Дәтүрлі педагогикалық технология
h3МАЗМҰНЫ
1 Қазіргі педагогикалық технологиялар - объективті қажеттілік 3
1.1 Қазіргі педагогикалық технологиялар - объективті қажеттілік 3
1.2 Білім беру жүйесіндегі технологиялардың даму генезисі 8
2 Бастауыш білім берудегі педагогикалық технологияларға шолу 15
2.1 Дәтүрлі педагогикалық технология 15
2.2 Ойын технологиялары 26
2.3 Ұжымдық оқыту технологиясы 33
2.4 Топтық технологиялар 47
2.5 Тұлғаға бағдарлы педагогикалық технология 60
2.6 Ынтымақтастық педагогикасы 62
2.7 Ізгілендіру технологиясы 72
Әдебиеттер тізімі 82
ГЛОССАРИЙ 84
h3
h41 Қазіргі педагогикалық технологиялар - объективті қажеттілік
1.1 Қазіргі педагогикалық технологиялар - объективті қажеттілік
Қазіргі замандағы білім жүйесінің құрылымы мен қызметіндегі қоғамдық
тенденцияларды көрсететін маңызды әлеуметтік-педагогикалық феномен ретінде
білім ізгілігінің мазмұны мен маңызын анықтауға байланысты қаралған
педагогикалық технологиялар өз тиімділігін дәлелдеуде.
Педагогикалық технологиялардың көкейтестілігін анықтауда төмендегі
қайшылықтарды атауға болады:h4
- қоғамның педагог мамандарға қойып отырған талабының күшеюі мен кәсіби
білім беруді жүзеге асыруда кездесетін қиыншылықтар арасындағы,
- қайта дамып отырған жекелеген педагогикалық жүйелер мен оларды жылдам
игеріп отырған еңбек шараларына бейімдеу, білім беру жүйесінің
консервативтілігі арасындағы,
- ғылымның даму деңгейі мен өндірістің оны іске асыруға мүмкіндік
деңгейі арасындағы,
- мұғалімнің әлеументтік ролі, және қоғамдық ақпараттық-коммуникациялық
қызмет арасындағы,
- педагогикалық жоғары оқу орындары оқу бағдарламаларының мазмұнының
әдістемелік құралдары және қоғам мәдениеті арасындағы болатын қайшылықтар.
Білім ізгілігі – педагогтер мен оқушылардың өз шығармашылық даралығын
дамыту субъектісі болатын, педагогикалық процестің мәні мен сипатына деген
көзқарасты едәуір өзгертетін, педагогикалық ойлаудың басты бөлшегі.
Педагогикалық процестің негізгі мәні, мұндай жағдайда, тұлғаның дамуы мен
өзін-өзі дамытуы ретінде қалыптасады, олардың сапасы мен мазмұны
мұғалімдердің, оқу мекемелері мен бүкіл білім жүйесі жұмысында маңызды
шарттардың бірі болып табылады.
Теорияларды талдау мен қалыптасқан тәжірибелерді жалпылау білім
ізгілігінің негізгі жолдарын анықтауға мүмкіндік туғызады.
Соның ішінде ең маңыздылары:
1 Ізгілендірілген білім мазмұнында қаралатындар:
- білімдік-бағдарлық әдістен бас тартып, дамытушы тұлғалық бағдарлық
әдіске көшу;
- пәндік және жекелік білімнен білім берудің үздіксіз жүйесінің барлық
сатыларында терең және көп пәнаралық кіріктіруге, шоғырлануға көшу;
2 Балалардың қабілеті мен жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оқыту мен
тєрбиелеудің тұлғалық бағдарлық технологиясын таңдау (Ойлаудың, есте
сақтаудың, назар аударудың негізгі типтері бойынша);
3 Мұғалімнің озық игілік дайындығы: оның оқушылармен ынтымақтастығын
қалыптастыруға оқушылардың дайындығы, педагогикалық процестегі
шығармашылық, өзін-өзі көрсетудің қажеттігі.
Қоғамдық-тарихи тәжірибені игерудің басты әлеуметтік-қызметі – білімді
жинақтауда емес, бар білімді қайта қалыптастыруда. Сондықтан қазіргі
заманғы мектептер оқушылардың ойлау белсенділігін кеңінен дамытып, білімді
өзіндік жаңарту мен толықтыруға, оларды теориялық жєне тәжірибелік
міндеттерді шешкенде сапалы пайдалана білуге үйретуге міндетті. Мұны П.П.
Блонскийдің, Л.С.Выготскийдің, С.Л.Рубинштейннің, А.Л.Леонтьевтің,
П.Я.Гальпериннің, Н.Ф.Талызинаның, Дж.Брунердің және т.б. зерттеулері
дәлелдейді.
Білім берудің сапасын мәнді жоғарылату жолдарын іздестіруде, нақтырақ
айтсақ, жоғары білімнің Н.Чебышев пен В.П.Коган пәнаралық байланыстың
тұжырымдамасын негіздей отыра оны жоғары білім беру тәжірибесіне енгізудің
нақты оқу-әдістемелік механизмін ұсынады. Бұл бағыттағы, инновациялық іс-
әрекет мәселесі жалпы білім беру мектептерінде шешілуі қажет.
Сондықтан, әр түрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың
жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап
қарауда мұғалім іс-әрекетінің маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы
оқытудың озық технологияларын меңгеру мұғалімнің зияттылық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие процесін
тиімді ұйымдастыруына көмектеседі,- деп көрсетеді С.В.Селевко.
Қоғам өмірінің барлық салаларында, яғни экономикасы мен әлеуметтік
қатынастарында көптеген өзгерістер туып отырған жағдайда білім беру ісінде
де өзгерістің болуы заңды нәрсе. Себебі, халыққа білім беру немесе мектеп
ісін қоғамнан тыс алып қарауға болмайды. Бүкіл қоғам өмірінде бой көрсеткен
келеңсіздіктің халыққа білім беру саласына да соқпай өтпегені мәлім.
Сонымен, халыққа білім беру жүйесі қоғамдық әрекеттердің басқа салаларымен
де қатарлас алға басуы керек.
Ғылым мен халыққа білім берудің дамуы еліміздің техникалық прогресске
жеткізері мәлім. Ал техникалық прогресс қоғамдық және жеке бастың өмір сүру
деңгейін көтеруші еңбек өнімділігінің жоғарлауына әкеледі. Сонымен, білім
беру жүйесін қоғамдық өмірдің өзге салаларының да негізі деп білуіміз
керек.
Инновациялық педагогикалық іс-әрекет белгілі оқытудың, тәрбие беру мен
дамытудың стереотипіне қарама-қайшы, ол белгілі межеден шығып, жеке
шығармашыл, өз бағытымен жұмыс істей алатын мұғалім қалыптастыруға
бағытталады.
Шынында бұл мєселенің шешімі ұстаздың кәсіпкерлік шынайы іске асыруға
тән сол бір ішкі объективті қайшылықты анықтаумен байланысты.
Ю.Н.Кулюткин кәсіпкер ұстаздың іс-әрекетіндегі мөлшерлік шығармашылық
белсенділіктің ара қатынасы мазмұны мен мәнінен бөлек, абстрактылы түрде
қарастырылмайды дейді. Егер іс-әрекеттің немқұрайлы іс-әрекеттік
құрылымымен бірге ұстаздың шығармашылық белсенділігі де мөлшермен берілсе,
жаңа педагогикалық ойлар және оларды шешу ұстаздың өзінен күтіледі.
h4Педагогикалық жаңалық - жаңа идеялар, әдістер, технологиялар ғана
емес, педагогикалық процесс элементтерінің бірлігінің немесе жеке
элементтерінің білім беру мен тәрбиелеудегі белгілі міндеттерді тиімді шешу
жолы.
Дәстүрлі оқу пәндерінде шоғырландырылған мақсат пен міндеттер
қойылмайды, пәнді меңгерудің басты міндеті болып, ғылыми міндеттерді
фотографиялық түрде меңгерту, көбінесе есте сақтау мен қайта жаңғырту
деңгейінде (кей кезде ойлау қабілетінің қатынасынсыз) ғана қалады.
Мұғалімдердің жұмыс тәжірибелерін зерттеу, когнитивті ауқымдағы (Б.Блум)
білім беру мақсатының технологиясымен сәйкес, мұғалімнің зейіні мен
меңгерілген материалды Білімділігіне және Түсініктілігіне шоғырланады,
ал талдау-жинақтауға, оқушылардың әрекетін өздік бағалауына, мұғалім іс-
әрекетіне аз деңгейде назар аударылатынын көрсетіледі.
Педагогтің кәсіби даярылығындағы технологиялық қағида болашақ
мамандығына бағдар беретін оқытудың мақсат, мазмұн, оқыту әдістерінің
бірілігі болып табылады.h4
Оқыту технологиялары теориялық негізде құрылады: Егер, Л.В.Занков
әдістемесі Л.С.Выготскийдің дамыту теориясына негізделсе, ол өзінің
қағидасын содан іздеп табады. Оқушылардың теориялық ойлауын дамыту, оқу
материалының теориялық күрделілігінің жоғары деңгейі, оқу жұмысының жоғары
темпі оқушылардағы жеке тұрғыдағы бағдар.
Оқыту технологиясының генетикалық дерекнамасы педагогикалық
эвристикадан алынған дейді Д.Пойа. С.Л.Рубинштейннің, А.Н.Леонтьевтің іс-
әрекет теориялары қазіргі оқытудың инновациялық технологияларының
әдіснамалық негізі.
Осындай жолмен педагогикалық технология оқытудың рационалды жолдарын
зерттеуші ғылым ретінде қызмет етеді, сонымен қатар тәсілдер жүйесі
ретінде, қағидалар мен оқытуды зерттеуші қызметін атқарады.
Кез-келген педагогикалық технология философиялық негізде қаралады.
Философия жалпы реттеуші білім беру технологияларын әдіснамалық қамтамасыз
етеді. Философиялық тұрғы білім беру мазмұнында, пән мазмұнында басшылыққа
алынады. Бірақ, идеологиялық бағдарда бірізіділік жоқ, сондықтан мектептегі
білім мазмұны әлемнің бүтіндей картинасын бере алмайды. Әдістер мен
тәсілдердің философиялық негізін байқау қиын, ал технология белігі бір
философиялық негізді ұстанушы ретінде қызмет ете алады.
Көптеген педагогикалық технологияларда кездесетін философиялық
бағыттар:
- материализм және идеализм;
- диалектика және метафизика;
- гуманизм және антигуманизм;
- антропософия және теософия;
- прагматизм және экзистенциализм.
Педагогикалық технология дерекнамасы педагогика психология және
әлеуметтік ғылымдар, алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе, халықтық
педагогика, отандық және шетел педагогикасындағы озық идеялар болып
табылады. Кез-келген қазіргі педагогикалық технологиялар педагогика ғылымы
мен практикасының жетістіктері дәстүрлі тәжірибедегі құнды дүниені,
әлеументтік прогрестің жетістіктерін, қоғамдағы гуманизация мен демократия
жемісін жинақтаушы болады.
Бір технологияның өзі әр орындаушыда әр түрлі сипатта болуы мүмкін,
өйткені, шебердің тұлғалық компетенттілігі, оқушылар контингенті, сыныптағы
психологиялық ахуал, көңіл-күй әр түрлі болуы мүмкін. Бір технологияны
қолданғандағы әр педагог алған нәтиже әр түрлі болғанымен, бірі-бірімен
ортақ технологияның сипатына сай белгілері болады.
Педагогикалық технология М.В.Клариннің анықтауында: Педагогикалық
мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық, дара, инструменталдық және
әдіснамалық құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді.
Ғалым-академик В.М.Монахов оқыту технологияларының практикадағы қолданыс
аясын тереңірек зерттей келіп, оны жаңаша қырынан танытады. Ғалымның
пікірінше: Технология – оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы
оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті
жобалаудың жан-жақты ойластырылған үлгісі.
Педагогикадағы ғылыми ой-тұжырымдардың негізінде В.П.Беспалько: Оқу
технологиясы – тәжірибеде жүзеге асырылатын, белгілі бір педагогикалық
жүйенің жобасы, - деп көрсетеді. Мұнда ғалым педагогикалық ықпал ететін
арнайы ұйымдастырылған, мақсатты, бір-бірімен өзара байланысты әдіс-
тәсілдер жиынтығы ретінде қарастырады.
Педагогикалық технология білім алу іс-әрекетіндегі амалдардың негізінде
таңдалған кәсіптік қызметтің тәсілдерін, қабылдаушылардың танымдық іс-
әрекеті деген анықтама береді.
Сонымен, технология деп белгіленген мақсатты тиімді орындау үшін
материалдарды түрлендіру процестері мен әдістердің жиынтығы және бір
ізділігін, кешенді бірлігін айтуға болады.
h41.2 Білім беру жүйесіндегі технологиялардың даму генезисі
Педагогикалық жаңалық - жаңа идеялар, әдістер, технологиялар ғана емес,
педагогикалық процесс элементтерінің бірлігінің немесе жеке элементтерінің
білім беру мен тәрбиелеудегі белгілі міндеттерді тиімді шешу жолы болып
табылады.
Технологиялардың пайда болуы ең алдымен әртүрлі теориялық және
тәжірибелік іс-әрекет аймақтарына техникалық прогрестің енуімен байланысты.
А.С.Макаренко бүкіл әлемдік танымал Педагогикалық поэмасында: Біздің
педагогикалық өндірісіміз ешқашан технологиялық логикада құрылған жоқ,
әрқашан рухани үгіттеу логикасы бойынша құрылған. Тек сол себепті ғана
бізде педагогикалық өндірістің барлық маңызды бөлімдері жоқ: технологиялық
процесс, операциялар есебі, конструкторлық жұмыстар, құралдарды пайдалану,
нормалау, бақылау, енгізулер, теріске шығару,- деген.h4
Оқыту процесін технологияландыру туралы пікірді осыдан 400 жыл бұрын
Я.А.Коменский оның пікірінше оқыту технологиялық болуы қажет. Оның
мағынасы нені үйретсе де, нені оқытса да оқу процесі табыссыз болмауы
керек. Технологияға мақсат қою, осы мақсатқа жетудің құралдарын іздестіру,
бұл құралдарды қолданудың ережелерін табу маңызды болды.
АҚШ-та үстіміздегі ғасырдың 30-шы жылдарында техникалық құралдарды
пайдаланып оқыта бастағанда білім берудегі технология термині пайда
болды. Бұл көбіне оқу процесінде техниканы пайдалануға байланысты да болды.
60-шы жылдарда америкалық және батыс Европалық білім берудегі
реформаларға байланысты оқу процесінде межеленген білім нәтижесіне қалай
жетуге болады мағынасын беретін педагогикалық технология термині пайда
болды. Ал дидактикалық технологияның мәселелері біздің заманымыздың екінші
жартысында техника мен технологияның қарқынды дамуы нәтижесінде пайда
болды. Оқыту технологиясы, яғни кеңірек айтқанда педагогикалық технология
ақпаратты өңдеу, сақтау, беру әдістері мен құралдарының табыстарына
байланысты дамудың барлық мүмкіндіктеріне ие бола алатын әлеуметтік
технологияның маңызды компоненті болып табылады. Педагогикалық технология
ұғымының қалыптасуы мен дамуының барысында педагогикалық технология
ұғымының мәні түрліше қарастырылады. Педагогикалық технология мәселесіне
арналған П.Я.Гальперин, В.В.Давыдов, В.М.Кларин, Ж.А.Қараев, Т.Т.Галиев
т.б. ғылымдардың еңбектерінде оқыту технологиясын техникалық құралдардың
көмегімен оқыту деген ұғынудан бастап педагогикалық технологияны ғылыми
тұрғыдан ұғынуға дейін түрліше пікірлер айтылған.
М.П.Сибирская бойынша әдістеме мен технологияның салыстырмалы
сипаттамасын былайша қарастырады. 2
Міне, осында педагогикалық технологияның оқыту әдістемесі және
тәрбиелеу жұмысынан айырмашылығы байқалады. Егер әдістеме ұғымы, оларды
орындауға қатысты емес оқытудың әдістері және тәсілінің жиынтығын қолдану
көпкейіпкерлік белгілерінде жинақтауын анықтайды. Осыдан келіп, яғни кез-
келген педагогикалық тапсырма тек қана белгілі жетілдірілген педагог
маманның іс-әрекеті мен негізгі технологиялардың көмегімен тиімді шешіледі.
Оқыту технологиясы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолындағы алға қойған
мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және
түрлерінің жүйесі болып табылады. Қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен
құралдарды бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей
білу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Берілген
анықтамалардан “технология” technе - өнер, шеберлік және logos - ғылым,
заң, яғни технология дегеніміз шеберлік (өнер) туралы ғылым екенін білуге
болады.
Педагогикалық технологиялар тарихын, оның пайда болуын және маңызды
құрылымдық ерекшеліктерін қарастыру педагогикалық құрылымды түсінуге
мүмкіндік береді. Ғалымдардың тарихи-педагогикалық зерттеулерін талдау
педагогикалық технологияның бірнеше ғасырлар бойында ғылыми пікірталастың
басты нысаны болғанын айқындайды.
И.Г.Песталоцийдің педагогикалық маңызды мәселенің бірі Әрбір арнайы
даярланған мұғалім кез-келген оқушыны оқытып, тәрбиелей алатындай білім
берудің тетігін жасауы қажет деуін оқытуды технологияландыру деп түсінген
жөн. Сондай-ақ жиырмасыншы ғасырдың бірінші жартысындағы С.Т.Щацкийдің,
Н.И.Попованың, В.Н.Сорокин-Росинский технологиялары соны құбылыстар деуге
тұрарлық. Әр түрлі тұжырымдамалық негізге құрылған мұндай технологиялар
ортақ жалпы педагогикалық ұстанымдарды басшылыққа алды. Олар: әр бала
өмірін және еркіндігін құрметтеу, оқушы тұлғасын шығармашылықпен дамыту,
оны әлеуметтік мәнді әрекеттерге қатыстыру нәтижесінде әр жақты дамыған
тұлға қалыптастыру ұстанымдары.
Ю.Н.Кулюткин кәсіпкер ұстаздың іс-әрекетіндегі мөлшерлік шығармашылық
белсенділікті ара қатынасы мазмұны мен мәнінен бөлек, абстрактылы түрде
қарастырылмайды дейді. Егер іс-әрекеттің немқұрайлы іс-әрекеттік
құрылымымен бірге ұстаздың шығармашылық белсенділігі де мөлшермен берілсе,
жаңа педагогикалық ойлар және оларды шешу ұстаздың өзінен күтіледі,-
дейді.
М.С.Левит: кәсіби жұмыс технологиясын меңгермеген педагог, оқытудың
стратегиясы мен тактикасы жайлы білімді қайдан алу керек екенін білмейді.
Тек жоғары дәрежедегі шығармашылықпен ғана берілетін еркіндік сезімін
түсіне алмайды”, - деген екен.
В.П.Беспальконың айтуынша, әрбір іс-әрекет не технология; не өнер болуы
мүмкін. Өнер интуиция негізінде, технология – ғылым негізінде құрылған.
Өнерден бәрі басталады, технологиямен аяқталады, ал педагогикалық
іскерлікке онсыз айналып өтуге болмайды. Экспромтқа қарама-қарсы, интуиция
бойынша әрекет етуден жоспарланған технологиялық іс-әрекетке көшу болып
табылады.
Оқыту технологиясын жаппай ендіруді зерттеушілер 60-шы жылдардың басына
жатқызады жєне оны алғашында американдық, ал одан соң европалық мектептің
қайта өрлеуімен байланыстырады. Шет елдегі педагогикалық қазіргі заманғы
технологияларды неғұрлым танымал зерттеушілері: Дж.Кэролл, Л.Н.Ланд,
Ю.К.Бабанский, Л.М.Эрдиев, Н.П.Раченко, Л.Я.Зорина, В.П.Беспалько,
М.П.Хомерики жєне басқалардың ғылыми еңбектерінде көрсетілген.
Бастапқыда көрсетілген педагогтер оқыту технологиясы, оқу технологиясы
жєне педагогикалық технология арасында өзгешелік қоймады. Педагогикалық
технология термині тек қана оқытуға байланысты қолданылады, ал оқу
технологиясы өзі техникалық құралмен оқытуды түсіндіріледі. Бүгін
педагогикалық технологияны, педагогикалық тапсырмаларды шешумен байланысты,
педагогтің зерттеу іс-әрекеті ретінде немесе алдын-ала жобаланған
педагогикалық процестің тәжірибе де тұрақты және жалғастырмалы шығаруы
ретінде түсіндіріледі. Педагогикалық технология туралы бұндай көріністер
былай анықталады:
- өте жоғары деңгейде теориялық дайындығы және бай тәжірибесі бар
мамандардың әр түрлі таңдаулы педагогикалық технологияларды дайындау
мүмкіндіктері;
- мақсатқа сай педагогикалық технологияларды өзіндік таңдау
мүмкіндіктері, мұғалім және оқушылар іскерліктерінің өзара байланысты
мүмкіндіктерімен және шарттарымен байланысты.
h4 Педагогикалық технология - бұл педагогикалық іскерліктердің
жетістігіне жеткізетін ғылыми жобалау және нақты өндіру. Сонымен
педагогикалық процесс белгілі жүйе қағидаларында құрылатын болғандықтан,
педагогикалық технология сыртқы және ішкі болып бөлінеді. Осы қағидаларды
жалғастырмалы орындау олардың объективті қарым-қатынасында және педагогтің
тұлғасын толық көрсететін жинағы ретінде қарастырылуы мүмкін.
Педагогикалық технологияға белгілі ғалым В.П.Беспалько Практикада іске
асатын нақты педагогикалық жүйе, жоба,- деп анықтама береді. Мұнда ғалым
педагогикалық жүйені тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін арнайы
ұйымдастырылған, мақсатты бір-бірімен өзара байланысты әдіс-тәсілдер
жиынтығы ретінде қарайды.
В.М.Монахов Педагогикалық технологиялар дегеніміз – оқыту үрдісін
жобалау, ұйымдастыру мен жүргізудің ойластырылған моделі деп түсіндірді.
Қоршаған ортамен оның қарым-қатынастарына қатысты балаға ғылыми
негізделген әсер ету. Н.Е.Щуркова бұл жағдайда педагогикалық технология тек
қана тәрбиелік жұмысқа қатысты болады және өзімен қолданбалы педагогикалық
еңбекті анықтайды. Педагогикалық технология бұл көзқарастан – бұл табиғи
және тепе-тең педагогтің іс-әрекеті, жетіліп келе жатқан жағдайды
сипаттайды. Психологиялық-педагогикалық және оның жоғарғы руханилығы
деңгейінде қазіргі заман мәдениетімен байланыста болады. h4
Педагогикалық технологиялар, оқыту технологиялары (дидактикалық
технологиялар) және тәрбиелеу технологиялары ретінде қарастырылуы мүмкін.
В.В.Ликан бұл технологиялардың неғұрлым маңызды белгісін бөліп көрсетеді:
- технология нақты педагогикалық ой түрінде өндіріледі, оның негізінде
автордың белгілі әдіснамалық философиялық ұстанымы жатады. Осылайша, білім
беру процесінің технологиясы және жеке тұлғаны дамыту технологиясын айыруға
болады;
- педагогикалық іс-әрекеттердің технологиялық тізбегі операциялары,
қарым-қатынасы күтіп отырған нақты формадағы қорытындысы бар мақсатты
ұстанымдарға сәйкес тізбектеледі;
- диалогтық қарым-қатынас адами және технологиялық мүмкіндіктерді
тиімді іске асыру, даралау және саралау қағидаларын негізге ала отырып
келісімді түрлі мұғалім мен оқушылардың өзара қарым-қатынасты іс-әрекетін
технология қарастырады;
- педагогикалық технологияның элементтері бір жағынан кез-келген
мұғаліммен өндірілуі қажет, ал екінші жағынан қарағанда барлық оқушылардың
жобаланған қорытындыларына (мемлекеттік стандарт) жетулерін қамтамасыз
етеді;
- педагогикалық технологиялардың органикалық бөлігі болып табылатындар
– диагностикалық процедуралар, іс-әрекеттер қорытындыларын өлшеудің
көрсеткіштері және ережелер, белгілі ұстанымдар.
Педагогикалық технология педагогикалық шеберлікпен өзара қарым-
қатынаста. Педагогикалық технологияны өте жақсы меңгеру дегеніміздің өзі –
шеберлік. Технология және шеберлік қатынастарына қарағанда меңгеруге
болатын педагогикалық технология басқалар сияқты тек қана орталықтанбайды.
Педагогтің тұлғалық ерекшеліктерімен анықталатыны байқалады. Бір ғана
технология әр түрлі мұғалімдермен іске асуы мүмкін, бірақ оны іске асыру
ерекшеліктерінде олардың осы педагогикалық шеберлігі және кәсіби
іскерлігі көрінеді.
Сонымен, оқыту технологиясы сабақ беру әдістемесімен салыстырғанда,
оқушылардың өздерінің іс-әрекетін ұйымдастыру тәсілдері және мазмұнын
өндіруді көрсетеді. Олар диагностикалық білім маңыздылығын және оқыту
процесінің қасиеттерінің жалпы оқушылардың тұлғасын дамытуға бағытталған
объективті бақылауын қажет етеді.
h42 Бастауыш білім берудегі педагогикалық технологияларға шолу
2.1 Дәтүрлі педагогикалық технология
Математика 1-сынып
Сабақтың тақырыбы: Сандарды 4-ке қосу және сандардан 4-ті азайту
кестесі.
Сабақтың мақсаты:
1. Санға 4-ті қосып, одан 4-ті азайтуға жаттықтыру, математика теңдігін
дәлдікпен дұрыс шешуге баулу.
2. Оқушылардың жан-жақты ойлауын, есептеу дағдыларын дамыту.
3. Ойын элементтері арқылы пәнге қызығушылықтарын арттыру.
Көрнекіліктер: Ауызша санауға арналған мысалдар жазылған карточкалар,
есеп жазылған қағаз, Мысық пен тышқан ойынына арналған үлгілер.
Сабақтың барысы:h4
І. Ұйымдастыру.
ІІ. Сабақтың мақсатымен таныстыру.
- Біз бүгін сабақта өткен материалдарды еске түсіріп, Артық, Кем
қатынастарына Үндемес ойынын ойнаймыз, қосу, азайтуға мысалдар шығарамыз.
- Балалар, мынау не?
- Бауырсақ.
- Бүгін біздің есеп сабағымызға Бауырсақ ертегісінен қонақтар келеді.
Қонақтарды түзу отырып, жақсы қарсы алайық.
ІІІ. Өткен материал бойынша істелетін жұмыстар.
Балалар, атасына бола қаптың түбін қағып, апа пісірген бауырсақ өз
үйінен қашып орман ішіне келеді. Қарсы алдынан қоян кездеседі. Қоян
бауырсақтан есеп шығарып беруін сұрады. Қазір, балалар, бауырсаққа
көмектесейік.
1. Сандар тізбегімен жұмыс
1.1 Алдыңғы сан.
1.2 Кейінгі сан.
1.3 Санның көршілері.
1.4 Қай сан жоқ?
1.5 Сан құрамы
2. Ауызша санау.
3+3 10-3 6-3 4-3
7+3 6+3 4+3 8-3
3-0 0+3 2+3 7-3
9-3 3-3 5+3 4+2
1+3 5-3 5-2
3. Үндемес ойыны.
, , = қатынастарына байланысты мысалдар айтылып, балалар дұрыс
жауаптарын көрсетеді.
ІV. Жаңа материал бойынша істелетін жұмыстар.
-Балалар, сендер бауырсаққа жақсы көмектесіп, қояннан құтқардыңдар.
Енді бауырсақтың алдынан қасқыр шықты. Ендеше, бауырсақты қасқырдан
құтқарайық.
Мына жерде неше күшік тұр?
-4 күшік, 3-еуі сұр, 1-еуі қоңыр.
Біз сендермен 3-тің қосу, азайту кестесін оқыдық. Бүгін санға 4-ті қосу
және сандардан 4-ті азайтудың кестесін құрамыз.
Әр оқушыға жеке үлестірмелі карточкалар таратып беріледі, оны ауызша
айтып, тақтаға мысалдарды жазады.
1 қарбызға 4 қарбызды қоссам 5 болады.
2 көбелекке 4 көбелекті қосса 6 болады.
3 қазға 4 қазды қосса 7 қаз болады.
4 үйге 4 үйді қосса 8 үй болады.
5 шыршаға 4 шыршаны қосса 9 шырша болады.
6 алмаға 4 алманы қосса 10 алма болады.
1+4 2+4 3+4 4+4 5+4 6+4
10 кірпіден 4 кірпіні азайтсақ 6 шығады.
9 тасбақадан 4 тасбақаны азайтсақ 5 шығады.
8 қояннан 4 қоянды азайтсақ 4 шығады.
7 тышқаннан 4 тышқанды азайтсақ 3 шығады.
6 күшіктен 4 күшікті азайтсақ 2 шығады.
5 мысықтан 4 мысықты азайтсақ 1 шығады.
10-4 9-4 8-4 7-4 6-4 5-4
Жарайсыңдар, балалар, бауырсаққа жақсы көмектестіңдер. Енді оның
алдынан аю шықты. Аю бауырсақты жемес үшін есеп шығарайық.
Себетте 7 алма, тәрелкеде 2 алма бар. Барлығы қанша алма?
Есепті талдау:
- Шарты:
- не белгілі, не белгісіз?
- Сұрағы.
- Шешуі. 7+2 =9
- Жауабы: Барлығы: 9 алма.
Жақсы, балалар, енді бауырсақты түлкіден құтқару үшін дәптерімізге
берілген мысалдарды әдемілеп жазайық. Дәптерді қиғаш қойып, партада тік
отырып жазамыз.
V. Сергіту сәті.
Балалар шаршады-ау деген кезде сергіту сәті өткізіледі.
VІ. Дәптермен жұмыс.
8-2=6 4+3=7 5+4=9
6+2=8 4+3=1 9-4=5
VІІ. Бекіту.
Қоян, қасқыр, аю, түлкіден құтқарғандарың үшін бауырсақ көп рақмет
айтады. Жаңа сабақтың материалын сендердің қалай игергендеріңді көргісі
келеді.
- Мынау нелер?
- Мысық, тышқандар.
- Қайсысының үй шаруасында пайдасы бар?
Енді тышқанның сыртына жазылған мысалдарды шығару арқылы мысыққа
көмектесейік.
VІІІ. Қорытынды, бағалау.
Бүгін сабақта санға 4-ті қосу және саннан 4-ті азайту кестесін құрып,
мысалдар шығардық. Сабаққа белсене қатысқандарыңа рақмет. Оқушы білімі
талдана отырып бағаланады.
h4Сауат ашу 1-сынып
Сабақтың тақырыбы: Фф дыбысы мен әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларды Фф дыбысы жєне єрпімен таныстырып, Ферма мәтінін
түсініп оқуға жаттықтыру.
2. Оқушылардың сөздік қорын, сөйлемдер құрауда сөздерді сабақтастыру
дағдысын дамыту.
3. Оқушыларды адамгершілікке, қонақжайлылыққа адам еңбегін бағалай
білуге тєрбиелеу.
Көрнекіліктер: суреттер, заттар.
Сабақтың барысы:h4
І.Ұйымдастыру.
ІІ. Өткен материал бойынша істелетін жұмыстар:
-Балалар, қараңдаршы, бізге қонаққа кімдер келді?
Киіз үй макетінің қасына ат-арба мінген ата мен апа келіп тоқтайды.
Балалар оларға сәлемдеседі.
-Балалар, ата мен апа бүгін сабақта сендердің қалай оқитындарыңды,
жауап берулеріңді қадағалайды. Үйге келген қонаққа не дейміз?
- Дұрыс, төрлетіңіздер дейміз. Астына көрпе төсеп, қолтығына жастық
тастаймыз. Шай қайнатамыз.
- Балалар, ата мен апамызға шай қайнатып беріп, дастархан жасау үшін
сендер бірқатар тапсырмалар орындауларың қажет.
- Мынау не, балалар?
- Қоржын.
- Қоржынның неше басы бар?
- Екі басы бар.
- Қоржынға не салынады?
- Базарлық: мата, тәттілер т.б.
- Бұл қоржынның бір басында сендерге әкелген базарлық, екінші басында
тапсырмалар бар. Алдымен қонақтарымыздың шарттарын орындайық.
1. Карточкалармен жұмыс.
1) Үкі сөзіне дыбыстық талдау жаса.
2) Шолпы сөзіне дыбыстық талдау жаса.
3) Білезік сөзіне дыбыстық талдау жаса.
4) Қию сөзімен сөйлем құрастыр.
5) Ою сөзімен сөйлем құрастыр.
6) Аю сөзімен сөйлем құрастыр.
7) Жоғалған әріптерді тап:
Сы... мақ, к...із.
8) Жекелей мєтіндерді оқу, талдау.
2. Оқулық бойынша қайталау.
1) Қатар бойынша Ақ аю мәтінін оқып шығу.
2) Тізбектей оқу
3) Талдау
4) Мазмұны.
3. Қорытындылау, бағалау.
ІІІ.Сергіту сәтінде Қуырмаш ойынын ойнау.
ІV. Жаңа материал бойынша істелетін жұмыстар:
-Балалар, ата мен апамыз шайларын қанып ішкенше сендер маған мына
заттың атын атаңдаршы.
-Телефон.
-Телефонның атқаратын қызметі қандай?
-Осы сөзді буынға бөліңдерші.
-Те-ле-фон.
-Қай буындағы дыбыс сендер үшін таныс емес?
Фотоаппаратты көрсетіп, атын атауды сұрау.
-Қай дыбыс таныс емес?
Оқушыларды дыбыспен таныстырып, оның орыс тілінен енген дыбыс екеніне
назар аудару. Таңбалануының қандай затқа, не нәрсеге ұқсайтынын анықтау.
Коян мен тиін ойынын ойнап, Фф дыбысы бар сөздерді айту.
-Кеме және қайықтар бейнесіндегі дыбыстарды буын қылып қосып оқу.
-Балалар, қонақтарымыз сендерге тәтті шайларың үшін рақмет айтып,
сендерді өздерімен сиыр фермасына саяхатқа шақырады.
-Төрт түлік малды атай қойшы.
-Мал иелерін қалай атаймыз? Малдарды қалай шақырамыз?
Суретпен жұмыс.
-Сүтті неден аламыз?
-Сиырды кім сауады?
-Сауыншы сиырды ненің көмегімен сауады?
- Сүттен қандай тағамдар жасаймыз?
Ферма мәтінімен жұмыс.
1. Мұғалімнің оқуы.
2. Сөздік жұмысы.
3. Хормен оқу.
4. Сұраққа жауаптар алу:
А) Ферма қашан салынды?
Ә) Ферманың іші қандай?
Б) Ферманы кім басқарады?
В) Фарида апай кім?
5. Жекелей, тізбектей оқу.
V. Бекіту.
VІ. Бағалау.
VІІ. Қорытынды.
h4Математика 2-сынып
Сабақтың тақырыбы: Екі амалмен шығарылатын есептер.
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларды екі амалмен шығарылатын есептерді шығаруға үйрету; екінші
ондықтағы бір таңбалы сандарды қосу кестесі жайлы білімдерін бекіту.
2. Логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.
3. Еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: 2 тәрелке, 25 кәмпит.
І. Ұйымдастыру.
Оқушылардың сабаққа дайындалуы. Зейіндерін іскерлікке аудару.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
Есептің шартын оқу. Олардың шешуін тексеру. Есептердегі амалдарды
айқындау. Есеп неге бір амалмен шығады? Неге бір есеп азайту, бір есеп қосу
амалымен шығарылады?
ІІІ. Оқушылардың білімін жан-жақты тексеру.
Бес түрлі жай есеп түрлерін шешіп қайталау. Тақтада 3 оқушы
карточка бойынша сұралады. Олар өз беттерінше есепті шешіп, шешуін
түсіндіреді.h4
Сынып 6+3; 9-5 өрнектері бойынша есеп құрастырады.
Шешуі тексеріліп, бағаланады.
Қорытынды: Бұл жай есептер, олар бірден, бір амалмен шығарылады.
ІV. Жаңа материалдарды игеруге оқушыларды дайындау.
Бүгінгі сабақтың тақырыбы: Екі амалды есептер
Бірден шешілмейтін есептер бар, яғни, олар бір амалмен
шығарылмайды. Шартындағы берілгендер толық болмайды.
Шартын толықтыру үшін бірінші арифметикалық амалды шығарып алу
керек. Есептің шарты толықтырылған соң екінші амал шығарылады. Сонда екі
амалмен шығарылатын есеп шығады.
V. Жаңа материалды игеру.
Біз бүгін екі амалмен шығарылатын қиын есептерді шығарып
үйренеміз.
Мұғалім кәмпит салынған екі тәрелкені көрсетеді. Бірінші
тәрелкедегі кәмпиттерді санайды, олар 10. Мұғалім екінші тәрелкені
көрсетеді, онда 5 кәмпит артық екенін айтады. 2 тєрелкеде барлығы неше
кәмпит барын табу керек. Мұғалім тақтаға, оқушылар дәптерге есептің шартын
қысқаша жазады:
І т – 10 к. ?
ІІ т - ? 5-еуі артық
Оқушылар есепті қайталайды. Мұғалім түсіндіруін
жалғастырады:
− Бірден, бір амалмен ғана екі тєрелкеде неше кємпит екенін табуға бола
ма?
− Жоқ.
− Неге?
− Өйткені, екі тәрелкеде нешеу екенін білмейміз.
− Есептің шарты бойынша екінші тәрелкеде неше кәмпит бар екенін табуға
бола ма?
− Болады.
− Қандай амалмен?
− Қосу амалымен.
Оқушылардың жауаптары тыңдалады.
− Бірінші амалды жазамыз. 10 + 5 = 15 – бұл екінші тәрелкедегі
кәмпиттің саны. Енді екі тәрелкеде қанша кәмпит барын таба аламыз ба?
− Иә. Бізге бірінші тәрелке мен екінші тәрелкеде қанша кәмпит бары
белгілі.
− Екі тәрелкеде қанша кәмпит барын қандай амалмен табамыз?
− Қосу амалымен.
− Неге?
− Өйткені, екінші тәрелкеде бірінші тәрелкеге қарағанда кәмпит көп.
− Енді екінші амалды жазайық. 15 + 10 = 25 (к)
Мұғалімнің басшылығымен тағы да бірнеше есеп шығарылады, талданады.
Оқулықтағы № 1 есеп талданып, шығарылады.
VI. Оқушылардың жаңа материалды игергенін тексеру.
Оқушылардың жаңа материалдарды игергендері № 2 есеп бойынша
тексеріледі. Тақтаға оқушы шығып, есепті оқиды. Шартын қысқаша жазады.
Есепті балалар өз беттерінше шығарады. Содан соң есептің шешуі талданып,
дұрыстығы тексеріледі.
VII. Жаңа материалды бекіту.
Екі амалды есепті шығару дағдыларын бекіту жєне тексеру.
Бір бұтақта 5 торғай, екінші бұтақта одан 4-еуі артық торғай отыр.
Екі бұтақта барлығы неше торғай отыр?
Жабық тақтаға екі оқушы, ал балалар өз беттерімен шығарады. Есеп
тексеріліп, жазылады. Оқулықтағы № 3, 5, 6 тапсырмалар шығарылады. № 4
тапсырманы қатарлар сайысы түрінде орындауға болады.
VIII. Үй тапсырмасы.
Мұғалім үй тапсырмасын тақтаға жазып, орындау әдісін түсіндіреді.
IX. Қорытынды.
Мұғалім зейінді, белсенді балаларды мадақтап, бағалайды. Сабақ
қорытындысы шығарылады.
Математика 1-сынып
Сабақтың тақырыбы: Санға 2 санын қосу, азайту.
Сабақтың мақсаты: 1. 2 түріндегі өрнектерді орындау дағдыларын
тиянақтап 0-ден 10-ға дейінгі сан тізбегі жайлы білімдерін бекіту.
2. Бала қиялын және тілін дамыту.
3. Өздік жұмыс істеу дағдысын
қалыптастыру.
Көрнекіліктер: 0-ден 10-ға дейінгі цифрлар жазылған карточкалар.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру.
ІІ. Сабақтың мақсатын хабарлау.
Балалар, бізде бүгін бекіту сабағы. Біз 2 санын қосып және азайтып
жаттығамыз.
ІІІ. Үй тапсырмасы.
Үй тапсырмасы тексеріледі.
Допты бір-біріне беру арқылы 0-ден 10-ға дейін, 10-нан 0-ге дейін
санайды.
ІV. 1. Сандарды салыстыру. Мұғалім сандарды көрсетсе, оқушылар қажетті
таңбаларды көрсетеді.
Мысалы: 2 және 4 10 және 3
7 және 9 3 және 8
1 және 4 9 және 5
4 және 6 8 және 9
2. Сандардың көршілерін атау.
Мысалы: 4, 5, 9, 7
3. Орныңды тап ойыны. Оқушыларға 0-ден 10-ға дейінгі цифрлар жазылған
карточкалар таратылып беріледі. Содан соң оқушылардан сандардың өсу немесе
кему реті бойынша қатарға тұруын сұрайды.
4. Мысалдар шығару. 1 жєне 2 сандарын қосып, азайтуға мысалдар
шығарылады.
5. Тақтада төмендегідей суреттер ілінеді.
O O O O O
5 7 8 6 4
? ? ?
? ?
8 – 2 3 + 2 10 – 2 6 –
2 4 + 3
Қыз баланың астына жазылған өрнектің шешуін сәйкес жалаушаның астынан
тап.
5. Көмек. Осы қыз балаға терезелерге қай санды қою керектігін айтып
көрсетейік.
... + 3 = 5 5 = 2 + ...
2 + ... = 6 6 + 2 = ...
7 = 2 + ... ... - 2 = 6
6. Оқулықпен жұмыс.
№ 1 тапсырманы қайталау. № 2 тапсырма бойынша 2-ні қосу кестесін құру.
Тақтаға және дәптерлеріне жазу. № 3 тапсырма бойынша кесінділер сызу.
6. Өздік жұмыс. Өздік жұмыс ретінде № 4 тапсырма және шығармашылық
есепті беруге болады.
V. Сергіту сәті.
Балалардың шаршаған сәттеріне қарай бір немесе екі рет өткізіледі.
VI. Материалды игергендерін бекіту.
Мұғалім мысалдар айтып, балалар шешеді. Кім бірінші және дұрыс шешсе,
сол оқушы мадақталады.
8 – 2 6 – 2 1 + 2
4 – 2 5 + 2 9 - 2
7 + 2 5 – 2 2 + 2
VII. Сабақты қорытындылау.
h42.2 Ойын технологиялары
Математика 3-сынып
Сабақтың тақырыбы: Кестелік көбейту және бөлу.
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушылардың көбейту кестесі және соған сәйкес бөлу
жайлы білімдерін бекіту; жақшалы және жақшасыз өрнектердің мәнін дұрыс
табуға жаттықтыру. Арифметикалық амал тәртібін еске түсіру;
2. Оқушы дүниетанымын кеңейту.
3. Сабақта оқушылардың белсенділіктерін арттыру; Математикаға, білімге
деген қызығушылығын арттыру.h4
Кµрнекіліктер: ғаламшарлар суреті, зымыран моделі
Сабақ барысы.
Ұйымдастыру.
Сабақтың мақсатын хабарлау.
-Балалар, бүгін біз ғарышқа саяхат жасаймыз. Ғарышта әртүрлі
ғаламшарларға қонамыз. Зымыранға отырып ұшайық. 3, 2, 1, кеттік!
Тақтада зымыран, жұлдыздар, ғаламшарлар.
- Дәптерлеріңді ашыңдар. Бүгінгі күнді, 7 цифрын әдемілеп жазамыз.
- Біз Шолпан ғаламшарына келіп жеттік. Бұл ғаламшарды сиқыршы өз
үйлерін таба алмастай етіп сиқырлап тастапты. Шолпандықтарға көмектесейік.
Ол үшін қай үй кімдікі екенін табуға көµмектесейік.
Тақтаға бір оқушы шығып, тапсырманы орындауға кіріседі.
-Қалғандарымыз бұл уақыт ішінде осы ғаламшарда зымырандары сынып
жатқан көрші мектептің балаларына көмектесейік. Ол үшін дәптерлеріңе мен
айтқан өрнектердің тек нәтижесін ғана жазыңдар.
3 * 7 56 : 8
49 : 7 81 : 9
6 * 7 9 * 6
8 * 6 8 * 3
5 * 5 27 : 3
- Сонымен, біз балаларға көмектестік. Олар ұшып кетті. Енді экипаж
мүшесі тапсырманы қалай орындағанын көрейік.
Ғаламшар тұрғындарына біз көмектестік. Енді ары қарай Меркурий
ғаламшарына бет алайық. Балалар, сәтті қондық. Енді тұрғындармен
хабарласайық.
- Балалар, бұл ғаламшардың тұрғындары ауырып қалыпты. Оның үстіне басқа
бір белгісіз ғаламшар тұрғындары Меркурий тұрғындарын жаулап алуға
дайындалып жатыр екен. Соларға қарсы сиқырлы тақтайлардан қамал тұрғызу
керек. Ол үшін мына есепті шығарып жіберейік.
Тақтада бір оқушы түсіндіріп тұрып шығарады.
Бақша қоршауының ұзындығы 8 метр, ені 4 метр. Қоршаудың периметрін
тап.
А = 8 м
В = 4 м
Р = ?
Р = (а+в)*2
Р = (8+4)*2 = 24 (м)
Жауабы: Қоршаудың периметрі 24 м.
-Балалар, біз дер кезінде келіппіз. Енді ешқандай жау қамалды бұза
алмайды. Ары қарай сапарымызды жалғастырайық.
- Біз енді Юпитерге келіп қондық. Бұл ғаламшардағы су көзін тас басып
қалыпты. Тас бетіне есеп жазылған екен. Сол есепті шығарсақ бұлақ көзі
ашылады.
Шешесі 40 жаста, әкесі одан 8 жас үлкен. Ал, әкесінен баласы 6 есе
кіші. Баласы неше жаста?
Ш – 40 ж
Ә - ? ж, 8 ж. үлкен
Б - ? ж, 6 есе кіші
1) 40+8=48 (ж) - єкесі
2) 48:6=8 (ж)
Жауабы: баласы 8 жаста.
- Балалар, тапсырманы дұрыс орындап едіңдер, бұлақ көзі ашылып кетті.
Енді келесі ғаламшарға ұшайық.
- Балалар, біз Сатурнға келіп қондық. Біраз жүгіріп, бой жазып алайық.
Ой, балалар, біздің зымыран тамбай тұр. Сендер зымыранымыздың қандай
геометриялық фигуралардан тұратынын тапсаңдар сапарымызды жалғастырамыз.
Балалар, біз жолдың көп бөлігін өттік. Қазір Уран ғаламшарына қонамыз. Бұл
ғаламшардағы тұрғындардың ойыншық дүкендерінің құлыптары ашылмай тұр. Бұл
құлыптардың кілттері сендердің қолдарыңда. Ол үшін әрқайсысың мен таратып
берген карточкалардағы мысалдарды дәптерге шығаруларың керек.
Тапсырмалар тексеріледі.
-Балалар, біз қонған Нептун ғаламшарының тұрғындары жұмбақтар дайындап
қойған екен. Соны шығарайық.
1) Алма ағашында 25 алма өсіп тұр, ал еменде одан 5 есе кем. Емен
ағашында неше алма өсіп тұр?
2) Бір үйдің 3 ұлы бар. 3 ұлдың әрқайсысының бір әкесі, бір қарындасы
бар. Бұл үйдің баласы нешеу болғаны?
3) Аулада тауықтар жүр. Барлық тауықтардың аяқтары 10. Аулада неше
тауық жүр?
4) Аяқтары көп қандай жәндік?
5) 1 адам 1 нанды 1 сағатта жесе, 5 адам 5 нанды қанша уақытта жейді?
6) Екі аяқты, бір басты
Жүгіреді тым қатты?
7) Бөрененің ұзындығы 6 метр. 1 минутта 1 метрден кесіп отырса, қанша
уақытта барлық бөренені кесіп болады?
8) Құмырада 5 түймедақ және 7 қоңыраугүл тұр. Құмырада неше түймедақ
тұр?
Жарайсыңдар, балалар, Нептундықтармен қоштасып, Плутон ғаламшарына
қонайық.
Бұл жерде сендерді сыйлықтар, жақсы бағалар тосып тұр екен.
Үй тапсырмасы беріліп, сабақтың қорытындысы шығарылады.
Қазақ тілі 2- сынып
Сабақтың тақырыбы: Сөз құрамын қайталау
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушылардың түбір және қосымша, сөз және оның
құрамы, дауысты, дауыссыз дыбыс топтары туралы білімдерін бекіту.
2. Оқушылардың есін, сөздік қорын, зейіндерін дамыту.
3. Ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: таблицалар, жеміс-жидектер, ойыншықтар, открыткалар.
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру.
Музыка әуенімен сырттан саудагерлер келеді. Әрқайсысы өз орындарына
барып тұрады.
1 саудагер:
Ау, жарандар, жарандар,
Бері бізге қараңдар!
Сатпақшымын үй алып
Қалып қойма ұялып.
2 саудагер:
Ойыншық, жеміс тағы бар,
Алатын кәне, кімдер бар?
Тектен текке бермеймін
Білімдеріңді тергеймін.
3 саудагер:
Кім көп білсе, сол табар,
Рахатын сол алар.
Сондықтан да, балалар,
Босқа қарап қалмаңдар.
Сараптаңдар білімді,
Алмай тағы тынбаңдар, - деп тақпақтата мәнерлеп, оқушылар назарын
өздеріне аударады.
Осыдан кейін мұғалім:
Балалар, біз қайда жүрміз?
Базарда жүрміз.
Базарда қандай заттар көріп тұрсыңдар?
Ойыншықтар, жемістер т.б.
Енді, балалар,осы заттарды сатып алуға тырысайық.
Жаңа базаршы:
Кімнің білімі көп болса, сол сатып алады. Қайсысынан бастап саудалассақ
екен, ә?
1- саудагер:
Сатылады ойыншық үй,
Сұраққа жауапты үй.
Барлық қабатқа шық
Болады сонда күй.
Сұраққа жауап бер,
Жауапқа тезірек кел.
Тыңда менің сұрақтарымды.
І. Негізгі түбір дегеніміз не?
ІІ. Қосымша дегеніміз не?
ІІІ. Жалғау дегеніміз не?
ІV. Жұрнақ дегеніміз не?
2. Негізгі түбір, қосымша жалғау, жұрнақтарға мысал келтір.
2 - саудагер:
Не деген тәтті жемістер,
Жемісті жесең келісер.
Болсыншы осы ойыңда,
Рұқсат жоқ қалыс қалуға.
Тырыс сатып алуға
Ойыншық үй не тәйірі,
Жеміс ал деймін тағы да.
3. Балалар, жемісті сатып алғың келсе, менің сұрақтарыма жауап
беріңдер. Сатып алғың келетін жемістің атын сөз құрамына талда.
Сергіту сәті өткізіледі.
4. Көп нүктенің орнына қажетті әріпті қой:
Қа...ың, би...ай.
Алты..., сүл...і.
Жай...ау, ради ...
Қо...н, сы...лық.
5. Сөздерге оң жақтағы қосымшаның тиістісін қосып жазыңдар.
Етік - ші
жұмыс - шы
ойын - шық
талап - кер
үйрек - тер
жол - мен
6. Кестені толықтырып жазыңдар.
Қосымшалы түбір Түбір Қосымша
Тазалық таза лық
Тәрбиеші тәрбие ші
Көмекші көмек ші
Сызғыш сыз ғыш
Ынталы ынта лы
Бірлік бір лік
Саналы сана лы
Жеңіс жең іс
7. Қыс, мұз, коньки, қар сөздеріне сұрақ қойыңдар. Бұл сөздердің
қосымшалы немесе қосымшасыз екенін анықтаңдар.
8. Суретші, малшы, қайықшы сөздеріне және олардың түбіріне сұрақ
қойыңдар.
Үлгі: егінші (кім?) егін (не?)
Мұндағы түбірлер мен қосымшалы сөздердің мағыналарын салыстыр.
9. Бөлме ішіндегі заттардың түбірін тап.
10. Кестені толтыр
Қосымшалы сөз Түбір Жұрнақ Жалғау
Комбайншылар комбайн шы лар
Күрішші күріш ші -
Үстелде үстел - де
Биші би ші -
Етікші етік ші -
Енсіз ен - сіз
Мұзға мұз - ға
Қорытынды.
Балалар, біз бүгін базарда қандай тақырыптар бойынша жауап бердік?
1. Буын қалта
Педагогтің мақсаты: Балалардың ойлау қабілетін дамыту.
Ойынның шарты: Әріптер жазылған карточкалар пайдаланылады. Ең алдымен
үш дауыссыз дыбысты алады. Мысалы: К, Н, Т.
Енді әрбір ойыншы қалтаға дауысты дыбыстарды іледі. Демек баста
берілген үш дауыссыз дыбысқа, дауысты дыбыстар қосып, сөздер ойлап табады.
Ең көп сөз ойлап тапқан бала жеңімпаз болады.
2. Үш сөз
Педагогтің мақсаты: Баланың шығармашылық қабілетін дамыту.
Ойынның шарты: Мұғалім тақтаға бір-біріне ұқсамайтын үш сөз жасады.
Оқушылар сол үш сөз арқылы оларды біріктіріп, алдымен сөйлем құрайды.
Сөйлемнен мәтін құрастыруы керек. Мысалы:
1. көше, кітап, алжапқыш
2. доп, сөмке, машина
3. көзілдірік, аспан, гүл
3. Кім тапқыр
Педагогтің мақсаты: Бала ойын дамыту арқылы аңғарымпаздыққа тәрбиелеу.
Ойынның шарты: Мынадай дауысты дыбыс әріптері : иуә,үу,уә,әуі қандай
сөздерде қатар келе алады? Ондай сөздер көп пе?
Жауабы: Миуа, түу, куә, тәуір.
4. Ойнай отырып, ойлай отырып
Педагогтің мақсаты: Баланың шығармашылық қабілетін дамыту.
Ойын шарты: Бастаушы тақтаға бір зат есім сөзін жазып қояды. Ойынға
қатысушылар сол сөздің ғана әріптерін тиісінше пайдаланып, жаңа зат есімдер
тауып жазулары керек. Мысалы: екпінділер, ерлік, ер, піл, пікір т.б.
Көп сөз тауып жазған балалар жеңіске ие болады.
h42.3 Ұжымдық оқыту технологиясы
Ұжымдық өзара оқыту технологиясын (ұйымдастырылған - диалог,
байланыстырушы диалог, талгенизм таланттар және дарындылар, оқудың ұжымдық
тәсілі, ауыстыру құралында оқушылардың жұппен жұмысы) А.Г.Ривин және оның
оқушылары мен ісін жалғастырушылар (В.К.Дяченко, М.Д.Брайтермен,
А.С.Соколов т.б.) жасап шығарған. Мұндай технологияда оқу материалын
дайындау оқу мәтіндерін, қосымша және анықтама, сабақ тақырыбы бойынша
(немесе сабақтар циклі бойынша), оқу мазмұнын меңгеру бірлігіне бөлу
(авторлық нұсқада ойлау сағаттары), мақсатты тапсырма жасау, оның ішінде үй
тапсырмаларын жасау жатады. Оқушылар екі кезеңді бағдарға алады:h4
- дайындық, қажетті жалпы оқулық біліктер мен дағдыларды қалыптастыру
және өңдеу мақсатындағы; кеңістікте бағдарлау; ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1 Қазіргі педагогикалық технологиялар - объективті қажеттілік 3
1.1 Қазіргі педагогикалық технологиялар - объективті қажеттілік 3
1.2 Білім беру жүйесіндегі технологиялардың даму генезисі 8
2 Бастауыш білім берудегі педагогикалық технологияларға шолу 15
2.1 Дәтүрлі педагогикалық технология 15
2.2 Ойын технологиялары 26
2.3 Ұжымдық оқыту технологиясы 33
2.4 Топтық технологиялар 47
2.5 Тұлғаға бағдарлы педагогикалық технология 60
2.6 Ынтымақтастық педагогикасы 62
2.7 Ізгілендіру технологиясы 72
Әдебиеттер тізімі 82
ГЛОССАРИЙ 84
h3
h41 Қазіргі педагогикалық технологиялар - объективті қажеттілік
1.1 Қазіргі педагогикалық технологиялар - объективті қажеттілік
Қазіргі замандағы білім жүйесінің құрылымы мен қызметіндегі қоғамдық
тенденцияларды көрсететін маңызды әлеуметтік-педагогикалық феномен ретінде
білім ізгілігінің мазмұны мен маңызын анықтауға байланысты қаралған
педагогикалық технологиялар өз тиімділігін дәлелдеуде.
Педагогикалық технологиялардың көкейтестілігін анықтауда төмендегі
қайшылықтарды атауға болады:h4
- қоғамның педагог мамандарға қойып отырған талабының күшеюі мен кәсіби
білім беруді жүзеге асыруда кездесетін қиыншылықтар арасындағы,
- қайта дамып отырған жекелеген педагогикалық жүйелер мен оларды жылдам
игеріп отырған еңбек шараларына бейімдеу, білім беру жүйесінің
консервативтілігі арасындағы,
- ғылымның даму деңгейі мен өндірістің оны іске асыруға мүмкіндік
деңгейі арасындағы,
- мұғалімнің әлеументтік ролі, және қоғамдық ақпараттық-коммуникациялық
қызмет арасындағы,
- педагогикалық жоғары оқу орындары оқу бағдарламаларының мазмұнының
әдістемелік құралдары және қоғам мәдениеті арасындағы болатын қайшылықтар.
Білім ізгілігі – педагогтер мен оқушылардың өз шығармашылық даралығын
дамыту субъектісі болатын, педагогикалық процестің мәні мен сипатына деген
көзқарасты едәуір өзгертетін, педагогикалық ойлаудың басты бөлшегі.
Педагогикалық процестің негізгі мәні, мұндай жағдайда, тұлғаның дамуы мен
өзін-өзі дамытуы ретінде қалыптасады, олардың сапасы мен мазмұны
мұғалімдердің, оқу мекемелері мен бүкіл білім жүйесі жұмысында маңызды
шарттардың бірі болып табылады.
Теорияларды талдау мен қалыптасқан тәжірибелерді жалпылау білім
ізгілігінің негізгі жолдарын анықтауға мүмкіндік туғызады.
Соның ішінде ең маңыздылары:
1 Ізгілендірілген білім мазмұнында қаралатындар:
- білімдік-бағдарлық әдістен бас тартып, дамытушы тұлғалық бағдарлық
әдіске көшу;
- пәндік және жекелік білімнен білім берудің үздіксіз жүйесінің барлық
сатыларында терең және көп пәнаралық кіріктіруге, шоғырлануға көшу;
2 Балалардың қабілеті мен жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оқыту мен
тєрбиелеудің тұлғалық бағдарлық технологиясын таңдау (Ойлаудың, есте
сақтаудың, назар аударудың негізгі типтері бойынша);
3 Мұғалімнің озық игілік дайындығы: оның оқушылармен ынтымақтастығын
қалыптастыруға оқушылардың дайындығы, педагогикалық процестегі
шығармашылық, өзін-өзі көрсетудің қажеттігі.
Қоғамдық-тарихи тәжірибені игерудің басты әлеуметтік-қызметі – білімді
жинақтауда емес, бар білімді қайта қалыптастыруда. Сондықтан қазіргі
заманғы мектептер оқушылардың ойлау белсенділігін кеңінен дамытып, білімді
өзіндік жаңарту мен толықтыруға, оларды теориялық жєне тәжірибелік
міндеттерді шешкенде сапалы пайдалана білуге үйретуге міндетті. Мұны П.П.
Блонскийдің, Л.С.Выготскийдің, С.Л.Рубинштейннің, А.Л.Леонтьевтің,
П.Я.Гальпериннің, Н.Ф.Талызинаның, Дж.Брунердің және т.б. зерттеулері
дәлелдейді.
Білім берудің сапасын мәнді жоғарылату жолдарын іздестіруде, нақтырақ
айтсақ, жоғары білімнің Н.Чебышев пен В.П.Коган пәнаралық байланыстың
тұжырымдамасын негіздей отыра оны жоғары білім беру тәжірибесіне енгізудің
нақты оқу-әдістемелік механизмін ұсынады. Бұл бағыттағы, инновациялық іс-
әрекет мәселесі жалпы білім беру мектептерінде шешілуі қажет.
Сондықтан, әр түрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың
жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап
қарауда мұғалім іс-әрекетінің маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы
оқытудың озық технологияларын меңгеру мұғалімнің зияттылық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие процесін
тиімді ұйымдастыруына көмектеседі,- деп көрсетеді С.В.Селевко.
Қоғам өмірінің барлық салаларында, яғни экономикасы мен әлеуметтік
қатынастарында көптеген өзгерістер туып отырған жағдайда білім беру ісінде
де өзгерістің болуы заңды нәрсе. Себебі, халыққа білім беру немесе мектеп
ісін қоғамнан тыс алып қарауға болмайды. Бүкіл қоғам өмірінде бой көрсеткен
келеңсіздіктің халыққа білім беру саласына да соқпай өтпегені мәлім.
Сонымен, халыққа білім беру жүйесі қоғамдық әрекеттердің басқа салаларымен
де қатарлас алға басуы керек.
Ғылым мен халыққа білім берудің дамуы еліміздің техникалық прогресске
жеткізері мәлім. Ал техникалық прогресс қоғамдық және жеке бастың өмір сүру
деңгейін көтеруші еңбек өнімділігінің жоғарлауына әкеледі. Сонымен, білім
беру жүйесін қоғамдық өмірдің өзге салаларының да негізі деп білуіміз
керек.
Инновациялық педагогикалық іс-әрекет белгілі оқытудың, тәрбие беру мен
дамытудың стереотипіне қарама-қайшы, ол белгілі межеден шығып, жеке
шығармашыл, өз бағытымен жұмыс істей алатын мұғалім қалыптастыруға
бағытталады.
Шынында бұл мєселенің шешімі ұстаздың кәсіпкерлік шынайы іске асыруға
тән сол бір ішкі объективті қайшылықты анықтаумен байланысты.
Ю.Н.Кулюткин кәсіпкер ұстаздың іс-әрекетіндегі мөлшерлік шығармашылық
белсенділіктің ара қатынасы мазмұны мен мәнінен бөлек, абстрактылы түрде
қарастырылмайды дейді. Егер іс-әрекеттің немқұрайлы іс-әрекеттік
құрылымымен бірге ұстаздың шығармашылық белсенділігі де мөлшермен берілсе,
жаңа педагогикалық ойлар және оларды шешу ұстаздың өзінен күтіледі.
h4Педагогикалық жаңалық - жаңа идеялар, әдістер, технологиялар ғана
емес, педагогикалық процесс элементтерінің бірлігінің немесе жеке
элементтерінің білім беру мен тәрбиелеудегі белгілі міндеттерді тиімді шешу
жолы.
Дәстүрлі оқу пәндерінде шоғырландырылған мақсат пен міндеттер
қойылмайды, пәнді меңгерудің басты міндеті болып, ғылыми міндеттерді
фотографиялық түрде меңгерту, көбінесе есте сақтау мен қайта жаңғырту
деңгейінде (кей кезде ойлау қабілетінің қатынасынсыз) ғана қалады.
Мұғалімдердің жұмыс тәжірибелерін зерттеу, когнитивті ауқымдағы (Б.Блум)
білім беру мақсатының технологиясымен сәйкес, мұғалімнің зейіні мен
меңгерілген материалды Білімділігіне және Түсініктілігіне шоғырланады,
ал талдау-жинақтауға, оқушылардың әрекетін өздік бағалауына, мұғалім іс-
әрекетіне аз деңгейде назар аударылатынын көрсетіледі.
Педагогтің кәсіби даярылығындағы технологиялық қағида болашақ
мамандығына бағдар беретін оқытудың мақсат, мазмұн, оқыту әдістерінің
бірілігі болып табылады.h4
Оқыту технологиялары теориялық негізде құрылады: Егер, Л.В.Занков
әдістемесі Л.С.Выготскийдің дамыту теориясына негізделсе, ол өзінің
қағидасын содан іздеп табады. Оқушылардың теориялық ойлауын дамыту, оқу
материалының теориялық күрделілігінің жоғары деңгейі, оқу жұмысының жоғары
темпі оқушылардағы жеке тұрғыдағы бағдар.
Оқыту технологиясының генетикалық дерекнамасы педагогикалық
эвристикадан алынған дейді Д.Пойа. С.Л.Рубинштейннің, А.Н.Леонтьевтің іс-
әрекет теориялары қазіргі оқытудың инновациялық технологияларының
әдіснамалық негізі.
Осындай жолмен педагогикалық технология оқытудың рационалды жолдарын
зерттеуші ғылым ретінде қызмет етеді, сонымен қатар тәсілдер жүйесі
ретінде, қағидалар мен оқытуды зерттеуші қызметін атқарады.
Кез-келген педагогикалық технология философиялық негізде қаралады.
Философия жалпы реттеуші білім беру технологияларын әдіснамалық қамтамасыз
етеді. Философиялық тұрғы білім беру мазмұнында, пән мазмұнында басшылыққа
алынады. Бірақ, идеологиялық бағдарда бірізіділік жоқ, сондықтан мектептегі
білім мазмұны әлемнің бүтіндей картинасын бере алмайды. Әдістер мен
тәсілдердің философиялық негізін байқау қиын, ал технология белігі бір
философиялық негізді ұстанушы ретінде қызмет ете алады.
Көптеген педагогикалық технологияларда кездесетін философиялық
бағыттар:
- материализм және идеализм;
- диалектика және метафизика;
- гуманизм және антигуманизм;
- антропософия және теософия;
- прагматизм және экзистенциализм.
Педагогикалық технология дерекнамасы педагогика психология және
әлеуметтік ғылымдар, алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе, халықтық
педагогика, отандық және шетел педагогикасындағы озық идеялар болып
табылады. Кез-келген қазіргі педагогикалық технологиялар педагогика ғылымы
мен практикасының жетістіктері дәстүрлі тәжірибедегі құнды дүниені,
әлеументтік прогрестің жетістіктерін, қоғамдағы гуманизация мен демократия
жемісін жинақтаушы болады.
Бір технологияның өзі әр орындаушыда әр түрлі сипатта болуы мүмкін,
өйткені, шебердің тұлғалық компетенттілігі, оқушылар контингенті, сыныптағы
психологиялық ахуал, көңіл-күй әр түрлі болуы мүмкін. Бір технологияны
қолданғандағы әр педагог алған нәтиже әр түрлі болғанымен, бірі-бірімен
ортақ технологияның сипатына сай белгілері болады.
Педагогикалық технология М.В.Клариннің анықтауында: Педагогикалық
мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық, дара, инструменталдық және
әдіснамалық құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді.
Ғалым-академик В.М.Монахов оқыту технологияларының практикадағы қолданыс
аясын тереңірек зерттей келіп, оны жаңаша қырынан танытады. Ғалымның
пікірінше: Технология – оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы
оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті
жобалаудың жан-жақты ойластырылған үлгісі.
Педагогикадағы ғылыми ой-тұжырымдардың негізінде В.П.Беспалько: Оқу
технологиясы – тәжірибеде жүзеге асырылатын, белгілі бір педагогикалық
жүйенің жобасы, - деп көрсетеді. Мұнда ғалым педагогикалық ықпал ететін
арнайы ұйымдастырылған, мақсатты, бір-бірімен өзара байланысты әдіс-
тәсілдер жиынтығы ретінде қарастырады.
Педагогикалық технология білім алу іс-әрекетіндегі амалдардың негізінде
таңдалған кәсіптік қызметтің тәсілдерін, қабылдаушылардың танымдық іс-
әрекеті деген анықтама береді.
Сонымен, технология деп белгіленген мақсатты тиімді орындау үшін
материалдарды түрлендіру процестері мен әдістердің жиынтығы және бір
ізділігін, кешенді бірлігін айтуға болады.
h41.2 Білім беру жүйесіндегі технологиялардың даму генезисі
Педагогикалық жаңалық - жаңа идеялар, әдістер, технологиялар ғана емес,
педагогикалық процесс элементтерінің бірлігінің немесе жеке элементтерінің
білім беру мен тәрбиелеудегі белгілі міндеттерді тиімді шешу жолы болып
табылады.
Технологиялардың пайда болуы ең алдымен әртүрлі теориялық және
тәжірибелік іс-әрекет аймақтарына техникалық прогрестің енуімен байланысты.
А.С.Макаренко бүкіл әлемдік танымал Педагогикалық поэмасында: Біздің
педагогикалық өндірісіміз ешқашан технологиялық логикада құрылған жоқ,
әрқашан рухани үгіттеу логикасы бойынша құрылған. Тек сол себепті ғана
бізде педагогикалық өндірістің барлық маңызды бөлімдері жоқ: технологиялық
процесс, операциялар есебі, конструкторлық жұмыстар, құралдарды пайдалану,
нормалау, бақылау, енгізулер, теріске шығару,- деген.h4
Оқыту процесін технологияландыру туралы пікірді осыдан 400 жыл бұрын
Я.А.Коменский оның пікірінше оқыту технологиялық болуы қажет. Оның
мағынасы нені үйретсе де, нені оқытса да оқу процесі табыссыз болмауы
керек. Технологияға мақсат қою, осы мақсатқа жетудің құралдарын іздестіру,
бұл құралдарды қолданудың ережелерін табу маңызды болды.
АҚШ-та үстіміздегі ғасырдың 30-шы жылдарында техникалық құралдарды
пайдаланып оқыта бастағанда білім берудегі технология термині пайда
болды. Бұл көбіне оқу процесінде техниканы пайдалануға байланысты да болды.
60-шы жылдарда америкалық және батыс Европалық білім берудегі
реформаларға байланысты оқу процесінде межеленген білім нәтижесіне қалай
жетуге болады мағынасын беретін педагогикалық технология термині пайда
болды. Ал дидактикалық технологияның мәселелері біздің заманымыздың екінші
жартысында техника мен технологияның қарқынды дамуы нәтижесінде пайда
болды. Оқыту технологиясы, яғни кеңірек айтқанда педагогикалық технология
ақпаратты өңдеу, сақтау, беру әдістері мен құралдарының табыстарына
байланысты дамудың барлық мүмкіндіктеріне ие бола алатын әлеуметтік
технологияның маңызды компоненті болып табылады. Педагогикалық технология
ұғымының қалыптасуы мен дамуының барысында педагогикалық технология
ұғымының мәні түрліше қарастырылады. Педагогикалық технология мәселесіне
арналған П.Я.Гальперин, В.В.Давыдов, В.М.Кларин, Ж.А.Қараев, Т.Т.Галиев
т.б. ғылымдардың еңбектерінде оқыту технологиясын техникалық құралдардың
көмегімен оқыту деген ұғынудан бастап педагогикалық технологияны ғылыми
тұрғыдан ұғынуға дейін түрліше пікірлер айтылған.
М.П.Сибирская бойынша әдістеме мен технологияның салыстырмалы
сипаттамасын былайша қарастырады. 2
Міне, осында педагогикалық технологияның оқыту әдістемесі және
тәрбиелеу жұмысынан айырмашылығы байқалады. Егер әдістеме ұғымы, оларды
орындауға қатысты емес оқытудың әдістері және тәсілінің жиынтығын қолдану
көпкейіпкерлік белгілерінде жинақтауын анықтайды. Осыдан келіп, яғни кез-
келген педагогикалық тапсырма тек қана белгілі жетілдірілген педагог
маманның іс-әрекеті мен негізгі технологиялардың көмегімен тиімді шешіледі.
Оқыту технологиясы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолындағы алға қойған
мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және
түрлерінің жүйесі болып табылады. Қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен
құралдарды бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей
білу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Берілген
анықтамалардан “технология” technе - өнер, шеберлік және logos - ғылым,
заң, яғни технология дегеніміз шеберлік (өнер) туралы ғылым екенін білуге
болады.
Педагогикалық технологиялар тарихын, оның пайда болуын және маңызды
құрылымдық ерекшеліктерін қарастыру педагогикалық құрылымды түсінуге
мүмкіндік береді. Ғалымдардың тарихи-педагогикалық зерттеулерін талдау
педагогикалық технологияның бірнеше ғасырлар бойында ғылыми пікірталастың
басты нысаны болғанын айқындайды.
И.Г.Песталоцийдің педагогикалық маңызды мәселенің бірі Әрбір арнайы
даярланған мұғалім кез-келген оқушыны оқытып, тәрбиелей алатындай білім
берудің тетігін жасауы қажет деуін оқытуды технологияландыру деп түсінген
жөн. Сондай-ақ жиырмасыншы ғасырдың бірінші жартысындағы С.Т.Щацкийдің,
Н.И.Попованың, В.Н.Сорокин-Росинский технологиялары соны құбылыстар деуге
тұрарлық. Әр түрлі тұжырымдамалық негізге құрылған мұндай технологиялар
ортақ жалпы педагогикалық ұстанымдарды басшылыққа алды. Олар: әр бала
өмірін және еркіндігін құрметтеу, оқушы тұлғасын шығармашылықпен дамыту,
оны әлеуметтік мәнді әрекеттерге қатыстыру нәтижесінде әр жақты дамыған
тұлға қалыптастыру ұстанымдары.
Ю.Н.Кулюткин кәсіпкер ұстаздың іс-әрекетіндегі мөлшерлік шығармашылық
белсенділікті ара қатынасы мазмұны мен мәнінен бөлек, абстрактылы түрде
қарастырылмайды дейді. Егер іс-әрекеттің немқұрайлы іс-әрекеттік
құрылымымен бірге ұстаздың шығармашылық белсенділігі де мөлшермен берілсе,
жаңа педагогикалық ойлар және оларды шешу ұстаздың өзінен күтіледі,-
дейді.
М.С.Левит: кәсіби жұмыс технологиясын меңгермеген педагог, оқытудың
стратегиясы мен тактикасы жайлы білімді қайдан алу керек екенін білмейді.
Тек жоғары дәрежедегі шығармашылықпен ғана берілетін еркіндік сезімін
түсіне алмайды”, - деген екен.
В.П.Беспальконың айтуынша, әрбір іс-әрекет не технология; не өнер болуы
мүмкін. Өнер интуиция негізінде, технология – ғылым негізінде құрылған.
Өнерден бәрі басталады, технологиямен аяқталады, ал педагогикалық
іскерлікке онсыз айналып өтуге болмайды. Экспромтқа қарама-қарсы, интуиция
бойынша әрекет етуден жоспарланған технологиялық іс-әрекетке көшу болып
табылады.
Оқыту технологиясын жаппай ендіруді зерттеушілер 60-шы жылдардың басына
жатқызады жєне оны алғашында американдық, ал одан соң европалық мектептің
қайта өрлеуімен байланыстырады. Шет елдегі педагогикалық қазіргі заманғы
технологияларды неғұрлым танымал зерттеушілері: Дж.Кэролл, Л.Н.Ланд,
Ю.К.Бабанский, Л.М.Эрдиев, Н.П.Раченко, Л.Я.Зорина, В.П.Беспалько,
М.П.Хомерики жєне басқалардың ғылыми еңбектерінде көрсетілген.
Бастапқыда көрсетілген педагогтер оқыту технологиясы, оқу технологиясы
жєне педагогикалық технология арасында өзгешелік қоймады. Педагогикалық
технология термині тек қана оқытуға байланысты қолданылады, ал оқу
технологиясы өзі техникалық құралмен оқытуды түсіндіріледі. Бүгін
педагогикалық технологияны, педагогикалық тапсырмаларды шешумен байланысты,
педагогтің зерттеу іс-әрекеті ретінде немесе алдын-ала жобаланған
педагогикалық процестің тәжірибе де тұрақты және жалғастырмалы шығаруы
ретінде түсіндіріледі. Педагогикалық технология туралы бұндай көріністер
былай анықталады:
- өте жоғары деңгейде теориялық дайындығы және бай тәжірибесі бар
мамандардың әр түрлі таңдаулы педагогикалық технологияларды дайындау
мүмкіндіктері;
- мақсатқа сай педагогикалық технологияларды өзіндік таңдау
мүмкіндіктері, мұғалім және оқушылар іскерліктерінің өзара байланысты
мүмкіндіктерімен және шарттарымен байланысты.
h4 Педагогикалық технология - бұл педагогикалық іскерліктердің
жетістігіне жеткізетін ғылыми жобалау және нақты өндіру. Сонымен
педагогикалық процесс белгілі жүйе қағидаларында құрылатын болғандықтан,
педагогикалық технология сыртқы және ішкі болып бөлінеді. Осы қағидаларды
жалғастырмалы орындау олардың объективті қарым-қатынасында және педагогтің
тұлғасын толық көрсететін жинағы ретінде қарастырылуы мүмкін.
Педагогикалық технологияға белгілі ғалым В.П.Беспалько Практикада іске
асатын нақты педагогикалық жүйе, жоба,- деп анықтама береді. Мұнда ғалым
педагогикалық жүйені тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін арнайы
ұйымдастырылған, мақсатты бір-бірімен өзара байланысты әдіс-тәсілдер
жиынтығы ретінде қарайды.
В.М.Монахов Педагогикалық технологиялар дегеніміз – оқыту үрдісін
жобалау, ұйымдастыру мен жүргізудің ойластырылған моделі деп түсіндірді.
Қоршаған ортамен оның қарым-қатынастарына қатысты балаға ғылыми
негізделген әсер ету. Н.Е.Щуркова бұл жағдайда педагогикалық технология тек
қана тәрбиелік жұмысқа қатысты болады және өзімен қолданбалы педагогикалық
еңбекті анықтайды. Педагогикалық технология бұл көзқарастан – бұл табиғи
және тепе-тең педагогтің іс-әрекеті, жетіліп келе жатқан жағдайды
сипаттайды. Психологиялық-педагогикалық және оның жоғарғы руханилығы
деңгейінде қазіргі заман мәдениетімен байланыста болады. h4
Педагогикалық технологиялар, оқыту технологиялары (дидактикалық
технологиялар) және тәрбиелеу технологиялары ретінде қарастырылуы мүмкін.
В.В.Ликан бұл технологиялардың неғұрлым маңызды белгісін бөліп көрсетеді:
- технология нақты педагогикалық ой түрінде өндіріледі, оның негізінде
автордың белгілі әдіснамалық философиялық ұстанымы жатады. Осылайша, білім
беру процесінің технологиясы және жеке тұлғаны дамыту технологиясын айыруға
болады;
- педагогикалық іс-әрекеттердің технологиялық тізбегі операциялары,
қарым-қатынасы күтіп отырған нақты формадағы қорытындысы бар мақсатты
ұстанымдарға сәйкес тізбектеледі;
- диалогтық қарым-қатынас адами және технологиялық мүмкіндіктерді
тиімді іске асыру, даралау және саралау қағидаларын негізге ала отырып
келісімді түрлі мұғалім мен оқушылардың өзара қарым-қатынасты іс-әрекетін
технология қарастырады;
- педагогикалық технологияның элементтері бір жағынан кез-келген
мұғаліммен өндірілуі қажет, ал екінші жағынан қарағанда барлық оқушылардың
жобаланған қорытындыларына (мемлекеттік стандарт) жетулерін қамтамасыз
етеді;
- педагогикалық технологиялардың органикалық бөлігі болып табылатындар
– диагностикалық процедуралар, іс-әрекеттер қорытындыларын өлшеудің
көрсеткіштері және ережелер, белгілі ұстанымдар.
Педагогикалық технология педагогикалық шеберлікпен өзара қарым-
қатынаста. Педагогикалық технологияны өте жақсы меңгеру дегеніміздің өзі –
шеберлік. Технология және шеберлік қатынастарына қарағанда меңгеруге
болатын педагогикалық технология басқалар сияқты тек қана орталықтанбайды.
Педагогтің тұлғалық ерекшеліктерімен анықталатыны байқалады. Бір ғана
технология әр түрлі мұғалімдермен іске асуы мүмкін, бірақ оны іске асыру
ерекшеліктерінде олардың осы педагогикалық шеберлігі және кәсіби
іскерлігі көрінеді.
Сонымен, оқыту технологиясы сабақ беру әдістемесімен салыстырғанда,
оқушылардың өздерінің іс-әрекетін ұйымдастыру тәсілдері және мазмұнын
өндіруді көрсетеді. Олар диагностикалық білім маңыздылығын және оқыту
процесінің қасиеттерінің жалпы оқушылардың тұлғасын дамытуға бағытталған
объективті бақылауын қажет етеді.
h42 Бастауыш білім берудегі педагогикалық технологияларға шолу
2.1 Дәтүрлі педагогикалық технология
Математика 1-сынып
Сабақтың тақырыбы: Сандарды 4-ке қосу және сандардан 4-ті азайту
кестесі.
Сабақтың мақсаты:
1. Санға 4-ті қосып, одан 4-ті азайтуға жаттықтыру, математика теңдігін
дәлдікпен дұрыс шешуге баулу.
2. Оқушылардың жан-жақты ойлауын, есептеу дағдыларын дамыту.
3. Ойын элементтері арқылы пәнге қызығушылықтарын арттыру.
Көрнекіліктер: Ауызша санауға арналған мысалдар жазылған карточкалар,
есеп жазылған қағаз, Мысық пен тышқан ойынына арналған үлгілер.
Сабақтың барысы:h4
І. Ұйымдастыру.
ІІ. Сабақтың мақсатымен таныстыру.
- Біз бүгін сабақта өткен материалдарды еске түсіріп, Артық, Кем
қатынастарына Үндемес ойынын ойнаймыз, қосу, азайтуға мысалдар шығарамыз.
- Балалар, мынау не?
- Бауырсақ.
- Бүгін біздің есеп сабағымызға Бауырсақ ертегісінен қонақтар келеді.
Қонақтарды түзу отырып, жақсы қарсы алайық.
ІІІ. Өткен материал бойынша істелетін жұмыстар.
Балалар, атасына бола қаптың түбін қағып, апа пісірген бауырсақ өз
үйінен қашып орман ішіне келеді. Қарсы алдынан қоян кездеседі. Қоян
бауырсақтан есеп шығарып беруін сұрады. Қазір, балалар, бауырсаққа
көмектесейік.
1. Сандар тізбегімен жұмыс
1.1 Алдыңғы сан.
1.2 Кейінгі сан.
1.3 Санның көршілері.
1.4 Қай сан жоқ?
1.5 Сан құрамы
2. Ауызша санау.
3+3 10-3 6-3 4-3
7+3 6+3 4+3 8-3
3-0 0+3 2+3 7-3
9-3 3-3 5+3 4+2
1+3 5-3 5-2
3. Үндемес ойыны.
, , = қатынастарына байланысты мысалдар айтылып, балалар дұрыс
жауаптарын көрсетеді.
ІV. Жаңа материал бойынша істелетін жұмыстар.
-Балалар, сендер бауырсаққа жақсы көмектесіп, қояннан құтқардыңдар.
Енді бауырсақтың алдынан қасқыр шықты. Ендеше, бауырсақты қасқырдан
құтқарайық.
Мына жерде неше күшік тұр?
-4 күшік, 3-еуі сұр, 1-еуі қоңыр.
Біз сендермен 3-тің қосу, азайту кестесін оқыдық. Бүгін санға 4-ті қосу
және сандардан 4-ті азайтудың кестесін құрамыз.
Әр оқушыға жеке үлестірмелі карточкалар таратып беріледі, оны ауызша
айтып, тақтаға мысалдарды жазады.
1 қарбызға 4 қарбызды қоссам 5 болады.
2 көбелекке 4 көбелекті қосса 6 болады.
3 қазға 4 қазды қосса 7 қаз болады.
4 үйге 4 үйді қосса 8 үй болады.
5 шыршаға 4 шыршаны қосса 9 шырша болады.
6 алмаға 4 алманы қосса 10 алма болады.
1+4 2+4 3+4 4+4 5+4 6+4
10 кірпіден 4 кірпіні азайтсақ 6 шығады.
9 тасбақадан 4 тасбақаны азайтсақ 5 шығады.
8 қояннан 4 қоянды азайтсақ 4 шығады.
7 тышқаннан 4 тышқанды азайтсақ 3 шығады.
6 күшіктен 4 күшікті азайтсақ 2 шығады.
5 мысықтан 4 мысықты азайтсақ 1 шығады.
10-4 9-4 8-4 7-4 6-4 5-4
Жарайсыңдар, балалар, бауырсаққа жақсы көмектестіңдер. Енді оның
алдынан аю шықты. Аю бауырсақты жемес үшін есеп шығарайық.
Себетте 7 алма, тәрелкеде 2 алма бар. Барлығы қанша алма?
Есепті талдау:
- Шарты:
- не белгілі, не белгісіз?
- Сұрағы.
- Шешуі. 7+2 =9
- Жауабы: Барлығы: 9 алма.
Жақсы, балалар, енді бауырсақты түлкіден құтқару үшін дәптерімізге
берілген мысалдарды әдемілеп жазайық. Дәптерді қиғаш қойып, партада тік
отырып жазамыз.
V. Сергіту сәті.
Балалар шаршады-ау деген кезде сергіту сәті өткізіледі.
VІ. Дәптермен жұмыс.
8-2=6 4+3=7 5+4=9
6+2=8 4+3=1 9-4=5
VІІ. Бекіту.
Қоян, қасқыр, аю, түлкіден құтқарғандарың үшін бауырсақ көп рақмет
айтады. Жаңа сабақтың материалын сендердің қалай игергендеріңді көргісі
келеді.
- Мынау нелер?
- Мысық, тышқандар.
- Қайсысының үй шаруасында пайдасы бар?
Енді тышқанның сыртына жазылған мысалдарды шығару арқылы мысыққа
көмектесейік.
VІІІ. Қорытынды, бағалау.
Бүгін сабақта санға 4-ті қосу және саннан 4-ті азайту кестесін құрып,
мысалдар шығардық. Сабаққа белсене қатысқандарыңа рақмет. Оқушы білімі
талдана отырып бағаланады.
h4Сауат ашу 1-сынып
Сабақтың тақырыбы: Фф дыбысы мен әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларды Фф дыбысы жєне єрпімен таныстырып, Ферма мәтінін
түсініп оқуға жаттықтыру.
2. Оқушылардың сөздік қорын, сөйлемдер құрауда сөздерді сабақтастыру
дағдысын дамыту.
3. Оқушыларды адамгершілікке, қонақжайлылыққа адам еңбегін бағалай
білуге тєрбиелеу.
Көрнекіліктер: суреттер, заттар.
Сабақтың барысы:h4
І.Ұйымдастыру.
ІІ. Өткен материал бойынша істелетін жұмыстар:
-Балалар, қараңдаршы, бізге қонаққа кімдер келді?
Киіз үй макетінің қасына ат-арба мінген ата мен апа келіп тоқтайды.
Балалар оларға сәлемдеседі.
-Балалар, ата мен апа бүгін сабақта сендердің қалай оқитындарыңды,
жауап берулеріңді қадағалайды. Үйге келген қонаққа не дейміз?
- Дұрыс, төрлетіңіздер дейміз. Астына көрпе төсеп, қолтығына жастық
тастаймыз. Шай қайнатамыз.
- Балалар, ата мен апамызға шай қайнатып беріп, дастархан жасау үшін
сендер бірқатар тапсырмалар орындауларың қажет.
- Мынау не, балалар?
- Қоржын.
- Қоржынның неше басы бар?
- Екі басы бар.
- Қоржынға не салынады?
- Базарлық: мата, тәттілер т.б.
- Бұл қоржынның бір басында сендерге әкелген базарлық, екінші басында
тапсырмалар бар. Алдымен қонақтарымыздың шарттарын орындайық.
1. Карточкалармен жұмыс.
1) Үкі сөзіне дыбыстық талдау жаса.
2) Шолпы сөзіне дыбыстық талдау жаса.
3) Білезік сөзіне дыбыстық талдау жаса.
4) Қию сөзімен сөйлем құрастыр.
5) Ою сөзімен сөйлем құрастыр.
6) Аю сөзімен сөйлем құрастыр.
7) Жоғалған әріптерді тап:
Сы... мақ, к...із.
8) Жекелей мєтіндерді оқу, талдау.
2. Оқулық бойынша қайталау.
1) Қатар бойынша Ақ аю мәтінін оқып шығу.
2) Тізбектей оқу
3) Талдау
4) Мазмұны.
3. Қорытындылау, бағалау.
ІІІ.Сергіту сәтінде Қуырмаш ойынын ойнау.
ІV. Жаңа материал бойынша істелетін жұмыстар:
-Балалар, ата мен апамыз шайларын қанып ішкенше сендер маған мына
заттың атын атаңдаршы.
-Телефон.
-Телефонның атқаратын қызметі қандай?
-Осы сөзді буынға бөліңдерші.
-Те-ле-фон.
-Қай буындағы дыбыс сендер үшін таныс емес?
Фотоаппаратты көрсетіп, атын атауды сұрау.
-Қай дыбыс таныс емес?
Оқушыларды дыбыспен таныстырып, оның орыс тілінен енген дыбыс екеніне
назар аудару. Таңбалануының қандай затқа, не нәрсеге ұқсайтынын анықтау.
Коян мен тиін ойынын ойнап, Фф дыбысы бар сөздерді айту.
-Кеме және қайықтар бейнесіндегі дыбыстарды буын қылып қосып оқу.
-Балалар, қонақтарымыз сендерге тәтті шайларың үшін рақмет айтып,
сендерді өздерімен сиыр фермасына саяхатқа шақырады.
-Төрт түлік малды атай қойшы.
-Мал иелерін қалай атаймыз? Малдарды қалай шақырамыз?
Суретпен жұмыс.
-Сүтті неден аламыз?
-Сиырды кім сауады?
-Сауыншы сиырды ненің көмегімен сауады?
- Сүттен қандай тағамдар жасаймыз?
Ферма мәтінімен жұмыс.
1. Мұғалімнің оқуы.
2. Сөздік жұмысы.
3. Хормен оқу.
4. Сұраққа жауаптар алу:
А) Ферма қашан салынды?
Ә) Ферманың іші қандай?
Б) Ферманы кім басқарады?
В) Фарида апай кім?
5. Жекелей, тізбектей оқу.
V. Бекіту.
VІ. Бағалау.
VІІ. Қорытынды.
h4Математика 2-сынып
Сабақтың тақырыбы: Екі амалмен шығарылатын есептер.
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларды екі амалмен шығарылатын есептерді шығаруға үйрету; екінші
ондықтағы бір таңбалы сандарды қосу кестесі жайлы білімдерін бекіту.
2. Логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.
3. Еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: 2 тәрелке, 25 кәмпит.
І. Ұйымдастыру.
Оқушылардың сабаққа дайындалуы. Зейіндерін іскерлікке аудару.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
Есептің шартын оқу. Олардың шешуін тексеру. Есептердегі амалдарды
айқындау. Есеп неге бір амалмен шығады? Неге бір есеп азайту, бір есеп қосу
амалымен шығарылады?
ІІІ. Оқушылардың білімін жан-жақты тексеру.
Бес түрлі жай есеп түрлерін шешіп қайталау. Тақтада 3 оқушы
карточка бойынша сұралады. Олар өз беттерінше есепті шешіп, шешуін
түсіндіреді.h4
Сынып 6+3; 9-5 өрнектері бойынша есеп құрастырады.
Шешуі тексеріліп, бағаланады.
Қорытынды: Бұл жай есептер, олар бірден, бір амалмен шығарылады.
ІV. Жаңа материалдарды игеруге оқушыларды дайындау.
Бүгінгі сабақтың тақырыбы: Екі амалды есептер
Бірден шешілмейтін есептер бар, яғни, олар бір амалмен
шығарылмайды. Шартындағы берілгендер толық болмайды.
Шартын толықтыру үшін бірінші арифметикалық амалды шығарып алу
керек. Есептің шарты толықтырылған соң екінші амал шығарылады. Сонда екі
амалмен шығарылатын есеп шығады.
V. Жаңа материалды игеру.
Біз бүгін екі амалмен шығарылатын қиын есептерді шығарып
үйренеміз.
Мұғалім кәмпит салынған екі тәрелкені көрсетеді. Бірінші
тәрелкедегі кәмпиттерді санайды, олар 10. Мұғалім екінші тәрелкені
көрсетеді, онда 5 кәмпит артық екенін айтады. 2 тєрелкеде барлығы неше
кәмпит барын табу керек. Мұғалім тақтаға, оқушылар дәптерге есептің шартын
қысқаша жазады:
І т – 10 к. ?
ІІ т - ? 5-еуі артық
Оқушылар есепті қайталайды. Мұғалім түсіндіруін
жалғастырады:
− Бірден, бір амалмен ғана екі тєрелкеде неше кємпит екенін табуға бола
ма?
− Жоқ.
− Неге?
− Өйткені, екі тәрелкеде нешеу екенін білмейміз.
− Есептің шарты бойынша екінші тәрелкеде неше кәмпит бар екенін табуға
бола ма?
− Болады.
− Қандай амалмен?
− Қосу амалымен.
Оқушылардың жауаптары тыңдалады.
− Бірінші амалды жазамыз. 10 + 5 = 15 – бұл екінші тәрелкедегі
кәмпиттің саны. Енді екі тәрелкеде қанша кәмпит барын таба аламыз ба?
− Иә. Бізге бірінші тәрелке мен екінші тәрелкеде қанша кәмпит бары
белгілі.
− Екі тәрелкеде қанша кәмпит барын қандай амалмен табамыз?
− Қосу амалымен.
− Неге?
− Өйткені, екінші тәрелкеде бірінші тәрелкеге қарағанда кәмпит көп.
− Енді екінші амалды жазайық. 15 + 10 = 25 (к)
Мұғалімнің басшылығымен тағы да бірнеше есеп шығарылады, талданады.
Оқулықтағы № 1 есеп талданып, шығарылады.
VI. Оқушылардың жаңа материалды игергенін тексеру.
Оқушылардың жаңа материалдарды игергендері № 2 есеп бойынша
тексеріледі. Тақтаға оқушы шығып, есепті оқиды. Шартын қысқаша жазады.
Есепті балалар өз беттерінше шығарады. Содан соң есептің шешуі талданып,
дұрыстығы тексеріледі.
VII. Жаңа материалды бекіту.
Екі амалды есепті шығару дағдыларын бекіту жєне тексеру.
Бір бұтақта 5 торғай, екінші бұтақта одан 4-еуі артық торғай отыр.
Екі бұтақта барлығы неше торғай отыр?
Жабық тақтаға екі оқушы, ал балалар өз беттерімен шығарады. Есеп
тексеріліп, жазылады. Оқулықтағы № 3, 5, 6 тапсырмалар шығарылады. № 4
тапсырманы қатарлар сайысы түрінде орындауға болады.
VIII. Үй тапсырмасы.
Мұғалім үй тапсырмасын тақтаға жазып, орындау әдісін түсіндіреді.
IX. Қорытынды.
Мұғалім зейінді, белсенді балаларды мадақтап, бағалайды. Сабақ
қорытындысы шығарылады.
Математика 1-сынып
Сабақтың тақырыбы: Санға 2 санын қосу, азайту.
Сабақтың мақсаты: 1. 2 түріндегі өрнектерді орындау дағдыларын
тиянақтап 0-ден 10-ға дейінгі сан тізбегі жайлы білімдерін бекіту.
2. Бала қиялын және тілін дамыту.
3. Өздік жұмыс істеу дағдысын
қалыптастыру.
Көрнекіліктер: 0-ден 10-ға дейінгі цифрлар жазылған карточкалар.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру.
ІІ. Сабақтың мақсатын хабарлау.
Балалар, бізде бүгін бекіту сабағы. Біз 2 санын қосып және азайтып
жаттығамыз.
ІІІ. Үй тапсырмасы.
Үй тапсырмасы тексеріледі.
Допты бір-біріне беру арқылы 0-ден 10-ға дейін, 10-нан 0-ге дейін
санайды.
ІV. 1. Сандарды салыстыру. Мұғалім сандарды көрсетсе, оқушылар қажетті
таңбаларды көрсетеді.
Мысалы: 2 және 4 10 және 3
7 және 9 3 және 8
1 және 4 9 және 5
4 және 6 8 және 9
2. Сандардың көршілерін атау.
Мысалы: 4, 5, 9, 7
3. Орныңды тап ойыны. Оқушыларға 0-ден 10-ға дейінгі цифрлар жазылған
карточкалар таратылып беріледі. Содан соң оқушылардан сандардың өсу немесе
кему реті бойынша қатарға тұруын сұрайды.
4. Мысалдар шығару. 1 жєне 2 сандарын қосып, азайтуға мысалдар
шығарылады.
5. Тақтада төмендегідей суреттер ілінеді.
O O O O O
5 7 8 6 4
? ? ?
? ?
8 – 2 3 + 2 10 – 2 6 –
2 4 + 3
Қыз баланың астына жазылған өрнектің шешуін сәйкес жалаушаның астынан
тап.
5. Көмек. Осы қыз балаға терезелерге қай санды қою керектігін айтып
көрсетейік.
... + 3 = 5 5 = 2 + ...
2 + ... = 6 6 + 2 = ...
7 = 2 + ... ... - 2 = 6
6. Оқулықпен жұмыс.
№ 1 тапсырманы қайталау. № 2 тапсырма бойынша 2-ні қосу кестесін құру.
Тақтаға және дәптерлеріне жазу. № 3 тапсырма бойынша кесінділер сызу.
6. Өздік жұмыс. Өздік жұмыс ретінде № 4 тапсырма және шығармашылық
есепті беруге болады.
V. Сергіту сәті.
Балалардың шаршаған сәттеріне қарай бір немесе екі рет өткізіледі.
VI. Материалды игергендерін бекіту.
Мұғалім мысалдар айтып, балалар шешеді. Кім бірінші және дұрыс шешсе,
сол оқушы мадақталады.
8 – 2 6 – 2 1 + 2
4 – 2 5 + 2 9 - 2
7 + 2 5 – 2 2 + 2
VII. Сабақты қорытындылау.
h42.2 Ойын технологиялары
Математика 3-сынып
Сабақтың тақырыбы: Кестелік көбейту және бөлу.
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушылардың көбейту кестесі және соған сәйкес бөлу
жайлы білімдерін бекіту; жақшалы және жақшасыз өрнектердің мәнін дұрыс
табуға жаттықтыру. Арифметикалық амал тәртібін еске түсіру;
2. Оқушы дүниетанымын кеңейту.
3. Сабақта оқушылардың белсенділіктерін арттыру; Математикаға, білімге
деген қызығушылығын арттыру.h4
Кµрнекіліктер: ғаламшарлар суреті, зымыран моделі
Сабақ барысы.
Ұйымдастыру.
Сабақтың мақсатын хабарлау.
-Балалар, бүгін біз ғарышқа саяхат жасаймыз. Ғарышта әртүрлі
ғаламшарларға қонамыз. Зымыранға отырып ұшайық. 3, 2, 1, кеттік!
Тақтада зымыран, жұлдыздар, ғаламшарлар.
- Дәптерлеріңді ашыңдар. Бүгінгі күнді, 7 цифрын әдемілеп жазамыз.
- Біз Шолпан ғаламшарына келіп жеттік. Бұл ғаламшарды сиқыршы өз
үйлерін таба алмастай етіп сиқырлап тастапты. Шолпандықтарға көмектесейік.
Ол үшін қай үй кімдікі екенін табуға көµмектесейік.
Тақтаға бір оқушы шығып, тапсырманы орындауға кіріседі.
-Қалғандарымыз бұл уақыт ішінде осы ғаламшарда зымырандары сынып
жатқан көрші мектептің балаларына көмектесейік. Ол үшін дәптерлеріңе мен
айтқан өрнектердің тек нәтижесін ғана жазыңдар.
3 * 7 56 : 8
49 : 7 81 : 9
6 * 7 9 * 6
8 * 6 8 * 3
5 * 5 27 : 3
- Сонымен, біз балаларға көмектестік. Олар ұшып кетті. Енді экипаж
мүшесі тапсырманы қалай орындағанын көрейік.
Ғаламшар тұрғындарына біз көмектестік. Енді ары қарай Меркурий
ғаламшарына бет алайық. Балалар, сәтті қондық. Енді тұрғындармен
хабарласайық.
- Балалар, бұл ғаламшардың тұрғындары ауырып қалыпты. Оның үстіне басқа
бір белгісіз ғаламшар тұрғындары Меркурий тұрғындарын жаулап алуға
дайындалып жатыр екен. Соларға қарсы сиқырлы тақтайлардан қамал тұрғызу
керек. Ол үшін мына есепті шығарып жіберейік.
Тақтада бір оқушы түсіндіріп тұрып шығарады.
Бақша қоршауының ұзындығы 8 метр, ені 4 метр. Қоршаудың периметрін
тап.
А = 8 м
В = 4 м
Р = ?
Р = (а+в)*2
Р = (8+4)*2 = 24 (м)
Жауабы: Қоршаудың периметрі 24 м.
-Балалар, біз дер кезінде келіппіз. Енді ешқандай жау қамалды бұза
алмайды. Ары қарай сапарымызды жалғастырайық.
- Біз енді Юпитерге келіп қондық. Бұл ғаламшардағы су көзін тас басып
қалыпты. Тас бетіне есеп жазылған екен. Сол есепті шығарсақ бұлақ көзі
ашылады.
Шешесі 40 жаста, әкесі одан 8 жас үлкен. Ал, әкесінен баласы 6 есе
кіші. Баласы неше жаста?
Ш – 40 ж
Ә - ? ж, 8 ж. үлкен
Б - ? ж, 6 есе кіші
1) 40+8=48 (ж) - єкесі
2) 48:6=8 (ж)
Жауабы: баласы 8 жаста.
- Балалар, тапсырманы дұрыс орындап едіңдер, бұлақ көзі ашылып кетті.
Енді келесі ғаламшарға ұшайық.
- Балалар, біз Сатурнға келіп қондық. Біраз жүгіріп, бой жазып алайық.
Ой, балалар, біздің зымыран тамбай тұр. Сендер зымыранымыздың қандай
геометриялық фигуралардан тұратынын тапсаңдар сапарымызды жалғастырамыз.
Балалар, біз жолдың көп бөлігін өттік. Қазір Уран ғаламшарына қонамыз. Бұл
ғаламшардағы тұрғындардың ойыншық дүкендерінің құлыптары ашылмай тұр. Бұл
құлыптардың кілттері сендердің қолдарыңда. Ол үшін әрқайсысың мен таратып
берген карточкалардағы мысалдарды дәптерге шығаруларың керек.
Тапсырмалар тексеріледі.
-Балалар, біз қонған Нептун ғаламшарының тұрғындары жұмбақтар дайындап
қойған екен. Соны шығарайық.
1) Алма ағашында 25 алма өсіп тұр, ал еменде одан 5 есе кем. Емен
ағашында неше алма өсіп тұр?
2) Бір үйдің 3 ұлы бар. 3 ұлдың әрқайсысының бір әкесі, бір қарындасы
бар. Бұл үйдің баласы нешеу болғаны?
3) Аулада тауықтар жүр. Барлық тауықтардың аяқтары 10. Аулада неше
тауық жүр?
4) Аяқтары көп қандай жәндік?
5) 1 адам 1 нанды 1 сағатта жесе, 5 адам 5 нанды қанша уақытта жейді?
6) Екі аяқты, бір басты
Жүгіреді тым қатты?
7) Бөрененің ұзындығы 6 метр. 1 минутта 1 метрден кесіп отырса, қанша
уақытта барлық бөренені кесіп болады?
8) Құмырада 5 түймедақ және 7 қоңыраугүл тұр. Құмырада неше түймедақ
тұр?
Жарайсыңдар, балалар, Нептундықтармен қоштасып, Плутон ғаламшарына
қонайық.
Бұл жерде сендерді сыйлықтар, жақсы бағалар тосып тұр екен.
Үй тапсырмасы беріліп, сабақтың қорытындысы шығарылады.
Қазақ тілі 2- сынып
Сабақтың тақырыбы: Сөз құрамын қайталау
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушылардың түбір және қосымша, сөз және оның
құрамы, дауысты, дауыссыз дыбыс топтары туралы білімдерін бекіту.
2. Оқушылардың есін, сөздік қорын, зейіндерін дамыту.
3. Ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: таблицалар, жеміс-жидектер, ойыншықтар, открыткалар.
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру.
Музыка әуенімен сырттан саудагерлер келеді. Әрқайсысы өз орындарына
барып тұрады.
1 саудагер:
Ау, жарандар, жарандар,
Бері бізге қараңдар!
Сатпақшымын үй алып
Қалып қойма ұялып.
2 саудагер:
Ойыншық, жеміс тағы бар,
Алатын кәне, кімдер бар?
Тектен текке бермеймін
Білімдеріңді тергеймін.
3 саудагер:
Кім көп білсе, сол табар,
Рахатын сол алар.
Сондықтан да, балалар,
Босқа қарап қалмаңдар.
Сараптаңдар білімді,
Алмай тағы тынбаңдар, - деп тақпақтата мәнерлеп, оқушылар назарын
өздеріне аударады.
Осыдан кейін мұғалім:
Балалар, біз қайда жүрміз?
Базарда жүрміз.
Базарда қандай заттар көріп тұрсыңдар?
Ойыншықтар, жемістер т.б.
Енді, балалар,осы заттарды сатып алуға тырысайық.
Жаңа базаршы:
Кімнің білімі көп болса, сол сатып алады. Қайсысынан бастап саудалассақ
екен, ә?
1- саудагер:
Сатылады ойыншық үй,
Сұраққа жауапты үй.
Барлық қабатқа шық
Болады сонда күй.
Сұраққа жауап бер,
Жауапқа тезірек кел.
Тыңда менің сұрақтарымды.
І. Негізгі түбір дегеніміз не?
ІІ. Қосымша дегеніміз не?
ІІІ. Жалғау дегеніміз не?
ІV. Жұрнақ дегеніміз не?
2. Негізгі түбір, қосымша жалғау, жұрнақтарға мысал келтір.
2 - саудагер:
Не деген тәтті жемістер,
Жемісті жесең келісер.
Болсыншы осы ойыңда,
Рұқсат жоқ қалыс қалуға.
Тырыс сатып алуға
Ойыншық үй не тәйірі,
Жеміс ал деймін тағы да.
3. Балалар, жемісті сатып алғың келсе, менің сұрақтарыма жауап
беріңдер. Сатып алғың келетін жемістің атын сөз құрамына талда.
Сергіту сәті өткізіледі.
4. Көп нүктенің орнына қажетті әріпті қой:
Қа...ың, би...ай.
Алты..., сүл...і.
Жай...ау, ради ...
Қо...н, сы...лық.
5. Сөздерге оң жақтағы қосымшаның тиістісін қосып жазыңдар.
Етік - ші
жұмыс - шы
ойын - шық
талап - кер
үйрек - тер
жол - мен
6. Кестені толықтырып жазыңдар.
Қосымшалы түбір Түбір Қосымша
Тазалық таза лық
Тәрбиеші тәрбие ші
Көмекші көмек ші
Сызғыш сыз ғыш
Ынталы ынта лы
Бірлік бір лік
Саналы сана лы
Жеңіс жең іс
7. Қыс, мұз, коньки, қар сөздеріне сұрақ қойыңдар. Бұл сөздердің
қосымшалы немесе қосымшасыз екенін анықтаңдар.
8. Суретші, малшы, қайықшы сөздеріне және олардың түбіріне сұрақ
қойыңдар.
Үлгі: егінші (кім?) егін (не?)
Мұндағы түбірлер мен қосымшалы сөздердің мағыналарын салыстыр.
9. Бөлме ішіндегі заттардың түбірін тап.
10. Кестені толтыр
Қосымшалы сөз Түбір Жұрнақ Жалғау
Комбайншылар комбайн шы лар
Күрішші күріш ші -
Үстелде үстел - де
Биші би ші -
Етікші етік ші -
Енсіз ен - сіз
Мұзға мұз - ға
Қорытынды.
Балалар, біз бүгін базарда қандай тақырыптар бойынша жауап бердік?
1. Буын қалта
Педагогтің мақсаты: Балалардың ойлау қабілетін дамыту.
Ойынның шарты: Әріптер жазылған карточкалар пайдаланылады. Ең алдымен
үш дауыссыз дыбысты алады. Мысалы: К, Н, Т.
Енді әрбір ойыншы қалтаға дауысты дыбыстарды іледі. Демек баста
берілген үш дауыссыз дыбысқа, дауысты дыбыстар қосып, сөздер ойлап табады.
Ең көп сөз ойлап тапқан бала жеңімпаз болады.
2. Үш сөз
Педагогтің мақсаты: Баланың шығармашылық қабілетін дамыту.
Ойынның шарты: Мұғалім тақтаға бір-біріне ұқсамайтын үш сөз жасады.
Оқушылар сол үш сөз арқылы оларды біріктіріп, алдымен сөйлем құрайды.
Сөйлемнен мәтін құрастыруы керек. Мысалы:
1. көше, кітап, алжапқыш
2. доп, сөмке, машина
3. көзілдірік, аспан, гүл
3. Кім тапқыр
Педагогтің мақсаты: Бала ойын дамыту арқылы аңғарымпаздыққа тәрбиелеу.
Ойынның шарты: Мынадай дауысты дыбыс әріптері : иуә,үу,уә,әуі қандай
сөздерде қатар келе алады? Ондай сөздер көп пе?
Жауабы: Миуа, түу, куә, тәуір.
4. Ойнай отырып, ойлай отырып
Педагогтің мақсаты: Баланың шығармашылық қабілетін дамыту.
Ойын шарты: Бастаушы тақтаға бір зат есім сөзін жазып қояды. Ойынға
қатысушылар сол сөздің ғана әріптерін тиісінше пайдаланып, жаңа зат есімдер
тауып жазулары керек. Мысалы: екпінділер, ерлік, ер, піл, пікір т.б.
Көп сөз тауып жазған балалар жеңіске ие болады.
h42.3 Ұжымдық оқыту технологиясы
Ұжымдық өзара оқыту технологиясын (ұйымдастырылған - диалог,
байланыстырушы диалог, талгенизм таланттар және дарындылар, оқудың ұжымдық
тәсілі, ауыстыру құралында оқушылардың жұппен жұмысы) А.Г.Ривин және оның
оқушылары мен ісін жалғастырушылар (В.К.Дяченко, М.Д.Брайтермен,
А.С.Соколов т.б.) жасап шығарған. Мұндай технологияда оқу материалын
дайындау оқу мәтіндерін, қосымша және анықтама, сабақ тақырыбы бойынша
(немесе сабақтар циклі бойынша), оқу мазмұнын меңгеру бірлігіне бөлу
(авторлық нұсқада ойлау сағаттары), мақсатты тапсырма жасау, оның ішінде үй
тапсырмаларын жасау жатады. Оқушылар екі кезеңді бағдарға алады:h4
- дайындық, қажетті жалпы оқулық біліктер мен дағдыларды қалыптастыру
және өңдеу мақсатындағы; кеңістікте бағдарлау; ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz