Салық төлеушілерді тіркеу есебі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі және оны жетілдіру жолдары

Мазмұны

Кіріспе . . . 4

1. Нарықтық экономикада салықтың алатын орны . . . 7

1. 1. Салық ұғымы және оның әлеуметтік - экономикалық мәні . . . 7

1. 2. Салық салудың принциптері, элементтері мен түрлері, салық төлеушілер мен салық органдарының құқықтары . . . 12

1. 3. Салықтың атқаратын қызметтері . . . 25

2. Қазақстан Республикасындағы салықтар және салық жүйесін талдау . . . 28

2. 1. Қазақстан Республикасының салық жүйесі: құрылу кезеңдері мен бүгінгі жағдайына сипаттама . . . 28

2. 2. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің қалыптасу кезеңдерін талдау . . . 32

2. 3. Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі Қазынашылық комитетінің Астана қаласы бойынша Қазынашылық департаментінің салық жүйесі қызметіне талдау . . . 36

2. 4. Қазақстан Республикасындағы салық түрлері, салық жүйесіндегі кейбір мәселелер және оны шешу жолдары . . . 47

3. Қазақстан Республикасының салық жүйесін жетілдіру жолдары . . . 53

3. 1. Экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыруда салықтық механизмдерді жетілдірудің маңызы . . . 53

3. 2. Бюджет-салық саясатының негізгі бағыттарының дамуы . . . 60

3. 3. Мемлекеттің салық саясатының негізгі проблемаларын шешу жолдары . . . 65

Қорытынды . . . 71

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 73

Кіріспе

Салық ұғымымен "салық жүйесі" ұғымы тығыз байланысты. Мемлекеттен алынатын салық түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, салық қызметі органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттің салық жүйесін құрайды.

Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын қабылдап, онда еліміздің салық жүйесі мен салық заңнамасын бірте-бірте халықаралық салық салу қағидаттарына сәйкестендіру көзделді. Осыған байланысты "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" 1995 жылғы сәуірдің 24-інде Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар жарлығы шықты. Енді бүрынғы 42 салықтар мен алымдар едәуір қысқартылып, олардың саны небәрі 11 болып қалды.

Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы сәуірдің 24-індегі заң күші бар жарлығы Қазақстан Республикасының 1999 жылғы шілденің 16-сындағы № 440-1 заңына сәйкес заң мәртебесін алды. Осы уақыт аралықтарында Президент жарлықтарымен және Қазақстан Республикасының заңдарымен бұл заңға өзгертулер мен толықтырулар енгізілді.

Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің жиынтығының болатындығынан салық жүйелерінің әжептәуір күрделі үлгілері болуы мүмкін.

Мемлекеттік бюджеттің түсімдерінің ең басты көзі - салықтар. Өнеркәсібі дамыған елдердің бюджетіндегі салықтардың үлесі 90 пайыз. Салықтың негізгі түрлеріне табыс салығы, одан басқа қоғамның құқықты мүшелерінің табыстарына, корпорация пайдаларына салынатын салықтар. Өндірістік бірлестіктер, кәсіпорындар, капитал иелері өздері жариялаған мәлімдемелері бойынша салық төлейді.

Салық мәлімдемесі төлеушілердің өз табыстарының мөлшері туралы хабары, ал жалдамалы еңбек адамдарынан салық жалақы төлегенде ұсталады.

Табыс салығын алу белгілі бір төмеңгі деңгейден басталады. Номиналдық табыстың ұлғаюына сәйкес табыс салығын өсірудің базасы жасалады, салық төлеушілердің саны артады, мемлекеттің шоғырландырылған жалпы қаржы-қаражаттары көбейеді. Салық салудың нормасы - салық ставкасы объектінің бір өлшеміне салынған мөлшері. Салық ставкаларының көптеген түрлері бар. Егер ставкалар табыстың өсуімен көбейсе, онда прогрессивті, үдемелі ставкалар болғаны. Салық салудың тәжірибесінде бір объектіге оның құнына қарамастан салынатын қатаң ставкалар кездеседі.

Қазіргі кездегі салықтардың маңызы мен рөлі мемлекеттік органдарды қаржы ресурстарымен қамтамасыз етумен шектелмейді. Олардың макроэкономикалық шешуші рөлі артып келеді, мұны ЖҰӨ-нің көлеміндегі салық үлесінің ұлғаюынан көруге болады. Салықтар экономикалық белсенділікті арттырудың, ұдайы өндіріс процесіне әрекет етудің басты бір тұтқасы ретінде жаңа сипатқа ие болуда.

Қазақстан Республикасы егемендік алып, тәуелсіз мемлекет болғанына да, міне, жиырма жылдың жүзі болды. Осы кезең аралығында салық жүйесіне көптеген өзгерістер енгізілді.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-бабында «Заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады» деп атап көрсетілген. Салықтар мемлекеттің саяси және экономикалық қызметтерін қаржыландырудың негізгі көзі болып табылады.

Салықтар - мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай төлемдер.

Қазақстан Республикасында салық жүйесі реформалаудың үш кезеңінен өтіп, төртінші кезеңін бастады: 1991 жылғы 9 шілдедегі Президенттің «ҚАЗКСР мемлекеттік салық қызметін құру туралы» Жарлығымен ҚАЗ КСР-інің басты мемлекеттік инспекциясы құрылды. 16 жалпы мемлекеттік және 27 жергілікті салық түрін қарастыратын салық жөніндегі заң актілері пакеті қабылданды.

1995 жылғы 24 сәуірдегі «Бюджетке төленетін салық және басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы өз қаржы жүйемізді құруға ықпал етті. Ең бастысы, салық төлеу жүйесі ықшамдалып, салық саны 45-тен 11-ге дейін қысқартылды, қосымша құнға салығы енгізілді.

2001 жылы 12 маусымда Қазақстан Республикасы алғашқы Салық кодексін қабылдады, ол 2002 жылы 1-қаңтардан әрекет ете бастады. Бұл кодексте мынадай жағдайлар қарастырылды:

- әрекет етіп тұрған салық төлеу жүйесін өзгерту (салық саны 9 болды) ;

- қосымша құн салығы туралы заңдардағы жағдайларды Еуропа елдеріндегі жағдайлар мен сәйкестендіру, 20 пайыз және 10 пайыз енгізілді, есепке тұруға қойылған талаптар айқындалды, мұның өзі салық әкімшілігін жақсартуға мүмкіндік береді;

- экономиканың басым салаларының (аграрлық сектор, кіші бизнес), әлеуметтік саланың салық төлеу ерекшеліктері арқылы өндірісті ынталандыру идеясын жүзеге асыру;

- халықаралық салық төлеуге қатысты ерекше шаралар енгізу, алудың қарапайым рәсімі, кейбір жағдайларда салық конвенциясы бойынша артықшылықтар ұсынылады.

Республикада 2008 жылдың 10 желтоқсанында жаңа Салық кодексі қабылданып, 2009 жылдың бірінші қаңтарынан бастап қолданысқа енді.

Қазақстан Республикасының Салық кодексін қабылдаудағы ең негізгі ерекшеліктері және қол жеткізілетін жетістіктеріміз ретінде салықтарды бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерден ажырата отырып, оны «ерекше тауар» түрінде қарастырылғанын атап өтуге болады.

Менің дипломдық жұмысымның мақсаты - Қазақстан Республикасының салық жүйесі жайлы жан-жақты мағлұмат беру, оның қалыптасу кезеңдерін, принциптерін қарастырып, қазіргі заманғы салық жүйесіндегі күрделі мәселелерді зерттеп талдау және оның шешілу жолдарын қарастыру.

Дипломдық жұмыстың міндеттері - салық түсінігінің мәнін ашу, оның нарықтық жүйедегі рөлін қарастыру, Қазақстан экономикасындағы салық жүйесінің рөліне талдау жасау және оны жетілдіру жолдарын саралау.

1. Нарықтық экономикада салықтың алатын орны

1. 1. Салық ұғымы, тарихы және оның әлеуметтік-экономикалық мәні

Салықтар - тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды.

Салықтың экономикалық мәні - шаруашылық субъектілерінен, азаматтардан ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір бөлігі болып табылатындығында, әрі мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің белгілі мөлшерін нақтылы жарна ретінде алып қалуында.

Салық дегеніміз - белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер, яғни бір негізді құраушы жүйе екендігін байқауға болады.

Салықтар үш категорияға бөлінеді:

материалдық категория - бұл белгілі бір ақша сомасы;
экономикалық категория - бұл мемлекеттің табысы;
заңгерлік категория - салық - бұл заң.

Салық салу - табысты және мемлекет қаржысын толықтыруды реттеу әдісі. Оның теориялық жағынан алғандағы (А. Смит) негізгі принциптері:

салықтық жария тәртібі (заң түрінде) ;
тепе-теңдік (әркім өзінің табысына қарай мемлекетті қолдауы тиіс) ;
айқындылық (уақыты, тәсілі, көлемі белгілі) ;
өндіріп алудың арзандығы (мемлекет салық төлеуші төлейтін көлемдегі соманы алады) ;
шаруашылықтың тәуелсіздігі (салық төлеуші және жеке меншігі бар және табыс табатын тәуелсіз субъект) .

Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда салық - салық төлеушілерден мемлекетке қарай белгілі бір мөлшерде, белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте бір бағыттан ақшаның қозғалысы болып табылады.

Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер. Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.

Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойынша салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына бейімделді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістерін және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік - экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцяларымен айқындалады. Белгілі философ Френсис Бэкон салықтарды төлеу - әрбір азаматтың қасиетті борышы деген еді.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-ші бабында: заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, - деп жазылған.

Салықтарды ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалығын ) бөлудің екі принципі қалыптасқан:

пайда (алынған игіліктер ) қағидаты;
«қайыр көрсету» (төмен қабілеттілігі ) қағидаты.

Алынған игіліктерге және төлем қабілеттілігіне салық салудың қағидаттарын пайдалану салық мөлшерлемелерін белгілеуге және табыстың өсуіне қарай олардың өзгеруіне мүмкін.

Салықтың Ұтымды ұйымдастырудың классикалық қағидаттарын бұрын Адам Смит ұсынған еді. Олар:

- салық салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс (әділеттілік қағидаты) ;

- салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала және дәл анықталуы керек (анықталық қағидаты) ;

- әрбір салық салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және әдіспен алынуы тиіс (қолайлылық қағидаты) ;

- салықты алудың шығындары өте аз болуы тиіс (үнем қағидаты) .

Бұл қағидаттарды пайдалану салық салудағы зорлық-зомбылықты жоқ етті, бұл процеске реттемелеуді енгізді және Адам Смитке «салықтар - оны төлейтіндерге құлшылықтың нышаны емес, бостандықтың нышаны» деп қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Салық салудың кейінгі даму барысында қағидаттардың тұжырымдамалары дәлелденді, толықтырылды.

Салық төлеуші салық заңнамасына сәйкес салықтың міндеттемелерін толық көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті. Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер айқын болуға тиіс. Салық салудың айқындығы салық төлеушінің салықтың міндеттемелері туындауының, орындалуының және тоқтатылуының барлық негіздері мен тәртібін салық заңнамасында белгілеу мүмкіндігін білдіреді.

Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік-құқықтық актілер ресми басылымдарды міндетті түрде жариялануға жатады.

Салықтардың әлеуметтік - экономикалық мәні мен мазмұны олар атқаратын функцияларда толық ашыла түседі. Жалпы қаржы категориясы тұрғысынан салықтар қосалқы категория болып табылатындығын есте ұстаған жөн, сондықтан қаржыға қатысты салықтардың функцияларын қаржының бөлгіштік функциясының құрамдас қосалқы функциясы ретінде қарастырған жөн. Қазіргі кезде салықтар фискалдық, реттеуші және қайта бөлу сияқты негізгі үш функция орындайды. Бұлардың әрқайсысы осы қаржы категориясының ішкі белгілері мен өзіндік ерешеліктерін білдіреді.

Фискалдық функция- барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның көмегімен бюджеттің кірістерін толтыра отырып экономиканы, әлеуметтік- мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамассыз етеді.

Салықтардың реттеуші функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің ұлғаюымен байланысты пайда болады. Ол ұлттық шаруашылықтың дамуына қабылданатын бағдарламаларға сәйкес ықпал етеді. Бұл орайда салықтардың нысандарын таңдау, олардың мөлшерлемелерінің, алу әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктер мен шегерімдер пайдаланылады. Бұл реттеуіштер қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымы мен үйлесіміне, қорлану мен тұтыну көлеміне ықпал етеді.

Қайта бөлу функциясы арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлігі мемлекеттің қарамағына өтеді. Бұл функцияның іс- әрекетінің ауқымы жалпы ішкі өнімде салықтардың алатын үлесі арқылы анықталады; ол ұлттық табыстың мемлекеттендірілу дәрежесін көрсетеді: бұл үлес 2005 жылы - 19, 7%, 2006 жылы - 16, 6%, 2007 жылы-17, 4%, 2008 жылы- 22, 6%, 2009 жылы-22, 2% болды (салыстыру үшін: Украинада-29%, Ресейде -33 %, Қазақстанда-32%) .

Мемлекет салық саясатын - салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық мақсаттар мен міндеттеріне қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізіледі.

Нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайындағы салық саясатының негізгі бағыты тұтынудың орталықтандырылған қоғамдық қорлары арқылы халықтың нақты табыстарының едәуір бөлігін қалыптастырудың өзін ақтамаған қағидатынан бас тарту болып табылады. Бұл еңбек белсенділігінің күшеюіндегі экономикалық ынталылықтың уәждемелік механизмі арқылы халықтың еңбекке жарамды бөлігінің табыстарын айтарлықтай арттыруға мүмкіндік жасайды. Салық жүйесі арқылы қоғамның еңбекке жарамсыз мүшелерінің неғұрлым тиімді және берік әлеуметтік қорғалуы қамтамасыз етіледі.

Ғалымдар мен тәжірибешілердің пікірлеріндегі салық жүйесі туралы көз қарастарға тоқталатын болсақ:

Салық салу теориясының негізін салушылардың бірі А. Смит салықтар, оны төлейтіндерге арналған - құлдықтың белгісі емес, керісінше бостандықтың деп айтқан болатын. АҚШ-тың мемлекеттік қызметшісі және ғалымы Б. Франклин «өмірде өлім мен салықтардан басқа шарасыз заттар жоқ» деп айқындады.
Д. С. Миль алғаш рет ғалым классиктерінің арасында салықтың бірегей емес, керісінше, салықтардың әркелкілігін жалпылауын қолдану ойын тұжырымдады.
Онымен қоса, қазынаның табыстарында негізгі орынды тікелей салықтарға (рента мен мүраға) берген. Жанама салықтарды айтсақ, оның ойынша, олармен тек сол азы ғана бірінші қажеттілік заттарына жатпайтындар салықпен алыну керек және барлық жалпы қолданылуға арналмаған, тек халықтың кейбір категориясының қандай-да бір ерекше тұтынуларын қанағаттандыру үшін.
XX ғ. 70 - 80 ж. ж. батыс елдерде ұсыныс экономикасының неоклассикалық теориясында негізделген А. Лаффердің бюджеттік концепциясы қолдау алды. Оның мәні салық төлеушінің салықтық жүктеменің өсуі оның табысының белгілі «критикалық деңгейі» деп аталатынның өсуімен қоса жіберіледі, оның арттыруы алдын ала бұл табыстың төмендеуіне шарасыздықпен әкеледі, өндірістің қысымына, кейін тіпті ақырғының рентабельді емес болғаннан тоқталуына әкеледі.

Сонымен, салық салу мәселелері әрқашанда экономистер, философтар, әр түрлі дәуірлердің мемлекеттік қызметкерлерінің ойларымен қамтылды. Ал қазіргі уақытқа оралатын болсақ, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитетінің мекен - жайына аумақтық салық органдары жіберген камералдық бақылау нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы хабарламаларға салық төлеушілерден шағымдар түсуде. Бұл ретте Салық кодексінде салық актісі бойынша хабарламаларға жасаған салық төлеушілердің шағымдарын уәкілетті мемлекеттік органның қарауы көзделген.

Сондай-ақ аумақтық салық комитеттерінің камералдық бақылау нәтижелері бойынша салық төлеушілерге салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің есептелген сомасы туралы хабарламалар жіберген жағдайлар болды.

Алдағы уақытта хабарламалардың дұрыс ресімделмеуіне және мұндай шағымдардың Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитетіне түсуіне жол бермеу үшін облыстар, Астана, Алматы қалалары бойынша салық комитеттеріне және № 1 Аймақаралық салық комитетіне осы түсініктемені төменгі тұрған аумақтық салық комитеттері мен салық төлеушілерге жеткізу тапсырылады.

Қандай да болмасын мемлекеттің салық жүйесі негізінен екі қызметті атқарады. Біріншісі фискалды қызмет болса, екіншісі реттеуші қызметі. Фискалды қызмет ешкімді де алаңдата қоймайды себебі кез келген мемлекеттің өмір сүруі үшін қаражаттың қажеттілігі өте маңызды нәрсе. Реттеуші қызмет әркімнің, мейлің мемлекеттің немесе кәсіпкерлердің болсын, аса қызықтыратын мәселесі болып табылады. Баршамызға белгілі таразының екі жағы бар, біріншісі мемлекеттің қажеттілігінен туындаса, ал екіншісі еркін кәсіпкерлікті ұстағандардың мүдделерінен шығады.

Қазақстандағы салықтардың атқаратын реттеуші қызметіне кеңінен тоқталсақ, оның оншалықты өз атына сәйкес келе бермейтін жақтарын байқаумызға болады. Салықтардың реттеушілік рөлі негізінен мынадай шарттарға жауап беруі қажет : мемлекеттік бюджетке түсетін кіріс мөлшерінің белгілі бір деңгейін ұстап отыру және кәсіпорындар мен жеке тұлғаларға салынатын салықтардың ауыртпалығын реттестіру.

Қазақстанның 2020 жылға дейінгі даму стратегиясында болашақтағы мемлекетіміздің негізгі байлық көзі шикізатты, соның ішінде ең біріншіден мұнайды экспорттау болып табылады. Осыған сәйкес, салық жүйесінің алдында тұрған маңызды мәселелердің бірі шикізатты экспорттаушыларға салынатын салықтардың тиімділігін арттыру болып табылады.

Қорыта айтқанда, жоғарыда аталған ұсыныстарды жүзеге асыру қиынға соғады, ал олардан түсетін экономикалық тиімділік айтарлықтай болары анық.

1. 2. Салық салудың принциптері, элементтері мен түрлері,

салық төлеушілер мен салық органдарының құқықтары

Салық салу жүйесінің басты буыны - бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде пайда болған корпорациядан алынатын салық. Салық акционерлік қоғамның таза пайдасынан алынады, яғни жалпы пайдадан басқаларды шегергеннен кейін мысалы, жедел амортизация, табиғи кендердің азаюы, қайырымдылық қоры төлемдері және т. б. шығындар. Көптеген елдерде корпорация пайдаларына салық салу ставка пропорциялары арқылы жүреді.

Салық салу тарихында жоғары пайдаға салық салу деген де бар. Ол пайданың белгілі мөлшерден артық болуына байланысты салынады. Мұндай шара әдетте төтенше жағдайларда, соғыс, экономикалық күйзеліс кездерінде қолданылады. Табыс салығының қатарына мүлік салығы және капиталды пайдаланумен байланысты атқарылған істер салығы да жатады. Бірінші жағдайда салық мүліктің құнына қарай (жер, құрылыс) жеке және заңды тұлғалардан алынады.

Капитал ісінен алынатын салық корпорациялардан бағалы қағаздарды сату, сатып алуынан түскен табыстардан алынады. Тікелей табыс салықтарымен қатар жанама салықтар да маңызды рөл атқарады. Олар тауарлар немесе қызмет көрсету бағаларына қосылады. Бұл салықты тауарды тұтынушылар төлейді. Қаржы ресурстарын бюджетке шоғырландырудың басты құралы тікелей салықтар, алайда жанама салықтардың да рөлі кеміген жоқ.

Жанама салықтар бүгінде үш түрде көрінеді: акциздер, фискалды, монопольді салықтар және кеден салығы. Бұлардың ішіндегі ең бастысы - акциздер. Олар тауар бағаларына немесе қызмет көрсету тарифтеріне қосылады. Әрбір елдің ерекшеліктеріне қарай акциздер халық тұтынатын тауарларға, транспорт, байланыс, тұрмыстық қызмет көрсету түріне салынады. Қазіргі кезде акциздің бір түрі - қосымша құнға салық салу кеңінен дамуда. Бұл жағдайда салық тауарды өткізгенен түскен барлық түсімге салынбай, тек осы кезендегі өндірістік қызметтік нәтижесінде қосылған құнға салынады.

Фискалды, монопольды салық мемлекеттің монопольды өндіретін тауарларына салынатын жанама салық. Нақты елдердің ерекшеліктеріне қарай олардың қатарына темекі бұйымдары, алкогольдік ішімдіктер, сусындар, тұз және т. б. басқа болуы мүмкін. Фискалды, монопольды түсімдері әдетте мемлекеттік бюджетке, біраз бөлігі жергілікті үкіметтің бюджетіне түседі.

Жанама салықтың қатарына кеден, баж алымдары жатады. Олар тауарларды мемлекеттік шекарадан әрі-бері алып өткенде төленетін салықтар. Қазіргі кезеңде, әсіресе шет елдер тауарларынан алынатын кеден салығының маңызы зор. Кеден салығының механизмі арқылы мемлекет белгілі тауарлардың шеттен әкелінуін тежеп, өзінің ішкі рыногын шетелдік бәсекеден қорғайды. Қазіргі мемлекеттердің финанс жүйесінде маңызды рөлді орталық үкіметтің салықтарымен қатар жергілікті жерлердің салықтары да атқарады. Олардың ішіндегі ең бастылары: меншік салықтары, әртүрлі жанама салықтар.

Жергілікті әкімшіліктің қажеттіліктерін өтеуге өз салықтары жетіспегендіктен көптеген елдерде орталық үкіметтің жергілікті органдарға субвенция (көмек) беруі үшін белгілі сомалар бөлінеді. Жалпы өзінің табиғаты жағынан субвенция дегеніміз орталық үкіметке түсетін салықтың бір бөлігі, ол жергілікті бюджетке бөлініп беріледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.