ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТҮСІНІКТЕР
ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
1 БІЛІМДІ АҚПАРАТТАНДЫРУ ІСІНІҢ ТҮСІНІКТЕМЕЛІК АППАРАТЫ 4
1.1 ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТҮСІНІКТЕР 6
1.2 АҚПАРАТ ТҮСІНІГІМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ҚАЗІРГІ ҰҒЫМДАР 7
1.3 БІЛІМ БЕРУДІҢ АҚПАРАТТЫҚ ОРТАСЫ 9
2 БІЛІМДІ АҚПАРАТАНДЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ МЕН ПРОГРАМАЛЫҚ ҚҰРАЛДАР 12
2.1 КОМПЬЮТЕРЛІК ОҚУ ҚҰРАЛЫН ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІ 12
2.2 HTML - ГИПЕРТЕКСТІЛІК ПАРАҚТАРДЫ ҚҰРАСТЫРУ ТІЛІ 15
2.2.1 WEB-ПАРАҚТАРҒА ЕНУДІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 18
2.2.2 МӘТІНДЕРДІ WEB-ПАРАҚТАРДА БЕРУ 21
2.2.3 WEB-ПАРАҚТАРДА ГРАФИКТЕРДІ БЕРУ 23
2.3 HTML ТІЛІНІҢ НЕГІЗГІ ТЕГТЕРІНІҢ КЕСТЕСІ 25
2.4 HTML - ҚҰЖАТТА КЕСТЕЛЕРДІ ҚОЛДАНУ 30
3 ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ 32
ҚОРЫТЫНДЫ 35
ӘДЕБИЕТТЕР 36
ҚОСЫМША 36
КІРІСПЕ
Ақпараттық қоғам жасау шарты ретінде ақпараттық мәдениетті
қальштастыру. "Қазақстан — 2030" стратегиялық бағдарламасы приоритеттерінің
бірі ұлттық білім моделін қалыптастыру тенденциясымен және Казақстан білім
жүйесін бүкіл әлемдік білім кеңістігіне кіріктірумен сипатгалатын білім
беру саласы болып табылады. Қазір бүкіл әлемде индустриялдық қоғамнан
интерактивті қатынас жасауға және оны жүзеге асыратын техникалық
мүмкіндіктерді тұрақты түрде дамытып отыра алатын информациялық қоғамға,
яғни негізгі рөлді информацияны алу, өңдеу, сақтау, тасымалдау, тарату және
пайдалану істерді атқаратын жаңа қоғамға көшу процесі жүріп жатыр.
Информациялық. қоғамға ауысу информациялық және коммуникациялық
технологияларды дамьггу мен күнделікті тұрмыста пайдалану жолымен, яғни
қоғамды ақпараттандыру (информация) істерін дамыту арқылы іске асырылады.
Информациялық қоғамға көшу процесінде информация құндылығы өзгеріп,
біздің уақыт, кеңістік және қашықтық ұғымдары туралы да түсінігіміз
кеңейіп, осылардың барлығы жаңа мәдениетті - информациялық мәдениеттің
тууына себепші болды. Информациялық мәдениетті информациялық процестерді
ұйымдастырудағы адамдардың информациялық қарым-қатынасын қанағаттандыру,
қабылданған шешімдердің тигізетін әсерін болжап, әлемді біртұтас күйде
көрсете алатын информацияны жасау, сақтау, өндеу, тасымалдау, бейнелеу және
пайдалану істерін тиімді ұйымдастыру жолындағы жеткен деңгей түрінде
қарастыру керек.
Информациялык қоғам қалыптасуының негізгі бағытгарының бірі білім
саласын ақпараттандыру болъш саналады. Қоғамымызды құрайтын түрғындардың
алдыңғы қатарларының ой еңбегінің жемісі болып табылатын информациялық
ресурстарды күнбе-күн пайдалану ісі өсіп келе жатқан жас ұрпақты ізденісі
мол шығармашылық бағытта тәрбиелеу керек екендігін анықтап отыр.
Қорыта келгеңде, оқу-тәрбиелеу ісінің психологиялық-педагогикалық
мақсаттарын жүзеге асыруға бағытталған жаңа информациялық технологияларды
тиімді (оптимальды) пайдалануды жүзеге асыра алатын негізгі шараларды айтып
өткім келеді, олар:
– әр түрлі пәнаралық мәселелерді шешу барысында білім жүйесін жаңа
информациялық технологияларды пайдалану арқылы біріктіріліп
өткізілетін сабақтар әдістемелігімен (методологиясымен) қамтамасыз
ету;
– жаңа информациялық технологияларды пайдалануды есепке ала отырып,
орта білім жүйесіндегі оқулықтар мазмұнының негізгі жақтарын қайта
қарау;
– жоғары білім беру бағдарламаларына болашақ педагогтардың
информациялык мәдениетін қалыптастыратын курстар енгізу;
– Республика облыстарындағы аймақтық ақпараттындыру орталықтары
негізінде мектеп мүғалімдерінің біліктілігін көтеру курстарын тек
компьютерлік сауатсыздықты жою мақсатында ғана
емес, оқьпу құралдары ретіңде жаңа информациялықтехнологияларды
пайдалануды күннен- күнге арттыру мақсатында орындалатын шаралар
жүзеге асырылуы тиіс.
Менің дипломдық жұмысымның мақсаты Программалау технологиясы пәні бойынша
электронды оқулық құру және оның ерекшелігін, оның білім берудегі пайдасын
анықтау.
Дипломдық жұмыс үш тараудан тұрады: бірінші тарауда электронды
оқулықтың білім беру саласындағы рөлі, білімді ақпараттандыру ісінің
түсініктемелік аппараты, оқыту технологияларына байланысты түсініктер,
білім берудің ақпараттық ортасы; екінші тарауда электронды оқулықты құру
әдістемесі және құралдары HTML – тілі туралы мағлұматтар; үшінші тарауда
құрылған электронды оқулық сипаттамасы келтірілген.
1 БІЛІМДІ АҚПАРАТТАНДЫРУ ІСІНІҢ ТҮСІНІКТЕМЕЛІК АППАРАТЫ
Ғылымға, экономикаға, өндіріске ақпараттық процестерді енгізу ісін
жоғары қарқынмен жүргізу үшін қазіргі ақпараттық технологияларға
негізделген білім жүйесінің жаңа моделін құру қажет. Адамның өз
шығармашылық потенциялын толық аша алатындай жағдай жасалуы тиіс.
Кез келген оқыту түрінің, оның ішінде қашықтан оқыту ісінің тиімділігі
мынандай факторларға тығыз байланысты, болады, олар: оқуды ұйымдастыру
технологиясы, оның техникалық базасы, жасалған әдістемелік материалдардың
тиімділігі. Осындайда атқарылып жатқан жұмыстар бұрында да болған сияқты
болып көрінеді. Әрине, автоматтандырылған оқыту түрі де осылай басталған.
Автоматтандырылған оқыту ісіндегі теориялық бастамаларды қазіргі кездегі
компьютерлік оқыту тәсілдерінде де қолдану қажет, бірақ мұнда техника мен
телекоммуникациялық байланыстардың дидактикалық мүмкіндіктерін есепке алып
отыру керек. Компьютерлік оқыту программалары мен жаңа ақпараттық білім
құралдарын жасау және пайдалану қазіргі оқыту технологияларымен бірге
қолданылып, біте қайнасуы шарт.
Қазіргі технологиялар ақпараттың кез келген көлемін орналастырудың,
сақтаудың, өңдеудің және кез келген қашықтарға тасымалдаудың шексіз
мүмкіндіктерін береді.
Осындай кезде мамандар даярлаудағы алғашқы сатыдағы олардың өздігінен
білім алуына бағытталған шараларды ұйымдастыру ісі шығады. Қазіргі
технологияларды білім жүйесіне енгізгенде, оқыту материалдарының
педагогикалық мазмұндылығы мен әркімнің өздігінен оқып үйренуіне жағдай
жасаудың маңызы зор. Мұндағы айтып отырғанымыз – оқытуға арналған
материалдың мазмұнын таңдау ғана емес, оқытылатын материалдың құрылымдық
жағынан ұйымдастырылуы; оқытуға автоматтандырылған оқыту программаларын
енгізу ғана емес, интерактивті ақпараттық орта жасау және барлық танымдық
процесстердің өзара байланысып, біртұтас қызмет істеуі және соларды басқара
білу болып табылады. Басқаша айтқанда, оқыту ісінің тиімділігі мен сапасы
көбінесе өздігінен оқып үйрену процесін тиімді ұйымдастыру мен
пайдаланылатын материалдардыңдидактикалық сапасына тәуелді болады.
Осындай оңай іске аса қоймайтын мәселелерді шешу педагогдардың күннен
күнге тасқындап бара жатқан ақпараттар ағынының көбеюі кезінде мәліметтерді
бейнелеу, іздеу және өңдеу тәсілдерінің қазіргі деңгейінде жұмыс істей
білуіне дайындығына байланысты болып отыр. Педагогтардың жаңа ақпараттық
кеңістікте жұмысқа дайын болуы, олардың көзқарастарының алдыңғы сатыға
көтеруілуі – білім беру ісінің жаңа формалары мен технологияларын жасау мен
соларды өмірге енгізуінің басты шарты болуы тиіс.
Кез келген ғылым өз саласында қолданылатын терминалогиялық аппаратқа
көп көңіл бөлуі қажет. Ақпараттық технологиялар өте тез дамып келеді. Бір
жағынан, ол көптеген түсініктердің тұрақты бола алмауын көрсетсе, екінші
жағынан, осындай динамизм бұрынға тұрақты деп саналатын түсініктерді қайта
қарап, соларды толықтыруды талап етеді. Білім саласындағы ақпараттық
технологияларды қарастыру кезде ғылым тілінің осындай проблемалары өте
өзекті мәселеге айналып отыр.
Енді жиі пайдаланылатын бірсыпыра түсініктердің мағынасын ашуға
тырысайық, олар: оқыту технологиялары; оқытудың қазіргі ақпараттық
технологиялары; оқытуыдың интерактивті режимі; оқытудың компьютерлік
технологиялары; мультимедия технологиялары; ақпавраттық білім ортасына
байланысты түсініктердің әр түрлері.
1.1 ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТҮСІНІКТЕР
Біз тағайындайтын ұғымдардың көпшілігінде “технология” сөзі кездеседі.
“Технология” түсінігін қарап шықсақ, ол –“өнім шығару процесінде
жүзк\еге асырылатын шикізат формасын материялды немесе жартылай фабрикатты
өңдеу, олардың қалып-күйін, қасиеттерін өзгерту тәсілдерінің жиынтығы.
Технологияның ғылым ретінде атқаратын міндеті-практикада ең тиімді
өндірістік пррцесті анықтау және оны пайдалану мақсатында физикалық,
химиялық, механикалық және де басқа заңдылықтарды анықтау”.
“Оқыту” түсінігін қарасақ, ол-“белгілі бір мақсатқа жету бағытында
ұйымдастырылған, жоспарлы күйде тұрақты жүзеге асырылатын, педогогтар,
шеберлер, тәлімгерлер, т.б. жетекшілігімен жүргізілетін білімді,
біліктілікті және дағдыларды меңгеру процесі”.
Оқыту технологиясы – мынадай шараларды:
1) білімнің, ғылыми жетістіктердің, техниканың белгілі бір аймағында
қойылған мақсатқа жету бағытында ұйымдастырылған, жоспарлы күйде
тұрақты жүзеге асырылатын білімді, біліктілікті және дағдыларды
меңгеру процесін;
2) оқыту, өздігінен білім алу және өзін-өзі бақылау процестерін керек
етіп, соларды жүзеге асыратын шарттарды қалыптастыруды қамтамасыз
ететін әдістер, тәсілдер, құралдар жиынтығы.
Интерактивті режим – командалар мен жауаптар алмасу арқылы атқарылатын
тұтынушы мен жүйенің жұмыс істеу режимі. Қазіргі компьютер мен оның
жұмысына сәйкес программалық жабдығы интерактивтік режимде программаларды
түзетуге, дисплей экранындағы бейнелерді қарап шығуға, толықтыруға, жүйенің
сауалына жауап енгізуге, басқа да жұмыстар орындауға мүмкіндік береді.
Оқытудың интерактивті режимі - оқушының жүйемен белсенді түрде өзара
әрекеттесуі арқылы орындалатын, әртүрлі оқыту, бақылау, новигация құралдары
арқылы педогог жұмысын атқара алатын білім беру процесі субъектілерінің
диалогтік жұмыс режимі.
Оқытудың компьютерлік технологиялары – ақпаратты бейнелеу, тасымалдау
және жинақтау, оқушының танымдық әрекетін бақылау және басқару сияқты
педогогтың кейбір функцияларын модельдейтін компьютерлік техника,
телекоммуникациялық байланыс құралдары және интерактивті программалық өнім
негізінде жұмыстың педогогикалың шарттарын жасау тәсілдері, әдістері,
құралдары жиыны.
Білім беруде компьютерлік технологияларды пайдалану оқыту процесін
толық өзгертуге, оқытудың жеке тұлғаға бағытталған моделін жүзеге асыруға
мүмкіндік береді. Қазіргі оқыту құралдарыәртүрлі оқыту формаларын
жетілдіруге мүмкіндік береді, оған қоса олардың оқушылардың өздігінен білім
алуын ұйымдастырудағы өзіндік жұмыстарды орындататын әдістемелік құрал
ретінде атқаратын жұмысының маңызы өте зор. Әрине, қазіргі компьютерме
интерактивті программалық - әдістемелік құралдар мұғалі мен оқушының
әрекеттесу формаларын өзгертіп, мұғалімді оқушыдан гөрі ақылдаса отырып
көмек беретін кеңес беруші ретінде қарастырады. Ал мұндай өзгеріс оқушының
білімге деген ынтасын арттырып, сабақтың, нәтижжелік бақылаудың жаңа
модельдерін іздеуге итереде, оқытудың жеке адамға бағыттталған қызықты
түрлерін енгізді керек етеді.
Оқытудың компьютерлік технологиялары педоогтар мен оқушылардың
шығармашылық қасиеттерін дамытуға үлкен мүмкіндік береді.
Мультимедиалық технологиялар – бейнелік және аудиоэффектілік, әр түрлі
мультипрограммалық мүмкіндіктерді интерактивті программалық жабдықтың
басқаруымен орындата алатын электрондық құжаттарды дайындау тәсілдері.
Мультимедиа құралдары деп әртүрлі орталарды: графиканы, гипермәтінді,
дыбысты, анимацияны бейнелік көріністерді пйдалана отырып тұтынушының
компьютермен әрекеттесуін жүзеге асыратын ақпараттық және программалық
құралдардың біріктірілген кешендерін айтады.
Мультимедиа жарнамалық бизнесте, компютерлік ойындар жасауда кең
қолданылады. Мультимедиа технологияларының қызықты мүмкіндікткрі электронды
оқу құралдарын жасауда және де басқа оқып үйренуге арналған материалдар
дайындауда көп пайдаланылады. Мультимедиалық технологияларды кеңінен
қолдану оқытудың қазіргі компьютерлік технолгояларын дамытудың жаңа
бағыттарын дамытуға зор үлес қосып келеді.
Мультимедиа технологиялары құралдарын оқу - әдістемелік материалдары
кешендерін жасауда қалай қолдануға болады? Оларға әр түрлі мультимедиалық
эффектілерді жай мәтіндермен салыстырғанда қандай көлемде қосуға болады?
Оқу құжаттарында мультимедиалық қосымшалар пайдалануға шек қойыла ма?
Осындай мәселелерді шешу бағытында нақты зерттеу жұмыстарын жүргізу керек,
өйткені горманиканы бұзу, өте жарқын, әсерлі қосымшаларды, мультимедиалық
эффектілерді шамадан тыс қолдану оқушылардың жұмы қабілетін төмендетіп,
оларды тез шаршатуы да ықтимал. Осындай сұрақтарға жауап беру оқыту
ісіндегі шамадан асып шарықтауды болдырмай, оқу-әдістемелік материалдарын
тек эфектілік түрде көрсетпей, оның тиімді жағын қамтамасыз етуі керек.
1.2 АҚПАРАТ ТҮСІНІГІМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ҚАЗІРГІ ҰҒЫМДАР
Біздің зерттеулерімізбен – ақпарат, ақпараттандыу және соңғы ұғымнан
туындайтын басқада түсініктермен тығыз байланысты терминдерді қарастырып
шығайық.
Ақпарат (латынша information – таныстыру, түсіндіру, көрсету, түсінік)
бұл – 1) адамдар арқылы таратылатын нақты жағдай туралы хабар, түсініктеме;
2) хабарлама алу арқылы азайатын, төмендейтін белгісіздік; 3) басқарумен
тығыз байланыстағы хабарлама, синтаксистік, симантикалық және прогматикалық
сипаттамалардың бірұтас сигналдары; 4) кез-келген объектілер мен
процестердегі (өлі және тірі табиғаттағы) көп түрлілікті бейнелеу, жеткізу.
Ақпаратты материя және энергия тәрізді философиялық котегориялармен
бір деңгейде қарастырылады. Бұл түсініктің көптеген анықтамалары бар.
Төменде осы көп мағыналы түсініктің белгілі ғалымдар берге анықтамалары
жинақталған, олар:
- ақпарат – сыртқы әлемге бейімделу арқылы одан алынатын мазмұнды
бейнелеу (Винер);
- ақпарат – коммуникация мен байланыс, бұларды пайдалану процесінде
белгісіздік жойылады (Шеннон);
- ақпарат – энтропияны терістеу (Бриллюэн);
- ақпарат - әртүлілікті жеткізу (Эшби);
- ақпарат - құрылымдар күрделілігінің өлшемі (Моль);
- ақпарат – таңдау ықтималдығы (Яглом);
Ақпараттың тағы да бірсыпыра анықтамаларын келтіріп, оның басқа да
түсініктермен байланысын және ара қатынасын көрсетуге болады, мысалы:
ақпараттың бейнелеу категориясымен байланысы; ақпарат экономикалық ресурс
ретінде; ақпарат әлеуметтік ресурс ретінде; ақпарат көп шығарылатын
жалпылама өнім ретінде; ақпарат прогресті жылдамдатушы ретінде, т.б.
Біз ақпаратты бағалы заттар жүйесіндегі негізгі көрсеткіш ретінде оны
адамзаттың рухани этикалық жетістіктері тұрғысынан бағалап, жеке түлғаның
дамуына ақпараттың тигізетін әсерін аксиологиялык, тұрғыдан қарастыруды
ұсынамыз.
Ақпараттың кең мағынасы — нақты әлемді бейнелеу; ал шағын (тар)
мағынасы — сақтауға, тасымалдауға, түрлеңдіруге және басқаруға болатын кез
келген мәліметтер. Ақпараттандыру — әр түрлі ақпараттық қорларды
(ресурстарды) калыптастыру мен пайдалану негізінде азаматтардың,
мемлекеттік өкімет органдары мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының,
ұйымдардың, қоғамдық бірлестіктердің құқықтарын жүзеге асырып, олардың
ақпараттық талаптарын қанағатгандыру үшін тиімді жағдай жасау жолында
ұйымдастырылған әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс.
Білімді ақпараттаңдыру — оқыту мен тәрбиелеу ісінің психологиялық -
педагогакалық мақсаттарын жүзеге асыру бағытында білім беру саласын қазіргі
кездегі жаңа ақпараттық технологияларды жасау және пайдалану жұмыстарының
теориясы және пракгикасымен қамтамасыз ету процесі.
Қазіргі кездегі жаңа ақпаратгық технологиялар — қазіргі компьютерлік
техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және тасымалдау істерін
қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі
техникалық құралдар жиыны. Ақпараттық технологиялардың жиі кездесетін осы
анықтамасын біз де пайдаланамыз. Оқытудың казіргі кездегі акпараттық
технологиялары — қазіргі оқыту технологиясын интерактивті программалық -
әдістемелік сүйемелдеумен қамтамасыз ететін қазіргі компьютерлік техника,
телекоммуникациялық байланыс кұралдары, инструменталдық программальіқ
құралдар жиыны. Оқыту ісіндегі қазіргі ақпараттық технологиялардың негізгі
міндеттері — танымдық әрекеттерді баскару процесі мен қазіргі ақпараттық
білім ресурстарына қол жеткізудің интерактивті ортасын жасау ісі болып
табылады.
1.3 БІЛІМ БЕРУДІҢ АҚПАРАТТЫҚ ОРТАСЫ
Төмендегі, соңғы кезде өте кең тараған түсініктер тобын қарастырып,
олардың ара қатынастарын анықтап көрелік, олар: білім берудің ақпараттық
ортасы; ақпараттық-пәндік орта; ғылыми-көсіби білім беру ортасы;
біріктірілген ақпараттық білім беру ортасы; ақпараттық оқыту сайты (ортаның
бір түрі); біртұтас ақпараттық білім беру кеңістігі.
"Білім берудің ақпараттық ортасы" термині құрамын қарастырайық.
Орта — адамды қоршап тұрған, оның тірлігіне, қалыптасуына және қызмет
етуіне қажетті қоғамдық, материалдық және рухани шарттар.
Орта ұғымының кең мағынасы (макроорта жалпы қоғамдық-экономикалық
жүйені — өндіргіш күштерді, қоғамдық қатынастар мен институттарды, қоғамдық
ой-өріс пен мәдениетті қамтиды. Орта ұғымының тар мағынасы (микроорта)
адамның нақты айналасы — отбасы, еңбек ететін, оқитын және де басқа
ұжымдары мен топтары.
Ортаны әр түрлі негіздерге қарай жіктеуге (топтауға) болады. Менімше,
олардың жиі ұшырасатындары мыналар:
– ортаның ауқымдылыгын аныктайтын
оныңқамту деңгейіне қарап: макро-,
мезо-,микро-орталар;
– материяның болу және даму түріне
қарай:биологиялық, техникалық,
мөдени-этникалық және де басқа
орталар;
– қоғамның көрнекті мәселелерін
шешу бағытына байланысты: адамның
тіршілік етуі мен рухани даму
ортасы, жалпы халықтың бір
жекеқоғамдастығына қарай;
салауатты өмір салты менфизикалық
дамуына байланысты; тәрбиелеу,
оқыту және біліктілікті үздіксіз
жетілдіруінв қарай; елдің
техникалык және коммуникативтік
деңгейін жетілдіруге байланысты;
елдің, аймақтың,қаланың, селоның
экологиялық жағдайына карай;
елдің, заманның әлеуметтік-
экономикалық жағдайына және
дамуына карап, т.б.;
– танымдық әрекеттерді баскдру
түріне және ақпаратты жеткізу
(қабылдау) тәсілдеріне қарай.
Мұндағы бізді қызықтыратыны білім беру ортасын әлеуметтік ортаның бір
түрі ретінде философиялық, психологиялық, әлеуметтік және педагогикалық
тұрғылардан қарастыру болып табылады.
Білім беру ортасы түсінігінің болмысын толық етіп көрсету жолын әр
түрлі авторлар әр қилы етіп қарастырады. Мысалы, жұмыста білім мекемесінің
оқыту ортасы түсінігінің мынадай сипаттамасы берілген: бұл түсінік оку
процесінің толық циклын немесе оның логикалық толық бір бөлігін жүзеге
асыратын білім беруді қамтамасыз ету ісі мен білім мекемесінің ақпараттық
ресурстары, оқыту технологиялары жиындарын бейнелейді.
Білім беру ортасы — көпаспектілі, толыққанды, әлеуметгік-психологиялық
нақты орта, ол адамның осы бағытта алдын ала дайындалған акпарат тұнығынан
сусындап, жеке тұлғаның жан-жақты дамуы, үйренуі үшін сол ақпаратты ыңғайлы
түрде бейнелеу тәсілдерін және содан алынатын қажетті психологиялық-
педагогикалық шарттарды қамтамасыз ете алатын білім алудың материалдық және
рухани жағдайларын жасай алады.
Бізді керекті "ақпараттык-білім беру ортасы" түсінігіндегі
"ақпараттық" сөзі, бір қарағанда, артықтау сияқты, өйткені білім беру
ортасы мәліметсіз, ақпаратсыз жүзеге асырылмайды. Бірақ бұл жердегі осы
косымша сөз қоғамның қазіргі даму кезеңінің жаңа ақпараттық
технологиялаларға негізделген білім ортасын құруға талпынуынан туып отыр
деп түсіну керек. Осы айтылғандардан шығатын қорытынды — "ақпараттық" деген
сөз арқылы ақпараттық-білім ортасын қүрудың технологиялық негізі болып
табылатын қазіргі акпараттық технологиялар туралы айтып отырмыз.
Сонымен, ойымызды тұжырымдай келе ақпараттық-білім беру ортасы
түсінігінің анықгамасын былай деп беруді ұсынамыз.
Ақпараттық-білім беру ортасы(АБО) — танымдық іс-әрекеттерді
сүйемелдеуді және ақпараттық ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз ететін,
қазіргі ақпараттық технологиялар негізінде қүрылған оқытуға қажетті
психологиялық-педагогикалық шарттар, қазіргі оқыту технологиялары және
бағдарламалық-әдістемелік құралдар жиынын бере алатын, білім алудың
материалдық және рухани жағдайларын жасай алатын көпаспектілі, толыққанды,
әлеуметтік-психологиялық нақты орта.
Ақпараттық-білім беру ортасын құруға деген көзқарас тек алдын ала
дайыңдалған, тұтынушының талабына сай бейімделіп жинақталған мәтіндік
немесе безендіру материалдары ғана емес, сонымен бірге білім берудің
танымдық әрекеттерін жобалауға және сүйемелдеуге мүмкіндік беретін оның
технологиялық негізін (әдістемелер, тәсілдер, казіргі оқыту құралдары)
жасау болып табылады. Ақпараттық-білім беру ортасы үздіксіз өзгеріп
отыратын, оқушының жеке ерекшеліктерін, оны қызықтыратын нәрселерді
ескеретіндей болуы шарт. Осындай орта адамның өзін мәселенің, есептің
қойылуына назар аударып, оны шешу жолдарын іздеуге талпындыруы тиіс,
адамның кәсіби және жалпы сауаттылығы тұрғысынан өсуін қалыптастыруы керек.
Казіргі білім беру ісінің басты шарттарының бірі болып оқушының өзіне
керекті мәліметті өзі іздеп табуына үйретіп, олардың өз оқу траекторияларын
өзінің таңдай білуі есептеледі. Біздің ойымызша, ақпараттық-білім беру
ортасын жобалаудағы басты мақсат окушыны өздігінен окуға талпындыру, яғни
ізденімпаздыққа үйрету болып саналады.
Ақпараттық-пәндік орта ақпараттар ішінен керектісін іздеуте және
сонымен өз саласында жұмыс істеуге бағытталған акпараттық-білім беру
ортасының бір түрі. Кәсіби ақпараттық орта дегеніміз — кез келген маманның
кәсіби талаптарын жүзеге асыра алатын, оның өз мәселелерін басқалармен
талқылауына мүмкіндік беретін қазіргі компьютерлік техника және
коммуникациялық байланыс құралдарына негізделген көпаспектілі,
біріктірілген программалық-аппараттық нақты орта.
Қазіргі компьютерлік технологиялар негізінде жасалған акпараттық-білім
беру ортасының және кез келген кәсіби ортаның басты ерекшелігі —
интерактивтілік, яғни алдағы мақсатқа байланысты диалог жүргізу. Оны тек
сұхбаттасу деп немесе әңгімелесу арқылы мәлімет алмасу деп түсінбеу керек,
ол әр түрлі логикалардың, көзқарастардың, қойылған мәселеге байланысты
айтылатын пікірлердің, іштей "мәлімет алмасу" формасының, диалогы болуы
керек.
Біртұтас ақпараттық-білім беру кеңістігі — берілген кеңістіктегі
субъектілерді оқыту және тәрбиелеу ісін сүйемелдеу мақсатында біртұтас
ақпаратгық технология негізінде біріктіріліп, бірыңғай түжырымдамалар,
көзқарастар және механизмдер арқылы жалпы стратегияны жүзеге асыру арқылы
солардың мәдени, білім және кәсіби деңгейлерін арттыруға кол жеткізу
жолында ұйымдастырылып басқарылатын нақты орта.
Біртұтас акпараттық-білім беру кеңістігін бірнеше аспектіден
қарастыруға болады;
1) тарихи жағынан: ата-бабалардың мәдени тәжірибесі мен білім беру
дәстүрлерін кейінгі ұрпаққа жеткізу;
2) ғылыми-әдістемелік жағынан: біртұтас ғылыми-әдістемелік тәсілді
қолдану және әр түрлі деңгейдегі білім мекемелерінің білім берудің
үздіксіздігі факторы ретінде оқыту программаларының жалғастығын, білім
кеңістігін ұйымдастырудағы біртұтас тұжырымды бағыт ұстануын қамтамасыз
ету, мысалы, "мектепке дейінгі тәрбие мекемесі—мектел—колледж — жоғарьг оқу
орны" жүйесі;
басқару түрі бойынша: білім кеңістігін ұйымдастыру мен басқарудың көп
деңгейлі біртұтас иерархиялық жүйесін жасау;
әлеуметгік-экономикалық жағынан: "бүкіл ғұмыр бойынша білім деңгейін
көтеріп отыру" жүзеге асыруды, білім алудың демократиялық принциптерін
толығырақ түрде қамтамасыз ететін жағдайлар жасау, оның ішінде денсаулығына
байланысты физикалық шекгеулері барлар және кеңістікте қозғалуы қиын жандар
үшін;
5) мәдени"этникалық жағьшан: қарастырылатын аймақтың мәдени және
этникалық даму жағдайларын жетілдіру.
Бізді қоршап тұрған әлем үшін, яғни қазіргі адамзат тірішлігі етуі
үшін көрсетілген түсініктердің өзара - байланыстарын ашуға тырысайық.
Білім кеңістігі - динамикалық қозғалыстағы құрылым, ол көптеген
факторларға байланысты болады. Адам бір мезетге бірнеше кеңістікте бола
алады, олардың кейбірі бірі-бірімен байланысты және бір-бірін толықтырып
отырады, ал кейбірі бір-бірінен тәуелсіз жеке түрде де кездеседі.
Бүкіләлемдік қауымдастықтың алға басуы, ғылыми-техникалық прогрестің
өсу екпіні, әлеуметтік даму істерінің үдеуі, экономикалық, саяси, діни,
мәдени және де басқа байланыстарды дамыту қажеттілігі — осылардың барлығы
білім кеңістігін калыптастыруға жол ашады. Бүкіләлемдік біртұтас білім
кеңістігінің қалыптасуы мен дамуы бұл күнде кең түрде етек алып келе жатыр.
Білім кеңістігі мен орталарының қиылысу жазыктықтарында әр адамның
жеке білім кеңістігі қалыптасады. Білім процесінің әр түрлі субъектілері өз
білім алу кеңістігінде жүріп жатыр. Осындай жеке ішкі кеністіктер бүтін
және оның бөліктері диалектикасы заңдылығын жүзеге асыра отырып, ауданның,
қаланың, аймақтың, елдің, айта берсек, планетаның біртұтас білім кеңістігі
ретінде бірігуде.
2001 ж. Федеральдық желі тәжірибелік жобаларын қорғау кезінде көптеген
сарапшылар білім жүйесінде стихиялық түрде туындап келе жатқан бір жайт
туралы айтқан болатын, ол ғылыммен айналысып жүрген педагогтардың білім
жүйесі айналасындағы басқа салаларға — мәдениетке, әлеуметтік ортаға,
өндіріске, т.б. кетуі жиі ұшырасатын болды. Бұл неліктен болып отыр? Оның
бірнеше жауаптары бар, егер біз айтып отырған мәселе айналасындағы жауапкд
тоқгалсак, онда әр түрлі оку орындарының білім беру кеңістігі оқу жүйесіне
жақын басқа да ішкі кеңістіктермен қиылысып отыр дей аламыз. Осындай
жазықтықтар қиылысуы көбейген сайын жеке тұлғаның да толыққанды дамуына
көптеген жағдайлар жасалып, мүмкіндіктер пайда бола бастайды. Ал бұл білім
жүйесінің және соңғы кезде құрылып динамикалык түрде дамып келе жатқан
ақпараттық-білім беру ортасының негізгі мақсаты емес пе?!
2 БІЛІМДІ АҚПАРАТАНДЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ МЕН ПРОГРАМАЛЫҚ ҚҰРАЛДАР
2.1 КОМПЬЮТЕРЛІК ОҚУ ҚҰРАЛЫН ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІ
Компьютерлік оқу құралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын
кеңінен пайдалануға негізделген электрондық оқу-үйрену құралдарын айтады.
өз функционалдық мүмкіндіктеріне қарай компютер қазіргі кезде оқытудың ең
керекті жабдығына айналды, бірақ оны тиімды түрде пайдалану жолдарының әлі
ашылмаған тәсілдері, күнделікті сабақтарға қолдану үшін әлі де айқындалатын
жақтары көп екенін ғалымдар да, мұғалімдер де айтып келеді. Еліміздің
ұлттық ғылым академиясы да компьютер арқылы үздіксіз білім беру ісіне көңіл
бөліп, көптеген педогогикалық тақырыптарда ғылыми жұмыс жүргізу ісін
қаржыландырып келеді (ҚазҰҒА 2003ж. 27 маусымдағы №28 бұйрығы). Осы
бағыттағы мәселелермен білім саласының мамандары алғашқы дербес
компьютерлер шыққан кездерден бастап айналысып келеді, соңғы кезде
компьютерлердің көптеп қолданысқа енуі бұл проблеманың өте өзекті мәселеге
айналғанын тағы да дәлелдеп отыр.
Оқу жүйесінде информациялық технологияны жалпы қолданудың маңызынан
гөрі оны пайдалану ісі білім беру жүйесіндегі қойылған талаптарға
қаншалықты жауап бере алатыны майыздырақ болып табылады.
Компьютермен оқыту әдісін жүзеге асыру жалпы білім беру ісін
жетілдіру тәсілдерісмен бірге сонымен тығыз байланысты белгілі бір пәннің
өз ерекшеліктерін де есепке алуды талап етеді. Мұнда бірнеше мәселені қатар
шешуге тура келеді, олар:
- компьютерді оқыту ісінің қай жақтарын жетілдіру үшін баса
пайдалануға болатынын анықтау;
- оқу процессін компьютерлендірудің қажетті деңгейін анықтау;
- компьютерге жүктелетін функциялар (іс-әрекеттер) тізбегін анықтау;
- әр пән мұғалімдері мен әдіскерлерінің талап –тілектеріне сәйкес
келетін компьютерлік оқу құралын жасау.
Компьютерлік технологияны қолдану кезінде оқу материалының негзгі
көлемі мұғалім емес, компьютер арқылы беріледі. Оқыту процессін жүргізіп
отырған мұғалім көбінесе компьютерлік оқу құралын жасауға қатыспайды.
Сондықтан мұндай компьютер арқылыоқытуға арналған ақпараттық- оқу
материалдарын жсауда оның авторы мен оқыту процессінің алшақтығы білім
берудің негізгі принципі деп айтуға болады. Бұл принциптің негізінде
берілген материалдарды оқып-үйрену процессі оның авторының кеңесі қажет
етілмейтіндей болып ұйымдастырылуы жатады, яғни оқу құралы жаңа материал
беріп қана қоймай, оны толық түсіндіре алатындай дәрежеде жасалуы тиіс. Оқу
құралын жасауға берілген техникалық тапсырмада осындай әдістемелік жағына
баса көңіл аудару ісі алдын ала анықталады.
Сонымен компьютер арқылы беруге арналған ақпараттық-оқыту және
әдістемелік құралдар құрамына төмендегідей материалдар кіруі тиіс:
- таратылып берілетін оқу материалдары;
- бақылау және тесттен өткізу материалдары;
- жаттығулар;
- топпен (класспен) немесе жекелеп оқытуға және өздігінен оқып-
үйренуге арналған әдістемелер;
- әрбір материалды немесе олардың бірнешеуін қатарластыра пайдалану
тәсілі, яғни оның стратегиясы мен тактикасы және оларды бір-бірімен
алмастыру жолдары;
- экраннан берілетін барлық ақпараттық-оқу материалдарын компьютердің
мультимедиялық мүмкіндігіне және сабақтарды сол арқылы беру
тәсілдеріне қарай бейімдеу.
Компьютерлік оқу құралы жалпы оқу жүйесіне қойылатын талаптарға сәйкес
жасалады, ал оның ақпараттық- иәдістемелік негізін жоғарыда айтылған
материалдар құрайды. Ол алдын ала жоба бойынша анықталған компьютерлік
технология негізінде жасалған білім беру мәселелерін шешіп, оқыту-үйрету
функциялары мен оқу процессін басқару істерін жүзеге асыруы тиіс.
Оқыту жүйесіне арналған программалық жабдықтама ретінде жасалатын
компьютерлік оқу құралын даярлау көпжақты мәселе юолып саналады, оны жүзеге
асыру үшін әр түрлі салаларда істейтін мамандарды пайдалана білу қажет.
Төменде осындай шығармашылық топтың мүмкін деп саналатын бір нұсқасының
функционалдық құрамы көрсетілген, онда пән мұғалімінен бөлек компьютерлік
оқыту әдіскері, білім сапасын тексеру жағынан мамандары, суретшілер
(дизайнерлер), программалаушылар болуы тиіс.
Компьютерлік оқу құралын жасайтын шығармашылық топтың функционалдық
құрамы.
1. Пән мұғалімі;
2. Компьютерлік оқыту ісінің әдіскері, жалпы сценарий жасауды
басқарушы;
3. Түрлі түстер үйлесімдігі мен дыбыс, анимация, мәтін бөліктері
құрамын тағайыдайтын және сондай материалдарды даярлау ісін
басқаратын маман(дизайнер);
4. Оқыту нәтижелерін тест арқылы бақылау ісінің маманы (әдіскер);
5. Басқару алгоритмін кодтап, программа құратын маман
(программалаушы).
Мұнда мынадай негзгі талаптардың орындалуын атап өткен дұрыс:
- компьютерде қолданылатын ақпараттық – оқу материалдары мен тексеру,
бақылау сұрақтары айқын, әрі түсінікті болуы шарт;
- берілген оқыту әдістемесін толықтыру немесе жаңа оқу әдістемесін
жасау, яғни оқу процессіне сай компьютердің функционалдық
ерекшеліктерін ескере отырып, бұрынғы дидактикалық тәсілдерді
жетілдіретіндей мүмкіндіктер болуы тиіс;
- оқу құралының жалпы сценарийін және пәннің тәрбір тақырыбының,
сабақтың және сабақ ішіндегі белгілі бір кезеңдердің жеке
сценарийін жасайтындай мүмкіндіктер болуы қажет;
- даярланған программаның ашықтық деңгейін анықтау, яғни оны
пайдаланушылар (оқыту ісін нақты жүргізуші оқытущылар) оқу
құралының белгілі бір функционалдық блогын оқу жүйесінің соңғы
талаптарына сәйкес өзгере алатындай мүмкіндігі болуы керек. Мысалы,
оқу құралының тексеру блогына жаңа есептер қосу немесе оқу
процессін басқару бөлігін жетілдіру, т.с.с..
Компьютерлік оқу құралын жасаудың ақырғы кезеңі оны программаға
айналдыру, яғни машина тілінде кодтау ісі болып табылады. Осындай
қолданбалы программалық жабдықтар жасау көптеген программалау жүйелері
арқылы жүргізіледі, олар: Delphi, Visual Basic, Power Builder т.б.. Бұларды
пайдаланудың артықшылықтары:
- программа жасау мерзімін қысқарту;
- программа жасау мен оны пайдалану кезеңдерінің барлығында да оны
сүйемелдеу ісінің жеңілдігін қамтамасыз ету;
- оқу құралының мазмұны мен құрылымына сәйкес оны пайдаланушы
мұғалімге материалдарды аздап түзету- толықтыру мүмкіндіктерін
беру;
- оқу құралының кейбір бөліктерін өзгерткенде (толықтырғанда)
тұтынушы интерфейсінің өзгеріссіз күйде сақталуы.
Қашықтан оқыту мақсатыра арналған программалар жасауды HTML және JAVA
тілдерін немесе бұл жұмысты жеңілдететін FrontPage, DreamViewer
программаларын қолдану қажет.
2.2 HTML - ГИПЕРТЕКСТІЛІК ПАРАҚТАРДЫ ҚҰРАСТЫРУ ТІЛІ
Гипертекстілік парақтарды құрастыру тілі (HTML – Hypertext Markup
Language) арнайы Web-құжаттарын жасайтын тіл. Ол браузерлерге құжаттардағы
бейнелерді көрсететін, бірақ экранға шығарылмайтын арнайы нұсқаулар(тегтер)
синтаксистері мен орналасуларын жасайды. Ол, мысалы Интернет желісінде,
локальдық желілерде болатын басқа да құжаттарға сілтемелер жасауға
қолданылады.
Стандарт HTML және де басқа стандарттар Web үшін W3C (World Wide Web
Consortium) консорциумының басшылығымен жасалынған. Стандарттарды, жаңа
қосымшалар мен ұсыныстардың жобаларын, ерекшеліктерін http:www.3w.org
сайтынан табуға болады. Қазіргі кезде HTML 4.0 ерекше нұсқалары қызмететеді
және оларды қолдау негізгі браузерлер тарабынан көптеп өсуде.
Тәжірибе жүзінде HTML стандартына тегтердің болуы үлкен әсер етеді
және олар кеңінен тараған браузерлердің қолдап ұсынғандары, мысалы
Microsoft Internet Explorer және Netscape Navigator. Бұл тегтер HTML-дің
қазіргі құрамына енуі, не енбеуі де мүмкін .
Тегтер туралы ақпараттар HTML Compendium (HTML бойынша қысқаша
нұсқау) Ron Woodall-да жасалынған. Компендиумде тегтер тізімі және олардың
атрибуттары алфавиттік ретте беріледі, және де олардың әрқайсысын қолдайтын
браузерлер туралы жаңадан өзгертілген мәліметтер беріледі. Компендиум HTML
http:www.htmlcompendium.org сайтында орналасқан.
HTML-ді өңдеу жабдықтары. HTML құжаттары қарапайым мәтіндік ASCII-
файлдары. Бұдан оларды жасау үшін кезкелген редакторды пайдалануға
болатынын көреміз, тіпті мүмкіндіктері өте аз редакторларды да. HTM-ге
арнаулы арнайы өңдеу орталары да жасалынған. Олар уақытты ұтымды
пайдалануға көмектеседі, себебі қайталанатын амалдар үшін арнайы тез
орындалатын пернелер бар, мысалы, құжаттардың бастапқы нұсқаулары,
таблицалар және мәтіндердегі қарапайым үлгілер. HTML редакторы авторлық
WYSIWYG-жабдықтық редактордан өзгеше, сондықтан HTML редакторын өз
бетіңізше қолдан жасап үйрену керек және олар редакторлау процессін
жеңілдетеді және тездетеді.
Windows қолданушыларына HomeSite компаниясы ұсынған қуатты және қымбат
емес редактор HTML-ді тексеру керек. Онда HTML конструкциясында бояулармен
бөлу, функция FTP, синтаксистік тексеру және жазу ережелері, көпфайлдық
іздестіру және ескертпелер туралы көп мәліметтер болады. Бұдан басқа да
арнайы командалар және шаблондар өте күрделі элементтер жасауға (фреймдер,
JavaScript және DHTML көріністері) жасалынады. Ақпараттар және жүктеуші
көрсеткіш үлгі программалар httр:www.allaire.com. адресінде берілген.
Macintosh компьютерлерінде жұмыс жасағанда BBEdit көп көңіл бөлу
керек және коммерциялық HTML-редактор- Bare Bones Software компаниясы, Inc.
Ол Web-жасаушыларының арасында өзіндік салмақ алады және де Macintosh
компьютерлерінде. Оның құрамына ыңғайлы және тез жұмыс істейтін HTML-
жабдықтары кіреді және де аспаптар, көпфайлды іздеу және ауыстырулар,
іштестірілген FTP-функция, 13 программалу тілдері қолдайды, таблица
тұрғызушы, HTML синтаксистерін түзетуші және де көптеген функциялар
кіреді. Қосымша мәліметтер және үлгі программалар http:www.bbedit.com.
адресі бойынша табылады.
Авторлық жабдықтар WYSIWYG. Соңғы жылдары авторлық жабдықтардың
пайдаланушылар арасында кеңінен таралғаны мәлім. HTML-редакторлар классы
WYSIWYG (What You See Is What You Get – не көрсең соны аласың) графиктік
интерфейс болады және де ол HTML сипаттамасында мәтіндерді редакторлау
программаларына және парақтарды жасаушыға келеді. Бұл программалардың
бастапқы мақсаты пайдаланушыларды HTML тегтерінен босату болды, яғни
айтқанда, парақтарды жасау программалары қолданушыларды PostScript тілінің
командаларын теруден қорғайды. Бүгінде олардың қажеттіліктері өсті, себебі
олар құжаттарды шығаруды автоматтандыру деңгейін күшейтті, HTML - де
берілген құжаттарға ену мүмкіндігі көбейді.
Қазіргі кезде ең көп тараған WYSIWYG-редакторлар: Macromedia
Dreamweaver, Golive CyberStudio (тек Macintosh компьютерлері үшін),
Microsoft FrontPage, FileMaker Claris, Home Page, Adobe PageMill.
HTML тегтары. HTML құжаттары мәтіндерден тұрады (парақта орналасады)
және іштестірілген тегтар – құрылым туралы нұсқаулар, сыртқы түрде және
мазмұндық функциялар. HTML құжаттары негізінен екі бөліктен тұрады: тақырып
– head және денесі – body. Тақырыпта құжат туралы, онда баяндалатын
мәселелердің мағынасы туралы мәлімет беретін қысқаша сөйлемде әдістемелік
сипаттамалар және аты беріледі. Ал құжаттың денесінде мазмұны беріледі (
браузер терезесіне шығарылады).
Әрбір тег атаудан тұрады, ал онан кейін міндетті емес атрибуттар
тізімі беріледі және олар бұрыштық жақшаларда көрсетіледі. Жақшалардың
ішіндегі мәліметтер браузер терезесіне шығарылады. Тег атауы оның атқаратын
функциясының аббревиатурасын көрсетеді, яғни оны есте сақтауды жеңілдетеді.
Атрибуттар қасиеттер болады, олар тег функцияларын кеңейтеді және түзетеді.
Как правило, Тег атаулары мен атрибуттары тег ішінде регистрға әсерсіз. Тег
BODY BGCOLOR=white жұмысы body bgcolor=white тегіне ұқсас. Бірақ кейбір
анықталған атрибуттардың мәні регистрге әсер етуі мүмкін, мысалы, файл
атулары және URL.
Контейнерлер. Көптеген тегтер контейнерлер болады. Бұл оларда
бастапқы( ашушы, немесе бастапқы) және соңғы(жабушы) тегтер болады деген
сөз. Тегтердің араларында болатын мәтіндер оларда берілген нұсқауларды
орындайды. Мысалы:
The weather is IgorgeousItoday.
Нәтиже: The weather is gorgeous today.
Соңғы тег те бастапқы сияқты атау алады, бірақ оның алдында слэш ()
белгісі тұрады. Оны тегті ажыратқыш есебінде қарауға болады. Соңғы тег
ешқашанда атрибуттар алмайды.
Кейбір жағдайларда соңғы тегтің болуы міндетті емес, және браузер
тегтің соңын контекстен анықтайды. Соңғы тег көбіне р (абзац) белгісін
қалдырады. Браузерлер бұрын бұл тегті аяқтаға сәйкес қолдаусыз қарастырған,
сондықтан көптеген Web авторлары осы қысқаша формаларды қолдануға
дағдыланған. Бұл барлық тегтарға тән емес, және барлық браузерлер бұған
келіспейді. Сондықтан, алдын ала сақтану үшін мәтінге соңғы тегті қосқан
дұрыс. Бұл әсіресе құжатта каскадтық таблицалар үлгісін пайдалануда керек.
Автономдық тегтер. Кейбір тегтерде аақтаушы тегтер болмайды, сондықтан
олар парақтарда жеке (автономдық) элементтер пайдаланады. Олардың бір түрі
бейнелеу тегі img, олпарақ ағынында жәй графиктерді орналастырады. Басқа
автономды тегтер – бұл жолдарды үзу тегі- (br), жатық жол сызығы - (hr)
және құжаттар туралы мәліметтерді беру және экранға шығаратын мәліметтерге
әсер етпейтін (мысалы,meta и base) тегтері.
Атрибуттар. Атрибуттар тегтердің қызметтерін кеңейту және өзгерту үшін
қосылады. Бір тегке бірнеше атрибуттар қосуға болады. Егер тег
атрибуттары тег аттарынан кейін орналасса, олар бір немесе бірнеше бос
орындармен бөлінеді. Орналасу реттері әсер етпейді. Көптеген атрибуттар
теңдік(=) таңбасынан кейін орналасқан мәндерге ие болады және де олар
атрибут атауынан кейін орналасады. Мәндердің ұзындығы 1024 таңбамен
шектелген. Мәндер регистрларға әсерлі болуы мүмкін. Кейде мәндер
жақшалардың(қос, не бір) ішінде де келтіріледі. Мәндерді жазу ережелері:
– егер мәндер бір сөзден, немесе саннан тұрса және тек (a-z)
әріптерінің біреуінен, цифрлардан (0-9) және айрықша таңбалардан (нүкте
., немесе тире -) тұрса, онда оны теңдік таңбасынан кейін жақшаға алмай
беруге болады;
– егер мәндер үтірлер мен бос орындар арқылы бөлінген бірнеше
сөздерден тұрса, немесе нүкте мен тиреден басқа айырықша таңбалардан тұрса
оларды міндетті түрде жақшаға алу керек. Мысалы, URL жақшаны керек етеді,
себебі олар ":" таңбаларын пайдаланады.Және де жақшаларды бояулардың
форматтары "#rrggbb" мәндерін бергенде де қояды.Егер сіз сенімсіз болсаңыз
жақшаларды барлық жағдайда да қойып отырсаңыз қателеспейсіз.
Бірнеше тегтердің бір элементке әсер ету үшін HTML тегі басқа да HTML
тегтерін пайдалануы мүмкін. Мұны іштестіру деп атайды, және оны дұрыс
орындау үшін, ішкі тегтердің бастапқы және аяққы тегтері сыртқы тегтердің
бастапқы және аяққы тегтерінің арасында жатуы міндетті, мысалы:
The Weather is BIgorgeousIB today.
Нәтиже: The weather is gorgeous today.
Жиі кездесетін қателерге тегтердің шектеуін қоюлар жатады. Кейбір
браузерлер мәндердің бейнелеуде шектеулер пайдаланғанмен, көпшілігінде бұл
ережелерді бұзбайды, сондықтан тегтерді дұрыс орналастырудың маңызы зор.
Келесі мысалда тегтердің дұрыс іштестірілмегені келтіріледі( В тегі I
тегінің жабылу алдында жабылған):
The weather is BIgorgeousBItoday – браузер қабылдамайтын
мәлімет.
Браузерлер қабылдамайтын ақпараттар. Төменде HTML құжатында анықталған
тегке енгізілген ақпарат келтірілген, және оны қарағанда браузерлер
қабылдамайды. Осы жағдайлар құрамына:
– жолдарды үзу. Жол соңындағы таңбалар HTML құжатында қабылданбайды.
Мәтін және элементтер басқа жолдарға құжат ағымындағы мәтінде р, немесе
br тегтері кездескенге дейін ауыстырылмайды. Жол үзіледі, егер мәтінде
берілген формат (рrе) кездесетін болса;
– табуляция және көп бос орындар таңбалары. Браузер HTML құжатында
табуляция және көп бос орындар таңбаларын кездестіретін болса, ол тек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 3
1 БІЛІМДІ АҚПАРАТТАНДЫРУ ІСІНІҢ ТҮСІНІКТЕМЕЛІК АППАРАТЫ 4
1.1 ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТҮСІНІКТЕР 6
1.2 АҚПАРАТ ТҮСІНІГІМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ҚАЗІРГІ ҰҒЫМДАР 7
1.3 БІЛІМ БЕРУДІҢ АҚПАРАТТЫҚ ОРТАСЫ 9
2 БІЛІМДІ АҚПАРАТАНДЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ МЕН ПРОГРАМАЛЫҚ ҚҰРАЛДАР 12
2.1 КОМПЬЮТЕРЛІК ОҚУ ҚҰРАЛЫН ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІ 12
2.2 HTML - ГИПЕРТЕКСТІЛІК ПАРАҚТАРДЫ ҚҰРАСТЫРУ ТІЛІ 15
2.2.1 WEB-ПАРАҚТАРҒА ЕНУДІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 18
2.2.2 МӘТІНДЕРДІ WEB-ПАРАҚТАРДА БЕРУ 21
2.2.3 WEB-ПАРАҚТАРДА ГРАФИКТЕРДІ БЕРУ 23
2.3 HTML ТІЛІНІҢ НЕГІЗГІ ТЕГТЕРІНІҢ КЕСТЕСІ 25
2.4 HTML - ҚҰЖАТТА КЕСТЕЛЕРДІ ҚОЛДАНУ 30
3 ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ 32
ҚОРЫТЫНДЫ 35
ӘДЕБИЕТТЕР 36
ҚОСЫМША 36
КІРІСПЕ
Ақпараттық қоғам жасау шарты ретінде ақпараттық мәдениетті
қальштастыру. "Қазақстан — 2030" стратегиялық бағдарламасы приоритеттерінің
бірі ұлттық білім моделін қалыптастыру тенденциясымен және Казақстан білім
жүйесін бүкіл әлемдік білім кеңістігіне кіріктірумен сипатгалатын білім
беру саласы болып табылады. Қазір бүкіл әлемде индустриялдық қоғамнан
интерактивті қатынас жасауға және оны жүзеге асыратын техникалық
мүмкіндіктерді тұрақты түрде дамытып отыра алатын информациялық қоғамға,
яғни негізгі рөлді информацияны алу, өңдеу, сақтау, тасымалдау, тарату және
пайдалану істерді атқаратын жаңа қоғамға көшу процесі жүріп жатыр.
Информациялық. қоғамға ауысу информациялық және коммуникациялық
технологияларды дамьггу мен күнделікті тұрмыста пайдалану жолымен, яғни
қоғамды ақпараттандыру (информация) істерін дамыту арқылы іске асырылады.
Информациялық қоғамға көшу процесінде информация құндылығы өзгеріп,
біздің уақыт, кеңістік және қашықтық ұғымдары туралы да түсінігіміз
кеңейіп, осылардың барлығы жаңа мәдениетті - информациялық мәдениеттің
тууына себепші болды. Информациялық мәдениетті информациялық процестерді
ұйымдастырудағы адамдардың информациялық қарым-қатынасын қанағаттандыру,
қабылданған шешімдердің тигізетін әсерін болжап, әлемді біртұтас күйде
көрсете алатын информацияны жасау, сақтау, өндеу, тасымалдау, бейнелеу және
пайдалану істерін тиімді ұйымдастыру жолындағы жеткен деңгей түрінде
қарастыру керек.
Информациялык қоғам қалыптасуының негізгі бағытгарының бірі білім
саласын ақпараттандыру болъш саналады. Қоғамымызды құрайтын түрғындардың
алдыңғы қатарларының ой еңбегінің жемісі болып табылатын информациялық
ресурстарды күнбе-күн пайдалану ісі өсіп келе жатқан жас ұрпақты ізденісі
мол шығармашылық бағытта тәрбиелеу керек екендігін анықтап отыр.
Қорыта келгеңде, оқу-тәрбиелеу ісінің психологиялық-педагогикалық
мақсаттарын жүзеге асыруға бағытталған жаңа информациялық технологияларды
тиімді (оптимальды) пайдалануды жүзеге асыра алатын негізгі шараларды айтып
өткім келеді, олар:
– әр түрлі пәнаралық мәселелерді шешу барысында білім жүйесін жаңа
информациялық технологияларды пайдалану арқылы біріктіріліп
өткізілетін сабақтар әдістемелігімен (методологиясымен) қамтамасыз
ету;
– жаңа информациялық технологияларды пайдалануды есепке ала отырып,
орта білім жүйесіндегі оқулықтар мазмұнының негізгі жақтарын қайта
қарау;
– жоғары білім беру бағдарламаларына болашақ педагогтардың
информациялык мәдениетін қалыптастыратын курстар енгізу;
– Республика облыстарындағы аймақтық ақпараттындыру орталықтары
негізінде мектеп мүғалімдерінің біліктілігін көтеру курстарын тек
компьютерлік сауатсыздықты жою мақсатында ғана
емес, оқьпу құралдары ретіңде жаңа информациялықтехнологияларды
пайдалануды күннен- күнге арттыру мақсатында орындалатын шаралар
жүзеге асырылуы тиіс.
Менің дипломдық жұмысымның мақсаты Программалау технологиясы пәні бойынша
электронды оқулық құру және оның ерекшелігін, оның білім берудегі пайдасын
анықтау.
Дипломдық жұмыс үш тараудан тұрады: бірінші тарауда электронды
оқулықтың білім беру саласындағы рөлі, білімді ақпараттандыру ісінің
түсініктемелік аппараты, оқыту технологияларына байланысты түсініктер,
білім берудің ақпараттық ортасы; екінші тарауда электронды оқулықты құру
әдістемесі және құралдары HTML – тілі туралы мағлұматтар; үшінші тарауда
құрылған электронды оқулық сипаттамасы келтірілген.
1 БІЛІМДІ АҚПАРАТТАНДЫРУ ІСІНІҢ ТҮСІНІКТЕМЕЛІК АППАРАТЫ
Ғылымға, экономикаға, өндіріске ақпараттық процестерді енгізу ісін
жоғары қарқынмен жүргізу үшін қазіргі ақпараттық технологияларға
негізделген білім жүйесінің жаңа моделін құру қажет. Адамның өз
шығармашылық потенциялын толық аша алатындай жағдай жасалуы тиіс.
Кез келген оқыту түрінің, оның ішінде қашықтан оқыту ісінің тиімділігі
мынандай факторларға тығыз байланысты, болады, олар: оқуды ұйымдастыру
технологиясы, оның техникалық базасы, жасалған әдістемелік материалдардың
тиімділігі. Осындайда атқарылып жатқан жұмыстар бұрында да болған сияқты
болып көрінеді. Әрине, автоматтандырылған оқыту түрі де осылай басталған.
Автоматтандырылған оқыту ісіндегі теориялық бастамаларды қазіргі кездегі
компьютерлік оқыту тәсілдерінде де қолдану қажет, бірақ мұнда техника мен
телекоммуникациялық байланыстардың дидактикалық мүмкіндіктерін есепке алып
отыру керек. Компьютерлік оқыту программалары мен жаңа ақпараттық білім
құралдарын жасау және пайдалану қазіргі оқыту технологияларымен бірге
қолданылып, біте қайнасуы шарт.
Қазіргі технологиялар ақпараттың кез келген көлемін орналастырудың,
сақтаудың, өңдеудің және кез келген қашықтарға тасымалдаудың шексіз
мүмкіндіктерін береді.
Осындай кезде мамандар даярлаудағы алғашқы сатыдағы олардың өздігінен
білім алуына бағытталған шараларды ұйымдастыру ісі шығады. Қазіргі
технологияларды білім жүйесіне енгізгенде, оқыту материалдарының
педагогикалық мазмұндылығы мен әркімнің өздігінен оқып үйренуіне жағдай
жасаудың маңызы зор. Мұндағы айтып отырғанымыз – оқытуға арналған
материалдың мазмұнын таңдау ғана емес, оқытылатын материалдың құрылымдық
жағынан ұйымдастырылуы; оқытуға автоматтандырылған оқыту программаларын
енгізу ғана емес, интерактивті ақпараттық орта жасау және барлық танымдық
процесстердің өзара байланысып, біртұтас қызмет істеуі және соларды басқара
білу болып табылады. Басқаша айтқанда, оқыту ісінің тиімділігі мен сапасы
көбінесе өздігінен оқып үйрену процесін тиімді ұйымдастыру мен
пайдаланылатын материалдардыңдидактикалық сапасына тәуелді болады.
Осындай оңай іске аса қоймайтын мәселелерді шешу педагогдардың күннен
күнге тасқындап бара жатқан ақпараттар ағынының көбеюі кезінде мәліметтерді
бейнелеу, іздеу және өңдеу тәсілдерінің қазіргі деңгейінде жұмыс істей
білуіне дайындығына байланысты болып отыр. Педагогтардың жаңа ақпараттық
кеңістікте жұмысқа дайын болуы, олардың көзқарастарының алдыңғы сатыға
көтеруілуі – білім беру ісінің жаңа формалары мен технологияларын жасау мен
соларды өмірге енгізуінің басты шарты болуы тиіс.
Кез келген ғылым өз саласында қолданылатын терминалогиялық аппаратқа
көп көңіл бөлуі қажет. Ақпараттық технологиялар өте тез дамып келеді. Бір
жағынан, ол көптеген түсініктердің тұрақты бола алмауын көрсетсе, екінші
жағынан, осындай динамизм бұрынға тұрақты деп саналатын түсініктерді қайта
қарап, соларды толықтыруды талап етеді. Білім саласындағы ақпараттық
технологияларды қарастыру кезде ғылым тілінің осындай проблемалары өте
өзекті мәселеге айналып отыр.
Енді жиі пайдаланылатын бірсыпыра түсініктердің мағынасын ашуға
тырысайық, олар: оқыту технологиялары; оқытудың қазіргі ақпараттық
технологиялары; оқытуыдың интерактивті режимі; оқытудың компьютерлік
технологиялары; мультимедия технологиялары; ақпавраттық білім ортасына
байланысты түсініктердің әр түрлері.
1.1 ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТҮСІНІКТЕР
Біз тағайындайтын ұғымдардың көпшілігінде “технология” сөзі кездеседі.
“Технология” түсінігін қарап шықсақ, ол –“өнім шығару процесінде
жүзк\еге асырылатын шикізат формасын материялды немесе жартылай фабрикатты
өңдеу, олардың қалып-күйін, қасиеттерін өзгерту тәсілдерінің жиынтығы.
Технологияның ғылым ретінде атқаратын міндеті-практикада ең тиімді
өндірістік пррцесті анықтау және оны пайдалану мақсатында физикалық,
химиялық, механикалық және де басқа заңдылықтарды анықтау”.
“Оқыту” түсінігін қарасақ, ол-“белгілі бір мақсатқа жету бағытында
ұйымдастырылған, жоспарлы күйде тұрақты жүзеге асырылатын, педогогтар,
шеберлер, тәлімгерлер, т.б. жетекшілігімен жүргізілетін білімді,
біліктілікті және дағдыларды меңгеру процесі”.
Оқыту технологиясы – мынадай шараларды:
1) білімнің, ғылыми жетістіктердің, техниканың белгілі бір аймағында
қойылған мақсатқа жету бағытында ұйымдастырылған, жоспарлы күйде
тұрақты жүзеге асырылатын білімді, біліктілікті және дағдыларды
меңгеру процесін;
2) оқыту, өздігінен білім алу және өзін-өзі бақылау процестерін керек
етіп, соларды жүзеге асыратын шарттарды қалыптастыруды қамтамасыз
ететін әдістер, тәсілдер, құралдар жиынтығы.
Интерактивті режим – командалар мен жауаптар алмасу арқылы атқарылатын
тұтынушы мен жүйенің жұмыс істеу режимі. Қазіргі компьютер мен оның
жұмысына сәйкес программалық жабдығы интерактивтік режимде программаларды
түзетуге, дисплей экранындағы бейнелерді қарап шығуға, толықтыруға, жүйенің
сауалына жауап енгізуге, басқа да жұмыстар орындауға мүмкіндік береді.
Оқытудың интерактивті режимі - оқушының жүйемен белсенді түрде өзара
әрекеттесуі арқылы орындалатын, әртүрлі оқыту, бақылау, новигация құралдары
арқылы педогог жұмысын атқара алатын білім беру процесі субъектілерінің
диалогтік жұмыс режимі.
Оқытудың компьютерлік технологиялары – ақпаратты бейнелеу, тасымалдау
және жинақтау, оқушының танымдық әрекетін бақылау және басқару сияқты
педогогтың кейбір функцияларын модельдейтін компьютерлік техника,
телекоммуникациялық байланыс құралдары және интерактивті программалық өнім
негізінде жұмыстың педогогикалың шарттарын жасау тәсілдері, әдістері,
құралдары жиыны.
Білім беруде компьютерлік технологияларды пайдалану оқыту процесін
толық өзгертуге, оқытудың жеке тұлғаға бағытталған моделін жүзеге асыруға
мүмкіндік береді. Қазіргі оқыту құралдарыәртүрлі оқыту формаларын
жетілдіруге мүмкіндік береді, оған қоса олардың оқушылардың өздігінен білім
алуын ұйымдастырудағы өзіндік жұмыстарды орындататын әдістемелік құрал
ретінде атқаратын жұмысының маңызы өте зор. Әрине, қазіргі компьютерме
интерактивті программалық - әдістемелік құралдар мұғалі мен оқушының
әрекеттесу формаларын өзгертіп, мұғалімді оқушыдан гөрі ақылдаса отырып
көмек беретін кеңес беруші ретінде қарастырады. Ал мұндай өзгеріс оқушының
білімге деген ынтасын арттырып, сабақтың, нәтижжелік бақылаудың жаңа
модельдерін іздеуге итереде, оқытудың жеке адамға бағыттталған қызықты
түрлерін енгізді керек етеді.
Оқытудың компьютерлік технологиялары педоогтар мен оқушылардың
шығармашылық қасиеттерін дамытуға үлкен мүмкіндік береді.
Мультимедиалық технологиялар – бейнелік және аудиоэффектілік, әр түрлі
мультипрограммалық мүмкіндіктерді интерактивті программалық жабдықтың
басқаруымен орындата алатын электрондық құжаттарды дайындау тәсілдері.
Мультимедиа құралдары деп әртүрлі орталарды: графиканы, гипермәтінді,
дыбысты, анимацияны бейнелік көріністерді пйдалана отырып тұтынушының
компьютермен әрекеттесуін жүзеге асыратын ақпараттық және программалық
құралдардың біріктірілген кешендерін айтады.
Мультимедиа жарнамалық бизнесте, компютерлік ойындар жасауда кең
қолданылады. Мультимедиа технологияларының қызықты мүмкіндікткрі электронды
оқу құралдарын жасауда және де басқа оқып үйренуге арналған материалдар
дайындауда көп пайдаланылады. Мультимедиалық технологияларды кеңінен
қолдану оқытудың қазіргі компьютерлік технолгояларын дамытудың жаңа
бағыттарын дамытуға зор үлес қосып келеді.
Мультимедиа технологиялары құралдарын оқу - әдістемелік материалдары
кешендерін жасауда қалай қолдануға болады? Оларға әр түрлі мультимедиалық
эффектілерді жай мәтіндермен салыстырғанда қандай көлемде қосуға болады?
Оқу құжаттарында мультимедиалық қосымшалар пайдалануға шек қойыла ма?
Осындай мәселелерді шешу бағытында нақты зерттеу жұмыстарын жүргізу керек,
өйткені горманиканы бұзу, өте жарқын, әсерлі қосымшаларды, мультимедиалық
эффектілерді шамадан тыс қолдану оқушылардың жұмы қабілетін төмендетіп,
оларды тез шаршатуы да ықтимал. Осындай сұрақтарға жауап беру оқыту
ісіндегі шамадан асып шарықтауды болдырмай, оқу-әдістемелік материалдарын
тек эфектілік түрде көрсетпей, оның тиімді жағын қамтамасыз етуі керек.
1.2 АҚПАРАТ ТҮСІНІГІМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ҚАЗІРГІ ҰҒЫМДАР
Біздің зерттеулерімізбен – ақпарат, ақпараттандыу және соңғы ұғымнан
туындайтын басқада түсініктермен тығыз байланысты терминдерді қарастырып
шығайық.
Ақпарат (латынша information – таныстыру, түсіндіру, көрсету, түсінік)
бұл – 1) адамдар арқылы таратылатын нақты жағдай туралы хабар, түсініктеме;
2) хабарлама алу арқылы азайатын, төмендейтін белгісіздік; 3) басқарумен
тығыз байланыстағы хабарлама, синтаксистік, симантикалық және прогматикалық
сипаттамалардың бірұтас сигналдары; 4) кез-келген объектілер мен
процестердегі (өлі және тірі табиғаттағы) көп түрлілікті бейнелеу, жеткізу.
Ақпаратты материя және энергия тәрізді философиялық котегориялармен
бір деңгейде қарастырылады. Бұл түсініктің көптеген анықтамалары бар.
Төменде осы көп мағыналы түсініктің белгілі ғалымдар берге анықтамалары
жинақталған, олар:
- ақпарат – сыртқы әлемге бейімделу арқылы одан алынатын мазмұнды
бейнелеу (Винер);
- ақпарат – коммуникация мен байланыс, бұларды пайдалану процесінде
белгісіздік жойылады (Шеннон);
- ақпарат – энтропияны терістеу (Бриллюэн);
- ақпарат - әртүлілікті жеткізу (Эшби);
- ақпарат - құрылымдар күрделілігінің өлшемі (Моль);
- ақпарат – таңдау ықтималдығы (Яглом);
Ақпараттың тағы да бірсыпыра анықтамаларын келтіріп, оның басқа да
түсініктермен байланысын және ара қатынасын көрсетуге болады, мысалы:
ақпараттың бейнелеу категориясымен байланысы; ақпарат экономикалық ресурс
ретінде; ақпарат әлеуметтік ресурс ретінде; ақпарат көп шығарылатын
жалпылама өнім ретінде; ақпарат прогресті жылдамдатушы ретінде, т.б.
Біз ақпаратты бағалы заттар жүйесіндегі негізгі көрсеткіш ретінде оны
адамзаттың рухани этикалық жетістіктері тұрғысынан бағалап, жеке түлғаның
дамуына ақпараттың тигізетін әсерін аксиологиялык, тұрғыдан қарастыруды
ұсынамыз.
Ақпараттың кең мағынасы — нақты әлемді бейнелеу; ал шағын (тар)
мағынасы — сақтауға, тасымалдауға, түрлеңдіруге және басқаруға болатын кез
келген мәліметтер. Ақпараттандыру — әр түрлі ақпараттық қорларды
(ресурстарды) калыптастыру мен пайдалану негізінде азаматтардың,
мемлекеттік өкімет органдары мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының,
ұйымдардың, қоғамдық бірлестіктердің құқықтарын жүзеге асырып, олардың
ақпараттық талаптарын қанағатгандыру үшін тиімді жағдай жасау жолында
ұйымдастырылған әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс.
Білімді ақпараттаңдыру — оқыту мен тәрбиелеу ісінің психологиялық -
педагогакалық мақсаттарын жүзеге асыру бағытында білім беру саласын қазіргі
кездегі жаңа ақпараттық технологияларды жасау және пайдалану жұмыстарының
теориясы және пракгикасымен қамтамасыз ету процесі.
Қазіргі кездегі жаңа ақпаратгық технологиялар — қазіргі компьютерлік
техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және тасымалдау істерін
қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі
техникалық құралдар жиыны. Ақпараттық технологиялардың жиі кездесетін осы
анықтамасын біз де пайдаланамыз. Оқытудың казіргі кездегі акпараттық
технологиялары — қазіргі оқыту технологиясын интерактивті программалық -
әдістемелік сүйемелдеумен қамтамасыз ететін қазіргі компьютерлік техника,
телекоммуникациялық байланыс кұралдары, инструменталдық программальіқ
құралдар жиыны. Оқыту ісіндегі қазіргі ақпараттық технологиялардың негізгі
міндеттері — танымдық әрекеттерді баскару процесі мен қазіргі ақпараттық
білім ресурстарына қол жеткізудің интерактивті ортасын жасау ісі болып
табылады.
1.3 БІЛІМ БЕРУДІҢ АҚПАРАТТЫҚ ОРТАСЫ
Төмендегі, соңғы кезде өте кең тараған түсініктер тобын қарастырып,
олардың ара қатынастарын анықтап көрелік, олар: білім берудің ақпараттық
ортасы; ақпараттық-пәндік орта; ғылыми-көсіби білім беру ортасы;
біріктірілген ақпараттық білім беру ортасы; ақпараттық оқыту сайты (ортаның
бір түрі); біртұтас ақпараттық білім беру кеңістігі.
"Білім берудің ақпараттық ортасы" термині құрамын қарастырайық.
Орта — адамды қоршап тұрған, оның тірлігіне, қалыптасуына және қызмет
етуіне қажетті қоғамдық, материалдық және рухани шарттар.
Орта ұғымының кең мағынасы (макроорта жалпы қоғамдық-экономикалық
жүйені — өндіргіш күштерді, қоғамдық қатынастар мен институттарды, қоғамдық
ой-өріс пен мәдениетті қамтиды. Орта ұғымының тар мағынасы (микроорта)
адамның нақты айналасы — отбасы, еңбек ететін, оқитын және де басқа
ұжымдары мен топтары.
Ортаны әр түрлі негіздерге қарай жіктеуге (топтауға) болады. Менімше,
олардың жиі ұшырасатындары мыналар:
– ортаның ауқымдылыгын аныктайтын
оныңқамту деңгейіне қарап: макро-,
мезо-,микро-орталар;
– материяның болу және даму түріне
қарай:биологиялық, техникалық,
мөдени-этникалық және де басқа
орталар;
– қоғамның көрнекті мәселелерін
шешу бағытына байланысты: адамның
тіршілік етуі мен рухани даму
ортасы, жалпы халықтың бір
жекеқоғамдастығына қарай;
салауатты өмір салты менфизикалық
дамуына байланысты; тәрбиелеу,
оқыту және біліктілікті үздіксіз
жетілдіруінв қарай; елдің
техникалык және коммуникативтік
деңгейін жетілдіруге байланысты;
елдің, аймақтың,қаланың, селоның
экологиялық жағдайына карай;
елдің, заманның әлеуметтік-
экономикалық жағдайына және
дамуына карап, т.б.;
– танымдық әрекеттерді баскдру
түріне және ақпаратты жеткізу
(қабылдау) тәсілдеріне қарай.
Мұндағы бізді қызықтыратыны білім беру ортасын әлеуметтік ортаның бір
түрі ретінде философиялық, психологиялық, әлеуметтік және педагогикалық
тұрғылардан қарастыру болып табылады.
Білім беру ортасы түсінігінің болмысын толық етіп көрсету жолын әр
түрлі авторлар әр қилы етіп қарастырады. Мысалы, жұмыста білім мекемесінің
оқыту ортасы түсінігінің мынадай сипаттамасы берілген: бұл түсінік оку
процесінің толық циклын немесе оның логикалық толық бір бөлігін жүзеге
асыратын білім беруді қамтамасыз ету ісі мен білім мекемесінің ақпараттық
ресурстары, оқыту технологиялары жиындарын бейнелейді.
Білім беру ортасы — көпаспектілі, толыққанды, әлеуметгік-психологиялық
нақты орта, ол адамның осы бағытта алдын ала дайындалған акпарат тұнығынан
сусындап, жеке тұлғаның жан-жақты дамуы, үйренуі үшін сол ақпаратты ыңғайлы
түрде бейнелеу тәсілдерін және содан алынатын қажетті психологиялық-
педагогикалық шарттарды қамтамасыз ете алатын білім алудың материалдық және
рухани жағдайларын жасай алады.
Бізді керекті "ақпараттык-білім беру ортасы" түсінігіндегі
"ақпараттық" сөзі, бір қарағанда, артықтау сияқты, өйткені білім беру
ортасы мәліметсіз, ақпаратсыз жүзеге асырылмайды. Бірақ бұл жердегі осы
косымша сөз қоғамның қазіргі даму кезеңінің жаңа ақпараттық
технологиялаларға негізделген білім ортасын құруға талпынуынан туып отыр
деп түсіну керек. Осы айтылғандардан шығатын қорытынды — "ақпараттық" деген
сөз арқылы ақпараттық-білім ортасын қүрудың технологиялық негізі болып
табылатын қазіргі акпараттық технологиялар туралы айтып отырмыз.
Сонымен, ойымызды тұжырымдай келе ақпараттық-білім беру ортасы
түсінігінің анықгамасын былай деп беруді ұсынамыз.
Ақпараттық-білім беру ортасы(АБО) — танымдық іс-әрекеттерді
сүйемелдеуді және ақпараттық ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз ететін,
қазіргі ақпараттық технологиялар негізінде қүрылған оқытуға қажетті
психологиялық-педагогикалық шарттар, қазіргі оқыту технологиялары және
бағдарламалық-әдістемелік құралдар жиынын бере алатын, білім алудың
материалдық және рухани жағдайларын жасай алатын көпаспектілі, толыққанды,
әлеуметтік-психологиялық нақты орта.
Ақпараттық-білім беру ортасын құруға деген көзқарас тек алдын ала
дайыңдалған, тұтынушының талабына сай бейімделіп жинақталған мәтіндік
немесе безендіру материалдары ғана емес, сонымен бірге білім берудің
танымдық әрекеттерін жобалауға және сүйемелдеуге мүмкіндік беретін оның
технологиялық негізін (әдістемелер, тәсілдер, казіргі оқыту құралдары)
жасау болып табылады. Ақпараттық-білім беру ортасы үздіксіз өзгеріп
отыратын, оқушының жеке ерекшеліктерін, оны қызықтыратын нәрселерді
ескеретіндей болуы шарт. Осындай орта адамның өзін мәселенің, есептің
қойылуына назар аударып, оны шешу жолдарын іздеуге талпындыруы тиіс,
адамның кәсіби және жалпы сауаттылығы тұрғысынан өсуін қалыптастыруы керек.
Казіргі білім беру ісінің басты шарттарының бірі болып оқушының өзіне
керекті мәліметті өзі іздеп табуына үйретіп, олардың өз оқу траекторияларын
өзінің таңдай білуі есептеледі. Біздің ойымызша, ақпараттық-білім беру
ортасын жобалаудағы басты мақсат окушыны өздігінен окуға талпындыру, яғни
ізденімпаздыққа үйрету болып саналады.
Ақпараттық-пәндік орта ақпараттар ішінен керектісін іздеуте және
сонымен өз саласында жұмыс істеуге бағытталған акпараттық-білім беру
ортасының бір түрі. Кәсіби ақпараттық орта дегеніміз — кез келген маманның
кәсіби талаптарын жүзеге асыра алатын, оның өз мәселелерін басқалармен
талқылауына мүмкіндік беретін қазіргі компьютерлік техника және
коммуникациялық байланыс құралдарына негізделген көпаспектілі,
біріктірілген программалық-аппараттық нақты орта.
Қазіргі компьютерлік технологиялар негізінде жасалған акпараттық-білім
беру ортасының және кез келген кәсіби ортаның басты ерекшелігі —
интерактивтілік, яғни алдағы мақсатқа байланысты диалог жүргізу. Оны тек
сұхбаттасу деп немесе әңгімелесу арқылы мәлімет алмасу деп түсінбеу керек,
ол әр түрлі логикалардың, көзқарастардың, қойылған мәселеге байланысты
айтылатын пікірлердің, іштей "мәлімет алмасу" формасының, диалогы болуы
керек.
Біртұтас ақпараттық-білім беру кеңістігі — берілген кеңістіктегі
субъектілерді оқыту және тәрбиелеу ісін сүйемелдеу мақсатында біртұтас
ақпаратгық технология негізінде біріктіріліп, бірыңғай түжырымдамалар,
көзқарастар және механизмдер арқылы жалпы стратегияны жүзеге асыру арқылы
солардың мәдени, білім және кәсіби деңгейлерін арттыруға кол жеткізу
жолында ұйымдастырылып басқарылатын нақты орта.
Біртұтас акпараттық-білім беру кеңістігін бірнеше аспектіден
қарастыруға болады;
1) тарихи жағынан: ата-бабалардың мәдени тәжірибесі мен білім беру
дәстүрлерін кейінгі ұрпаққа жеткізу;
2) ғылыми-әдістемелік жағынан: біртұтас ғылыми-әдістемелік тәсілді
қолдану және әр түрлі деңгейдегі білім мекемелерінің білім берудің
үздіксіздігі факторы ретінде оқыту программаларының жалғастығын, білім
кеңістігін ұйымдастырудағы біртұтас тұжырымды бағыт ұстануын қамтамасыз
ету, мысалы, "мектепке дейінгі тәрбие мекемесі—мектел—колледж — жоғарьг оқу
орны" жүйесі;
басқару түрі бойынша: білім кеңістігін ұйымдастыру мен басқарудың көп
деңгейлі біртұтас иерархиялық жүйесін жасау;
әлеуметгік-экономикалық жағынан: "бүкіл ғұмыр бойынша білім деңгейін
көтеріп отыру" жүзеге асыруды, білім алудың демократиялық принциптерін
толығырақ түрде қамтамасыз ететін жағдайлар жасау, оның ішінде денсаулығына
байланысты физикалық шекгеулері барлар және кеңістікте қозғалуы қиын жандар
үшін;
5) мәдени"этникалық жағьшан: қарастырылатын аймақтың мәдени және
этникалық даму жағдайларын жетілдіру.
Бізді қоршап тұрған әлем үшін, яғни қазіргі адамзат тірішлігі етуі
үшін көрсетілген түсініктердің өзара - байланыстарын ашуға тырысайық.
Білім кеңістігі - динамикалық қозғалыстағы құрылым, ол көптеген
факторларға байланысты болады. Адам бір мезетге бірнеше кеңістікте бола
алады, олардың кейбірі бірі-бірімен байланысты және бір-бірін толықтырып
отырады, ал кейбірі бір-бірінен тәуелсіз жеке түрде де кездеседі.
Бүкіләлемдік қауымдастықтың алға басуы, ғылыми-техникалық прогрестің
өсу екпіні, әлеуметтік даму істерінің үдеуі, экономикалық, саяси, діни,
мәдени және де басқа байланыстарды дамыту қажеттілігі — осылардың барлығы
білім кеңістігін калыптастыруға жол ашады. Бүкіләлемдік біртұтас білім
кеңістігінің қалыптасуы мен дамуы бұл күнде кең түрде етек алып келе жатыр.
Білім кеңістігі мен орталарының қиылысу жазыктықтарында әр адамның
жеке білім кеңістігі қалыптасады. Білім процесінің әр түрлі субъектілері өз
білім алу кеңістігінде жүріп жатыр. Осындай жеке ішкі кеністіктер бүтін
және оның бөліктері диалектикасы заңдылығын жүзеге асыра отырып, ауданның,
қаланың, аймақтың, елдің, айта берсек, планетаның біртұтас білім кеңістігі
ретінде бірігуде.
2001 ж. Федеральдық желі тәжірибелік жобаларын қорғау кезінде көптеген
сарапшылар білім жүйесінде стихиялық түрде туындап келе жатқан бір жайт
туралы айтқан болатын, ол ғылыммен айналысып жүрген педагогтардың білім
жүйесі айналасындағы басқа салаларға — мәдениетке, әлеуметтік ортаға,
өндіріске, т.б. кетуі жиі ұшырасатын болды. Бұл неліктен болып отыр? Оның
бірнеше жауаптары бар, егер біз айтып отырған мәселе айналасындағы жауапкд
тоқгалсак, онда әр түрлі оку орындарының білім беру кеңістігі оқу жүйесіне
жақын басқа да ішкі кеңістіктермен қиылысып отыр дей аламыз. Осындай
жазықтықтар қиылысуы көбейген сайын жеке тұлғаның да толыққанды дамуына
көптеген жағдайлар жасалып, мүмкіндіктер пайда бола бастайды. Ал бұл білім
жүйесінің және соңғы кезде құрылып динамикалык түрде дамып келе жатқан
ақпараттық-білім беру ортасының негізгі мақсаты емес пе?!
2 БІЛІМДІ АҚПАРАТАНДЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ МЕН ПРОГРАМАЛЫҚ ҚҰРАЛДАР
2.1 КОМПЬЮТЕРЛІК ОҚУ ҚҰРАЛЫН ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІ
Компьютерлік оқу құралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын
кеңінен пайдалануға негізделген электрондық оқу-үйрену құралдарын айтады.
өз функционалдық мүмкіндіктеріне қарай компютер қазіргі кезде оқытудың ең
керекті жабдығына айналды, бірақ оны тиімды түрде пайдалану жолдарының әлі
ашылмаған тәсілдері, күнделікті сабақтарға қолдану үшін әлі де айқындалатын
жақтары көп екенін ғалымдар да, мұғалімдер де айтып келеді. Еліміздің
ұлттық ғылым академиясы да компьютер арқылы үздіксіз білім беру ісіне көңіл
бөліп, көптеген педогогикалық тақырыптарда ғылыми жұмыс жүргізу ісін
қаржыландырып келеді (ҚазҰҒА 2003ж. 27 маусымдағы №28 бұйрығы). Осы
бағыттағы мәселелермен білім саласының мамандары алғашқы дербес
компьютерлер шыққан кездерден бастап айналысып келеді, соңғы кезде
компьютерлердің көптеп қолданысқа енуі бұл проблеманың өте өзекті мәселеге
айналғанын тағы да дәлелдеп отыр.
Оқу жүйесінде информациялық технологияны жалпы қолданудың маңызынан
гөрі оны пайдалану ісі білім беру жүйесіндегі қойылған талаптарға
қаншалықты жауап бере алатыны майыздырақ болып табылады.
Компьютермен оқыту әдісін жүзеге асыру жалпы білім беру ісін
жетілдіру тәсілдерісмен бірге сонымен тығыз байланысты белгілі бір пәннің
өз ерекшеліктерін де есепке алуды талап етеді. Мұнда бірнеше мәселені қатар
шешуге тура келеді, олар:
- компьютерді оқыту ісінің қай жақтарын жетілдіру үшін баса
пайдалануға болатынын анықтау;
- оқу процессін компьютерлендірудің қажетті деңгейін анықтау;
- компьютерге жүктелетін функциялар (іс-әрекеттер) тізбегін анықтау;
- әр пән мұғалімдері мен әдіскерлерінің талап –тілектеріне сәйкес
келетін компьютерлік оқу құралын жасау.
Компьютерлік технологияны қолдану кезінде оқу материалының негзгі
көлемі мұғалім емес, компьютер арқылы беріледі. Оқыту процессін жүргізіп
отырған мұғалім көбінесе компьютерлік оқу құралын жасауға қатыспайды.
Сондықтан мұндай компьютер арқылыоқытуға арналған ақпараттық- оқу
материалдарын жсауда оның авторы мен оқыту процессінің алшақтығы білім
берудің негізгі принципі деп айтуға болады. Бұл принциптің негізінде
берілген материалдарды оқып-үйрену процессі оның авторының кеңесі қажет
етілмейтіндей болып ұйымдастырылуы жатады, яғни оқу құралы жаңа материал
беріп қана қоймай, оны толық түсіндіре алатындай дәрежеде жасалуы тиіс. Оқу
құралын жасауға берілген техникалық тапсырмада осындай әдістемелік жағына
баса көңіл аудару ісі алдын ала анықталады.
Сонымен компьютер арқылы беруге арналған ақпараттық-оқыту және
әдістемелік құралдар құрамына төмендегідей материалдар кіруі тиіс:
- таратылып берілетін оқу материалдары;
- бақылау және тесттен өткізу материалдары;
- жаттығулар;
- топпен (класспен) немесе жекелеп оқытуға және өздігінен оқып-
үйренуге арналған әдістемелер;
- әрбір материалды немесе олардың бірнешеуін қатарластыра пайдалану
тәсілі, яғни оның стратегиясы мен тактикасы және оларды бір-бірімен
алмастыру жолдары;
- экраннан берілетін барлық ақпараттық-оқу материалдарын компьютердің
мультимедиялық мүмкіндігіне және сабақтарды сол арқылы беру
тәсілдеріне қарай бейімдеу.
Компьютерлік оқу құралы жалпы оқу жүйесіне қойылатын талаптарға сәйкес
жасалады, ал оның ақпараттық- иәдістемелік негізін жоғарыда айтылған
материалдар құрайды. Ол алдын ала жоба бойынша анықталған компьютерлік
технология негізінде жасалған білім беру мәселелерін шешіп, оқыту-үйрету
функциялары мен оқу процессін басқару істерін жүзеге асыруы тиіс.
Оқыту жүйесіне арналған программалық жабдықтама ретінде жасалатын
компьютерлік оқу құралын даярлау көпжақты мәселе юолып саналады, оны жүзеге
асыру үшін әр түрлі салаларда істейтін мамандарды пайдалана білу қажет.
Төменде осындай шығармашылық топтың мүмкін деп саналатын бір нұсқасының
функционалдық құрамы көрсетілген, онда пән мұғалімінен бөлек компьютерлік
оқыту әдіскері, білім сапасын тексеру жағынан мамандары, суретшілер
(дизайнерлер), программалаушылар болуы тиіс.
Компьютерлік оқу құралын жасайтын шығармашылық топтың функционалдық
құрамы.
1. Пән мұғалімі;
2. Компьютерлік оқыту ісінің әдіскері, жалпы сценарий жасауды
басқарушы;
3. Түрлі түстер үйлесімдігі мен дыбыс, анимация, мәтін бөліктері
құрамын тағайыдайтын және сондай материалдарды даярлау ісін
басқаратын маман(дизайнер);
4. Оқыту нәтижелерін тест арқылы бақылау ісінің маманы (әдіскер);
5. Басқару алгоритмін кодтап, программа құратын маман
(программалаушы).
Мұнда мынадай негзгі талаптардың орындалуын атап өткен дұрыс:
- компьютерде қолданылатын ақпараттық – оқу материалдары мен тексеру,
бақылау сұрақтары айқын, әрі түсінікті болуы шарт;
- берілген оқыту әдістемесін толықтыру немесе жаңа оқу әдістемесін
жасау, яғни оқу процессіне сай компьютердің функционалдық
ерекшеліктерін ескере отырып, бұрынғы дидактикалық тәсілдерді
жетілдіретіндей мүмкіндіктер болуы тиіс;
- оқу құралының жалпы сценарийін және пәннің тәрбір тақырыбының,
сабақтың және сабақ ішіндегі белгілі бір кезеңдердің жеке
сценарийін жасайтындай мүмкіндіктер болуы қажет;
- даярланған программаның ашықтық деңгейін анықтау, яғни оны
пайдаланушылар (оқыту ісін нақты жүргізуші оқытущылар) оқу
құралының белгілі бір функционалдық блогын оқу жүйесінің соңғы
талаптарына сәйкес өзгере алатындай мүмкіндігі болуы керек. Мысалы,
оқу құралының тексеру блогына жаңа есептер қосу немесе оқу
процессін басқару бөлігін жетілдіру, т.с.с..
Компьютерлік оқу құралын жасаудың ақырғы кезеңі оны программаға
айналдыру, яғни машина тілінде кодтау ісі болып табылады. Осындай
қолданбалы программалық жабдықтар жасау көптеген программалау жүйелері
арқылы жүргізіледі, олар: Delphi, Visual Basic, Power Builder т.б.. Бұларды
пайдаланудың артықшылықтары:
- программа жасау мерзімін қысқарту;
- программа жасау мен оны пайдалану кезеңдерінің барлығында да оны
сүйемелдеу ісінің жеңілдігін қамтамасыз ету;
- оқу құралының мазмұны мен құрылымына сәйкес оны пайдаланушы
мұғалімге материалдарды аздап түзету- толықтыру мүмкіндіктерін
беру;
- оқу құралының кейбір бөліктерін өзгерткенде (толықтырғанда)
тұтынушы интерфейсінің өзгеріссіз күйде сақталуы.
Қашықтан оқыту мақсатыра арналған программалар жасауды HTML және JAVA
тілдерін немесе бұл жұмысты жеңілдететін FrontPage, DreamViewer
программаларын қолдану қажет.
2.2 HTML - ГИПЕРТЕКСТІЛІК ПАРАҚТАРДЫ ҚҰРАСТЫРУ ТІЛІ
Гипертекстілік парақтарды құрастыру тілі (HTML – Hypertext Markup
Language) арнайы Web-құжаттарын жасайтын тіл. Ол браузерлерге құжаттардағы
бейнелерді көрсететін, бірақ экранға шығарылмайтын арнайы нұсқаулар(тегтер)
синтаксистері мен орналасуларын жасайды. Ол, мысалы Интернет желісінде,
локальдық желілерде болатын басқа да құжаттарға сілтемелер жасауға
қолданылады.
Стандарт HTML және де басқа стандарттар Web үшін W3C (World Wide Web
Consortium) консорциумының басшылығымен жасалынған. Стандарттарды, жаңа
қосымшалар мен ұсыныстардың жобаларын, ерекшеліктерін http:www.3w.org
сайтынан табуға болады. Қазіргі кезде HTML 4.0 ерекше нұсқалары қызмететеді
және оларды қолдау негізгі браузерлер тарабынан көптеп өсуде.
Тәжірибе жүзінде HTML стандартына тегтердің болуы үлкен әсер етеді
және олар кеңінен тараған браузерлердің қолдап ұсынғандары, мысалы
Microsoft Internet Explorer және Netscape Navigator. Бұл тегтер HTML-дің
қазіргі құрамына енуі, не енбеуі де мүмкін .
Тегтер туралы ақпараттар HTML Compendium (HTML бойынша қысқаша
нұсқау) Ron Woodall-да жасалынған. Компендиумде тегтер тізімі және олардың
атрибуттары алфавиттік ретте беріледі, және де олардың әрқайсысын қолдайтын
браузерлер туралы жаңадан өзгертілген мәліметтер беріледі. Компендиум HTML
http:www.htmlcompendium.org сайтында орналасқан.
HTML-ді өңдеу жабдықтары. HTML құжаттары қарапайым мәтіндік ASCII-
файлдары. Бұдан оларды жасау үшін кезкелген редакторды пайдалануға
болатынын көреміз, тіпті мүмкіндіктері өте аз редакторларды да. HTM-ге
арнаулы арнайы өңдеу орталары да жасалынған. Олар уақытты ұтымды
пайдалануға көмектеседі, себебі қайталанатын амалдар үшін арнайы тез
орындалатын пернелер бар, мысалы, құжаттардың бастапқы нұсқаулары,
таблицалар және мәтіндердегі қарапайым үлгілер. HTML редакторы авторлық
WYSIWYG-жабдықтық редактордан өзгеше, сондықтан HTML редакторын өз
бетіңізше қолдан жасап үйрену керек және олар редакторлау процессін
жеңілдетеді және тездетеді.
Windows қолданушыларына HomeSite компаниясы ұсынған қуатты және қымбат
емес редактор HTML-ді тексеру керек. Онда HTML конструкциясында бояулармен
бөлу, функция FTP, синтаксистік тексеру және жазу ережелері, көпфайлдық
іздестіру және ескертпелер туралы көп мәліметтер болады. Бұдан басқа да
арнайы командалар және шаблондар өте күрделі элементтер жасауға (фреймдер,
JavaScript және DHTML көріністері) жасалынады. Ақпараттар және жүктеуші
көрсеткіш үлгі программалар httр:www.allaire.com. адресінде берілген.
Macintosh компьютерлерінде жұмыс жасағанда BBEdit көп көңіл бөлу
керек және коммерциялық HTML-редактор- Bare Bones Software компаниясы, Inc.
Ол Web-жасаушыларының арасында өзіндік салмақ алады және де Macintosh
компьютерлерінде. Оның құрамына ыңғайлы және тез жұмыс істейтін HTML-
жабдықтары кіреді және де аспаптар, көпфайлды іздеу және ауыстырулар,
іштестірілген FTP-функция, 13 программалу тілдері қолдайды, таблица
тұрғызушы, HTML синтаксистерін түзетуші және де көптеген функциялар
кіреді. Қосымша мәліметтер және үлгі программалар http:www.bbedit.com.
адресі бойынша табылады.
Авторлық жабдықтар WYSIWYG. Соңғы жылдары авторлық жабдықтардың
пайдаланушылар арасында кеңінен таралғаны мәлім. HTML-редакторлар классы
WYSIWYG (What You See Is What You Get – не көрсең соны аласың) графиктік
интерфейс болады және де ол HTML сипаттамасында мәтіндерді редакторлау
программаларына және парақтарды жасаушыға келеді. Бұл программалардың
бастапқы мақсаты пайдаланушыларды HTML тегтерінен босату болды, яғни
айтқанда, парақтарды жасау программалары қолданушыларды PostScript тілінің
командаларын теруден қорғайды. Бүгінде олардың қажеттіліктері өсті, себебі
олар құжаттарды шығаруды автоматтандыру деңгейін күшейтті, HTML - де
берілген құжаттарға ену мүмкіндігі көбейді.
Қазіргі кезде ең көп тараған WYSIWYG-редакторлар: Macromedia
Dreamweaver, Golive CyberStudio (тек Macintosh компьютерлері үшін),
Microsoft FrontPage, FileMaker Claris, Home Page, Adobe PageMill.
HTML тегтары. HTML құжаттары мәтіндерден тұрады (парақта орналасады)
және іштестірілген тегтар – құрылым туралы нұсқаулар, сыртқы түрде және
мазмұндық функциялар. HTML құжаттары негізінен екі бөліктен тұрады: тақырып
– head және денесі – body. Тақырыпта құжат туралы, онда баяндалатын
мәселелердің мағынасы туралы мәлімет беретін қысқаша сөйлемде әдістемелік
сипаттамалар және аты беріледі. Ал құжаттың денесінде мазмұны беріледі (
браузер терезесіне шығарылады).
Әрбір тег атаудан тұрады, ал онан кейін міндетті емес атрибуттар
тізімі беріледі және олар бұрыштық жақшаларда көрсетіледі. Жақшалардың
ішіндегі мәліметтер браузер терезесіне шығарылады. Тег атауы оның атқаратын
функциясының аббревиатурасын көрсетеді, яғни оны есте сақтауды жеңілдетеді.
Атрибуттар қасиеттер болады, олар тег функцияларын кеңейтеді және түзетеді.
Как правило, Тег атаулары мен атрибуттары тег ішінде регистрға әсерсіз. Тег
BODY BGCOLOR=white жұмысы body bgcolor=white тегіне ұқсас. Бірақ кейбір
анықталған атрибуттардың мәні регистрге әсер етуі мүмкін, мысалы, файл
атулары және URL.
Контейнерлер. Көптеген тегтер контейнерлер болады. Бұл оларда
бастапқы( ашушы, немесе бастапқы) және соңғы(жабушы) тегтер болады деген
сөз. Тегтердің араларында болатын мәтіндер оларда берілген нұсқауларды
орындайды. Мысалы:
The weather is IgorgeousItoday.
Нәтиже: The weather is gorgeous today.
Соңғы тег те бастапқы сияқты атау алады, бірақ оның алдында слэш ()
белгісі тұрады. Оны тегті ажыратқыш есебінде қарауға болады. Соңғы тег
ешқашанда атрибуттар алмайды.
Кейбір жағдайларда соңғы тегтің болуы міндетті емес, және браузер
тегтің соңын контекстен анықтайды. Соңғы тег көбіне р (абзац) белгісін
қалдырады. Браузерлер бұрын бұл тегті аяқтаға сәйкес қолдаусыз қарастырған,
сондықтан көптеген Web авторлары осы қысқаша формаларды қолдануға
дағдыланған. Бұл барлық тегтарға тән емес, және барлық браузерлер бұған
келіспейді. Сондықтан, алдын ала сақтану үшін мәтінге соңғы тегті қосқан
дұрыс. Бұл әсіресе құжатта каскадтық таблицалар үлгісін пайдалануда керек.
Автономдық тегтер. Кейбір тегтерде аақтаушы тегтер болмайды, сондықтан
олар парақтарда жеке (автономдық) элементтер пайдаланады. Олардың бір түрі
бейнелеу тегі img, олпарақ ағынында жәй графиктерді орналастырады. Басқа
автономды тегтер – бұл жолдарды үзу тегі- (br), жатық жол сызығы - (hr)
және құжаттар туралы мәліметтерді беру және экранға шығаратын мәліметтерге
әсер етпейтін (мысалы,meta и base) тегтері.
Атрибуттар. Атрибуттар тегтердің қызметтерін кеңейту және өзгерту үшін
қосылады. Бір тегке бірнеше атрибуттар қосуға болады. Егер тег
атрибуттары тег аттарынан кейін орналасса, олар бір немесе бірнеше бос
орындармен бөлінеді. Орналасу реттері әсер етпейді. Көптеген атрибуттар
теңдік(=) таңбасынан кейін орналасқан мәндерге ие болады және де олар
атрибут атауынан кейін орналасады. Мәндердің ұзындығы 1024 таңбамен
шектелген. Мәндер регистрларға әсерлі болуы мүмкін. Кейде мәндер
жақшалардың(қос, не бір) ішінде де келтіріледі. Мәндерді жазу ережелері:
– егер мәндер бір сөзден, немесе саннан тұрса және тек (a-z)
әріптерінің біреуінен, цифрлардан (0-9) және айрықша таңбалардан (нүкте
., немесе тире -) тұрса, онда оны теңдік таңбасынан кейін жақшаға алмай
беруге болады;
– егер мәндер үтірлер мен бос орындар арқылы бөлінген бірнеше
сөздерден тұрса, немесе нүкте мен тиреден басқа айырықша таңбалардан тұрса
оларды міндетті түрде жақшаға алу керек. Мысалы, URL жақшаны керек етеді,
себебі олар ":" таңбаларын пайдаланады.Және де жақшаларды бояулардың
форматтары "#rrggbb" мәндерін бергенде де қояды.Егер сіз сенімсіз болсаңыз
жақшаларды барлық жағдайда да қойып отырсаңыз қателеспейсіз.
Бірнеше тегтердің бір элементке әсер ету үшін HTML тегі басқа да HTML
тегтерін пайдалануы мүмкін. Мұны іштестіру деп атайды, және оны дұрыс
орындау үшін, ішкі тегтердің бастапқы және аяққы тегтері сыртқы тегтердің
бастапқы және аяққы тегтерінің арасында жатуы міндетті, мысалы:
The Weather is BIgorgeousIB today.
Нәтиже: The weather is gorgeous today.
Жиі кездесетін қателерге тегтердің шектеуін қоюлар жатады. Кейбір
браузерлер мәндердің бейнелеуде шектеулер пайдаланғанмен, көпшілігінде бұл
ережелерді бұзбайды, сондықтан тегтерді дұрыс орналастырудың маңызы зор.
Келесі мысалда тегтердің дұрыс іштестірілмегені келтіріледі( В тегі I
тегінің жабылу алдында жабылған):
The weather is BIgorgeousBItoday – браузер қабылдамайтын
мәлімет.
Браузерлер қабылдамайтын ақпараттар. Төменде HTML құжатында анықталған
тегке енгізілген ақпарат келтірілген, және оны қарағанда браузерлер
қабылдамайды. Осы жағдайлар құрамына:
– жолдарды үзу. Жол соңындағы таңбалар HTML құжатында қабылданбайды.
Мәтін және элементтер басқа жолдарға құжат ағымындағы мәтінде р, немесе
br тегтері кездескенге дейін ауыстырылмайды. Жол үзіледі, егер мәтінде
берілген формат (рrе) кездесетін болса;
– табуляция және көп бос орындар таңбалары. Браузер HTML құжатында
табуляция және көп бос орындар таңбаларын кездестіретін болса, ол тек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz