды жарықтандыру
Қалалық аурухананың дұрыс тиімді жарықтандыру-бұл еңбек жағдайларының
қолайлы элементтері болып табылады. Жасанды жарықтандыру нормасы мен есебі
жасанды жарықтандыру бұл бөлмелерде табиғи жарық аз болатын немесе жарығы
күндізгі уақытта аз болатын жағдайда пайдаланылады. Жасанды жарық
функционалді белгілеумен екі түрге бөлінеді: жұмыстық және авариялық.
Авариялық жарық – эвакуациялық, қорғаулық болып бөлінеді. Жұмыстық
жарығы сөніп қалғанда, егер де содан өрт, жарылыс, не болмаса заводтағы
технологиялық процесстері ұзақ тоқтап қалса авариялық жарығымен
қолданылады. Авариялық жарық тағыда эвакуациялық жолдарында қолданылады,
адамдарды авария кезінде эвакуациялау үшін. Жұмыстық жарығы – барлық
ғимараттарда және территорияларда жұмыс жүруі үшін қолданылады, жұмысқа
арналған ашық жерде, адамдардың жүретін жрлерінде, транспорттың жолдарында.
Кезекше жарық – жұмыстан бос уақыттағы жарық.
Жасанды жарық екі жүйеде жобаланады:
1. жалпы, бірқалыпты жарық;
2. құрастырылған (жалпы жарыққа жергілікті жарық қосылады).
Құрасырылған жарықталуда жалпы жарықтың сәулесі 10% кем болмауы тиіс.
Ондай болмаса жұмыс орнындағы жарықталудың және қоршаған кеңістіктің
жарықталуы арасында үлкен айырмашылық пайда болады, ол тұрғындардың тез
(көздері) шаршағандыққа әкеледі және тұрғындардың бір жерлеріне зақым,
жарақат болуына себепкер болады. Сондықтан тек қана жергілікті жарықты
жұмыс орындарында пайдалануына тиім салынады.
Жасанды жарық үшін электрлік қыздыру лампалары және
газоразрядтарыланған жарық қолданылады (люминисценттік лампалар, жоғары
қысымды – сынап лампалары – ДРЛ, натрийлық, ксеон және басқа; Жарық ағыны
қыздыру лампаларының (жалпы жарыққа арналған) – 7-20 лмВт, люминесценттік
лампалардікі – 40-75 лмВт, жоғары қысымды-снап лампалардың – 60 лмВт,
натрийлық 100 лмВт-ке дейін. Бөлмелерді жарықтандыру үшін электрлік жоғары
және төменгі қысымды газоразрядтік лампалар қолданылады. Қыздыру лампаларды
қолдану тек қана техникалық-экономикалық қолайсыз немесе газоразрядтық
жарық көздерін қолдану мүмкін емес болған жағдайда рұқсат етіледі. Жасанды
жарық бөлмелерді жарықтандыру қамтамасыз ету үшін СНиП П-4-79 талаптарына
сәйкес болуы тиіс. Жарықтың қажетті мөлшері өндіріліп, істеген жұмыстың
мөлшеріне байланысты, фонына, қайсысында жұмыс деталімен қарама-қарсылық
деталі қарастырылады.
Қажетті жасанды жарықты жуықтап есептеу
Жасанды жарық көзінде горизантальді бетінің қажетті жарығы мына
формуламен есептелінеді.
; (люкс)
Жасанды жарықты жобалау кезінде үш әдіс есепті қолданады:
1. Жарық ағынының әдісі; (горизонтальді жұмыс бетіне)
2. Нүктелі әдісі; (горизонтальді емес жұмыс бетіне)
3. Меншікті қуатының әдісі. (шамаланған есеп үшін)
4. Жарық ағынының әдісі, ең басты болып есептеледі.
Ол, жалпы жарық горизонтальді бөлмеге бірқалыпты түскен кезде қолданылатын
есеп.
Бұл әдісі бойынша лампаның жарық ағынын Ғ мына формуламен есептейді:
а) люминсцентті лампаларға:
= (люмен) (2)
мұнда: Е – жұмыс түріне қарап алынатын жарықтың ең кіші нормасы, лк.
(СНиП бойынша кестеден алынады).
S – бөлменің ауданы, м2
Z – бір қалыпты емес жарықтың коэффициенті (орташа жарықтың
минимальді жарыққы қатынасы, көп жағдайда 1,1,...,1,5)
K3 – қор коэффициенті, лампаның тозуын ескереді және шырақтардың шаң
басымын, ластануын ескереді, бөлмелерге лайықты қылып алынады.
N – шырақтардың саны, шт.
( - жарық ағының пайдалану коэффициенті = 50(өлшем бірлігінің
үлесіне). Төбеден (ρт) және қабырғадан (ρк) шағылу коэффициентіне және
бөлменің көрсеткішіне (і) тәуелді болады (4 кестеден алынады, %)
Бөлме көрсеткіші мына формуламен есептеледі:
= м2 (3)
S – бөлменің ауданы, S=A*B=10*6=60 м2
h – шырақ салпаншағының жұмыс бетінің үстінен тұрған биіктігі, м.
А, В – бөлмнің ұзындығы 10 м мен ені 6 м.
Жарық ағының (2 формуладан) тапқасын кестеден сол ағынын қамтамасыз
ететін жуық стандартты қыздыру лампаның түрін және қуатын таңдайды.
Практикада таңдаулы лампаның жарық ағынын есептелген және кестелік мәнінің
ауытқуы 10-20% болуы мүмкін.
б) люминсцентті лампаларға қолданыталатын есеп
= дана.
N –шырақтын саны
m – шырақтың ішіндегі люминисцентті лампаның саны.
Қорыта келгенде көп қабатты тұрғын үй пәтернің асхана бөлмесіндегі
жасанды жарықтағы есептегенде люминсцентті лампалар саны 6 дана екені
есептелінді. Бұл аталған бөлмедегі жасанды жарықты қамтамасыз ете алады.
Қорғаныштық жерге тұйықтау және нөлдік сымға қосу
Қорғаныштық жерге тұйықтау деп қондырғыны жермен жерге тұйықтандырғыш
көмегімен электрлік қосуды айтады.Қорғаныстық тұйықталу 1суретте
көрсетілген.Ол кернеуді қауіпсіздік деңгейіне дейін төмендету мақсатында
орындалады.Қорғанышты жерге қосу электр оқшаулаудың бұзылу жағдайында,
кернеу астында қалған электр құрылғының ток жүрмейтін бөліктеріне тиіп кету
(жанасу) кезінде, электр тоғымен зақымданудан қорғау үшін тағайындалады.
Ережеге сәйкес қорғаныштық жерге тұйықталудың кедергісі 4 Ом аспауы керек,
осылайша кернеу астындағы қондырғы корпусына жақындаған кезде адам ток
тізбегіне параллель қосылады. Бірақ, бұл жағдайда жерге
тұйықтандырғыштардың үлкен емес кедергісі арқасында адам арқылы қауіпсіз
өлшемді ток отетін болады. Ол кернеу астында қосылған құрылғы бөліктеріне
жанасу кезінде адам денесі арқылы өткен токтың қауіпті мәндеріне жеткізбеу
үшін құрылған. Жерге тұйықталуға ұшырайтындар: электр машиналардың,
трансформаторлардың, аппараттардың, жарықтандырғыштардың корпустары;өлшегіш
трансформаторладың екіншілік орамалары;басқарудың бөлгіш қорғандардың,
шкафтардың каркастары; бөлгіш қондырғылардың маталдық құрылыстары; металдық
кабельді құрылыстар,кабелді муфттардың металдық корпустары; бақылау және
күштік кабельдердің, жүргізулердің металдық қабықшалары мен сауыттары;
электрқондырғыларын орнатумен байланысты электр жүргізілулердің болаттық
құбырлары мен басқа да маталдық құрылыстар; жарықтандырғыш арматурасы,
қозғалмалы және айналмалы электр қабылдағыштардың және т.б. металдық
корпустары.
Қорғаныштық жерге тұйықталуы: а-бейтарап оқшауланған желіде; б- бейтарап
жерге тұйықталған желіде.
1- сурет Қорғаныштық жерге тұйықталуының схемасы
Қорғаныштық нөлдік сымға қосу. Нөлдік сымға қосу тек бейтарап 380220В
дейін кернеулі тұйықтандырылған тізбекте қолданылатын қорғаныштық шара.Ол
жерге тұйықтау сияқты адамдар қағылған қондырғы корпусына жанасқанда
оларды қорғауға арналған.Конструктивті нөлдік сымға қосу қорғалуы тиіс
нысандарды тізбектің нөлдік өткізгішіне біріктіруге арналған. Қорғаныштық
нөлдік сымға қосу 2суретте көрсетілген.
Нөлге келтірушілер кернеуде тұрған электр қондырғыларының ток жүретін
бөліктеріне тиіп кеткенде, электр тогымен зақымданудан қорғануға арналған,
және бітеу жерімен байланыстырылған бейтарапты кернеуі 1000В дейінгі электр
қондырғыларында қолданылады.Бұл жерге тұйықтау кезінде корпусқа ену
жағдайында қондырғы корпусы мен жерге тұйықтанған бейтарап арасындағы бір
фазалы қысқа тұйықталу ток өзінің өлшемі бойынша комбинерленген балқығыш
қоюларды балқыту үшін жеткіліксіздігімен түсіндіріледі, және керісінше,
нөлдік сымға қосу кезінде ену кезінде туындайтын корпустағы ток балқығыш
қыстырмаларды жылдам балқыту үшін немесе максималды қорғаудың іске
қосылуына жеткілікті.Бірақта нөлдік сымға қосу да барлық жағдайларда қорғау
туғызбайды.
2 - сурет Қорғаныштық нөлдік сымға қосу сызбасы
Есеп
Электр тоғы адам ағзасы арқылы өткенде немесе электр доғасының әсері
кезінде жарақаттау қасиеті бойынша электрлік соққылар мен зақымдар деп
бөлінетін электрзақымдар деп бөлінетін электрзақымдары туындайды.
Бірінші жағдайда барлық ағзаны оның ішінде оның ішкі бөлігінің
зақымдануы болады.
Екіншісінде – тері, бұлшық және дененің басқа да бөліктерінің
жергілікті зақымдануы.Халықаралық комиссиялар тоқтың қорғау әрекетінің
уақытын 0,03 сек дейін 300мА дейінгі токтар үшін шектеу және келесі сандық
мәндерді қабылдау қарастырылған:
1сек - 65мА;
0,7сек – 75мА;
0,5сек – 100мА;
0,2сек – 250мА;
Тәжірибелік сынақ зерттеу негізінде электрліктізбектің адам денесі
арқылы өту уақытының мүмкін интервалын 0,01 –ден 2сек дейін қабылдауы
болады.
Кернеу астында болмайтын электрқондырғыларының бөліктеріне жанасуы
кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қорғаныштық жерге тұйықталу
орнатылады. 380В кернеулі дөңгелек шлифтелген станок 3М162В қарапайым жерге
тұйықталғыш қондырғысының есептеуін қарастырайық.
Есептеуді жерге тұйықтағыш тоғының мүмкін кедергі әдісі бойынша
жүргіземіз.
Жерге тұйықтағыш қондырғысының созылу тоғының кедергісін келесі
теңдеуден табамыз.
Ом
Мұнда: А – жерге тұйықтаудың есептік тоғы.
Ом
Жерге тұйықтау кедергісінің мәні 4Ом құрау керек.Сәйкес қосымша тұйықталуды
қабылдаймыз.
Жасанды тереңдетілген тұйықталу ретінде ұзындығы L=2,5м және диаметрі
d=0,05м болат стержендер қолданамыз.Стержендер жерге тігінен кіргізіледі
және қатарға араластырылады.Олардың арақашықтықтары а болуы керек:
м
H=0,75м тереңдіктегі стержендер ені b=0,05м металдық белдіктермен
біріктірілген.Топтың салыстырмалы кедергісін келесі формуламен анықтаймыз:
Мұнда, - өлшеумен алынған грунттық салыстырмалы кедергісі;-
мезгілдік коэффициент.
Жерге тұйықталудың орнатылуы: 1-тігінен құбырлар 2-белдіктен жерге
тұйықтағыш өткізгіш.
3 - сурет Жерге тұйықтандырғыш қондырғысың орнатылуы
Жер бетіне дейін тұйықтандырғыштардың қағылу тереңдігін анықтаймыз:
мұнда, h- жер бетінен стерженнің тұйықталу тереңдігі,м
Біреулік тігінен стерженді тұйықталудың кедергісін анықтаймыз:
Мұнда,-стержень ұзындығы,м;
- стерженнің сыртқы диаметрі,м;
- стержень қою тереңдігі (жер бетінен стержень ортасына дейін
арақашықтығы),м;
- грунттың салыстырмалы есептік кедергісін, .
,
Тұйықталу санын табамыз
,
Мұнда, - тұйықталу қондырғысының мүмкін кедергісі ,Ом
дана,
Тік тұйықтағыштардың кедергісін мына формуламен анықтаймыз:
,
Мұнда,- электронды қолдану коэффициентті.
Біріктіретін жолақ ұзындығын анықтаймыз :
Біріктіретін жолақ кедергісін анықтаймыз:
,
Мұнда, - жолақтың жату тереңдігі,м;
- жолақ ені,м;
- жолақ ұзындығы,м.
Жерге тұйықталу қондырғысының созылу тоғының нәтижелік кедергісін
анықтаймыз.Мұнда - жолақ пен электродтар арасындағы экрандау
коэффициенттін анықтама бойынша анықтаймыз.
.
Тұйықталу қондырғысының есептік нәтижелік кедергісі МЕМСТ 12.1.030-81*17
қанағаттандырады және станокты тасымалдау кезінде қауіпсіз болып табылады.
Қалалық аурухананың ғимаратында орнатылған өртке қарсы құралдар
Қалалық аурухананың ғимаратында әр қабатында МЕМСТ 12.1.004 – 85(40) –
талапқа сай өртке қарсы екі гидранттаран орнатылған.Сонымен қатар әр
қабатта ҚР СТ МЕМСТ Қ 12.4.026. талап сай өрт сөндіруге арналған өрт
қалқандары орнатылған.
Кемшіліктері: Қалалық аурухананың ғимаратында өрт сөндіргіштер
қарастырылмаған, сонымен қатар қосымша эвакуациялық темір саты жоқ.
1.2 Әеуметтік нысандары мен ұйымдарында өртке қарсы қызмет пен
шараларды ұйымдастыру
Адамдарды, қоғамның материалдық және мәдени құндылықтарын өрттерден
қорғау мемлекеттің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі аса маңызды
міндеттерінің бірі болып табылады.
Өрттер республикадағы экономикалық және әлеуметтік салалардағы
өмірге елеулі ықпал етуін жәалғастыруда. Тек 2007 жылдың өзінде ғана өрт
апатының 18 697 оқиғасы тіркеліп, онда 638 адам қаза тауып, 863 адам әр
түрлі дәрежедегі жарақаттар алды, келтірілген материалдық шығындар 7,9
млрд. теңгені құрады. Осыған ұқсас жағдай 2008 жылы да қалыптасты.
Мұны ескермегеннің өзінде ҚР ТЖМ-нің өртке қарсы мемлекеттік
қызметі жүргізіп отырған өрт ошақтарын болдырмауға бағытталған ұйымдастыру
және сақтандыру шаралары тіпті де жеткілікті емес.
Мұнымен бірге республиканың жарылыс, өрт шығу қаупі бар көптеген
өндірістік кәсіпорындарының, адамдар ағылып келіп жатқан, материалдық
құндылықтар елеулі түрде шоғырланған объектілердің құрамында өртке қарсы
қызмет жоқ. Бұл өрт қауіпсіздігі сапасындағы бірқатар мәселелерді
заңнамалық тұрғыда шешуді талап етеді.
Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 22 қарашадағы Өрт қауіпсіздігі
турапы № 48 Заңының 25 бабы ұйымдарға олардың меншік түрлеріне қарамастан,
белгіленген нормаларға сәйкес өртке қарсы қызмет бөлімшелерін құруды және
оларды ұстап тұруды міндеттейді. Бұлардың қатарына ҚР Үкіметінің 2004 жылғы
27 ақпандағы № 239 Қаулысымен берілген тізбеге сәйкес салалар, ұйымдар және
объектілермен жасалған шарттар да жатады.
Аталған қаулыны іс жүзіне асыру Тізбе мазмұнындағы бірқатар
елеулі сәйкессіздіктер мен шалалықтарды анықтады. Бұл Тізбеде өртке қарсы
қызмет түрі (көшпелі немесе көшпелі емес өртке қарсы техникалы)
айқындалмаған, қопарылыс, өрт қаупі бар стратегиялық бірқатар
объектілер(мұнай мен газ тасымалдау объектілері, элеваторлар, т.б.)
қосылмаған. Тізбеге өзінің қаржы-экономикалық жағдайына байланысты
жеткілікті мөлшерде қымбат тұратын өртке қарсы қызмет ұстауға шамасы
келмейтін ұсақ объектілер (мешіттер, шіркеулер мен басқа да діни мекемелер,
мәдени-көңіл көтеру, емдеу-сақтандыру, сауықтыру, балалардың емдеу-
сақтандыру, оқу мекемелері, мұражайлар, кітапханалар және басқалар) ешбір
негізсіз енгізілген. Бұдан бөлек көрсетілген объектілер адамдар қоныстанған
аймақтарға шоғырланған және оларда ТЖМ-нің өртке қарсы мемлекеттік қызмет
бөлімшелері жұмыс істейді.
Қазақстан Республикасының Өрт қауіпсіздігі туралы Заңы мен аталған
қаулыда өртке қарсы қызмет ұйымын құру үшін қажетті күш пен қаржы мөлшерін
анықтауға байланысты әр түрлі пікір орын алған.Заңның 25 бабына сәйкес
ұйымдар меншік түріне қарамастан белгіленген нормаларға сәйкес өртке қарсы
қызмет бөлімшелерін құруға және ұстауға міндетті болса, ҚР Үкіметінің 2004
жылғы 27 ақпандағы № 239 қаулысымен бекітілген Тізбеге ескертуде өртке
қарсы қызмет түрін, өрт техникасының, қызметкерлердің санын объектінің
қопарылыс, өрт шығу қауіптілігі, маңыздылығына байланысты әрбір нақты
жағдайда өрт қауіпсіздігі саласында бақылаушылық міндеттерді жүзеге
асыратын өртке қарсы қызмет органымен келісе отырып, ұйымның, объектінің
басшысы анықтайтыны көрсетілген.
Мұнымен бірге көп жылғы тәжірибе бұл нормалардың сақталмайтынын және
іске асырылмай қалатынын көрсетті. Республикада шаруашылық жүргізу ұйымдары
мен объектілеріндегі өртке қарсы қызметті құру мен жұмыс істеу тәртібі
нормаларын анықтайтын бірыңғай, бірегей құжат жоқ. Әр түрлі нормативтік
құжаттарды, сондай-ақ бұл қызметтің мамандарына ғана белгілі және түсінікті
болатын, объектілер мен ұйымдардағы өртке қарсы қызметтерді құру кезінде
өрт деполарының, өрт сөндіру машиналары мен қызметкерлердің санын анықтау
үшін қолданылатын ҚР ТЖМ өртке қарсы мемлекеттік қызметінің бірқатар
ведомствоішілік құжаттарын пайдаланудың белгілі бір тәртібі ғана әрекет
етеді.
Объектілер мен ұйымдарда өртке қарсы қызметтерді құру кезінде өртке
қарсы қызметтің түрі, өрт сөндіру техникасы мен қызметкерлер саны бойынша
келісім жасау мүлдем іске асырылған жоқ немесе сөз жүзінде ғана орындалды.
ҚР ТЖМ өртке қарсы қызмет органдары белгісіз себептерге байланысты бұл
мәселелерді шешуге қызығушылық білдірмеді. Бұл республикада өрт сөндіруді
ұйымдастыру жұмысын жақсартуға елеулі әсер еткен болар еді.
Осылайша, ұйымдар мен объектілерде тиімділігі төмен, тіпті қауқарсыз
өртке қарсы қызметтер құрылды, барлық жерде дерлік өрт сөндіру техникасы
мен қызметкерлердің саны төмендетіліп көрсетілді.
Арселор Миттал Теміртау АҚ -ның экономикалық есептеулері бойынша
өрттерден қорғану үшін 5 өрт сөндіру бөлімі мен төрт тәуліктік жұмыс режімі
үшін 600-ден астам қызметкер қажет. Ал ұйымда іс жүзінде сандық құрамы 197
қызметкерден тұратын тек қана екі өрт сөндіру бөлімі бар. Тізбе әрекетіне
ұшырайтын ұйымдар мен объектілерге заңнамалық нормалармен ықпал ету
механизмінің жоқтығына байланысты олардың көпшілігінде өртке қарсы қызмет
құрылған да жоқ. Мысалға, бұл Қаулының әрекетімен қамтылатын республикадағы
2448 ұйым мен объектілердің 528-інде ғана өртке қарсы салалық қызметтер
құрылды, бұл 21,6 %-ды құрайды.
Көрсетілген кемшіліктер, сондай-ақ жобалау және басқа да ұйымдар
басшыларының өтініштері мен көптеген шағымдар Өртке қарсы қызмет міндетті
түрде құрылатын ұйымдар мен объектілердің Тізбесін өндеу мен қайта
қарастыруға себепші болды.
2007 жылы 8 қыркүйекте Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 781
Міндетті түрде өртке қарсы қызмет құрылатын ұйымдар мен объектілердің
тізбесін бекіту туралы Қаулысы қабылданды.
Жаңа Тізбенің мазмұнына өртке қарсы қызмет құрылуға тиісті ұйымдар мен
объектілердің түрлері енгізілді, өртке қарсы қызметтің түрі анықталды,
ескертуде өрт сөндіру машиналарының, өртке қарсы қызмет қызметкерлерінің
саны, өрт депосының қызмет көрсету радиустары және көптеген басқа да
талаптар айқындалған құжаттарға сілтемелер жасалды.
Тізбенің екі редакциясына салыстырмалы түрде қысқаша талдау жасау
өртке қарсы қызметтер құрылуға тиісті объектілерді анықтауға ұстанымдық
тәсілдің өзгергенін, оларды құрудың санаттары мен критерийлерінің басқаша
болғандығын көрсетеді.
Тізбеге мұнай мен газ өндіру және мұнай, газ өңдейтін өнеркәсіп
ұйымдары мен объектілеріне қосымша мұнай мен газды тасымалдауды қамтамасыз
ететін және сақтайтын, сондай-ақ биологиялық отындар өндіретін ұйымдар мен
объектілер, газ турбиналы электр станциялары, элеваторлар мен басқа да
объектілер енгізілді.
Жаңа Тізбеде өртке қарсы қызметтер құрылуға тиісті ұйымдар мен объ-
ектілерді анықтаудың критерийі ретіндегі баланстық құн түсінігі алынып
тасталған.
Өртке қарсы қызметтерді құру үшін негізгі критерийлер ретінде жарылыс,
өрт шығу қауіптілігі бар үй-жайлардың, қондырғылардың ауданы мен олардың
өндірістік қуаттары белгіленді. Ғимараттарды, құрылыстарды, кәсіпорындардың
сыртқы технологиялық қондырғыларын өндірістің өрт шығу немесе қопарылыс
болу қаупі бар санаттарына жатқызуды жүзеге асыратын РНТП 01-94
технологиялық жобалаудың республикалық нормаларына сілтеме жасалды.
Объектілердің өртке қарсы қызметтерінің түрлері (жолға шығатын
техникасы бар, жолға шығатын техникасы жоқ) нақты айқындалды.
Объектілер мен ұйымдарда нормативті негізделген және тиімді өртке
қарсы қызметті құру мақсаттарымен негізгі өрт сөндіруші автомобильдер мен
өртке қарсы қызмет қызметкерлерінің саны Сумен жабдықтау. Сыртқы желілер
мен құрылыстар ҚН мен Е 4.01.02-2001 бойынша анықталатыны көрсетілген. Ол
объектідегі сыртқы өртті сөндіруге жұмсалатын су шығыны мен ауысымдағы
өртке қарсы қызметтің жауынгерлік бөлімінің тактикалық мүмкіндіктеріне
негізделген.
Бұл талап өртке қарсы қызметті құру кезіндегі күштер мен құралдарды
анықтауда қандай құжаттарға көңіл аудару қажет екендігін жалпы жобада
көрсетеді. Алайда ұйымдар мен объектілердің өздері қажетті бөлімдерді құра
алмайды, өйткені жауынгерлік бөлімдердің тактикалық мүмкіндіктері өрттерді
сөндіру жетекшісінің Анықтамалығында ғана баяндалған. Ол ҚР ТЖМ-нің өртке
қарсы мемлекеттік қызмет қызметкерлері үшін нормативтік материал емес,
ведомствоішілік анықтамалық болып табылады. Бұдан басқа өрт сөндіруші
машиналардың тактикалық-техникалық деректері мен бөлім үшін қажетті басқа
да бірқатар бастапқы деректерді білу қажет.
Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 22 қарашадағы Өрт қауіпсіздігі
туралы №48 3аңының 25бабы мен Қазақстан РеспубликасыҮкіметінің 2007 жылғы
8 қыркүйекгегі № 781 қаулысын орындаудың, нормаларды дайын-дау немесе
ұйымдар мен объектілерде өртке қарсы қызмет құрудың ережелерін қабылдаудың
өткір қажеттігі пісіп-жетілді. Бұл құжатты дайындау кезінде, елде өрт
қауіпсіздігінің бірыңғай жүйесін құру мақсатында өртке қарсы қызметтің
ұйымдық құрылымын, өрт деполарының, өрт сөндіру машиналары мен жауынгерлік
бөлімдердің санын анықтау әдістемесін, өртке қарсы қызметтің қызметкерлері
мен бөлімшелерінің материалдық-техникалық қамтамасыз етілуіне қойылатын
талаптарды, жұмысты ұйымдастыруды сипаттап жазу қажет болады.
Өрттердің алдын алу мен сөндіру жөніндегі жұмыстардың өзіндік ерек-
шеліктерін есепке ала отырып, бұл қызмет түрлерін бәсекелестік ортаға,
еркін рынокқа өткізу үшін қызметтің бұл түрлеріне лицензиялар беру қажет.
Ресей Федерациясында осылай істелген. Газ зардаптарынан құтқару, таукендік
құтқару мен іздестіру-құтқару жұмыстарының қызметтің лицензияланатын түрі
болып табылатыны және қызметкерлерді дайындау мен қажетті біліктілік талап
етілетіні таңғаларлық, ал Қазақстанда өрттердің алдын алу және сөндірумен
кім көрінген айналысатын тәрізді.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 8 қыркүйектегі № 781
қаулысының күшіне енгізілуіне байланысты өртке қарсы қызмет міндетті түрде
құрылатын объектілердің саны 2 еседен астам азайғанын атап өткен жөн. Бұл
елдегі өрт сөндіруді ұйымдастыру мен өрт қауіпсіздігі деңгейіне оңды ықпал
етпейтіні сөзсіз. Өкінішке орай Тізбеден ірі базарлар, сауда орталықтары,
базалар мен қоймалар, адамдар көп жиналатын объектілер шығарылып тасталған.
Қазақстан Республикасындағы 13 800 елді мекеннің тек 276-сы немесе елді
мекендердің 2 %-ы ғана өртке қарсы қызметтің мемлекеттік бөлімшелерімен
қорғалатынын ескерсек, ұйымдар мен объектілерде өртке қарсы қызметтерді
құру бюджет үшін елеулі демеу болған болар еді.
Қалалық аурухананың ғимараттарының өртке қарсы қорғалуы
Халықтың өсуі және шоғырлануының тез арада қарқынды дамуына негіз
болатын биік үйлер салу тұрғын үй мәселелерін шешу жолдарының бірі болып
табылады. Құрылыстағы қазіргі заманғы технологиялар адамдарды барынша көп
орналастыруға жағдай жасайтын ыңғайлы көп қабатты үйлер салуға мүмкіндік
береді. Қаланың ені жағы бойынша емес, биіктігі жағынан өрістеуі
экологиялық көзқарас тұрғысынан да ең таңдаулы шешім болып табылады.
Жаңа ғимараттарды салу және ескі ғимараттарды пайдалану барысында аса
маңызды мәселелердің бірі - қауіпсіздікпен қамтамасыз ету болып табылады,
сондықтан қазіргі заманғы үйлерде адамдардың қауіпсіз өмір сүруін және
ғимараттардың өртке қарсы қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған
инженерлік және сәулеттік шешімдердің тұтас кешені құрылады.
Қалалық аурухананың ғимараттарының өрт қауіптілігі өрттің тез таралуы
және оны өшірудің күрделілігімен сипатталады. Бұған себепші жағдайлар:
ғимараттың өте биік болуы, қабаттарға өшіру құралдарын берудің қиындығы,
қатты түтіндеген жайдан адамдарды шығарудың күрделілігі. Осындай
ғимараттарда болған ірі өрт туралы мәліметтерді талдау түтін таралуының
негізгі жолдары баспалдақ алаңдары, жеделсаты шахталары және өзге де
вертикальды коммуникциялар екендігін көрсетті. Ғимараттың түтіндеуі, сондай-
ақ қабат аралық жабындардағы саңылаулар және төселген құбырлар арқылы да
болатыны анықталды. Ғимараттың түтіндеу көзі жеделсатының жаңа бастаған
кабиналары да болуы мүмкін . Өрт кезіндегі жоғары температура әсерінен
жеделсаты басқару аппаратурасы тез істен шығып қалып, жеделсаты кабиналары
шахтада бітеліп қалады. Сондықтан, жеделсатылар және баспалдақ апаңдары өрт
кезінде адамдарды қауіпсіз алып шығумен қамтамасыз ете алмайды. Бұдан
басқа, дәліздер мен жеделсаты холлдарын әрлеу үшін жанғыш материалдарды
қолдану жағдайында от жеделсаты шахталары және жабындағы төселген құбырлар
арқылы тез арада таралып, өрт сөндіру бөлімшелері келіп жеткенше өрттің
ауқымы апаттық жағдайға жетуі мүмкін. Зәулім қабатты ғимараттарда басталған
өртті өшіру арнайы техника (автобаспалдақгар, жоғары қысымдағы насостар
және т.б.) және көп күш қолдарын іске тартуды талап етеді.
Өрт статистикасы, әдетте тұрғын үйлердегі өрттің ұзақтығы 1 сағаттан
аспайтынын, осыған байланысты оттың таралуы бір пәтер көлемінде шек-
телетінін айтады. Алайда, жеделсаты кабиналары және тұрғын үйге жап-сарлас
салынған жайлар (мысалы, дүкен) жануы орын алған өрт кезінде ғимарат
қабаттарының қауіпті және тез түтіндену мүмкіндіктері болады, бұл жағдайда,
өрт бөлімшелері ғимараттағы өрт ошағынан жоғары тұратын адамдарды ішінара
алып шығумен қамтамасыз етуі қажет. Бұған мысал ретінде 2006 жылы 1
қаңтарда Астана қаласында болған өртті айтуға болады. 6 сағат 10 минутта
өрт байланысы орталық пунктінің пультіне Сарыарқа базарындағы өрт туралы
хабар келіп түсті. Өрт бөлімшелері келіп жеткенше өрт 450 шаршы метр алаңды
құрады. 29 минуттан кейін өрт базар алаңының 2000 шаршы метр қамтыған кезде
№ 56 көп пәтерлі тұрғын үйдің бірінші қабатында орналасқан Орбита сауда
орталығы жана бастағаны туралы сигнал келіп түсті. Жағдайға баға бере
отырып өрт сөндірудің бірінші жетекшісі жоғары қабаттағы адамдарды алып
шығу туралы шешім қабылдады, Өрттен алып шығару газ түтінінен қорғау
құралдарын пайдалану арқылы жүргізілді. Жоғары температура және сауда
орталығы шатырына оттың жалыны түсуі әсерінен от тұрғын үйдің терезе
жақтаулары мен балкондарына дейін жетті. Өрт тек 9 сағат 20 минутта
өшірілді. Өрт нәтижесінде бутиктер және қойма жайлардағы тауарлы-
материалдық құндылықтар жойылды, 38 пәтердің үй мүлкі және терезе
жақтаулары бүлінді.
Қалалық аурухананың ғимараттарында болған өрт мәліметтерін талдаудың
көрсеткені:
1. Егер түтіннен қорғалуы қарастырылмаған болса, түтін және еріп
ыдыраған пластмасса бұйымдары жабындардағы саңылау және тығыз емес
жерлер арқылы, техникапық коммуникация шахталары, сондай-ақ баспалдақ
алаңдары және жеделсаты шахталары арқылы өтіп өрт ошағынан жоғары
қабаттарына лезде толып кетеді.
2. Жоғары температура әсерінен жеделсатыны басқару тез істен шығып
қалады. Жеделсаты холлдары қатты түтіндеген жағдайда жеделсаты
кабиналарының қабаттарда жабылып қалут жағдайлары болған. Жеделсатыларды
ғимараттардан адамдарды шығару үшін немесе өрт сөндіру бөлімшелерін өрт
орнына көтеріп шығару мақсатында пайдалану әрекеті жеделсатының жабылып
қалған шахталарында адамдардың өліміне әкеп соқтырады.
3. Жеделсаты кабиналарының өзі жанғыш материалдардан жасалған болса,
ғимараттың қауіпті түтіндену көзі болуы мүмкін.
Өрт кезінде ауадағы уландырғыш, тұншықтырғыш және қоздырғыш
заттардың көп мөлшерде жинақталуынан адамдарды шығару және өрт
бөлімдерінің жұмысы арнайы оқшаулағыш противогаздарды қолдану арқылы
жүргізілуі керек.
5. Ғимараттарда өрт кезінде паналауға болатын түтінденбейтін баспалдақ
алаңдары, балкон және лоджиялардың жоқтығы адамдардың үрейін туғызады.
Нәтижесінде олар жанып жатқан ғимараттың кез келген қабатының терезесінен
секіріп кетеді.
6. Өрт кезінде халықтың көптігінен және адам өміріне қауіпті жағдайлардың
тез пайда болуынан ғимараттар автоматтық өрт сигнализацияларымен және дауыс
күшейткіш хабарлау жүйесімен жабдықталуы керек.
7. Ғимараттың жалпы электр қалқанынан өрттен қорғауды қамтамасыз ететін
электр қорегі жүйесі және ертке қарсы жүйелер электр желілерінің ашық
төселуі басқа да мақсаттағы электр желілерімен бірігіп, өрт кезінде өшіп
қалатындығы белгілі.
8. Жанып жатқан өртті өшіру өрт бөлімшелерінің, көп арнайы жабдықтар және
техникаларды қатыстыруды талап етеді.
9. Өзі құтқару аспаптары, автобаспалдақтар және тікұшақтар қолданылуы
мүмкін, бірақ олар өрт кезіндегі өте қиын жағдай басталғанға дейін
адамдарды толық алып шығуды қамтамасыз етпейді.
10. Ғимаратты өрттен қорғау жүйесі жұмыс кезінде сенімділіктің жоғары
деңгейінде болуы тиіс.
Өрт кезінде ғимараттарды жобалау, салу және пайдалану барысында
жіберілген қателіктер мен кемшіліктер жиі анықталады. Зәулім қабаттар
құрылысы өрт қауіпсіздігі талаптарын барынша жоғарылатуға алып келеді.
Қазіргі уақытта әрбір осындай ғимарат үшін өртке қарсы шаралар қешені
әзірленеді, бұл оның құнына, сондай-ақ сәулет-жоспарлау шешімдеріне елеулі
әсерін тигізеді.
Қалалық аурухананың ғимараттарын жобалау ұйымдарының алдындағы
көптеген өрт қауіпсіздігі мәселелерінің болуы төмендегі мәселелерді шешуге
саяды:
1. Өрт кезінде ғимараттан адамдарды алып шығару.
2. Өрт кезінде ғимаратта қалған адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз
е ту.
3. Ғимараттағы жанғыш материалдардың санын азайту.
Бұл мәселелерді шешу конструкцияларда жанбайтын және жануы қиын
материалдарды пайдалануды ескеретін, өртке қарсы қорғау шараларының кешенін
іске асырумен: отқа төзімді конструкциялар көмегімен оттың бір жай, пәтер
немесе қабат шегінен артық таралуын болдырмау, ғимараттың түтінге қарсы
қорғалуы және адамдарды шығару;
Ғимаратты автоматтық өрт сигналы және өрт туралы хабарлау жүйесімен
жабдықтау;
Өрт өшіру құралдарын, оның ішінде автоматтық құрылғы пайдалану;
қажет жағдайда ғимаратта өрт күзеті қызметін ұйымдастырумен байланысты.
Қалалық аурухананың ғимараттарын жобалау кезінде баспалдақ алаңын
орналастыру жоғары күрделілік туғызады. Шетел тәжірибесінде баспалдақтары
ортада немесе табиғи жарық түспейтін сыртқы қабырғалардан алыс орналасқан
ғимараттар кең таралған. Мұндай әдіс үнемді және шағын шешім құруға
мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ғимараттардағы адамдардың жүруінің негізгі
салмағы жедел сатыға түседі, ал баспалдақ алаңдарымен адамдар ағынының
шағын бөлігі ғана жүреді. Өрт кезінде ғимаратты пайдалану жағдайы жылдам
өзгереді. Жоғарыда айтылғандай, жеделсатылар ғимараттардағы барлық
адамдарды алып шығаруды қамтамасыз ете алмайды, сөйтіп көп жағдайларда
олардың өліміне себеп болады. Сондықган, жеделсатылар ғимараттан алып
шығару есебіне қосылмауы керек. Биіктігі 50 м дейінгі автобаспалдақтар
негізінен өрт сөндірушілердің жанып жатқан ғимаратқа кіруіне және өрт
сөндіру құралдарын жеткізуге пайдаланылады. Олардың көмегімен дер кезінде
адамдарды жаппай алып шығу қамтамасыз етілмейді, өйткені сатыны өрт орнына
жеткізу, оларды жанып жатқан ғимарат қасбетінде орындарын ау-ыстыру,
орналастыру, біршама уақытты талап етеді. Мұндай жағдайларда баспалдақ
алаңдары эвакуацияға мүмкіндік беретін жалғыз жол және өрт сөндірушілердің
апат-құтқару жұмыстарын жүргізу және ғимараттағы өртті өшіру үшін
шоғырланатын орны болып табылады.
Осыған байланысты, сәулеттік ойықтар және техникалық құралдар
көмегімен баспалдақ алаңдарының түтінденбеуін қамтамасыз ету маңызды. Және
баспалдактардың түтінденбеуі жоспарлы шешіммен құрылса, үлкен сенімділікке
қол жеткізіледі. Техникалық құрылғыларды пайдалану кезінде ауа қысымы
мәніне байланысты көптеген ауыспалы факторларын ескеру қажет. Мұндай
факторларға ғимарат сыртындағы және жану аймағындағы ауа темпе-ратурасын,
желдің жылдамдығы мен бағытын, бір мезгілде ашылатын есіктер санын және
т.б. жатқызуға болады.
Қазіргі кезде қалалық аурухананың ғимараттарына баспалдақ
орналастырудың түрлі варианттары бар, бірақ өрт қауіпсіздігі тұрғысынан
баспалдақ алаңдарын ашық балкондар немесе қасбет бойынша барынша кең
фронтоны бар лоджиялар арқылы шығу анағұрлым қолайлы болып табылады.
Өрт кезінде түтіндемеуі ауа қысымымен қамтамасыз етілетін баспалдақ
алаңдарын эвакуация үшін пайдалану мүмкіндігі электр энергиясымен іске
асырылатын барлық кезекпен қосылған тораптар мен аспаптар жұмыс істеу
мүмкіндігіне байланысты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz