Юра өнімді қабатынан сипаттама
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 10
1. Техника-технологиялық бөлім 11
1.1 Кен орын туралы жалпы мағлұматтар 11
1.2 Кен орынның геологиялық зерттелу және игерілу тарихы 12
1.2.1 Литологиялық-стратиграфиялық сипаттама 13
1.2.2 Тектоника 15
1.3 Мұнайгаздылығы 17
1.4 Сулылығы 20
1.5 Құмкөл кен орнын игерудің қысқаша тарихы 22
1.6 Кен орынның ағымдағы игеру жағдайы 22
1.6.1 Сұйық пен газ өңдіру өзгерісін талдау 22
1.6.2 Кен орынның ұңғы қорының жағдайы 24
1.6.3 Қабаттағы қысым мен газды фактордың өзгеруі 25
1.6.4 ІІІ-кешен бойынша мұнай, газ және су өндірудің өзгеру
динамикасын талдау 26
1.6.5 Кен орынның энергетикалық жағдайы 27
1.7 "КУДУ" бұрандалы сорабына сипаттама 28
1.8 Пайдалану 32
1.8.1 Пайдалану алдындағы дайындық жұмыстары 32
1.8.1.1Қабылдау бойынша тексеріс 32
1.8.2 Пайдалану алдындағы тексеру 34
1.8.2.2Жетек басын қосу 34
.
1.8.2.3Тежегіштерді қайта жіберу 36
1.8.3 Жалпыбөлім 37
1.8.4 Тоқтату және кайта жіберу 38
1.9 Техникалық күтім көрсету 39
1.9.1 Майлау бойынша күтім көрсету 39
1.9.2 Сальникті қорап және штангалық орталықтандырғыштың төлкесі
40
1.9.3 Сальникті қораптың қақпағын герматизациялау 40
1.9.4 Жетек басының нығыздамалары және
сақиналардың тозуы 41
1.9.5 Тежегіш 42
1.10 Бұрандалы сораптың негізгі параметрлерін есептеу 44
1.10.1 Бұрандалы сорапқа жабдықтар тандау есебі 45
2 Экономикалық бөлім 59
2.1 Құмкөлмұнай МГӨБ-н ұйымдастырудың сипаттамасы 59
2.1.1 Негізгі және көмекші өндірісті ұйымдастыру 59
2.1.2 Құмкөлмұнай МГӨБ-ң еңбекті ұйымдастыру және жалақы алу
ерекшеліктері 60
2.2 Құмкөл кен орнының техникалық басшылық
органдары 61
2.3 Құмкөл кен орнын игерудің негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштерінің талдау 62
2.4 Экономикалық тиімділікті анықтау 66
3. Еңбекті қорғау бөлімі 67
3.1 Ұңғыман бұрандалы сораппен пайдаланудағы жұмыстардың
қауіпсіздігі 67
3.1.1 Электі қауіпсіздігі 70
3.1.2 Бұрандалы қондырғының жерге қосылуын қосылуын есептеу 71
3.1.3 Өндірісті санитария 72
3.1.4 Өрт сөндіру қауіпсіздігі 75
4 Қоршаған ортаны қорғау бөлімі 76
4.1 Негізгі қойылатын талаптар 76
4.1.1 Ластаушылардың сипаттамасы 76
4.1.2 Атмосфераны қорғау 78
4.1.3 Гидросфераны қорғау 80
4.1.4 Литосфераны қорғау 81
Қорытынды 83
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 84
КІРІСПЕ
Мұнай мен газ өндіру өнеркәсіпшіліктің ең маңызды салаларының бірі
болып табылады. Оның дамуына біздің елімізде үлкен көңіл бөлінеді.
Еліміздің әлуметтік-экономикалық жоспарында жаңа мұнай мен газ кен
орындарын пайдалануды жеделдету қамтылуда. Олардың қатарына Құмкөл кен орны
жатады.
Құмкөл кен орны 1984 жылдың басында Қазақстан Республикасы Геология
Министрлігінің Южказгеология ГӨБ-дегі Оңтүстік Қазақстан экспедициясымен
ашылды.
Фонтанды ағын алу Қазақстан Республикасындағы Оңтүстік-Торғай
ойпатының өнеркәсіптілік мұнай газдьлығын растайды.
1987 жылы ТМД-ның ҚЖМК-нің бекітуімен баланыстық 153208 мың тонна,
алынатыны 89.442 мың тонна болып мұнай қоры бекітілді.
Үсынылып отырған диплом жобасы Құмкөл кен орнын пайдалану шарттарына
сәйкес кен орнына бұрандалы сорапты енгізудегі техника-экономикалық
тиімділігіне арналған.
1 ТЕХНИКА – ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1. Кен орын турал ы жалпы мағұлматтар
Құмкөл кен орны Қазақстан Республикасы Жезқазған облысы Жезді ауданында
орналасқан. Жақын елді мекен - Жосалы ауданы. Ол кен орнынан 179 км
қашықтықта орналасқан.
Кен орнынан орталық обылыстары Қызылорда 200 км, Жезқазған 174 км
қашықтықта орналаскан. Кен орнынан шығысқа карай 116 км тас жолы өтеді.
Қызылорда-Жезқазған линиялық электр жүйесі кен орнынан 20 км аралықта
өтеді. Кен орнынан 200 км шығысқа қарай Омск, Павлодар, Шымкент мұнай
құбыры тартылған. Техникалық жұмыстар мен ауыз суға терендігі 80-110 м
жоғары бор су қабатынан алып пайдаланады.
Кен орнындағы тұщы судың құрамында фтор бар екендігі анықталып, ауыз су
кен орнынан 60 км қашықтықта орналасқан су скважинасынан тасып әкелінеді.
Алаң аймағындағы жергілікті халық жаз мезгілінде мал шаруашылығымен
айналысады. Ауданның әлеуметтік-экономикалық жағдайы нашар дамыған. Кен
орнында тек тас жолы бар. Жаз, күз мезгілінде барлық көлік түрі емін-еркін
жүре алады. Ал қыс мезгілінде жолға қардың үйіліп қалуына байланысты
көліктің жүруі қиындайды. Құмкөл кен орнының географиялық жағдайы теңіз
деңгейінен 106-160 м биіктікте орналасқан.
Алаңнан оңтүстікке қарай құмды Арыскұм массиві орналасқан. Ол түйіршік
құмнан құралған. Арыс тұзды көлі толық кеуіп қалған. Батысқа қарай 15 км
орналасқан, 60-70 м Чинк биіктігі өзгермейтін тегіс жерді бедер белгісі 150-
200 м көтеріңкі плитасы бөліп тұр.
Ауданның ауа-райы құбылмалы, тәуліктік ауаның температура
тербелісінің ылғалдылығы өте аз мөлшерде.
Жазда +300, +350 С ыстық, қыста -380, -400 С аяз. Жыл бойындағы түсетін
ылғал мөлшері 150 мм-ге дейін, негізінде қыс, күз мезгілдерінде түседі.
Оңтүстікте ағып жатқан Сырдария өзені кен орнынан 210 км қашықтықта
орналасқан. Жануарларды суару үшін, алаңға жақын жерден Қызылорда
гидрогелогиялық экспедициясымен өзгермейтін тегіс жерден артеман ұңғысы
бұрғыланған.
Қазіргі кезде ГӨБ(ПГО) "Южказгеология" кен орны аймағында құрылыс
материалдары бар екендігі анықталды.
2. Кен орынның геологиялық зерттелу және игерілу тарихы
Оңтүстік Торғай ойпатының тиімділігі 1970 жылдың бас кезінде жоғарғы
палеозой шөгінділерімен байланысты. Магнитті және геология түсірген
масштабы 1:500000 және 1:200000 аналогиялық Қостанай седловинасы бойынша Шу-
сары су депрессиясымен аймақтық сирек тораптық сейсмологиялық кескіннің
жұмысын орындап болғаннан кейін, Арысқұм мен КМПВ және жыланшық ғылыми-
геологиялык зерттеулер жұмыстары нәтижесінде Юра-Триас грабеньсинклиналы
(68-70) және мезозой қимасында жатады. Юра шөгінділерінің қимасындағы 2-қ
құрылымдық ұңғысында, сонымен қатар 2-қ Арысқұм көрсеткіш ұңғысында, ал
неоген шөгінділеріндегі 15-к құрылымдық ұңғысында мұнайдың алғашқы
белгілері кездесе бастады. Тұрландық ГФЭ "Казгеофизика" өндірістік
геология бөлімі, аудан аймағындағы осы ұңғылардан 1983 жылы алдымен
сейсмопрофильді іздестіру жұмыстары атқарылып, Кұмкөл ойпаңы болды. Осы
жылы қосылған III-горизонт ойпаңында, І-іздестіру ұңғысында бұрғылау жұмысы
басталып, осы процесстерден кейін, 4-П сынау кезінде ақпан айының басында
1984 жылы жоғарғы шөгінділерінен мұнайдың алғашқы атқылау ағысы болды. Ал
одан әрі жұмысын тереңдете түскенде юра шөгінділерінен мұнай және газдың
атқылауы болды. Іздеу барлама жүмыстарының нәтижесінде 1984-1985 жылдары
Құмкөл кен орнын төменгі және жоғарғы және ортаңғы юра шөгінділерінде мұнай
бар екендігі анықталды. Тұрландық геология-геофизикалық экспедициясы
тексергенде, Солтүстік Құмкөл пайда болды.
Келешекті бұрғылау жұмыстары анықтады. Ал жалғасып жатқаны солтүстік
синклиналь болып табылады. 1987 жылдың басында қайта өңдеу нәтижесінде
сейсмологиялық материалдың қиындатылған бағдарламасы бойынша Қазақстан
методикалық тәжірибе экспедициясы батыс және шығыс учаскелері құрылды.
Құмкөл кен орнымен қилысатын жері өнімді қабат болып табылады.
Маңғышылақ мұнай бірлестігі 1987 жылы кен орнында пайдалану, бұрғылау
жұмыстарын бірге атқарды.
Құмкөл экспедициясы 1988 жылдың қаңтар айынан бастап Құмкөл мұнай
бірлестігінің МГД-5 қарамағына беріліп, өздігінен мекеме болып саналады.
1.2.1 Стратиграфия
Құмкөл кен орнының қимасы мезозой, кайназой шөгінділермен көрсетілген.
Арысқұм ойпатында және кен орнында мезозой-кайнозой 2 құрылымдық қабаттарға
бөлінеді. Бөлінгендер аймақтық стратиграфияға үйлесімсіз. Жоғарғы бор және
юра.
Юра жүйесі – J
Ортаңғы бөлім – J2
Ортаңғы юра шөгінділері дощан свитасына (J2d) бөлінген. Олар
қабаттасқан түрде сұр аргиллиттен құралған. Свитаның ернеуіндегі
бөлігіндегі жиі кездесетін біркелкі қабаттасқан құмтастар және аргиллит
калыңдығы 12-ден 56 м-ге дейін, ал газмұнайлы болып табылатын (горизонт Ю-
ІV) свитаның төменгі жағындағы құрылымдық қабатында 4-6 м аралығындағы
көмір қабаты бар. Төменгі свитаның бөлігі Ю-ІV горизонты тыныс фундаментіне
татитын жердегі қосымша құрылымдық бөлігіне қосылады. Оңтүстік батыс
бөлігіндегі шөгінділері де дощан свитасына толық қосылады. Ал оның
қабатының қалындығы 219 м жетеді. Арысқұм ойпатының грабень синклинальды
свита құрлысы сазды болып, оның қалындығы 502 м-ге дейін жетеді.
Бор жүйесі – К1
Аймақтық жуылу мен Қоскөл свитасының бұрыштық құрылуына келіспей
төменгі және жоғарғы даул ярусшалары болып бөлінеді. Төменгі даул ярусшасы
негізінде Арысқүм горизонтының құрамын ұстап тұрады, яғни Құмкөл кен
орнында көрсетілгендей, кұммен және қоңыр сазды қабатпен карбонатты
алевролит және саздан құралған.
Арысқұм горизонтының өзгеру шегінің қалындығы 87-ден 123 м-ге дейін
барады. Арысқұм горизонтының литалогиялық Құмкөл құрылымы бойынша үш
бөлікке бөлінеді: төменгі және жоғарғы құмтасты алевролит және орташа
сазды.
Жоғарғы құмтасты біркелкі бөлігі және төменгі ернеуіндегі бөлімі өнімді
горизонты (М-І және М-ІІ) болып саналады. Төменгі даул свитасының жоғарғы
бөлігі саздан және карбонатты алевролиттен құралған саз қалындығы 113-163
м.
Бұл өнімді Арысқұм горизонтының беткі сұйық тірегі болып
саналады. Жоғарғы даул ярусшасы төменгі және ортаңғы
қимасында біркелкі құм, қызыл түсті сазды жынысты болып, ал
жоғарғысында сазды болып құралған.
Апт-альб ярусы (К1а – І2)
Апт-альб шөгіндісі жуылып, даул свитасында жатыр және қаршатау
свитасында біріккен. Свита нашар цементтелген, сұр және әртүсті құмтастан
тұрады.
Свита қалыңдығы 253-350 м.
Төменгі, жоғарғы бөлім – К1-2
Альб - сеноман ярусы – (Каl3 - с)
Альб-сеноман шөгінділері қарашатау свитасында жатыр және Қызылқия
свиталарына бөлінген. Әртүрлі түсті саз алевролитінен, кұм, құмтас
қабатшасынан және саздан құралған.
Свита қалындығы 87-168 м.
Тұран ярусы – К2t
Тұран шөгіндісі балапан свитасына бөлінген. Қызылқия свитасына
трангрессивті жатыр. Жасыл сұр құмтаспен Жұқа көлденең қабаттардан
жиналған. Свита қалыңдығы 82 м-ден 150 м аралығында ауытқып тұрады. Бұнда
көмір қабаты және глауканит дәні бар.
Жоғарғы турон-төменгі сенон – К2t2 -sn1
Бұл шөгіндінің қалындығы жуылып, балапан свитасының жынысында жатыр.
Литологиясы бойынша әр түрлі-түсті ала құмнан және 123-236 м саз қалыңдығы
күйінде көрсетілген.
Жоғарғы сенон - К2–sn2
Жоғарғы сенон құрлымы шөгіндісінің шегі палеоген алдындағы туылу
себебінен көптеген ұңғыларда жинақталған. Қабатталған әктасты ақ құмнан
және сұр саздан құралған.
Палеоген жүйесі - f
Төменгі эоцен - f1 - f2
Палеоген, төменгі эоцен шөгінділері жуылып, жоғарғы борда әртүрлі
горизонтарда жатыр. Олар күңгірт сұр саздың қатты каныққан көмір өсімдігі
және кварглауконитті құмнан жинақталып, сол күйінде көрсетілген. Олардың ең
үлкен қалындығы 66 м жетеді.
Палеоген-төртгік шөгіндісі (f-Q)
Палеоген - төрттік жас шөгіндісі сыртқы Арысқұм иілімінің
бөлігінде жетілген. Құмкөл құрылымына шартты түрде алаңның
бетін жауып тұратын құм, супес енгізілген. Олардың қалыңдығы 10 м-ге
жетпейді.
1.2.2 Тектоника
Оңтүстік Торғай ойпаты Туран плитасының солтүстік шығысында орналасқан.
Ойпат бор палеогенінің табан бойындағы кенішінің шөгінділері теріс құрылым
күйінде көрсетіліп, антиклинорий арасына тіркелген және оның оңтүстік
жалғасы шығыста, төменде Сырдария қосылған. Өз ретімен Оңтүстік Торғай
ойпаты екі иілімге бөлінеді. Арысқұм, Майбұлақ седловинасына бөлінген.
Құмкөл антиклинальды құрылымы Арысқүм иілімінің шегіне орналасқан. Бұндағы
бор-палеоген кешенінің қалындығы 1500-1700 м-ге жетеді. Бұндағы триас-юра
шөгіндісі өздігінен құрылымдық қабат құрып, ерекше маңызды болып, ең үлкен
қалындықтың таралуы және толық стратиграфиалық диапазоны жіңішке сызықтық
грабеньсинклиналы негізінде геофизикалық мәліметтер бойынша Арысқұм
иілімінің шегінде субмеридиональды грабеньсинклиналь бағытында тартылғаны
анықталды. Бұрғылау жұмыстары нәтижесінде және оларды бөліп тұратын үш
горст антиклиналь текшесі. Тектоникалық бұзылулар нәтижесінде фундамент
блоктарға бөлінеді. Солтүстік батыс және солтүстік шығысында созылып жатыр.
Фундаменттің созылу нәтижесінде бірқатар горст және грабеньге бөлінеді.
Шығыс бөлімінің құрылымында горст ойпаты айрықша бөлініп, оның көлемі 2.5-
3.5 км және ұзындығы 24 км болғанда амплитудасы 320 м-ге дейін барады.
Фундаменттің бас жағының жатқан терендігі 1200-1600 м құрайды. Юра
шөгіндісінде оның екі құрылым беті көрінеді. Оның бірі Құмкөл горизонтының
жоғарғы юра ойпаң ернеуінің құрылуына шағылады. Екінші құмтас шөгіндісі
ернеуінің ойпаңын сипаттайды. Осы бет жағының біріншісі Ю-І өнімді
горизонтының ернеуімен байланысты, осы индекісте горизонттың шағылуы бар.
Екінші беткі жағына ІV-шағылысу горизонтына байланысты, келесі ретпен
ІV-горизонтының жамылғысына дәл келеді. Құмкөл ІV - шағылысу горизонт
жамылғысы бойынша, өзін гиосинклинал қыртысы бойынша көрсетеді. Қыртыс
өлшемі изогипс бойында 1150 м құрайды, ең үлкен амплитуда кезіңде - 160 м.
Батыс жағында бұл жыныстың құлауы 1Ә30, шығысында 2Ә30 құрайды. Қыртыс
тектоникалық бұзылулармен (ҒІ; Ғ2; Ғ3;) қиындатылған: Көпке созылған Ғ2
амплитудасының күрт түсуі шығыстан 80-100 м құрап, қыртысты қамтиды.
Солтүстік жағында бұл бұзылыс Ғ бұзылысымен түйісіп, әрі қарай сөнеді.
Оңтүстік батыс бөлігі құрылымындағы 12, 17, 19 ұңғымаларының аудан
аймақтарындағы ұңғылардан өзгешеліктері орта юра шөгінділерінің жоқтығы
және фундаменті жоғарғы юра жыныстарымен жабылған. Уақытша қиындатылып,
өңделіп жасалған қимасында ортаңғы юра шөгіндісінің қалындығы фундамент
бетіне көтерілу кезінде төменгі бөліктің қимасына қиылысу есебінен анық
көрінеді. Бұл ұңғыма қимасындағы коореляция куәландырады. Аудандағы
ұңғымаларды аз ғана изотермиялық 1*1,5 км, амплитудасы 25 км өлшемі бөліп
тұр. Батыстан шығыс жағынан тектоникалық бұзылыстармен шектеледі. Орта
юраның шөгіндісі алаңның шегіне карап, 0-ден 200 м-ге өзгереді. Құмкөл
свитасының қалындығы алаң бойынша тербелісі 55-72 м шамасында, ал
фундаменті көтеріңкі ойпаң учаскесінде 34-48 м-ге дейін азаяды. Құмкөл өзін
сызықтық ассиметриялық антиклиналь қыртыста көрсетіп, оңтүстіке қарай
ығысқан. Ойпаң өлшемі 17*4 км құрайды, 57 м амплитуда кезінде тұйықталған
изогипс бойында 1000 м.
Әртүрлі ойпаң беттеріндегі жоспар бойынша орындарына қойсақ, Арысқұм
горизонтының ені азаяды да, оның конфигурациясы өзгереді.
Орталық шығыс Ю-І горизонты ойпаң бөлігіне қарап ығысқан.
1.3 Мұнайгаздылығы
Арысқұм ойпатын бұрғылау нәтижесінде 1983 жылы 2-ші құрылымдық
ұңғысынан мұнайлылығы жөнінен бірінші хабар алынды. Бұл 13541
сейсмопрофильді аймағында орналасқан. Юра шөгінділерінен алынған керндердең
күшті жанармай иісі мен мұнай белгілері жақсы байқалды жане алынған
керндердің беттерінде ала дақтар болды.
Арысқұм ойпатында жүргізілген геология барлама жұмыстары нәтижесінде
үш кешеннен тұратын ортаңғы юра және төменгі неоген шөгінділерінің
мұнайлығына көз жеткізіп отыр. Бұдан баска триас, төменгі триас кешені
бөлініп, І-к Арысқұм көрсеткіш ұңғысын бұрғьлау барысы нәтижесінде газдың
белсенді түрде шығуы байқалды. Осы Құмкөл кен орнындағы өндірістік қабат
кешенінен тұратын алаңнан, дощан алаңындағы 4-ұңғымадан айырмасы бар.
Жоғарғы юра шөгінділері Арысқұм алаңының көтеріңкі ойпат бөлігінде
жетілген. Шөгінділердің өнімді қабат қоры Құмкөл, Арысқұм және Қызылкия кен
орындарында орналасқан. Алаңнан мұнай ағысын жоғарғы юра шөгінділерін сынау
кезінде, қабат сынағышпен алады. Ақшабұлақ Ғ-параметрлік ұңғымадан және 2-4
Арысқұм ұңғыларын құрылымдық бұрғылау жұмыстарымен бірнеше ұңғыма қатарынан
алынған керндерден мұнайдың бар екендігі кернге жағылған түрде және майдың
иісі шығыуымен байқалды. Казіргі кезде сейсмологиялық зерттеулермен
Ақшабұлақ иіліміндегі құрылымында бірнеше тиімділігі бар Ақшабұлақ және
Ақсай үлкен аландарын ерекше атап өтуге болады. Одан басқа Майбұлақ
седловинасын өлшегенде жыланшық иілімінде тиімді ойпаң шықты. Құмкөл
орнында өндірістік мұнайлығының қоры юра шөгінділерінде орналасқан. Төменгі
юрада 2 өнімді (М-І, М-ІІ) горизонты байқалады, жоғарғы юрада үшеу (Ю-І, Ю-
ІІ, Ю-ІІІ) және де ортаңғы юрада біреу (Ю-IV). Бор қабатында өнім 1065-1120
м аралығында орналасқан. Ал юрада 1190-1370 тереңдікте.
Сонымен қатар кен орнында 2 қабатты өнімді қабаты бар. Төменгі бор және-
юра өнімді қабаттары көп ұңғылардан ерекше байқалып, кен орнында жақсы
таралған. Қалындығы 8-ден 20 м-ге дейін сазды бөлік М-І және М-ІІ бор
кабатын ажыратып тұр. Ал саз қалыңдық бөлімшелері қабат арасындағы Ю-І, Ю-
ІІ және Ю-ІІІ горизонттары 2-18.6 деңгейде болады. Біркелкі 12-34 м Ю-ІІІ
горизонтының саз калыңдығы биіктігі жағынан жақсы игерілген Ю-IV горизонтын
бөліп түр. Алаңның мұнайлылығы және бор деңгейіндегі биіктік қоры және
юраның өнімді кешені жоғарыдан төмен азаяды, сонымен баска кен орнының түрі
осы сияқты сипатталады.
Бор өнімді қабатына сипаттама:
М-І жазықгығы 3 қабатты коллектор түрінде көрсетілген, олар саздармен
бөлінген. Жоғарғы екі қабатының қалындығы бірдей тұрақты барлық құрылыммен
жүріп, алаңның оңтүстік бөлігіне келіп кұлайды. Төменгі қабат қалындығы
ұстамсыз және 20, 18, 3, І7, 10 ұңгыларында өткізбейтін жыныстармен
қосылған. Төменгі және ортаңғы қабаттар аландағы 9-шы ұңғымаға құяды.
Өнімді қабаттар (37, 9, 23, 24, 32, 40) ұңғыларында аңықталып
дәлелденген. Орталық және солтүстік қорының бөлігі геология-геофизикалық
зерттеулер нәтижесінде 7 және 11 ұңғыдан бойынша су, мұнай, 7 ұңғымадан
981.7 м аралығында алынды. Ең үлкен қалыңдық шамасы 3, 8, 9, 24 ұңғы
аудандарына жалғасқан. Алаңнан мұнайлылығы 5109.7 га құрайды. Сонымен бірге
таза мұнай аймағы 62 %. Жоғарғы қабат
биіктігі 43.2 м. Мұнай қабат қоры 2 бөлімге бөлінген. Алаңдағы 27, 32, 40
ұңғылар жүзделі және оңтүстік қабатты қосылыс болып саналады. Шығыс
мұнайының биіктігі 8.5 м, ал оңтүстік жағы 17 м. Жалпы алаңның мұнайлылығы
1622 га, таза мұнай көлемі 800 га (33 пайыз).
М-ІІ жазықтығы М-І жазықтығынан біркелкі саздар қалындығы 8-ден 20 м-
ге дейінгі аралықта ажыратылған және 2 құмтас қабаты түрінде көрсетілген.
Өнімді қабаттан сынама алу жұмыстары нәтижесінде өнімділігі 4 ұңғымада
көрсетілген.
Мұнайдың өнімділігі 14 (м тәу), 180 (м тәу) дейін алады. Зерттеулер
нәтижесінде 3 және 23 ұңғыдан су алынған. Геологиялық зерттеу нәтижесі
бойынша 6, 8, 24 ұңғыларында су, мұнай қосылысы қабылданған 999 белгісінде
болады.
Мұнайды сынау ұңғысынан сынама алу кезінде 994.9-996.4 м аралығыңда
геологиялық зерттеу экспедициясы қабылданғаннан кейін 2 қабат биіктігінде
орналасқан.
Мұнай қорының биікгігі 17.4 м, ал мұнай алаңының көлемі 1084.4. Юра
өнімді қабатынан сипаттама. Ю-І горизонтының мұнайлылығы алаңның біршама
көлемін алып жатыр. Төменгі бор қабат қорынан 80-148 м төмен аралықта
жатыр.
Горизонтты жуып жаткан Қоскөл свитасының біркелкі саз алаңдығы 16-дан
106 м-ге дейін барады. Геологиялық-геофизикалық зерттеулер нәтижесінде Ю-І
горизонт үш құмтас күйінде көрсетіліп және барлық алаң көлемінде қатысады.
Құм қабатшалары БМ I жеткенде 2, 5, 11 аймағындағы ұңғылар горизонтта
көбінесе бөлшектеніп сипатталады.
Газ-мұнай қоры негізінен горизонтқа қатысты. Горизонтты зерттеулер
нәтижесінде 1 ұңғыдан өндірілмеген мұнай корының есебінен шығарылып
тасталған. Жалпы тиімді қалындық 0.8 м-ден 12.4 м аралығында өзгереді.
Сонымен қатар газдылықтың қалындығы әр ұңғы сайын 6.6 м-ден 8.8 м-ге
дейін өзгереді. Ал мұнайлылықтың тиімді қалыңдығы толық контур шегінде 0.4-
12.4 м деңгейіне өзгеріп түрады. Ю-ІІ горизонты жоғары жатқан Ю-І
горизонтынан қалындығы 3.6 м-ден 18.6 м-ге дейін біркелкі саздар арқылы
ажыратылып бөлінген және орталық қорындағы бөлімде 1-2 құмтас қабатшалар
күйінде көрсетілген. Алаңның мұнайлылық қоры 6414 га құрайды. Сонымен бірге
таза мұнай аймағы 67 процентті алып жатыр. Алаңның газдылығы 223 га тең.
Газдың биіктігі және мұнай қорының биіктігінің бөлігі 9 және 91.5 м-ге тең.
Ю-ІІІ горизонттары жоғарыда аталған бөлімдерден саздармен бөлініп тұр,
саз қалындығы 2-8 м. Горизонт 2 құмтас күйінде көрсетіліп, алаңның бойында
ұсталады. Тек қана 3, 7, 17 ұңғыларында жоғарғы қабат саздармен араласқан.
Бұнда ең кіші тиімді қалындықтың мәні белгіленген.
Жалпы тиімді калыңдығы 1.6 м-ден 220 м-ге дейінгі деңгейде өзгереді, ал
мұнайлылығы 10-нан 22 м-ге дейін өзгереді.
Горизонт 13 ұңғысында сыналып, осылардың ішінде 12-ші ұңғыдан мұнай
ағынын алды, және бірден су ағысын алды. Алаңның барлық жерінде су-мұнайдың
түйісуін 1198 м белгісі бойынша мұнай қорының биіктігі 84 м, алаңның
мұнайлылығы 4141.6 га. Таза мұнай аймағында 75 процент.
Ю-ІV горизонты аз ғана құмтасты болып, көбінесе бөлшектеніп
сипатталады. Оның құрамында 5 қабат коллекторларына шейін бөлінеді.
1.4 Сулылығы
Құмкөл кен орны Оңтүстік Торғай артезиан бассеинінің шегінде
орналасқан. Кен орнында барлау процесі барысында 22 сулылығы бар 22
объектісі үрлеп шығару тәсілімен ашық оқпанда. Гидрогеологиялық зерттеу
материалдары бойынша 2.41 сулылығы бар қабат 32 ұңғыға бөлінген.
Құмкөл, Арысқұм алаңындағы барлау ұңғыларын барлау нәтижесінде,
іздеу, гидрогеологиялық, құрылымдық, тереңкөрсеткіш ұңғырларын
бұрғылағанда протезам сулы кешені Юра, Бор, палеогеңді, неогенді және
төрттік шөгінділері бөлінеді. Ұңғыларды сынағанда Құмкөлден минералдылығы
77.6 м су ағымын 1416-1503 м аралығында алды.
Құмкөл кен орнындағы ортаңғы юра шөгіндісінің сулылығы жөнінен 2, 8,
16, 12 ұңғыларынан зерттеледі. Су ағымының жақсы нәтиже беріп, сүзгіш
қасиетінің жоғарғы болғанын көрсетеді. Жоғарғы юра сулы кешенінің
шөгіндісіңде үш сулы Ю-І, Ю-II, Ю-ІІІ горизонты барын көрсетеді. Ол
жоғарыда жатқан ала әр түрлі түсті сазды қалындықпен ажыратылған су
араластырғыш жұмыстар сұр және ашық сұр құмтастар.
Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ сулы горизонттары ағымы арқылы карқынды. Аралықтардан
сынама алғанда, ағымды, жылдам және динамикалық деңгей тез қалыптасады (1
сағаттан 5 тәулікке дейін). Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ горизонттарында тек ақырғы
сулары катысады.
Юра сулы шөгінділері өзіне М- I, М- II сулы горизонтын қосады. Юра сулы
шөгінділерінің горизонттары жасылдау сұр құмтасына байланысты болады. Суы
карқынды М- I горизонты үшін 683 м белгісінде СМТ орналаскан.
М-ІІ горизонты үшін 999 м белгісінде СГНТ орналасқан. Апт-альб сулы
кешені неоген горизонтынан жоғарғы неоген аймағында бірге жетілген саз
қалыңдығымен ажыратылған. Өзіне қосып алған күшті саз қабатшасымен кешен
қуаты 250 м-ге дейін жетеді.
Апт-альб кешені жоғарғы кс-мен сипатталып, жоғарғы бөлігінен кешені 500
м-ге жетеді. Жоғарғы альб сеномында шөгіндісінің сулы горизонты жергілікті
таралған. Су араластырғыш жыныс болып жасылдау, сұр қабатшасы және қызылдау
қоңыр құмдар және ала саздағы әлсіз цементтелген құмтастар болып табылады,
горизонттың қалыңдығы 4-6 м. Ағым суының өнімін 24 м-ден алдық. Су
гидрокарбонатты натрий рН - 7.45. Жалпы каттылығы 22 м. Төменгі тұран-
сенонның сулы кешені жергілікгі жетілген. Су араластырғыш жыныстар 270 м
тереңдікте жатқан жасылдау сұр және сұр құм болып саналады. Суы тұщы, жалпы
минерализациясы-0.6л.
1.5 Құмкөл кен орнын игерудің қысқаша тарихы
Мұнай кен орнын игерудің жобасын жасаған кезде, оны талдап баға беру
керек. Оның үстіне жобамен жасалған варианттар шама келгенше экономикалық
тиімділікте болуы керек.
Құмкөл мұнай кен орнында газды мұнайлы қабаты бор және юра
шөгінділерінен құралған. М-І, М-ІІ қабаттарымен Ю-І, Ю-ІІ Ю-ІІІ және Ю-ІV
кабаттарында мұнай жиналған. Кен орнын қазу үңғылары 300*600 м торы бойынша
орналасқан. Мұнай кен орнында МГӨБ жобасы бойынша нұсқаның ішінен су айдау
қамтылған. Осының бәрі мұнай өткізгіштікті көтеру әдістерімен байланысты.
Бұған себеп болған кейбір өнімді қабаттардың қысымының жеткіліксіз болуы.
Жоба бойынша екі вариант қаралған. Оның ішінде экономикалық вариант
тиімді деп есептеледі. Осы бойынша 1182 ұңғылар қазылуы керек. Жалпы
алынатын өнім 36-38 млн. тонна.
Кен орнын игеру мерзімі 50 жыл. Жалпы кен орын бойынша жылына 2.5 млн
тонна мұнай өндірілуі керек.
1.6 Кен орынның ағымдағы игеру жағдайы
1.6.1 Сұйық пен газ өндіру өзгерісін талдау
Құмкөл мүнай кен орнының игерілуі 1990 жылдың мамыр айынан басталды.
1991 жылдан бастап мұнаймен бірге су және газ косылып шыға бастады. 1991
жылы 1192.43 мың тонна сұйық өндірілсе, оның 1169.25 мың тоннасы мұнай,
сулану 1.94 пайыз, газ өндіру 92.99 млн. м3 болды.
2002 жылы 7146.0 мың тонна сұйықтық өндірілсе, оның 3144.2 мың тоннасы
мұнай, сулану 56.0 пайыз, газ өндіру 260.5 млн. м3 болды.
2003 жылы 8100.9 мың тонна сұйықтық, 2766.9 мың тонна мұнай өндіріліп,
сулану 65.8 пайыз, газ өндіру 238.2 млн. м3-қа жетті.
Ал 2004 жылы бұл көрсеткіштер, сұйық өндіру 8172.7 мың тонна, мұнай
өндіру 2119.2 мың тонна, газ өндіру 197.4 млн. м3 , ал сулану 74.1 пайызды
көрсетті.
Бұл көрсеткіштер мұнайды фонтандық және штангілі терең сорапты
тәсілдермен өндіру арқылы алынған. Терең сораптың НСН-95, 44, 30, 15 және
НСН-25, НСН-57, 30 түрлері қолданылды. 2000 жылдан бері "Петро Қазақстан
Құмкөл Ресорсиз" ААҚ-мы мұнай өндіруде Канадалық "КУДУ" фирмасының өнімдері
"КУДУ" және "МОЙНО" бұранда сораптарын қолдану арқылы игере бастады. Осы
жылы, 2000 жылы ең бірінші болып І-кешенге 18 бұранда сораптарын енгізу
арқылы өз жұмыстарын жүзеге асырды.
2002 жылы 45 ұңғы "КУДУ" бұранда сораптарына ауыстырылды (N 133, 135,
230, 234, 333, 404, 2043, 2074, 3010, 3019, 3056 ). Осы жылғы
көрсеткіштерге тоқталатын болсақ: сұйық өндіру 7146,0 мың тонна, мұнай
өндіру 3144,0 мың тонна, газ өндіру 260,5 млн. м3, сулану 56,0 пайыз.
2004 жылы 2002 жылмен салыстырғанда бұрандалы сораптардың саны 1,9 есе
азайды, яғни ұңғылар саны 24-ке жетті. Ал сұйық өндіру 8172,7 мың тонна,
мұнай өндіру 2119,2 мын тонна, газ өндіру 197,4 млн. м3, сулану 74,1
пайызға жетті.
2003 жылы жасап тұрған ұңғылардың тәуліктік өнімі 22,19 мың тонна
берді. Бір ұңғының орташа тәуліктік шығымы 152,0 тоннаны құрайды. Ал жобада
бір ұңғының орташа тәуліктік шығымы 250 тоннаға есептелген. Жобада мұнай
өндірудің жылдық көлемі 250.220 мың тоннаға, өндіру ұңғыларын 234-ге
жеткізу қарастырылған.
2004 жылдың аяғында өндіріс кешендерін тұрғызу 75.6 пайызды құрайды.
Қабат қысымын ұстау үшін игерудің технологиялық үлгісі қарастырылған, үш
игеру кешендеріне тоғыз нүктелі үлгісі бойынша қабатқа су айдау
жүргізіледі. Қазіргі барлық су айдау қоры 56 ұңғыны құрайды. Сонымен қатар
суды тарату бөлімі (ВРП) СТП, бір ББСС (БКНС), 8 су айдау сорапы жұмыс
істейді, шығу қысымы 10.9-11.2 МПа құрайды. Осы жылы алынған мұнайдың
орнына 7874,4 мың тонна су айдалды.
Кешен бойынша алуды қайтару ретінде 82.3 пайызды құрайды. Мұнай
өндіруді тұрақтандыру үшін мынадай профилактикалық шаралар жүргізіледі:
ыстық сумен өңдеу, штуцер мен шығу желілерін ыстық бумен тазалау. Ұңғы
шығымының кен орнында азюына себеп, парафиннің көтергіш кұбырлардың (СКҚ)
бойына жиналуы, су мен газ пайда болуы, ұңғы түбіне құм жиналуы. Жер асты
ұңғыларын жөндеу бригадасы жөндеу кезінде ұңғы түбін жуып, құмдардан
тазартады.
Кен орын бойынша мұнай өндіруді арттыру негізінен жаңа ұңғыларды іске
қосу арқасында болады.
1.6.2 Кен орынның ұңғы қорының жағдайы
Құмкөл кен орны бойынша 1991 жылы пайдалану қоры 156 ұңғы болды. Оның
ішінде істеп тұрғаны-78, істемейтіні-9, меңгеру мен тұрғызуда-10. Істеп
тұрған ұңғылардың саны I - кешенде 31, II-кешенде 30, ІІІ-кешенде 17. Кен
орын бойынша 1992 жылы 4 ұңғы механикаландырыл-ған тәсілге аударылды.
Пайдалану қоры фонтандық тәсілмен өндірілді. Ол қысымының сонымен қоса
қабат энергиясының төмендеуіне әкелді.
2002 жылы кен орын бойынша пайдалану қоры 223-ті құрады. Игеру ұңғылары
- 166 ұңғы, істеп тұрғаны – 154, істемейтіні – 12. Фонтандық тәсілмен 58
ұңғы, механикалық тәсілмен 96 ұңғы жұмыс істеді. Ал айдау ұңғылары 61,
әрекеттегі 46 ұңғыны құрады. ІІІ-кешен бойынша пайдалану қоры 26, фонтандық
тәсілмен 3, механикалык тәсілмен 20 ұңғыны құраған. ІІІ-кешен бойынша айдау
ұңғысы 7. Бір ұңғының тәулігіне беретін орташа шығымы 57,6 тонна. Қабат
қысымы 10,94 МПа-ға жетті.
2003 жылдың желтоқсан айының 31-ші жұлдызындағы көрсеткішке келетін
болсақ пайдалану қоры 208. Игеру ұңғылар саны 146. Істеп тұрған ұңғылар
саны 130, істемейтіні – 17. Оның ішінде фонтандык тәсіл 34, механикалық
тәсіл 112 ұңғы. ІІІ-кешен бойынша фонтандық тәсілмен 2, механикалық
тәсілмен 32 ұңғы жұмыс істеді. Оның 10-ы бұрандалық сорапқа ауыстырылды.
Кен орын бойынша айдау ұңғылары 62-ні құрайды. Іс әрекеттегісі 36, жұмыс
істеп тұрғаны-35. ІІІ-кешен бойынша 11 айдау ұңғысы жұмыс жасап тұр.
2004 жылдың көрсеткішіне келетін болсақ пайдалану қоры 205. Игеру
ұңғылар саны 146. Істеп тұрған ұңғылар саны 130, істемейтіні – 17. Оның
ішінде фонтандык тәсіл 31, механикалық тәсіл 115 ұңғы. Кен орын бойынша
айдау ұңғылары 59-ды құрайды. Іс әрекеттегісі 33, жұмыс істеп тұрғаны-
32.ІІІ-кешен бойынша фонтандық тәсілмен 2, механикалық тәсілмен 32 ұңғы
жұмыс істеді. ІІІ-кешен бойынша 10 айдау ұңғысы жұмыс жасап тұр.
31.12.2004 жылғы кен орнының әр кешені бойынша мұнай өндіру.
I кешен бойынша - 858.4 мың тонна
II кешен бойынша - 949.2 мың тонна
III кешен бойынша - 284.7 мың тонна
IV кешен бойынша - 26.9 мың тонна.
1.6.3 Қабаттағы қысым мен газды фактордың өзгеруі
Құмкөл кен орнында 2003 жылы мұнай өндіру ұңғылары 2766,9 мың тонна
мұнай берді. Зерттеу нәтижесінде осы жылы қабат қысымы 118 ұңғыда тұрақты
болды. Зерттеуде 208 ұңғының кысымы өлшенеді. 8 өндіру үңғыларына зерттеу
жүргізілді. Алынған нәтижелер бойынша индикаторлық қисық түрғызуылуы әсер
етеді.
Төменде игеру кешендеріндегі зерттеу жүргізілген ұңғылар саны
көрсетілген.
І-кешенде 8 ұңғы
ІІ-кешенде 29 үңғы
Ш-кешенде 22 ұңғы
ІV-кешенде 3 ұңғы
Игеру кешендерінде қабат қысымының қарқыңды төмендеуі ұзақ пайдалану
бойынша түсіндіреді. Табиғи игеру режимінде және өнім қабатында қабат
қысымын қалыпты ұстау үшін жүйелі түрде әсер етуді ескертеміз. Кен орнын
игерудің процессі N1 бұрғылау (1984) ұңғысын қазған кезде, қабаттарға
газдарды бір-біріне әсеріне байланысты құрылды. Бұл аймақгың геологиялық
құрылысының дұрыстығын анықтайды. Бұнымен байланысты КазНИПИ мұнай
институтының N1 ұңғысын жабу жобасы дайындадды. Айдалған судың есебі және
сұйықтың шығымын өлшеп, жазып отыру керек. Кейбір техникалық жағдайлар
қиындықтар туғызады. Өлшеу приборларының тереңдік манометрлерінің кен орнын
игеруді бақылап отыратын арнайы техникалардың жетіспеуі-дәл мәлімет алуға
кедергі келтіреді.
1.6.4 ІІІ кешен бойынша мұнай, газ және су өндірудің өзгеру динамикасын
талдау
Құмкөл кен орнының ІII-ші игеру кешені бір өнімді қабатты Ю-ІІІ
қамтиды. Мұндағы алғашқы мұнай алу қоры 30.18 млн. тоннаны құрайды. Мұнда
кен орнының барлық қорларының 21,6 пайызы шоғырланған. 2004 жылы "Петро
Қазақстан Құмкөл Ресорсиз" өндірістік бірлестігі бойынша белгіленген
шаралар арқасыңда мұнай өндіру 902,1 мың тонна, газ өндіру 43,5 млн. м3
болды. Қабаттан алынған су мөлшері 617,036 мың тоннаны құрады. Өнімнің
сулануы 68,4 пайыз. Мұнай негізінен механикалық тәсілмен өндірілді.
ІІІ-ші кешен бойынша барлық су айдау қоры 12 ұңғыны құрады. Су айдау,
су тарату пункті СТП (ВРП), бір ББСС (БКНС) және үш сорап арқылы жүзеге
асады, шығу қысымы 9.7-9.8 МПа. 2003 жылы қабатқа 1595,7 мың м3, ал
игеруден бері 5900,5 мың м3 су айдалды. Су алудың компенсациясы 30,3
пайызды құрады. Мұнай өндіруді тұрақтандыру үшін мынадай шаралар
жүргізіледі.
Ыстық мұнаймен және ыстық сумен өңдеу, штуцермен шығу желілерін ыстық
бумен тазалау. Ұңғы шығымдылығының кешенде азаюына себеп болушылар: СКҚ-ның
(НКТ) бойына парафиннің жиналуы, - су мен газдың көрініс беруі, ұңғы түбіне
құмның жиналуы. Ұңғыны жер асты жөндеу бригадасы мұндай кездерде ұңғының
түбін жуып, құмдардан тазартады.
ІІІ-ші кешенде газдық фактор өте жоғары. Кейбір ұңғыда құбыр аралық
кеңістікте газ жиналған. Оның себебі пайдалану тізбегі дұрыс
цементтелмеген. МГӨБ-те ұңғыны күрделі жөндеу бригадасы болмағандықтан, оны
1999 жылы кұрып, қажетті жұмыстарды жүргізді. 2003 жылдың аяғында ІІІ-ші
кешен бойынша 393,7 мың тонна мұнай алынды.
Жиналған сұйық өндіру 914,9 мың тонна, ал орташа сулану 57,0 пайыз.
Қабатқа 1081,5 мың м3 су айдайды, бұл жағдайда компенсация 48,2 пайызды
құрды. Сұйық бойынша ұңғының орташа шығымы 74,75 ттәулік, мұнай бойынша
42,61 ттәулікке тең болды. Бір ұңғының орташа қабылдағыштығы 87,15
м3тәулік. Бастапқы алынатын қорларға қарағанда қорды игеру дәрежесі 18
пайызды кұрайды.
2004 жылы ІІІ-ші кешен бойынша 43,5 млн м3 газ өндірілген. Бұл кешен
бойынша газ өндіруді есептеу жақсы сапа алуды зерттеу мәліметтері бойынша,
газдық фактор шамасына байланысты жүргізіледі. Топтық қондырғы мен өлшеу
қондырғыларындағы өлшеу аппараттарының жетімсіздігіне байланысты газды ұңғы
бойынша есептеу жүргізілмейді.
1.6.5 Кен орынның энергетикалық жағдайы
2004 жылы ІІІ-ші кешенге айдалған барлық су мөлшері 1081,5 мың м3, Бұл
қабат энергиясының күйіне әсер етті.
Ақпан және наурыз айларында I, II, III кешендерінде қабат қысымы
шамасының өсуі белгіленеді: 0,67-1,77 МПа. Сәуір айында барлық нақты
ұңғыларда қысымның түсуі көрінеді, кешендегі өлшенген орташа қысым 11,09
МПа.
Қабат қысымының көрінетін екінші бір участоктегі жаңа ұңғылар 2004
жылдың екінші жартысында еріген газ режимінде жұмыс істейді. Су айдау
ұйымдастыру жағдайларына байланысты кешігуде.
Сұйықты тым көп алу - нәтижесінде ұңғы төңірегінде судың жиналуында әр
ұңғыдағы судың көтерілуі 68%-ке дейін көтерілуіне себебін тигізеді. Мысалы:
N3032-60%, N3007-50%, N3021-50%, N3012-60%, N3011-70%, N3030-70%, N3058-
70%, N3056-67%, N3043-45%, N348-50%, N333-50%, N330-55%, N335-60%.
Ұңғылардағы суланудың тез өсуі мұнайдың шығымын азайтып жібереді. ІІІ-
кешенде төмендеу орнын жаңа бұрандалы сораптарын еңгізу арқылы
толықтырылды. Кешен бойынша өнімділік пен суланудың тәуелділігі 4-кестеде
көрсетілген.
1.7 "КУДУ" бұрандалы сорабына сипаттама
КУДУ МК 11 жетек басы сораптық штангілердің ауырлатылған тізбек
жүктемесімен және өнімділігі жоғары бұрандалық сорап қондырғыларына
қойылатын талаптарға сәйкес керекті қуатпен жұмыс істеуге жобаланған. Ол
6800 кг (15 000 фунт) тіректі жүкгемесіне, 750 айнмин жилікке және куаты
75 кВт (100 а.к) қозғалтқышка сай келеді.
Ол майланатын беріктілігі жоғары подшипниктермен жабдықталған. Кері
айналымды бақылау автономды автоматты гидро-жетекті дискілік тежегішпен
жүргізіледі.
Бос денелі жетекші білік варианты алты жақты жетек білігін қолданады,
ол тегістелген штоктың 1-14 немесе 1-12 диаметріне жалғанады. Алты жақты
жетек білігіне айналдыру моменті бос денелі жетек белгінің расточный алты
жағы арқылы беріледі. Жетек білігі жетек басының үстінен тікелей
орнатылады, сондықтан штангілер тізбегінің салмағы жетек басына қыстырма
арқылы беріледі. Жетекке қыстырма тірегін орнатуды реттеуге болады, ол БСҚ-
ын (бұрандалы сорап қондырғылары) дәл орнатуға керек. Сондай-ақ бұл реттеу
сальниктік қораптағы тегістелген штоктың ұзындығы бойынша бір қалыпты
тозуына мүмкіндік береді. Қуыс жетек білігі штангілерді жетек басы арқылы
көтеруге мүмкіндік береді, сонда ұңғы сальниктік қораптың нығыздамасын
бұзбай айналымдар жасай алады. БСҚ-ның статорынан роторды алған кезде
ұңғыны жаппауға мүмкіндік бар.
Үлкен ашылатын бронза төлке сальниктік қораптан төмен орнатылған, бұл
тегістелген штоктың тұрақтануына көмектеседі және нығыздаманың қызмет
мерзімін ұзартады. Ашылатын төлкені тегістелген штокты алмай-ақ ауыстыруға
болады.
Подшипник тұрқының сыртында орналасқан гидро- жетекті сорап жоғарғы
подшипникке жағымның берілуін және дискілі тежегіштің жұмысына қажет
қысымды қажет етеді. Төменгі екі подшипник май ваннасына батырылған.
Жағылатын май оңай алынатын стаканда сүзгіленеді. Қосымша ретінде
конденсатты ұстап қалатын су кетіретін сүзгі қолданылуы мүмкін. Майдың
толтырылу нүктесі және дренаждық тығыны алдыңғы бөлікте орналасқан. Үлкен
анық белгіленген сұйықты деңгей өлшегіш жетек басы жұмыс істегенде сұйықтың
деңгейін көрсетеді. Үлкен май ыдысы жағымның суытылуын және қызмет
мерзімінің ұзаруын қамтамасыз етеді.
Тізбек басының жиегі сальниктік қорапқа күтім көрсетуді оңайлатады.
Ілмек нығыздаманы ауыстырған кезде сальниктік қораптың қақпағын ұстап
тұруға арналған (сурет 3).
қораптар өзара ауыстырылатын сальниктік 1-14 және 1-12 тегістелген
штоктар сай келеді.
Жеті пішінделген манжеталардың жинағы аrаmid РТFЕ және графит
фибралармен бірге қолданылады, бұл абразивтермен, құммен ластанған
сұйықтарды манжеталардың тиімді жұмыс істеу мерзімін береді. Манжеталардың
үстінде орнатылған берік темір сақина тегістелген штоктың тұрақтануына
мүмкіндік береді.
Сальниктік қорап қақпағында дренаждық шлангке ¾ конустік құбыр каналы
арқылы сұйықтың тура өтуіне арналған монжета бар. Бұл ағындыларды жинау
үшін оператор сәйкесінше контейнерді орнатуы керек (сурет 4).
Дискілі үлкен сораптарды және сораптық штангалық жетектерін жоғары
куатпен басқару кезінде керек етілетін тежеу күшін қамтамасыз етеді. Үлкен
дискілік тежеу роторы ұзақ тежеуден пайда болатын жылуды барабандық немесе
сұйықты тежегіштерге қарағанда тезірек таратады.
Тежегіштер жетек басына орнатылады. Тежегіш колодкалары кен орнында
жеңіл ауыстырылады.
Тежегіштер жүктелу тоқтағанда автоматтты түрде қосылады. Тежегіштің
айналу моменті және кері айналу жылдамдығы жағдайларға байланысты оңай
реттеледі. Интегралдық үлгі блогында көптеген гидравликалық құраушылар бар,
сондықтан сыртқы сызықтар мен құраушылардың өлшемдері өте кішірейтілген.
Шаблондауға арналған екі шығыс майлау және тежеу үлгілерін тез тексеру үшін
жылдам ашылады.
Қозғалтқыш тұрқы қуаты 75 кВт (100 а.к) жиілігі 1160 айнмин электрлік
қозғалтқышқа жобаланған.
Тұтас білік тура гидравликалық жетек үшін қолданылуы мүмкін. Мұндай
қондырғыларда жетек сальниктік қораптан ажыратылуы мүмкін, сондықтан жетек
және тегістелген шток айналым үшін көтерілуі мүмкін.
Жетек үш жүк көтергіштігі жоғары подшипниктермен ұсталып тұрады
Төменгі екі подшипник маймен, ал жоғарғысы иілгіш жағыммен майланады. Тыныс
алу (толтыру) клапаны алдыңғы бөлікте ыңғайлы орналасқан. Визуалды деңгей
өлшегіш жетек айналған уақытта майдың дәл деңгейін көрсетеді.
Үш үлкен роликті подшипник тірек және радиал жүктеулерді қабылдайды
(тізбек салмағы және жетек белдіктерінің тартылуы). Барлық подшипниктер
майланады. Нығыздама монтаждары ауыстырылатын сақиналарда түсіріледі.
Тозатын сақиналар майдың жоғары сапасын сақтау үшін фосфатталған.
Жетек басының әрбір жағында тізбектің барлық салмағын ұстап тұруға
мүмкіндік беретін көтергіш серіппелер бар. Сальниктік қораптың сыртындағы
екі ойық сальниктік қорапқа күтім көрсетуге жақсы жағдай жасайды. Бұрандасы
2 78" немесе 3 12" жетек басы (ұшы сыртқа шығарылған, ПАПА) фонтандық
арматураның үштігіне жеңіл орнатылады.
Қозғалтқыштың тұрқы тізбек басының фланеціне бекітіледі, бұл фонтандық
арматура үштігіне үлкен иілу күшін түсірмей Козғалтқыш салмағын ұстап
тұруға керек. Қозғалтқыш тұрқы тізбек басының бір жағындағы барлық
бұрандаларды қолданбай-ақ орнатылуы мүмкін.
Берік жабылған фитингті сырықтар қозғалтқыштың тірек плитасын босап
калудан сақтандырады, ол шкивтердің осінің ауытқуына әкелуі мүмкін,
қозғалтқышты орталықтандыру және белдіктерді тарту үшін бұрандалы келтіруді
оңай қолдануға болады. Белдіктерді реттеу және тартудың үлкен аралығы
белдіктердің бірнеше өлшемдерін қолдануға мүмкіндік береді.
Қозғалтқыш тұрқын қосымша тіректерді қолданбай-ақ көлбеу ұңғыларға
орнатуға болады. Реактивті айналдыру моменті тізбек басына беріледі,
соңдықтан жетек үштіктен бұралып шығып кетпейді, ал бұл басқа дизайндарда
шешуі қиын мәселе болып табылады.
Диаметрі 31,5 дейінгі жетек шкивіне қоршауды қолдануға болады.
Белдіктерді және шкивтерді шешпей-ақ қоршауға болады. Панельдің желдету
ұштығы белдіктерді суыту және олардың қызмет мерзімін ұзарту үшін ауаның
айналым жасауына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, белдіктерді тез арада
визуалды қарап шығуға болады.
Қоршаулар цинктелген металл бетінен дайындалған және ұзақ мерзімді
эпоксидті праймермен және финишті эмаль жабындымен сырланған.
1.1-кесте Техникалық сертификациялар
Көрсеткіштер Мөлшері
Тіректік (штангалар салмағы) күш, кг 6800 (І500 фунт)
Ең үлкен айналу жылдамдығы, айнмин 750
Тіректік подшипниктің жұмыс мерзімі, сағ 100000 (6200 кг, 500
айнмин бол)
Радиалдық подшипниктер (6800, 500 айнмин болғанда, жетек
белдіктерінің сәйкесінше тартылуында 73000-10000) сағ артық жұмыс
істейді
Қоршаған орта температурасы -40о; +40о
Май ыдысының көлемі, л 5
Сүзгілеу қабілеті 10 микронға дейін
1.1 кестенің жалғасы
Тежеу күші, мкг (фут)фунд 150 (1100)
Қозғалтқыштың тірек NEMA стандартына сай 284 ÷ 444 рам
келеді
1.8 Пайдалану
1.8.1 Пайдалану алдындағы жұмыстар
1.8.1.1 Қабылдау бойынша тексеріс
Жетек басын және оның қоршауларын қабылдағанда барлық керекті бөлшектер
орнында екенін және бүлінбегенін білу үшін тексеріп шығыңыз. Соның ішінде
келесіні тексеріңіз:
• Салниктік қораптың дренаждық шлангасын.
• Тыныс алу қақпағын.
• Короштейндерді және қоршау қондырғыларының бекітілуін.
• Алтыжақты білікті және ершікті.
• Гидро жүйенің және қоршауының бүлінуін.
Орнату. Пайдалану бойынша жалпы сипаттаманы қабылдап орнату жүргізуге
тырысыңыз. КУДУ жетек басын орнату үшін тек арнайы үрдістік материалдарды
қолданыңыз.
Орнату кезіндегі жалпы кезектілік мынадай: алдымен жетек басының
құрастырылуы жүргізіледі, одан кейін қозғалтқыш тұрқы және қозғалтқыштың
өзі құрастырылады, соңында шкивтер, белдіктер және қоршаулар құрастырылады.
Жетек басын тегістелген штокке кигізбес бұрын сальниктік қорап ішкі
диаметрі бойымен жақсьшап майланғанын және манжета майланғанын тексеріңіз.
Жетек басы. Тегістелген шток түзу болуы керек және тоттануы болмауы
керек. Кілттердің жырып кетуі және басқа бүлінулер сальниктік қораптың
істен шығуына алып келеді.
Жақсы өтуді қамтамасыз ету үшін тегістелген штоктың ұшына конустық
орнату құралын қойыңыз. Бұдан бас тарту манжетаның бүлінуіне жиі алып
келеді. Жетек басын көтеру екі ілмектің көмегімен жүргізіледі және
тегістелген шток арқылы түсіріледі. Жетек басы тендестірілген болуы керек.
Егер ол көтеру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 10
1. Техника-технологиялық бөлім 11
1.1 Кен орын туралы жалпы мағлұматтар 11
1.2 Кен орынның геологиялық зерттелу және игерілу тарихы 12
1.2.1 Литологиялық-стратиграфиялық сипаттама 13
1.2.2 Тектоника 15
1.3 Мұнайгаздылығы 17
1.4 Сулылығы 20
1.5 Құмкөл кен орнын игерудің қысқаша тарихы 22
1.6 Кен орынның ағымдағы игеру жағдайы 22
1.6.1 Сұйық пен газ өңдіру өзгерісін талдау 22
1.6.2 Кен орынның ұңғы қорының жағдайы 24
1.6.3 Қабаттағы қысым мен газды фактордың өзгеруі 25
1.6.4 ІІІ-кешен бойынша мұнай, газ және су өндірудің өзгеру
динамикасын талдау 26
1.6.5 Кен орынның энергетикалық жағдайы 27
1.7 "КУДУ" бұрандалы сорабына сипаттама 28
1.8 Пайдалану 32
1.8.1 Пайдалану алдындағы дайындық жұмыстары 32
1.8.1.1Қабылдау бойынша тексеріс 32
1.8.2 Пайдалану алдындағы тексеру 34
1.8.2.2Жетек басын қосу 34
.
1.8.2.3Тежегіштерді қайта жіберу 36
1.8.3 Жалпыбөлім 37
1.8.4 Тоқтату және кайта жіберу 38
1.9 Техникалық күтім көрсету 39
1.9.1 Майлау бойынша күтім көрсету 39
1.9.2 Сальникті қорап және штангалық орталықтандырғыштың төлкесі
40
1.9.3 Сальникті қораптың қақпағын герматизациялау 40
1.9.4 Жетек басының нығыздамалары және
сақиналардың тозуы 41
1.9.5 Тежегіш 42
1.10 Бұрандалы сораптың негізгі параметрлерін есептеу 44
1.10.1 Бұрандалы сорапқа жабдықтар тандау есебі 45
2 Экономикалық бөлім 59
2.1 Құмкөлмұнай МГӨБ-н ұйымдастырудың сипаттамасы 59
2.1.1 Негізгі және көмекші өндірісті ұйымдастыру 59
2.1.2 Құмкөлмұнай МГӨБ-ң еңбекті ұйымдастыру және жалақы алу
ерекшеліктері 60
2.2 Құмкөл кен орнының техникалық басшылық
органдары 61
2.3 Құмкөл кен орнын игерудің негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштерінің талдау 62
2.4 Экономикалық тиімділікті анықтау 66
3. Еңбекті қорғау бөлімі 67
3.1 Ұңғыман бұрандалы сораппен пайдаланудағы жұмыстардың
қауіпсіздігі 67
3.1.1 Электі қауіпсіздігі 70
3.1.2 Бұрандалы қондырғының жерге қосылуын қосылуын есептеу 71
3.1.3 Өндірісті санитария 72
3.1.4 Өрт сөндіру қауіпсіздігі 75
4 Қоршаған ортаны қорғау бөлімі 76
4.1 Негізгі қойылатын талаптар 76
4.1.1 Ластаушылардың сипаттамасы 76
4.1.2 Атмосфераны қорғау 78
4.1.3 Гидросфераны қорғау 80
4.1.4 Литосфераны қорғау 81
Қорытынды 83
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 84
КІРІСПЕ
Мұнай мен газ өндіру өнеркәсіпшіліктің ең маңызды салаларының бірі
болып табылады. Оның дамуына біздің елімізде үлкен көңіл бөлінеді.
Еліміздің әлуметтік-экономикалық жоспарында жаңа мұнай мен газ кен
орындарын пайдалануды жеделдету қамтылуда. Олардың қатарына Құмкөл кен орны
жатады.
Құмкөл кен орны 1984 жылдың басында Қазақстан Республикасы Геология
Министрлігінің Южказгеология ГӨБ-дегі Оңтүстік Қазақстан экспедициясымен
ашылды.
Фонтанды ағын алу Қазақстан Республикасындағы Оңтүстік-Торғай
ойпатының өнеркәсіптілік мұнай газдьлығын растайды.
1987 жылы ТМД-ның ҚЖМК-нің бекітуімен баланыстық 153208 мың тонна,
алынатыны 89.442 мың тонна болып мұнай қоры бекітілді.
Үсынылып отырған диплом жобасы Құмкөл кен орнын пайдалану шарттарына
сәйкес кен орнына бұрандалы сорапты енгізудегі техника-экономикалық
тиімділігіне арналған.
1 ТЕХНИКА – ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1. Кен орын турал ы жалпы мағұлматтар
Құмкөл кен орны Қазақстан Республикасы Жезқазған облысы Жезді ауданында
орналасқан. Жақын елді мекен - Жосалы ауданы. Ол кен орнынан 179 км
қашықтықта орналасқан.
Кен орнынан орталық обылыстары Қызылорда 200 км, Жезқазған 174 км
қашықтықта орналаскан. Кен орнынан шығысқа карай 116 км тас жолы өтеді.
Қызылорда-Жезқазған линиялық электр жүйесі кен орнынан 20 км аралықта
өтеді. Кен орнынан 200 км шығысқа қарай Омск, Павлодар, Шымкент мұнай
құбыры тартылған. Техникалық жұмыстар мен ауыз суға терендігі 80-110 м
жоғары бор су қабатынан алып пайдаланады.
Кен орнындағы тұщы судың құрамында фтор бар екендігі анықталып, ауыз су
кен орнынан 60 км қашықтықта орналасқан су скважинасынан тасып әкелінеді.
Алаң аймағындағы жергілікті халық жаз мезгілінде мал шаруашылығымен
айналысады. Ауданның әлеуметтік-экономикалық жағдайы нашар дамыған. Кен
орнында тек тас жолы бар. Жаз, күз мезгілінде барлық көлік түрі емін-еркін
жүре алады. Ал қыс мезгілінде жолға қардың үйіліп қалуына байланысты
көліктің жүруі қиындайды. Құмкөл кен орнының географиялық жағдайы теңіз
деңгейінен 106-160 м биіктікте орналасқан.
Алаңнан оңтүстікке қарай құмды Арыскұм массиві орналасқан. Ол түйіршік
құмнан құралған. Арыс тұзды көлі толық кеуіп қалған. Батысқа қарай 15 км
орналасқан, 60-70 м Чинк биіктігі өзгермейтін тегіс жерді бедер белгісі 150-
200 м көтеріңкі плитасы бөліп тұр.
Ауданның ауа-райы құбылмалы, тәуліктік ауаның температура
тербелісінің ылғалдылығы өте аз мөлшерде.
Жазда +300, +350 С ыстық, қыста -380, -400 С аяз. Жыл бойындағы түсетін
ылғал мөлшері 150 мм-ге дейін, негізінде қыс, күз мезгілдерінде түседі.
Оңтүстікте ағып жатқан Сырдария өзені кен орнынан 210 км қашықтықта
орналасқан. Жануарларды суару үшін, алаңға жақын жерден Қызылорда
гидрогелогиялық экспедициясымен өзгермейтін тегіс жерден артеман ұңғысы
бұрғыланған.
Қазіргі кезде ГӨБ(ПГО) "Южказгеология" кен орны аймағында құрылыс
материалдары бар екендігі анықталды.
2. Кен орынның геологиялық зерттелу және игерілу тарихы
Оңтүстік Торғай ойпатының тиімділігі 1970 жылдың бас кезінде жоғарғы
палеозой шөгінділерімен байланысты. Магнитті және геология түсірген
масштабы 1:500000 және 1:200000 аналогиялық Қостанай седловинасы бойынша Шу-
сары су депрессиясымен аймақтық сирек тораптық сейсмологиялық кескіннің
жұмысын орындап болғаннан кейін, Арысқұм мен КМПВ және жыланшық ғылыми-
геологиялык зерттеулер жұмыстары нәтижесінде Юра-Триас грабеньсинклиналы
(68-70) және мезозой қимасында жатады. Юра шөгінділерінің қимасындағы 2-қ
құрылымдық ұңғысында, сонымен қатар 2-қ Арысқұм көрсеткіш ұңғысында, ал
неоген шөгінділеріндегі 15-к құрылымдық ұңғысында мұнайдың алғашқы
белгілері кездесе бастады. Тұрландық ГФЭ "Казгеофизика" өндірістік
геология бөлімі, аудан аймағындағы осы ұңғылардан 1983 жылы алдымен
сейсмопрофильді іздестіру жұмыстары атқарылып, Кұмкөл ойпаңы болды. Осы
жылы қосылған III-горизонт ойпаңында, І-іздестіру ұңғысында бұрғылау жұмысы
басталып, осы процесстерден кейін, 4-П сынау кезінде ақпан айының басында
1984 жылы жоғарғы шөгінділерінен мұнайдың алғашқы атқылау ағысы болды. Ал
одан әрі жұмысын тереңдете түскенде юра шөгінділерінен мұнай және газдың
атқылауы болды. Іздеу барлама жүмыстарының нәтижесінде 1984-1985 жылдары
Құмкөл кен орнын төменгі және жоғарғы және ортаңғы юра шөгінділерінде мұнай
бар екендігі анықталды. Тұрландық геология-геофизикалық экспедициясы
тексергенде, Солтүстік Құмкөл пайда болды.
Келешекті бұрғылау жұмыстары анықтады. Ал жалғасып жатқаны солтүстік
синклиналь болып табылады. 1987 жылдың басында қайта өңдеу нәтижесінде
сейсмологиялық материалдың қиындатылған бағдарламасы бойынша Қазақстан
методикалық тәжірибе экспедициясы батыс және шығыс учаскелері құрылды.
Құмкөл кен орнымен қилысатын жері өнімді қабат болып табылады.
Маңғышылақ мұнай бірлестігі 1987 жылы кен орнында пайдалану, бұрғылау
жұмыстарын бірге атқарды.
Құмкөл экспедициясы 1988 жылдың қаңтар айынан бастап Құмкөл мұнай
бірлестігінің МГД-5 қарамағына беріліп, өздігінен мекеме болып саналады.
1.2.1 Стратиграфия
Құмкөл кен орнының қимасы мезозой, кайназой шөгінділермен көрсетілген.
Арысқұм ойпатында және кен орнында мезозой-кайнозой 2 құрылымдық қабаттарға
бөлінеді. Бөлінгендер аймақтық стратиграфияға үйлесімсіз. Жоғарғы бор және
юра.
Юра жүйесі – J
Ортаңғы бөлім – J2
Ортаңғы юра шөгінділері дощан свитасына (J2d) бөлінген. Олар
қабаттасқан түрде сұр аргиллиттен құралған. Свитаның ернеуіндегі
бөлігіндегі жиі кездесетін біркелкі қабаттасқан құмтастар және аргиллит
калыңдығы 12-ден 56 м-ге дейін, ал газмұнайлы болып табылатын (горизонт Ю-
ІV) свитаның төменгі жағындағы құрылымдық қабатында 4-6 м аралығындағы
көмір қабаты бар. Төменгі свитаның бөлігі Ю-ІV горизонты тыныс фундаментіне
татитын жердегі қосымша құрылымдық бөлігіне қосылады. Оңтүстік батыс
бөлігіндегі шөгінділері де дощан свитасына толық қосылады. Ал оның
қабатының қалындығы 219 м жетеді. Арысқұм ойпатының грабень синклинальды
свита құрлысы сазды болып, оның қалындығы 502 м-ге дейін жетеді.
Бор жүйесі – К1
Аймақтық жуылу мен Қоскөл свитасының бұрыштық құрылуына келіспей
төменгі және жоғарғы даул ярусшалары болып бөлінеді. Төменгі даул ярусшасы
негізінде Арысқүм горизонтының құрамын ұстап тұрады, яғни Құмкөл кен
орнында көрсетілгендей, кұммен және қоңыр сазды қабатпен карбонатты
алевролит және саздан құралған.
Арысқұм горизонтының өзгеру шегінің қалындығы 87-ден 123 м-ге дейін
барады. Арысқұм горизонтының литалогиялық Құмкөл құрылымы бойынша үш
бөлікке бөлінеді: төменгі және жоғарғы құмтасты алевролит және орташа
сазды.
Жоғарғы құмтасты біркелкі бөлігі және төменгі ернеуіндегі бөлімі өнімді
горизонты (М-І және М-ІІ) болып саналады. Төменгі даул свитасының жоғарғы
бөлігі саздан және карбонатты алевролиттен құралған саз қалындығы 113-163
м.
Бұл өнімді Арысқұм горизонтының беткі сұйық тірегі болып
саналады. Жоғарғы даул ярусшасы төменгі және ортаңғы
қимасында біркелкі құм, қызыл түсті сазды жынысты болып, ал
жоғарғысында сазды болып құралған.
Апт-альб ярусы (К1а – І2)
Апт-альб шөгіндісі жуылып, даул свитасында жатыр және қаршатау
свитасында біріккен. Свита нашар цементтелген, сұр және әртүсті құмтастан
тұрады.
Свита қалыңдығы 253-350 м.
Төменгі, жоғарғы бөлім – К1-2
Альб - сеноман ярусы – (Каl3 - с)
Альб-сеноман шөгінділері қарашатау свитасында жатыр және Қызылқия
свиталарына бөлінген. Әртүрлі түсті саз алевролитінен, кұм, құмтас
қабатшасынан және саздан құралған.
Свита қалындығы 87-168 м.
Тұран ярусы – К2t
Тұран шөгіндісі балапан свитасына бөлінген. Қызылқия свитасына
трангрессивті жатыр. Жасыл сұр құмтаспен Жұқа көлденең қабаттардан
жиналған. Свита қалыңдығы 82 м-ден 150 м аралығында ауытқып тұрады. Бұнда
көмір қабаты және глауканит дәні бар.
Жоғарғы турон-төменгі сенон – К2t2 -sn1
Бұл шөгіндінің қалындығы жуылып, балапан свитасының жынысында жатыр.
Литологиясы бойынша әр түрлі-түсті ала құмнан және 123-236 м саз қалыңдығы
күйінде көрсетілген.
Жоғарғы сенон - К2–sn2
Жоғарғы сенон құрлымы шөгіндісінің шегі палеоген алдындағы туылу
себебінен көптеген ұңғыларда жинақталған. Қабатталған әктасты ақ құмнан
және сұр саздан құралған.
Палеоген жүйесі - f
Төменгі эоцен - f1 - f2
Палеоген, төменгі эоцен шөгінділері жуылып, жоғарғы борда әртүрлі
горизонтарда жатыр. Олар күңгірт сұр саздың қатты каныққан көмір өсімдігі
және кварглауконитті құмнан жинақталып, сол күйінде көрсетілген. Олардың ең
үлкен қалындығы 66 м жетеді.
Палеоген-төртгік шөгіндісі (f-Q)
Палеоген - төрттік жас шөгіндісі сыртқы Арысқұм иілімінің
бөлігінде жетілген. Құмкөл құрылымына шартты түрде алаңның
бетін жауып тұратын құм, супес енгізілген. Олардың қалыңдығы 10 м-ге
жетпейді.
1.2.2 Тектоника
Оңтүстік Торғай ойпаты Туран плитасының солтүстік шығысында орналасқан.
Ойпат бор палеогенінің табан бойындағы кенішінің шөгінділері теріс құрылым
күйінде көрсетіліп, антиклинорий арасына тіркелген және оның оңтүстік
жалғасы шығыста, төменде Сырдария қосылған. Өз ретімен Оңтүстік Торғай
ойпаты екі иілімге бөлінеді. Арысқұм, Майбұлақ седловинасына бөлінген.
Құмкөл антиклинальды құрылымы Арысқүм иілімінің шегіне орналасқан. Бұндағы
бор-палеоген кешенінің қалындығы 1500-1700 м-ге жетеді. Бұндағы триас-юра
шөгіндісі өздігінен құрылымдық қабат құрып, ерекше маңызды болып, ең үлкен
қалындықтың таралуы және толық стратиграфиалық диапазоны жіңішке сызықтық
грабеньсинклиналы негізінде геофизикалық мәліметтер бойынша Арысқұм
иілімінің шегінде субмеридиональды грабеньсинклиналь бағытында тартылғаны
анықталды. Бұрғылау жұмыстары нәтижесінде және оларды бөліп тұратын үш
горст антиклиналь текшесі. Тектоникалық бұзылулар нәтижесінде фундамент
блоктарға бөлінеді. Солтүстік батыс және солтүстік шығысында созылып жатыр.
Фундаменттің созылу нәтижесінде бірқатар горст және грабеньге бөлінеді.
Шығыс бөлімінің құрылымында горст ойпаты айрықша бөлініп, оның көлемі 2.5-
3.5 км және ұзындығы 24 км болғанда амплитудасы 320 м-ге дейін барады.
Фундаменттің бас жағының жатқан терендігі 1200-1600 м құрайды. Юра
шөгіндісінде оның екі құрылым беті көрінеді. Оның бірі Құмкөл горизонтының
жоғарғы юра ойпаң ернеуінің құрылуына шағылады. Екінші құмтас шөгіндісі
ернеуінің ойпаңын сипаттайды. Осы бет жағының біріншісі Ю-І өнімді
горизонтының ернеуімен байланысты, осы индекісте горизонттың шағылуы бар.
Екінші беткі жағына ІV-шағылысу горизонтына байланысты, келесі ретпен
ІV-горизонтының жамылғысына дәл келеді. Құмкөл ІV - шағылысу горизонт
жамылғысы бойынша, өзін гиосинклинал қыртысы бойынша көрсетеді. Қыртыс
өлшемі изогипс бойында 1150 м құрайды, ең үлкен амплитуда кезіңде - 160 м.
Батыс жағында бұл жыныстың құлауы 1Ә30, шығысында 2Ә30 құрайды. Қыртыс
тектоникалық бұзылулармен (ҒІ; Ғ2; Ғ3;) қиындатылған: Көпке созылған Ғ2
амплитудасының күрт түсуі шығыстан 80-100 м құрап, қыртысты қамтиды.
Солтүстік жағында бұл бұзылыс Ғ бұзылысымен түйісіп, әрі қарай сөнеді.
Оңтүстік батыс бөлігі құрылымындағы 12, 17, 19 ұңғымаларының аудан
аймақтарындағы ұңғылардан өзгешеліктері орта юра шөгінділерінің жоқтығы
және фундаменті жоғарғы юра жыныстарымен жабылған. Уақытша қиындатылып,
өңделіп жасалған қимасында ортаңғы юра шөгіндісінің қалындығы фундамент
бетіне көтерілу кезінде төменгі бөліктің қимасына қиылысу есебінен анық
көрінеді. Бұл ұңғыма қимасындағы коореляция куәландырады. Аудандағы
ұңғымаларды аз ғана изотермиялық 1*1,5 км, амплитудасы 25 км өлшемі бөліп
тұр. Батыстан шығыс жағынан тектоникалық бұзылыстармен шектеледі. Орта
юраның шөгіндісі алаңның шегіне карап, 0-ден 200 м-ге өзгереді. Құмкөл
свитасының қалындығы алаң бойынша тербелісі 55-72 м шамасында, ал
фундаменті көтеріңкі ойпаң учаскесінде 34-48 м-ге дейін азаяды. Құмкөл өзін
сызықтық ассиметриялық антиклиналь қыртыста көрсетіп, оңтүстіке қарай
ығысқан. Ойпаң өлшемі 17*4 км құрайды, 57 м амплитуда кезінде тұйықталған
изогипс бойында 1000 м.
Әртүрлі ойпаң беттеріндегі жоспар бойынша орындарына қойсақ, Арысқұм
горизонтының ені азаяды да, оның конфигурациясы өзгереді.
Орталық шығыс Ю-І горизонты ойпаң бөлігіне қарап ығысқан.
1.3 Мұнайгаздылығы
Арысқұм ойпатын бұрғылау нәтижесінде 1983 жылы 2-ші құрылымдық
ұңғысынан мұнайлылығы жөнінен бірінші хабар алынды. Бұл 13541
сейсмопрофильді аймағында орналасқан. Юра шөгінділерінен алынған керндердең
күшті жанармай иісі мен мұнай белгілері жақсы байқалды жане алынған
керндердің беттерінде ала дақтар болды.
Арысқұм ойпатында жүргізілген геология барлама жұмыстары нәтижесінде
үш кешеннен тұратын ортаңғы юра және төменгі неоген шөгінділерінің
мұнайлығына көз жеткізіп отыр. Бұдан баска триас, төменгі триас кешені
бөлініп, І-к Арысқұм көрсеткіш ұңғысын бұрғьлау барысы нәтижесінде газдың
белсенді түрде шығуы байқалды. Осы Құмкөл кен орнындағы өндірістік қабат
кешенінен тұратын алаңнан, дощан алаңындағы 4-ұңғымадан айырмасы бар.
Жоғарғы юра шөгінділері Арысқұм алаңының көтеріңкі ойпат бөлігінде
жетілген. Шөгінділердің өнімді қабат қоры Құмкөл, Арысқұм және Қызылкия кен
орындарында орналасқан. Алаңнан мұнай ағысын жоғарғы юра шөгінділерін сынау
кезінде, қабат сынағышпен алады. Ақшабұлақ Ғ-параметрлік ұңғымадан және 2-4
Арысқұм ұңғыларын құрылымдық бұрғылау жұмыстарымен бірнеше ұңғыма қатарынан
алынған керндерден мұнайдың бар екендігі кернге жағылған түрде және майдың
иісі шығыуымен байқалды. Казіргі кезде сейсмологиялық зерттеулермен
Ақшабұлақ иіліміндегі құрылымында бірнеше тиімділігі бар Ақшабұлақ және
Ақсай үлкен аландарын ерекше атап өтуге болады. Одан басқа Майбұлақ
седловинасын өлшегенде жыланшық иілімінде тиімді ойпаң шықты. Құмкөл
орнында өндірістік мұнайлығының қоры юра шөгінділерінде орналасқан. Төменгі
юрада 2 өнімді (М-І, М-ІІ) горизонты байқалады, жоғарғы юрада үшеу (Ю-І, Ю-
ІІ, Ю-ІІІ) және де ортаңғы юрада біреу (Ю-IV). Бор қабатында өнім 1065-1120
м аралығында орналасқан. Ал юрада 1190-1370 тереңдікте.
Сонымен қатар кен орнында 2 қабатты өнімді қабаты бар. Төменгі бор және-
юра өнімді қабаттары көп ұңғылардан ерекше байқалып, кен орнында жақсы
таралған. Қалындығы 8-ден 20 м-ге дейін сазды бөлік М-І және М-ІІ бор
кабатын ажыратып тұр. Ал саз қалыңдық бөлімшелері қабат арасындағы Ю-І, Ю-
ІІ және Ю-ІІІ горизонттары 2-18.6 деңгейде болады. Біркелкі 12-34 м Ю-ІІІ
горизонтының саз калыңдығы биіктігі жағынан жақсы игерілген Ю-IV горизонтын
бөліп түр. Алаңның мұнайлылығы және бор деңгейіндегі биіктік қоры және
юраның өнімді кешені жоғарыдан төмен азаяды, сонымен баска кен орнының түрі
осы сияқты сипатталады.
Бор өнімді қабатына сипаттама:
М-І жазықгығы 3 қабатты коллектор түрінде көрсетілген, олар саздармен
бөлінген. Жоғарғы екі қабатының қалындығы бірдей тұрақты барлық құрылыммен
жүріп, алаңның оңтүстік бөлігіне келіп кұлайды. Төменгі қабат қалындығы
ұстамсыз және 20, 18, 3, І7, 10 ұңгыларында өткізбейтін жыныстармен
қосылған. Төменгі және ортаңғы қабаттар аландағы 9-шы ұңғымаға құяды.
Өнімді қабаттар (37, 9, 23, 24, 32, 40) ұңғыларында аңықталып
дәлелденген. Орталық және солтүстік қорының бөлігі геология-геофизикалық
зерттеулер нәтижесінде 7 және 11 ұңғыдан бойынша су, мұнай, 7 ұңғымадан
981.7 м аралығында алынды. Ең үлкен қалыңдық шамасы 3, 8, 9, 24 ұңғы
аудандарына жалғасқан. Алаңнан мұнайлылығы 5109.7 га құрайды. Сонымен бірге
таза мұнай аймағы 62 %. Жоғарғы қабат
биіктігі 43.2 м. Мұнай қабат қоры 2 бөлімге бөлінген. Алаңдағы 27, 32, 40
ұңғылар жүзделі және оңтүстік қабатты қосылыс болып саналады. Шығыс
мұнайының биіктігі 8.5 м, ал оңтүстік жағы 17 м. Жалпы алаңның мұнайлылығы
1622 га, таза мұнай көлемі 800 га (33 пайыз).
М-ІІ жазықтығы М-І жазықтығынан біркелкі саздар қалындығы 8-ден 20 м-
ге дейінгі аралықта ажыратылған және 2 құмтас қабаты түрінде көрсетілген.
Өнімді қабаттан сынама алу жұмыстары нәтижесінде өнімділігі 4 ұңғымада
көрсетілген.
Мұнайдың өнімділігі 14 (м тәу), 180 (м тәу) дейін алады. Зерттеулер
нәтижесінде 3 және 23 ұңғыдан су алынған. Геологиялық зерттеу нәтижесі
бойынша 6, 8, 24 ұңғыларында су, мұнай қосылысы қабылданған 999 белгісінде
болады.
Мұнайды сынау ұңғысынан сынама алу кезінде 994.9-996.4 м аралығыңда
геологиялық зерттеу экспедициясы қабылданғаннан кейін 2 қабат биіктігінде
орналасқан.
Мұнай қорының биікгігі 17.4 м, ал мұнай алаңының көлемі 1084.4. Юра
өнімді қабатынан сипаттама. Ю-І горизонтының мұнайлылығы алаңның біршама
көлемін алып жатыр. Төменгі бор қабат қорынан 80-148 м төмен аралықта
жатыр.
Горизонтты жуып жаткан Қоскөл свитасының біркелкі саз алаңдығы 16-дан
106 м-ге дейін барады. Геологиялық-геофизикалық зерттеулер нәтижесінде Ю-І
горизонт үш құмтас күйінде көрсетіліп және барлық алаң көлемінде қатысады.
Құм қабатшалары БМ I жеткенде 2, 5, 11 аймағындағы ұңғылар горизонтта
көбінесе бөлшектеніп сипатталады.
Газ-мұнай қоры негізінен горизонтқа қатысты. Горизонтты зерттеулер
нәтижесінде 1 ұңғыдан өндірілмеген мұнай корының есебінен шығарылып
тасталған. Жалпы тиімді қалындық 0.8 м-ден 12.4 м аралығында өзгереді.
Сонымен қатар газдылықтың қалындығы әр ұңғы сайын 6.6 м-ден 8.8 м-ге
дейін өзгереді. Ал мұнайлылықтың тиімді қалыңдығы толық контур шегінде 0.4-
12.4 м деңгейіне өзгеріп түрады. Ю-ІІ горизонты жоғары жатқан Ю-І
горизонтынан қалындығы 3.6 м-ден 18.6 м-ге дейін біркелкі саздар арқылы
ажыратылып бөлінген және орталық қорындағы бөлімде 1-2 құмтас қабатшалар
күйінде көрсетілген. Алаңның мұнайлылық қоры 6414 га құрайды. Сонымен бірге
таза мұнай аймағы 67 процентті алып жатыр. Алаңның газдылығы 223 га тең.
Газдың биіктігі және мұнай қорының биіктігінің бөлігі 9 және 91.5 м-ге тең.
Ю-ІІІ горизонттары жоғарыда аталған бөлімдерден саздармен бөлініп тұр,
саз қалындығы 2-8 м. Горизонт 2 құмтас күйінде көрсетіліп, алаңның бойында
ұсталады. Тек қана 3, 7, 17 ұңғыларында жоғарғы қабат саздармен араласқан.
Бұнда ең кіші тиімді қалындықтың мәні белгіленген.
Жалпы тиімді калыңдығы 1.6 м-ден 220 м-ге дейінгі деңгейде өзгереді, ал
мұнайлылығы 10-нан 22 м-ге дейін өзгереді.
Горизонт 13 ұңғысында сыналып, осылардың ішінде 12-ші ұңғыдан мұнай
ағынын алды, және бірден су ағысын алды. Алаңның барлық жерінде су-мұнайдың
түйісуін 1198 м белгісі бойынша мұнай қорының биіктігі 84 м, алаңның
мұнайлылығы 4141.6 га. Таза мұнай аймағында 75 процент.
Ю-ІV горизонты аз ғана құмтасты болып, көбінесе бөлшектеніп
сипатталады. Оның құрамында 5 қабат коллекторларына шейін бөлінеді.
1.4 Сулылығы
Құмкөл кен орны Оңтүстік Торғай артезиан бассеинінің шегінде
орналасқан. Кен орнында барлау процесі барысында 22 сулылығы бар 22
объектісі үрлеп шығару тәсілімен ашық оқпанда. Гидрогеологиялық зерттеу
материалдары бойынша 2.41 сулылығы бар қабат 32 ұңғыға бөлінген.
Құмкөл, Арысқұм алаңындағы барлау ұңғыларын барлау нәтижесінде,
іздеу, гидрогеологиялық, құрылымдық, тереңкөрсеткіш ұңғырларын
бұрғылағанда протезам сулы кешені Юра, Бор, палеогеңді, неогенді және
төрттік шөгінділері бөлінеді. Ұңғыларды сынағанда Құмкөлден минералдылығы
77.6 м су ағымын 1416-1503 м аралығында алды.
Құмкөл кен орнындағы ортаңғы юра шөгіндісінің сулылығы жөнінен 2, 8,
16, 12 ұңғыларынан зерттеледі. Су ағымының жақсы нәтиже беріп, сүзгіш
қасиетінің жоғарғы болғанын көрсетеді. Жоғарғы юра сулы кешенінің
шөгіндісіңде үш сулы Ю-І, Ю-II, Ю-ІІІ горизонты барын көрсетеді. Ол
жоғарыда жатқан ала әр түрлі түсті сазды қалындықпен ажыратылған су
араластырғыш жұмыстар сұр және ашық сұр құмтастар.
Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ сулы горизонттары ағымы арқылы карқынды. Аралықтардан
сынама алғанда, ағымды, жылдам және динамикалық деңгей тез қалыптасады (1
сағаттан 5 тәулікке дейін). Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ горизонттарында тек ақырғы
сулары катысады.
Юра сулы шөгінділері өзіне М- I, М- II сулы горизонтын қосады. Юра сулы
шөгінділерінің горизонттары жасылдау сұр құмтасына байланысты болады. Суы
карқынды М- I горизонты үшін 683 м белгісінде СМТ орналаскан.
М-ІІ горизонты үшін 999 м белгісінде СГНТ орналасқан. Апт-альб сулы
кешені неоген горизонтынан жоғарғы неоген аймағында бірге жетілген саз
қалыңдығымен ажыратылған. Өзіне қосып алған күшті саз қабатшасымен кешен
қуаты 250 м-ге дейін жетеді.
Апт-альб кешені жоғарғы кс-мен сипатталып, жоғарғы бөлігінен кешені 500
м-ге жетеді. Жоғарғы альб сеномында шөгіндісінің сулы горизонты жергілікті
таралған. Су араластырғыш жыныс болып жасылдау, сұр қабатшасы және қызылдау
қоңыр құмдар және ала саздағы әлсіз цементтелген құмтастар болып табылады,
горизонттың қалыңдығы 4-6 м. Ағым суының өнімін 24 м-ден алдық. Су
гидрокарбонатты натрий рН - 7.45. Жалпы каттылығы 22 м. Төменгі тұран-
сенонның сулы кешені жергілікгі жетілген. Су араластырғыш жыныстар 270 м
тереңдікте жатқан жасылдау сұр және сұр құм болып саналады. Суы тұщы, жалпы
минерализациясы-0.6л.
1.5 Құмкөл кен орнын игерудің қысқаша тарихы
Мұнай кен орнын игерудің жобасын жасаған кезде, оны талдап баға беру
керек. Оның үстіне жобамен жасалған варианттар шама келгенше экономикалық
тиімділікте болуы керек.
Құмкөл мұнай кен орнында газды мұнайлы қабаты бор және юра
шөгінділерінен құралған. М-І, М-ІІ қабаттарымен Ю-І, Ю-ІІ Ю-ІІІ және Ю-ІV
кабаттарында мұнай жиналған. Кен орнын қазу үңғылары 300*600 м торы бойынша
орналасқан. Мұнай кен орнында МГӨБ жобасы бойынша нұсқаның ішінен су айдау
қамтылған. Осының бәрі мұнай өткізгіштікті көтеру әдістерімен байланысты.
Бұған себеп болған кейбір өнімді қабаттардың қысымының жеткіліксіз болуы.
Жоба бойынша екі вариант қаралған. Оның ішінде экономикалық вариант
тиімді деп есептеледі. Осы бойынша 1182 ұңғылар қазылуы керек. Жалпы
алынатын өнім 36-38 млн. тонна.
Кен орнын игеру мерзімі 50 жыл. Жалпы кен орын бойынша жылына 2.5 млн
тонна мұнай өндірілуі керек.
1.6 Кен орынның ағымдағы игеру жағдайы
1.6.1 Сұйық пен газ өндіру өзгерісін талдау
Құмкөл мүнай кен орнының игерілуі 1990 жылдың мамыр айынан басталды.
1991 жылдан бастап мұнаймен бірге су және газ косылып шыға бастады. 1991
жылы 1192.43 мың тонна сұйық өндірілсе, оның 1169.25 мың тоннасы мұнай,
сулану 1.94 пайыз, газ өндіру 92.99 млн. м3 болды.
2002 жылы 7146.0 мың тонна сұйықтық өндірілсе, оның 3144.2 мың тоннасы
мұнай, сулану 56.0 пайыз, газ өндіру 260.5 млн. м3 болды.
2003 жылы 8100.9 мың тонна сұйықтық, 2766.9 мың тонна мұнай өндіріліп,
сулану 65.8 пайыз, газ өндіру 238.2 млн. м3-қа жетті.
Ал 2004 жылы бұл көрсеткіштер, сұйық өндіру 8172.7 мың тонна, мұнай
өндіру 2119.2 мың тонна, газ өндіру 197.4 млн. м3 , ал сулану 74.1 пайызды
көрсетті.
Бұл көрсеткіштер мұнайды фонтандық және штангілі терең сорапты
тәсілдермен өндіру арқылы алынған. Терең сораптың НСН-95, 44, 30, 15 және
НСН-25, НСН-57, 30 түрлері қолданылды. 2000 жылдан бері "Петро Қазақстан
Құмкөл Ресорсиз" ААҚ-мы мұнай өндіруде Канадалық "КУДУ" фирмасының өнімдері
"КУДУ" және "МОЙНО" бұранда сораптарын қолдану арқылы игере бастады. Осы
жылы, 2000 жылы ең бірінші болып І-кешенге 18 бұранда сораптарын енгізу
арқылы өз жұмыстарын жүзеге асырды.
2002 жылы 45 ұңғы "КУДУ" бұранда сораптарына ауыстырылды (N 133, 135,
230, 234, 333, 404, 2043, 2074, 3010, 3019, 3056 ). Осы жылғы
көрсеткіштерге тоқталатын болсақ: сұйық өндіру 7146,0 мың тонна, мұнай
өндіру 3144,0 мың тонна, газ өндіру 260,5 млн. м3, сулану 56,0 пайыз.
2004 жылы 2002 жылмен салыстырғанда бұрандалы сораптардың саны 1,9 есе
азайды, яғни ұңғылар саны 24-ке жетті. Ал сұйық өндіру 8172,7 мың тонна,
мұнай өндіру 2119,2 мын тонна, газ өндіру 197,4 млн. м3, сулану 74,1
пайызға жетті.
2003 жылы жасап тұрған ұңғылардың тәуліктік өнімі 22,19 мың тонна
берді. Бір ұңғының орташа тәуліктік шығымы 152,0 тоннаны құрайды. Ал жобада
бір ұңғының орташа тәуліктік шығымы 250 тоннаға есептелген. Жобада мұнай
өндірудің жылдық көлемі 250.220 мың тоннаға, өндіру ұңғыларын 234-ге
жеткізу қарастырылған.
2004 жылдың аяғында өндіріс кешендерін тұрғызу 75.6 пайызды құрайды.
Қабат қысымын ұстау үшін игерудің технологиялық үлгісі қарастырылған, үш
игеру кешендеріне тоғыз нүктелі үлгісі бойынша қабатқа су айдау
жүргізіледі. Қазіргі барлық су айдау қоры 56 ұңғыны құрайды. Сонымен қатар
суды тарату бөлімі (ВРП) СТП, бір ББСС (БКНС), 8 су айдау сорапы жұмыс
істейді, шығу қысымы 10.9-11.2 МПа құрайды. Осы жылы алынған мұнайдың
орнына 7874,4 мың тонна су айдалды.
Кешен бойынша алуды қайтару ретінде 82.3 пайызды құрайды. Мұнай
өндіруді тұрақтандыру үшін мынадай профилактикалық шаралар жүргізіледі:
ыстық сумен өңдеу, штуцер мен шығу желілерін ыстық бумен тазалау. Ұңғы
шығымының кен орнында азюына себеп, парафиннің көтергіш кұбырлардың (СКҚ)
бойына жиналуы, су мен газ пайда болуы, ұңғы түбіне құм жиналуы. Жер асты
ұңғыларын жөндеу бригадасы жөндеу кезінде ұңғы түбін жуып, құмдардан
тазартады.
Кен орын бойынша мұнай өндіруді арттыру негізінен жаңа ұңғыларды іске
қосу арқасында болады.
1.6.2 Кен орынның ұңғы қорының жағдайы
Құмкөл кен орны бойынша 1991 жылы пайдалану қоры 156 ұңғы болды. Оның
ішінде істеп тұрғаны-78, істемейтіні-9, меңгеру мен тұрғызуда-10. Істеп
тұрған ұңғылардың саны I - кешенде 31, II-кешенде 30, ІІІ-кешенде 17. Кен
орын бойынша 1992 жылы 4 ұңғы механикаландырыл-ған тәсілге аударылды.
Пайдалану қоры фонтандық тәсілмен өндірілді. Ол қысымының сонымен қоса
қабат энергиясының төмендеуіне әкелді.
2002 жылы кен орын бойынша пайдалану қоры 223-ті құрады. Игеру ұңғылары
- 166 ұңғы, істеп тұрғаны – 154, істемейтіні – 12. Фонтандық тәсілмен 58
ұңғы, механикалық тәсілмен 96 ұңғы жұмыс істеді. Ал айдау ұңғылары 61,
әрекеттегі 46 ұңғыны құрады. ІІІ-кешен бойынша пайдалану қоры 26, фонтандық
тәсілмен 3, механикалык тәсілмен 20 ұңғыны құраған. ІІІ-кешен бойынша айдау
ұңғысы 7. Бір ұңғының тәулігіне беретін орташа шығымы 57,6 тонна. Қабат
қысымы 10,94 МПа-ға жетті.
2003 жылдың желтоқсан айының 31-ші жұлдызындағы көрсеткішке келетін
болсақ пайдалану қоры 208. Игеру ұңғылар саны 146. Істеп тұрған ұңғылар
саны 130, істемейтіні – 17. Оның ішінде фонтандык тәсіл 34, механикалық
тәсіл 112 ұңғы. ІІІ-кешен бойынша фонтандық тәсілмен 2, механикалық
тәсілмен 32 ұңғы жұмыс істеді. Оның 10-ы бұрандалық сорапқа ауыстырылды.
Кен орын бойынша айдау ұңғылары 62-ні құрайды. Іс әрекеттегісі 36, жұмыс
істеп тұрғаны-35. ІІІ-кешен бойынша 11 айдау ұңғысы жұмыс жасап тұр.
2004 жылдың көрсеткішіне келетін болсақ пайдалану қоры 205. Игеру
ұңғылар саны 146. Істеп тұрған ұңғылар саны 130, істемейтіні – 17. Оның
ішінде фонтандык тәсіл 31, механикалық тәсіл 115 ұңғы. Кен орын бойынша
айдау ұңғылары 59-ды құрайды. Іс әрекеттегісі 33, жұмыс істеп тұрғаны-
32.ІІІ-кешен бойынша фонтандық тәсілмен 2, механикалық тәсілмен 32 ұңғы
жұмыс істеді. ІІІ-кешен бойынша 10 айдау ұңғысы жұмыс жасап тұр.
31.12.2004 жылғы кен орнының әр кешені бойынша мұнай өндіру.
I кешен бойынша - 858.4 мың тонна
II кешен бойынша - 949.2 мың тонна
III кешен бойынша - 284.7 мың тонна
IV кешен бойынша - 26.9 мың тонна.
1.6.3 Қабаттағы қысым мен газды фактордың өзгеруі
Құмкөл кен орнында 2003 жылы мұнай өндіру ұңғылары 2766,9 мың тонна
мұнай берді. Зерттеу нәтижесінде осы жылы қабат қысымы 118 ұңғыда тұрақты
болды. Зерттеуде 208 ұңғының кысымы өлшенеді. 8 өндіру үңғыларына зерттеу
жүргізілді. Алынған нәтижелер бойынша индикаторлық қисық түрғызуылуы әсер
етеді.
Төменде игеру кешендеріндегі зерттеу жүргізілген ұңғылар саны
көрсетілген.
І-кешенде 8 ұңғы
ІІ-кешенде 29 үңғы
Ш-кешенде 22 ұңғы
ІV-кешенде 3 ұңғы
Игеру кешендерінде қабат қысымының қарқыңды төмендеуі ұзақ пайдалану
бойынша түсіндіреді. Табиғи игеру режимінде және өнім қабатында қабат
қысымын қалыпты ұстау үшін жүйелі түрде әсер етуді ескертеміз. Кен орнын
игерудің процессі N1 бұрғылау (1984) ұңғысын қазған кезде, қабаттарға
газдарды бір-біріне әсеріне байланысты құрылды. Бұл аймақгың геологиялық
құрылысының дұрыстығын анықтайды. Бұнымен байланысты КазНИПИ мұнай
институтының N1 ұңғысын жабу жобасы дайындадды. Айдалған судың есебі және
сұйықтың шығымын өлшеп, жазып отыру керек. Кейбір техникалық жағдайлар
қиындықтар туғызады. Өлшеу приборларының тереңдік манометрлерінің кен орнын
игеруді бақылап отыратын арнайы техникалардың жетіспеуі-дәл мәлімет алуға
кедергі келтіреді.
1.6.4 ІІІ кешен бойынша мұнай, газ және су өндірудің өзгеру динамикасын
талдау
Құмкөл кен орнының ІII-ші игеру кешені бір өнімді қабатты Ю-ІІІ
қамтиды. Мұндағы алғашқы мұнай алу қоры 30.18 млн. тоннаны құрайды. Мұнда
кен орнының барлық қорларының 21,6 пайызы шоғырланған. 2004 жылы "Петро
Қазақстан Құмкөл Ресорсиз" өндірістік бірлестігі бойынша белгіленген
шаралар арқасыңда мұнай өндіру 902,1 мың тонна, газ өндіру 43,5 млн. м3
болды. Қабаттан алынған су мөлшері 617,036 мың тоннаны құрады. Өнімнің
сулануы 68,4 пайыз. Мұнай негізінен механикалық тәсілмен өндірілді.
ІІІ-ші кешен бойынша барлық су айдау қоры 12 ұңғыны құрады. Су айдау,
су тарату пункті СТП (ВРП), бір ББСС (БКНС) және үш сорап арқылы жүзеге
асады, шығу қысымы 9.7-9.8 МПа. 2003 жылы қабатқа 1595,7 мың м3, ал
игеруден бері 5900,5 мың м3 су айдалды. Су алудың компенсациясы 30,3
пайызды құрады. Мұнай өндіруді тұрақтандыру үшін мынадай шаралар
жүргізіледі.
Ыстық мұнаймен және ыстық сумен өңдеу, штуцермен шығу желілерін ыстық
бумен тазалау. Ұңғы шығымдылығының кешенде азаюына себеп болушылар: СКҚ-ның
(НКТ) бойына парафиннің жиналуы, - су мен газдың көрініс беруі, ұңғы түбіне
құмның жиналуы. Ұңғыны жер асты жөндеу бригадасы мұндай кездерде ұңғының
түбін жуып, құмдардан тазартады.
ІІІ-ші кешенде газдық фактор өте жоғары. Кейбір ұңғыда құбыр аралық
кеңістікте газ жиналған. Оның себебі пайдалану тізбегі дұрыс
цементтелмеген. МГӨБ-те ұңғыны күрделі жөндеу бригадасы болмағандықтан, оны
1999 жылы кұрып, қажетті жұмыстарды жүргізді. 2003 жылдың аяғында ІІІ-ші
кешен бойынша 393,7 мың тонна мұнай алынды.
Жиналған сұйық өндіру 914,9 мың тонна, ал орташа сулану 57,0 пайыз.
Қабатқа 1081,5 мың м3 су айдайды, бұл жағдайда компенсация 48,2 пайызды
құрды. Сұйық бойынша ұңғының орташа шығымы 74,75 ттәулік, мұнай бойынша
42,61 ттәулікке тең болды. Бір ұңғының орташа қабылдағыштығы 87,15
м3тәулік. Бастапқы алынатын қорларға қарағанда қорды игеру дәрежесі 18
пайызды кұрайды.
2004 жылы ІІІ-ші кешен бойынша 43,5 млн м3 газ өндірілген. Бұл кешен
бойынша газ өндіруді есептеу жақсы сапа алуды зерттеу мәліметтері бойынша,
газдық фактор шамасына байланысты жүргізіледі. Топтық қондырғы мен өлшеу
қондырғыларындағы өлшеу аппараттарының жетімсіздігіне байланысты газды ұңғы
бойынша есептеу жүргізілмейді.
1.6.5 Кен орынның энергетикалық жағдайы
2004 жылы ІІІ-ші кешенге айдалған барлық су мөлшері 1081,5 мың м3, Бұл
қабат энергиясының күйіне әсер етті.
Ақпан және наурыз айларында I, II, III кешендерінде қабат қысымы
шамасының өсуі белгіленеді: 0,67-1,77 МПа. Сәуір айында барлық нақты
ұңғыларда қысымның түсуі көрінеді, кешендегі өлшенген орташа қысым 11,09
МПа.
Қабат қысымының көрінетін екінші бір участоктегі жаңа ұңғылар 2004
жылдың екінші жартысында еріген газ режимінде жұмыс істейді. Су айдау
ұйымдастыру жағдайларына байланысты кешігуде.
Сұйықты тым көп алу - нәтижесінде ұңғы төңірегінде судың жиналуында әр
ұңғыдағы судың көтерілуі 68%-ке дейін көтерілуіне себебін тигізеді. Мысалы:
N3032-60%, N3007-50%, N3021-50%, N3012-60%, N3011-70%, N3030-70%, N3058-
70%, N3056-67%, N3043-45%, N348-50%, N333-50%, N330-55%, N335-60%.
Ұңғылардағы суланудың тез өсуі мұнайдың шығымын азайтып жібереді. ІІІ-
кешенде төмендеу орнын жаңа бұрандалы сораптарын еңгізу арқылы
толықтырылды. Кешен бойынша өнімділік пен суланудың тәуелділігі 4-кестеде
көрсетілген.
1.7 "КУДУ" бұрандалы сорабына сипаттама
КУДУ МК 11 жетек басы сораптық штангілердің ауырлатылған тізбек
жүктемесімен және өнімділігі жоғары бұрандалық сорап қондырғыларына
қойылатын талаптарға сәйкес керекті қуатпен жұмыс істеуге жобаланған. Ол
6800 кг (15 000 фунт) тіректі жүкгемесіне, 750 айнмин жилікке және куаты
75 кВт (100 а.к) қозғалтқышка сай келеді.
Ол майланатын беріктілігі жоғары подшипниктермен жабдықталған. Кері
айналымды бақылау автономды автоматты гидро-жетекті дискілік тежегішпен
жүргізіледі.
Бос денелі жетекші білік варианты алты жақты жетек білігін қолданады,
ол тегістелген штоктың 1-14 немесе 1-12 диаметріне жалғанады. Алты жақты
жетек білігіне айналдыру моменті бос денелі жетек белгінің расточный алты
жағы арқылы беріледі. Жетек білігі жетек басының үстінен тікелей
орнатылады, сондықтан штангілер тізбегінің салмағы жетек басына қыстырма
арқылы беріледі. Жетекке қыстырма тірегін орнатуды реттеуге болады, ол БСҚ-
ын (бұрандалы сорап қондырғылары) дәл орнатуға керек. Сондай-ақ бұл реттеу
сальниктік қораптағы тегістелген штоктың ұзындығы бойынша бір қалыпты
тозуына мүмкіндік береді. Қуыс жетек білігі штангілерді жетек басы арқылы
көтеруге мүмкіндік береді, сонда ұңғы сальниктік қораптың нығыздамасын
бұзбай айналымдар жасай алады. БСҚ-ның статорынан роторды алған кезде
ұңғыны жаппауға мүмкіндік бар.
Үлкен ашылатын бронза төлке сальниктік қораптан төмен орнатылған, бұл
тегістелген штоктың тұрақтануына көмектеседі және нығыздаманың қызмет
мерзімін ұзартады. Ашылатын төлкені тегістелген штокты алмай-ақ ауыстыруға
болады.
Подшипник тұрқының сыртында орналасқан гидро- жетекті сорап жоғарғы
подшипникке жағымның берілуін және дискілі тежегіштің жұмысына қажет
қысымды қажет етеді. Төменгі екі подшипник май ваннасына батырылған.
Жағылатын май оңай алынатын стаканда сүзгіленеді. Қосымша ретінде
конденсатты ұстап қалатын су кетіретін сүзгі қолданылуы мүмкін. Майдың
толтырылу нүктесі және дренаждық тығыны алдыңғы бөлікте орналасқан. Үлкен
анық белгіленген сұйықты деңгей өлшегіш жетек басы жұмыс істегенде сұйықтың
деңгейін көрсетеді. Үлкен май ыдысы жағымның суытылуын және қызмет
мерзімінің ұзаруын қамтамасыз етеді.
Тізбек басының жиегі сальниктік қорапқа күтім көрсетуді оңайлатады.
Ілмек нығыздаманы ауыстырған кезде сальниктік қораптың қақпағын ұстап
тұруға арналған (сурет 3).
қораптар өзара ауыстырылатын сальниктік 1-14 және 1-12 тегістелген
штоктар сай келеді.
Жеті пішінделген манжеталардың жинағы аrаmid РТFЕ және графит
фибралармен бірге қолданылады, бұл абразивтермен, құммен ластанған
сұйықтарды манжеталардың тиімді жұмыс істеу мерзімін береді. Манжеталардың
үстінде орнатылған берік темір сақина тегістелген штоктың тұрақтануына
мүмкіндік береді.
Сальниктік қорап қақпағында дренаждық шлангке ¾ конустік құбыр каналы
арқылы сұйықтың тура өтуіне арналған монжета бар. Бұл ағындыларды жинау
үшін оператор сәйкесінше контейнерді орнатуы керек (сурет 4).
Дискілі үлкен сораптарды және сораптық штангалық жетектерін жоғары
куатпен басқару кезінде керек етілетін тежеу күшін қамтамасыз етеді. Үлкен
дискілік тежеу роторы ұзақ тежеуден пайда болатын жылуды барабандық немесе
сұйықты тежегіштерге қарағанда тезірек таратады.
Тежегіштер жетек басына орнатылады. Тежегіш колодкалары кен орнында
жеңіл ауыстырылады.
Тежегіштер жүктелу тоқтағанда автоматтты түрде қосылады. Тежегіштің
айналу моменті және кері айналу жылдамдығы жағдайларға байланысты оңай
реттеледі. Интегралдық үлгі блогында көптеген гидравликалық құраушылар бар,
сондықтан сыртқы сызықтар мен құраушылардың өлшемдері өте кішірейтілген.
Шаблондауға арналған екі шығыс майлау және тежеу үлгілерін тез тексеру үшін
жылдам ашылады.
Қозғалтқыш тұрқы қуаты 75 кВт (100 а.к) жиілігі 1160 айнмин электрлік
қозғалтқышқа жобаланған.
Тұтас білік тура гидравликалық жетек үшін қолданылуы мүмкін. Мұндай
қондырғыларда жетек сальниктік қораптан ажыратылуы мүмкін, сондықтан жетек
және тегістелген шток айналым үшін көтерілуі мүмкін.
Жетек үш жүк көтергіштігі жоғары подшипниктермен ұсталып тұрады
Төменгі екі подшипник маймен, ал жоғарғысы иілгіш жағыммен майланады. Тыныс
алу (толтыру) клапаны алдыңғы бөлікте ыңғайлы орналасқан. Визуалды деңгей
өлшегіш жетек айналған уақытта майдың дәл деңгейін көрсетеді.
Үш үлкен роликті подшипник тірек және радиал жүктеулерді қабылдайды
(тізбек салмағы және жетек белдіктерінің тартылуы). Барлық подшипниктер
майланады. Нығыздама монтаждары ауыстырылатын сақиналарда түсіріледі.
Тозатын сақиналар майдың жоғары сапасын сақтау үшін фосфатталған.
Жетек басының әрбір жағында тізбектің барлық салмағын ұстап тұруға
мүмкіндік беретін көтергіш серіппелер бар. Сальниктік қораптың сыртындағы
екі ойық сальниктік қорапқа күтім көрсетуге жақсы жағдай жасайды. Бұрандасы
2 78" немесе 3 12" жетек басы (ұшы сыртқа шығарылған, ПАПА) фонтандық
арматураның үштігіне жеңіл орнатылады.
Қозғалтқыштың тұрқы тізбек басының фланеціне бекітіледі, бұл фонтандық
арматура үштігіне үлкен иілу күшін түсірмей Козғалтқыш салмағын ұстап
тұруға керек. Қозғалтқыш тұрқы тізбек басының бір жағындағы барлық
бұрандаларды қолданбай-ақ орнатылуы мүмкін.
Берік жабылған фитингті сырықтар қозғалтқыштың тірек плитасын босап
калудан сақтандырады, ол шкивтердің осінің ауытқуына әкелуі мүмкін,
қозғалтқышты орталықтандыру және белдіктерді тарту үшін бұрандалы келтіруді
оңай қолдануға болады. Белдіктерді реттеу және тартудың үлкен аралығы
белдіктердің бірнеше өлшемдерін қолдануға мүмкіндік береді.
Қозғалтқыш тұрқын қосымша тіректерді қолданбай-ақ көлбеу ұңғыларға
орнатуға болады. Реактивті айналдыру моменті тізбек басына беріледі,
соңдықтан жетек үштіктен бұралып шығып кетпейді, ал бұл басқа дизайндарда
шешуі қиын мәселе болып табылады.
Диаметрі 31,5 дейінгі жетек шкивіне қоршауды қолдануға болады.
Белдіктерді және шкивтерді шешпей-ақ қоршауға болады. Панельдің желдету
ұштығы белдіктерді суыту және олардың қызмет мерзімін ұзарту үшін ауаның
айналым жасауына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, белдіктерді тез арада
визуалды қарап шығуға болады.
Қоршаулар цинктелген металл бетінен дайындалған және ұзақ мерзімді
эпоксидті праймермен және финишті эмаль жабындымен сырланған.
1.1-кесте Техникалық сертификациялар
Көрсеткіштер Мөлшері
Тіректік (штангалар салмағы) күш, кг 6800 (І500 фунт)
Ең үлкен айналу жылдамдығы, айнмин 750
Тіректік подшипниктің жұмыс мерзімі, сағ 100000 (6200 кг, 500
айнмин бол)
Радиалдық подшипниктер (6800, 500 айнмин болғанда, жетек
белдіктерінің сәйкесінше тартылуында 73000-10000) сағ артық жұмыс
істейді
Қоршаған орта температурасы -40о; +40о
Май ыдысының көлемі, л 5
Сүзгілеу қабілеті 10 микронға дейін
1.1 кестенің жалғасы
Тежеу күші, мкг (фут)фунд 150 (1100)
Қозғалтқыштың тірек NEMA стандартына сай 284 ÷ 444 рам
келеді
1.8 Пайдалану
1.8.1 Пайдалану алдындағы жұмыстар
1.8.1.1 Қабылдау бойынша тексеріс
Жетек басын және оның қоршауларын қабылдағанда барлық керекті бөлшектер
орнында екенін және бүлінбегенін білу үшін тексеріп шығыңыз. Соның ішінде
келесіні тексеріңіз:
• Салниктік қораптың дренаждық шлангасын.
• Тыныс алу қақпағын.
• Короштейндерді және қоршау қондырғыларының бекітілуін.
• Алтыжақты білікті және ершікті.
• Гидро жүйенің және қоршауының бүлінуін.
Орнату. Пайдалану бойынша жалпы сипаттаманы қабылдап орнату жүргізуге
тырысыңыз. КУДУ жетек басын орнату үшін тек арнайы үрдістік материалдарды
қолданыңыз.
Орнату кезіндегі жалпы кезектілік мынадай: алдымен жетек басының
құрастырылуы жүргізіледі, одан кейін қозғалтқыш тұрқы және қозғалтқыштың
өзі құрастырылады, соңында шкивтер, белдіктер және қоршаулар құрастырылады.
Жетек басын тегістелген штокке кигізбес бұрын сальниктік қорап ішкі
диаметрі бойымен жақсьшап майланғанын және манжета майланғанын тексеріңіз.
Жетек басы. Тегістелген шток түзу болуы керек және тоттануы болмауы
керек. Кілттердің жырып кетуі және басқа бүлінулер сальниктік қораптың
істен шығуына алып келеді.
Жақсы өтуді қамтамасыз ету үшін тегістелген штоктың ұшына конустық
орнату құралын қойыңыз. Бұдан бас тарту манжетаның бүлінуіне жиі алып
келеді. Жетек басын көтеру екі ілмектің көмегімен жүргізіледі және
тегістелген шток арқылы түсіріледі. Жетек басы тендестірілген болуы керек.
Егер ол көтеру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz