Шет тілін оқытудағы Еуропалық деңгейлер жүйесіне сипаттама
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 3
Негізгі бөлім
1 Оқу үрдісінде инновациялық технологияларды пайдалану ... ... ... ... .6
1.1 ҚР ның Болон үрдісіне
қосылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.2 Болон үрдісінің мақсаты, міндеті,
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ...10
1.3 Кредиттік оқыту жүйесінің ҚР ның білім беру жүйесіндегі
маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...13
1.4 Шет тілін оқытудағы Еуропалық деңгейлер жүйесіне сипаттама ... 15
2 Шет тілін оқытудағы Еуропалық деңгейлер жүйесінің тәжірибе
жүзінде қолданылуы ( В1 деңгейіндегі оқушыларға қойылатын
талаптар) ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .26
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 28
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі.
Жас ұрпаққа беретін жоғары білімнің маңызы қай уақытта да артпаса
кеміген емес. Оны қоғамның дамуына ықпал етіп қана қоймай, оның
сұраныстарын да қамтамасыз ететін әлеуметтік институт деп білуіміз керек.
Өйткені, бүгінгі ғаламдық аймаққа шығып кеткен кең ауқымды және жан-жақты
мазмұнға ие экономикалық қарым-қатынастар ең алдымен жоғары оқу орындарында
кәсіби дайындалған әмбебап мамандарға деген сұранысты қалыптастырып отыр.
Мұның өзі жоғары білім беру жүйесін жер жүзіндегі озық ғылым мен техниканың
жеткен биігі болып есептелетін “әлемдік стандартқа” талпынуға итермелейді.
Халықаралық білім беру кеңістігін құру, әр түрлі елдің ұлттық білім
беру жүйесінің заман талабына сай озық үлгілерін теориялық-әдістемелік
тұрғыдан жақындастыру арқылы Қазақстанда ұлттық білім беру жүйесін құру
қажеттігі туындады. Осы тұрғыдан алғанда, жоғары білім жүйесін халықаралық
деңгейде интеграциялау бағытындағы құнды шешім болып табылған 1997 жылғы
Лиссабон конвенциясы. Қазақстан бұл құжатты басшылыққа алып, оқу жүйесіне
ұтымды түрде пайдалануға шешім қабылдаған болатын. Ал 1998 жылы Батыс
Еуропаның 4 елі (Германия, Италия, Франция, Ұлыбритания) білім берудің
жүйелері мен құрылымдарын сәйкестендіру жөнінде Сорбон декларациясын
қабылдаған болса, 1999 жылы Еуропаның 30-ға жуық елінің білім беру өкілдері
Болон декларациясына қол қойды. Бұл декларацияға сәйкес 2010 жылға дейін
Еуропалық білім берудің біріңғай жүйесіне көшу көзделген болатын. Осы
мәселе негізінде, бүгінгі таңдағы Қазақстан Республикасының білім беру
жүйесіне шет тілін меңгерудегі Еуропалық деңгейлер жүйесін енгізудегі
ерекшеліктері мен қатар артықшылықтары мен кемшіліктері де жайлы тілге тиек
етпекпін.
Бір үлкен шаңыраққа айналған бұл әлемде ұлтаралық, мәдениаралық
қатынастар күннен күнге шекарасын одан әрі кеңейтіп, нығаю үстінде. Осы
әлемдік маштабтағы үрдістен қалмай, оған өзінің де үлесін қосам дегендер,
елінің болашағын ойлайтын азаматтар әртүрлі тілдерді жан-жақты меңгеруде.
Бірақ өзге ұлтпен тіл табысып, жақсы қарым-қатынаста болу үшін сол елдің
тек қана тілін меңгеру жеткіліксіз екені атқа таңба салғандай. Сонымен
қатар, сол елдің тарихын, ұлттық-мәдени ерекшеліктерін, менталитетін,
құндылықтар жүйесін, бір сөзбен айтсақ, мәдениетін білген абзал болар.
Мәдениетаралық компетенция мәселелері жөнінде Н.Н. Васильева, Л.В.
Екшембеева, Ж.А. Нұршаихова, Г.С. Суюнова тағы басқа да ғалымдары өз
еңбектерінде сөз қозғаған. Құзірет, яғни компетенция, дегеніміз сөйлеу
барысында қолдану мүддесінде тілді үйренген адамның алған білімінің, тілді
үйрену барысында қалыптастырған білік-дағдыларының жиынтығы, білімі мен
білік-дағдыларын қолдана білу қабілеті [1, 154 б.], ал коммуникативтік
құзірет нақты әлеуметтік жағдаятта тілді пайдалану нормаларын білу
дегенді білдіреді [1, 124 б.]. Осыдан келе мәдениетаралық құзірет ол көп
тілдік қоғамда
тек қана меңгеріп жатқан екінші тілдің тілдік заңдарын білумен шектелмейді,
сонымен қатар тілді сол елдің мәдениетімен сабақтастырып оқытуды, алған
білімін практикада мейлінше дұрыс, объективті қолдана білуді қарастырады.
Ұлттық мәдениет, мiнез-құлықтың шағылысулары коммуникацияның
арқасында өрнектеледi. Коммуникацияның нақ сол ауызша және ауызша емес
символдары халықты және оның сипаттарын, мәдениеттiн, салт-дәстүрін айқын
суреттеп береді. Мәдениетаралық компетенция екінші тілді меңгеру барысында
үлкен рөл артқарады. Оның қалыптасуы шеттілдік кодты меңгеру мен тұлғаның
қоғамға әлеуметтік-мәдени тұрғыдан сіңісуіне тікелей байланысты.
Мәдениетаралық компетенция белгілі бір қоғамда жағдай, тақырыпқа байланысты
дұрыс, сәйкесінше қабылданатын сөйлеу мәдениеті ретінде қарастырылады.
Мәдениетаралық қарым-қатынастың нәтижесі ретінде болжауға келетін
түсініспеушіліктер болуы мүмкін. Бұл мәселе оқушыда тілдік және
мәдениетаралық компетенцияларды сабақтастыра қалыптастыруды көздеген
лингвоәдістемелік міндеттердің шешімін талап етеді. Осы міндеттер екінші
тілді меңгеру барысында ұлттық мәдениеттің заңдылықтары мен сөйлеу
әрекетінің этномәдениеттік стереотиптерінің қалыптасуын қарастырады [2, 12
б.].
Мәдениетаралық коммуникациялық нормалар байланысының зерттеуі,
кроссмәдениетті нормалар, этикеттi нормалар, ауызша және ауызша емес аралық
мәдениеттi коммуникациялық бiрлiктер қарастырылып жатқан ұлттың мiнез-
құлығының анық айырмашылығын көрсетеді. Аутмәдениетті нормаларының мiнез-
құлықтары шет тiлін және мәдениетін оқып жүргендерге елтану білімінің және
мәдениетаралық компетенцияның құрылу факторының бай қайнар көзі болып
табылады.
Осыған сәйкес екінші тілді меңгеру барысында оқыту процессінде
мәдениетаралық компоненттердің қолданылуы өзекті болып табылады. Бұл мәселе
көптеген атақты ғалымдардың еңбектерінде зиялы орын алған. Мысалы, ресейлік
лингвистердің айтулары бойынша, мәдениетаралық коммуникация процессінде
кездесетін мәселелердің көбі үйреніп жатқан тілдің ұлттық-мәдени ерекшелігі
бар компоненттер туралы білімнің аздығы, сонымен қатар, олардың мән-
мағынасын түсінбеу себепкер болады екен.
Өзге тілді игеру барысында бөгде тіл мен оның мәдениетін өзінің
туған тілі мен мәдениетімен салыстыру қолданылады. Бұл салыстырудың
нәтижесінде оқушыға екі ұлттың тек өздеріне тән ерекшеліктері айқын
көрінеді. Үлкен коммуникативтік тәжірибе бөгде тіл мен оның мәдениетінің
айырмашылығын жоққа шығармайды, ал керісінше өзінің туған тілі мен
мәдениеті сияқты оның тіршілік ету құқығын мойындайды.
В.И. Карасик бойынша екі мәдениетті салыстырғанда, ең алдымен қарым-
қатынастың әрі қарай дамуында маңызды ықпал ететін аксиологиялық
ерекшеліктерге, яғни әр ұлттың өзіндік құндылықтарына басты назар
аударылады. Мәдени шекараның болуы мәдениетаралық коммуникациясының негізгі
себебі. Мәдениералық қарым-қатынасқа түскен әрбір коммуникант өзін және
әңгімелесушісін өзінікі немесе бөгде деп қарастырады.
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай бір түйіні. Күннен күнге қарқынды дамып
келе жатқан Қазақстанның көптілді, көпмәдениетті қоғамында, сонымен қатар,
басқа елдің азаматтарымен тіл табысып, табысты қарым-қатынаста бола білген
адамды толығымен қалыптасқан коммуникативті тұлға ретінде қарастыруға
болады. Оқушыдан дәл осындай тұлғаны қалыптастыру – қазіргі білім саласының
негізгі міндеттерінің бірі болып саналады.
Мәдениетаралық коммуникацияда коммуникант өзін еркін сезіну үшін ол
өзімен қарым-қатынасқа түскен ұлт өкілінің тілімен қатар мәдениетін, салт-
дәстүрін, мінез-құлықтарын білу керек. Сондықтан өзге тілді оқыту барысында
тілді сол елдің мәдениетімен, ұлттық ерекшеліктері бар компоненттерімен
сабақтастырып оқыту нәтижелі көрсеткіштерге әкелетіні анық.
Егер елімізде әдістемені және оның кезеңдерін жиі және жүйелі
түрде қолдансақ, онда оқушылардың немесе жеке тұлғаның комуникативтік
қабілеттерін барынша дамытуға болар еді. Жаңа технологияларды оқушылардың
шетел тілін меңгерудегі өзбеттілігін, шығармашылық қабілеттерін дамытуға ,
шетел тілін оқуға деген құлшынысын арттыруға, жеке түлғаның жасампаздық
мүмкіндіктерін толығырақ ашуға болар еді.Осы жағдайда ғана шетел тілін
оқытудың тиімділігін артқан болар еді.
Ендігі кезекте жоғарыда айтылып келе жатқан “интеракция”сөзінің
мағынасын кеңінен ашсақ. Интерактив деген сөз энциклопедия мен ғылыми
әдебиеттерде көрсетілгендей “интеракция” деген ұғымнан келіп шығады, ол өз
кезегінде “екіжақты біріккен әрекет” болып табылады. Интеракция оқыту
процесінде оқушылардың бірігіп бір мәселені шешуге, белгілі бір әрекетте
өз жауапкершілігін сезініп, белсенді болуға және осы кезде өз қиялын,ой-
өрісін, шығармашылығын көрсетуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге бұл әдіс
оқушыларды жұп болып, топ болып бірігіп жасауға, жұмыс жасай
отырып,өзгелерге көмек көрсетуге үйретеді. Әрине бұл тәсілді қолдана
жоспарланған сабақ, күнделікті “сұрақ-жауап” сабақ түрлерінен өзгеше болады
да, дәріс алушылардың мотивациясын арттыруға септігін тигізеді. Жеке дара
жұмыс істеген оқушыларға қарағанда,топта немесе жұпта жұмыс істейтін оқушы
әлдеқайда жан-жақты, кез-келген нәрсеге бейімді болып келеді.Бұл дегеніміз
дәріс алушылармен тапсырма орындау барысында өзінің қандай іскерліктермен
дағдыларды меңгергені мен меңгере қоймағандығына көзі жетеді де,
кемшіліктері болса, оларды дереу түзетуге тырысады.Басқаларға көмектесе
отырып, сол уақытта өзіне де пайдалы іскерліктермен дағдыларды дамытады.
Интерактивтік тәсіл әр дәріс алушының өзіне ғана тән эмоционалдық сферасын
ұлғайтуға дән себепкер болады, оқыту процесін ұйымдастырудың әр-түрлі
формаларына қол жеткізеді.Сондай-ақ бұл жеррде ең алдымен дәріс алушының
қызығушылығы, мүддесі, жеке бас ерекшеліктері көзделеді.Оқушылардың бір
жұмыста жеке, жұптық және топтық жауапкершілігі арттырылады.
Зерттеу жұмысымызда әдістемені және оның кезеңдерін қолданудың
әдістемесіне тоқталамыз.Алдымен ”тәсіл” дегн ұғымға сипатттама беріп,содан
кейін интеракция ұғымына ғалымдардың берген сипаттамаларын
қарастырамыз.Негізгі бөлімде әдістемені және оның кезеңдерін қолданудың
психологиялық ерекшеліктері,бұл тәсілді қолданудағы мұғалімнің іс-әрекеті
және ең бастысы қолдану жолдары деген сияқты өзекті мсәселелердің көзін
ашамыз.
Шетел тілін оқыту әдістемесінде тәсіл деген ұғым екі мағынаға ие бола
алады: бірінші мағынасында, тәсіл-оқытудың заңдылықтары толық зерттеліп
қалыптасқан, бірталай уақыттар бойы пайдаланылатын әдістемелік концепция
ретінде анықталса, ал екінші мағынасында оқыту мен оқудағы белгілі бір
мақсатқа жетудің әдіс-тәсілдері болып табылады.
Сонымен қатар әдістемелік әдебиеттерде көрсетілгендей, тәсіл-мұғалім
мен оқушының, оқушы мен оқушының бірлесіп ұйымдасқан әрекеттер жинақтары
болып табылады.
Аталған процесс негізінде оқушылардың шетел тілін меңгеру деңгейі
қалыптастырылады,олардың осы тілді басқа мәдениеттің өкілімен басқа ортада
қолдана алу қабілеті мен дайындығы және оқушының жалпы жеке тұлғасының әр
саладағы жан –жақты дамытылуы көзделеді.
Н.Д.Гальскованың пікірінше, тәсіл –дидактикалық категория. Ол
әдістердің жиынтығы, белгілі бір теориялық және практикалық білімді меңгере
бағытталған операция, таным процесінің ұйымдастыру жолы.Бұл жерде біз
Н.Д.Гальскованың пікіріне толығымен қосыламыз.Өйткені шын мәнісінде де біз
тәсіл мәселесіне тоқталғанда әрқашанда дидактикалық мақсатты көздейміз.
Мұғалімнің оқушылармен педагогикалық қарым-қатынасты ұйымдастыра алу
қабілеті қазіргі шетел тілін оқыту процесінің тиімділігін арттырады, ал бұл
оқушының жеке тұлға ретінде ерекшеліктерін көрсетуге және оның шетел тілін
мәдениетаралық қарым –қатынас құралы ретінде меңгеруіне бағытталады. Бұл
мәселеге объективті жақтан қарайтын болсақ, интерактивтік тәсіл мұғалімнің
де,оқушының да жұмысын жеңілдетеді.Мұғалім өз кезегінде алдына қойған
мақсаттарына жетіп, белгілі бір нәтижелерге қол жеткізсе,оқушы шетел тілін
ойлағанынан жеңіл меңгереді, жеке бас ерекшеліктерін еркін сыртқа шығарып
өзгелермен коммуникацияға түседі. Аталған мәселені шешу үшін, бүгінгі
тәжірибе көрсеткендей, оқыту процесінде оқытудың белсенді формаларын
қолдану керек. Мысалмен түсіндіретін болсақ, А кейіпкер іс-әрекеті В
кейіпкерге әрекет етсе, ол өз кезегінде іс-әрекетімен А кейіпкерге әсер
етеді.
Біз интеракцияны біріккен әрекетті ұйымдастыру формасы ретінде
қарастырамыз, өйткені бұл ұғымның мағынасы көп жағдайда коммуникация
сипаттамасына жақын келеді.
П.М.Якобсон өзінің “адамдардың қарым –қатынасы- әлеуметтік
-әрекеттінің термині тұрғысынан қарастырады.Ол интеракция ұғымына тиісті
төмендегідей элементтерді ажыратуға болады дейді:
1.Өзара әрекетке түсуші коммуниканттар.
2.Бірлескен әрекет мақсаты.
3.Бірлескен әрекет объектісі.
4.Бірлескен әрекет құралы.
Тілдік қарым-қатынастың интерактивтік жағы- ол шартты термин, ол
адмдардың біріккен әркетімен байланысты, олардың біріккен әрекетін
ұйымдастыратын тілдік қарым –қатынас.Ал психологияда интеракция процесіне
басқаша сипаттама беріледі. Ол әлеуметтік тұрғыдан ұйымдастырылған тілдік
қарым –қатынас деп көрсетіледі.
Зерттеудің мақсаты. Кредиттік оқыту жүйесі негізінде шет тілін
меңгерудің маңыздылығын айқындау. Еуропалық шет тілін мегеру деңгейлеріне
толық сипаттама беру арқылы осы деңгейлер бойынша оқытудың тиімділігін
анықтау.
Зерттеу міндеттері:
1. Оқу үрдісінде инновациялық технологияларды пайдаланудың маңыздылығын
теориялық тұрғыдан негіздеу
2. ҚР ның Болон үрдісіне қосылуының ерекшеліктері
3. Болон үрдісінің мақсаты, міндеті, ерекшеліктеріне талдау жасау
4. Кредиттік оқыту жүйесінің ҚР ның білім беру жүйесіндегі маңыздылығы мен
шет тілін оқытудағы Еуропалық деңгейлер жүйесіне сипаттама беру және
тиімділігін көрсету.
Зерттеу нысаны. Орта мектепте шет тілін оқытуды және бағалауды Еуропалық
тілді меңгеру жүйесін негізге ала отырып ұйымдастыру.
Зерттеу пәні. Еуропалық тілді меңгеру жүйесі бойынша оқытуды ұйымдастыру
әдістемесі.
Зерттеудің жетекші идеясы. Кредиттік оқыту жүйесі негізінде шет тілін
оқытудың басты мақсаты болып табылатын мәдениетаралық компетенцияны
қалыптастырудың ең тиімді жолы бола алады.
Зерттеудің теориялық негізінде мәдениетаралық компетенция, инновация,
технология, кредиттік жүйе
Зерттеудің практикалық негізі. Кредиттік оқыту жүйесі бойынша
оқытуды ұйымдастыруда Еуропалық деңгейлер жүйесін негізге ала отырып тілді
үйренушілерді оқытуда және бағалауда қолдануға болады.
Жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, негізгі екі тараудан,
қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Коммуникация біріккен әрекет негізінде жүзеге асады, Өйткені осы
біріккен әрекет субъектілердің бір-бірімен ақпарат алмасуы, яғни біріккен
әрекет түрімен нормасы жасалады.
Психологтар шетел тілін оқытуда қазіргі замандағы әдістемесі және оның
кезеңдерін қолданудың төмендегідей психологиялық негіздерін атап көрсетеді:
● Ол дәріс алушы өзін-өзі еркін және ыңғайлы сезінетін өрісті
қалыптастырады, оның қызығушылығын, шетел тілін өз қажеттілігі үшін
практикалық тұрғыдан қолдануға деген ынтасын оятып, тілді оқып үйренуге
ниетін арттырады.Осының негізінде интеракция оқушылардың оқытылып отырған
пәнді меңгеруін көздеп, оған жағдай жасайтын мүмкіндіктерді қалыптастырады.
●Ол оқушылардың жеке тұлғасына тікелей әсер етеді, яғни оқыту
процесінде оның эмоциясын, сезімін, түйсігін шынайы қажеттілігімен
сәйкестендіріп, оның тілдік, танымдық, шығармашылық қабілетін оятады.
●Ол оқушыларды оқыту процесінде бір-бірімен белсенді түрде бірігіп
әрекет етуге ұйымдастырады.
● Ол шетел тілін оқыту процесінде мұғалімнің орнын анықтап,ал бұл
процестің оқушының жеке тұлғасы мен қызығушылығына байланысты екенін
көрсетеді.
● Ол сыныпта жасалатын жұмысты түрлі формада өткізуді қамтамасыз
етеді: жұптық, топтық, ұжымдық.Аталған формалар оқушылардың белсенділігіне,
өз беттілігіне, шығармашылығына, жағымды қасиеттердің дамуына толық түрде
түрткі болады.
Қазіргі замандағы әдістемесі және оның кезеңдерін осындай
психологиялық еркшеліктеріне қарап, оқушыларды арнайы жұмыс формаларын,
лайықты тапсырмаларды, түрлі бағдарлы жұмыстарды, жаттығуларды қолдануға
үйрету өте маңызды.
әдістемені және оның кезеңдерін қолдана отырып құрастырылған
тапсырмалар мен жаттығуларды орындау оқыушыларға оқытылып отырған тілдің
практикалық тұрғыдан нәтижесін, жемісін көруге мүмкіндік береді және осы
жағдай олардың шетел тілін оқып үйренуге деген қызығушылығын арттырады.Бұл
кезде сөйлеуге деген іштей мотивация қалыптасады, оқушылардың бойында бір
нәрсе айтуға деген ниет туындайды, ал оқушыларға біріккен тілдік әрекетке
қатысуға деген талап береді. Интерактивтік тәсіл оқушылардың өзбетінше
ойлау қабілетін белсенді түрде дамытуға бағытталады, оқушылар ақпаратты
есте сақтап қана қоймай,оны практикада қолдануға үйретеді.
Шетелдік және отандық әдіскерлер еңбектерінде көрсетілгендей,
интерактивтік тәсіл тілдік материалды шығармашылық тұрғыдан қолдануды
қамтамасыз етіп,осы аталған дидактиакалық міндеттерді шешуді және соған
сай шетел тілі пәні сабағын тілді мәдениетаралық деңгейде қолдауды
көздейтін, қызықты, белсенді, шығармашылық клубқа айналдырады.Бұл жағдайда
әрбір оқушы өз жұмысының нәтижелі болуын, әсіресе бірлескен әрекетің
нәтижесін көрсетуге тырысады.
Әрбір мәселені бірігіп шешу, жұмыс жемісіне бірігіп жету, оны өзара
бөлісу оқушылардың психологиялық тұрғыдан да дамуын көрсетеді.Қорыта айтар
болсақ, бұл тәсілдің мәні бірігіп бір нәрсені орындау емес, бірлесіп,
ұйымдаса отырып,басқаларға қол ұшын бере отырып оқып үйрену.Мақсатқа
бағытталған және жүйелі жұмыс көрінетін біріккен әрекет нәтижесінде сабақта
жұптағы, топтағы, ұжымдағы әрбір оқушы сөйлеуде уақытын ұлғайта алуға
мүмкіндік алады.Әрбір оқушыда өз санасында оқытылып отырған тіл жүйесін
қалыптастыруға мүмкіндік болады.
Білім беру жүйесінің алдындағы жаңа міндеттердің бірі инновациялық
педагогикалық оқыту технологияларын пайдаланып білім сапасын арттыру.
Ағылшын тілін ақпараттық технологиялар жүйесімен оқытудың ерекшелігі: оқу
материалдарының ақпараттық-коммуникативтік технологиялар арқылы оқушылардың
оқу іс- әрекетін мұғалімнің көмегімен немесе компьютер арқылы меңгерілуі
[4.76]. Жеке тұлғалардың қалыптасуын қамтамасыз ететін деңгейлеп, саралап
оқыту, жобалап оқыту, коммуникативті оқыту,ақпаратты-коммуникациялы
оқытудың негізгі-қағидалары балаға өз бетімен ықпал ету,өзіндік пікірлерін
анық жүйелі жеткізе алатын жеке тұлға қалыптастыру,оқушылардың, танымдық,
шығармашылық қабілетін дамыту болып табылады. Оқытудың мақсаты оқу
бағдарламасымен айқындалады.
Оқытудың негізгі үш түрі бар: 1.тәрбиелеу, 2.ағарту, 3.дамыту.
Оқытудың
тәрбиелік мақсаты. Оқушылардың көпшілігінің ағылшын тілін оқуға деген үлкен
қызығушылықпен кірісуі, олардың ағылшын тілінде қалай сөйлейтінін естігісі
және сөйлегісі келеді. Олар алғашқы кезде амандасып, қоштасып үйренеді,
заттардың атауларын біле бастайды. Осы кезеңде қарым-қатынас екі жақты
болуды талап етеді себебі, олар тыңдай білуге де, сұрай білуге де үйретілуі
керек. Оқытудың ағартушылық мақсаты. Кез -келген тілдің ағартушылық
қызметі зор. Әрбір тіл сол тілде сөйлейтін халықтың мәдениетінің тікелей
көрсеткіші және сол тілде сөйлейтін ел туралы хабардар болуы; өз ойын дұрыс
жеткізе алуды үйренеді. Оқытудың дамыту мақсаты. Оқу-ұйымдастыру білігі
мен дағдысын қалыптастыру дамытушылық мақсаттарының негізі болып табылады.
Себебі, оқушының тіл білімі деңгейін жоғарылату және сол тілде ойлауды
дамыту-тіл білімін дамытудың басты міндеті [5.51] .
Ағылшын тілін оқытудың басты мақсаты – оқушылардың ағылшын тілінде
қарым-қатынас жасай алу негіздерін меңгеруі болып табылады.
Бірінші тараудың екінші тарамшасында ағылшын тілін инновациялық
технологиялар жүйесімен оқыту әдістемесі сипатталады.
Еліміздегі білім беру саласында оқытудың жаңа түрлері, әдістері,жаңа
бағыттағы технологиялар пайда болып, олар білім мазмұнының жаңаруына
себепші болуда. Осындай оқыту әдістемесіндегі заман талабына сай бағдар деп
инновациялық, технологиялық білім беру жүйесін айтуымызға
болады.Инновация, Технология терминдеріне жеке-жеке тоқталатын болсақ,
инновация дегеніміз- жаңа мазмұнды ұйымдастыру, жаңалық енгізу, яғни
инновациялық үрдістерді мазмұнды ұйымдастыруды анықтайды. Қазіргі
әдістемелік әдебиеттерде технология (technology) деген ұғым оқыту деген
ұғыммен қатар қолдананылады Технология термині тәсілдер жүйесі деген
мағынаны білдіреді [6.73].
Оқыту технологиясы дегеніміз- оқыту техникасы туралы ғылым, сондықтан,
оқыту ғылыми түрінде жүзеге асуы керек, яғни мұғалім қалай оқыту, неге олай
оқыту керек деген білім бірліктілігін білуі тиіс. Оқыту технологиясы қалай
оқыту керек деген ғылыми тұжырымдамамен тығыз байланысты, яғни қандай
үдерістер арқылы, қандай әдістер арқылы, қандай оқыту құралдары арқылы,
оқытуды қалай ұйымдастыру керек, қандай факторларды ескеру қажет және
ағылшын тілін үйретуде қалай ескеру керек деген сұрақтарға жауап іздейді.
Сонымен, тәжірибелер мен зерттеулер нәтижесі бізге шетел тілінен берілетін
білім мазмұны мен оқыту әдістерін жаңалау керек екендігін көрсетті.
Ақпараттық технологиялар жүйесімен оқытуда көрсетілетін әдістердің
барлығы өзара байланыста,араласа қолданылады. Ақпараттық жүйемен оқытуда
түсіндіру әдісі кино, диафильмдер көрсету арқылы жүзеге асады. Мәтін,
елтануға байланысты, мақал-мәтелдер т.б.түсіндіру осы әдіс арқылы жүзеге
асады. Мәтінді тыңдап қайтадан оқып шығу, Диалогты тыңдап,қайтадан
кейіпкерлердің соңынан қайталап отыру сияқты тапсырмалар компьютер арқылы
меңгеріледі.
Оқу материалын толықтыру, қорытындылау, қайталау, ал ең бастысы оның
практикалық қолдану дағдысы мен шеберлігін қалыптастыруда бұл ең тиімді
әдістердің қатарына жатқызылады.
Бірінші тараудың үшінші тарамшасында ағылшын тілін үйретудегі
коммуникативтік оқыту әдісінің негізгі ерекшеліктерінің сипаты ашылады.
1.2 Қазіргі кезде тілді коммуникативтік оқыту мәселесіне ерекше назар
аударуда. Ағылшын тілін оқытудың жаңа технологиясы тілдің коммуниктивтік
қызметін ескере отырып, оны коммуникативтік танымдық жағынан
меңгертуді көздейді. Қатынастық әдіс ХIХ ғ 60-70жылдарында ағылшын тілі
халықаралық қатынастық тіл статусын алған кезде Британияда пайда болды.
Бүгінгі тәуелсіз мемлекетімізде білімге деген көзқарас түбегейлі
өзгеріп, оқытудың жаңа түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы технологиялар
пайда, болып, олар білім мазмұнының толығымен түбегейлі жаңаруына себепші
болуда.
Оқыту әдістемесіндегі заман талабына сай әдістердің бірі
коммуникативтік оқыту технологиясы. Осы мәселе жөнінде, яғни ағылшын тілін
оқытудағы коммуникативті біліктілік деңгейді Германияның оқу бағдарламасын
жасаған неміс ғалымдары Г.Нойнер, Г.Хунфельд былай түсіндіреді:
коммуникация тіл және іс-қимыл (күлу, дауыс ырғағы сияқты) әрекеттер арқылы
болады. Ол алдын-ала жоспарланған, дайындалған болуы немесе жоспарланбаған
болуы мүмкін. Сабақ үстінде әдетте дайындалған, жоспарлы сөйлеу
коммуникациясына көп көңіл бөлінеді.
Оқушылардың сабақта айтылған хабарлардың мағынасын түсінуі, олардың
түпкі мақсатын танып білуі және өзінің жеке мақсатын іске асыруы өте
маңызды іс. Осы біліктілік коммуниктивтік біліктілік деп аталады [7. 105].
Коммуникативтік біліктілік мынадай оқу мақсаттарын қамтиды:
1.Когнитивті мағыналық мақсат, яғни оқушы коммуникативтік жағдаяттарды
әңгімелесу, сөйлесу, қарым-қатынас туындайтын жағдайларды таба білуі
керек. Ол өзінің іс-әрекетінің, сөйлесуінің, қарым- қатынас жасауының
барысында - осы жайттарды ескеруге дағдылануы, үйренуі қажет.
2.Әлеуметтік мақсат, оны жүзеге асыру кезінде оқушы өзін өзі қалай
ұстайтынын біле отырып, өз іс-әрекетіне жауап бере алады. Алға қойған
мақсатына басқалармен бірге жетуге ұмтылады, сондай-ақ қарым-қатынас
жасайтын әріптесімен жеке тұлға ретінде тең жағдайда болуға тырысады.
3.Лингвистикалық біліктілік мақсат. Бұл мақсатқа сәйкес оқушы
ойларын,іс-әрекетін сөйлеп жеткізе алуға ынталы болады.
Бұл үш компонент бөлек-бөлек емес,керісінше өзара тығыз байланыста
болады деп пайымдайды Г.Нойнер [8. 89].
Осы аталған коммуникативтік біліктілікке қалай қол жеткізу жолын жолын
іздестіруші әдіскерлердің бірі Е.И.Пассовтың пікірінше шетел тілін оқытуда
мына жайттарды ескергенде коммуникативтілікке ие болатынын байқаймыз:1
коммуникативтік сипаттағы оқыту тәсілдерін пайдалану; 2. арнайы жаттығулар
жасау; 3. бүкіл оқу процесін мақсатты түрде ұйымдастыру;
Ағылшын тілін оқытуда коммуникативтік мақсатқа жетуде ауызша сөйлеудің
маңызы зор. Сөйлеуге үйрету үшін оқыту әдісі ситуативті әдіс болуы керек
себебі: ситуативтілік сөйлеу әрекетінің табиғи қасиеті болып табылады.
Сөйлеуге үйрету үшін қажетті ситуацияларды мынадай жолдармен беруге
болады:
а) көз алдыңа елестетіп көр, қиялдап көр деген сияқты т.б.
тапсырмалар арқылы ситуациялар құру;
ә) белгілі бір ситуацияны жасайтын сурет немесе ситуацияны дамытатын,
күшейтетін суреттер тізбегіне қарап, соның көмегімен сөйлеу;
б) күнделікті өмірдегі болып жатқан жағдайға ұқсас нәрселерді сипаттау.
Оқытудың ситуативтілігі оқушылар мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасқа
негізделген жағдайда ғана сабақ үстінде қатынас ситуациясы пайда болады.
Е.Пассов ұзақ жылдар бойы жүргізген ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижесінде
коммуникативтік оқытуда ситуация мен ситуативтілікті анықтап алу қажет
екеніне көз жеткізген. Ситуация-дегеніміз, қарым-қатынас жасаушылардың,
сөйлесушілердің санасында қалыптасқан өзара қарым-қатынасының жүйесі; ал
ситуативтілік-қарым-қатынастармен байланыс деп қорытынды жасайды. Ол іс-
әрекеттерде өзара қарымқатынастарда мынадай жетекші факторлар болады деп
көрсетеді: а) статустық; ә) рольдік; б) іс-әрекеттік; в) ізгілік [12. 24].
Қарым-қатынас процесі оқытудың мақсатына, жағдайына, мүмкіндігіне қарай
үнемі өзгерісте болады. Сондықтан, сөйлеуші сол өзгерістерге байланысты
қарым-қатынастағы өзгерістерді де ескеріп отыруы керек. Оқушыларды қарым-
қатынастың әр түріне дайындау үшін материалдарды да жиі түрлендіріп отыруды
қажет етеді. Осы ұстанымға байланысты тілдік дағдылар да өзгертіліп
отырылуы керек. Бұл оқушылардың айтқысы келген ойын басқаша жеткізуге,
сөйлеу біліктілігін жетілдіруге, тез сөйлеуге көмектеседі.
Сонда ғана, оқушылар жаңа материалды іс жүзінде қолдануға тезірек
машықтанады. Материал жаңа болуы керек, сонымен бірге қайталау кезінде сол
қалпында емес, басқа контекстерде өзгертіліп берілуі керек, сол кезде ғана
оқушылардың білік дағдылары бірте-бірте дамиды.
Екінші тараудың екінші тарамшасында ағылшын тілінде тілдік тіректер
арқылы ауызекі сөйлеу дағдысын қалыптастыру жолдары қарастырылады.
Ағылшын тілін оқытуда коммуникативті мақсатқа жетуде ауызекі сөйлеудің
рөлі өте зор. Себебі, ауызша сөйлеу арқылы адамдар бір-бірін түсінеді, өз
ойларын айтады, дәлелдейді, естіген, айтылған хабарға өз көңіл-күй
қатынасын білдіреді. Сөйлеудің екі түрі бар. Олар: монологтық, диалогтық.
Диалог - екі немесе бірнеше адамның сұрақ-жауап ретінде сөйлесіп, тіл
қатысуы. Диалогтық сөйлеу алдын ала жоспарланбайды, сөйлесу кезінде пайда
болады. Оқушылар жалпы, арнаулы сұрақтарды қоя алуы, әр түрлі сұрақтарға
жауап бере алуы, өтініш, бір нәрсемен келісетінін немесе келіспейтінін
білдіре алуы керек. Оқушылардың сөйлеу қарқынын өсіру керек және әр оқушы
сөйлегенде кемдегенде екі реплика айтуы керек. Диалогтық сөйлеуді дамытуда
дискуссия-сабақ, экскурсия-сабақ, ойын-сабақ, талқылау сабақтарының рөлі
зор. Монологты сөйлеуді дамыту сабақтары-шет тіліне оқытудағы негізгі
сабақтардың бірі. Монологтық сөйлеу алдынала әзірленуді талап етеді.[13.
39]
Ағылшын тілін оқытуда тілдік тіректер арқылы оқушылардың білім, білік
дағдыларын дамыту басты мақсат болып табылады. Егер оқушыларды ағылшын
тілінде тілдік тіректер арқылы монолог түрінде сөйлеуге үйретсе, онда
олардың сөйлеу қабілеттері, танымдық қызығушылықтары, мәтін мен жұмыс жасау
кезінде шығармашылық дағдылары қалыптасып қана қоймай,олар ағылшын тілінде
еркін сөйлеуге машықтанады. Оқушыларды монолог түрінде сөйлеуге үйретуде
тілдік тіректердің маңызы зор. Ағылшын тілдерін оқыту әдістемелерінде
тірек ұғымы әртүрлі түсіндіріледі. Көптеген ғылыми жұмыстарда ол, стимул,
әрекет жасауға түрткі ретінде қарастырылады. Мағлұмат түрткі бола алады, ал
мұғалімнің міндеті оқушылардың тыңдаған, оқыған, көрген мәліметтерін дұрыс
басқара отырып, оларды монолог түрінде сөйлету. Көп жағдайда тілдік
тіректер сөз әрекетін ұйымдастырушы болып,олардың белгілі бір бағытта
дамуына,оқушылардың сөйлегенде қате жасамауына дәнекер бола алады.
Сөйлеудің монолог түрін қолдану үшін, сөйлеушіге белгілі бір мазмұн керек,
ол сол мазмұнның негізінде сөйлемдер құра білуі тиіс, монолог сөздің
ұйымдасқан түрі, сондықтан мұнда жекелеген сөйлемдер мен айтылымдар ғана
емес, бүкіл хабар жоспарланып, бағдарлануы керек. Тілдік тіректер
оқушылардың монолог түрінде сөйлеуіне көмегі зор.
Қазіргі кезде ағылшын тілін оқытуда оқушылардың сөйлеу біліктілігін
дамытуда тіректерді коллаж ретінде пайдалану тиімді болып отыр, себебі ол
обьектіге және оның компоненттеріне жанжақты қарауға, бірден зейін аударуға
мүмкіндік береді.
Тілдік тіректерді негізге алып, монолог түрінде оқытуда оқушылардың
танымдық қызығушылығының деңгейін анықтау, оқушылардың тыңдаған, оқыған,
көрген мәліметтерін дұрыс қабылдауын қадағалай отырып, оларды монолог
түрінде сөйлеуге үйрету, танымдық қызығушылықтары мен шығармашылықтарын
дамытуда әдістің тиімділігін дәлелдеу [14. 31].
Ауызекі сөйлеуді қалыптастыру үшін оқушы әр сабақта жаңа білім алып
қоюмен ғана шектелмей, өз бетінше ізденіп, талдап, пікір таластыру
деңгейіне жетіп, даму біліктілігін жетілдіріп отыруы қажет. Сонда ғана,
оқушы ауызекі сөйлеу мақсатына жете алады.
Негізгі бөлім
1ТАРАУ ОҚУ ҮРДІСІНДЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
Қоғамның сұранысы мен талаптарына сай жаңа технологияларды пайдалану
арқылы бәсекеге қабілетті мамандар даярлау мәселелеріне ерекше көңіл
бөлінуде. Жоғары оқу орны негізінен жақсы білім алған,сондай-ақ,
болашақтағы кәсібін білетін оған бейім оқуын жалғастыруға бағытталған
жастардың түсуіне мүдделі. Г.И.Рузавиннің айтуынша, егер студент өзінің
болашақтағы кәсіби ортасын жақсы елестете алса, онда білім алудағы іс-
әрекеті мақсатты болады. Жоғары оқу орнына түскен кез келген студентке
тиімді білім беру ақпараттық технологиялар негізінде іске аспақ.Кез-келген
елдің экономикалық қуат, халқының өмір сүру деңгейінің жоғарылығы,
дүнииежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің инновацияның даму
деңгейімен анықталмақ. Инновация -бұл оқытудың тиімділігін арттыру мақсаты
мен білім беру үрдісін зерттеу негізінде оқу үрдісін жүзеге асыру және
бағалау, бағдарлаудың жүйелі тәсілі. Инновация термині ғылымға ХIX
ғасырда енді, ағылшын тілінен тікелей аудармасы жаңашылдық, жаңалық
енгізу деген ұғымды білдіреді. XX ғасырдың екінші жартысында инновация
әлеуметтік өзгерістердің жалпы үрдісінің сатысы ретінде қаралып, оның
негізгі элементтері аталып көрсетілді. Инновациялық процестің толық
түсінігін XX ғасырда экономист И.Шумпетер экономикалық жүйенің дамуындағы
өзгерудің жаңа комбинациясын талдады. 30 жылдары И.Шумпетер, Г.Менш
инновация терминін ғылымға енгізді. Себебі жаңа технологияның және заттың
ғылыми тұтас жаңалығын ашты. Осы кезден бастап инновация, инновациялық
процесс, инновациялық потенциал терминдері жалпы ғылымдардың
терминологиялық жүйесін байытты. Инновацияның жалпы ғылыми түсінігі жүйе
қызметінің тұтастай өзгеруін анықтайды. Ол-жүйе элементтерінің және әртүрлі
сфераларының сапалық және сандық өзгеруі. Инновация сөзі латын сөзінен
аударғанда жаңалықты енгізу деген ұғымды білдіреді. Ал инновациялық
тәрбиелеу дегеніміз – жаңалықты ашу, оны игеру және өмірге енгізу. Қазіргі
таңдағы кейбір жаңалықтар жүйесі – ескінің айналып келуінен немесе
өзгеріске түсіп, қайталауынан туған болмыстың сипаты. В.Г.Белинский: Ең
ескі дүниені жаңамен байланыстырып өзгеше сипат беріп, жаңалық ашуға
болады деген болатын. Мысалы, В.Т. Шаталовтың тірек конспектілері
педагогикада бұрыннан қолданылып келе жатқанымен, мектептердің қазіргі даму
жағдайына байланысты оны жаңа бір әдіс-тәсіл ретінде, яғни белгілі бір
өзгерістерді өмірге енгізу арқылы мұғалімдердің жұмысында кеңінен
пайдалануға болады [3].
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде
Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы
мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен елімізде болып жатқан
түрлі Осы орайда инновациялық үрдістің кең тараған түрі технология термині.
Технология ежелгі гректің techno - өнер, шебер, білгір және logos -
ілім,
ғылым деген сөздеріне шыққан. Сонымен технология – шеберлік, өнерлік,
білгірлік туралы ғылыми ұғым. Көптеген уақыттар желісінде технология
түсінігі педагогикалық ұғымдар қорынан тыс қалып келді. Шынайы мəні
(шеберлік жөніндегі ілім) педагогикалық міндеттерге: педагогикалық
процесті сипаттау, түсіндіру, болжау, жобалау – сай келсе де, ол
технократиялық тіл элементі ретінде қарастырылды. Педагогикалық
əдебиеттерде қандай да технологиялар сипатын айқындаушы көптеген терминдер
ұшырасады, мысалы: оқу-үйрену, тəрбиелеу, оқыту технологиялары,
білімдендіру жəне дəстүрлі технологиялар, бағдарламаластырылған жəне
проблемді оқу технологиялары, авторлық технология жəне т.б.Алғашқыда
педагогтар педагогикалық технология, оқу-оқыту технологиясы жəне
тəрбиелеу технологиясы ұғымдарының өзіндік мəн-мағыналарына назар
аудармай келді. Ал бүгінде педагогикалық технология оқу жəне тəрбие
аймағындағы педагогикалық міндеттердің шешілуіне байланысты орындалатын
педагог іс-əрекеттерінің бірізді жүйесі ретінде танылуда. Осыдан
педагогикалық технология мəні оқу технологиясы, тəрбие технологиясы
ұғымдары мəндерімен салыстырғанда тереңдеу де ауқымдылау. Ақпараттық
технологиялар көп түрлі болуына қарамастан, олардың іске асуының екі ғана
жолы бар. Біріншісі – теориялық негізде орындалуы (В.Б.Беспалько,
В.В.Данилов, В.К.Дьяченко жəне т.б.), екіншісі – тəжірибемен жүзеге келуі
(Е.Н.Ильин, С.Н. Лысенкова, В.Ф.Шаталов жəне т.б.).Ақпараттық технологиялар
үнемі қарқындап өсуде. ХІХ ғасырдың екінші жартысына дейін негізгі
ақпараттық технология құрамына қағаз, қауырсын, сия, статистмкалық есеп
кітаптары кірді. Коммуникация құжаттарды мекен-жайға бағыттау, жіберу
арқылы жасалды. Ғалым М.С.Мәлібекованың ғылыми сараптаған пайымдауларын
негізге алатын болсақ, адам баласы орта есеппен 0,1 парақ бет ақпаратты
меңгеріп өңдей алады екен. Болашақ педагог-психолог мамандарды жаңа өрлеу
заманында ақпараттандыру негіздерімен қаруландыру бүгінгі күннің кезек
күттірмейтін мәселелерінің бірі. Себебі біздің қазіргі өмір сүріп отырған
дәуір-ұлан-ғайыр әлеуметтік өзгерістердің дәуірі. Қазіргі кезде оқу
процесінде ақпараттық технологияларды қолданудың мәні көптеген факторлармен
айқындалады:
-жоғары оқу орындарында арнайы пәндерді интеграциялау;
-оқу материалының көлемін арттыруға мүмкідік жасау;
-оқу процесіне ақпараттық технологияларды, қазіргі телекоммуникациялық
құралдарды енгізу [4].
Оқу үрдісінде инновациялық технологияларды пайдаланудың студенттердің
білімін көтерумен қатар оның тәрбиелік те маңызы зор. Дәстүрлі оқыту
әдісіне қарағанда кредиттік оқыту жүйесі, электрондық оқулық немесе жаңа
инновациялық оқыту технологиясы студенттердің жалпы қызығушылығын туғызады,
ол өз кезегінде оларды сапалы және тұрақты білім алуына жағдай жасайды.
Қазіргі кезеңде ақпараттық технологиялардың дамуының негізгі бағыты
мультимедиа жүйесі болып табылады. Мультимедиа терминін ағылшын тілінен
сөзбе-сөз аударғанда көп орталық, яғни электрондық ақпаратты тасушы,
құрамына бірнеше түрде мәтін, сурет, бейне және т.б. топтаушы деген
мағынаны береді. Н.В.Клемешова мультимедиа терминін оқу материалының
мазмұнына дыбыстық және визуальдық түрде интерактивтік форма беретін,
сезімдік қабылдау процестердің тиімді өтуіне қолайлы жағдай туғызатын,
студенттердің жеке қабілеттерінің дамуына мүмкіндік туғызатын компьютерлік
құрал деп түсіндіреді.Мультимедиа бағдарламасында ақпарат үш құрал арқылы
–сызба, аудио, видио арқылы беріледі. Оқытудың кез келген түрінің
тиімділігі студент пен оқытушының ара-қатынасына, педагогикалық
технологиялардың пайдалануына, оқу-мазмұнына, әдістемелік материалдардың
құрастырылу деңгейіне тәуелді [5].
Қазіргі кезеңде әлемдік қоғамдастық Қазақстанды нарықтық экономикасы
қалыптасқан мемлекет ретінде танып отыр. Инновациялық технологияларды
қолдана отырып қысқа тарихи кезеңде Қазақстан экономикада алдыңғы қатарға
шықты, елдің әлеуметтік-экономикалық дамуы анықталды. Қоғамдағы өзгерістер
білім жүйесіне де ықпал етті. Білім беру жүйесінің рөлі мен мәні артып,
оған үлкен міндеттер жүктеліп, оның қоғам сұранысына сай болуы талап етіліп
отыр.
Қазақстанның жоғары білім берудің стратегиялық міндеті ұлттық білім беру
жүйесінің жетістіктерін сақтай отырып оны әлемдік білім беру үдерісінің
қазіргі заманғы болашағы бар бағыттарына сәйкес келтіру болып табылады. Бұл
ұлттық білім беру жүйесін жетілдіру мен әлемдік білім беру кеңістігіне
ықпалдасуды жүзеге асыру үдерістерінен тұрады. Білім беру жүйесін дамытудың
стратегиялық мақсаттарын анықтау үшін, жоғары мектепте оқу үдерісін
ұйымдастыруды түбегейлі өзгертуге байланысты қазақстандық көпдеңгейлі
үздіксіз білім беру үлгісін қалыптастыруға мүмкіндік беретін Қазақстан
Республикасының білім берудің 2015 жылға дейінгі даму тұжырымдамасы,
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік Бағдарламасы жасалынды. Онда білім беруді дамытудың
негізгі бағыттары ретінде мамандарға берілетін білім сапасын арттыру,
оларды кәсіби даярлаудың жаңа бағыттары мен инновациялық дамуын қамтамасыз
ету, ғылыми зерттеулерді қоғам сұранысымен тығыз байланыстыру, ғылыми-
зерттеу жұмыстарының маңызы, білім беруді және ақпараттық технологияларды
жетілдіру мәселелері көрсетіледі.
1.1 Қазақстан Республикасының Болон үрдісіне қосылуы
Қазақстанның әлемдік білім беру жүйесіне кіру үдерісі 2003 жылдан бастап
еліміздің жоғары оқу орындарында және магистратурасында кредиттік оқыту
технологиясын ендіруден басталды. Осы үдерістің алдындағы Қазақстанның
Еуропа аймағындағы жоғары білімге қатысты біліктіліктерді тану туралы
Лиссабон Конвенциясына және Жоғары білімнің еуропалық аймағы туралы Болон
декларациясына қосылуы, ҚР Еуропа аймағындағы жоғары білімге қатысты
біліктілікті тану туралы Конвенцияны ратификациялау туралы Заңы елімізде
кредиттік оқыту жүйесінің ендірілуіне жол ашты. Кредиттік оқыту
технологиясын ендіру және оқыту жүйесін жетілдіру әлемдік жоғары білім
беру тәжірибесін, оның ішінде еуропалық аймақтағы жоғары білімге
қатысты біліктіліктерді тану туралы Лиссабон Конвенциясы және жоғары
білімнің еуропалық аймағы туралы Болон декларациясы сияқты материалдарды
зерттеуді қажет етеді [6]. Еліміздің Лиссабон Конвенциясына қол қоюы, Болон
үдерісіне қосылуы ұлттық білім беру жүйесінде түбегейлі өзгерістер жасауға
әкелді. Бұл заң арқылы Қазақстанда білім берудің жаңа мүмкіндіктері ашылды:
болашақ мамандарға өздері қалаған жерде білім алу
мүмкіндігін беру;
жоғары білім берудің бағдарламалары мен формаларының
оқытудың барлық түрлерінде қолдануы (күндізгі,
кешкі, қашықтықтан оқыту, сырттай);
кез келген басқа ұлттық білім беру жүйесімен сәйкес
келуі;
халықаралық сынақ ауысымын жасау мүмкіндігі;
дипломдардың жалпыевропалық дипломдарға сәйкес келуі
[7].
Болон үдерісі жоғары білім берудің жалпыеуропалық кеңістігін
қалыптастыруға байланысты міндеттерді шешуге тікелей байланысты болып
табылады. Зерттеу барысында Болон үдерісі жайлы құжаттармен танысудан оның
еуропалық және ресейлік жоғары білім беру жүйесін түбегейлі өзгертуге
ықпалы туралы еңбектерден кредиттік оқыту жүйесін қабылдауға объективті
жағдайлар мен себептердің болғаны анықталды. Бұл елдердің ұлттық білім беру
жүйелерінде өзгерістер жасауға жалпы әлемдік беталыстар мен Еуропадағы
қалыптасқан жағдайлар себепкер болды.
Кәсіби маман даярлау жүйесінде өзгерістер жасау қажеттігінің себебі
барлық дамыған елдердің экономикасындағы түбегейлі өзгерістерге байланысты
болып табылады. Жұмыс берушілер тек жоғары кәсіби білімді маманды ғана
емес, жаңаша, түрлі күрделі кәсіби-өндірістік проблемалар туғанда
шығармашылықпен шешім қабылдай алатын және мекеменің жұмысына бірден
кірісіп кетуге практикалық дағдысы бар, стандартты емес түрде ойлайтын
жастарды жұмысқа алуға тырысады. Өндіріспен байланыспаған білім жүйесінің
практикалық жұмысқа дағдысы бар маман дайындай алмайтынын өмір көрсетіп
отыр. Бұл жағдайдан шығудың бірден-бір жолы ЖОО-ның ғылыммен ықпалдастығы
болып табылады.
Алайда қазіргі қоғамда мекемедегі жұмыс маманнан кәсіби білім мен
білікке қоса басқа да құзыреттіліктерді: компьютерде үш деңгейде
(өңдеушілік, желілік, кәсіби бағдарламалар) жұмыс істей білуді, кемінде бір
шет тілін білуді, маркетинг негіздерін, психологиялық әдістемелерді,
менеджерлік дағдыларды игеруді талап етеді. Мұның бәрін ЖОО қабырғасындағы
болашақ маманның ғылыми-зерттеу жұмыстары барысында қамту мүмкін емес.
Сондықтан студентті болашақ кәсібіне жан-жақты дайындау үшін мақсатты
түрде жұмыстар жүргізу керек. Сол себепті дәстүрлі оқыту формалары мен
өмірдің талабы арасындағы алшақтықты, маманның тиімді кәсіби әрекет
жасауына қажетті ғылыми білімнің көлемі ұдайы артуы мен мамандардың нақты
даярлануы арасындағы алшақтықты жоятын және толыққанды білімді
қалыптастыруға, өздік жұмыс пен өзіндік білім алу дағдыларын дамытуға
мүмкіндік беретін оқыту жүйесі қажет болды.
1.2 Болон үрдісінің мақсаты, міндеті, ерекшеліктері
Еуропадағы жағдайларға байланысты білім беру саласындағы өзгерістердің
жасалуына мынадай төрт түрлі себеп болды, олардың үшеуі білім беру саласы
бойынша Еуропаның АҚШ-тан мына көрсеткіштер бойынша артта қалуына
байланысты: елдегі шетелден келіп оқитын студенттердің санының аздығы
жағынан (АҚШ-та 500 мыңнан астам, ол барлық еуропалық елдерде оқитын шетел
студенттерінің санынан артық, олардың оқуынан АҚШ-қа жылына 5-10 млрд.
доллар аралығында кіріс түседі); жоғары білімі бар дайындалған мамандар
санының екі есе аздығы; ғылымның дамуы, ғылыми потенциалды дамыту
қарқындылығы және оның қаржыландыруы жағынан (ғылым- мен экономиканы
дамытудың маңызды факторы); төртіншісі – еуродаққа кірген елдердің
өз потенциалдарын біртұтас экономикалық механизмге біріктіруге деген
ұмтылысы. Ол үшін басқа елдердегі білім жүйелерінің деңгейлерін жақындату,
соның нәтижесінде Еуропа университетінің бітірушісі Еуропаның кез келген
елінде жұмыс істей алатындай шаралар жасау қажет болды [8].
Болон үдерісінің мазмұны мынадай мақсаттардан тұрады:
жаппай қабылданатын және салыстыруға келетін ғылыми дәрежелер жүйесін
бекіту;
айқын салыстыруға келетін, дипломдарға қосымшалар (бітірушілердің
еңбекке орналасуын қамтамасыз ету жоғары білім беру жүйесінің
бәсекелестігін арттыру үшін) берілетін дәрежелердің жүйесін қолдану;
жоғары білім беру жүйесінің екі сатылы: базалық және дипломнан кейінгі
жүйесін ендіру; бірінші сатыны аяқтаған соң алатын дәреже еуропаның
еңбек рыногінде біліктіліктің жеткілікті деңгейі болып танылады;
студенттердің икемділігін арттыру құралы ретінде ECTS-тің аналогы болып
табылатын кредиттер жүйесін қабылдау. Қабылдайтын оқу орны таныған
жағдайда кредиттер жоғары білімнің барлық сатысында (үздіксіз білімді
қоса) әрекет етеді;
икемділікті ынталандыру және студенттер мен оқытушылардың, зерттеушілер
мен білім беру менеджерлерінің еркін ауысуына жағдай жасау;
салыстыруға келетін өлшемдер мен әдіснамаларды жасау мақсатында сапаны
қамтамасыз ету (бақылау) саласында еуропалық ынтымақтастықты дамыту;
ЖОО басқаруда студенттердің рөлін арттыру, оқыту сапасын бақылауға
студенттерді қатыстыру;
жоғары білімді, әсіресе, білім беру бағдарламаларын жобалау, ғылыми
зерттеулер сияқты және т.б. салаларда еуропалық өлшеуді күшейту;
әлеуметтік ынтымақтастықты арттыру және ЖОО-ның оны күшейтуге
жауаптылығы;
ғылым мен білім берудің ықпалдасуын күшейту;
Еуропаның әлемге ашықтығы, өмір бойы оқу проблемасына көңіл бөлудің
артуы.
Яғни, Болон үдерісінің мақсаты – бітірушілердің еңбекке орналасу
қабілеттілігін арттыру, азаматтардың еуропалық жоғары мектептің бәсекеге
қабілеттілігін арттыру үшін 2010 жылға дейін еуропалық білім беру
кеңістігін құру болып табылады. Болон үдерісіне қатысушылар (1999 жылы 29
ел, 2003 жылдан бастап 40 ел) өздеріндегі жоғары білім жүйелерін бірыңғай
жалпыеуропалық стандартқа келтіруге міндеттеме алды. Білім беру саласының
мамандары мен зерттеушілері бұл жобаға әртүрлі тұрғыдан қарайды: бірі
жақтаса, енді бірі қарсы. Оның кемшілігінің бірі ретінде бүкіл білім беру
жүйесін емес, тек жоғары білім жүйесін реформалауды ұсынатынын атайды.
Жақтаушылар оның жақсы жақтары ретінде білім берудің бірыңғайлы болуын,
бүкіл Еуропада танылатын білім туралы бірыңғай құжаттың болуын, студенттер
мен оқытушылардың басқа ел және оқу орнына ауысуына мүмкіндік берілуі деп
анықтаса, қарсылары өз білім жүйелерінің негіздерінен айырылып қаламыз деп
қауіптенеді.
Кезкелген шетелдік білім беру үлгісін қандай болса да сол қалпында
өзгеріссіз қолдануға болмайды. Кезкелген мемлекеттің, ұлттық білім беру
жүйесінің өзіндік менталитеті бар, білім беру жүйесінің жинақталған озық
тәжірибесі, педагогикасындағы қалыптасқан дәстүрлері мен ұстанымдары бар.
Отандық педагогикада басты орынға тұлғаны, оны жан-жақты дамыту, жас және
жеке бас ерекшеліктерін ескеруді, шығармашылық қабілеттерін дамытуды қояды.
Білім беруде басты назар тек жоғары білікті мамандарды дайындауға ғана
емес, адамгершілігі жоғары, ізгілікті тұлғаны қалыптастырумен қатар
қойылады. Шетел университеттерінде көп жыл еңбек еткен ғалымдар ондағы
білім жүйесімен салыстыра келе, отандық университеттік білімнің
артықшылықтары ретінде бізде іргелі білім беруге баса көңіл бөлінетінін,
кең профильді мамандар даярланатынын да атап өтеді.
Ресей зерттеушілерінің пікірінше, Болон үдерісі жаһанданудың белгісі
болғандықтан, Ресей оның мүмкіндіктері мен ауқымды келешегіне мүдделі болып
отыр. Болон үдерісіне бейімделу жоғары білім беруді жетілдіруге, Ресей мен
Еуроодақ арасындағы ықпалдасуды күшейтеді. Бұл үдеріске қарсы тұру
стагнация мен оқшаулануға әкеп соғады.
Білім беру саласын жетілдіруде ұлттық білім берудегі дәстүрлерді сақтай
отырып, екі жақты мүддені де ескеру қажет деп санайды.
Болон үдерісіне қатысты әр алуан пікірлерді, еңбектерді талдай келе,
мынандай қорытынды жасауға болады: жаһандану жағдайында Болон үдерісі –
объективті қажеттілік және Еуроодақпен ықпалдасудың нақты жолы. Сондықтан
қоғамның маңызды бір жүйесі болып табылатын жоғары білім жүйесінің
реформасы алдын ала жан-жақты және тыңғылықты түрде зерттеліп, ғылыми
негіздемеге жүйелі түрде сүйеніп, шетелдік тәжірибені талдап, отандық білім
берудің іргелі құндылықтарын сақтай отырып дайындалуы тиіс.
Болон декларациясына қол қойған кез-келген елдің білім беру жүйесі
жаһандану жағдайында төл халқының тарихына, мәдениетіне және рухани
өміріне, ана тіліне сүйіспеншілік пен құрмет қалыптастыратын ұлттық
ерекшелікке тән. Басқаша айтсақ, дамыған елдердің білім беру жүйесі – өз
халқының нағыз патриоттарын қалыптастыруға негізделген. Осыған
байланысты біз дүниежүзілік білім сахнасына бір жағынан әлемдік өркениетті
байытатын, екінші жағынан ұлттық білім беру моделін жетілдіруге жаңа
көкжиек ашатын, өзімізге тән мәдени және рухани құндылықтармен енуіміз
қажет.
Болон үдерісіне енуде Қазақстанның жоғары мектебінің дамуының негізгі
бағыттары мен артықшылығын анықтады. Әлемдік білім кеңістігіне ену ұлттың
зияткерлік потенциалы мен бәсеке қабілеттілігі қарқынды түрде өсуіне
себепкер болады.
Қазақстан өзіне алған міндеттемелері бойынша 2020 жылға дейін келесі
іс-шаралар атқарылуы тиіс:
ашықтылықты қамтамасыз ету, бір типті білім циклдерін кең ауқымды тарату
арқасында барынша жоғары түрде салыстыру, бірыңғай білім несиелерінің
жүйесін енгізу, алынып отырған біліктілікті арттыру мамандықтарының
бекітілген қалыптарының бірдей болып келуі және екі жақтылығын қабылдау,
мамандардың білім сапасын қамтамасыз ететін дамыған құрылымдарды құру және
т.б.
Бүгінгі таңда Қазақстанның жоғары білім жүйесінің Болон үдерісіне
қатысушы мемлекеттердің білім жүйесіне барынша ұқсас, жақын болып келуі
бойынша айтарлықтай үлкен жұмыс атқарылуда.
Тұтастай алғанда Болон үдерісі жолына қосылған университеттердің
басты міндеті студенттерге білімді бүкіл өмір бойы жинақтау екендігін
жеткізу болмақ. Бұл орайда Елбасы Н. Назарбаевтың Кейбір мемлекеттік оқу
орындарына айрықша мәртебе беру туралы 2001 жылғы 5 шілдедегі Жарлығының
маңызы зор болды. Бұл жарлықпен ұлттық университеттерге бұрынғыдан гөрі кең
құқықтар берілді.
Бұл жоғары оқу орындарының басшылары Президент Жарлығымен
тағайындалатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 3
Негізгі бөлім
1 Оқу үрдісінде инновациялық технологияларды пайдалану ... ... ... ... .6
1.1 ҚР ның Болон үрдісіне
қосылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.2 Болон үрдісінің мақсаты, міндеті,
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ...10
1.3 Кредиттік оқыту жүйесінің ҚР ның білім беру жүйесіндегі
маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...13
1.4 Шет тілін оқытудағы Еуропалық деңгейлер жүйесіне сипаттама ... 15
2 Шет тілін оқытудағы Еуропалық деңгейлер жүйесінің тәжірибе
жүзінде қолданылуы ( В1 деңгейіндегі оқушыларға қойылатын
талаптар) ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .26
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 28
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі.
Жас ұрпаққа беретін жоғары білімнің маңызы қай уақытта да артпаса
кеміген емес. Оны қоғамның дамуына ықпал етіп қана қоймай, оның
сұраныстарын да қамтамасыз ететін әлеуметтік институт деп білуіміз керек.
Өйткені, бүгінгі ғаламдық аймаққа шығып кеткен кең ауқымды және жан-жақты
мазмұнға ие экономикалық қарым-қатынастар ең алдымен жоғары оқу орындарында
кәсіби дайындалған әмбебап мамандарға деген сұранысты қалыптастырып отыр.
Мұның өзі жоғары білім беру жүйесін жер жүзіндегі озық ғылым мен техниканың
жеткен биігі болып есептелетін “әлемдік стандартқа” талпынуға итермелейді.
Халықаралық білім беру кеңістігін құру, әр түрлі елдің ұлттық білім
беру жүйесінің заман талабына сай озық үлгілерін теориялық-әдістемелік
тұрғыдан жақындастыру арқылы Қазақстанда ұлттық білім беру жүйесін құру
қажеттігі туындады. Осы тұрғыдан алғанда, жоғары білім жүйесін халықаралық
деңгейде интеграциялау бағытындағы құнды шешім болып табылған 1997 жылғы
Лиссабон конвенциясы. Қазақстан бұл құжатты басшылыққа алып, оқу жүйесіне
ұтымды түрде пайдалануға шешім қабылдаған болатын. Ал 1998 жылы Батыс
Еуропаның 4 елі (Германия, Италия, Франция, Ұлыбритания) білім берудің
жүйелері мен құрылымдарын сәйкестендіру жөнінде Сорбон декларациясын
қабылдаған болса, 1999 жылы Еуропаның 30-ға жуық елінің білім беру өкілдері
Болон декларациясына қол қойды. Бұл декларацияға сәйкес 2010 жылға дейін
Еуропалық білім берудің біріңғай жүйесіне көшу көзделген болатын. Осы
мәселе негізінде, бүгінгі таңдағы Қазақстан Республикасының білім беру
жүйесіне шет тілін меңгерудегі Еуропалық деңгейлер жүйесін енгізудегі
ерекшеліктері мен қатар артықшылықтары мен кемшіліктері де жайлы тілге тиек
етпекпін.
Бір үлкен шаңыраққа айналған бұл әлемде ұлтаралық, мәдениаралық
қатынастар күннен күнге шекарасын одан әрі кеңейтіп, нығаю үстінде. Осы
әлемдік маштабтағы үрдістен қалмай, оған өзінің де үлесін қосам дегендер,
елінің болашағын ойлайтын азаматтар әртүрлі тілдерді жан-жақты меңгеруде.
Бірақ өзге ұлтпен тіл табысып, жақсы қарым-қатынаста болу үшін сол елдің
тек қана тілін меңгеру жеткіліксіз екені атқа таңба салғандай. Сонымен
қатар, сол елдің тарихын, ұлттық-мәдени ерекшеліктерін, менталитетін,
құндылықтар жүйесін, бір сөзбен айтсақ, мәдениетін білген абзал болар.
Мәдениетаралық компетенция мәселелері жөнінде Н.Н. Васильева, Л.В.
Екшембеева, Ж.А. Нұршаихова, Г.С. Суюнова тағы басқа да ғалымдары өз
еңбектерінде сөз қозғаған. Құзірет, яғни компетенция, дегеніміз сөйлеу
барысында қолдану мүддесінде тілді үйренген адамның алған білімінің, тілді
үйрену барысында қалыптастырған білік-дағдыларының жиынтығы, білімі мен
білік-дағдыларын қолдана білу қабілеті [1, 154 б.], ал коммуникативтік
құзірет нақты әлеуметтік жағдаятта тілді пайдалану нормаларын білу
дегенді білдіреді [1, 124 б.]. Осыдан келе мәдениетаралық құзірет ол көп
тілдік қоғамда
тек қана меңгеріп жатқан екінші тілдің тілдік заңдарын білумен шектелмейді,
сонымен қатар тілді сол елдің мәдениетімен сабақтастырып оқытуды, алған
білімін практикада мейлінше дұрыс, объективті қолдана білуді қарастырады.
Ұлттық мәдениет, мiнез-құлықтың шағылысулары коммуникацияның
арқасында өрнектеледi. Коммуникацияның нақ сол ауызша және ауызша емес
символдары халықты және оның сипаттарын, мәдениеттiн, салт-дәстүрін айқын
суреттеп береді. Мәдениетаралық компетенция екінші тілді меңгеру барысында
үлкен рөл артқарады. Оның қалыптасуы шеттілдік кодты меңгеру мен тұлғаның
қоғамға әлеуметтік-мәдени тұрғыдан сіңісуіне тікелей байланысты.
Мәдениетаралық компетенция белгілі бір қоғамда жағдай, тақырыпқа байланысты
дұрыс, сәйкесінше қабылданатын сөйлеу мәдениеті ретінде қарастырылады.
Мәдениетаралық қарым-қатынастың нәтижесі ретінде болжауға келетін
түсініспеушіліктер болуы мүмкін. Бұл мәселе оқушыда тілдік және
мәдениетаралық компетенцияларды сабақтастыра қалыптастыруды көздеген
лингвоәдістемелік міндеттердің шешімін талап етеді. Осы міндеттер екінші
тілді меңгеру барысында ұлттық мәдениеттің заңдылықтары мен сөйлеу
әрекетінің этномәдениеттік стереотиптерінің қалыптасуын қарастырады [2, 12
б.].
Мәдениетаралық коммуникациялық нормалар байланысының зерттеуі,
кроссмәдениетті нормалар, этикеттi нормалар, ауызша және ауызша емес аралық
мәдениеттi коммуникациялық бiрлiктер қарастырылып жатқан ұлттың мiнез-
құлығының анық айырмашылығын көрсетеді. Аутмәдениетті нормаларының мiнез-
құлықтары шет тiлін және мәдениетін оқып жүргендерге елтану білімінің және
мәдениетаралық компетенцияның құрылу факторының бай қайнар көзі болып
табылады.
Осыған сәйкес екінші тілді меңгеру барысында оқыту процессінде
мәдениетаралық компоненттердің қолданылуы өзекті болып табылады. Бұл мәселе
көптеген атақты ғалымдардың еңбектерінде зиялы орын алған. Мысалы, ресейлік
лингвистердің айтулары бойынша, мәдениетаралық коммуникация процессінде
кездесетін мәселелердің көбі үйреніп жатқан тілдің ұлттық-мәдени ерекшелігі
бар компоненттер туралы білімнің аздығы, сонымен қатар, олардың мән-
мағынасын түсінбеу себепкер болады екен.
Өзге тілді игеру барысында бөгде тіл мен оның мәдениетін өзінің
туған тілі мен мәдениетімен салыстыру қолданылады. Бұл салыстырудың
нәтижесінде оқушыға екі ұлттың тек өздеріне тән ерекшеліктері айқын
көрінеді. Үлкен коммуникативтік тәжірибе бөгде тіл мен оның мәдениетінің
айырмашылығын жоққа шығармайды, ал керісінше өзінің туған тілі мен
мәдениеті сияқты оның тіршілік ету құқығын мойындайды.
В.И. Карасик бойынша екі мәдениетті салыстырғанда, ең алдымен қарым-
қатынастың әрі қарай дамуында маңызды ықпал ететін аксиологиялық
ерекшеліктерге, яғни әр ұлттың өзіндік құндылықтарына басты назар
аударылады. Мәдени шекараның болуы мәдениетаралық коммуникациясының негізгі
себебі. Мәдениералық қарым-қатынасқа түскен әрбір коммуникант өзін және
әңгімелесушісін өзінікі немесе бөгде деп қарастырады.
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай бір түйіні. Күннен күнге қарқынды дамып
келе жатқан Қазақстанның көптілді, көпмәдениетті қоғамында, сонымен қатар,
басқа елдің азаматтарымен тіл табысып, табысты қарым-қатынаста бола білген
адамды толығымен қалыптасқан коммуникативті тұлға ретінде қарастыруға
болады. Оқушыдан дәл осындай тұлғаны қалыптастыру – қазіргі білім саласының
негізгі міндеттерінің бірі болып саналады.
Мәдениетаралық коммуникацияда коммуникант өзін еркін сезіну үшін ол
өзімен қарым-қатынасқа түскен ұлт өкілінің тілімен қатар мәдениетін, салт-
дәстүрін, мінез-құлықтарын білу керек. Сондықтан өзге тілді оқыту барысында
тілді сол елдің мәдениетімен, ұлттық ерекшеліктері бар компоненттерімен
сабақтастырып оқыту нәтижелі көрсеткіштерге әкелетіні анық.
Егер елімізде әдістемені және оның кезеңдерін жиі және жүйелі
түрде қолдансақ, онда оқушылардың немесе жеке тұлғаның комуникативтік
қабілеттерін барынша дамытуға болар еді. Жаңа технологияларды оқушылардың
шетел тілін меңгерудегі өзбеттілігін, шығармашылық қабілеттерін дамытуға ,
шетел тілін оқуға деген құлшынысын арттыруға, жеке түлғаның жасампаздық
мүмкіндіктерін толығырақ ашуға болар еді.Осы жағдайда ғана шетел тілін
оқытудың тиімділігін артқан болар еді.
Ендігі кезекте жоғарыда айтылып келе жатқан “интеракция”сөзінің
мағынасын кеңінен ашсақ. Интерактив деген сөз энциклопедия мен ғылыми
әдебиеттерде көрсетілгендей “интеракция” деген ұғымнан келіп шығады, ол өз
кезегінде “екіжақты біріккен әрекет” болып табылады. Интеракция оқыту
процесінде оқушылардың бірігіп бір мәселені шешуге, белгілі бір әрекетте
өз жауапкершілігін сезініп, белсенді болуға және осы кезде өз қиялын,ой-
өрісін, шығармашылығын көрсетуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге бұл әдіс
оқушыларды жұп болып, топ болып бірігіп жасауға, жұмыс жасай
отырып,өзгелерге көмек көрсетуге үйретеді. Әрине бұл тәсілді қолдана
жоспарланған сабақ, күнделікті “сұрақ-жауап” сабақ түрлерінен өзгеше болады
да, дәріс алушылардың мотивациясын арттыруға септігін тигізеді. Жеке дара
жұмыс істеген оқушыларға қарағанда,топта немесе жұпта жұмыс істейтін оқушы
әлдеқайда жан-жақты, кез-келген нәрсеге бейімді болып келеді.Бұл дегеніміз
дәріс алушылармен тапсырма орындау барысында өзінің қандай іскерліктермен
дағдыларды меңгергені мен меңгере қоймағандығына көзі жетеді де,
кемшіліктері болса, оларды дереу түзетуге тырысады.Басқаларға көмектесе
отырып, сол уақытта өзіне де пайдалы іскерліктермен дағдыларды дамытады.
Интерактивтік тәсіл әр дәріс алушының өзіне ғана тән эмоционалдық сферасын
ұлғайтуға дән себепкер болады, оқыту процесін ұйымдастырудың әр-түрлі
формаларына қол жеткізеді.Сондай-ақ бұл жеррде ең алдымен дәріс алушының
қызығушылығы, мүддесі, жеке бас ерекшеліктері көзделеді.Оқушылардың бір
жұмыста жеке, жұптық және топтық жауапкершілігі арттырылады.
Зерттеу жұмысымызда әдістемені және оның кезеңдерін қолданудың
әдістемесіне тоқталамыз.Алдымен ”тәсіл” дегн ұғымға сипатттама беріп,содан
кейін интеракция ұғымына ғалымдардың берген сипаттамаларын
қарастырамыз.Негізгі бөлімде әдістемені және оның кезеңдерін қолданудың
психологиялық ерекшеліктері,бұл тәсілді қолданудағы мұғалімнің іс-әрекеті
және ең бастысы қолдану жолдары деген сияқты өзекті мсәселелердің көзін
ашамыз.
Шетел тілін оқыту әдістемесінде тәсіл деген ұғым екі мағынаға ие бола
алады: бірінші мағынасында, тәсіл-оқытудың заңдылықтары толық зерттеліп
қалыптасқан, бірталай уақыттар бойы пайдаланылатын әдістемелік концепция
ретінде анықталса, ал екінші мағынасында оқыту мен оқудағы белгілі бір
мақсатқа жетудің әдіс-тәсілдері болып табылады.
Сонымен қатар әдістемелік әдебиеттерде көрсетілгендей, тәсіл-мұғалім
мен оқушының, оқушы мен оқушының бірлесіп ұйымдасқан әрекеттер жинақтары
болып табылады.
Аталған процесс негізінде оқушылардың шетел тілін меңгеру деңгейі
қалыптастырылады,олардың осы тілді басқа мәдениеттің өкілімен басқа ортада
қолдана алу қабілеті мен дайындығы және оқушының жалпы жеке тұлғасының әр
саладағы жан –жақты дамытылуы көзделеді.
Н.Д.Гальскованың пікірінше, тәсіл –дидактикалық категория. Ол
әдістердің жиынтығы, белгілі бір теориялық және практикалық білімді меңгере
бағытталған операция, таным процесінің ұйымдастыру жолы.Бұл жерде біз
Н.Д.Гальскованың пікіріне толығымен қосыламыз.Өйткені шын мәнісінде де біз
тәсіл мәселесіне тоқталғанда әрқашанда дидактикалық мақсатты көздейміз.
Мұғалімнің оқушылармен педагогикалық қарым-қатынасты ұйымдастыра алу
қабілеті қазіргі шетел тілін оқыту процесінің тиімділігін арттырады, ал бұл
оқушының жеке тұлға ретінде ерекшеліктерін көрсетуге және оның шетел тілін
мәдениетаралық қарым –қатынас құралы ретінде меңгеруіне бағытталады. Бұл
мәселеге объективті жақтан қарайтын болсақ, интерактивтік тәсіл мұғалімнің
де,оқушының да жұмысын жеңілдетеді.Мұғалім өз кезегінде алдына қойған
мақсаттарына жетіп, белгілі бір нәтижелерге қол жеткізсе,оқушы шетел тілін
ойлағанынан жеңіл меңгереді, жеке бас ерекшеліктерін еркін сыртқа шығарып
өзгелермен коммуникацияға түседі. Аталған мәселені шешу үшін, бүгінгі
тәжірибе көрсеткендей, оқыту процесінде оқытудың белсенді формаларын
қолдану керек. Мысалмен түсіндіретін болсақ, А кейіпкер іс-әрекеті В
кейіпкерге әрекет етсе, ол өз кезегінде іс-әрекетімен А кейіпкерге әсер
етеді.
Біз интеракцияны біріккен әрекетті ұйымдастыру формасы ретінде
қарастырамыз, өйткені бұл ұғымның мағынасы көп жағдайда коммуникация
сипаттамасына жақын келеді.
П.М.Якобсон өзінің “адамдардың қарым –қатынасы- әлеуметтік
-әрекеттінің термині тұрғысынан қарастырады.Ол интеракция ұғымына тиісті
төмендегідей элементтерді ажыратуға болады дейді:
1.Өзара әрекетке түсуші коммуниканттар.
2.Бірлескен әрекет мақсаты.
3.Бірлескен әрекет объектісі.
4.Бірлескен әрекет құралы.
Тілдік қарым-қатынастың интерактивтік жағы- ол шартты термин, ол
адмдардың біріккен әркетімен байланысты, олардың біріккен әрекетін
ұйымдастыратын тілдік қарым –қатынас.Ал психологияда интеракция процесіне
басқаша сипаттама беріледі. Ол әлеуметтік тұрғыдан ұйымдастырылған тілдік
қарым –қатынас деп көрсетіледі.
Зерттеудің мақсаты. Кредиттік оқыту жүйесі негізінде шет тілін
меңгерудің маңыздылығын айқындау. Еуропалық шет тілін мегеру деңгейлеріне
толық сипаттама беру арқылы осы деңгейлер бойынша оқытудың тиімділігін
анықтау.
Зерттеу міндеттері:
1. Оқу үрдісінде инновациялық технологияларды пайдаланудың маңыздылығын
теориялық тұрғыдан негіздеу
2. ҚР ның Болон үрдісіне қосылуының ерекшеліктері
3. Болон үрдісінің мақсаты, міндеті, ерекшеліктеріне талдау жасау
4. Кредиттік оқыту жүйесінің ҚР ның білім беру жүйесіндегі маңыздылығы мен
шет тілін оқытудағы Еуропалық деңгейлер жүйесіне сипаттама беру және
тиімділігін көрсету.
Зерттеу нысаны. Орта мектепте шет тілін оқытуды және бағалауды Еуропалық
тілді меңгеру жүйесін негізге ала отырып ұйымдастыру.
Зерттеу пәні. Еуропалық тілді меңгеру жүйесі бойынша оқытуды ұйымдастыру
әдістемесі.
Зерттеудің жетекші идеясы. Кредиттік оқыту жүйесі негізінде шет тілін
оқытудың басты мақсаты болып табылатын мәдениетаралық компетенцияны
қалыптастырудың ең тиімді жолы бола алады.
Зерттеудің теориялық негізінде мәдениетаралық компетенция, инновация,
технология, кредиттік жүйе
Зерттеудің практикалық негізі. Кредиттік оқыту жүйесі бойынша
оқытуды ұйымдастыруда Еуропалық деңгейлер жүйесін негізге ала отырып тілді
үйренушілерді оқытуда және бағалауда қолдануға болады.
Жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, негізгі екі тараудан,
қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Коммуникация біріккен әрекет негізінде жүзеге асады, Өйткені осы
біріккен әрекет субъектілердің бір-бірімен ақпарат алмасуы, яғни біріккен
әрекет түрімен нормасы жасалады.
Психологтар шетел тілін оқытуда қазіргі замандағы әдістемесі және оның
кезеңдерін қолданудың төмендегідей психологиялық негіздерін атап көрсетеді:
● Ол дәріс алушы өзін-өзі еркін және ыңғайлы сезінетін өрісті
қалыптастырады, оның қызығушылығын, шетел тілін өз қажеттілігі үшін
практикалық тұрғыдан қолдануға деген ынтасын оятып, тілді оқып үйренуге
ниетін арттырады.Осының негізінде интеракция оқушылардың оқытылып отырған
пәнді меңгеруін көздеп, оған жағдай жасайтын мүмкіндіктерді қалыптастырады.
●Ол оқушылардың жеке тұлғасына тікелей әсер етеді, яғни оқыту
процесінде оның эмоциясын, сезімін, түйсігін шынайы қажеттілігімен
сәйкестендіріп, оның тілдік, танымдық, шығармашылық қабілетін оятады.
●Ол оқушыларды оқыту процесінде бір-бірімен белсенді түрде бірігіп
әрекет етуге ұйымдастырады.
● Ол шетел тілін оқыту процесінде мұғалімнің орнын анықтап,ал бұл
процестің оқушының жеке тұлғасы мен қызығушылығына байланысты екенін
көрсетеді.
● Ол сыныпта жасалатын жұмысты түрлі формада өткізуді қамтамасыз
етеді: жұптық, топтық, ұжымдық.Аталған формалар оқушылардың белсенділігіне,
өз беттілігіне, шығармашылығына, жағымды қасиеттердің дамуына толық түрде
түрткі болады.
Қазіргі замандағы әдістемесі және оның кезеңдерін осындай
психологиялық еркшеліктеріне қарап, оқушыларды арнайы жұмыс формаларын,
лайықты тапсырмаларды, түрлі бағдарлы жұмыстарды, жаттығуларды қолдануға
үйрету өте маңызды.
әдістемені және оның кезеңдерін қолдана отырып құрастырылған
тапсырмалар мен жаттығуларды орындау оқыушыларға оқытылып отырған тілдің
практикалық тұрғыдан нәтижесін, жемісін көруге мүмкіндік береді және осы
жағдай олардың шетел тілін оқып үйренуге деген қызығушылығын арттырады.Бұл
кезде сөйлеуге деген іштей мотивация қалыптасады, оқушылардың бойында бір
нәрсе айтуға деген ниет туындайды, ал оқушыларға біріккен тілдік әрекетке
қатысуға деген талап береді. Интерактивтік тәсіл оқушылардың өзбетінше
ойлау қабілетін белсенді түрде дамытуға бағытталады, оқушылар ақпаратты
есте сақтап қана қоймай,оны практикада қолдануға үйретеді.
Шетелдік және отандық әдіскерлер еңбектерінде көрсетілгендей,
интерактивтік тәсіл тілдік материалды шығармашылық тұрғыдан қолдануды
қамтамасыз етіп,осы аталған дидактиакалық міндеттерді шешуді және соған
сай шетел тілі пәні сабағын тілді мәдениетаралық деңгейде қолдауды
көздейтін, қызықты, белсенді, шығармашылық клубқа айналдырады.Бұл жағдайда
әрбір оқушы өз жұмысының нәтижелі болуын, әсіресе бірлескен әрекетің
нәтижесін көрсетуге тырысады.
Әрбір мәселені бірігіп шешу, жұмыс жемісіне бірігіп жету, оны өзара
бөлісу оқушылардың психологиялық тұрғыдан да дамуын көрсетеді.Қорыта айтар
болсақ, бұл тәсілдің мәні бірігіп бір нәрсені орындау емес, бірлесіп,
ұйымдаса отырып,басқаларға қол ұшын бере отырып оқып үйрену.Мақсатқа
бағытталған және жүйелі жұмыс көрінетін біріккен әрекет нәтижесінде сабақта
жұптағы, топтағы, ұжымдағы әрбір оқушы сөйлеуде уақытын ұлғайта алуға
мүмкіндік алады.Әрбір оқушыда өз санасында оқытылып отырған тіл жүйесін
қалыптастыруға мүмкіндік болады.
Білім беру жүйесінің алдындағы жаңа міндеттердің бірі инновациялық
педагогикалық оқыту технологияларын пайдаланып білім сапасын арттыру.
Ағылшын тілін ақпараттық технологиялар жүйесімен оқытудың ерекшелігі: оқу
материалдарының ақпараттық-коммуникативтік технологиялар арқылы оқушылардың
оқу іс- әрекетін мұғалімнің көмегімен немесе компьютер арқылы меңгерілуі
[4.76]. Жеке тұлғалардың қалыптасуын қамтамасыз ететін деңгейлеп, саралап
оқыту, жобалап оқыту, коммуникативті оқыту,ақпаратты-коммуникациялы
оқытудың негізгі-қағидалары балаға өз бетімен ықпал ету,өзіндік пікірлерін
анық жүйелі жеткізе алатын жеке тұлға қалыптастыру,оқушылардың, танымдық,
шығармашылық қабілетін дамыту болып табылады. Оқытудың мақсаты оқу
бағдарламасымен айқындалады.
Оқытудың негізгі үш түрі бар: 1.тәрбиелеу, 2.ағарту, 3.дамыту.
Оқытудың
тәрбиелік мақсаты. Оқушылардың көпшілігінің ағылшын тілін оқуға деген үлкен
қызығушылықпен кірісуі, олардың ағылшын тілінде қалай сөйлейтінін естігісі
және сөйлегісі келеді. Олар алғашқы кезде амандасып, қоштасып үйренеді,
заттардың атауларын біле бастайды. Осы кезеңде қарым-қатынас екі жақты
болуды талап етеді себебі, олар тыңдай білуге де, сұрай білуге де үйретілуі
керек. Оқытудың ағартушылық мақсаты. Кез -келген тілдің ағартушылық
қызметі зор. Әрбір тіл сол тілде сөйлейтін халықтың мәдениетінің тікелей
көрсеткіші және сол тілде сөйлейтін ел туралы хабардар болуы; өз ойын дұрыс
жеткізе алуды үйренеді. Оқытудың дамыту мақсаты. Оқу-ұйымдастыру білігі
мен дағдысын қалыптастыру дамытушылық мақсаттарының негізі болып табылады.
Себебі, оқушының тіл білімі деңгейін жоғарылату және сол тілде ойлауды
дамыту-тіл білімін дамытудың басты міндеті [5.51] .
Ағылшын тілін оқытудың басты мақсаты – оқушылардың ағылшын тілінде
қарым-қатынас жасай алу негіздерін меңгеруі болып табылады.
Бірінші тараудың екінші тарамшасында ағылшын тілін инновациялық
технологиялар жүйесімен оқыту әдістемесі сипатталады.
Еліміздегі білім беру саласында оқытудың жаңа түрлері, әдістері,жаңа
бағыттағы технологиялар пайда болып, олар білім мазмұнының жаңаруына
себепші болуда. Осындай оқыту әдістемесіндегі заман талабына сай бағдар деп
инновациялық, технологиялық білім беру жүйесін айтуымызға
болады.Инновация, Технология терминдеріне жеке-жеке тоқталатын болсақ,
инновация дегеніміз- жаңа мазмұнды ұйымдастыру, жаңалық енгізу, яғни
инновациялық үрдістерді мазмұнды ұйымдастыруды анықтайды. Қазіргі
әдістемелік әдебиеттерде технология (technology) деген ұғым оқыту деген
ұғыммен қатар қолдананылады Технология термині тәсілдер жүйесі деген
мағынаны білдіреді [6.73].
Оқыту технологиясы дегеніміз- оқыту техникасы туралы ғылым, сондықтан,
оқыту ғылыми түрінде жүзеге асуы керек, яғни мұғалім қалай оқыту, неге олай
оқыту керек деген білім бірліктілігін білуі тиіс. Оқыту технологиясы қалай
оқыту керек деген ғылыми тұжырымдамамен тығыз байланысты, яғни қандай
үдерістер арқылы, қандай әдістер арқылы, қандай оқыту құралдары арқылы,
оқытуды қалай ұйымдастыру керек, қандай факторларды ескеру қажет және
ағылшын тілін үйретуде қалай ескеру керек деген сұрақтарға жауап іздейді.
Сонымен, тәжірибелер мен зерттеулер нәтижесі бізге шетел тілінен берілетін
білім мазмұны мен оқыту әдістерін жаңалау керек екендігін көрсетті.
Ақпараттық технологиялар жүйесімен оқытуда көрсетілетін әдістердің
барлығы өзара байланыста,араласа қолданылады. Ақпараттық жүйемен оқытуда
түсіндіру әдісі кино, диафильмдер көрсету арқылы жүзеге асады. Мәтін,
елтануға байланысты, мақал-мәтелдер т.б.түсіндіру осы әдіс арқылы жүзеге
асады. Мәтінді тыңдап қайтадан оқып шығу, Диалогты тыңдап,қайтадан
кейіпкерлердің соңынан қайталап отыру сияқты тапсырмалар компьютер арқылы
меңгеріледі.
Оқу материалын толықтыру, қорытындылау, қайталау, ал ең бастысы оның
практикалық қолдану дағдысы мен шеберлігін қалыптастыруда бұл ең тиімді
әдістердің қатарына жатқызылады.
Бірінші тараудың үшінші тарамшасында ағылшын тілін үйретудегі
коммуникативтік оқыту әдісінің негізгі ерекшеліктерінің сипаты ашылады.
1.2 Қазіргі кезде тілді коммуникативтік оқыту мәселесіне ерекше назар
аударуда. Ағылшын тілін оқытудың жаңа технологиясы тілдің коммуниктивтік
қызметін ескере отырып, оны коммуникативтік танымдық жағынан
меңгертуді көздейді. Қатынастық әдіс ХIХ ғ 60-70жылдарында ағылшын тілі
халықаралық қатынастық тіл статусын алған кезде Британияда пайда болды.
Бүгінгі тәуелсіз мемлекетімізде білімге деген көзқарас түбегейлі
өзгеріп, оқытудың жаңа түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы технологиялар
пайда, болып, олар білім мазмұнының толығымен түбегейлі жаңаруына себепші
болуда.
Оқыту әдістемесіндегі заман талабына сай әдістердің бірі
коммуникативтік оқыту технологиясы. Осы мәселе жөнінде, яғни ағылшын тілін
оқытудағы коммуникативті біліктілік деңгейді Германияның оқу бағдарламасын
жасаған неміс ғалымдары Г.Нойнер, Г.Хунфельд былай түсіндіреді:
коммуникация тіл және іс-қимыл (күлу, дауыс ырғағы сияқты) әрекеттер арқылы
болады. Ол алдын-ала жоспарланған, дайындалған болуы немесе жоспарланбаған
болуы мүмкін. Сабақ үстінде әдетте дайындалған, жоспарлы сөйлеу
коммуникациясына көп көңіл бөлінеді.
Оқушылардың сабақта айтылған хабарлардың мағынасын түсінуі, олардың
түпкі мақсатын танып білуі және өзінің жеке мақсатын іске асыруы өте
маңызды іс. Осы біліктілік коммуниктивтік біліктілік деп аталады [7. 105].
Коммуникативтік біліктілік мынадай оқу мақсаттарын қамтиды:
1.Когнитивті мағыналық мақсат, яғни оқушы коммуникативтік жағдаяттарды
әңгімелесу, сөйлесу, қарым-қатынас туындайтын жағдайларды таба білуі
керек. Ол өзінің іс-әрекетінің, сөйлесуінің, қарым- қатынас жасауының
барысында - осы жайттарды ескеруге дағдылануы, үйренуі қажет.
2.Әлеуметтік мақсат, оны жүзеге асыру кезінде оқушы өзін өзі қалай
ұстайтынын біле отырып, өз іс-әрекетіне жауап бере алады. Алға қойған
мақсатына басқалармен бірге жетуге ұмтылады, сондай-ақ қарым-қатынас
жасайтын әріптесімен жеке тұлға ретінде тең жағдайда болуға тырысады.
3.Лингвистикалық біліктілік мақсат. Бұл мақсатқа сәйкес оқушы
ойларын,іс-әрекетін сөйлеп жеткізе алуға ынталы болады.
Бұл үш компонент бөлек-бөлек емес,керісінше өзара тығыз байланыста
болады деп пайымдайды Г.Нойнер [8. 89].
Осы аталған коммуникативтік біліктілікке қалай қол жеткізу жолын жолын
іздестіруші әдіскерлердің бірі Е.И.Пассовтың пікірінше шетел тілін оқытуда
мына жайттарды ескергенде коммуникативтілікке ие болатынын байқаймыз:1
коммуникативтік сипаттағы оқыту тәсілдерін пайдалану; 2. арнайы жаттығулар
жасау; 3. бүкіл оқу процесін мақсатты түрде ұйымдастыру;
Ағылшын тілін оқытуда коммуникативтік мақсатқа жетуде ауызша сөйлеудің
маңызы зор. Сөйлеуге үйрету үшін оқыту әдісі ситуативті әдіс болуы керек
себебі: ситуативтілік сөйлеу әрекетінің табиғи қасиеті болып табылады.
Сөйлеуге үйрету үшін қажетті ситуацияларды мынадай жолдармен беруге
болады:
а) көз алдыңа елестетіп көр, қиялдап көр деген сияқты т.б.
тапсырмалар арқылы ситуациялар құру;
ә) белгілі бір ситуацияны жасайтын сурет немесе ситуацияны дамытатын,
күшейтетін суреттер тізбегіне қарап, соның көмегімен сөйлеу;
б) күнделікті өмірдегі болып жатқан жағдайға ұқсас нәрселерді сипаттау.
Оқытудың ситуативтілігі оқушылар мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасқа
негізделген жағдайда ғана сабақ үстінде қатынас ситуациясы пайда болады.
Е.Пассов ұзақ жылдар бойы жүргізген ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижесінде
коммуникативтік оқытуда ситуация мен ситуативтілікті анықтап алу қажет
екеніне көз жеткізген. Ситуация-дегеніміз, қарым-қатынас жасаушылардың,
сөйлесушілердің санасында қалыптасқан өзара қарым-қатынасының жүйесі; ал
ситуативтілік-қарым-қатынастармен байланыс деп қорытынды жасайды. Ол іс-
әрекеттерде өзара қарымқатынастарда мынадай жетекші факторлар болады деп
көрсетеді: а) статустық; ә) рольдік; б) іс-әрекеттік; в) ізгілік [12. 24].
Қарым-қатынас процесі оқытудың мақсатына, жағдайына, мүмкіндігіне қарай
үнемі өзгерісте болады. Сондықтан, сөйлеуші сол өзгерістерге байланысты
қарым-қатынастағы өзгерістерді де ескеріп отыруы керек. Оқушыларды қарым-
қатынастың әр түріне дайындау үшін материалдарды да жиі түрлендіріп отыруды
қажет етеді. Осы ұстанымға байланысты тілдік дағдылар да өзгертіліп
отырылуы керек. Бұл оқушылардың айтқысы келген ойын басқаша жеткізуге,
сөйлеу біліктілігін жетілдіруге, тез сөйлеуге көмектеседі.
Сонда ғана, оқушылар жаңа материалды іс жүзінде қолдануға тезірек
машықтанады. Материал жаңа болуы керек, сонымен бірге қайталау кезінде сол
қалпында емес, басқа контекстерде өзгертіліп берілуі керек, сол кезде ғана
оқушылардың білік дағдылары бірте-бірте дамиды.
Екінші тараудың екінші тарамшасында ағылшын тілінде тілдік тіректер
арқылы ауызекі сөйлеу дағдысын қалыптастыру жолдары қарастырылады.
Ағылшын тілін оқытуда коммуникативті мақсатқа жетуде ауызекі сөйлеудің
рөлі өте зор. Себебі, ауызша сөйлеу арқылы адамдар бір-бірін түсінеді, өз
ойларын айтады, дәлелдейді, естіген, айтылған хабарға өз көңіл-күй
қатынасын білдіреді. Сөйлеудің екі түрі бар. Олар: монологтық, диалогтық.
Диалог - екі немесе бірнеше адамның сұрақ-жауап ретінде сөйлесіп, тіл
қатысуы. Диалогтық сөйлеу алдын ала жоспарланбайды, сөйлесу кезінде пайда
болады. Оқушылар жалпы, арнаулы сұрақтарды қоя алуы, әр түрлі сұрақтарға
жауап бере алуы, өтініш, бір нәрсемен келісетінін немесе келіспейтінін
білдіре алуы керек. Оқушылардың сөйлеу қарқынын өсіру керек және әр оқушы
сөйлегенде кемдегенде екі реплика айтуы керек. Диалогтық сөйлеуді дамытуда
дискуссия-сабақ, экскурсия-сабақ, ойын-сабақ, талқылау сабақтарының рөлі
зор. Монологты сөйлеуді дамыту сабақтары-шет тіліне оқытудағы негізгі
сабақтардың бірі. Монологтық сөйлеу алдынала әзірленуді талап етеді.[13.
39]
Ағылшын тілін оқытуда тілдік тіректер арқылы оқушылардың білім, білік
дағдыларын дамыту басты мақсат болып табылады. Егер оқушыларды ағылшын
тілінде тілдік тіректер арқылы монолог түрінде сөйлеуге үйретсе, онда
олардың сөйлеу қабілеттері, танымдық қызығушылықтары, мәтін мен жұмыс жасау
кезінде шығармашылық дағдылары қалыптасып қана қоймай,олар ағылшын тілінде
еркін сөйлеуге машықтанады. Оқушыларды монолог түрінде сөйлеуге үйретуде
тілдік тіректердің маңызы зор. Ағылшын тілдерін оқыту әдістемелерінде
тірек ұғымы әртүрлі түсіндіріледі. Көптеген ғылыми жұмыстарда ол, стимул,
әрекет жасауға түрткі ретінде қарастырылады. Мағлұмат түрткі бола алады, ал
мұғалімнің міндеті оқушылардың тыңдаған, оқыған, көрген мәліметтерін дұрыс
басқара отырып, оларды монолог түрінде сөйлету. Көп жағдайда тілдік
тіректер сөз әрекетін ұйымдастырушы болып,олардың белгілі бір бағытта
дамуына,оқушылардың сөйлегенде қате жасамауына дәнекер бола алады.
Сөйлеудің монолог түрін қолдану үшін, сөйлеушіге белгілі бір мазмұн керек,
ол сол мазмұнның негізінде сөйлемдер құра білуі тиіс, монолог сөздің
ұйымдасқан түрі, сондықтан мұнда жекелеген сөйлемдер мен айтылымдар ғана
емес, бүкіл хабар жоспарланып, бағдарлануы керек. Тілдік тіректер
оқушылардың монолог түрінде сөйлеуіне көмегі зор.
Қазіргі кезде ағылшын тілін оқытуда оқушылардың сөйлеу біліктілігін
дамытуда тіректерді коллаж ретінде пайдалану тиімді болып отыр, себебі ол
обьектіге және оның компоненттеріне жанжақты қарауға, бірден зейін аударуға
мүмкіндік береді.
Тілдік тіректерді негізге алып, монолог түрінде оқытуда оқушылардың
танымдық қызығушылығының деңгейін анықтау, оқушылардың тыңдаған, оқыған,
көрген мәліметтерін дұрыс қабылдауын қадағалай отырып, оларды монолог
түрінде сөйлеуге үйрету, танымдық қызығушылықтары мен шығармашылықтарын
дамытуда әдістің тиімділігін дәлелдеу [14. 31].
Ауызекі сөйлеуді қалыптастыру үшін оқушы әр сабақта жаңа білім алып
қоюмен ғана шектелмей, өз бетінше ізденіп, талдап, пікір таластыру
деңгейіне жетіп, даму біліктілігін жетілдіріп отыруы қажет. Сонда ғана,
оқушы ауызекі сөйлеу мақсатына жете алады.
Негізгі бөлім
1ТАРАУ ОҚУ ҮРДІСІНДЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
Қоғамның сұранысы мен талаптарына сай жаңа технологияларды пайдалану
арқылы бәсекеге қабілетті мамандар даярлау мәселелеріне ерекше көңіл
бөлінуде. Жоғары оқу орны негізінен жақсы білім алған,сондай-ақ,
болашақтағы кәсібін білетін оған бейім оқуын жалғастыруға бағытталған
жастардың түсуіне мүдделі. Г.И.Рузавиннің айтуынша, егер студент өзінің
болашақтағы кәсіби ортасын жақсы елестете алса, онда білім алудағы іс-
әрекеті мақсатты болады. Жоғары оқу орнына түскен кез келген студентке
тиімді білім беру ақпараттық технологиялар негізінде іске аспақ.Кез-келген
елдің экономикалық қуат, халқының өмір сүру деңгейінің жоғарылығы,
дүнииежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің инновацияның даму
деңгейімен анықталмақ. Инновация -бұл оқытудың тиімділігін арттыру мақсаты
мен білім беру үрдісін зерттеу негізінде оқу үрдісін жүзеге асыру және
бағалау, бағдарлаудың жүйелі тәсілі. Инновация термині ғылымға ХIX
ғасырда енді, ағылшын тілінен тікелей аудармасы жаңашылдық, жаңалық
енгізу деген ұғымды білдіреді. XX ғасырдың екінші жартысында инновация
әлеуметтік өзгерістердің жалпы үрдісінің сатысы ретінде қаралып, оның
негізгі элементтері аталып көрсетілді. Инновациялық процестің толық
түсінігін XX ғасырда экономист И.Шумпетер экономикалық жүйенің дамуындағы
өзгерудің жаңа комбинациясын талдады. 30 жылдары И.Шумпетер, Г.Менш
инновация терминін ғылымға енгізді. Себебі жаңа технологияның және заттың
ғылыми тұтас жаңалығын ашты. Осы кезден бастап инновация, инновациялық
процесс, инновациялық потенциал терминдері жалпы ғылымдардың
терминологиялық жүйесін байытты. Инновацияның жалпы ғылыми түсінігі жүйе
қызметінің тұтастай өзгеруін анықтайды. Ол-жүйе элементтерінің және әртүрлі
сфераларының сапалық және сандық өзгеруі. Инновация сөзі латын сөзінен
аударғанда жаңалықты енгізу деген ұғымды білдіреді. Ал инновациялық
тәрбиелеу дегеніміз – жаңалықты ашу, оны игеру және өмірге енгізу. Қазіргі
таңдағы кейбір жаңалықтар жүйесі – ескінің айналып келуінен немесе
өзгеріске түсіп, қайталауынан туған болмыстың сипаты. В.Г.Белинский: Ең
ескі дүниені жаңамен байланыстырып өзгеше сипат беріп, жаңалық ашуға
болады деген болатын. Мысалы, В.Т. Шаталовтың тірек конспектілері
педагогикада бұрыннан қолданылып келе жатқанымен, мектептердің қазіргі даму
жағдайына байланысты оны жаңа бір әдіс-тәсіл ретінде, яғни белгілі бір
өзгерістерді өмірге енгізу арқылы мұғалімдердің жұмысында кеңінен
пайдалануға болады [3].
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде
Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы
мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен елімізде болып жатқан
түрлі Осы орайда инновациялық үрдістің кең тараған түрі технология термині.
Технология ежелгі гректің techno - өнер, шебер, білгір және logos -
ілім,
ғылым деген сөздеріне шыққан. Сонымен технология – шеберлік, өнерлік,
білгірлік туралы ғылыми ұғым. Көптеген уақыттар желісінде технология
түсінігі педагогикалық ұғымдар қорынан тыс қалып келді. Шынайы мəні
(шеберлік жөніндегі ілім) педагогикалық міндеттерге: педагогикалық
процесті сипаттау, түсіндіру, болжау, жобалау – сай келсе де, ол
технократиялық тіл элементі ретінде қарастырылды. Педагогикалық
əдебиеттерде қандай да технологиялар сипатын айқындаушы көптеген терминдер
ұшырасады, мысалы: оқу-үйрену, тəрбиелеу, оқыту технологиялары,
білімдендіру жəне дəстүрлі технологиялар, бағдарламаластырылған жəне
проблемді оқу технологиялары, авторлық технология жəне т.б.Алғашқыда
педагогтар педагогикалық технология, оқу-оқыту технологиясы жəне
тəрбиелеу технологиясы ұғымдарының өзіндік мəн-мағыналарына назар
аудармай келді. Ал бүгінде педагогикалық технология оқу жəне тəрбие
аймағындағы педагогикалық міндеттердің шешілуіне байланысты орындалатын
педагог іс-əрекеттерінің бірізді жүйесі ретінде танылуда. Осыдан
педагогикалық технология мəні оқу технологиясы, тəрбие технологиясы
ұғымдары мəндерімен салыстырғанда тереңдеу де ауқымдылау. Ақпараттық
технологиялар көп түрлі болуына қарамастан, олардың іске асуының екі ғана
жолы бар. Біріншісі – теориялық негізде орындалуы (В.Б.Беспалько,
В.В.Данилов, В.К.Дьяченко жəне т.б.), екіншісі – тəжірибемен жүзеге келуі
(Е.Н.Ильин, С.Н. Лысенкова, В.Ф.Шаталов жəне т.б.).Ақпараттық технологиялар
үнемі қарқындап өсуде. ХІХ ғасырдың екінші жартысына дейін негізгі
ақпараттық технология құрамына қағаз, қауырсын, сия, статистмкалық есеп
кітаптары кірді. Коммуникация құжаттарды мекен-жайға бағыттау, жіберу
арқылы жасалды. Ғалым М.С.Мәлібекованың ғылыми сараптаған пайымдауларын
негізге алатын болсақ, адам баласы орта есеппен 0,1 парақ бет ақпаратты
меңгеріп өңдей алады екен. Болашақ педагог-психолог мамандарды жаңа өрлеу
заманында ақпараттандыру негіздерімен қаруландыру бүгінгі күннің кезек
күттірмейтін мәселелерінің бірі. Себебі біздің қазіргі өмір сүріп отырған
дәуір-ұлан-ғайыр әлеуметтік өзгерістердің дәуірі. Қазіргі кезде оқу
процесінде ақпараттық технологияларды қолданудың мәні көптеген факторлармен
айқындалады:
-жоғары оқу орындарында арнайы пәндерді интеграциялау;
-оқу материалының көлемін арттыруға мүмкідік жасау;
-оқу процесіне ақпараттық технологияларды, қазіргі телекоммуникациялық
құралдарды енгізу [4].
Оқу үрдісінде инновациялық технологияларды пайдаланудың студенттердің
білімін көтерумен қатар оның тәрбиелік те маңызы зор. Дәстүрлі оқыту
әдісіне қарағанда кредиттік оқыту жүйесі, электрондық оқулық немесе жаңа
инновациялық оқыту технологиясы студенттердің жалпы қызығушылығын туғызады,
ол өз кезегінде оларды сапалы және тұрақты білім алуына жағдай жасайды.
Қазіргі кезеңде ақпараттық технологиялардың дамуының негізгі бағыты
мультимедиа жүйесі болып табылады. Мультимедиа терминін ағылшын тілінен
сөзбе-сөз аударғанда көп орталық, яғни электрондық ақпаратты тасушы,
құрамына бірнеше түрде мәтін, сурет, бейне және т.б. топтаушы деген
мағынаны береді. Н.В.Клемешова мультимедиа терминін оқу материалының
мазмұнына дыбыстық және визуальдық түрде интерактивтік форма беретін,
сезімдік қабылдау процестердің тиімді өтуіне қолайлы жағдай туғызатын,
студенттердің жеке қабілеттерінің дамуына мүмкіндік туғызатын компьютерлік
құрал деп түсіндіреді.Мультимедиа бағдарламасында ақпарат үш құрал арқылы
–сызба, аудио, видио арқылы беріледі. Оқытудың кез келген түрінің
тиімділігі студент пен оқытушының ара-қатынасына, педагогикалық
технологиялардың пайдалануына, оқу-мазмұнына, әдістемелік материалдардың
құрастырылу деңгейіне тәуелді [5].
Қазіргі кезеңде әлемдік қоғамдастық Қазақстанды нарықтық экономикасы
қалыптасқан мемлекет ретінде танып отыр. Инновациялық технологияларды
қолдана отырып қысқа тарихи кезеңде Қазақстан экономикада алдыңғы қатарға
шықты, елдің әлеуметтік-экономикалық дамуы анықталды. Қоғамдағы өзгерістер
білім жүйесіне де ықпал етті. Білім беру жүйесінің рөлі мен мәні артып,
оған үлкен міндеттер жүктеліп, оның қоғам сұранысына сай болуы талап етіліп
отыр.
Қазақстанның жоғары білім берудің стратегиялық міндеті ұлттық білім беру
жүйесінің жетістіктерін сақтай отырып оны әлемдік білім беру үдерісінің
қазіргі заманғы болашағы бар бағыттарына сәйкес келтіру болып табылады. Бұл
ұлттық білім беру жүйесін жетілдіру мен әлемдік білім беру кеңістігіне
ықпалдасуды жүзеге асыру үдерістерінен тұрады. Білім беру жүйесін дамытудың
стратегиялық мақсаттарын анықтау үшін, жоғары мектепте оқу үдерісін
ұйымдастыруды түбегейлі өзгертуге байланысты қазақстандық көпдеңгейлі
үздіксіз білім беру үлгісін қалыптастыруға мүмкіндік беретін Қазақстан
Республикасының білім берудің 2015 жылға дейінгі даму тұжырымдамасы,
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік Бағдарламасы жасалынды. Онда білім беруді дамытудың
негізгі бағыттары ретінде мамандарға берілетін білім сапасын арттыру,
оларды кәсіби даярлаудың жаңа бағыттары мен инновациялық дамуын қамтамасыз
ету, ғылыми зерттеулерді қоғам сұранысымен тығыз байланыстыру, ғылыми-
зерттеу жұмыстарының маңызы, білім беруді және ақпараттық технологияларды
жетілдіру мәселелері көрсетіледі.
1.1 Қазақстан Республикасының Болон үрдісіне қосылуы
Қазақстанның әлемдік білім беру жүйесіне кіру үдерісі 2003 жылдан бастап
еліміздің жоғары оқу орындарында және магистратурасында кредиттік оқыту
технологиясын ендіруден басталды. Осы үдерістің алдындағы Қазақстанның
Еуропа аймағындағы жоғары білімге қатысты біліктіліктерді тану туралы
Лиссабон Конвенциясына және Жоғары білімнің еуропалық аймағы туралы Болон
декларациясына қосылуы, ҚР Еуропа аймағындағы жоғары білімге қатысты
біліктілікті тану туралы Конвенцияны ратификациялау туралы Заңы елімізде
кредиттік оқыту жүйесінің ендірілуіне жол ашты. Кредиттік оқыту
технологиясын ендіру және оқыту жүйесін жетілдіру әлемдік жоғары білім
беру тәжірибесін, оның ішінде еуропалық аймақтағы жоғары білімге
қатысты біліктіліктерді тану туралы Лиссабон Конвенциясы және жоғары
білімнің еуропалық аймағы туралы Болон декларациясы сияқты материалдарды
зерттеуді қажет етеді [6]. Еліміздің Лиссабон Конвенциясына қол қоюы, Болон
үдерісіне қосылуы ұлттық білім беру жүйесінде түбегейлі өзгерістер жасауға
әкелді. Бұл заң арқылы Қазақстанда білім берудің жаңа мүмкіндіктері ашылды:
болашақ мамандарға өздері қалаған жерде білім алу
мүмкіндігін беру;
жоғары білім берудің бағдарламалары мен формаларының
оқытудың барлық түрлерінде қолдануы (күндізгі,
кешкі, қашықтықтан оқыту, сырттай);
кез келген басқа ұлттық білім беру жүйесімен сәйкес
келуі;
халықаралық сынақ ауысымын жасау мүмкіндігі;
дипломдардың жалпыевропалық дипломдарға сәйкес келуі
[7].
Болон үдерісі жоғары білім берудің жалпыеуропалық кеңістігін
қалыптастыруға байланысты міндеттерді шешуге тікелей байланысты болып
табылады. Зерттеу барысында Болон үдерісі жайлы құжаттармен танысудан оның
еуропалық және ресейлік жоғары білім беру жүйесін түбегейлі өзгертуге
ықпалы туралы еңбектерден кредиттік оқыту жүйесін қабылдауға объективті
жағдайлар мен себептердің болғаны анықталды. Бұл елдердің ұлттық білім беру
жүйелерінде өзгерістер жасауға жалпы әлемдік беталыстар мен Еуропадағы
қалыптасқан жағдайлар себепкер болды.
Кәсіби маман даярлау жүйесінде өзгерістер жасау қажеттігінің себебі
барлық дамыған елдердің экономикасындағы түбегейлі өзгерістерге байланысты
болып табылады. Жұмыс берушілер тек жоғары кәсіби білімді маманды ғана
емес, жаңаша, түрлі күрделі кәсіби-өндірістік проблемалар туғанда
шығармашылықпен шешім қабылдай алатын және мекеменің жұмысына бірден
кірісіп кетуге практикалық дағдысы бар, стандартты емес түрде ойлайтын
жастарды жұмысқа алуға тырысады. Өндіріспен байланыспаған білім жүйесінің
практикалық жұмысқа дағдысы бар маман дайындай алмайтынын өмір көрсетіп
отыр. Бұл жағдайдан шығудың бірден-бір жолы ЖОО-ның ғылыммен ықпалдастығы
болып табылады.
Алайда қазіргі қоғамда мекемедегі жұмыс маманнан кәсіби білім мен
білікке қоса басқа да құзыреттіліктерді: компьютерде үш деңгейде
(өңдеушілік, желілік, кәсіби бағдарламалар) жұмыс істей білуді, кемінде бір
шет тілін білуді, маркетинг негіздерін, психологиялық әдістемелерді,
менеджерлік дағдыларды игеруді талап етеді. Мұның бәрін ЖОО қабырғасындағы
болашақ маманның ғылыми-зерттеу жұмыстары барысында қамту мүмкін емес.
Сондықтан студентті болашақ кәсібіне жан-жақты дайындау үшін мақсатты
түрде жұмыстар жүргізу керек. Сол себепті дәстүрлі оқыту формалары мен
өмірдің талабы арасындағы алшақтықты, маманның тиімді кәсіби әрекет
жасауына қажетті ғылыми білімнің көлемі ұдайы артуы мен мамандардың нақты
даярлануы арасындағы алшақтықты жоятын және толыққанды білімді
қалыптастыруға, өздік жұмыс пен өзіндік білім алу дағдыларын дамытуға
мүмкіндік беретін оқыту жүйесі қажет болды.
1.2 Болон үрдісінің мақсаты, міндеті, ерекшеліктері
Еуропадағы жағдайларға байланысты білім беру саласындағы өзгерістердің
жасалуына мынадай төрт түрлі себеп болды, олардың үшеуі білім беру саласы
бойынша Еуропаның АҚШ-тан мына көрсеткіштер бойынша артта қалуына
байланысты: елдегі шетелден келіп оқитын студенттердің санының аздығы
жағынан (АҚШ-та 500 мыңнан астам, ол барлық еуропалық елдерде оқитын шетел
студенттерінің санынан артық, олардың оқуынан АҚШ-қа жылына 5-10 млрд.
доллар аралығында кіріс түседі); жоғары білімі бар дайындалған мамандар
санының екі есе аздығы; ғылымның дамуы, ғылыми потенциалды дамыту
қарқындылығы және оның қаржыландыруы жағынан (ғылым- мен экономиканы
дамытудың маңызды факторы); төртіншісі – еуродаққа кірген елдердің
өз потенциалдарын біртұтас экономикалық механизмге біріктіруге деген
ұмтылысы. Ол үшін басқа елдердегі білім жүйелерінің деңгейлерін жақындату,
соның нәтижесінде Еуропа университетінің бітірушісі Еуропаның кез келген
елінде жұмыс істей алатындай шаралар жасау қажет болды [8].
Болон үдерісінің мазмұны мынадай мақсаттардан тұрады:
жаппай қабылданатын және салыстыруға келетін ғылыми дәрежелер жүйесін
бекіту;
айқын салыстыруға келетін, дипломдарға қосымшалар (бітірушілердің
еңбекке орналасуын қамтамасыз ету жоғары білім беру жүйесінің
бәсекелестігін арттыру үшін) берілетін дәрежелердің жүйесін қолдану;
жоғары білім беру жүйесінің екі сатылы: базалық және дипломнан кейінгі
жүйесін ендіру; бірінші сатыны аяқтаған соң алатын дәреже еуропаның
еңбек рыногінде біліктіліктің жеткілікті деңгейі болып танылады;
студенттердің икемділігін арттыру құралы ретінде ECTS-тің аналогы болып
табылатын кредиттер жүйесін қабылдау. Қабылдайтын оқу орны таныған
жағдайда кредиттер жоғары білімнің барлық сатысында (үздіксіз білімді
қоса) әрекет етеді;
икемділікті ынталандыру және студенттер мен оқытушылардың, зерттеушілер
мен білім беру менеджерлерінің еркін ауысуына жағдай жасау;
салыстыруға келетін өлшемдер мен әдіснамаларды жасау мақсатында сапаны
қамтамасыз ету (бақылау) саласында еуропалық ынтымақтастықты дамыту;
ЖОО басқаруда студенттердің рөлін арттыру, оқыту сапасын бақылауға
студенттерді қатыстыру;
жоғары білімді, әсіресе, білім беру бағдарламаларын жобалау, ғылыми
зерттеулер сияқты және т.б. салаларда еуропалық өлшеуді күшейту;
әлеуметтік ынтымақтастықты арттыру және ЖОО-ның оны күшейтуге
жауаптылығы;
ғылым мен білім берудің ықпалдасуын күшейту;
Еуропаның әлемге ашықтығы, өмір бойы оқу проблемасына көңіл бөлудің
артуы.
Яғни, Болон үдерісінің мақсаты – бітірушілердің еңбекке орналасу
қабілеттілігін арттыру, азаматтардың еуропалық жоғары мектептің бәсекеге
қабілеттілігін арттыру үшін 2010 жылға дейін еуропалық білім беру
кеңістігін құру болып табылады. Болон үдерісіне қатысушылар (1999 жылы 29
ел, 2003 жылдан бастап 40 ел) өздеріндегі жоғары білім жүйелерін бірыңғай
жалпыеуропалық стандартқа келтіруге міндеттеме алды. Білім беру саласының
мамандары мен зерттеушілері бұл жобаға әртүрлі тұрғыдан қарайды: бірі
жақтаса, енді бірі қарсы. Оның кемшілігінің бірі ретінде бүкіл білім беру
жүйесін емес, тек жоғары білім жүйесін реформалауды ұсынатынын атайды.
Жақтаушылар оның жақсы жақтары ретінде білім берудің бірыңғайлы болуын,
бүкіл Еуропада танылатын білім туралы бірыңғай құжаттың болуын, студенттер
мен оқытушылардың басқа ел және оқу орнына ауысуына мүмкіндік берілуі деп
анықтаса, қарсылары өз білім жүйелерінің негіздерінен айырылып қаламыз деп
қауіптенеді.
Кезкелген шетелдік білім беру үлгісін қандай болса да сол қалпында
өзгеріссіз қолдануға болмайды. Кезкелген мемлекеттің, ұлттық білім беру
жүйесінің өзіндік менталитеті бар, білім беру жүйесінің жинақталған озық
тәжірибесі, педагогикасындағы қалыптасқан дәстүрлері мен ұстанымдары бар.
Отандық педагогикада басты орынға тұлғаны, оны жан-жақты дамыту, жас және
жеке бас ерекшеліктерін ескеруді, шығармашылық қабілеттерін дамытуды қояды.
Білім беруде басты назар тек жоғары білікті мамандарды дайындауға ғана
емес, адамгершілігі жоғары, ізгілікті тұлғаны қалыптастырумен қатар
қойылады. Шетел университеттерінде көп жыл еңбек еткен ғалымдар ондағы
білім жүйесімен салыстыра келе, отандық университеттік білімнің
артықшылықтары ретінде бізде іргелі білім беруге баса көңіл бөлінетінін,
кең профильді мамандар даярланатынын да атап өтеді.
Ресей зерттеушілерінің пікірінше, Болон үдерісі жаһанданудың белгісі
болғандықтан, Ресей оның мүмкіндіктері мен ауқымды келешегіне мүдделі болып
отыр. Болон үдерісіне бейімделу жоғары білім беруді жетілдіруге, Ресей мен
Еуроодақ арасындағы ықпалдасуды күшейтеді. Бұл үдеріске қарсы тұру
стагнация мен оқшаулануға әкеп соғады.
Білім беру саласын жетілдіруде ұлттық білім берудегі дәстүрлерді сақтай
отырып, екі жақты мүддені де ескеру қажет деп санайды.
Болон үдерісіне қатысты әр алуан пікірлерді, еңбектерді талдай келе,
мынандай қорытынды жасауға болады: жаһандану жағдайында Болон үдерісі –
объективті қажеттілік және Еуроодақпен ықпалдасудың нақты жолы. Сондықтан
қоғамның маңызды бір жүйесі болып табылатын жоғары білім жүйесінің
реформасы алдын ала жан-жақты және тыңғылықты түрде зерттеліп, ғылыми
негіздемеге жүйелі түрде сүйеніп, шетелдік тәжірибені талдап, отандық білім
берудің іргелі құндылықтарын сақтай отырып дайындалуы тиіс.
Болон декларациясына қол қойған кез-келген елдің білім беру жүйесі
жаһандану жағдайында төл халқының тарихына, мәдениетіне және рухани
өміріне, ана тіліне сүйіспеншілік пен құрмет қалыптастыратын ұлттық
ерекшелікке тән. Басқаша айтсақ, дамыған елдердің білім беру жүйесі – өз
халқының нағыз патриоттарын қалыптастыруға негізделген. Осыған
байланысты біз дүниежүзілік білім сахнасына бір жағынан әлемдік өркениетті
байытатын, екінші жағынан ұлттық білім беру моделін жетілдіруге жаңа
көкжиек ашатын, өзімізге тән мәдени және рухани құндылықтармен енуіміз
қажет.
Болон үдерісіне енуде Қазақстанның жоғары мектебінің дамуының негізгі
бағыттары мен артықшылығын анықтады. Әлемдік білім кеңістігіне ену ұлттың
зияткерлік потенциалы мен бәсеке қабілеттілігі қарқынды түрде өсуіне
себепкер болады.
Қазақстан өзіне алған міндеттемелері бойынша 2020 жылға дейін келесі
іс-шаралар атқарылуы тиіс:
ашықтылықты қамтамасыз ету, бір типті білім циклдерін кең ауқымды тарату
арқасында барынша жоғары түрде салыстыру, бірыңғай білім несиелерінің
жүйесін енгізу, алынып отырған біліктілікті арттыру мамандықтарының
бекітілген қалыптарының бірдей болып келуі және екі жақтылығын қабылдау,
мамандардың білім сапасын қамтамасыз ететін дамыған құрылымдарды құру және
т.б.
Бүгінгі таңда Қазақстанның жоғары білім жүйесінің Болон үдерісіне
қатысушы мемлекеттердің білім жүйесіне барынша ұқсас, жақын болып келуі
бойынша айтарлықтай үлкен жұмыс атқарылуда.
Тұтастай алғанда Болон үдерісі жолына қосылған университеттердің
басты міндеті студенттерге білімді бүкіл өмір бойы жинақтау екендігін
жеткізу болмақ. Бұл орайда Елбасы Н. Назарбаевтың Кейбір мемлекеттік оқу
орындарына айрықша мәртебе беру туралы 2001 жылғы 5 шілдедегі Жарлығының
маңызы зор болды. Бұл жарлықпен ұлттық университеттерге бұрынғыдан гөрі кең
құқықтар берілді.
Бұл жоғары оқу орындарының басшылары Президент Жарлығымен
тағайындалатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz