Кәсіпорынның табыстары мен шығындарын жіктеу және табыстар аудитінің әдістемелік тәсілдері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 76 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

1 ТАБЫСТАР ЕСЕБІН ЖҮРГІЗУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ 8

1. 1 Табыстар есебінің түсінігі, мәні мен маңызы 8

1. 2 Кәсіпорынның табыстары мен шығындарын жіктеу және табыстар аудитінің әдістемелік тәсілдері 18

2 «ЖАЙНА-ЖАМИЛЯ» ЖШС-нің ТАБЫСТАР ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ 43

2. 1 Негізгі қызметтен және негізгі емес қызметтен алынатын табыстардың есебі 43

2. 2 Серіктестіктегі шығындардың есебін жүргізу 47

3 КӘСІПОРЫННЫҢ ТАБЫСТАР ЕСЕБІ МЕН АУДИТІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ 60

3. 1 Табыстар аудитінің бағдарламасы мен табыстар есебінің аудиті 60

3. 3 «Жайна-Жамиля» ЖШС-нің табыстар мен шығындар есебін жетілдіру 76

ҚОРЫТЫНДЫ 82

Қолданылған әдебиеттер тізімі 85

</h3>
<h4>КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Экономиканың нарықтық жолмен даму барысында кәсіпорын қызметiнiң қаржылық мәселелерi күшейе түсуде. Осыған сәйкес кәсіпорындар мен ұйымдар басшылығының ерекше көңiлi бухгалтерлiк есептiң ұйымдастырылуына мән берiлiп отыр. Әсiресе, елiмiзде халықаралық стандартқа сәйкес жаңа бухгалтерлiк есеп стандартының енгiзiлуi ел экономи-касының дамуына оң әсерiн тигiзуде. Бұл елiмiздiң қазiргi даму кезеңiнде, оның шетел инвесторларымен қарым-қатынастарының нығаю кезеңiнде маңызды болып саналады.

Бүгiнгi таңдағы ауқымды өзгерiстер кезеңi қоғам өмiрiнiң барлық саласын жан-жақты қамтуда. Сол себептi қалыптасқан құрылымды мүлдем жаңартып, экономикалық-әлеуметтiк және рухани дамуға жол ашатын демократиялық қоғам құруға сай экономикамызда нарықтық қатынастарға бет бұрды. Осы негiзде әлеуметтiк, күрделi мәселелердi шешу - бүгiнгi күннiң басты талаптарының бiрi болып саналады. Әсiресе, соңғы жылдары экономика iлiмiнде түбiрлi өзгерiстер орын алуда. Мұның өзi қоғамдық және өндiрiстiк қатынастарда болып жатқан жаңа құбылыстар мен процестерге тiкелей байланысты. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының нарықтық қатынасқа өтуі барысында нарықтық қатынас заңдарына сәйкес өнiмдi кәсіпорын табысын анықтау өте маңызды орын алады.

Нарық жағдайында кәсіпорынның өміршеңдігінің кепілі мен жай-күйінің орнықтылығының негізі оның табыстылығы болып табылады. Ол ақша қаражатын еркін орын алмастыра отырып қолданып, тиімді пайдалану жолымен өнімді өндіру мен сатудың үздіксіз процесін қамтамасыз ете алатын өзінің қаржы ресурстары жағдайын көрсетеді.

Нарықтық экономика оған қатысушылардың барлығынан ой жүйесі мен өзгеше іс-әрекеттері талап етеді. Ол зауыт қоймалары мен ашық алаңдарда, материалдар мен шикізаттың қисапсыз қорларының көгеріп, тот басып жатуына, яғни миллиондаған теңгенің доғарылып, бекерге ысырап болуына жол бере алмайды. Кәсіпорын мүлкіне салынған әрбір теңге жаңа табыс әкелу үшін осы қорларды қозғалысқа келтіреді. Жасанды көрсеткіш пен жоспар үшін жұмыс істеу келмеске кетті.

Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты жүргізу субъект ретінде құқық жағдайларын едәуір нығай-тып, олардың көптеген өндірістік пен қаржылық мәселелерді өз бетінше шешуіне мол мүмкіншілік алды. Атап айтқанда, ішкі және сыртқа рынокта білікті серікті таңдауға қол жетті. Өйткені болашақтағы бірлескен іс-әрекеттің тиімділігі көбінесе осыған байланысты болды. Кәсіпорындар бұрынғыдай жоғары жақтың жөн сілтеуімен емес, контрагентті қазіргі кезде өз қалауы бойынша алады. Олардың өздеріне іскер серіктерді қаншалықты дәл және қатесіз таңдауымен нарықтық қатынастар негізінде мүмкіндігінше тез және дұрыс бағдар тауып, оны ұстануына қарай жұмыстарының тиімділігі әр түрлі болады.

Сайып келгенде, зерттелінген мәселенің ғылыми және іс-тәжірибелік маңызы зор бастамалардың бірі екенін айта аламыз.

Тақырыптық зерттелу дәрежесі. Әлемдегі көптеген экономист ғалым-дардың еңбектерінде табыс тақырыбы, оның маңыздылығы, кәсіпорынның дамуындағы рөлі, экономикадағы алатын орны кең және терең зерттелген. Сонымен бірге тәжірибеде теориялық жағынан қамтылған және Батыс елдердің үлкен тәжірибесіне негіз болған ғылыми зерттеулер жарияланып жүр. Мемлекеттің экономикалық саласын, кәсіпорын табысын тиімді пайдалану мен жетілдіру мәселелерін зерттеуге өз еңбектерін арнап, сол арқылы экономика ғылымына айтарлықтай үлес қосқан төмендегідей экономика саласындағы оқымысты-ғалымдардың классикалық және қазіргі уақыттағы еңбектерінде көрсетілген тұжырымдамаларын айтуға болады. Олар қазақстандық В. К. Радостовец, С. С. Сатыбалдин, К. Ш. Дюсембаев, К. К. Кеулімжаев, М. С. Ержанов, Ф. С. Сейдахметова, А. Байдақов, Э. Нұрсеитов, К. Т. Тайғашинова, Ж. Н. Айтжанова, Р. Е. Джаншанло, М. У. Жандаулетова және тағы басқалар.

Аталмыш тақырып шетелдік әдебиеттерде терең зерттелген. Ф. Вуд, Э. С. Хендриксен, М. Ф. Ван Бреда, М. Р. Мэтьюс, М. X. Б. Перера, Б. Нидлз, Д. Миддлтон, Н. Г. Волков, Г. Мюллер, Ж. Ришар, А. Д. Шеремет, В. В. Ковалев, П. С. Безрукий, Е. Н. Домбровская, Р. Г. Каспина, А. С. Логинов, Л. И. Куликов, М. И. Кутер, В. Д. Новодворский, В. Ф. Палий, Е. В. Самойлов, Я. В. Соколов, А. К. Гоголев, Е. А. Мизиковский, Н. А. Прокофьева, Р. С. Ушаков, Е. Стоянова, Д. А. Ендовицкий, М. В. Новикова, О. В. Ефимова, А. В. Суворов, В. М. Родионова, С. А. Николаева, Г. А. Шакирова, Е. Ф. Никитская және басқалардың еңбек-терінде қарастырылған.

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі. Қазақстан Республикасын-дағы кәсіпорындарда жүргізілетін бухгалтерлік есепті заңдық негіздерге сүйене отырып ұйымдастыру тәртібін жетілдіру.

Осыған орай, «Жайна-Жамиля» Жауапкершілігі шектеулі серіктесті-гінде табыстар есебін жүзеге асырудың ақпараттық базасы зерттеудің объектісіне алынған.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: бухгалтерлік есепте табыстар есебін ұйымдастырудың теориялық және әдістемелік ережесін анықтап, оның экономикалық категория ретінде мазмұнын, мақсатын және мүдделі міндет-терін ашу үшін әдебиет көздерін зерттеу және мәліметтер мен деректерді, заңнамаларды елеу негізінде, табыстар есебін жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау.

Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін төмендегідей міндеттер қойылды:

-табыстар есебінің түсінігі, мәні мен маңызы зерттелді;

-табыстардың жіктелуі қарастырылды;

-табыстылықтың абсолютті көрсеткіштері жүйеленді;

-«Жайна-Жамиля» ЖШС қызметінің экономикалық-ұйымдастыру сипаты берілді;

- кәсіпорынның негізгі қызметтен түскен табыстар есебі қарастырылды;

- кәсіпорынның пайдасымен рентабельділігінің есебі ұйымдастырылды;

-табыстар аудитінің бағдарламасы жасалды;

-кәсіпорынның табыстар есебі мен аудиті жетілдіру жолдары ұсынылды.

Зерттеудің ақпараттық базасы: отандық және шетелдік авторлардың монографиялық және периодикалық әдебиетімен қатар бухгалтерлік есепке қатысты қабылданған қазақстандық заңдар мен заңнамалық актілер дипломдық жұмыстың ақпараттық базасын құрайды.

Зерттеудің теориялық және тәжірибелік құндылығы. Дипломдық жұмыстың теориялық мәні мен оның нәтижелері өндірістік кәсіпорында табыс есебін ұйымдастыру бойынша, бухгалтерлік есептің жүйесін қалыптастырудың теориялық және әдістемелік базасын кеңейтеді және тереңдетеді. Тәжірибелік ұсыныстарды жоғарғы оқу орындарында кәсіптік білім беру қызметінің аймақтық нарығында қолдануға болады.

Зерттеу пәні -бухгалтерлік есепте табыс есебін ұйымдастыру.

Зерттеу жұмысының құндылығы: жұмыстың негізгі ғылыми түйіндері мен оның ұсыныстары және алынған нәтижелері тек зерттеуге алынған объектілерде енгізіліп қалмай, Қазақстан Республикасы бойынша есеп саласының барлық бухгалтерлік жүйесіне енгізілудегі стратегиялық мақсаты бар деп танылды.

Сонымен қатар өндірістік кәсіпорнында бухалтерлік есепті ұйымдастыру бойынша теориялық және әдістемелік базаны кеңейтеді және тереңдетеді. Тәжірибелік ұсыныстарды жоғарғы оқу орындарында кәсіптік білім беру қызметінің аймақтық нарығында қолдануға болады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: Жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Бөлімдердің атауы, құрылымы және мазмұны жұмыстың тақырыбына, мақсатына және міндеттеріне сәйкес келеді.

Кіріспеде зерттеудің көкейкестілігі негізделіп, зерттеудің мақсаты, мен міндеттері, зерттелу дәрежесі мен әдіснамалық негізі, зерттеу объектісі тәжірибелік құндылығы көрсетіліп қорғауға ұсынылатын қағидалары баяндалды.

Бірінші тарауда, кез келген ғылыми зерттеу оның теориялық негіздерінен бастау алатындықтан бізде зерттеу жұмысымыздың бірінші тарауын «Табыстар есебінің теориялық негіздері» деп атап, табыс туралы жалпы түсінік бере отырып, оны реттеу механизмдерін қарастырамыз.

Екінші тарау «Кәсіпорынның табыстар есебін ұйымдастыру» деп аталады. Онда «Жайна-Жамиля» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің мысалында негізгі қызметтен түскен табыстар мен кәсіпорынның пайдасы және рентабельділігінің есебін ұйымдастырамыз.

Үшінші тарауда, табыстар аудитінің бағдарламасы анықталып кәсіп-орынның табыстар есебі мен аудиті және оны жетілдіру жолдары қарастырылатын болғандықтан да бұл тарау «Кәсіпорын табыстарының аудитін жетілдіру» деп аталады. Қорытындыда дипломдық жұмыстың нәтижесі негізінде әзірленген тұжырымдар мен ұсыныстар беріледі. </h4>

<h4>1 ТАБЫСТАР ЕСЕБІН ЖҮРГІЗУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Табыстар есебінің түсінігі, мәні мен маңызы

Экономикалық әдебиеттерде табыстар мен шығындарды тану, бағалау, есепке алу, талдау, жіктеуге арналған біршама зерттеулер кездеседі.

Шетелдік экономист ғалымдар Л. А. Бернстайн, Г. Мюллер, Х. Гернон, Г. Милк, Б. Нидлз, Х. Андерсон, Д. Колдуэлл, Ж. Ришар, Т. Скоун, Р. Энтони, Дж. Рис және басқалары компаниялардың кіріс және шығысының әдістемелік сұрақтарын қамтитын әртүрлі елдердің есептеріне және есептемелеріне өздерінің еңбектерін арнады. </h4>

Табыстар мен шығындарды есепке алудың және талдаудың, жіктеу және бағалаудың әдістемелік негіздерін ұйымдастырудың мәселелері А. С. Бакаев, П. С. Безруких, К. М. Гарифуллин, В. Б. Ивашкевич, В. В. Ковалев, З. В. Кирьянова, Л. И. Куликова, М. И. Кутер, С. А. Николаева, В. Д. Новодворский, В. Ф. Палия, В. И. Петрова, М. В. Мельник, В. Г. Гетьман, Я. В. Соколов, А. А. Шапошников, А. Д. Шеремет және көптеген ғалымдардың ғылыми зерттеулерінде жазылған.

Н. В. Пошерстник қатысушылардың салымдарын қоспағанда, ұйымдардың капиталының өсуіне әкелетін активтердің түсу және міндеттемелерді өтеудің қорытындысында экономикалық пайданың артуы ретіндегі ұйымдардың табыстарын анықтайды. Ол ұйымдардың шығындарын активтардың шығып қалуы және міндеттемелердің пайда болуының қорытындысында экономи-калық пайдалардың төмендеуімен түсіндіреді [6] .

В. В. Ковалев табыстарды қысқа мерзімді активтердің ережесі секілді өтімділігі жоғары ретінде түсіндірілетін ақша қаражатының және баламаларының ағымына тікелей және жанама айналымы ықтималдығында орнаған табыстармен түсіндіреді.

Шығындар - мерзім аралығында қаржы қорытындысын есептеу кезінде есеп беру мерзіміне жататын ақшалай бағалауда көрсетілген капиталға айналдырылмайтын және капиталдан айырылатын шығындар және есептелімдер [7] .

В. К. Терехова табыстарға мынадай түсінік береді: «табыстар - өнімдерді, тауарларды сатудан және орындалған жұмыстар, қызмет көрсетулерден түскен ұйымдардың ақшалай түсімдері.

Шығындар дегеніміз өнімдерді дайындауға және сатуға, тауарларды дайындауға және сатып алуға, жұмыстардың орындалуларына байланысты шығындар болып табылады [8] .

Экономикалық көзқарас бойынша, Г. Мюллердің анықтауына сәйкес, кәсіпкерлік табысты бір жағынан, кәсіпорын шығынын бөлісудің қорытындысы ретінде, екінші жағынан кәсіпкерлік қабілеттерді танытқаны үшін сыйақы ретінде қарастыру қажет [9] .

Негізінен, табыстар мен шығындар қаржылық талдауды қалыптас-тыруға әсер етеді. Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың мағызы өте зор. Бұл кәсіпорынның тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер және басқа да контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас бұрын, «қаржылық жай-күй» дегеніміз не, соны анықтап алған жөн. Соңғы жылдары шығарылған арнайы әдебиеттерде бұл ұғым әр түрлі түсіндіріледі. Профессор А. Д. Шеремет «Кәсіпорынның қаржы жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оны қалыптастыру көздерімен (меншікті капитал және міндеттемелер, яғни пассивтер) сипатталады» деп жазған.

Профессор Н. А. Русак бұл ұғымды былайша анықтайды:

«Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржы ресурстарын жасау, тарату және пайдаланумен сипатталады. Кәсорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның қалыпты өндірістік, коммерциялық және басқа да қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстармен қамтамасыз етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, сондай-ақ басқа шаруа-шылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынаста болу, төлеу қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылықпен сипатталады. Кәсіпорынның уақтылы төлеу мүмкіндігі оның қаржылық жағдайының жақсылығын көрсетеді».

В. М. Радионова мен М. А. Федотова кәсіпорынның қаржылық жағдайы «қаржы ресурстарының қалыптасуымен көрсетіледі» деп жазады.

М. Н. Крейнина, А. И. Ковалев және В. П. Привалов қаржылық жағдай ұғымын былайша түсіндіреді: «Қаржылық жағдай - бұл қаржы ресурстарының қолда барын, үлестіріліп таратылуы және пайдалануын сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы».

Профессор И. Т. Балабанов «Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайы - бұл оның қаржы бәсекелестік қабілеттілігінің сипаттамасын (яғни төлемқабілеттілігі, несиеқабілеттілігі) қаржы ресурстары мен капиталды пайдалану, мемлекет алдында және басқа да шаруашылық субъектілерінің алдында өз міндеттемелерін орындау. Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайын талдаудың келесі түрлерін жүргізеді: табыстылық пен рентабельділік; қаржылық тұрақтылық; несие қабілеттілігі; капиталды пайдалану; валюталық өзін-өзі өтеу» - деп жазады.

С. А. Стуков осы ұғым бойынша өзінің көзқарасын келесі сөздермен баяндады: «Кәсіпорынның қаржылық жағдайы - бұл бірқатар көрсеткіш-термен сипатталатын оның саулығы мен өмір сүру қабілеттілігін кешенді түрде бағалау».

Жоғарыда берілген анықтамалар қарастырылып отырған ұғым мәнін жеткілікті дәрежеде ашпайды, бірақ олардың әрқайсысында бұл ұғымды дәлірек анықтауға мүмкіндік беретін ұтымды тұжырымдар бар. Бірқатар түрлі әдістермен есептелетін бірыңғай көрсеткіштерге қарағанда қаржылық жағдай түрлі көрсеткіштерді есептеу нәтижесінде және олардың жалпы бағалауға тигізетін әсерін зерттеу негізінде анықталатыны анық. Қорыта келе, кәсіпорынның қаржы жағдайы әлсіз және өмір сүру қабілеті жоқ кәсіпорындарға аяусыз қарайтын бәсекелі нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның сенімді болуын, тұрақтылығын және келешегі барлығын куәландыруы тиіс [10] .

Кәсіпкерлердің жұмыс істеуінен түскен кәсіпкерлік кіріс, көлеміне, алу әдістеріне, пайдалану бағыттары бойынша әртүрлі болып табылады. Осылайша, жеке меншік нысандары әртүрлі кәсіпорындарда жұмыс істеу капиталының және жеке меншік капиталының шектеулігіне байланысты кәсіпкерлік табыстың қалыптасуы да әр түрлі. Капиталдың меншігі біруақытта жеке өндірісі бар кәсіпкер ретінде көрінсе, кәсіпкерлік табыс жоғарыда көрсетілген сызбанұсқа бойынша қалыптасады. Егер жеке меншік иесі немесе кәсіпкер әртүрлі тұлғалар болса, онда екі нұсқа да мүмкін болып табылады. Капиталдың иесі басқару, өндіріс және өткізу қызметін менеджерлеріне береді және олардың жалақыларын анықтайды. Кәсіпкердің табысы капиталға жеке меншік монополиясы үшін төлем ретінде қабылданады. Менеджер капитал қызметін жүзеге асырады және кәсіпорынның қызметіне жауап береді. Капитал меншігі кәсіпкерге оның жеке ісін ұйымдастыру үшін белгілі бір пайызда (әдетте банктен жоғары) капиталын бере алады. Негізінен, аталған жағдайда кәсіпкерлік табыс кәсіпкердің жеке мүддесін жүзеге асырудан жоғары тұрады. Аталған жағдайда ол өндірісті жүзеге асыруда, инновацияны енгізуде, жаңа өнімді өндіруде, фирманы басқару бойынша шешімдер қабылдауда және тәуекелге жауапкершілік ықыласын танытқаны үшін сыйақы түрінде көрінеді.

Кәсіпкерлік табыс мыналардан тұрады:

біріншіден, орташа пайда, яғни кәсіпкерге орташа сыйақы қызметтің аталған бағытының аясында оны тарту және ұстау үшін қажет. Орташа пайда фирманың ішкі шығындарына енеді. Егер орташа сыйақы фирманың тұрақтылығын қамтамасыз етпесе, онда кәсіпкер бизнестің пайдалырақ бағытына өзінің күшін жұмсайды немесе басқа фирмадағы еңбекақысы үшін кәсіпкерлік рөлінен бас тартады.

Бәсекеге қабілетті кәсіпкердің ұстанымы тұрғысынан, орташа пайда капиталға орташа қайтарымға және кәсіпкерлік қызметтің нормаларына байланысты болады. Экономикалық табиғаты жағынан пайда тауар немесе қызмет көрсету өндірісін таңдау құнын көрсетеді. Ол егер кәсіпкер басқа өндіріске өзінің жеке капиталын, өндіріс қаражатын, қабілеттерін салатын жағдайда алуы мүмкін алынбай қалған пайдадан кем болмауы қажет;

екіншіден, қалыпты пайдадан көбірек алынған кіріс, яғни экономикалық (таза) пайда.

Бәсекелі экономика жағдайында (тұрақты) таза пайда нөлге тең болушы еді. Тұрақты экономика ретінде шығындардың көрсеткіштері, ресурстары, сұраныстар және табыстар туралы деректер тұрақты болып табылатын, шығындардың көрсеткіштері өзгеруге жатпайтын экономика түсіндіріледі. Бұл жағдайда бағалардың және өндірістердің экономикалық саясаты болжанбалы, инновациялық өзгерістер жүргізілмейді. Таза бәсекелестік жағдайында әртүрлі салада пайда болуы мүмкін таза пайда, фирманың ағысымен (қарқынымен) ұзақ уақытқа жоғалып кетеді. Қорытындысында, белгілі және уақытша шығындар ұзақ уақыт мерзімде кәсіпкерге таза пайда түрінде ешқандай із қалдырмай, толығымен өтеледі. Таза бәсекелестік жағдайында кәсіпкерлер тауардың бағасы және шектеулі шығындары теңелетін кезге дейін тауарды өндіреді.

<h4>Кәсіпорын өз кезегінде құрылып отырып, алдына тауарлардың өндірісі, пайдалану үшін жұмыстарды және қызмет көрсетулерді орындау сияқты міндеттерді қояды және белгілі бір мерзім аралығы үшін ақшалай жағынан өз жұмысының жоғары нәтижелілігін, басқаша айтқанда, жоғары пайданы алуды өзінің экономикалық мақсаты деп санайды.

Шаруашылық етудің жаңаша жағдайлары бухгалтерлік есептің әдістемесінде және ұйымдастыруында маңызды өзгерістердің негізін қалады. Көрсеткіштер - ақшалай түсім, пайда, таза құн қазіргі замандағы қазақстандық есептің негізгілері болып табылады. Тәжірибеде, бухгалтер-талдаушылар жоғарыда айтылған көрсеткіштерді есепке алуда және талдауда көптеген мәселелерге жолығады. Негізгі мәселелер мыналар болып табылады:</h4>

1) қазіргі жүргізу жағдайына сәйкес келмеушілік және заңнамалық актілерге қарама-қайшылық;

2) есепке алудың еңбек сыйымдылығы, негізінен кәсіпорындарда салық есептілігін жүргізуге байланысты.

Көптеген қазақстандық кәсіпкерлердің ең үлкен қатесі, кәсіпорындардағы табыстар мен шығындардың ағымдарын есепке алу және басқаруды бағаламайтындықтан болып отыр. Кейбір кәсіпкерлер бұны қаржы мәселелерінің қиындығымен түсіндіреді, сондықтан бағыныштыларға өздерінің уәкілеттілігін береді. Бұндай ұстаным қате болып табылады, ешқашанда келіп түсіп жатқан және шығып жатқан ақша ағымдарын өздігімен бағыттауға, бақылауға алуға болмайды. Дәл осындай ағымдардың қозғалысында кәсіпкерлік белсенділіктің шынайы қорытындысы шоғырланады және кәсіпкердің іздеп жүрген, бизнесінің нәтижелерін арттыру мүмкіндіктері жасырылады. Сондықтан отандық кәсіпкер, ең алдымен, қаржымен басқарудың барлық негізгі принциптерін және тәсілдерін игеру, оларды жақсы білу қажет, әйтпесе ол жеңіліске ұшырайды. Осылайша, ұйымдардың табыстары мен шығындарын есептеудің және басқарудың барлық құпияларын білу мәселесі, әсіресе қазақстандық нарыққа тән жағдайда, бизнестің өмір және өлім мәселесі болып табылады.

Кез-келген кәсіпорынның тактикалық мақсаты тұрақты табыс пен пайданың құптарлық деңгейін алу болып табылады. Бұл мақсатқа кәсіпорынның шығындарсыз елестетуге болмайтын қаржы-шаруашылық қызметін жүзеге асыру процесінде қол жеткізуге болады. Шаруашылық көзқарас жағынан, шығындар табысты алу процесінде тауарларды және қызмет көрсетулерді тұтыну және қолдануды көрсетеді, яғни табысты алуға қажетті «экономикалық құрбанға» тән оның «кері» жағы болып табылады. Осындай жалпы анықтамадан көріп отырғанымыздай, шығындар дегеніміз кәсіпорынның шаруашылық қызметін жүзеге асырудағы кез-келген төлемдерді айтамыз.

Кәсіпорынның пайдасын қалыптастырудың жалпы принциптеріне сәйкес, кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижесін анықтау үшін, шығындардың әр түрлері әртүрлі дәрежеде ескеріледі, олардың барлығы шығындар болып табылмайды және құнның өзіне қосылады. Құнның өзіне шығындар болып табылмайтын кейбір жұмсалатын қаражат жатады. Осындай шығындардың ең көрнектісі, ақша қаражатын төлеумен тікелей байланысы жоқ және дайын өнімнің құнына негізгі құралдардың құнын ауыстыру амалымен есепке алу саясатының аясында таңдалғанға байланысты амортизациялық аударым жарналары болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.