Ішкі аудитті өткізу

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы нарықтық жағдайға көшті, сол себептен біз ғылым және білім беру саласында көптеген қиындықтарға тап болдық. Өйткені біздің мемлекетімізге нақты, жаңа заман талабына сай білім қажет. Сондықтан нарық жағдайына өтуге байланысты кәсіпорын ғылыми - техникалық прогрестің жетістіктерін, өндірісті басқару мен шаруашылық жүргізудің тиімді формаларын енгізу, кәсіпкерлікті, бастаманы ынталандыру негізінде қызмет көрсету мен өнімнің бәсекелестік қабілетін, өндіріс тиімділігін арттыру керек.

Осы мақсатты орындау үшін шаруашылық субъектілерінің қызметін экономикалық талдауға маңызды орын бөлінеді. Білікті экономист, бухгалтер, қаржыгер, аудитор заманға сай экономикалық зерттеу әдістерін кешенді және жүйелі экономикалық талдауды жетік білуі қажет. Сондықтан шаруашылық қызметтің нәтижесін жан - жақты, уақтылы және нақты талдай алуы қажет.

Еліміз нарық экономикасының орнауы әр түрлі тауарлар мен қызметтерді өндіру, сату және тұтыну процестерін реттейтін механизмдердің пайда болып, дамуына жағдай жасайды. Экономикалық іс-әрекеттің төлем қабілетті сұранысы мен талаптарына сай келетін, өндірістің оңтайлы инфрақұрылымын құру, ұлттық нарықпен өзгеріп отыратын жағдайларға байланысты, тауар өндіріп, қызмет атқаратын кәсіпорындар мен экономика секторларының жағдайы нарықтың тұтыну құрылымына, оның бағытына, оның бағдарлау мүмкіншіліктеріне байланысты.

Республиканың мемлекеттік өнеркәсіп саясатының негізгі бағыттарына сәйкес өнеркәсіптік саясат өндірістің тиімділігін арттыру жолында мақсатқа жетуде, жаңа жұмыс орындарын ашуға, тауар нарықтарында ұлттық өнеркәсіптің үлесін арттыруға бағытталған.

Кәсіпорын сапалы өнім шығаруға ұмтылуы қажет. Өйткені бұл көрсеткіштерден алынатын пайда мөлшеріне тәуелді болады. Пайданың үлкен бөлігін өнімді өткізуден табыс мөлшері құрайды, яғни кәсіпорын неғұрлым тиімді өнімді нарыққа шығаратын болса, соғұрлым жоғары мөлшерде пайдаға ие болады. Сонымен бірге өткізу көлемі және пайда мөлшері кәсіпорынның маркетингтік, қаржылық, жабдықтау, өндірістік қызметтерінен тәуелді, басқаша айтқанда бұл көрсеткіштер шаруашылықтың барлық жағдайын сипаттайды.

Баға жасалуына әсер ететін факторлардың тиімділігін арттыруды сөз еткенде кәсіпорынның маркетинг жағдайы сөз етіледі. Маркетинг, яғни жарнама арқылы тұтынушыларды өзіне тарту, сұраныс молайса тауар бағасы тұрақты және жоғары болады. Бұл баға жасауға немесе қоюға бірден - бір қолайлы жағдай. Ынталандырушы шаралары, шегерме баға, тауарларға орама жасауда тұтынушыларды өзіне тартуды бірден - бір құралы. Осындай шаралар арқылы кәсіпорынның беделі мен тауарларын қалыпты сақтауға болады. Баға - кәсіпорындағы тауарлардың өлшеуіші, сол арқылы тиімді қызмет атқарады. Осы арқылы маркетингтік қызметті пайдалана отырып өндіріс көлемін ұлғайтуға болады. Өндіріс көлемі де тиімділіктің қайнар көзі. Өнімнің көптеп, сапалы және тұтынушыны қанағаттандыруы нарықты экономиканың басты заңдылықтары. Өндіріс көлемін ұлғайту арқылы өнімнің сапасын арттырып, тауар бағасын қалыпты деңгейде ұстап отыруы шарт. Кез - келген кәсіпорын өндіріс көлемінің үлкен, онда өндірілген тауар бағасының тұрақты болуын қадағалап отырады

Нарық жағдайында кез келген кәсіпорын жоғары пайдаға қол жеткізуі үшін келесідей шараларды іске асыруы қажет: пайданы алумен, өнімді өткізумен байланысты жоспардың орындалуына жүйелі бақылау жасау; пайданы жоғарылату мүмкіндіктерін пайдаланумен байланысты кәсіпорын жұмысына баға беру; анықталған резервтерді пайдаланумен байланысты шараларды дайындау.

Өзімнің дипломдық жұмысымды мен «Семейқұс» ЖШС-нің барлық өнімдері, оның бағасы, өнімнің өзіндік құны мен рентабельділігіне сүйене отырып жаздым. Оларды жазу үшін экономикалық мәліметтерге сүйендім.

1 ІШКІ АУДИТТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗІ

1. 1 Аудиттің мәні, мақсаты және маңызы

Аудиторлық қызметтің мәні қаржылық есеп беруді, төлем-есептеу құжаттамасын тәелсіз тексеру, түрлі қызметтер мен кеңес беру, бухгалтерлік есеп жүргізу мен қалпына келтіру, ұйымның активтері мен міндеттемелерін бағалау, салық декларациясын толтыру, қаржы-шаруашылық қызметке экономикалық талдау жүргізу бойынша тұтынушыларға қызметтер ұсынатын аудиторлық фирмалардың кәсіпкерлік қызметі болып табылуында.

Қаржылық есеп беру аудитінің мақсаты - аудиторға қаржылық қорытынды есепті құрудың белгіленген концептуалдық негізінде сәйкес барлық елеулі аспектілер бойынша қаржылық қорытынды есептің дайындалғаны жөнінде қорытынды есеп беру мүмкіндігі.

Аудиттің маңызы тиісті жақтардың мүдделеріне қол жеткізуде болып табылады. Атап айтқанда:

- экономикалық субъектілер;

- салық қызметі тұлғасындағы мемлекеттің;

- қаржылық есеп беруді әр түрлі пайдаланушылардың;

- аудиторлардың меншік иесі мен мемлекеттің мүдделерін қорғау.

Қаржылық есеп беруді пайдаланушылар

1. Ішкі пайдаланушылар: әкімшілік, менеджерлер, меншік иелері, бөлімше басшылары, персонал.

2. Сыртқы пайдаланушылар:

- тікелей қаржылық мүдделері бар пайдаланушылар: инвесторлар, банктер, жабдықтаушылар, сатып алушылар мен клиенттер.

- жанама қаржылық мүдделері бар пайдаланушылар: мемлекеттік органдар (салық, қаржы органдары, статистика мекемесі т. б. ), қоғамдар.

Аудиттің түрлері:

1. Ақпаратты пайдаланушыларға қатысты: сыртқы, ішкі.

2. Заң талаптарына қатысты: міндетті, бастамашылық (ерікті) .

3. Аудит объектілері бойынша: банктік аудит, сақтандыру компанияларынң аудиті, биржалар-инвестициялық институттар мен зейнетақы қорларының аудиті, жалпы аудит, мемлекеттік аудит.

4. Тағайындалуы бойынша: қаржылық есеп беру аудиті, салықтық аудит, сәйкестік аудит, операциялық аудит, арнайы (экологиялық операциялық және т. б. ) .

5. Жүзеге асырылу мерзімі бойынша: бастапқы, келісілген.

6. Тексеру сипаты бойынша: дәлелдеуші, жүйелі бағытталған, тәуекелдікке негізделген аудит.

2. Қазіргі аудит 19-ғасырдың аяғында кәсіпорынның жеке заңды тұлға ретінде пайда болу кезінен бастап өзгерістерге ұшырады. Себебі өндіріс, өнеркәсіптің дамуына байланысты. Ал біздің елімізде аудит саласының дамуы 1987 жылы «Инаудит» акционерлік қоғамы пайда болуынан бастады. Ол КСРО Министрлер Кеңесінің арнайы қаулысына сай құрылған. Оның құрылуы елімізде аудитті арықарай дамытуға зор ықпал етті, жәнеде бірегей құрылым ретінде «Инаудит» сақталмады 1989-1993. 1992 жылы «Қазақстан-аудит» тәуелсіз акционерлік аудиторлық компаниясына айналдыруға мүмкіндік берді.

Қазақстанда аудиторлық қызмет көрсету рыногы шартты түрде екі бөлікке бөлінген: өзінің кәсіби қызметін «Үлкен төрттік» деп аталатын халықаралық аса ірі аудиторлық компаниялар Deloitte & Touche, KPMG, Ernest & Young, Pricewaterhouse Coopers және жергілікті аудиторлық компаниялар ұсынып отыр. Халықаралық фирмалардың әрқайсысы өздерінің мүшелері ұзақ жылдар бойы аудиттің халықаралық стандарттары бойынша әлемнің көптеген мемлекеттерінде жұмыс істейтін ірі халықаралық топ болып табылады. Үлкен төрттікке кіретін топтардың әрқайсысы жалпы алғанда аудиторлық кеңес беру қызметінің барлық шеңберін қамтиды.

Жергілікті аудиторлық компаниялар бүгінгі таңда Халықаралық аудит стандарттарын қолдану және оларды пайдалану тәжірибесін қабылдауды енді ғана бастап отыр. Халықаралық аудит стандарттары бойынша шын мәнінде жұмыс істейтін қазақстандық аудиторлық фирмалардың пайыздық үлесі қандай, ал кім оны тек декларациялайды деген сұрақтарға өте дәл сеніділікпен жауап беру мүмкін еес. Қазіргі кезде әртүрлі халықаралық ұйымдар тарапынан Қазақстанда қызмет көрсетудің бұл рыногының өкілдерін сапалық жағынан аттестациядан өткізуді жүзеге асыруға әрекет жасалуда. Олардың барлығы мемлекеттік органдардан да, қандай да бір қоғамдық бірлестіктерден де тәуелсіз болады. Бағалау мен тексеруге аудиторлардың жұмыс құжаттары бар файлдар, фирмаішілік стандарттар, ереже - нұсқаулар мен процедуралар, нақты орындалған жұмыстардың осы ереже - нұсқаулар мен процедураларға сәйкестігі жатқызылады. Тексеру бағдарламасы және тексерілетін құжаттардың шеңбері жұмыс басталғанға дейін тексерілетін субъектілерге хабарланған жоқ. Бағалау нәтижесі Бүкіләлемдік банктің мәскеудегі өкілдігі атынан жазылған хатта хабарланды. Тексеру жүргізу әдістемесін, яғни нені және қалай тексеретіндігін аудитордың өзі таңдауға құқықты екендігін атап айту керек. Клиент аудиторларға жұмыстардың арнайы бір түрлерін орындауды, мысалы, корпоративтік табыс салығын есептеудің дұрыстығын тексеруді немесе тауарлы - материалдық босалқылар есебіне аудит жүргізуді тапсыруы мүмкін. Бірақ, клиенттің осындай арнайы тапсырмалардың нәтижелер бойынша жалпы қаржылық қорытынды есеп жөнінде толық аудиторлық қорытынды есеп күтуі дұрыс емес.

Аудитордың өз клиентіне қосымша қызметтер көрсетуіне, мысалы, аудит жүргізу процессінде қосымша төлем жасалынған жағдайда салық және басқару мәселелері бойынша кеңес беруіне тиым салынбайды. Тек дайындау үшін клиентке өзі көмек берген немесе оны құру үшін бухгалтерлік есепті аудитор қалпына келтірген қаржылық қорытынды есепті тексеруге жол бермейді.

Жұмыстардың ондай қосарлануы аудитордың тәуелсіздігі принципін бұзғандық болып табылады және оған нормативтік құжаттармен тиым салынған. Сонымен бірге іс - тәжірибеде: «кім ақша төлесе, сол музыкаға тапсырыс береді» принципі әйгілірек болып келеді. Кейбір клиенттер ақшаның ірі сомасын аудиторларға төлесе болды олардан, істің шын мәніндегі жағдайына қарамастан, өз кәсіпорнының қызметі жөнінде жұмыртқауды пікірлерді күтуге болады деп есептейді. Қызмет көрсету бағасы жоғары аудиторлық фирмаға көңіл аудара отырып, клиент оның жұмыскерлерінің жоғары біліктілігіне және жұмыстың сенімділігіне үміт артқаны дұрыс. Аудитордың қорытынды пікірлері, егер ол кәсіптік стандарттарды және этикалық нормаларды сақтайтын болса, әділ болуға тиісті және де төлемнің мөлшеріне байланысты болмауы керек.

Аудит осы мемлекетте қабылданған стандарттар мен принциптерге сәйкес болса ғана сапалы аудит ретінде танылады. Ресми деңгейде қазақстанда да осы ықпал әрекет етеді деп есептелінеді.

Алайда, іс - тәжірибеде клиенттер аудиторлардың қатал, бірақ әділетті қорытынды пікірлер жасауына байланысты, оларды жүргізілген аудиттің сапасы төмен деп кінәлауға тырысады, сөйтіп осы негізде келісім - шарт бойынша төленуге тиісті көрсетілген қызмет үшін төлем жасаудан бас тартады немесе аудиторлардың үстінен лицензия беруші органға шағым жасауы мүмкін.

Аудитор кәсібінің ерекшелігі - олардың маңызды қоғамдық міндетті қызметті орындайтындығында. Яғни, олар көптеген ақпарат тұтынушылардың бұл экономикалық субъектімен істес болу немесе болмау жөнінде шешім қабылдауына негіз болатын қаржылық қорытынды есептің дұрыстығын дәлелдейді немесе дәлелдемейді. Аудитор үшін басты міндет - аудиторлық қорытындыға сенгісі келетін адамдардың үмітін алдамау. Сондықтан аудитор клиенттің кез - келген қыңырлығы мен тілектерін орындауға емес, белгілі бір ережелер мен кәсіби этикалық кодекстің шеңберінде әрекет етуге міндетті.

Клиентке сапалы қызмет көрсету үшін аудиторлық фирмалар өздерінің ұйымдық құрылымдарын басқарудың теориясы мен практикасына, сонымен бірге клиенттерге көрсетілетін қызмет түрлеріне қарай құруға тиісті.

Әрбір аудиторлық фирма өзінің ұйымдық құрылымын өз бетінше анықтайтын болғандықтан, олардың тәжірибесін жинақтап көрсету күрделірек. Бірақ негізгі бөлімшелер мен басқару органдарын анықтауға болады.

Ірі аудиторлық фирмалардың басқару құрылымы төмендегілерден тұруы мүмкін:

• директорлар кеңесі;
• директор;
• аудит объектілері бойынша департаменттер (жалпы аудит, банктік, сақтандыру, зейнетақы қорларының және басқа қаржылық институттардың) ;
• кеңес беру департаменті (салық салу, бухгалтерлік есеп мәселелері бойынша) ;
• маркетинг бөлімі, бухгалтерия, ақпараттық, заңгерлік бөлімдер және т. б.

Орташа аудиторлық фирмалардың ұйымдық құрылымында төмендегі лауазымды қызмет түрлері болуы мүмкін:

• фирманың директоры;
• фирманың аудит жөніндегі директоры;
• кеңес беру бөлімі;
• мүліктерді бағалау, заңгерлік, Ақпараттық, шаруашылық және т. б. бөлімдер.

Ірі аудиторлық компаниялар, сондай - ақ, халықаралық фирмалар аудитті мынадай құрамда жүзеге асырады: аудитордың көмекшісі, аға аудитор, супервайзер, менеджер және партнер.

Аудитордың көмекшісі ретінде, қағида бойынша, аға аудитордың тарапынан тұрақты бақылаусыз өз бетінше жұмыс жасай алмайтын, азғантай ғана жұмыс тәжірибесі бар тұлғалар танылады. Аудитордың көмекшілері тікелей орындаушы персоналмен және клиенттің бастапқы құжаттарымен жұмыс жасайды, тестілеу нәтижелерін аудиторлық жұмыс парақтарында көрсетеді және оларды талау жасау үшін аға аудиторға береді.

Аға аудитор аудиттің жеке бір субъектісінде топтың жұмысын бақылайды, қызметтің күн сайынғы мониторингін жүзеге асырады, аудиторлық қорытынды есептің алдыңғы нұсқасын дайындайды. Яғни, аға аудитор қандай да бір субъектідегі аудитке толығымен бақылау жасайды және менеджер немесе супервайзердің шолу жасауы үшін «материалар дайындайды».

Менеджер немесе супервайзер, қағида бойынша, бір уақытта бірнеше субъектідегі аудитке басшылық етеді. Жалпы менеджерлер аудиторлық қорытынды есептің алдыңғы нұсқасын қарауға және оны бекітуге жауапты.

Халықаралық тәжірибеде аудиторлық фирмалар партнерлықтың заңды нысаны, бизнес иесі болып табылады және оларға толық материалдық жауапкершілік жүктеледі. Халықаралық компанияларда аудиторлық қорытынды есепке қол қоюға тек партнер ғана құқылы. Партнерлер клиентпен байланыстар үшін, бизнестің стратегиялық дамуы үшін жауапты.

Аудиторлық қызметтің сапасына бақылау жасау бірнеше аспектілерде жүзеге асырылады:

• негізгі аудитордың өз ассистенттерінің жұмысына бақылау жасауы;
• аудиторлық фирманың аудиторлардың жұмысына бақылау жасауы;
• сыртқы бақылау.

Негізгі аудитордың өз ассистенттерінің жұмысына бақылау жасауы. Негізгі аудитор аудиттің орындалуына толық жауап береді. Тексеру жүргізу кезінде ол ассистентердің жұмысына бақылау жасауға, кәсіпорын қызметінің мәселелері, есепті және соған сәйке, аудитті ұйымдастыруың болуы мүмкін мәселелер бойынша нұсқау беруге тиісті. Аға аудиторларға және қатардағы тексеруге қатысушыларға берілген кез - келген тапсырма, жұмысты тапсырған жақ оны орындаушының осы жұмысты орындауға білімі мен тәжірибесінің жеткіліктігіне саналы түрде сенімді болатындай етіп жүзеге асырылуға тиісті.

Орташа және ірі аудиторлық фирмаларда орындалатын жұмыстардың сапасына және аудит бойынша процедуралардың жүзеге асырылуына бақылау жасау біліктілігі жоғары мамандардан құрылған Сарапшылар Кеңесіне жүктеледі. Бұл кеңес жұмыс тобының қатысушылары дайындаған барлық жұмыс файлдарын тексереді. Фирмаішілік стандарттарға сәйкес аудиттің сапасына бақылау жасауды қамтамасыз ету үшін тұрақты және ағымдағы файлдар енгізілген құжаттар жасалуға тиісті.

Ағымдағы файлдар - жұмыс тобының жетекшісі тексерген құжаттар.

Аудит нәтижелерін тексеру кезінде негізінен төмендегі мәселелерге көңіл аудару қажет:

• аудиттің жалпы жоспарға және бағдарламаға сәйкес орындалғандығы;
• жасалынған жұмыстардың және олардың нәтижелерінің тиісінше құжатталғандығы;
• айқындалған аудиторлық процедуралардың мақсатына жеткендігі;
• тексеру нәтижелерінің қаржылық қорытынды есептің дұрыстығы жөнінде ой - пікір білдіру үшін негіз болатындығы.

Тұрақты файлдар - Сарапшылар кеңесі мен аудиторлық фирманың басшысы тексеріп, бекіткен құжаттар. Ондай құжаттарға төмендегілерді жатқызуға болады:

• қызмет көрсету процесіндегі екі жақтың міндеттері мен шарттары туралы ақпараттары бар клиентке арналған хат - келісім;
• клиенттің ішкі бақылау жүйесіндегі негізгі кемшіліктер және оларды жою жөніндегі ұсыныстарды хабарлаушы хат;
• аудиторлық тексеру нәтижелерін қарастыру хаттамалары және т. б.

Аудиторлар жұмысының сапасына сыртқы бақылауды мемлекеттік органдар жүзеге асыра алады. Бірақ бұл бақылау жанама болып табылады, себебі оның мақсаты - аудитордың жұмысын тексеру емес, салық төлеудің дұрыстығын, кәсіпорында заңға қайшы іс - әрекеттердің орын алуын және т. б. тексеру.

Кейбір экономистер белгілі бір аудиторлық фирма жұмысының сапалылығына сол клиентке басқа аудиторлық ұйымның күшімен қайта тексеру жүргізу арқылы көз жеткізуге болады деп есептейді. Әрине, мұндай шара сапалылықты тексеру нұсқаларының бірі болып табылуы мүмкін, бірақ оның тиімді болуы екі талай. Әдетте, сапаны тексеруші бірнеше аудиторлық файлдарды іріктеп алып, негізінен тексеру нәтижесі бойынша клиенттерде ескертулер болмағандарына тексеру жүргізеді. Бір аудиторлық фирманың көп санды клиенттеріне қайтадан толық аудит өткізу орынсыз әрі ысырапшыл әрекет болар еді.

«Аудиторлық жұмыстың сапасына бақылау жасау» деп аталатын халықаралық аудит стандартына сәйкес барлық аудиторлық ұйымдарда тиісті түрде формаланған аудит сапасын бақылаудың ішкі жүйесінің болуын талап етеді. Әрбір аудиторлық фирма орындауы жұмыстың қажет сапасын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін ішкі стандарттар немесе ереже - нұсқауларды жасап, оларды жүйелі түрде қолдануға тиісті. Аудиттің сапасына тексеру жүргізу барысында дәл осы жүйені зерттеу керек. Яғни, қажетті ереже - нұсқаулардың бар екендігіне және олардың мазмұнының стандарттарға сәйкестігіне, сондай - ақ құжатта қарастырылған іс - шаралардың және процедуралардың тиісті дәрежеде қолданылатындығына көз жеткізу керек. Ондай тексеру, әдетте, бір - екі күн уақыт алады және де елеулі еңбек ресурстарын, материалдық ресурстарды талап етпейді. Мұндай кезде кейбір фирмаішілік реттеуші құжаттардың бар немесе жоқ болуы және олардың орындалуы - аудит өткізу сапасының куәлігі.

Процедуралардың жалпы екі жағын қарастыру қабылданған:

• жалпы аудиторлық фирма жұмысының сапасына қатысы бар процедуралар;
• нақты аудит өткізудің сапасына қатысты процедуралар.

Сапаны қамтамасыз ету процедуралары аудиторлық фирманың ішкі құжаттарында немесе ішкі стандарттарында жазылуға тиісті. Әдетте, Халықаралық аудит стандарттарына сәйкес сапаға тексеру жүргізу барысында тексеруге тек сол ішкі реттеуші құжаттар алынады. Әрбір аудиторлық фирмада тиісті процедураларға қойылатын талаптар жазылған құжат, немесе қорытынды құжатта бір бөлім, не болмаса бірнеше тиісті құжаттар болуға тиісті. Кейбір аудиторлар бұған қарсы. Олардың ойынша, ереже - нұсқаулар жақсы болуы мүмкін, бірақ сол ережелердің қаталдығы көбінесе олардың орындалуының міндетті еместігімен теңгеріледі. Бірақ тәжірибелі тексерушіге қандай - да бір ереже - нұсқаулардың практикада қолданылатын, қолданылмайтындығын анықтау қиындық туғызбайды. Ол үшін қажетті прооцедуралар көрсетілуге тиісті аудиторлық файлдар болады немесе аудитте кеңінен танымал сұрақ беру, не болмаса бақылау жасау процедураларын қолдануға болады.

1. 2 Ішкі аудитті ұйымдастыру және оның тиімділігі

Ішкі аудиттің басты міндеті-басқару мақсаттарына қол жеткізуді қамтамасыз ету. Бұл үшін ішкі аудит кәсіпорын басшылығын дұрыс басқару шешімдерін қабылдау үшін жасалған талдаудың нәтижелерімен, белгілі бір бөлімшенің қызметіне баға берумен, ұсыныстармен және уақытылы дұрыс ақпаратпен қамтамасыз етеді.

Ішкі аудит-кәсіпорынға қызмет көрсету аясында жүргізілетін ішкі бақылау жүйесін талдау үшін менеджмент арқылы анықталатын қызмет. Ішкі аудиттің көмегімен бақылау және талдау іске асырылады, сонымен қатар жүйелерді жақсартуға, жетілдіруге ұсыныстар беріледі.

Оларға қызметтердің мынадай түрлері тән:

1. Қаржылық және операциялық ақпараттарды тексеру. Бұл сыртқы аудитордың жұмысымен сәйкес келетін үнемі жалғасатын процесс.
2. Операциялардың үнемділігін, тиімділігін талдау, оның ішінде қаржылық емес бақылау да бар. Кейде оны «ақша құнының» аудиті деп атайды.
3. Заңдар мен ережелерге, менеджменттің әртүрлі сыртқы талаптары мен саясатына және басқа да ішкі талаптарға сәйкестікті талдау.

Бұл үшін:

• активтердің қабылдануы мен есептен шығарылуының заңды болғанына және осы активтердің тиімді түрде пайдалануы мен сақталуы қамтамасыз етілгеніне көз жеткізу керек. Ішкі аудитор аутивтердің менеджментін рұқсатына сәйкес алынуы мен сатып өткізілуіне ғана емес, сонымен бірге кәсіпорынға тиесілі активтердің сақталуы қамтамасыз етіліп жатқандығына сенімді болуы керек. Мысалы, активтер сақтандырылған және арнайы сақтау орнында тұр. Бұдан әрі, ол активтердің тиімді пайдаланып жатқандығына сенімді болуы керек. Мысалы, өндірістік қалдықтардың көлемі кішірейіп, қажетсіз материалдар мүмкін болғанша қайта өнделіп, өткізіліп жатыр;
• міндеттемелердің ұйымның тек құқықтық операцияларына ғана қатысы бер екендігін растау.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс