Электрондық оқулықтарды құру құралдарын жіктеу
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
Электрондық оқу құралдарын дайындау мәселесі
1.1. Электронды оқулыққа қажетті 5
нұсқаулар ... ... ... ... ... ... . ... .
1.2. Электронды оқу құралын жасауға қолданылатын 30
бағдарламалық
құралдар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .
2. Информатиканы оқыту әдістемесі мен теориясы пәні бойынша
электрондық оқу-әдістемелік құралын қолданудың әдістемесі
2.1. Электрондық оқулықтың қарастыратын объектілері мен 37
қолдану аясы ... ... ... ...
2.2. Электронды оқу құралының негізгі құрылымы, жасау және 45
жүзеге асыру әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..62
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
Пайдаланылған әдебиеттер 63
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..65
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Кіріспе
Қазіргі білім беру жүйесі ақпараттық технологиялар мен компьютерлік
телекоммуникацияны белсендірек қолдануда. Ақпараттық технологияның дамуы
сабақты өткізудің жаңа, бірегей мүмкіндігі – оқытудың қашықтықтан білім
беру түрін енгізді. Ол, біріншіден, үйренушінің өзіне оқуға уақытты және
орынды таңдауға ерік береді, екіншіден, әр түрлі себептермен дәстүрлі білім
ала алмайтындарға білім алуға мүмкіндік береді, үшіншіден, оқуда жаңа
ақпараттық технологияларды қолданады, төртіншіден, белгілі дәрежеде оқу
шығынын кемітеді. Басқа жағынан, қашықтықтан білім беру оқытуды жекелеу
мүмкіндігін күшейтеді.
Әдетте, қашықтықтан оқытуда электрондық оқулық қолданылады.
Электрондық оқулық деп өз бетімен немесе оқытушының қатысуымен оқу курсын
немесе оның бір бөлімін компьютердің көмегімен меңгеруді қамтамасыз ететін
бағдарламалық - әдістемелік кешенді айтады. Бұл оқулықтардың құндылығы
болып табылады: біріншіден, олардың шапшаңдығы, екіншіден, компьютерлік
желілердің дамуына байланысты қол жетерлік болуы, үшіншіден, қазіргі
заманғы ғылыми білімнің даму деңгейімен барабарлығы. Басқа жағынан алғанда,
электрондық оқулық жасау ақпараттық материалдардың үнемі жаңарып отыру
мәселесін шешуге мүмкіндік туғызады. Электрондық оқулықтарды пайдалану
тәжірибесі көрсеткендей, студенттер баяндалған материалдарды сапалы
меңгергенін тестілеу нәтижелері куәландырады. Сонымен ақпараттық
технологиялардың дамуы білім беру әдістемесінде жаңа әдістер ойлап табуға
және оның сапасын көтеруге кең мүмкіндік береді.
Компьютерлік технологиялардың дамуы нәтижесінде кітаптар жинақы немесе
иілгіш дискілерде шыға бастады. Электрондық пішім мәтінмен бірге кітапта
аудио және бейнежазбаны, дерекқорды, гиперсілтемелерді және арнайы іздеу
бағдарламаларын қолдануға мүмкіндік береді. Бірінші болып цифрлық пішімде
энциклопедиялар, сөздіктер, альбомдар, географиялық карталар шыққан.
Электрондық оқулық мысалы ретінде, 1989 жылы шыққан Шекспирдің оксфордтық
электронды басылымын келтіруге болады. Оның құрамына жазушының 55-томдық
шығармалар жинағының электронды түрі кірді. Мәтінмен қоса бар нұсқауда
арнайы символдардың қолданулары түсіндіріледі, сонымен қатар электрондық
мәтінді талдаудың әдістері көрсетіледі. Соңғы кезде, ғылыми әдебиеттерде
оқу үрдісінде электрондық басылымдарды пайдалану және өңдеу проблемаларына
арналған көптеген ғылыми еңбектер жарық көрді. Е.Ы.Бидайбековтың,
И.С.Григорьевтің, В.В.Гриншкунның, Л.Х.Зайнутдинованың, Е.С.Полаттың,
Л.А.Семеновтың және тағыда басқа зерттеушілердің еңбектерін айта кету
қажет. Сондай-ақ, көптеген жоғарғы оқу орындары оларды оқу үрдісінде
пайдаланады және өздерінің білім беруге арналған электрондық басылымдарын
өз бетінше өңдейді. Осының бәрі, елімізде оқу үрдісінде білім беретін
электрондық басылымдардың қолданылуының және өңделуінің теориясы мен
практикасы қалыптасқандығын дәлелдейді. Электрондық оқулықтарды пайдалану
тәжірибесі көрсеткендей, студенттер баяндалған материалдарды сапалы
меңгергенін тестілеу нәтижелері куәландырады. Сонымен ақпараттық
технологиялардың дамуы білім беру әдістемесінде жаңа әдістер ойлап табуға
және оның сапасын көтеруге кең мүмкіндік береді.
Зерттеу объектісі – Информатиканы оқыту әдістемесі мен теориясы
пәні бойынша электрондық оқу-әдістемелік құралын жасау.
Зерттеудің мақсаты – Информатиканы оқыту әдістемесі мен теориясыпәні
бойынша электрондық оқу-әдістемелік құралын жасау және жалпы электрондық
оқыту құралын жасаудың тиімді жолын ұсыну.
Осы мақсатқа жету барысында келесі міндеттер анықталды:
- электрондық оқыту құралдарына қойылатын талаптарды қарастыру;
- электрондық оқыту құралының құрылымын анықтау;
- классикалық механика пәні бойынша электрондық оқу-әдістемелік
құралын жасау мен пайдалануды оқытудың мақсаттарын, мазмұнын анықтау.
Берілген дипломдық жұмысым кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан,
қосымшадан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Электрондық оқу құралдарын дайындау мәселесі
1.1 Электронды оқулыққа қажетті нұсқаулар
Негізгі ұғымдар
Электрондық басылым (ЭБ) – бұл графикалық, мәтіндік, цифрлік, тілдік,
музыкалық, бейне, және фотоақпараттар, сонымен қатар қолданушының
басылымдық құжаттарының жиынтығы. Электрондық басылымдар кез келген
электрондық тасымалдаушыларда – магниттік (магниттік таспа, магниттік
дискі, және т.б.), оптикалық дискілерде (CD-ROM, DVD, CD-R, CD-I, CD+ және
т.б.) орындалуы және электрондық компьютерлік желілерде жариялануы мүмкін.
Оқу электрондық басылымы (ОЭБ) – білімнің сәйкес ғылыми-практикалық
саласы бойынша жүйеленген материалдарды қамтуы керек және студенттер мен
оқушылар осы саладағы білімдер, біліктер және дағдыларды шығармашылық және
белсенді түрде меңгеруін қамтамасыз етуі керек.
Оқулық (О) –мемлекеттік стандартқа және оқу программасына сәйкес және
осы басылым түрі ретінде арнайы бекітілген немесе оқу тәртібінің жүйелі
мазмұнынан тұратын оқу басылымы.
Электрондық оқулық (ЭО) – өз бетімен немесе оқытушының қатысуымен оқу
курсын немесе оның бір бөлімін компьютердің көмегімен меңгеруді қамтамасыз
ететін программалық-әдістемелік кешенді айтады.
Оқу құралы (ОҚ) – бұл берілген басылымның түрі ретінде ресми түрде
бекітілген және оқулықты толықтыратын немесе оны бөлшектеп немесе толық
алмастыратын оқулық .
Электрондық оқу құралы (ЭОҚ) – оқулықты толығымен немесе жартылай
ауыстыратын немесе толықтыратын және берілген түрдегі басылым ретінде
бекітілген электрондық басылым.
Гипермәрін - электрондық формада ұсынылған және оның бір фрагментінен
басқа фрагментіне дер кезінде өтуді қамтамасыз ететін тармақталған
байланыстар жүйесімен жабдықталған мәтін.
Интеллектуалдық ядро – математикалық операцияларды сандық және
символдық формада шығаратын бағдарламалардың арнайы жиынтығы.
Визуализация – суреттердің, графиктердің және анимацияның көмегімен
көрнекі түрде көрсетілуі.
Электрондық оқулықтың сипаттамасы
Қашықтықтан оқыту – елдегі және шет елдегі қалың бұқара топтарына
мамандандырылған ақпараттық білім беру ортасының көмегімен қашықтықтан
алмасу құралдарына (спутниктік телеарна, радио, компьютерлік байланыс және
т.б.) негізделген оқу ақпараттарын беретін білім беру қызметтерінің кешені.
Қашықтықтан оқытудың ақпараттық – білім беру жүйесі пайдаланушының білім
алу қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталған ақпарат тарату құралдарының
жүйелі – ұйымдасқан жиынтығын, ақпараттық қорларын, өзара әрекеттестік
хаттамаларын, аппараттық – бағдарламалы және ұйымдаcқан - әдістемелік
қамтамасыз етілуін береді. Қашықтықтан оқыту адамның білім және ақпарат алу
құқығын жүзеге асыратын білім берудің үздіксіз түрлерінің бірі. Яғни,
қашықтықтан оқытуды оқытушы мен үйренушінің уақыт пен кеңістікте
бөлектенген білім алуының кез келген түрі деп түсінеміз. Егер де осы
анықтамамен келіссек, онда сырттай оқу түрі қазіргі қашықтықтан оқытудың
түп бейнесі, бірақ онда жекелеу элементі жоқ. Қашықтықтан оқытуға жекелеу
элементін қалай енгізуге болады? Қазіргі компьютерлер осы уақытқа дейінгі
белгілі болған ақпараттарды берудің түрлерін және бізге не маңызды болып
саналатынын үлкен тиімділікпен өндіруге мүмкіндігі бар, тек олар ғана
оқытуда бейімделу алгоритмін жүзеге асыра алады және оқытушыны оқу
материалын меңгеру барысы жайлы дұрыс және жылдам кері байланыспен
қамтамасыз етеді, онда бәрі айқын бола түседі, қашықтықтан оқытудың бүгінгі
түсінігінің дәстүрлі сырттай оқытудан түбегейлі айырмашылығы қалам мен
қағаз орнын компьютер ауыстыратынында ғана емес, сонымен қатар көгершін
почтасын Интернет ауыстыратында. Мультимедиялық компьютер – бұл жаңа
интегралданған ақпарат тасушы ғана емес, бұл – “face to face” үлгісінің ең
толық және бара-бар бейнеленуі. Бұдан басқа, компьютерде ғана оқытуды
жекелеудің маңыздыларының бірі болып табылатын гипермедиялық сілтемелер
негізіндегі ақпараттық – анықтамалық жүйе жүзеге асады. Дәрісті-семинарлық
оқыту түрі өзінің тиімділігін әлдеқашан жоғалтты, оқу уақытының 50% босқа
жұмсалатыны тәжірибеде дәлелденген. Шетел тәжірибесін зерттей келе келесі
маңызды аспектіні белгілеуге болады: оқытушы ақпаратты таратушы ролінде
емес, кеңесші, ақылшы, кейде студенттердің серіктесі болады. Бұның бірқатар
жақсы жақтары бар: студенттер оқу процесіне белсенді қатысады, өз бетінше
ойлануға машықтанады, өздерінің көзқарастарын ұсынады, айқын жағдайларды
өңдеуге үйренеді. Мамандандырылған аудиториялардағы тәжірибе сабақтарын,
оқушының өз бетімен жұмыс істеуі үшін жабдықталған оқу орындары мен
жатақханалардағы компьютерлік сыныптарын, сонымен қатар үйдегі дербес
компьютердің бәрін тек бір ғана компьютерлік ортамен қамтамасыз ететін
компьютерлік пакеттер жасалған жағдайда ғана қазіргі білім беру ісінде
реформа болуы мүмкін. Ақпараттық процестер басқа қоғамдық және өндірістік
процестердің маңызды бөлшегі болып табылады. Осыған орай
ақпараттық технологиялар олардың компоненттері ретінде қарастырылады.
Ақпараттық оқыту құралдарын пайдалану өзін - өзі оқыту жүйесінде, сонымен
қатар квалификацияны көтеру және мұғалімді қайта дайындау жүйесінде тиімді.
Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасының
негiзгi бағыттарының бiрi – оқыту процесiн ақпараттандыру. Аталған бағытты
жүзеге асыру үшiн жаңа буын оқулықтарын электрондық вариантқа аудару қажет.
Электрондық басылымның (ЭБ), оқу электрондық басылымының (ОЭБ) және
электрондық оқулықтың (ЭО) ресми анықтамаларын негізге ала отырып
электрондық оқулық ұғымын кеңейту және айқындау қажет.
Электрондық оқулық дегеніміз не және оның кәдімгі оқулықтан
айырмашылығы неде? Әдетте, электрондық оқулық оқу тәртібінің негізгі ғылыми
мазмұны бейнеленген ДЭЕМ магниттік тасымалдаушыларында (қатты немесе иілгіш
дискілерде) орналасқан үйретуші, тексеруші, үлгілеуші және басқа да
программалар жинағы болып табылады. Электрондық оқулықтар ара қашықтықтан
оқыту формасына негiзделiп жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн
қолданылады.
Электрондық оқулық – оқу әдебиеттінің жаңа жанры болып табылады.
Электрондық оқулық (тіпті ең жақсысы да) кәдімгі кітапты толық ауыстырмайды
және ауыстыра алмайды. Әдеби шығарманы экранизациялау қандай да бір басқа
жанрға жататындай, электрондық оқулық та оқу міндетіндегі шығарманың жаңа
жанрына жатады. Фильм көру, ол түсірілген кітапты оқуды ауыстыра алмайтын
сияқты, электрондық оқулықтың бар болуы кәдімгі оқулықты оқуды ауыстырмауы
керек, керісінше оқушылардың кітапқа деген ықыласын оятуы керек. Сол
себепті электрондық оқулық құру үшін жақсы оқулықты алып, оны навигациямен
(гипермәтін құру) және бай иллюстративті материалдармен (мультимедиялық
құралдарды қоса) жабдықтап және оны компьютер экранында көрсету
жеткіліксіз. Электрондық оқулық, оның функциясы түбегейлі басқаша
болғандықтан, суреттері бар мәтінге де, анықтамалыққа да айналмауы керек.
Электрондық оқулықтардың негізі дыбыстық фрагменттерден,
мультипликация және бейнефрагменттерден тұратындықтан оларды дайындау оңай
болмаса да оқулықта тіл жетпейтін кезеңдер оңай түсіндіріледі. Электрондық
оқулықтардың ең негізгі ерекшелігі де осында.
Электрондық оқулық біршама ұғымдарды, пайымдауларды және көптеген
мысалдарды түсінуді және тез есте сақтауды максималды түрде жеңілдетуі
керек. Электрондық оқулық студенттің өз бетімен жұмыс істеуіне мүмкіндік
туғызады. Электрондық оқулықтың мазмұны оқушының интеллектiлiк ойлау
қабiлетiн дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi
қанағаттандыруы жеткiлiктi: жинақтылық, жүйелiлiк, эстетикалық
көркемдiлiгi, жылдамдылығы және т.б. Осы уақытқа дейiн бақылаушы,
жаттықтырушы, модельдеушi, дидактикалық ойындар сияқты қолданбалы
программалар қолданылып келдi. Бұл программалар оқушының өздiгiнен оқып-
үйренуiне және өзiндiк жұмыс жасау қабiлетiн дамытуға мүмкiндiк бередi.
Электронды оқулықты пайдалану мұғалімнің де ғылыми-әдістемелік потенциалын
дамытып, оның сабақ үстіндегі еңбегін жеңілдетеді.
Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi
графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол оқушының ақпаратты тез,
әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.
Қашықтан оқыту, мультимедия құралдарының дамуы оқушының, студенттің
білім алуын, олардың белсенділігін арттырады. Студенттің сабақта көзделетін
нысандары, құбылыстары туралы өз бетінше оқу-тәрбие процесінде ақпаратты
жинауы, өңдеуі, оны жүзеге асыра білуі қазіргі заманғы ақпараттық
технологиялардың даму өрісіне байланысты.
Ал қазіргі заманғы жаңа технологиялар электрондық оқулықты пайдалану,
ақпаратпен жұмыс істей білу. Қазіргі таңда білім беру жүйесі ақпараттық
технологиялар мен компьютерлік телекоммуникацияны қарқынды түрде пайдаланып
келеді. Электрондық оқулықтарды соңғы кезде қолданысқа енгізілген жоғары
деңгейлі компьютерлік программалармен қатар, қарапайым программалармен де
құрастыруға болады.
Электронды оқулық мазмұны жағынан толық, жоғары деңгейде ақпараттанған
және дарынды жазылуы қажет. Қашықтан білім алуда оқулықта барлық электронды
- әдістемелік құралдары кіруі керек. Қазіргі заманғы ЭОБ оқушыға ыңғайлы
индивидуалды қарқынмен теорияны оқуға, эксперименталды зерттеулер
жүргізуге, практикалық дағдыларды қалыптастыруға, өзін - өзі тексеруге
мүмкіндік береді.
Түрлі сабақтарда электронды оқулықпен жұмыс нәтижелерін бағалау үшін
түрлі диагностикалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар:
1. Білім мониторингісі;
2. Сауалнамалар;
3. Түрліше тестілік бақылаулар;
4. Жеке оқушылармен әңгіме, пікір алмасу т.б.
5. Оқушыларды сырттай бақылау
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығы күрт артқан. Сондай-ақ мұғалімдер де өздеріне қажетті
әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан қолдана алады.
Электрондық оқулықтың тиімділігі олардың қашықтықтан оқытудағы өз
мүмкіндіктерін жетілдіріп, казіргі жағдайда барлық білім алатын
үйренушілерге ұсынылуында. Дәл осындай оқулықты кез-келген оқушыға ұсынуға
болады және дәл осындай оқулық студенттердің өзін-өзі дайындауында жақсы
көмек береді. Осымен қатар сынақтарға және әр пәннен өтетін емтихандарға
дайындалуға көмектеседі.
Бүгінгі таңда есептеу техникасының қарыштап дамуына байланысты және
оқу орындарын қаржыландырудың жетіспеушілігінен оқыту мақсатында әртүрлі
программаларды жазу, пәндерді әр түрлі әдістермен оқыту негізгі мәселе
болып отыр. Осындай мәселені есептеу техникаларын және әр түрлі
программалау тілдерін, қолданбалы программаларды қолданып шешуге болады.
Электрондық оқулықтың кемшілігіне ақпаратты қабылдау құралы ретіндегі
жақсы емес дисплейді (мәтіндік ақпаратты экраннан қабылдау кітап оқығанға
қарағанда ыңғайлы және тиімдірек) және кітаппен салыстырғанда анағұрлым
жоғары бағаны жатқызуға болады.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды.
Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес.
Электронды оқыту құралдарын жасау және пайдалану екі бағыт бойынша
дамиды:
1. Әр түрлі оқыту пәндері бойынша автоматтандырылған оқыту жүйелері
құрылады. Автоматтандырылған оқыту құралдарының негізі ретінде педагог –
құрушыларға өздерінің әдістемелік материалдарын мәліметтер қорына
енгізіп, арнайы тіл немесе инструментальдық құралдар арқылы оларды
оқытудың алгоритмін беруге болатын авторлық жүйелер жатады.
2. Адамзат жұмысының әртүрлі саласын ақпараттандырумен байланысты. Бұл
бағытты компьютерлік оқыту программалары, программалар пакеті, көп еңбек
етуді қажет ететін есептеулерді, оптимизациялауды, математикалық
модельдерді жеңілдету үшін автоматтандыру жүйелерінің элементтері
дамығын.
Енді электронды оқулықты пайдаланудың тиімді және тиімсіз жақтарына
тоқталайық.
Тиімді жақтары Тиімсіз жақтары
оқушының уақытын үнемдейді, оқу Психология-педагогикалық талаптардың
материалын іздеп отырмайды. жоқтығы.
Оқушы оқулықты қажет етпей-ақ Пән аралық байланыстың аздығы.
информатика негіздерінен кез келген Көрнекілік материалдарда бірыңғай
мәліметті алып, оқып үйренуіне таңдау.
болады. Оқып үйренудегі мамандық бойынша
Тақырыптың үлкен, қиын бөліктерін бағыты ескерілмеген.
өткенде қосымша бейнехабар, клиптер,Материалды толық қамтуы немесе
аудиохабарларды пайдаланады. оқулықтарды толық аудару.
Таңдап алған хабарды көшіруге Оқушының жеке ерекшелігі, денсаулық
мүмкіндік бар. жағдайы ескерілмеген.
Тәжірибелік жұмыстар жылдам Берілген материалдағы
түсіндіріледі. санитарлық-гигиеналық нормалардың
Бағдарламаны меңгеруге арналған тестсақталмауы.
сұрақтармен қамтамасыз етілген. Компьютердің графикалық
Көрнекілік құралдарға деген мүмкіншілігінің қолданылуының
мұқтаждықты азайтады. нашарлығы және әлсіздігі.
Мүғалім әр оқушымен дербес жеке Оқушының тіл мәдениетінің төмендеуі
жұмыс жүргізуіне мүмкіндік туғызады.тірі қарым-қатынасқа түсе алмауы.
Оқушының ой өрісін, дүниетанымын
кеңейтуге, тану үрдісіне ықпал
етеді.
Зерттеушілік қабілеті бар тұлға
қалыптасады.
ҰБТ-ге даярлаудағы тиімділігі жоғары
Жоғарыда айтылған тиімсіз жақтарды болдырмау үшін төмендегідей ұсыныс
жасауға болады:
1. Компьютерді сабақтың белгілі бір кезеңдерінде ғана пайдалану;
2. Компьютерді пайдалану уақытын сақтау;
3. Компьютерді пайдалануда қауіпсіздік ережесін сақтау;
4. Дәстүрлі және электронды оқытуды кіріктіру арқылы жүргізу. Себебі
электронды оқыту – оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын қамтитын
компьютерлік технологияға негізделген оқыту, бақылау, модельдеу,
тестілеу т.б. бағдарламалар жиынтығы. Электрондық оқулық жай
оқулықтарға өте тиімді қосымша мүмкіндіктер береді, әсіресе, мына
жағдайларда тиімді:
- шұғыл кері байланысты қамтамасыз етеді;
- керекті ақпаратты тез табуға көмектеседі, ал кәдімгі оқулықта іздеу
қиындық туғызады;
- гипермәтіндік түсініктемелерге бірнеше рет қатынауда уақытты
үнемдейді;
- қысқа мәтінмен қатар көрсетеді, әңгімелейді, үлгілейді және т.с.с.
(дәл осы жерде мультимедиа – технологияның артықшылықтары мен
мүмкіндіктері көрінеді) тез, бірақ жеке адам үшін неғұрлым
ыңғайлы жылдамдықта анықталған бөлім бойынша білімін тексеруді
жүзеге асырады.
Бұл оқытуда нақты нәтижеге қол жеткізуде ақпаратты талдау, ой түйіндеу,
мультимедиа өнімдерін қолдануды білу арқылы жүзеге асады.
Электрондық оқулық кімге және не үшін қажет ?
Электрондық оқулық күндізгі оқу бөлімінде оқитындарға өзіндік жұмыс
жасау үшін әсіресе қашықтықтан оқытуда қажет, өйткені ол :
- оқытылатын материалды баспа оқу әдебиетіне қарағанда, басқалардың
көмегімен, мысалы, материалды беру тәсілдері: есту мен эмоционалдық
жадқа әсер ету, индуктивті амал және т.с.с. арқылы түсінуді жеңілдетеді;
- студенттің қажеттіліктеріне сәйкес, оның дайындық деңгейіне,
интеллектуалдық мүмкіншіліктері мен амбицияларына байланысты
бейімделуді болдырады.
- пәннің мәнісіне шоғырлануға және неғұрлым көп мысалдар қарастырып,
есептер шығаруға мүмкіндік бере отырып, көптеген түрлендірулерден және
үлкен есептеулерден босатады ;
- жұмыстың барлық кезеңдеріне байланысты өзін-өзі тексеру үшін кең
мүмкіншіліктер туғызады ;
- жұмысты ұқыпты және көрнекі түрде безендіріп, мұғалімге файл түрінде
өткізуге мүмкіндік туғызады.
- шексіз түсіндірулер, қайталаулар, еске түсірулерді ұсынатын шексіз
шыдамды тәлімгер ролін атқарады.
Оқулық студентке берілген пән бойынша сапалы және жан- жақты білім алу үшін
қажет .
ЭО арнайы аудиторияларда өтетін практикалық сабақтарда пайдалы,
өйткені ол:
- компьютердің көмегімен көптеген есептер шығаруға мүмкіндік береді және
алынған шешімдерді сараптау мен олардың графикалық түсіндірулеріне
кететін уақытты босатады .
- мұғалімге сабақты компьютерде өзіндік жұмыс жасау ретінде өткізуге
мүмкіндік туғызады;
- мұғалімге компьютердің көмегімен оқитындардың білім деңгейін жылдам
және тиімді бақылауға, бақылау жұмысының қиындық деңгейін және мазмұнын
беруге мүмкіндік туғызады.
Электрондық оқулық мұғалімге ыңғайлы, өйткені ол:
- дәрістер мен тәжірибелік сабақтар үшін көлемі бойынша аз, бірақ мазмұны
бойынша маңызды өз қарауымен материалдарды шығаруға мүмкіндік туғызады,
аудиториялық сабақ шеңберінен тыс электрондық оқулықпен өзіндік жұмыс
жасауды қалдырады;
- үй жұмыстарын, бақылау жұмыстары мен типтік есептеулерді тексеру
жұмысын компьютерге бере отырып одан босатады;
- аудиторияда қарастырылған және үйге берілген есептер мен мысалдардың
мазмұны мен санындағы байланысты үйлестіруге мүмкіндік береді;
- әсіресе, бақылау және үй тапсырмаларына қатысты студенттермен жұмысты
жекелеуге мүмкіндік туғызады.
1.1. ЭОҚ жіктеу, түрлері
Электрондық оқулықтарды құру құралдарын жіктеу
Электрондық оқулықтарды құру құралдарын, мысалы, тағайындау және
орындау функциясы, техникалық қамтамасыз етуге талаптар, қолданылу
ерекшеліктері сияқты көрсеткіштерді қамтитын құрама белгілерін қолдана
отырып, топтарға бөлуге болады. Көрсетілген белгілерге сәйкес келесі жіктеу
мүмкін болады:
- дәстүрлі алгоритмдік тілдер;
- жалпы міндеттің аспапты құралдары;
- мультимедиа құралдары;
- гипермәтіндік және гипермедиа құралдары;
Төменде әрбір белгіленген топқа қысқа шолу мен ерекшеліктер
көрсетіледі. Мұнан былай техникалық база ретінде біздің елімізде кең
тараған және университет қарамағында бар IBM сәйкестігіндегі компьютерлер
айтылады.
Дәстүрді алгоритмдік тілдер
Тікелей бағдарламалау құралдарымен құрылған электрондық оқулықтардың
өзіндік ерекшеліктері:
- орындау стильдерінің әр түрлілігі ( түстер палитрасы, интерфейс, ЭО
құрылымы, материал беру тәсілі және т. б.);
- сүйемелдеу мен модификация қиындығы;
- көп еңбек және уақыт жұмсау;
- аппараттық шектеулердің болмауы, яғни қолда бар техникалық базаға
бағытталған ЭО құру мүмкіндігі.
Жалпы міндеттің аспапты құралдары
Жалпы міндеттің аспапты құралдары (ЖМАҚ) маманданған бағдарламашы емес
пайдаланушыларға арналған ЭО құруға арналған. ЭО жобалау кезінде
қолданылатын ЖМАҚ, қағида бойынша, келесі мүмкіндіктерді қамтамасыз етеді:
- ЭО құрылымының реттелуі (формирование)
- енгізу, мәтінді редактрлеу және форматтау (мәтіндік редактор);
- статикалық иллюстративтік бөлім дайындығы (графикалық редактор);
- динамикалық иллюстративтік бөлім дайындығы (дыбысты және анимациялы
фрагменттер);
- басқа өңдеу құралдардың қолданылуымен жүзеге асқан орындалатын
модульдердің қосылуы және т. б.
Жалпы міндеттің аспапты құралдарының артықшылықтарына
мыналар жатады:
- маманданған бағдарламашы емес адамдардың да ЭО құру мүмкіндігі;
- ЭО жасау мерзімі мен көп еңбек қажеттілігінің елеулі қысқаруы;
- бағдарламалық қамтамсыз ету мен компьютерлерге қойылатын талаптың
төмендігі.
Сонымен қатар ЖМАҚ-та бірнеше кемшіліктер де бар:
- достастық емес интерфейс алыста;
- мультимедиа және гипермедиа жүйелерімен салыстырғанда
мүмкіндіктердің аздығы;
- қашықтықтан оқыту бағдарламасын құру мүмкіндігінің болмауы.
Ресейде көптеген отандық ЖМАҚ бар: Адонис, АосМикро, Сценарий,
ТесСис, Интегратор және басқалар.
Мультимедия құралдары
Жаңа ақпараттық технология пайда болғанға дейін эксперттер көптеген
эксперименттер жасай отырып, материалды меңгеру әдісі мен қабылданған
білімді біраз уақыт өткеннен кейін еске түсіру қабілеті арасындағы
тәуелділікті айқындады. Егер материал дыбыспен болса, онда адам оның
көлемінің шамамен ¼ есіне сақтайды. Егер ақпарат визуальды түрде берілген
болса – шамамен 13. Әсерлерді құрамдастыру (көру мен есту) кезінде есте
сақтау жартысына дейін көтерілген, ал егер адам үйрену процесіне белсенді
қимылда болса, онда материалды меңгеру 75% дейін көтерілген.
Сонымен, мультимедия интерактивті өнімде – мәтін, қозғалмайтын
бейнелер (суреттер мен фотосуреттер), қозғалатын бейнелер (мультипликация
және бейне) және дыбыс (сандық және MIDI) сияқты ақпараттың бірнеше берілу
тәсілдерінің жиынтығын білдіреді.
Аудиоақпарат өзіне сөз, музыка, дыбыстық эффектілерді қосады. Мұнда ең
маңызды сұрақ ақпарат тасымалдаушының көлемі болып табылады. Аудиоақпаратты
бейнеақпаратпен салыстырғанда, бейнеақпаратта қолданылатын элементтер саны
елеулі көп болады. Бәрінен бұрын, мұнда статикалық бейнетізбенің
элементтері кіреді, оларды графика (салынған бейнелер) және фото деп екі
топқа бөлуге болады. Бірінші топқа әр түрлі суреттер, интерьерлер,
графикалық режимдегі символдар жатады. Екіншісіне – фотосуреттер және
сканерленген бейнелер.
Динамикалық бейнетізбе әрқашан статикалық элементтердің (кадрлар)
ретінен тұрады. Мұнда үш типті элемент ерекшеленеді: кәдімгі бейне
(секундына шамамен 24 фото), квазибейне (секундына 6-12 фото), анимация.
Бейнетізбені мультиорта құрамында қолдану аудионы қолданғанға қарағанда
көптеген маңызды мәселелерді шешеді. Олардың ішіндегі маңыздысы мыналар
болып табылады: экранның рұқсат етілген қабілеттілігі, түстер саны, сонымен
қатар ақпарат көлемі.
Мультимедия өнімінің басқа ақпараттық ресурстардан өзіне тән
айырмашылығы едеуір үлкен ақпараттық көлем болып табылады, сондықтан
қазіргі уақытта бұл өнімдердің негізгі тасымалдаушылары стандартты
сыйымдылығы 640 Мбайт CD-ROM оптикалық дискісі болып табылады. Кәсіби
қолданулар үшін басқа да құралдар қатары бар (CD-Worm, CD-Rewritaeble, DVD
және т.б.), бірақ олардың құны өте қымбат.
Гипермәтіндік және гипермедия құралдары
Гипермәтін – бұл мәтінде анықталған мәтіндік фрагментпен байланысы
бар, қандайда бір ерекшеленген сөз болатын мәтіндік материалдың сызықтық
емес берілу тәсілі. Сол себепті, қолданушы мәтін беттерін тек рет бойынша
ғана парақтап қоймайды, ол сызықтық сипаттаудан қандайда бір сілтеме
бойынша ауытқи алады, яғни ол ақпарат беру процесін өзі басқара алады.
Гипермедия жүйесінде фрагмент ретінде бейнелер қолданылуы мүмкін, ал
ақпарат мәтін, графика, бейнефрагменттер, дыбыстан тұрады. Гипермәтіндік
технологияны қолдану оқулыққа қойылатын құрылымдық, қатынаудағы қолайлылық
сияқты талаптарды қанағаттандырады. Мұндай оқулықты қажет кезінде кез
келген серверде ақтаруға және оны оңай түзетуге болады. Бірақ, әдетте,
оларға сәтсіз дизайн, компановка, құрылым және т.б. тән.
Қазіргі уақытта көптеген түрлі гипермәтіндік форматтар бар (HTML,
DHTML, PHP және т.б.).
Құралдар таңдау критерилері
Құрал таңдау кезінде:
- анықталған конфигурацияның аппараттық құралының;
- сертификатталған бағдарламалық жүйенің;
- талап етілген деңгейдегі мамандердың
бар болу бағасы қажет.
Бұдан басқа, жасалып жатқан ЭО міндетін, жаңа мәліметтермен толығу
модификациясының қажеттілігін, жадта алатын көлемін шектеуді және т.б.
ескеру қажет.
Технологияның қарқынды даму нәтижесінде мультимедия және гипермедия
құралдары, оларды дербес компьютерлердің көпшілігіне орната алатындай арзан
тұрады. Бұдан басқа, аппараттық құралдардың қуаттылығы мен тез жұмыс істеуі
жоғарыда айтылған құралдарды қолдануға мүмкіндік береді.
Білім беру мақсатындағы ақпараттық қорларды келесідей категорияларға
бөлуге болады:
- электрондық оқулықтар;
- электрондық анықтамалықтар (сөздіктер, энциклопедиялар, т.б.);
- объектілердің электрондық кітапханасы (мәтіндік, графикалық,
дыбыстық және бейнеақпараттардың мәліметтер қоры ).
Электрондық оқулықтың екі түрі бар: жабық электрондық оқулық және
Интернет оқулық. Біріншісі, тәуелсіз және тұрақты болып табылатын пәндік
облыста дәстүрлі оқулыққа айналған. Ол жеке дербес компьютерде немесе
локальді желіде қолданылады. Автормен құрылып, версиялары бар және
дискеттер мен компакт дискілерде таратылады. Интернет оқулық - ол ашық
оқулық. Ол сытрқы ақпарат көздеріне сілтейді және глобальді желінің
серверлерінің бірінде орындалады.
1. Қолдану саласы
Осы мемлекеттік стандарт электрондық оқу басылымдарының жалпы
талаптарын және оның құрылымына, функцияларына, мазмұнына, оқу
элементтеріне, рәсімделуіне, құжаттамаларына және шығу мәліметтеріне
қойылатын талаптарды анықтайды.
Осы стандарт білім беру мекемелеріне арналып жасалынған барлық
электрондық оқу басылымдары қолданылады.
1. Нормативтік сілтемелер
Осы мемлекеттік стандартта мынадай стандарттарға сілтемелер бар:
ҚР СТ 34.014.-2002. Ақпараттық технология. Автоматтандырылған жүйелерге
арналған стандарттар кешені. Терминдер және анықтамалар.
ҚР СT 1087-2002. Программалық құжаттардың бірыңғай жүйесі.
Пайдаланушының басқармасы. Құрамына, мазмұнына және рәсімделуіне қойылатын
талаптар.
ҚР МЖМБС 34.001.-2004. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға
міндетті білім стандарты. Жоғары кәсіптік білім. Негізгі ережелер.
ГОСТ 7.4-95. СИБИД. Басылымдар. Шығу мәліметтері.
ГОСТ 7.9-95 (ИСО 214-76). СИБИД. Реферат және андатпа. Жалпы талаптар.
ГОСТ 7.82-2001. СИБИД. Библиографиялық жазылу. Электрондық
ресурстардың библиографиялық сипаттамасы. Жалпы талаптар және құру
ережелері.
ГОСТ 7.83-2001. СИБИД. Электронды басылымдар. Негізгі шығулар мен шығу
мәліметтері.
3. Анықтамалар
Осы мемлекеттік стандартта ҚР СТ 34.014 сәйкес терминдер және
анықтамалар қолданылады. Оларға қосымша осы стандартта келесi терминдер
анықтамаларымен қолданылады:
1. Кері байланыс: Электрондық оқу басылымының сұраққа жауап бергеннен
немесе тапсырманы бітіргеннен кейін пайдаланушыға беретін
реакциясы.
2. Оқыту бірлігі: Семантикалық, синтактикалық және прагматикалық
тұтастығыі бар, бір бүтін ретінде рәсімделген және оның мазмұн
құрылымын формалдауға қолданылатын электрондық оқу басылымының
бөлігі.
3. Оқыту траекториясы: Бір электрондық оқу басылымындағы оқыту
бірліктерінің немесе нақты біліктілікті алу үшін енгізілген пәндер
тізбегі.
4. Оқу курсы: Мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартына
енгiзiлген пән, сонымен қатар қосымша және ұсынылған пән.
5. Оқушы: Мақсаты білім, үйрену және дағды алу және білімін бақылаудан
өткізу болып табылатын электрондық оқу баспасын пайдаланушы.
Ресми басылым
6. Электрондық басылым: Программалық басқару құралдары мен
құжаттамалары бар және кез келген электрондық ақпарат
тасымалдаушысында орналасқан немесе компьютерлік желілерде жарық
көрген сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және басқа
ақпараттар жиынтығы.
7. Электрондық оқу басылымы: Оқытуды және білім бақылауды
автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке
бөлімдеріне сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын
анықтауға мүмкіндік беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз
ететін электрондық басылым.
8. Электрондық оқулық: Құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің
жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме
беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы.
9. Электрондық оқу құралы: Құрамында оқу курсының ең маңызды
бөлімдері, сонымен қатар есептер жинағы, анықтамалықтар,
энциклопедиялар, карталар, атластар, оқу тәжірибесін өткізуге
нұсқаулар, практикумға, курстық және дипломдық жұмыстарды
дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым түріне
мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу
басылымы.
4. Қысқартулар
ЭБ- электрондық басылым;
ЭОБ- электрондық оқу басылымы;
5. Электрондық оқу басылымына қойылатын жалпы талаптар
ЭОБ-ның объектісі ғылыми негізделген фактілер, тұжырымдар мен
ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында оқытылатын объектілердің,
құбылыстар мен үрдістердің қатынастары мен қасиеттерінің жиынтығы болып
табылатын сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және басқа оқыту
ақпараты болуы керек.
ЭОБ оқу мақсаттарына тікелей сәйкес келмейтін, яғни, оқу курсының мазмұнына
жатпайтын және пайдаланушының назарын өзіне аудартатын ақпаратты қамтымау
керек.
ЭОБ-да интерфейс көрнекті, түсінікті, бірмәнді болуы мен қатар, пайдаланушы
қате іс-әрекеттер жібермеуі үшін бүтін ЭОБ-ның және оның жеке бөліктерінің
жұмыс істеу логикасын түсінуге көмектесетін түрде болу керек.
ЭОБ-да оқылатын объектiлер, үрдістер мен құбылыстардың құрылымын және
параметрлерін беру және өзгерту үшін, сонымен қатар сыртқы әрекеттердi
имитациялау үшiн, имитациалық компьютерлiк моделдер ыңғайлы құралдармен
жабдықталу керек. Компьютерлік моделдермен өзара-әрекет мәселелері оның
көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің мазмұнынан оқушының көңілін
бөлмей, оларды меңгеру үшін интеллектуалды ынтаны елеулі азайтатындай
болуы керек.
ЭОБ жабық та, ашық та ортада қолданылу мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ
жабық ортада жылжымалы ақпаратты тасушыларда орналасуы және жеке алынған
компьютерде немесе локалды компьютерлік желіде орындалушы программалар
сияқты жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ ашық ортада глобалды
компьютерлік желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін программа-
браузерлерді қолданады.
ЭОБ қосымша программалық құралдарды талап етпейтін операциялық жүйенің,
соның ішінде ашық кодты операциялық жүйелердің, нұсқасын ескере отырып
автоматты түрде орнатуының мүмкіндігіне ие болу керек. Орнату комплектінде
мемлекеттік немесе халықаралық стандарттарына сәйкес ЭОБ-ның тәуелсіз
жұмысы үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және программалар пакеттері
болуы керек.
ЭОБ қажетті өзгертулерді енгізуді оңайлату және сынақтан кейін программаның
алғашқы кодын өзгертпей ЭОБ-ның мазмұнын жетілдіру мүмкіндіктері болуы
керек, сонымен қатар оқу материалы мен статистикалық деректерге рұқсатсыз
қолжетпек болдмауы керек.
6. Электрондық оқу басылымынының құрамына қойылатын талаптар
ЭОБ-ның құрамына: титул, мазмұн, контент, утилиталар, көмекшi және
құжаттама енгiзiлу керек.
Титулда ЭОБ-ның шығу мәліметтері орналасады. Шығу мәліметтеріне қойылатын
талаптар осы стандарттың сәйкес тарауында келтірілген.
Тақырыпнама ЭОБ-ның құрылымы мен барлық семантикалық оқу бірліктерінің
атаулары көрсетілуі керек.
Контентте ЭОБ-ның мақсаттары мен есептеріне қатысты, және бiлiмдi
қорытынды бақылау өткізуге қажет, барлық оқу материалы берілуі керек. Оқу
материалы ғылыми терминологияны пайдаланып түсінікті, дәл, толық және
қарамақайшылықсыз жазылуы керек.
Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді шығару,
мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту, ағымдағы,
аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
Көмекшiде ЭОБ-ның жұмысын басқару бойынша ақпарат және ЭОБ-ның iске қосылу
моментiнен бастап қолжетпек болу керек.
7. ЭОБ-ның функцияларына қойылатын талаптар
ЭОБ-мен жұмыс жасау үшiн келесi функциялар жүзеге асырылу керек:
пайдаланушыны тiркеу; деректердi қорғау; бағыттама; мазмұн қарауды
ұйымдастыру; оқыту траекториясын анықтау; оқыту және бiлiм бақылау;
тестiлеу; статистикалық есеп беру.
Пайдаланушыны тiркеу функциясы ЭОБ-да пайдаланушы туралы деректердi енгізу,
өзгерту және жоюды қамтамасыз ету керек.
Деректердi қорғау функциясы ЭОБ-ң мазмұны мен тестілеу нәтижелерінің
бүтiндiгiн сақтау керек, сондай-ақ, белгілі бір деректерге рұқсатты
қолжетпек және басқа деректерге шектеулі қолжетпек жасау үшін
пайдаланушыларды авторландыру керек.
Бағыттама функциясы ЭОБ-ң құрылымы бойынша қозғалу мүмкіндігін қамтамасыз
ету керек.
Мазмұн қарауды ұйымдастыру функциясы тапсырмалар орындауды, сұрақтарға
жауап беруді және білім бақылауды талап етпей, ЭОБ-ның мазмұнымен алдын ала
танысу мүмкiндiгiн қамтамасыз ету керек.
Оқыту траекториясын анықтау функциясы міндетті оқытуды және бiлiм бақылауды
өткізу үшін сабақтардың тізбегін қолмен, тестілік немесе толық таңдау
негізінде құру мүмкiндiгін қамтамасыз ету керек.
Қолмен таңдау ЭОБ-ның мазмұнындағы модулдердің, блоктардың және
сабақтардың нөмiрлерiн белгiлеу арқылы оқыту траекториясына қолмен енгізуге
мүмкiндiк беру керек.
Тестілік таңдау ЭОБ-дағы оқу материалының барлық көлемi бойынша тестiлеу
кезінде дұрыс жауаптың саны жеткiлiктi емес болған модулдер, блоктар мен
сабақтарды оқыту траекториясына автоматты түрде енгізуге мүмкіндік беру
керек.
Толық таңдау автоматты түрде ЭОБ-ң барлық модулдерін, блоктарын және
сабақтарын оқыту траекториясына енгізуге мүмкіндік беру керек.
Оқыту және білім бақылау функциясы теориялық материалды оқу, тапсырманың
интерактивті орындалуын, қойылған сұраққа жауап беру және оқыту
траекториясы көлемінде ағымды, аралық, белестік және қорытынды бақылаулар
өту мүмкіндіктерін қаматамасыз ету керек. Осы жағдайда сұрақтардың дұрыс
жауаптар саны жеткіліксіз болса, оқушы ЭОБ-ғы ағымды оқыту бірлігін
қайталауға мәжбүр болады. Оқыту имитациялық компьютерлік моделдеу
функциясын қосуы мүмкін. Оқыту үзілуі және үзіліс болған жерден жалғасуы
мүмкін.
Тестілеу функциясы тұтас ЭОБ бойынша тесті өту уақытын өзгерте алатын және
нәтижелерді тіркеу мүмкіндіктері бар автоматты тестілеу құралдарын
қамтамасыз ету керек. Сұрақтар мен жауаптар варианттары оқу курсының
сұрақтар базасынан кездейсоқ таңдау арқылы беріледі. Тестілеудің нәтижесі
экранға шығады. Тестілеудің қанағаттандырылмайтын нәтижесінде, жауабы дұрыс
берілмеген кез келген сұраққа еркін көшу ескерілу керек.
Статистикалық есеп беру функциясы оқушының берілген оқыту бірлігін меңгеру
деңгейі туралы нақты ақпаратты және ол туралы сұратымға байланысты басқа
статистикалық деректерді беру мүмкіндігіне ие болуы керек.
8. Электрондық оқу басылымының мазмұн құрылымына қойылатын талаптар
ЭОБ-ның контенті үш деңгейлі семантикалық оқыту бірліктеріне бөліну
керек: 1 – модулдер, 2 – блоктар, 3 – сабақтар.
Модул блоктан блокқа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан блоктар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы ірі
синтактикалық, семантикалық және прагматикалық оқыту бірлігі.
Блок сабақтан сабаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан сабақтар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
орташа синтактикалық, семантикалық және прагматикалық оқыту бірлігі.
Сабақ минималды синтактикалық, семантикалық және прагматикалық оқыту
бірлігі және ол бірнеше оқыту элементтерінен тұрады. Сабақтағы міндетті
оқыту элементтері болып теориялық материал, мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-
жауаптар және тестілер есептелінеді, ал мiндеттi емес элементтерге оқыту
ақпаратын меңгеру, түсіну және еске сақтауға себебін тигізетін және
ақпараттық тығыздықты қамтамасыз ететін анықтамалық, графика, аудио және
видео жатады.
1. Теориялық материал таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны
түсінікті, нақты, толық және қарама-қайшылықсыз болатын
көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және бұрын өткен сабақта
қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу, тапсырманы
жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек.
Теорияда мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты
арнаулы дидактикалық құралдарды қолдану керек.
2. Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерiн жаттығуды
орындау, есептi шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және
т.б. түрiнде деталды талдауын қамтамасыз етуi керек.
3. Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен
құбылыстарының iшкi байланысын анықтауға, олардың әртүрлi
сыртқы әсерлер кезiндегi функционалдық қасиеттерiн зерттеуге
және жаттығуларды орындау мен есептердi шешудегi практикалық
машықтарын қалыптастыруға бағытталу керек. Тапсырмалардың
тұжырымдамасында атқарылатын iс-әрекеттердiң ретi мен
күтілетін нәтижеге және олардың берiлу формасына қойылатын
талаптарға түсiнiктемелер болуы керек.
4. Сұрақ-жауаптар бiлiмдi меңгеру үшiн және практикалық
жұмыстарды орындау машықтарын қалыптастыруға бағытталған болу
керек. Сұрақтар оқушылардың танымдық іс-әрекетін жетiлдiру
үшiн қиындық деңгейі, сипаты және жауаптардың берiлу пішімі
бойынша түрленуі керек.
5. Тестер сұрақтар мен олардың жауаптарының вариантарын қамтуы
керек. Тестер дұрыс жауапты таңдау кезiнде қарапайым табу
әдiсiн қолданбау үшiн мағынасын түсiнбей жауап беретiн
сұрақтарды қамтымауы керек. Оқушы оқу материалын терең
бiлгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшiн дұрыс емес
жауаптар өздерiнiң мазмұны бойынша дұрыс жауапқа жақын болуы
керек. Тестер оқушылардың iс-әрекеттерi мен жауаптарында
болатын әдеттегi қателер туралы ескертулер мен сол қателердi
жiбермеу және түзету туралы түсiнiктемелерді қамтуы мүмкiн.
6. Анықтамалық оқу материалына қатысты және жаттығуларды
орындау, есептердi шешу мен тәжiрибе өткiзуге, курстық,
дипломдық және т.б. жұмыстарды дайындау бойынша мәтіндік,
кестелiк, графикалық және басқа оқу-әдiстемелiк мәлiметтер
қамту керек.
7. Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын объекттер,
үрдістер мен құбылыстардың ең маңызды жақтары мен жағдайларын
ашу және көрсету үшін қажеттi қосымша дидактикалық
материалдарды келтіруге арналған.
8. Тезаурус ЭОБ-ң пән аймағына байланысты терминдер және
қысқартулар сөздігін қамту керек.
9. Электрондық оқу басылымының оқыту элементтеріне қойылатын талаптар
Оқыту элементтерiне: Теория, Мысалдар, Тапсырмалар, Сұрақтар,
Тестілер, Тезаурус, Анықтамалық, Графика, Аудио және Видео
жатады.
1. Оқыту элементі Теория оқылатын сабақтың теориялық
материалдарының гипермәтiндi сипаттауына қолжетпек жасауына
мүмкіндік беру керек.
2. Оқыту элементі Мысалдар мысалдардың сипаттамасы мен олардың
түсініктеріне қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
3. Оқыту элементі Тапсырмалар ағымды сабақ бойынша жаттығуларға
және есептерге, сонымен қатар оларды орындау мен шығаруға
байланысты көмекке қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
4. Оқыту элементі Сұрақтар ағымды сабақ бойынша тест жүргізуге
дейін жауаптары интерактивті берілетін және тексерілетін
сұрақтарға қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
5. Оқыту элементі Тестілер оқытудың ағымды бірлігі бойынша білім
бақылауды өздігінен жүзеге асыру үшін арналған тестілеу құралына
қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек:
- сабақ деңгейінде – ағымдағы білім бақылау;
- блоктар деңгейінде – аралық білім бақылау;
- модулдер деңгейінде – белестік білім бақылау;
- ЭОБ-ы деңгейінде – қорытынды білім бақылау.
6. Оқыту элементі Тезаурус ЭОБ-да кездесетін және олардың
анықтамаларына гипермәтіндік сілтемелері терминдер және
қысқартулар сөздігіне қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
7. Оқыту элементі Анықтамалық ағымды сабақ бойынша анықтамалыққа
қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
8. Оқыту элементтері Графика, Аудио және Видео қосымша
дидактикалық материалдарға қолжетпек жасауына мүмкіндік беру
керек.
9. Оқыту элементі Графика схемаларға, сызуларға, суреттерге,
фотосуреттерге және бейнелерге, соның ішінде анимацияларға
қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
10. Оқыту элементі Аудио оқылатын сабаққа қатысты негiзгi
ұғымдарды, фактілерді, тұжырымдарды және ережелерді дыбыстауға
қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
11. Оқыту элементі Видео оқылатын сабаққа қатысты объектiлердің,
үрдістер фрагменттерiнің және құбылыстардың қасиеттері мен
қатынастарын және сабақты оқып үйрену үшін қажет атақты
ғалымдардың, саясаткерлердің және басқа тұлғалардың сұхбатын
көрсететін фильмдерге қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
10. Электрондық оқу басылымының кері байланысына қойылатын талаптар
ЭОБ-ң пайдаланушыға беретін кері байланыстың пішімі және мазмұны болуы
керек.
1. Пішім кері байланыстың болуын қамту керек, ол қалай және қандай
көлемде берілді. Кері байланыстың пішімі пайдаланушыға кері
байланыс қандай пішімде көрсетілуін сипаттау керек.
Егер пайдаланушы дұрыс енгізбесе, онда пайдаланушы жауапты дұрыс пішімде
енгізе алатындай ЭОБ-да түзеткіш және ақпаратты кері байланыс берілуі
керек.
Пайдаланушы кері байланыстың орналасқан жерін іздемеуі керек, ол айқын
және көңіл аударатындай берілуі керек.
Кері байланыс пайдаланушы келесі әрекеттерді көрсетіп, оны пайдалануды
бітіргендігін мақұлдағанда ғана өшуі керек.
Кері байланыс мейлінше ақпаратты пішімді (мәтін, графика, дыбыс, тамға,
және т.б.) пайдалану керек..
Мазмұн пайдаланушыға кері байланыс беретін ақпараттың түрін көрсетуі
керек Кері байланыстың мазмұны ол беретін ақпараттың түрін сипаттау керек.
Кері байланыс оқушыны қолдау керек. Кері байланыс оқушыны қате жауап үшін
еш жағдайда кемітпеуі керек. Кірісінше, ол оны келешекте ақпарат алу арқылы
өзінің нәтижесін көтеретіндігін қолдау керек.
Кері байланыс ақпаратты болуы керек. Егер жауап дұрыс болмаса, онда оның
неге дұрыс емес екендігі туралы айғақ берілуі керек, ал егер жауап дұрыс
болса, онда оқушы бұл жауаптың неге дұрыс екендігін білуі керек.
Кері байланыс өзінің болмысы бойынша білікті болып және жауапты түзетуі
керек.
Кері байланыс анық болуы, сленгті пайдаланбауы және екімәнді болмауы
керек.
Кері байланыс кездейсоқты болмауы және жауапқа сәйкес болуы керек.
Тестілеу кезінде мейлінше жалпы қателер шығуы мүмкін. Оқушылар ұқсас, бірақ
маңызы басқа, түсініктерді шатастырмау үшін ЭОБ-да осы жауаптар түрлеріне
сәйкес кері байланыс болуы керек.
11. Электрондық оқу басылымды рәсімдеуге қойылатын талаптар
1. ЭОБ-ның рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру
үшін қолайлы және эстетикалық түрде берілуіне
мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік материалдың
көлемі оқушыны жалықтырмау үшін сөздердің саны
шектеулі болу керек.
2. Мәтіннің шрифті ГОСТ 7.83-2001-на сәйкес
эргономикалық көрсеткіштердің талаптарын есепке
ала отырып таңдалыну керек. Шрифтің түрі мен
мөлшері сияқты мәтіндік сипаттамалар ЭОБ-дағы
информацияның оқылуына айтарлықтай әсер етеді. ЭОБ-
ның беті бір-бірінен өзгеше, қарама-қарсы болатын
шрифтерді аз қамту керек. Беттің негізгі мәтінінде
кертіксіз шрифттерді (Arial...) қолдану ұсынылады.
Шабылған шрифттерді мәтіннің тақырыптарында және
қысқа жазуларда қолдану ұсынылады. Біркелкі және
сәндік шрифтерді қолдану тек қана қажет болған
жағдайда ұсынылады. Барлық шрифтердің кодталуы
әріптерді кодтаудың стандартына сәйкес болу керек.
3. ЭОБ-дағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай
қабылдауды қамтамасыз және материалдың жеңіл
игерілуіне және эстетикалық түрде ұсынылуына
көмектесу керек. Қара фондарда ашық түсті мәтінді
тек қана ол анық көрінетін болса пайдалануға
болады, ал анық көріну үшін мәтінді түгелдей қалың
шрифтпен рәсімдеу қажет. Бетте мәтіндік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
Электрондық оқу құралдарын дайындау мәселесі
1.1. Электронды оқулыққа қажетті 5
нұсқаулар ... ... ... ... ... ... . ... .
1.2. Электронды оқу құралын жасауға қолданылатын 30
бағдарламалық
құралдар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .
2. Информатиканы оқыту әдістемесі мен теориясы пәні бойынша
электрондық оқу-әдістемелік құралын қолданудың әдістемесі
2.1. Электрондық оқулықтың қарастыратын объектілері мен 37
қолдану аясы ... ... ... ...
2.2. Электронды оқу құралының негізгі құрылымы, жасау және 45
жүзеге асыру әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..62
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
Пайдаланылған әдебиеттер 63
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..65
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Кіріспе
Қазіргі білім беру жүйесі ақпараттық технологиялар мен компьютерлік
телекоммуникацияны белсендірек қолдануда. Ақпараттық технологияның дамуы
сабақты өткізудің жаңа, бірегей мүмкіндігі – оқытудың қашықтықтан білім
беру түрін енгізді. Ол, біріншіден, үйренушінің өзіне оқуға уақытты және
орынды таңдауға ерік береді, екіншіден, әр түрлі себептермен дәстүрлі білім
ала алмайтындарға білім алуға мүмкіндік береді, үшіншіден, оқуда жаңа
ақпараттық технологияларды қолданады, төртіншіден, белгілі дәрежеде оқу
шығынын кемітеді. Басқа жағынан, қашықтықтан білім беру оқытуды жекелеу
мүмкіндігін күшейтеді.
Әдетте, қашықтықтан оқытуда электрондық оқулық қолданылады.
Электрондық оқулық деп өз бетімен немесе оқытушының қатысуымен оқу курсын
немесе оның бір бөлімін компьютердің көмегімен меңгеруді қамтамасыз ететін
бағдарламалық - әдістемелік кешенді айтады. Бұл оқулықтардың құндылығы
болып табылады: біріншіден, олардың шапшаңдығы, екіншіден, компьютерлік
желілердің дамуына байланысты қол жетерлік болуы, үшіншіден, қазіргі
заманғы ғылыми білімнің даму деңгейімен барабарлығы. Басқа жағынан алғанда,
электрондық оқулық жасау ақпараттық материалдардың үнемі жаңарып отыру
мәселесін шешуге мүмкіндік туғызады. Электрондық оқулықтарды пайдалану
тәжірибесі көрсеткендей, студенттер баяндалған материалдарды сапалы
меңгергенін тестілеу нәтижелері куәландырады. Сонымен ақпараттық
технологиялардың дамуы білім беру әдістемесінде жаңа әдістер ойлап табуға
және оның сапасын көтеруге кең мүмкіндік береді.
Компьютерлік технологиялардың дамуы нәтижесінде кітаптар жинақы немесе
иілгіш дискілерде шыға бастады. Электрондық пішім мәтінмен бірге кітапта
аудио және бейнежазбаны, дерекқорды, гиперсілтемелерді және арнайы іздеу
бағдарламаларын қолдануға мүмкіндік береді. Бірінші болып цифрлық пішімде
энциклопедиялар, сөздіктер, альбомдар, географиялық карталар шыққан.
Электрондық оқулық мысалы ретінде, 1989 жылы шыққан Шекспирдің оксфордтық
электронды басылымын келтіруге болады. Оның құрамына жазушының 55-томдық
шығармалар жинағының электронды түрі кірді. Мәтінмен қоса бар нұсқауда
арнайы символдардың қолданулары түсіндіріледі, сонымен қатар электрондық
мәтінді талдаудың әдістері көрсетіледі. Соңғы кезде, ғылыми әдебиеттерде
оқу үрдісінде электрондық басылымдарды пайдалану және өңдеу проблемаларына
арналған көптеген ғылыми еңбектер жарық көрді. Е.Ы.Бидайбековтың,
И.С.Григорьевтің, В.В.Гриншкунның, Л.Х.Зайнутдинованың, Е.С.Полаттың,
Л.А.Семеновтың және тағыда басқа зерттеушілердің еңбектерін айта кету
қажет. Сондай-ақ, көптеген жоғарғы оқу орындары оларды оқу үрдісінде
пайдаланады және өздерінің білім беруге арналған электрондық басылымдарын
өз бетінше өңдейді. Осының бәрі, елімізде оқу үрдісінде білім беретін
электрондық басылымдардың қолданылуының және өңделуінің теориясы мен
практикасы қалыптасқандығын дәлелдейді. Электрондық оқулықтарды пайдалану
тәжірибесі көрсеткендей, студенттер баяндалған материалдарды сапалы
меңгергенін тестілеу нәтижелері куәландырады. Сонымен ақпараттық
технологиялардың дамуы білім беру әдістемесінде жаңа әдістер ойлап табуға
және оның сапасын көтеруге кең мүмкіндік береді.
Зерттеу объектісі – Информатиканы оқыту әдістемесі мен теориясы
пәні бойынша электрондық оқу-әдістемелік құралын жасау.
Зерттеудің мақсаты – Информатиканы оқыту әдістемесі мен теориясыпәні
бойынша электрондық оқу-әдістемелік құралын жасау және жалпы электрондық
оқыту құралын жасаудың тиімді жолын ұсыну.
Осы мақсатқа жету барысында келесі міндеттер анықталды:
- электрондық оқыту құралдарына қойылатын талаптарды қарастыру;
- электрондық оқыту құралының құрылымын анықтау;
- классикалық механика пәні бойынша электрондық оқу-әдістемелік
құралын жасау мен пайдалануды оқытудың мақсаттарын, мазмұнын анықтау.
Берілген дипломдық жұмысым кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан,
қосымшадан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Электрондық оқу құралдарын дайындау мәселесі
1.1 Электронды оқулыққа қажетті нұсқаулар
Негізгі ұғымдар
Электрондық басылым (ЭБ) – бұл графикалық, мәтіндік, цифрлік, тілдік,
музыкалық, бейне, және фотоақпараттар, сонымен қатар қолданушының
басылымдық құжаттарының жиынтығы. Электрондық басылымдар кез келген
электрондық тасымалдаушыларда – магниттік (магниттік таспа, магниттік
дискі, және т.б.), оптикалық дискілерде (CD-ROM, DVD, CD-R, CD-I, CD+ және
т.б.) орындалуы және электрондық компьютерлік желілерде жариялануы мүмкін.
Оқу электрондық басылымы (ОЭБ) – білімнің сәйкес ғылыми-практикалық
саласы бойынша жүйеленген материалдарды қамтуы керек және студенттер мен
оқушылар осы саладағы білімдер, біліктер және дағдыларды шығармашылық және
белсенді түрде меңгеруін қамтамасыз етуі керек.
Оқулық (О) –мемлекеттік стандартқа және оқу программасына сәйкес және
осы басылым түрі ретінде арнайы бекітілген немесе оқу тәртібінің жүйелі
мазмұнынан тұратын оқу басылымы.
Электрондық оқулық (ЭО) – өз бетімен немесе оқытушының қатысуымен оқу
курсын немесе оның бір бөлімін компьютердің көмегімен меңгеруді қамтамасыз
ететін программалық-әдістемелік кешенді айтады.
Оқу құралы (ОҚ) – бұл берілген басылымның түрі ретінде ресми түрде
бекітілген және оқулықты толықтыратын немесе оны бөлшектеп немесе толық
алмастыратын оқулық .
Электрондық оқу құралы (ЭОҚ) – оқулықты толығымен немесе жартылай
ауыстыратын немесе толықтыратын және берілген түрдегі басылым ретінде
бекітілген электрондық басылым.
Гипермәрін - электрондық формада ұсынылған және оның бір фрагментінен
басқа фрагментіне дер кезінде өтуді қамтамасыз ететін тармақталған
байланыстар жүйесімен жабдықталған мәтін.
Интеллектуалдық ядро – математикалық операцияларды сандық және
символдық формада шығаратын бағдарламалардың арнайы жиынтығы.
Визуализация – суреттердің, графиктердің және анимацияның көмегімен
көрнекі түрде көрсетілуі.
Электрондық оқулықтың сипаттамасы
Қашықтықтан оқыту – елдегі және шет елдегі қалың бұқара топтарына
мамандандырылған ақпараттық білім беру ортасының көмегімен қашықтықтан
алмасу құралдарына (спутниктік телеарна, радио, компьютерлік байланыс және
т.б.) негізделген оқу ақпараттарын беретін білім беру қызметтерінің кешені.
Қашықтықтан оқытудың ақпараттық – білім беру жүйесі пайдаланушының білім
алу қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталған ақпарат тарату құралдарының
жүйелі – ұйымдасқан жиынтығын, ақпараттық қорларын, өзара әрекеттестік
хаттамаларын, аппараттық – бағдарламалы және ұйымдаcқан - әдістемелік
қамтамасыз етілуін береді. Қашықтықтан оқыту адамның білім және ақпарат алу
құқығын жүзеге асыратын білім берудің үздіксіз түрлерінің бірі. Яғни,
қашықтықтан оқытуды оқытушы мен үйренушінің уақыт пен кеңістікте
бөлектенген білім алуының кез келген түрі деп түсінеміз. Егер де осы
анықтамамен келіссек, онда сырттай оқу түрі қазіргі қашықтықтан оқытудың
түп бейнесі, бірақ онда жекелеу элементі жоқ. Қашықтықтан оқытуға жекелеу
элементін қалай енгізуге болады? Қазіргі компьютерлер осы уақытқа дейінгі
белгілі болған ақпараттарды берудің түрлерін және бізге не маңызды болып
саналатынын үлкен тиімділікпен өндіруге мүмкіндігі бар, тек олар ғана
оқытуда бейімделу алгоритмін жүзеге асыра алады және оқытушыны оқу
материалын меңгеру барысы жайлы дұрыс және жылдам кері байланыспен
қамтамасыз етеді, онда бәрі айқын бола түседі, қашықтықтан оқытудың бүгінгі
түсінігінің дәстүрлі сырттай оқытудан түбегейлі айырмашылығы қалам мен
қағаз орнын компьютер ауыстыратынында ғана емес, сонымен қатар көгершін
почтасын Интернет ауыстыратында. Мультимедиялық компьютер – бұл жаңа
интегралданған ақпарат тасушы ғана емес, бұл – “face to face” үлгісінің ең
толық және бара-бар бейнеленуі. Бұдан басқа, компьютерде ғана оқытуды
жекелеудің маңыздыларының бірі болып табылатын гипермедиялық сілтемелер
негізіндегі ақпараттық – анықтамалық жүйе жүзеге асады. Дәрісті-семинарлық
оқыту түрі өзінің тиімділігін әлдеқашан жоғалтты, оқу уақытының 50% босқа
жұмсалатыны тәжірибеде дәлелденген. Шетел тәжірибесін зерттей келе келесі
маңызды аспектіні белгілеуге болады: оқытушы ақпаратты таратушы ролінде
емес, кеңесші, ақылшы, кейде студенттердің серіктесі болады. Бұның бірқатар
жақсы жақтары бар: студенттер оқу процесіне белсенді қатысады, өз бетінше
ойлануға машықтанады, өздерінің көзқарастарын ұсынады, айқын жағдайларды
өңдеуге үйренеді. Мамандандырылған аудиториялардағы тәжірибе сабақтарын,
оқушының өз бетімен жұмыс істеуі үшін жабдықталған оқу орындары мен
жатақханалардағы компьютерлік сыныптарын, сонымен қатар үйдегі дербес
компьютердің бәрін тек бір ғана компьютерлік ортамен қамтамасыз ететін
компьютерлік пакеттер жасалған жағдайда ғана қазіргі білім беру ісінде
реформа болуы мүмкін. Ақпараттық процестер басқа қоғамдық және өндірістік
процестердің маңызды бөлшегі болып табылады. Осыған орай
ақпараттық технологиялар олардың компоненттері ретінде қарастырылады.
Ақпараттық оқыту құралдарын пайдалану өзін - өзі оқыту жүйесінде, сонымен
қатар квалификацияны көтеру және мұғалімді қайта дайындау жүйесінде тиімді.
Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасының
негiзгi бағыттарының бiрi – оқыту процесiн ақпараттандыру. Аталған бағытты
жүзеге асыру үшiн жаңа буын оқулықтарын электрондық вариантқа аудару қажет.
Электрондық басылымның (ЭБ), оқу электрондық басылымының (ОЭБ) және
электрондық оқулықтың (ЭО) ресми анықтамаларын негізге ала отырып
электрондық оқулық ұғымын кеңейту және айқындау қажет.
Электрондық оқулық дегеніміз не және оның кәдімгі оқулықтан
айырмашылығы неде? Әдетте, электрондық оқулық оқу тәртібінің негізгі ғылыми
мазмұны бейнеленген ДЭЕМ магниттік тасымалдаушыларында (қатты немесе иілгіш
дискілерде) орналасқан үйретуші, тексеруші, үлгілеуші және басқа да
программалар жинағы болып табылады. Электрондық оқулықтар ара қашықтықтан
оқыту формасына негiзделiп жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн
қолданылады.
Электрондық оқулық – оқу әдебиеттінің жаңа жанры болып табылады.
Электрондық оқулық (тіпті ең жақсысы да) кәдімгі кітапты толық ауыстырмайды
және ауыстыра алмайды. Әдеби шығарманы экранизациялау қандай да бір басқа
жанрға жататындай, электрондық оқулық та оқу міндетіндегі шығарманың жаңа
жанрына жатады. Фильм көру, ол түсірілген кітапты оқуды ауыстыра алмайтын
сияқты, электрондық оқулықтың бар болуы кәдімгі оқулықты оқуды ауыстырмауы
керек, керісінше оқушылардың кітапқа деген ықыласын оятуы керек. Сол
себепті электрондық оқулық құру үшін жақсы оқулықты алып, оны навигациямен
(гипермәтін құру) және бай иллюстративті материалдармен (мультимедиялық
құралдарды қоса) жабдықтап және оны компьютер экранында көрсету
жеткіліксіз. Электрондық оқулық, оның функциясы түбегейлі басқаша
болғандықтан, суреттері бар мәтінге де, анықтамалыққа да айналмауы керек.
Электрондық оқулықтардың негізі дыбыстық фрагменттерден,
мультипликация және бейнефрагменттерден тұратындықтан оларды дайындау оңай
болмаса да оқулықта тіл жетпейтін кезеңдер оңай түсіндіріледі. Электрондық
оқулықтардың ең негізгі ерекшелігі де осында.
Электрондық оқулық біршама ұғымдарды, пайымдауларды және көптеген
мысалдарды түсінуді және тез есте сақтауды максималды түрде жеңілдетуі
керек. Электрондық оқулық студенттің өз бетімен жұмыс істеуіне мүмкіндік
туғызады. Электрондық оқулықтың мазмұны оқушының интеллектiлiк ойлау
қабiлетiн дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi
қанағаттандыруы жеткiлiктi: жинақтылық, жүйелiлiк, эстетикалық
көркемдiлiгi, жылдамдылығы және т.б. Осы уақытқа дейiн бақылаушы,
жаттықтырушы, модельдеушi, дидактикалық ойындар сияқты қолданбалы
программалар қолданылып келдi. Бұл программалар оқушының өздiгiнен оқып-
үйренуiне және өзiндiк жұмыс жасау қабiлетiн дамытуға мүмкiндiк бередi.
Электронды оқулықты пайдалану мұғалімнің де ғылыми-әдістемелік потенциалын
дамытып, оның сабақ үстіндегі еңбегін жеңілдетеді.
Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi
графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол оқушының ақпаратты тез,
әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.
Қашықтан оқыту, мультимедия құралдарының дамуы оқушының, студенттің
білім алуын, олардың белсенділігін арттырады. Студенттің сабақта көзделетін
нысандары, құбылыстары туралы өз бетінше оқу-тәрбие процесінде ақпаратты
жинауы, өңдеуі, оны жүзеге асыра білуі қазіргі заманғы ақпараттық
технологиялардың даму өрісіне байланысты.
Ал қазіргі заманғы жаңа технологиялар электрондық оқулықты пайдалану,
ақпаратпен жұмыс істей білу. Қазіргі таңда білім беру жүйесі ақпараттық
технологиялар мен компьютерлік телекоммуникацияны қарқынды түрде пайдаланып
келеді. Электрондық оқулықтарды соңғы кезде қолданысқа енгізілген жоғары
деңгейлі компьютерлік программалармен қатар, қарапайым программалармен де
құрастыруға болады.
Электронды оқулық мазмұны жағынан толық, жоғары деңгейде ақпараттанған
және дарынды жазылуы қажет. Қашықтан білім алуда оқулықта барлық электронды
- әдістемелік құралдары кіруі керек. Қазіргі заманғы ЭОБ оқушыға ыңғайлы
индивидуалды қарқынмен теорияны оқуға, эксперименталды зерттеулер
жүргізуге, практикалық дағдыларды қалыптастыруға, өзін - өзі тексеруге
мүмкіндік береді.
Түрлі сабақтарда электронды оқулықпен жұмыс нәтижелерін бағалау үшін
түрлі диагностикалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар:
1. Білім мониторингісі;
2. Сауалнамалар;
3. Түрліше тестілік бақылаулар;
4. Жеке оқушылармен әңгіме, пікір алмасу т.б.
5. Оқушыларды сырттай бақылау
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығы күрт артқан. Сондай-ақ мұғалімдер де өздеріне қажетті
әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан қолдана алады.
Электрондық оқулықтың тиімділігі олардың қашықтықтан оқытудағы өз
мүмкіндіктерін жетілдіріп, казіргі жағдайда барлық білім алатын
үйренушілерге ұсынылуында. Дәл осындай оқулықты кез-келген оқушыға ұсынуға
болады және дәл осындай оқулық студенттердің өзін-өзі дайындауында жақсы
көмек береді. Осымен қатар сынақтарға және әр пәннен өтетін емтихандарға
дайындалуға көмектеседі.
Бүгінгі таңда есептеу техникасының қарыштап дамуына байланысты және
оқу орындарын қаржыландырудың жетіспеушілігінен оқыту мақсатында әртүрлі
программаларды жазу, пәндерді әр түрлі әдістермен оқыту негізгі мәселе
болып отыр. Осындай мәселені есептеу техникаларын және әр түрлі
программалау тілдерін, қолданбалы программаларды қолданып шешуге болады.
Электрондық оқулықтың кемшілігіне ақпаратты қабылдау құралы ретіндегі
жақсы емес дисплейді (мәтіндік ақпаратты экраннан қабылдау кітап оқығанға
қарағанда ыңғайлы және тиімдірек) және кітаппен салыстырғанда анағұрлым
жоғары бағаны жатқызуға болады.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды.
Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес.
Электронды оқыту құралдарын жасау және пайдалану екі бағыт бойынша
дамиды:
1. Әр түрлі оқыту пәндері бойынша автоматтандырылған оқыту жүйелері
құрылады. Автоматтандырылған оқыту құралдарының негізі ретінде педагог –
құрушыларға өздерінің әдістемелік материалдарын мәліметтер қорына
енгізіп, арнайы тіл немесе инструментальдық құралдар арқылы оларды
оқытудың алгоритмін беруге болатын авторлық жүйелер жатады.
2. Адамзат жұмысының әртүрлі саласын ақпараттандырумен байланысты. Бұл
бағытты компьютерлік оқыту программалары, программалар пакеті, көп еңбек
етуді қажет ететін есептеулерді, оптимизациялауды, математикалық
модельдерді жеңілдету үшін автоматтандыру жүйелерінің элементтері
дамығын.
Енді электронды оқулықты пайдаланудың тиімді және тиімсіз жақтарына
тоқталайық.
Тиімді жақтары Тиімсіз жақтары
оқушының уақытын үнемдейді, оқу Психология-педагогикалық талаптардың
материалын іздеп отырмайды. жоқтығы.
Оқушы оқулықты қажет етпей-ақ Пән аралық байланыстың аздығы.
информатика негіздерінен кез келген Көрнекілік материалдарда бірыңғай
мәліметті алып, оқып үйренуіне таңдау.
болады. Оқып үйренудегі мамандық бойынша
Тақырыптың үлкен, қиын бөліктерін бағыты ескерілмеген.
өткенде қосымша бейнехабар, клиптер,Материалды толық қамтуы немесе
аудиохабарларды пайдаланады. оқулықтарды толық аудару.
Таңдап алған хабарды көшіруге Оқушының жеке ерекшелігі, денсаулық
мүмкіндік бар. жағдайы ескерілмеген.
Тәжірибелік жұмыстар жылдам Берілген материалдағы
түсіндіріледі. санитарлық-гигиеналық нормалардың
Бағдарламаны меңгеруге арналған тестсақталмауы.
сұрақтармен қамтамасыз етілген. Компьютердің графикалық
Көрнекілік құралдарға деген мүмкіншілігінің қолданылуының
мұқтаждықты азайтады. нашарлығы және әлсіздігі.
Мүғалім әр оқушымен дербес жеке Оқушының тіл мәдениетінің төмендеуі
жұмыс жүргізуіне мүмкіндік туғызады.тірі қарым-қатынасқа түсе алмауы.
Оқушының ой өрісін, дүниетанымын
кеңейтуге, тану үрдісіне ықпал
етеді.
Зерттеушілік қабілеті бар тұлға
қалыптасады.
ҰБТ-ге даярлаудағы тиімділігі жоғары
Жоғарыда айтылған тиімсіз жақтарды болдырмау үшін төмендегідей ұсыныс
жасауға болады:
1. Компьютерді сабақтың белгілі бір кезеңдерінде ғана пайдалану;
2. Компьютерді пайдалану уақытын сақтау;
3. Компьютерді пайдалануда қауіпсіздік ережесін сақтау;
4. Дәстүрлі және электронды оқытуды кіріктіру арқылы жүргізу. Себебі
электронды оқыту – оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын қамтитын
компьютерлік технологияға негізделген оқыту, бақылау, модельдеу,
тестілеу т.б. бағдарламалар жиынтығы. Электрондық оқулық жай
оқулықтарға өте тиімді қосымша мүмкіндіктер береді, әсіресе, мына
жағдайларда тиімді:
- шұғыл кері байланысты қамтамасыз етеді;
- керекті ақпаратты тез табуға көмектеседі, ал кәдімгі оқулықта іздеу
қиындық туғызады;
- гипермәтіндік түсініктемелерге бірнеше рет қатынауда уақытты
үнемдейді;
- қысқа мәтінмен қатар көрсетеді, әңгімелейді, үлгілейді және т.с.с.
(дәл осы жерде мультимедиа – технологияның артықшылықтары мен
мүмкіндіктері көрінеді) тез, бірақ жеке адам үшін неғұрлым
ыңғайлы жылдамдықта анықталған бөлім бойынша білімін тексеруді
жүзеге асырады.
Бұл оқытуда нақты нәтижеге қол жеткізуде ақпаратты талдау, ой түйіндеу,
мультимедиа өнімдерін қолдануды білу арқылы жүзеге асады.
Электрондық оқулық кімге және не үшін қажет ?
Электрондық оқулық күндізгі оқу бөлімінде оқитындарға өзіндік жұмыс
жасау үшін әсіресе қашықтықтан оқытуда қажет, өйткені ол :
- оқытылатын материалды баспа оқу әдебиетіне қарағанда, басқалардың
көмегімен, мысалы, материалды беру тәсілдері: есту мен эмоционалдық
жадқа әсер ету, индуктивті амал және т.с.с. арқылы түсінуді жеңілдетеді;
- студенттің қажеттіліктеріне сәйкес, оның дайындық деңгейіне,
интеллектуалдық мүмкіншіліктері мен амбицияларына байланысты
бейімделуді болдырады.
- пәннің мәнісіне шоғырлануға және неғұрлым көп мысалдар қарастырып,
есептер шығаруға мүмкіндік бере отырып, көптеген түрлендірулерден және
үлкен есептеулерден босатады ;
- жұмыстың барлық кезеңдеріне байланысты өзін-өзі тексеру үшін кең
мүмкіншіліктер туғызады ;
- жұмысты ұқыпты және көрнекі түрде безендіріп, мұғалімге файл түрінде
өткізуге мүмкіндік туғызады.
- шексіз түсіндірулер, қайталаулар, еске түсірулерді ұсынатын шексіз
шыдамды тәлімгер ролін атқарады.
Оқулық студентке берілген пән бойынша сапалы және жан- жақты білім алу үшін
қажет .
ЭО арнайы аудиторияларда өтетін практикалық сабақтарда пайдалы,
өйткені ол:
- компьютердің көмегімен көптеген есептер шығаруға мүмкіндік береді және
алынған шешімдерді сараптау мен олардың графикалық түсіндірулеріне
кететін уақытты босатады .
- мұғалімге сабақты компьютерде өзіндік жұмыс жасау ретінде өткізуге
мүмкіндік туғызады;
- мұғалімге компьютердің көмегімен оқитындардың білім деңгейін жылдам
және тиімді бақылауға, бақылау жұмысының қиындық деңгейін және мазмұнын
беруге мүмкіндік туғызады.
Электрондық оқулық мұғалімге ыңғайлы, өйткені ол:
- дәрістер мен тәжірибелік сабақтар үшін көлемі бойынша аз, бірақ мазмұны
бойынша маңызды өз қарауымен материалдарды шығаруға мүмкіндік туғызады,
аудиториялық сабақ шеңберінен тыс электрондық оқулықпен өзіндік жұмыс
жасауды қалдырады;
- үй жұмыстарын, бақылау жұмыстары мен типтік есептеулерді тексеру
жұмысын компьютерге бере отырып одан босатады;
- аудиторияда қарастырылған және үйге берілген есептер мен мысалдардың
мазмұны мен санындағы байланысты үйлестіруге мүмкіндік береді;
- әсіресе, бақылау және үй тапсырмаларына қатысты студенттермен жұмысты
жекелеуге мүмкіндік туғызады.
1.1. ЭОҚ жіктеу, түрлері
Электрондық оқулықтарды құру құралдарын жіктеу
Электрондық оқулықтарды құру құралдарын, мысалы, тағайындау және
орындау функциясы, техникалық қамтамасыз етуге талаптар, қолданылу
ерекшеліктері сияқты көрсеткіштерді қамтитын құрама белгілерін қолдана
отырып, топтарға бөлуге болады. Көрсетілген белгілерге сәйкес келесі жіктеу
мүмкін болады:
- дәстүрлі алгоритмдік тілдер;
- жалпы міндеттің аспапты құралдары;
- мультимедиа құралдары;
- гипермәтіндік және гипермедиа құралдары;
Төменде әрбір белгіленген топқа қысқа шолу мен ерекшеліктер
көрсетіледі. Мұнан былай техникалық база ретінде біздің елімізде кең
тараған және университет қарамағында бар IBM сәйкестігіндегі компьютерлер
айтылады.
Дәстүрді алгоритмдік тілдер
Тікелей бағдарламалау құралдарымен құрылған электрондық оқулықтардың
өзіндік ерекшеліктері:
- орындау стильдерінің әр түрлілігі ( түстер палитрасы, интерфейс, ЭО
құрылымы, материал беру тәсілі және т. б.);
- сүйемелдеу мен модификация қиындығы;
- көп еңбек және уақыт жұмсау;
- аппараттық шектеулердің болмауы, яғни қолда бар техникалық базаға
бағытталған ЭО құру мүмкіндігі.
Жалпы міндеттің аспапты құралдары
Жалпы міндеттің аспапты құралдары (ЖМАҚ) маманданған бағдарламашы емес
пайдаланушыларға арналған ЭО құруға арналған. ЭО жобалау кезінде
қолданылатын ЖМАҚ, қағида бойынша, келесі мүмкіндіктерді қамтамасыз етеді:
- ЭО құрылымының реттелуі (формирование)
- енгізу, мәтінді редактрлеу және форматтау (мәтіндік редактор);
- статикалық иллюстративтік бөлім дайындығы (графикалық редактор);
- динамикалық иллюстративтік бөлім дайындығы (дыбысты және анимациялы
фрагменттер);
- басқа өңдеу құралдардың қолданылуымен жүзеге асқан орындалатын
модульдердің қосылуы және т. б.
Жалпы міндеттің аспапты құралдарының артықшылықтарына
мыналар жатады:
- маманданған бағдарламашы емес адамдардың да ЭО құру мүмкіндігі;
- ЭО жасау мерзімі мен көп еңбек қажеттілігінің елеулі қысқаруы;
- бағдарламалық қамтамсыз ету мен компьютерлерге қойылатын талаптың
төмендігі.
Сонымен қатар ЖМАҚ-та бірнеше кемшіліктер де бар:
- достастық емес интерфейс алыста;
- мультимедиа және гипермедиа жүйелерімен салыстырғанда
мүмкіндіктердің аздығы;
- қашықтықтан оқыту бағдарламасын құру мүмкіндігінің болмауы.
Ресейде көптеген отандық ЖМАҚ бар: Адонис, АосМикро, Сценарий,
ТесСис, Интегратор және басқалар.
Мультимедия құралдары
Жаңа ақпараттық технология пайда болғанға дейін эксперттер көптеген
эксперименттер жасай отырып, материалды меңгеру әдісі мен қабылданған
білімді біраз уақыт өткеннен кейін еске түсіру қабілеті арасындағы
тәуелділікті айқындады. Егер материал дыбыспен болса, онда адам оның
көлемінің шамамен ¼ есіне сақтайды. Егер ақпарат визуальды түрде берілген
болса – шамамен 13. Әсерлерді құрамдастыру (көру мен есту) кезінде есте
сақтау жартысына дейін көтерілген, ал егер адам үйрену процесіне белсенді
қимылда болса, онда материалды меңгеру 75% дейін көтерілген.
Сонымен, мультимедия интерактивті өнімде – мәтін, қозғалмайтын
бейнелер (суреттер мен фотосуреттер), қозғалатын бейнелер (мультипликация
және бейне) және дыбыс (сандық және MIDI) сияқты ақпараттың бірнеше берілу
тәсілдерінің жиынтығын білдіреді.
Аудиоақпарат өзіне сөз, музыка, дыбыстық эффектілерді қосады. Мұнда ең
маңызды сұрақ ақпарат тасымалдаушының көлемі болып табылады. Аудиоақпаратты
бейнеақпаратпен салыстырғанда, бейнеақпаратта қолданылатын элементтер саны
елеулі көп болады. Бәрінен бұрын, мұнда статикалық бейнетізбенің
элементтері кіреді, оларды графика (салынған бейнелер) және фото деп екі
топқа бөлуге болады. Бірінші топқа әр түрлі суреттер, интерьерлер,
графикалық режимдегі символдар жатады. Екіншісіне – фотосуреттер және
сканерленген бейнелер.
Динамикалық бейнетізбе әрқашан статикалық элементтердің (кадрлар)
ретінен тұрады. Мұнда үш типті элемент ерекшеленеді: кәдімгі бейне
(секундына шамамен 24 фото), квазибейне (секундына 6-12 фото), анимация.
Бейнетізбені мультиорта құрамында қолдану аудионы қолданғанға қарағанда
көптеген маңызды мәселелерді шешеді. Олардың ішіндегі маңыздысы мыналар
болып табылады: экранның рұқсат етілген қабілеттілігі, түстер саны, сонымен
қатар ақпарат көлемі.
Мультимедия өнімінің басқа ақпараттық ресурстардан өзіне тән
айырмашылығы едеуір үлкен ақпараттық көлем болып табылады, сондықтан
қазіргі уақытта бұл өнімдердің негізгі тасымалдаушылары стандартты
сыйымдылығы 640 Мбайт CD-ROM оптикалық дискісі болып табылады. Кәсіби
қолданулар үшін басқа да құралдар қатары бар (CD-Worm, CD-Rewritaeble, DVD
және т.б.), бірақ олардың құны өте қымбат.
Гипермәтіндік және гипермедия құралдары
Гипермәтін – бұл мәтінде анықталған мәтіндік фрагментпен байланысы
бар, қандайда бір ерекшеленген сөз болатын мәтіндік материалдың сызықтық
емес берілу тәсілі. Сол себепті, қолданушы мәтін беттерін тек рет бойынша
ғана парақтап қоймайды, ол сызықтық сипаттаудан қандайда бір сілтеме
бойынша ауытқи алады, яғни ол ақпарат беру процесін өзі басқара алады.
Гипермедия жүйесінде фрагмент ретінде бейнелер қолданылуы мүмкін, ал
ақпарат мәтін, графика, бейнефрагменттер, дыбыстан тұрады. Гипермәтіндік
технологияны қолдану оқулыққа қойылатын құрылымдық, қатынаудағы қолайлылық
сияқты талаптарды қанағаттандырады. Мұндай оқулықты қажет кезінде кез
келген серверде ақтаруға және оны оңай түзетуге болады. Бірақ, әдетте,
оларға сәтсіз дизайн, компановка, құрылым және т.б. тән.
Қазіргі уақытта көптеген түрлі гипермәтіндік форматтар бар (HTML,
DHTML, PHP және т.б.).
Құралдар таңдау критерилері
Құрал таңдау кезінде:
- анықталған конфигурацияның аппараттық құралының;
- сертификатталған бағдарламалық жүйенің;
- талап етілген деңгейдегі мамандердың
бар болу бағасы қажет.
Бұдан басқа, жасалып жатқан ЭО міндетін, жаңа мәліметтермен толығу
модификациясының қажеттілігін, жадта алатын көлемін шектеуді және т.б.
ескеру қажет.
Технологияның қарқынды даму нәтижесінде мультимедия және гипермедия
құралдары, оларды дербес компьютерлердің көпшілігіне орната алатындай арзан
тұрады. Бұдан басқа, аппараттық құралдардың қуаттылығы мен тез жұмыс істеуі
жоғарыда айтылған құралдарды қолдануға мүмкіндік береді.
Білім беру мақсатындағы ақпараттық қорларды келесідей категорияларға
бөлуге болады:
- электрондық оқулықтар;
- электрондық анықтамалықтар (сөздіктер, энциклопедиялар, т.б.);
- объектілердің электрондық кітапханасы (мәтіндік, графикалық,
дыбыстық және бейнеақпараттардың мәліметтер қоры ).
Электрондық оқулықтың екі түрі бар: жабық электрондық оқулық және
Интернет оқулық. Біріншісі, тәуелсіз және тұрақты болып табылатын пәндік
облыста дәстүрлі оқулыққа айналған. Ол жеке дербес компьютерде немесе
локальді желіде қолданылады. Автормен құрылып, версиялары бар және
дискеттер мен компакт дискілерде таратылады. Интернет оқулық - ол ашық
оқулық. Ол сытрқы ақпарат көздеріне сілтейді және глобальді желінің
серверлерінің бірінде орындалады.
1. Қолдану саласы
Осы мемлекеттік стандарт электрондық оқу басылымдарының жалпы
талаптарын және оның құрылымына, функцияларына, мазмұнына, оқу
элементтеріне, рәсімделуіне, құжаттамаларына және шығу мәліметтеріне
қойылатын талаптарды анықтайды.
Осы стандарт білім беру мекемелеріне арналып жасалынған барлық
электрондық оқу басылымдары қолданылады.
1. Нормативтік сілтемелер
Осы мемлекеттік стандартта мынадай стандарттарға сілтемелер бар:
ҚР СТ 34.014.-2002. Ақпараттық технология. Автоматтандырылған жүйелерге
арналған стандарттар кешені. Терминдер және анықтамалар.
ҚР СT 1087-2002. Программалық құжаттардың бірыңғай жүйесі.
Пайдаланушының басқармасы. Құрамына, мазмұнына және рәсімделуіне қойылатын
талаптар.
ҚР МЖМБС 34.001.-2004. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға
міндетті білім стандарты. Жоғары кәсіптік білім. Негізгі ережелер.
ГОСТ 7.4-95. СИБИД. Басылымдар. Шығу мәліметтері.
ГОСТ 7.9-95 (ИСО 214-76). СИБИД. Реферат және андатпа. Жалпы талаптар.
ГОСТ 7.82-2001. СИБИД. Библиографиялық жазылу. Электрондық
ресурстардың библиографиялық сипаттамасы. Жалпы талаптар және құру
ережелері.
ГОСТ 7.83-2001. СИБИД. Электронды басылымдар. Негізгі шығулар мен шығу
мәліметтері.
3. Анықтамалар
Осы мемлекеттік стандартта ҚР СТ 34.014 сәйкес терминдер және
анықтамалар қолданылады. Оларға қосымша осы стандартта келесi терминдер
анықтамаларымен қолданылады:
1. Кері байланыс: Электрондық оқу басылымының сұраққа жауап бергеннен
немесе тапсырманы бітіргеннен кейін пайдаланушыға беретін
реакциясы.
2. Оқыту бірлігі: Семантикалық, синтактикалық және прагматикалық
тұтастығыі бар, бір бүтін ретінде рәсімделген және оның мазмұн
құрылымын формалдауға қолданылатын электрондық оқу басылымының
бөлігі.
3. Оқыту траекториясы: Бір электрондық оқу басылымындағы оқыту
бірліктерінің немесе нақты біліктілікті алу үшін енгізілген пәндер
тізбегі.
4. Оқу курсы: Мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартына
енгiзiлген пән, сонымен қатар қосымша және ұсынылған пән.
5. Оқушы: Мақсаты білім, үйрену және дағды алу және білімін бақылаудан
өткізу болып табылатын электрондық оқу баспасын пайдаланушы.
Ресми басылым
6. Электрондық басылым: Программалық басқару құралдары мен
құжаттамалары бар және кез келген электрондық ақпарат
тасымалдаушысында орналасқан немесе компьютерлік желілерде жарық
көрген сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және басқа
ақпараттар жиынтығы.
7. Электрондық оқу басылымы: Оқытуды және білім бақылауды
автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке
бөлімдеріне сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын
анықтауға мүмкіндік беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз
ететін электрондық басылым.
8. Электрондық оқулық: Құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің
жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме
беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы.
9. Электрондық оқу құралы: Құрамында оқу курсының ең маңызды
бөлімдері, сонымен қатар есептер жинағы, анықтамалықтар,
энциклопедиялар, карталар, атластар, оқу тәжірибесін өткізуге
нұсқаулар, практикумға, курстық және дипломдық жұмыстарды
дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым түріне
мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу
басылымы.
4. Қысқартулар
ЭБ- электрондық басылым;
ЭОБ- электрондық оқу басылымы;
5. Электрондық оқу басылымына қойылатын жалпы талаптар
ЭОБ-ның объектісі ғылыми негізделген фактілер, тұжырымдар мен
ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында оқытылатын объектілердің,
құбылыстар мен үрдістердің қатынастары мен қасиеттерінің жиынтығы болып
табылатын сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және басқа оқыту
ақпараты болуы керек.
ЭОБ оқу мақсаттарына тікелей сәйкес келмейтін, яғни, оқу курсының мазмұнына
жатпайтын және пайдаланушының назарын өзіне аудартатын ақпаратты қамтымау
керек.
ЭОБ-да интерфейс көрнекті, түсінікті, бірмәнді болуы мен қатар, пайдаланушы
қате іс-әрекеттер жібермеуі үшін бүтін ЭОБ-ның және оның жеке бөліктерінің
жұмыс істеу логикасын түсінуге көмектесетін түрде болу керек.
ЭОБ-да оқылатын объектiлер, үрдістер мен құбылыстардың құрылымын және
параметрлерін беру және өзгерту үшін, сонымен қатар сыртқы әрекеттердi
имитациялау үшiн, имитациалық компьютерлiк моделдер ыңғайлы құралдармен
жабдықталу керек. Компьютерлік моделдермен өзара-әрекет мәселелері оның
көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің мазмұнынан оқушының көңілін
бөлмей, оларды меңгеру үшін интеллектуалды ынтаны елеулі азайтатындай
болуы керек.
ЭОБ жабық та, ашық та ортада қолданылу мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ
жабық ортада жылжымалы ақпаратты тасушыларда орналасуы және жеке алынған
компьютерде немесе локалды компьютерлік желіде орындалушы программалар
сияқты жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ ашық ортада глобалды
компьютерлік желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін программа-
браузерлерді қолданады.
ЭОБ қосымша программалық құралдарды талап етпейтін операциялық жүйенің,
соның ішінде ашық кодты операциялық жүйелердің, нұсқасын ескере отырып
автоматты түрде орнатуының мүмкіндігіне ие болу керек. Орнату комплектінде
мемлекеттік немесе халықаралық стандарттарына сәйкес ЭОБ-ның тәуелсіз
жұмысы үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және программалар пакеттері
болуы керек.
ЭОБ қажетті өзгертулерді енгізуді оңайлату және сынақтан кейін программаның
алғашқы кодын өзгертпей ЭОБ-ның мазмұнын жетілдіру мүмкіндіктері болуы
керек, сонымен қатар оқу материалы мен статистикалық деректерге рұқсатсыз
қолжетпек болдмауы керек.
6. Электрондық оқу басылымынының құрамына қойылатын талаптар
ЭОБ-ның құрамына: титул, мазмұн, контент, утилиталар, көмекшi және
құжаттама енгiзiлу керек.
Титулда ЭОБ-ның шығу мәліметтері орналасады. Шығу мәліметтеріне қойылатын
талаптар осы стандарттың сәйкес тарауында келтірілген.
Тақырыпнама ЭОБ-ның құрылымы мен барлық семантикалық оқу бірліктерінің
атаулары көрсетілуі керек.
Контентте ЭОБ-ның мақсаттары мен есептеріне қатысты, және бiлiмдi
қорытынды бақылау өткізуге қажет, барлық оқу материалы берілуі керек. Оқу
материалы ғылыми терминологияны пайдаланып түсінікті, дәл, толық және
қарамақайшылықсыз жазылуы керек.
Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді шығару,
мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту, ағымдағы,
аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
Көмекшiде ЭОБ-ның жұмысын басқару бойынша ақпарат және ЭОБ-ның iске қосылу
моментiнен бастап қолжетпек болу керек.
7. ЭОБ-ның функцияларына қойылатын талаптар
ЭОБ-мен жұмыс жасау үшiн келесi функциялар жүзеге асырылу керек:
пайдаланушыны тiркеу; деректердi қорғау; бағыттама; мазмұн қарауды
ұйымдастыру; оқыту траекториясын анықтау; оқыту және бiлiм бақылау;
тестiлеу; статистикалық есеп беру.
Пайдаланушыны тiркеу функциясы ЭОБ-да пайдаланушы туралы деректердi енгізу,
өзгерту және жоюды қамтамасыз ету керек.
Деректердi қорғау функциясы ЭОБ-ң мазмұны мен тестілеу нәтижелерінің
бүтiндiгiн сақтау керек, сондай-ақ, белгілі бір деректерге рұқсатты
қолжетпек және басқа деректерге шектеулі қолжетпек жасау үшін
пайдаланушыларды авторландыру керек.
Бағыттама функциясы ЭОБ-ң құрылымы бойынша қозғалу мүмкіндігін қамтамасыз
ету керек.
Мазмұн қарауды ұйымдастыру функциясы тапсырмалар орындауды, сұрақтарға
жауап беруді және білім бақылауды талап етпей, ЭОБ-ның мазмұнымен алдын ала
танысу мүмкiндiгiн қамтамасыз ету керек.
Оқыту траекториясын анықтау функциясы міндетті оқытуды және бiлiм бақылауды
өткізу үшін сабақтардың тізбегін қолмен, тестілік немесе толық таңдау
негізінде құру мүмкiндiгін қамтамасыз ету керек.
Қолмен таңдау ЭОБ-ның мазмұнындағы модулдердің, блоктардың және
сабақтардың нөмiрлерiн белгiлеу арқылы оқыту траекториясына қолмен енгізуге
мүмкiндiк беру керек.
Тестілік таңдау ЭОБ-дағы оқу материалының барлық көлемi бойынша тестiлеу
кезінде дұрыс жауаптың саны жеткiлiктi емес болған модулдер, блоктар мен
сабақтарды оқыту траекториясына автоматты түрде енгізуге мүмкіндік беру
керек.
Толық таңдау автоматты түрде ЭОБ-ң барлық модулдерін, блоктарын және
сабақтарын оқыту траекториясына енгізуге мүмкіндік беру керек.
Оқыту және білім бақылау функциясы теориялық материалды оқу, тапсырманың
интерактивті орындалуын, қойылған сұраққа жауап беру және оқыту
траекториясы көлемінде ағымды, аралық, белестік және қорытынды бақылаулар
өту мүмкіндіктерін қаматамасыз ету керек. Осы жағдайда сұрақтардың дұрыс
жауаптар саны жеткіліксіз болса, оқушы ЭОБ-ғы ағымды оқыту бірлігін
қайталауға мәжбүр болады. Оқыту имитациялық компьютерлік моделдеу
функциясын қосуы мүмкін. Оқыту үзілуі және үзіліс болған жерден жалғасуы
мүмкін.
Тестілеу функциясы тұтас ЭОБ бойынша тесті өту уақытын өзгерте алатын және
нәтижелерді тіркеу мүмкіндіктері бар автоматты тестілеу құралдарын
қамтамасыз ету керек. Сұрақтар мен жауаптар варианттары оқу курсының
сұрақтар базасынан кездейсоқ таңдау арқылы беріледі. Тестілеудің нәтижесі
экранға шығады. Тестілеудің қанағаттандырылмайтын нәтижесінде, жауабы дұрыс
берілмеген кез келген сұраққа еркін көшу ескерілу керек.
Статистикалық есеп беру функциясы оқушының берілген оқыту бірлігін меңгеру
деңгейі туралы нақты ақпаратты және ол туралы сұратымға байланысты басқа
статистикалық деректерді беру мүмкіндігіне ие болуы керек.
8. Электрондық оқу басылымының мазмұн құрылымына қойылатын талаптар
ЭОБ-ның контенті үш деңгейлі семантикалық оқыту бірліктеріне бөліну
керек: 1 – модулдер, 2 – блоктар, 3 – сабақтар.
Модул блоктан блокқа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан блоктар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы ірі
синтактикалық, семантикалық және прагматикалық оқыту бірлігі.
Блок сабақтан сабаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан сабақтар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
орташа синтактикалық, семантикалық және прагматикалық оқыту бірлігі.
Сабақ минималды синтактикалық, семантикалық және прагматикалық оқыту
бірлігі және ол бірнеше оқыту элементтерінен тұрады. Сабақтағы міндетті
оқыту элементтері болып теориялық материал, мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-
жауаптар және тестілер есептелінеді, ал мiндеттi емес элементтерге оқыту
ақпаратын меңгеру, түсіну және еске сақтауға себебін тигізетін және
ақпараттық тығыздықты қамтамасыз ететін анықтамалық, графика, аудио және
видео жатады.
1. Теориялық материал таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны
түсінікті, нақты, толық және қарама-қайшылықсыз болатын
көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және бұрын өткен сабақта
қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу, тапсырманы
жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек.
Теорияда мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты
арнаулы дидактикалық құралдарды қолдану керек.
2. Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерiн жаттығуды
орындау, есептi шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және
т.б. түрiнде деталды талдауын қамтамасыз етуi керек.
3. Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен
құбылыстарының iшкi байланысын анықтауға, олардың әртүрлi
сыртқы әсерлер кезiндегi функционалдық қасиеттерiн зерттеуге
және жаттығуларды орындау мен есептердi шешудегi практикалық
машықтарын қалыптастыруға бағытталу керек. Тапсырмалардың
тұжырымдамасында атқарылатын iс-әрекеттердiң ретi мен
күтілетін нәтижеге және олардың берiлу формасына қойылатын
талаптарға түсiнiктемелер болуы керек.
4. Сұрақ-жауаптар бiлiмдi меңгеру үшiн және практикалық
жұмыстарды орындау машықтарын қалыптастыруға бағытталған болу
керек. Сұрақтар оқушылардың танымдық іс-әрекетін жетiлдiру
үшiн қиындық деңгейі, сипаты және жауаптардың берiлу пішімі
бойынша түрленуі керек.
5. Тестер сұрақтар мен олардың жауаптарының вариантарын қамтуы
керек. Тестер дұрыс жауапты таңдау кезiнде қарапайым табу
әдiсiн қолданбау үшiн мағынасын түсiнбей жауап беретiн
сұрақтарды қамтымауы керек. Оқушы оқу материалын терең
бiлгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшiн дұрыс емес
жауаптар өздерiнiң мазмұны бойынша дұрыс жауапқа жақын болуы
керек. Тестер оқушылардың iс-әрекеттерi мен жауаптарында
болатын әдеттегi қателер туралы ескертулер мен сол қателердi
жiбермеу және түзету туралы түсiнiктемелерді қамтуы мүмкiн.
6. Анықтамалық оқу материалына қатысты және жаттығуларды
орындау, есептердi шешу мен тәжiрибе өткiзуге, курстық,
дипломдық және т.б. жұмыстарды дайындау бойынша мәтіндік,
кестелiк, графикалық және басқа оқу-әдiстемелiк мәлiметтер
қамту керек.
7. Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын объекттер,
үрдістер мен құбылыстардың ең маңызды жақтары мен жағдайларын
ашу және көрсету үшін қажеттi қосымша дидактикалық
материалдарды келтіруге арналған.
8. Тезаурус ЭОБ-ң пән аймағына байланысты терминдер және
қысқартулар сөздігін қамту керек.
9. Электрондық оқу басылымының оқыту элементтеріне қойылатын талаптар
Оқыту элементтерiне: Теория, Мысалдар, Тапсырмалар, Сұрақтар,
Тестілер, Тезаурус, Анықтамалық, Графика, Аудио және Видео
жатады.
1. Оқыту элементі Теория оқылатын сабақтың теориялық
материалдарының гипермәтiндi сипаттауына қолжетпек жасауына
мүмкіндік беру керек.
2. Оқыту элементі Мысалдар мысалдардың сипаттамасы мен олардың
түсініктеріне қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
3. Оқыту элементі Тапсырмалар ағымды сабақ бойынша жаттығуларға
және есептерге, сонымен қатар оларды орындау мен шығаруға
байланысты көмекке қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
4. Оқыту элементі Сұрақтар ағымды сабақ бойынша тест жүргізуге
дейін жауаптары интерактивті берілетін және тексерілетін
сұрақтарға қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
5. Оқыту элементі Тестілер оқытудың ағымды бірлігі бойынша білім
бақылауды өздігінен жүзеге асыру үшін арналған тестілеу құралына
қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек:
- сабақ деңгейінде – ағымдағы білім бақылау;
- блоктар деңгейінде – аралық білім бақылау;
- модулдер деңгейінде – белестік білім бақылау;
- ЭОБ-ы деңгейінде – қорытынды білім бақылау.
6. Оқыту элементі Тезаурус ЭОБ-да кездесетін және олардың
анықтамаларына гипермәтіндік сілтемелері терминдер және
қысқартулар сөздігіне қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
7. Оқыту элементі Анықтамалық ағымды сабақ бойынша анықтамалыққа
қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
8. Оқыту элементтері Графика, Аудио және Видео қосымша
дидактикалық материалдарға қолжетпек жасауына мүмкіндік беру
керек.
9. Оқыту элементі Графика схемаларға, сызуларға, суреттерге,
фотосуреттерге және бейнелерге, соның ішінде анимацияларға
қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
10. Оқыту элементі Аудио оқылатын сабаққа қатысты негiзгi
ұғымдарды, фактілерді, тұжырымдарды және ережелерді дыбыстауға
қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
11. Оқыту элементі Видео оқылатын сабаққа қатысты объектiлердің,
үрдістер фрагменттерiнің және құбылыстардың қасиеттері мен
қатынастарын және сабақты оқып үйрену үшін қажет атақты
ғалымдардың, саясаткерлердің және басқа тұлғалардың сұхбатын
көрсететін фильмдерге қолжетпек жасауына мүмкіндік беру керек.
10. Электрондық оқу басылымының кері байланысына қойылатын талаптар
ЭОБ-ң пайдаланушыға беретін кері байланыстың пішімі және мазмұны болуы
керек.
1. Пішім кері байланыстың болуын қамту керек, ол қалай және қандай
көлемде берілді. Кері байланыстың пішімі пайдаланушыға кері
байланыс қандай пішімде көрсетілуін сипаттау керек.
Егер пайдаланушы дұрыс енгізбесе, онда пайдаланушы жауапты дұрыс пішімде
енгізе алатындай ЭОБ-да түзеткіш және ақпаратты кері байланыс берілуі
керек.
Пайдаланушы кері байланыстың орналасқан жерін іздемеуі керек, ол айқын
және көңіл аударатындай берілуі керек.
Кері байланыс пайдаланушы келесі әрекеттерді көрсетіп, оны пайдалануды
бітіргендігін мақұлдағанда ғана өшуі керек.
Кері байланыс мейлінше ақпаратты пішімді (мәтін, графика, дыбыс, тамға,
және т.б.) пайдалану керек..
Мазмұн пайдаланушыға кері байланыс беретін ақпараттың түрін көрсетуі
керек Кері байланыстың мазмұны ол беретін ақпараттың түрін сипаттау керек.
Кері байланыс оқушыны қолдау керек. Кері байланыс оқушыны қате жауап үшін
еш жағдайда кемітпеуі керек. Кірісінше, ол оны келешекте ақпарат алу арқылы
өзінің нәтижесін көтеретіндігін қолдау керек.
Кері байланыс ақпаратты болуы керек. Егер жауап дұрыс болмаса, онда оның
неге дұрыс емес екендігі туралы айғақ берілуі керек, ал егер жауап дұрыс
болса, онда оқушы бұл жауаптың неге дұрыс екендігін білуі керек.
Кері байланыс өзінің болмысы бойынша білікті болып және жауапты түзетуі
керек.
Кері байланыс анық болуы, сленгті пайдаланбауы және екімәнді болмауы
керек.
Кері байланыс кездейсоқты болмауы және жауапқа сәйкес болуы керек.
Тестілеу кезінде мейлінше жалпы қателер шығуы мүмкін. Оқушылар ұқсас, бірақ
маңызы басқа, түсініктерді шатастырмау үшін ЭОБ-да осы жауаптар түрлеріне
сәйкес кері байланыс болуы керек.
11. Электрондық оқу басылымды рәсімдеуге қойылатын талаптар
1. ЭОБ-ның рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру
үшін қолайлы және эстетикалық түрде берілуіне
мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік материалдың
көлемі оқушыны жалықтырмау үшін сөздердің саны
шектеулі болу керек.
2. Мәтіннің шрифті ГОСТ 7.83-2001-на сәйкес
эргономикалық көрсеткіштердің талаптарын есепке
ала отырып таңдалыну керек. Шрифтің түрі мен
мөлшері сияқты мәтіндік сипаттамалар ЭОБ-дағы
информацияның оқылуына айтарлықтай әсер етеді. ЭОБ-
ның беті бір-бірінен өзгеше, қарама-қарсы болатын
шрифтерді аз қамту керек. Беттің негізгі мәтінінде
кертіксіз шрифттерді (Arial...) қолдану ұсынылады.
Шабылған шрифттерді мәтіннің тақырыптарында және
қысқа жазуларда қолдану ұсынылады. Біркелкі және
сәндік шрифтерді қолдану тек қана қажет болған
жағдайда ұсынылады. Барлық шрифтердің кодталуы
әріптерді кодтаудың стандартына сәйкес болу керек.
3. ЭОБ-дағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай
қабылдауды қамтамасыз және материалдың жеңіл
игерілуіне және эстетикалық түрде ұсынылуына
көмектесу керек. Қара фондарда ашық түсті мәтінді
тек қана ол анық көрінетін болса пайдалануға
болады, ал анық көріну үшін мәтінді түгелдей қалың
шрифтпен рәсімдеу қажет. Бетте мәтіндік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz