Салықтық бақылау
КІРІСПЕ
І. САЛЫҚ ОРГАНДАРЫ . САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ БАСТЫ БУЫНЫ РЕТІНДЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1 Салық жүйесі: түсінігі, құрылымы және құру принциптері ... ...
1.2 Салық органы қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3 Салық бақылау және оны жүргізудің негізі ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ. САЛЫҚ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ.БАҚЫЛАУ ҚЫЗМЕТІНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1 Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Салық органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге жүргізетін бақылау нәтижелеріне талдау ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Салық органдарының экономикалық.бақылау қызметінің тиімділігін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ІІІ БӨЛІМ. САЛЫҚ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ.БАҚЫЛАУ ҚЫЗМЕТІН ЖЕТІЛДІРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Салықтық бақылаудың шетелдік озық тәжірибесі ... ... ... ... ... .
3.2 Салықты бақылауды жүргізу тиімділігін арттыру ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОСЫМШАЛАР
І. САЛЫҚ ОРГАНДАРЫ . САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ БАСТЫ БУЫНЫ РЕТІНДЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1 Салық жүйесі: түсінігі, құрылымы және құру принциптері ... ...
1.2 Салық органы қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3 Салық бақылау және оны жүргізудің негізі ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ. САЛЫҚ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ.БАҚЫЛАУ ҚЫЗМЕТІНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1 Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Салық органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге жүргізетін бақылау нәтижелеріне талдау ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Салық органдарының экономикалық.бақылау қызметінің тиімділігін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ІІІ БӨЛІМ. САЛЫҚ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ.БАҚЫЛАУ ҚЫЗМЕТІН ЖЕТІЛДІРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Салықтық бақылаудың шетелдік озық тәжірибесі ... ... ... ... ... .
3.2 Салықты бақылауды жүргізу тиімділігін арттыру ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОСЫМШАЛАР
Экономиканың тұрақты дамуы үшін мемлекет межелеген стратегиялық бағдарламалар мен жобалар дер кезінде жүзеге асырылып отыруы тиіс. Оған қол жеткізуде бюджет бүйірінің бүлкілдеп тұрғаны аса маңызды. Ал бюджетке салықтың уақтылы түсіп отыруын және түсімдер көлемінің ұлғаюын қамтамасыз ету салық органдарының жұмысымен тікелей байланысты.
Қазiр салық органдарының алдында маңызды мәселе салықты өндiрiп алудың дұрыстығына, уақыттылығына және толықтылығына бақылауды күшейту мен жетiлдiрудiң мәселесi тұр.
Бюджеттерде қарастырылған шаралардың үздiксiз қаржыландыру республикалық және жергiлiктi деңгейлерде қаржылық ресурстардың жүйелi толтыруды талап етедi. Бұл негiзiнен жеке және заңды тұлғалардың салық және басқа мiндеттi төлемдердi төлеу есебiнен жүргiзiледi. Әрекет етушi салықтық заң шығару және басқа нормативтiк актiлерге сәйкес төлеушiлер көрсетiлген төлемдердi белгiлi уақытта және белгiленген мөлшерде төлеуi мiндеттi.
Дипломдық жұмыстың мақсаты:
Қазіргі жағдайғы салық органдарының экономикалық-бақылау қызметтерінің мәнін ашу, бақылауына талдау, тиімділігін бағалау.
Алға қойылған мақсаттқа сәйкес келесідей міндеттер қалыптасады:
- салық жүйесінің құрылымы және құру принциптерін түсініктеу;
- салық органы қызметін ұйымдастыру;
- салық бақылау және оны жүргізудің негізі;
Қазiр салық органдарының алдында маңызды мәселе салықты өндiрiп алудың дұрыстығына, уақыттылығына және толықтылығына бақылауды күшейту мен жетiлдiрудiң мәселесi тұр.
Бюджеттерде қарастырылған шаралардың үздiксiз қаржыландыру республикалық және жергiлiктi деңгейлерде қаржылық ресурстардың жүйелi толтыруды талап етедi. Бұл негiзiнен жеке және заңды тұлғалардың салық және басқа мiндеттi төлемдердi төлеу есебiнен жүргiзiледi. Әрекет етушi салықтық заң шығару және басқа нормативтiк актiлерге сәйкес төлеушiлер көрсетiлген төлемдердi белгiлi уақытта және белгiленген мөлшерде төлеуi мiндеттi.
Дипломдық жұмыстың мақсаты:
Қазіргі жағдайғы салық органдарының экономикалық-бақылау қызметтерінің мәнін ашу, бақылауына талдау, тиімділігін бағалау.
Алға қойылған мақсаттқа сәйкес келесідей міндеттер қалыптасады:
- салық жүйесінің құрылымы және құру принциптерін түсініктеу;
- салық органы қызметін ұйымдастыру;
- салық бақылау және оны жүргізудің негізі;
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы
2. Cалық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі). – Алматы: ЮРИСТ, 2008. – 300б.
3. С. М. Найманбаев «Салықтық құқық» оқулық. Алматы 2005ж. 400б.
4. Қ. Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев «Қаржы» Алматы 2005ж.
5. А. Д. Үмбеталиев, Ғ. Е. Керімбек «Салық және салық салу» оқулық. Алматы 2006ж. 864б.
6. Б. Б. Султанова «Салық есебі» оқу құралы. Алматы 2008ж. 240б.
7. С. Б. Баймұханова «Қаржылық есеп» оқулық. Алматы 2007ж. 296б.
8. Бухгалтерлік бюллетень 2007ж. №5 6-7б, №2 5-9б; 2006ж. №9 15б, №16 3-5б, №32 6-8б;
9. Худяков А.И. «Налоговое право РК» Алматы
10. А. А. Нурумов «Налоги и финансы рыночной экономики» Астана 2004ж. 304б.
11. Б. Б. Султанова «Налоговый учет» учебное пособие. Алматы 2007ж. 250б.
12. А. А. Нурумов «Налоги РК и развитых стран» учебное пособие. Алматы 2005ж. 216б.
13. «Налогообложении доходов нерезидентов РК» сборник №31 под общей редакцией В. К. Скала Алматы 2003ж. 108б.
14. В. Д. Мельников, В. Д. Ли «Қаржының жалпы курсы» Алматы 2005ж.
15. Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексі. Алматы 2007ж 140б.
16. Құлпыбаев С., Ілиясов Қ. Қ. «Қаржы» Алматы 2003ж.
17. Мельников В. Д. «Қаржы курсы» Алматы 2001ж.
18. Сейткасымов Ғ. С. «Ақша, несие, банктер» оқулық. Алматы 2005ж.
19. Ілясов К. К, Саткалиева А. А. «Государственный бюджет» учебник. Алматы 1994ж.
20. www. google.kz
21. www.minfin.kz.
22. www.astananalog.kz.
23. www.salyk.kz.
24. www.akorda.kz.
25. Егемен Қазақстан №150-151 (24726) 02.06.07 ж.
26. Астана. Қарашаның 1-і. ҚазАқпарат /Ернұр Ақанбай/
2. Cалық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі). – Алматы: ЮРИСТ, 2008. – 300б.
3. С. М. Найманбаев «Салықтық құқық» оқулық. Алматы 2005ж. 400б.
4. Қ. Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев «Қаржы» Алматы 2005ж.
5. А. Д. Үмбеталиев, Ғ. Е. Керімбек «Салық және салық салу» оқулық. Алматы 2006ж. 864б.
6. Б. Б. Султанова «Салық есебі» оқу құралы. Алматы 2008ж. 240б.
7. С. Б. Баймұханова «Қаржылық есеп» оқулық. Алматы 2007ж. 296б.
8. Бухгалтерлік бюллетень 2007ж. №5 6-7б, №2 5-9б; 2006ж. №9 15б, №16 3-5б, №32 6-8б;
9. Худяков А.И. «Налоговое право РК» Алматы
10. А. А. Нурумов «Налоги и финансы рыночной экономики» Астана 2004ж. 304б.
11. Б. Б. Султанова «Налоговый учет» учебное пособие. Алматы 2007ж. 250б.
12. А. А. Нурумов «Налоги РК и развитых стран» учебное пособие. Алматы 2005ж. 216б.
13. «Налогообложении доходов нерезидентов РК» сборник №31 под общей редакцией В. К. Скала Алматы 2003ж. 108б.
14. В. Д. Мельников, В. Д. Ли «Қаржының жалпы курсы» Алматы 2005ж.
15. Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексі. Алматы 2007ж 140б.
16. Құлпыбаев С., Ілиясов Қ. Қ. «Қаржы» Алматы 2003ж.
17. Мельников В. Д. «Қаржы курсы» Алматы 2001ж.
18. Сейткасымов Ғ. С. «Ақша, несие, банктер» оқулық. Алматы 2005ж.
19. Ілясов К. К, Саткалиева А. А. «Государственный бюджет» учебник. Алматы 1994ж.
20. www. google.kz
21. www.minfin.kz.
22. www.astananalog.kz.
23. www.salyk.kz.
24. www.akorda.kz.
25. Егемен Қазақстан №150-151 (24726) 02.06.07 ж.
26. Астана. Қарашаның 1-і. ҚазАқпарат /Ернұр Ақанбай/
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
ЕУРАЗИЯ ГУМАНИТАРЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Экономикалық және математикалық пәндер кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙДАҒЫ САЛЫҚ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ-БАҚЫЛАУ
ҚЫЗМЕТІ
Орындаған: Фк-4-12
тобының
студенті
Ғылыми жетекші:
оқутышы
Қоғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі
э.ғ.к., профессор
Астана 2008
Мазмұны
Кіріспе
І. Салық органдары – салық жүйесінің басты буыны
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.
1. Салық жүйесі: түсінігі, құрылымы және құру принциптері ... ...
2. Салық органы қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Салық бақылау және оны жүргізудің негізі ... ... ... ... ... ... ... . ..
ІІ. Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің қазіргі
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1 Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Салық органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге
жүргізетін бақылау нәтижелеріне талдау ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің тиімділігін
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .
ІІІ Бөлім. Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
3.1 Салықтық бақылаудың шетелдік озық тәжірибесі ... ... ... ... ... .
3.2 Салықты бақылауды жүргізу тиімділігін арттыру ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ...
ҚОСЫМШАЛАР
Кіріспе
Экономиканың тұрақты дамуы үшін мемлекет межелеген стратегиялық
бағдарламалар мен жобалар дер кезінде жүзеге асырылып отыруы тиіс. Оған қол
жеткізуде бюджет бүйірінің бүлкілдеп тұрғаны аса маңызды. Ал бюджетке
салықтың уақтылы түсіп отыруын және түсімдер көлемінің ұлғаюын қамтамасыз
ету салық органдарының жұмысымен тікелей байланысты.
Қазiр салық органдарының алдында маңызды мәселе салықты өндiрiп алудың
дұрыстығына, уақыттылығына және толықтылығына бақылауды күшейту мен
жетiлдiрудiң мәселесi тұр.
Бюджеттерде қарастырылған шаралардың үздiксiз қаржыландыру
республикалық және жергiлiктi деңгейлерде қаржылық ресурстардың жүйелi
толтыруды талап етедi. Бұл негiзiнен жеке және заңды тұлғалардың салық және
басқа мiндеттi төлемдердi төлеу есебiнен жүргiзiледi. Әрекет етушi
салықтық заң шығару және басқа нормативтiк актiлерге сәйкес төлеушiлер
көрсетiлген төлемдердi белгiлi уақытта және белгiленген мөлшерде төлеуi
мiндеттi.
Дипломдық жұмыстың мақсаты:
Қазіргі жағдайғы салық органдарының экономикалық-бақылау қызметтерінің
мәнін ашу, бақылауына талдау, тиімділігін бағалау.
Алға қойылған мақсаттқа сәйкес келесідей міндеттер қалыптасады:
- салық жүйесінің құрылымы және құру принциптерін түсініктеу;
- салық органы қызметін ұйымдастыру;
- салық бақылау және оны жүргізудің негізі;
- Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен
дамуы;
- салық органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге
жүргізетін бақылау нәтижелеріне талдау;
- салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің тиімділігін бағалау;
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданыланған
әдебиеттер тізімінен құралған.
Бірінші тарауда Салық органдары – салық жүйесінің басты буыны ретінде
қарастыру, оның ішінде салық жүйесі: түсінігі, құрылымы және құру
принциптері, салық органы қызметін ұйымдастыру, салық бақылау және оны
жүргізудің негізіне тоқталамыз.
Екінші тарауда Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің
қазіргі жағдайын бақылап талдау жасау, соның ішінде Қазақстан
Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен дамуы, Салық
органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге жүргізетін
бақылау нәтижелеріне талдау жасау, Салық органдарының экономикалық-бақылау
қызметінің тиімділігін бағалау.
Үшінші тарауда Салық органдарының экономикаық-бақылау қызметін
жетілдіру жолдары ұсынылған.
Дипломдық жұмысқа қолданылған әдебиеттер Қ.Қ. Ілиясовтың, С.
Құлпыбаевтың Қаржы кітабынан, А.Д. Үмбеталиев, Ғ.Е. Керімбек Салық және
салық салу, С.М. Найманбаев Салықтық құқық кітабы, Қазақстан
Республкасының Салық кодексінен, Қазақстан Республикасының Президентінің
Қазақстан халқына Жолдауынан және интернеттен алынды.
І. Салық органдары – салық жүйесінің басты буыны ретінде
1. Салық жүйесі: түсінігі, құрылымы, және құру принциптері
Қазақстанның салықтық жүйесi 1991-1992 жылдары өте маңызды
экономикалық қайта құру кезеңiнде құрылып елiмiздегi экономикалық және
әлеуметтiк дағдарыс, заң шығарудың жүзеге асыруына жiберiлген, стаждық
мерзiмдерде, нақты салықтық қатынасы құқықтық реттеудiң болмауы – осының
барлығы оның пайда болуына тiкелей әсерiн тигiздi.
Салық жүйесі – салықтар, оларды белгілеу, қолдану, төлеу және салықтық
міндеттемелердің орындалуына бақылауды қосатын кешен. Яғни, салық
төлеушілер мен мемлекеттің мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында бір –
бірімен өзара байланысты болатын салықтардың жиынтығынан құралған жүйе.
Салық қаржы категориясы ретінде Теория финансов еңбегінде қарастырған Б.
Н. Сабанти салық жүйесіне мынандай анықтама береді: Салық жүйесі –
салықтардың өзі және олардың қатысуымен байланысты туындайтын қатынастар
мен осы қатынастарды реттейтін салық органдарының жиынтығы.
Салық жүйесінің негізгі бағыттары (принциптері):
1) табыстар тең болса, оған салынатын салық мөлшерлері де тең
болуы керек;
2) салық мөлшері барлық кәсіпорындарға, меншік формасына, қызмет
түріне қарамастан бірдей болады;
3) кешенді жүйеде салық салу әдістері тиімді қолдану керек;
4) жүйеде салық жеңілдіктері болады;
5) салық ерікті емес, нақты анықталған болу қажет, төлеу мерзімі,
тәсілі, төлем сомасы әрбір салық төлеушіге және басқа тұлғаға
анық болу керек;
6) әрбір салық салық төлеушіге ыңғайлы уақытта және тәсілмен
алыну керек;
7) салықты минимумнан жоғары болған кезде ғана төлеу керек, яғни
“төлем қабілеті” болуы қажет;
8) салық жеңілдіктері экономикалық саясаттың стратегиялық
бағыттарына негізделеді;
9) салық жүйесі заңды түрде бекітіледі;
10) салық жүйесінің тұрақты болғаны тиімді;
Бұл принциптердің бұзылуы салықтардың ауыртпалығына,
инвестициялық процестердің тежелуіне, қоғамдық бөлініске әкеледі. Әрбір
салықтық жүйеде салықтан басқа алымдар да бар. Егер салықтар тек бюджеттік
қорға түссе, онда алымдар біртұтас мақсатты сипатты иеленеді және мақсатты
ақша қорларын қалыптастырады.
Салық жүйесі дегеніміз - салық төлеушілермен мемлекеттің мүдделерін
қамтамасыз ету мақсатында бір-бірімен өзара байланысты болатын салықтардың
жиынтығынан құралған кешен. Бұл жиынның құрамдас бөліктерін төмендегідей
заңдық және нормативтік базадан тұрады:
1. Салықтық қатынастарды реттейтін ҚР салық кодексі, кодекске қосымша
нұсқаулар, бұйрықтар, қаулылар.
2. Салықтарды құру мен салу әдістері.
3. Салықтық бақылау түрлері мен нысандары
4. Ұйымдар
Салық қаржылық субкатегориялы болғандықтан, интеграциялық сипатта
салық жүйесіне мынандай анықтама беруге болады. Салық жүйесі дегеніміз ел
аумағында әрекет ететін салықтар, оны төлеу барысында туындайтын
міндеттемелерді жүзеге асырумен байланысты салықтық қатынастар және осы
қатынастарды реттейтін салық органдардың жиынтығы. Осы анықтамаға сәйкес
салық жүйесі үш элементтен тұрады:
1. Салықтар.
2. Салықтық қатынастар.
3. Салық органдары.
ҚР аумағында әрекет ететін міндетті төлемдер түрлері:
• Салықтар:
1. Корпоративті табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құн салығы.
4. Акциздер
4-1. Экспортталатын шикі мұнайға, газ конденсатына рента салығы.
5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері.
6. Әлеуметтік салық.
7. Жер салығы.
8. Көлік құралдары салығы салық.
9. Мүлік салығы.
10. Ойын бизнесі салығы.
• Алымдар:
1. Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені және филиалдар мен
өкілдіктерді есептік тіркегені үшін алым.
2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркеуге алған үшін алымдар.
3. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмлелерді
мемлекеттік тіркелгені үшін алым.
3-1. Жылжымалы мүлік кепілін және кеменің немесе жасалып жатқан
кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркегені үшін алым.
4. Радиоэлектронодық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды
мемлекеттік тіркелгені үшін алым.
5. Көлік құралдарын мемлекеттік тіркелгені үшін алым.
7. Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 11 желтоксандағы № 201-
III Заңымен 61 баптың 1 тармағының 6, 6-1 және 7
тармақшалары алып тасталады.
8. Дәрі-дәрмек құралдаын мемлекеттік тіркелгені үшін алым.
8-1.Туындылар мен сабақтас құқықтар объектілеріне құқықтарды,
туындылар мен абақтас құқықтар объектілерін пайдалануға лицензиялық
шарттарды мемлекттік тіркеу үшін алым.
9.Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру
алымы.
9-1. Бұқаралық ақпарат құралын ес есепке қойғаны үшін алым.
10. Аукциондардан алынатын алым.
11. 61 баптың 11 тармағының ҚР 2003 жылғы 4 шілдедегі № 475-ІІ Заңымен
алып тасталады.
12.Жекелеген қызмет түрлерімен айналасу құқығы үшін лицензиялық алым
13. Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік
спектрін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.
• Төлемақылар:
1. Жер учаскілерін пайдаланғаны үшін төлем ақы.
2. Жер бетіндегі көздерін су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
3. Қоршаған ортаны эмиссия үшін төлемақы.
4. Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлем ақы.
5. Орманды пайдаланғаны үшін төлем ақы.
6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
7. Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
7-1.Қалааралық және (немесе) халықаралық телефон байланысын бергені
үшін төлемақы.
8. Кеме жүретін су жолдарын пайдалынғаны үшін төлем ақы.
9. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы.
• Мемлекеттік баж
• Кедендік төлемдер:
1. Кеден баж.
2. Кеден алымдар.
3. Алдын ала шешім қабылдағаны үшін төлемақы.
4. Алымдар.
Салық – бұл мемлекеттің органдарының қызмет етуін қамтамасыз ету
мақсатында заңды және жеке тұлғалардан алынатын мемлекетпен бекітілген
міндетті төлем.
Алым – белгілі бір құқықты беруге төленуі міндетті шарт болып
табылатын міндетті жарна.
Баж – мемлекеттік қызмет көрсетуге айырбас ретінде заңдық мәні бар
ярекеті жасағаны немесе құжатты берген үшін мемлекеттік органдарымен
өкілетті тұлғалардың алатын міндетті төлемі.
Төлемақы – бұл мемлекеттік меншігінде және мемлекттік фискалдық
монополияға жатқызатын объектілері қолданғаны үшін төлем. [2.6-10]
Салық категориясы субъекті үшін мәжбүрлі төлем, алым, өтініш
білдірушіге қызмет көрсеткен мемлекеттік органның шығындарын өтейтін
мөлшерге болатындықтан компенсациялық сипатты иеленеді. Салық өткенсіз
эквивалентсіз болса, төлем ақы өтемді эквивалентті болады.
Баж мемлекетінің қызметіне төлем емес қызмет пен байланысты төлем
болып табылады.
Әлемдік тәжірибеде кеңінен қолданылатын салық жүйесін құрудың
принциптерін ғалым Я.Корнай ұсынған. Салық жүйесінің келесідей принциптері
бар:
1. Салық жүйесінің қарапайымдылығы – салық салу нысанын анықтайтын
қарпайым нысанды таңдау керек, себебі салық төлеушілер салық төлеуден
бас тартып, табыстарын азайтып көрсетуге тырысады.
2. Салық жүйесінің бейтараптылығы, яғни салық жүйесі мемлекетті қолдап,
салық төлушілерді жазаламау керек.
3. Салық жүйесінің тиімділігі, салықтарды белгілеу және оның төленуін
қамтамасыз ету экономиканың қызмет етуі мен капитал салымының өсуіне
кедергі болмау керек.
4. Сызықтық пропорционалдық қолдану, сызықтық салықты қосылған құн
салығына, табыс салығына қолдану қажет, бірақ мұндай салық
ставкалары, кәсіпорын салық төлеушінің меншік нысанына тәуесіз түрде
біріңғай болу қажет.
5. Салық жүйесі ашықтығы немесе салыстырмалылығы, экономикалық қатынастар
бойынша елдің әріптес елдердің негізгі салық түрлері мен салық салудың
әдіс-тәсілдерімен белгілі бір салыстыруды, қамтамасыз ету керек.
Қазақстан Республикасының салық кодексіне сәйкес салық салу
принциптерінде салық жүйесінің біртұтастық принципі қарастытылады. Яғни
салық жүйесі республикалық бүкіл аумағындағы барлық салық төлеушілерге
қатысты біртұтас болып табылады. [ 4.176-178]
Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан Республикасының салық
кодексіне сәйкес салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдерден салықтық қатынастарды реттейтін заңнамалық базадан және
мемлекеттік салық қызметі органдарынан құралады.
2. Салық органы қызметін ұйымдастыру
Мемлекеттің салық қызметі дегеніміз - бұл мемлекеттің салық салуды
ұйымдастыру мен оның қызмет етуін қамтамасыз етуге бағытталған іс
әрекеттерді ұсынады. Мемлекеттің салық қарекеті келесідей құрамдас бөліктер
мен бағыттардан тұрады:
1. Салықтардың үйлесімді белгілеу жолымен оны әрекет етуін қамтамасыз
ететін мемлекеттің салық жүйесін қалыптастыру.
2. Салық салу саласындағы мемлекеттік билік органдарының құзырлығы мен
уәкілеттілігін анықтау.
3. Мамандырылған салық органдары жүйесін құрып олардың қызмет етуін
қамтамасыз ету.
4. Салық заңдарының сақталуына салықтық міндеттемелердің орындалуына
салық бақылауын ұйымдастыру мен жүргізу
5. Салық төлеушілердің салықтарды ерікті және мәжбүрлі төлеуін
қамтамасыз ету.
6. Салық заңдарын бұзғаны үшін және осы заң бұзушылыққа жол берген үшін
жауапты тұлғаларды заңдық жауапкершілікке тартып салық салу
саласындағы заңдылықты сақтау режимін сақтау.
Мемлеттің салық қарекеті белгілі бір әдістер көмегімен жүзеге
асырылады.
Салық қарекеті әдістері дегеніміз - бұл мемлекет салық салуды
ұйымдастыру мен жүзеге асыруда қолданатын амалдар мен тәсілдер. Салық
салудың амалдары мен тәсілдері:
1. Салықты белгілеу мен қолданысқа енгізу.
2. Салық төлеушілерді есепке алу.
3. салықтың окладты түрлері бойынша салық салу объектілерін есепке алу.
4. Окладты салық түрлері бойынша салық салуды жүзеге асыру.
5. Табыс алу көзінен салықты алуды ұстап қалуды ұйымдастыру.
6. Салық төлеушілердің кейбір категорияларына салықтық есеп беру нысанын
белгілеу.
7. Салық төлеушілердің өзендік салық міндеттемелерін орындалуына салық
агенттері мен салықты жинаушылардың салық салумен байланысты салық
заңымен анықталғанміндеттемелерінің орындалуына бақылау жүргізу.
8. Салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ететін шаралар қабылдау.
9. Салық органдары жүйесін ұйымдастыру
10. Салық заңдарын бұзғаны үшін заңдық жауапкершілікті белгілеу.
11. Салық заңдарын бұзылуына жауапты тұлғаларға белгіленген
жауапкершілікті жіктеу.
Салық органдары – бюджетке төленетін міндетті төлемдерді есептеуді
және жинауды жүзеге асыруға Қазақстан Республикасының Үкіметі уәкілеттік
берген уәкілетті органдар. Салық органдары Қаржы министрлігінің құрамына
енеді. Салық комитеті туралы ереже 2002 жылы 9-қазанда қабылданып, соңғы
рет 2004 жылдың 13-тамызында өзгертулер мен толықтырулар енгізілген,
Қазақстан республикасының Қаржы министрлігінің салық комитеті Қаржы
министрлігінің ведомствосы болып табылады. Бұл ведомство, яғни комитет
мемлекет алдында салық кодексіне сәйкес жұмыстардың орындалуын қамтамасыз
етуге өкілетті. Салық қызметі органдары уәкілетті мемлекеттік орган мен
салық органынан тұрады. Салық органдарына аймақаралық салық комитеттері,
Астана және Алматы қалалары бойынша салық комитеттері, ауданаралық салық
комитеттері, аудандар, қалдалардағы аудандар бойынша салық комитеттері
жатады. Арнайы экономикалық аймақтар құрылған жағдайда, бұл аймақтардың
аумағында салық комитеттері құрылуы мүмкін. Салық органдары тиісті жоғары
тұрған салық қызметі органына төменнен жоғары қарай тікелей бағынады және
жергілікті атқарушы органдарға жатпайды. Уәкілетті мемлекеттік орган салық
органдарына басшылық жасауды жүзеге асырады. Салық органдарының бірініші
басшыларын қызметке уәкілетті мемлекеттік органның бірініші басшысы
тағайындайды. Комитет өзінің қызметін заңдарға сәйкес және ереже мен басқа
нормативті құқықтық актілермен жүзеге асырады. Комитет – заңды тұлға, өз
атынан азаматты-құқықтық қатынастарға қатысады. Комитеттің құрылтайшылық
құжатты – оның ережесі болып табылады. Салық комитетінің құрылымы:
- басшылық;
- әкімшілендіру және ірі салық төлеушілердің мониторингтік
басқармасы;
- салықтық әкімшілендендіру басқармасы;
- әдістеме басқармасы;
- халықаралық салық салу басқармасы;
- ішкі жұмыстар басқармасы;
- анализдеу, кірістерді болжау басқармасы;
- ақпарттық-технология басқармасы;
- ұйымдастырушылық-қаржылық қамтамасыз ету басқармасы;
- өндірістік емес төлемдер басқармасы;
- заң басқармасы;
- акциздерді әкімшілендендіру басқармасы.
Салық қызметі органдарының құқықтары
1. Салық қызметі органдары:
1) Салық кодексінде көзделген нормативтік құқықтік актілерді өз
құзыреті шегінде әзірлеуге және бекітуге;
2) өз құзыреті шегінде салық міндеттемелерінің туындауы, орындалуы мен
тоқталуы жөнінде түсіндіруді жүзеге асыруға және түсініктеме беруге;
3) Салық кодексінде белгіленген тәртіппен салық бақылауын жүзеге
асыруға;
4) салық төлеушінің бухгалтерлік құжаттамасына, сметаларына ақшасының
бар-жоғына, бағалы қағаздарына, есеп айырысуларына, декларацияларына және
салық міндеттемелерін орындауға байланысты өзге де құжаттарына Қазақстан
Республикасының заң актілерімен белгіленген талаптарды сақтай отырып,
тексеру жүргізуге;
5) салық төлеушілерден уәкілетті мемелекеттік орган белгілеген
нысандар бойынщша салық және бюджеттке төленетін басқа да міндетті
төлемдерді есептеу және төлеу (ұстау мен аудару) жөнінде құжаттар, оларды
толтыру жөнінде түсіндірмелер, сондай-ақ салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдердің, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті
зейнетақы жарналарының және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыу қорына
әлеуметтік аударымдардың дұрыс есептелгендігін және дер кезінде
төленгендігін (ұсталғандығын және аударылғандығын) растайтын құжаттар
беруді, сондай-ақ резидент салық төлеушінің Қазақстан Республикасының
шегінен тыс Қазақстан Республикасының жерде орналасқан еншілес
компанияларының қаржылық есептілігін қоса алғанда, оның шоғырландырылған
қаржылық есептілігін талап етуге;
6) Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген тәртіппен
салық тексеруін жүзеге асыру барысында салықтық құқық бұзушылықтар
жасалғанын айғақтайтын құжаттарды салық төлеушіден алып қоюға;
7) орналасқан жеріне қарамастан табыс табу үшін пайдаланылатын кез
келген салық салу объекілері мен салық салуға байланысты объектілерді
тексеруге, салық төлеушінің мүліктеріне (тұрғын үй-жайлардан басқа)
түгендеу жүргізуге;
8) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін тізбе бойынша уәкілетті
мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен салық төлеушіден электрондық
құжаттар түріндегі ақпарат алуға;
9) мыналарға:
- салық салуға байланысты мәселелер бойынша тексерілетін салық
төлеушіге заңды тұлға мен дара кәсіпкерге;
- қаржы нарығы қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі
уәкілетті органмен келісім бойынша, уәкілетті орган белгілеген
тәртіппен әрекетсіз заңды тұлғаға;
- заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының
Президенттігіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің және
маслихаттың депутаттығына, сондай-ақ жерілікті өзін-өзі басқару
органдарының меншігіне кандидат ретінде тіркелген тұлғаға және
оның зайыбына (жұбайына) қатысты комерциялық, банктік және заңмен
қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді жария етуге
Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген талаптарды
сақтай отырып, банктерден немесе банк операцияларының жекелеген
түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардан банк шоттарының бар-жоғы және
олардың нөмірлері туралы, осы шоттардығы ақшаның қалдығы мен
қозғалысы туралы мәліметтер алуға;
10) Салық Кодексінің ерекше бөлімінде көзделген жағдайларда салық
төлеушінің салық міндеттемесін жанама әдіспен айқындауға;
10-1) салық тексерулеріне басқа да мемлекеттік органдардың мамандарын
тартуға;
11) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес соттарға талаптар
қоюға құқылы.
12) Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 49-бабы 2-
тармағының 1), 2) және 4) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша заңды
тұлғаны тарату туралы сотқа талап-арыз беруге құқылы.
1-1. Салық қызметі органдары Қазақстан Республикасының заңнамалық
актілерінде жүктелеген міндеттерді іске асыруды уәкілетті орган белгілеген
тәртіппен электрондық тәсілмен жүзеге асыруға құқылы.
2. Салық қызметі органдарының Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген өзег де құқықтары бар.
Салық қызметі органдарының міндеттері
1. Салық қызмет органдары:
1) салық төлеушінің құқықтарын сақтауға;
2) мемлекетің мүделерін қорғауға;
3) салық төлеушінің салық міндеттемелерін орындауына, Мемлекеттік
әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың толық есептелуіне
және уақытылы төленуіне, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті
зейнетақы жарналарының де кезінде ұсталуына және аударылуына салық
бақылауын жүзге асыруға;
4) салық төлеушілердің, салық салу объектілері мен салық салуға
байланысты объектілердің есебін, есептелген және төленген салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің есебін белгіленген
тәртіппін жүргізуге;
5) белгіленген салық есептілігінің нысандарын толтыру тәртібін
түсіндіруге;
6) салық тексеруін қатаң нұсқамалар бойынша жүргізуге;
7) Салық кодексінің ережелеріне сәйкес салық құпиясын сақтауға;
8) Салық кодексінде көзделген мерзімдер мен жағдайларда салық
төлеушіге салық міндеттемелерінің орындалуы жөнінде хабарлама тапсыруға;
9) салық төлешінің өтініші бойынша үш күн мерзімнен кешіктірмей салық
міндеттемелерін орындау жөніндегі бюджетпен есеп айырысуларының жай-күйі
туралы оның жеке шотынан көшірмені беруге;
10) салық төлеушіге берілетін, салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер бойынша салық міндеттемелерінің орындадалу фактісін
растайтын квитанциялар көшірмесінің бес жыл бойы сақталуын қамтамасыз
етуге;
11) мемлекет меншігіне айналған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау,
одан әрі пайдалану және өткізу тәртібінің сақталуын, оның Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес тиісті уәкілетті органға толық және
уақытылы тапсырылуын, сондай-ақ ол сатылған жағдайда ақшаның толық және дер
кезінде түсуін бақылауды жүзеге асыруға;
12) салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ету тәсілдерін
қолдануға және салық төлеушіден салық берешегін Салық кодексіне сәйкес
мәжбүрлеп өндіріп алуға;
13) Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы
кодексіне сәйкес салық төлеушіге әкімшілік айыппұлдар міндетті;
2. Салық тексеруі барысында салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеуден қасақана жалтару фактілері, сондай-ақ қылмыс
белгілерін көрсететін әдейі, жалған банкроттық фактілері анықталған кезде,
салық органдары Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес іс жүргізу
шешімін қабылдау үшін тиісті құқық қорғау органдарының тергеуіне жататын
материалдарды жібереді.
3. Салық қызметі органдары Қазақстан Республикасының салық
заңдарымен көзделген өзге де міндеттерді орындайды. [2.14-16]
3. Салықтық бақылау және оны жүргізудің негізі
Салықтық бақылау деп – салық заңдарын яғни Салық кодексі, заңдылық
нормативтік актілерді тағы басқа орындалуын қадағалау. Салық бақылауын
жүзеге асыру – іс жүзінде мемлекеттің қаржылық іс әрекетіне бағытталып,
ақша қорларын құюға кететін және осы мемлекеттік қаржы жүйесінің құрамына
кіретін табыстарды жинау болып табылады.
Салықтық бақылау субъектілері салықтық тексеру жүргізуге айрықша құқық
берілген мемелекеттің салық органдары болып табылады.
Бақылауды жүргiзу уақытына қарай салықтық бақылаудың негiзгi үш
формасын белгiлейдi – алдын-ала, ағымдық және кейiнгi бақылау. Олардың
барлығы бiр-бiрiмен тығыз байланыста, бақылаудың үздiксiз сипатына ие.
Алдын-ала бақылау тексерiлiп жатқан алдын-ала операцияларды
жетiлдiредi. Бұл жоспарлау сатысында салықтық заң шығарудағы бұзушылықты
шығаруға көмектеседi. Алдын-ала бақылауды өткiзудiң негiзгi әдiсi болып
өңдеулiк тексерулер табылады. Олар бухгалтерлiк есеп берулерге және
салықтық есептеулерге түсетiн барлық тексерулер арқылы, түскен күнi немесе
келесi кезеңiнде инспекцияда жүзеге асырылады өңдеулiк тексерулердiң
негiзгi мiндеттерi:
• бухгалтерлiк есеп берулердi дұрыс орындауды визуалдық тексеру, яғни
уәкiлеттi лауазымды тұлғалардың қолы қойылғанын, есеп берулердiң барлық
қажеттi реквизиттерiн толтыруды тексеру;
• салықтар бойынша есептеудi дұрыс құрғанын тексеру, олар өзiне бюджетке
төленетiн салықтық сомалардың қорытындысын арифметикалық есептеудi, салық
мөлшерлемесiн және салықтың жеңiлдiктердi дәлелдi қолдануды тексерудi,
салық салу базасын шығару үшiн қажеттi көрсеткiштiң дұрыстығын
ықпалдауды, салықтар бойынша есеп берулердi дер кезiнде көрсетiлуiн
тексерудi кiргiзедi;
• алдағы өткен есеп беру кезенiнiң көрсеткiштерi мен есеп беру
көрсеткiштерiнiң сәйкестiгiн тексеру;
• бухгалтерлiк есеп берулер мен салықтың есептеулердегi қайталанатын
көрсеткiштердiң келiсуiн тексеру.
• өңдеулiк тексерулердi нақты әдiстерi бақылау аймақтарында салықтың заң
шығарудағы бұзушылықтың, ақпаратты автоматтандырылған өңдеудi қамтамасыз
ету мүмкiндiгiнiң, қызметкерлердiң бiлiмi мен тәжiрибесiнiң сипатынан
шыға отырып инспекцияларымен анықталады.
Салық органдары жұмыстарында қолданылатын салықтың бақылаудың негiзгi
формаларының бiрi ағымдық бақылау болып табылады. Ағымдық бақылауды басқаша
оперативтi деп те атайды. Ол күнделiктi салық инспекциясының бөлiмдерiмен,
бюджет алдындағы, олардың мiндеттерiн орындайтын кәсiпорын мен заңды
тұлғалардың қаржылық-шаруашылық қарекетiн жүзеге асыру процесiндегi
салықтық тәртiптi бұзуды қысқарту үшiн, жүзеге асырылады. Бұл бақылау
нысанында қолданылатын негiзгi әдiс болып қадағалау, зерттеу және талдау
әдiсiмен қолданылатын эксперт – тексеру.
Эксперт-тексеру – бұл қысқа уақыт iшiнде ұйымның қаржылық-шаруашылық
қарекетiнiң тар айналымына сәйкес жүргiзiлетiн тексерулер. Көрсетiлген
тексерулер дәрежесiн жоспарлаудың негiзi болып салық төлеушiлердiң
бухгалтерлiк есеп берудi алдын-ал талдау нәтижесi бойынша иеленетiн орны,
жеке көрсеткiштердi ұйымдастырудың шынайлықсыз көрiнiсi туралы болжаулар,
сұрақтардың аз көлемi бойынша кезектi және басқа тексерулердi жұргiзу
туралы басқа салықтың органдардың сұрансы болуы мүмкiн. Жоғары нәтиженi
кездейсоқ таңдау әдiсi бойынша таңдаулы ұйымдарда және экспресс-
тексерулердi жүзеге асыру арқылы алуға болады. Тексерудiң көрсетiлген
категориясын жоспарлау салық төлеушiлердi тексерулермен қамту деңгейiн
өсiруге мүмкiндiк бередi. Егер берiлген тексерулер нәтижесiнде ұйымның
салықтық есептеуi және есеп беру, бухгалтерлiк есептiң аның еместiгi туралы
куәладыратын қандай да бiр бұзушылықтар шықпаса, онда оны әрi қарай тексеру
жүргiзiлмейдi. Кейiнгi бақылау салықтық бақылаудың бөлiнбес бөлiгi болып
табылады. Ол заң шығарумен жүргiзiлетiн, қарастыратын салықтар және басқа
да мiндеттi төлемдердiң толық және өз уақытында түсуi, шығарудың дұрыс
пәнiне өткен кезеңде жеке тұлға және ұйымдардың қаржылық-шаруашылық
қарекетiн тексеруге етпейдi. Кейiнгi бақылау қаржылық-шаруашылық
қарекетiнiң барлық жағын терең зерттеумен байқалады, бұл алдын-ала және
ағымды бақылаудың кемшiлiгiн ашуға мүмкiндiк бередi. Бақылаудың бұл нысаны
құжаттық тексерулердiң бақылау, зерттеу және талдау сияқты әдiстерiн
қолдануымен жүргiзу жолымен жүзеге асырылады – кәсiпорындарда, мекемеде
және ұйымдарда.
Салықты бақылаудың тиімділігі олардың заңды бұзушылықтарды
болдырмауына және салық қарыздықтарын болдырмау мен салық салу объектілерін
көбейту арқылы бюджет тапшылығын жою.
Салық бақылауы:
1. Салық бақылауы – салық қызметі органдарының салық заңдарының
орындалуын, жинақтаушы зейнтақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының
және Мемлеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың толық
және уақытылы аударылуын бақылау.
2. Салық бақылауы:
1) салық төлеушілерді тіркеу есебі;
2) Салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
есепке алу;
3) бюджеке түсімдерді есепке алу;
4) қосылған құн салығын төлеуілерді есепке алу;
5) салық тексерістері;
6) камералдық бақылау;
7) салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметі мониторингі;
8) фискалдқ жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану ережелері;
9) акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік
постыларды белгілеу;
10) мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және
сату тәртібін сақтауды, сондай-ақ мемлекет меншігіне айналдырылған
мүліктің толық және уақтылы берілуін тексеру;
11) уәкілетті және жергілікі атқарушы органдарға бақылау жасау
нысандарында жүзеге асырылады;
3.Кеден органдары өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының кеден
шекарасы арқылы тауарлардың өтуімен байланысты төленуге тиіс салықты және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді алу жөніндегі салық
бақылауын Салық Кодексіне және Қазақстан Республикасының кеден заңдарына
сәйкес жүзеге асырады.
Алматы қаласының өңірлік қаржы орталығының қатысушыларын салықтық
бақылауды салық органдыры уәкілеті орган белгіленген нысан бойынша
аудиторлық есеппен расталатын салықтық есептілік негізінде ғана жүзеге
асыруы мүмкін. Аудиторлық ұйымдардың тізбесін Алматы қаласының өңірлік
қаржы орталығының қызметін реттеу жөніндегі уәкілетті орган қаржы нарығын
және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөніндегі уәкілетті органмен және
аудиторлық қызмет саласын реттеу мен аудиторлық және кәсіби аудиторлық
ұйымдардың қызметін бақылау жөніндегі уәкілетті органмен келісе отырып
айқындайды.
Салықты бақылаудың нәтижесі тек салықты төлеушілердің заңсыздығы мен
қатар, салық органы қызметкерлері тарапынан жіберілетін ескерту керек.
Салықтық бақылау – салықтық тексеру немесе тапсыру мақсатындағы
бақылау болады. Салықтық бақылау тексерілетін салық төлеуші туралы
ақпараттарды жинау, жинаған ақпараттарды бағалау.
Қазіргі кезендегі салықтық бақылаудың басты мақсаттарына салық
заңдарының тиісінше орындалуына тексеру жүргізу, сондай-ақ салық төлеушілер
(олардыңішінде ірі салық төлеушілер) мен салық салу объектілерін уақытылы
есепке алу жатады. Салықтық тексерулер де тек салық органдары тарапынан
ғана жүзеге асырылатын Қазақстан Республикасының салық заңдарын тексеру
болып табылады.
1. Салық тексеруi - салық қызметi органдары жүзеге асыратын, Қазақстан
Республикасы салық заңдарының орындалуын тексеру. Ұғарымда көрсетiлген
салық қызметi органдарының лауазымды адамдары, Салық кодексіне сәйкес
тексерудi жүргiзуге тартылатын өзге де адамдар мен салық төлеушi салық
тексерулерiне қатысушылар болып табылады.
1-1. Арнайы бiлiмдi және дағдыны талап ететiн мәселелердi зерттеу және
консультация алу үшiн, қажет болған жағдайларда, салық қызметi органы
салықтық тексеруге салықтық тексерудiң нәтижесiне мүдделi емес маманды
тартуы мүмкiн.
Алға қойылған мәселелер бойынша маман қорытынды жасайды, ол салықтық
тексеру актiсiне қоса берiледi.
2. Салық тексерулерiн салық қызметi органдары ғана жүзеге асырады.
3. Салық тексеруi мынадай түрлерге бөлiнедi
1) құжаттық тексеру;
2) рейдтiк тексеру;
3) хронометраждық зерттеу.
4. Құжаттық тексеру мынадай түрлерге бөлiнедi:
1) кешендi тексеру - салықтың және бюджетке төленетiн басқа да
мiндеттi төлемдердiң барлық түрлерi бойынша салық мiндеттемелерiнiң
орындалуын тексеру;
2) тақырыптық тексеру – салық мiндеттемесiнiң салықтың және (немесе)
бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң жекелеген түрлерi бойынша
орындалуын;
- міндетті зейнетақы жарналарын жинақтаушы зейнетақы қорларына және
әлеуметтік аударымдарды Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына
толық және уақтылы ұстап қалуды және (немесе) есептеуді;
- банктердің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын ұйымдардың Салық кодексінде белгіленген міндеттерді
орындауын;
- трансферттік бағаларды қолдану кезінде мемлекеттік бақылау
мәселелері бойынша;
- акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерінің өндірілуі мен
айналымын мемлекеттік реттеу мәселелері бойынша;
- салық төлеушi мен оның дебиторлары арасындаєы өзара есеп айырысуды
айќындау мәселелерi бойынша тексеру;
3) қарсы тексеру - егер салықтық тексерудi жүргiзу кезiнде салық
органында аталған тұлғаларға байланысты салық төлеушiлердiң жүргiзген
операцияларының салық есебiнде дұрыс көрсетiлуi туралы қосымша ақпарат алу
қажеттiгi туындаса, үшiншi бiр тұлғаларға қатысты жүргiзiлетiн тексеру.
Қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы сомаларының дұрыстығына
салықтық тексерудi жүргiзу кезiнде Қазақстан Республикасының аумағында
тауарлар бойынша камералдық бақылауды жүргiзу кезiнде бұзушылықтар
анықталған экспортталған тауарларды өндiру және олардың айналымы процесiне
қатысқан тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулердi) берушi салық
төлеушiлердi тексеру де қарсы тексеру болып табылады;
4) қосымша тексеру - салық төлеушiнiң шағымында жазылған мәселелер
бойынша салықтық тексерудiң нәтижелерi бойынша салық төлеушiнiң шағымын
қарайтын немесе резидент еместiң қосарланған салық салуды болғызбау туралы
халықаралық шарттың ережелерiн қолдану заңдылығына қатысты мәселелердi
қайта қарау туралы өтiнiшiн қарайтын салық қызметi органының шешiмi
негiзiнде жүргiзiлетiн тексеру.
5. Рейдтiк тексерудi салық қызметi органдары жекелеген салық
төлеушiлерге қатысты олардың Қазақстан Республикасы заңдарының жекелеген
талаптарын, атап айтқанда:
1) салық төлеушiлердiң салық органдарында тiркеу есебiне қойылуы;
2) фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолданудың
дұрыстығы;
3) бiржолғы талонның және өзге де рұқсат ету құжаттарының болуы;
4) салық қызметі органдарының құзыретінде болатын акцизделетін
тауарлардың жекелеген түрлерін және қызмет түрлерін лицензиялау ережелерін
және өндіру, сақтау мен өткізу шарттарын орындау мәселелері бойынша
жүргізеді.
6. Хронометраждық зерттеудi салық органдары салық төлеушiнiң нақты
кiрiсiн және кiрiс алуға байланысты нақты шығындарды анықтау мақсатымен
жүргiзедi. Хронометраждық зерттеу уәкiлеттi мемлекеттiк орган бекiткен
тәртіппен жүргiзiледi.
7. Салық тексеруiн жүргiзу, Қзақстан Республикасының заң актiлерiнде
белгiленген жағдайларды қоспағанда, салық төлеушiнің қызметiн тоқтатпауға
тиiс.
8. Салық органы заңды тұлғаның өзiне салық тексеруiнiң жүргiзiлуiне
қарамастан заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшелерiн тексеруге құқылы.
Салық тексерулерiн жүргiзудiң мерзiмдiлiгi
1. Салық тексерулерi мынадай мерзiмдiлiкпен жүргiзiледi:
1) кешендi - жылына бiр реттен жиi емес;
2) тақырыптық - салықтың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi
төлемнiң белгiлi бiр түрi бойынша, акцизделетiн тауарлардың жекелеген
түрлерiнiң өндiрiсiн және айналымын мемлекеттiк реттеу мәселелерi бойынша,
сондай-ақ банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге
асыратын ұйымдардың Салық кодексінде белгiленген мiндеттемелердi орындау
және трансферттiк бағалар қолдану кезiндегi мемлекеттiк бақылау мәселелерi
бойынша жарты жылда бiр реттен жиi емес.
Шағын кәсіпкерлік субъектiлерiн тақырыптық салықтық тексеру жылына бiр
реттен артық жүргiзiлмейдi.
Салық тексерулерiн жүргiзудiң мерзiмдерi
1. Берiлетiн нұсқамаларда көрсетiлетiн салық тексерулерiн жүргiзудің
мерзiмi, егер осы бапта өзгеше көзделмесе, нұсқама тапсырылған кезден
бастап отыз жұмыс күнiнен аспауға тиiс.
2. Құрылымдық бөлiмшесi бар заңды тұлғаға салық тексеруiн жүргiзген
кезде салық тексеруiн жүргiзудің мерзімін салық органы алпыс жұмыс күнiне
дейiн ұзартуы мүмкiн.
3. Ерекше күрделi мәселелердi тексеру кезiнде салық тексеруiн
жүргiзудiң мерзiмiн салық қызметiнің жоғары тұрған органы құрылымдық
бөлiмшесi жоқ заңды тұлға үшiн елу жұмыс күнiне дейiн, құрылымдық бөлiмшесi
бар заңды тұлға үшiн сексен жұмыс күнiне дейiн арттыруы мүмкiн. Ерекше
күрделi мәселелер салық қызметiнiң жоғары тұрған органының салық төлеушiге
тапсыратын негiзделген жазбаша шешiмiмен расталады.
4. Салық тексеруiн жүргiзу мерзiмi құжаттарды тапсыру туралы салық
органының талаптарын салық төлеушiге беру кезi мен салық тексеруін жүргiзу
кезінде сұралатын құжаттарды салық төлеушiні табыс етуi аралығындағы уағыт
кезеңiнде, сондай-ақ салық органының мәлiметтер мен құжаттарды сұратып алу
кезiнде тоқтатыла тұрады.
Салықтық тексеру мерзiмiнiң iшiнде халықаралық келiсiмдерге сәйкес шет
мемлекеттерге салық қызметi органдарының ақпарат беру және ол бойынша
мәлiметтер алу туралы сұрау салған кездерiнiң арасындағы уақыт кезеңiнде де
тоқтатыла тұрады.
5. Хронометраждық зерттеулер жүргiзудiң мерзiмi уәкiлеттi мемлекеттiк
орган бекiткен хронометраждық зерттеулер жүргiзу тәртiбiне сәйкес
белгiленедi.
Салық тексеруiн жүргiзу негiздемесi:
1. Салық тексеруiн жүргiзу үшiн мынадай деректемелердi:
1) нұсқаманың салық органында тiркелген күнi мен нөмiрiн;
2) нұсқама шығарған салық органының атауын;
3) салық төлеушiнің толық атауын;
4) сәйкестендiру нөмiрiн;
5) тексеру түрiн;
6) тексеретiн адамдардың, сондай-ақ осы Кодекске сәйкес тексеру
жүргiзуге тартылған өзге де адамдардың лауазымын, тегiн, атын, әкесiнің
аты;
7) тексеру жүргiзiлетiн мерзiмiн;
8) құжаттық тексерулер кезiндегi тексерiлетiн салық кезеңiн қамтитын
нұсқама негiздеме болып табылады.
2. Рейдтiк тексеру тағайындалған кездегi нұсқамада аумақтың
тексерiлетiн учаскесi, тексеру барысында анықталуға жататын мәселелер,
сондай-ақ осы баптың 3), 4) және 7) тармақшаларын қоспағанда, 1-тармағында
көзделген мәлiметтер көрсетiлуге тиiс.
3. Тақырыптық, қосымша, қарсы тексерулер тағайындалған кезде
нұсқамада: салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң
тексерiлетiн түрi; мiндеттi зейнетақы жарналарын жинақтаушы зейнетақы
қорларына, әлеуметтiк аударымдарды Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қорына
толық және уақтылы ұстап қалу және (немесе) аудару мәселелерi; банктердiң
және банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардың
Салық Кодексінде белгiленген мiндеттемелердi орындау мәселелерi;
трансферттiк бағаларды қолдану кезiндегi мемлекеттiк бақылау мәселелерi;
акцизделген тауарлардың жекелеген түрлерi өндiрiсiн және айналымын
мемлекеттiк реттеу мәселелерi; салық төлеушi мен оның дебиторлары
арасындағы өзара есеп айырысуларды айқындау мәселелерi көрсетiледi.
4. Нұсқамаға салық органының бiрiншi басшысы немесе оны ауыстыратын
адам қол қоюға, ол салық органының елтаңбалы мөрiмен расталуға және
уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген тәртiпке сәйкес арнаулы журналда
тiркелуге тиiс.
5. Салық Кодексінде көзделген тексеру мерзiмi ұзартылған және (немесе)
тексеруді жүргізетін адамдардың саны өзгерген және (немесе) тексерiлетiн
салық кезеңi өзгерген жағдайда қосымша нұсқама ресiмделiп, онда бұдан
бұрынғы нұсқаманың нөмiрi мен тiркелген күнi, Салық кодексіне сәйкес
тексеру жүргiзуге тартылатын адамдардың тегі, аты, әкесiнiң аты
көрсетіледi.
6. Бiр ұйғарым негiзiнде бiр ғана салық тексеруi жүргiзiлуi мүмкiн.
Салық тексеруiн жүргiзудiң басталуы:
1. Салық төлеушiге (салық агентiне) нұсқама берiлген кез салық
тексеруiн жүргiзудiң басталуы болып есептеледi.
2. Салық органының салық тексеруiн жүргiзушi лауазымды адамдары салық
төлеушiге (салық агентiне) қызмет куәлiгiн көрсетуге мiндеттi.
3. Салық органының салық тексеруiн жүргiзушi лауазымды адамы, рейдтiк
тексеруді қоспағанда, салық төлеушiге нұсқаманың түпнұсқасын табыс етедi.
Нұсқаманың көшiрмесiне салық төлеушi (салық агентi) нұсқамамен танысқаны
және оны алғаны туралы белгi қояды.
4. Рейдтiк тексеру жүргiзiлген кезде салық төлеушiге танысу үшiн
нұсқаманың түп нұсқасы көрсетiледi және оның көшiрмесi табыс етiледi.
Нұсқамамен таныстырылғаны және оның көшiрмесiн алғаны туралы түп нұсқаға
белгi қойылады.
5. Салық төлеушiнiң (салық агентiнiң) нұсқаманы алудан бас тартуы
салық тексеруiн жүргiзудің күшiн жоюға негiз болып табылмайды.
6. Салық тексерулерiн жүзеге асыру кезеңiнде тексерiлетiн салық
кезеңiндегi салық есептiлiгiне салық төлеушiнiң өзгерiстер мен толықтырулар
енгiзуiне жол берiлмейдi.
Камералдық бақылау
1. Камералды бақылау - салық төлеушiлер берген салық есептiлiгiн және
басқа да құжаттарды зерделеу мен талдау негiзiнде тiкелей салық органы
жүзеге асыратын бақылау.
2. Камералдық бақылау тiкелей салық органының орналасқан жерi бойынша
жүзеге асырылады.
Салық төлеушiлер мониторингi ұғымы
1. Салық төлеушiлер мониторингi салық төлеушiлердiң нақты салық
салынатын базасын анықтау және тауарлардың (жұмыстардың, ќызмет
көрсетулердiң) үзiндiк құнын қалыптастырудың негiздiлiгiне талдау жүргiзу,
қаржы, валюта заңдарын, қолданылатын нарықтық бағаларды сақтау мақсатында
салық төлеушілердiң қаржы-шаруашылық қызметiн байқау жүйесiн қолдану
жолымен жүзеге асырылады. [2.280-287]
Мемлекеттің де, салық төлеушілердің де мүдделеріне сәйкес үкімет және
тиісті атқарушы органдар салықтарды төлеудің дұрыстығы мен уақтылығын үнемі
бақылап отыруы қажет.
Салықтық бақылау тек Қаржы министірлігінің құзыры арқылы, нақты айтсақ
оның Салық комитеті мен салық органдары арқылы жүзеге асырылады.
ІІ. Салық органдарының экономикалық-бақылау қыметінің қазіргі жағдайы
2.1 Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы
мен дамуы
1990 жылы Қазақ ССР Қаржы Министрлігінің 1990 жылғы 16 наурызындағы №
Л-46 бұйрығының негізінде Мемлекеттік кіріс бөлімі Мемлекеттік салық
инспекциясы болып өзгертілді және Целиноград қаласы бойынша салық
инспекциясы құрылды.
1991 жылдың шілдесінде – Қазақ ССР Президентінің Қазақ ССР-де
Мемлекеттік салық қызметін құру туралы Қаулысы шықты, осы қызметте өз
бетінше қаржылық институт статусы берілді.
1993 жылдың наурызында – ҚР ҚР ҚМ салық қызметі туралы Заңы
енгізілді, бұл салық қызметі органдарының ҚР салықтық саясатын жүргізудегі
статусын, құзіретін, міндеттері мен жауапкершіліктер әрекетінің құқықтық
негіздерін анықтады.
1995 жылдың сәуірінде – Қазақстан Республикасы Бас мемлекеттік салық
инспекциясы Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің Бас салықтық
инспекциясы болып өзгертілді. 1995 жылдың 1-ші шілдесінен біздің еліміз
үшін маңызы қиын бағаланатын Салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер туралы заңының күші бар Қазақстан Республикасының
Президентінің Қаулысы қабылданды.
1996 жылдың қыркүйегінде – ҚР Үкіметінің № 1181 ҚР Мемлекеттік салық
комитеті туралы Ереженің бекітілуі туралы Қаулы қабылданды.[22]
Қазақстан Республикасының дербес салық қызметі ұйымдастырылған күннен
бастап біздің егеменді мемлекетіміздің салық жүйесінің құрылуы бойынша және
оларды әрі қарай жетілдіру бойынша белгілі бір жұмыстар жасалды. Салық
кодексін қабылдағаннан бастап салықтық қатынастардың реттелу деңгейі
анағұрлым ұлғайды. Салық сандарының және түрлерінің едәуір қысқартылуы мен
олардың бюджетке түсу механизмі істің жағдайына қолайлы болды, ол салық
ауыртпалықтарының жеңілдеуіне әсер етті.
Салық органдары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ережелер
мен шарттар негізінде заңды тұлғалардың барлық ақша құжаттарын,
бухгалтерлік кітаптарын, есеп айырысуларын, декларацияларын, салықтар мен
басқа да міндетті төлемдерді есептеуге және бюджетке төлеуге байланысты
құжаттарын тексереді, сондай-ақ осы тексеру барысында туындайтын мәселелер
жөнінде ұйымдардың лауазымды адамдарынан, басқа да қызметкерлерінен және
азамттардан анықтамалар, ауызша және жазбаша түсініктемелер алады.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитеті (бұдан әрі
– Комитет) өз құзыреті шегінде салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдердің түсуін, міндетті зейнетақы жарналарының және
Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың толық
және уақтылы аударылуын қамтамасыз ету саласындағы іске асырушылық және
бақылау-қадағалау функцияларын жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігінің ведомствосы болып табылады.
Комитеттің басты міндеттері мыналар болып табылады:
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық түсуін,
міндетті зейнетақы жарналарының және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру
қорына әлеуметтік аударымдардың толық және уақтылы аударылуын қамтамасыз
ету;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексінде) белгіленген
тәртіпте салық бақылауын жүзеге асыру;
Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
этил спирті мен алкоголь өнімінің, темекі өнімдерінің, мұнай өнімдерінің
жекелеген түрлерінің өндірілуін және айналымын мемлекеттік реттеуді
қамтамасыз ету; халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру.
2. Комитеттің заңды тұлғалар болып табылатын аумақтық органдары бар,
оларға мыналар жатады: аймақаралық салық комитеттерi, облыстар, Астана және
Алматы қалалары бойынша салық комитеттері, ауданаралық салық комитеттері,
аудандар, қала және қаладағы аудандар бойынша салық комитеттері, сондай-ақ
арнайы экономикалық аймақтардың аумағындағы салық комитеттері.
3. Комитет өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына және
заңнамаларына, Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің
Қаулыларына, өзге де нормативтік құқықтық құжаттарға, сондай-ақ басқа да
Ережелерге сәйкес жүзеге асырады.
4. Комитет мемлекеттік мекеменің ұйымдастыру-құқықтық нысанындағы
заңды тұлға болып табылады, мемлекеттік тілде өз атауымен мөрі және
мөртаңбасы, белгіленген үлгідегі бланкілері, сондай-ақ заңнамаға сәйкес
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің қазынашылық органдарында
бюджеттік шоттары және Қазақстан Республикасы Бюджеттік Кодексінде,
Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда қарастырылған
жағдайларда өзге де шоттары бар. Комитет азаматтық-құқықтық қатынастарға өз
атынан түседі.
2. Комитеттің функциялары мен құқықтары
11. Комитет заңнамада белгіленген тәртіппен жүзеге асырады:
1) мемлекеттік саясатты іске асыруды қамтамасыз ететін функциялар:
Қазақстан Республикасы салық төлеушілерінің мемлекеттік тізілімін
жүргізу; салық төлеушілерді, салық салу объектілерін және салық салуға
байланысты объектілерді есепке алудың бірыңғай жүйесін әзірлеу және
жүргізу; салық заңнамасының орындалуын бақылауды жүзеге асыру бойынша
орталық және жергiлiктi мемлекеттік органдармен өзара iс-қимыл жасау; этил
спиртінің, алкоголь өнімінің және темекі өнімдерінің өндірілуі және
айналымы саласында есепке алу мен есептілікті ұйымдастыру; этил спиртінің,
алкоголь өнімінің және темекі өнімдерінің өндірілуі мен айналымына
бақылауды жүзеге асыру бойынша мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл
жасау;
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіпте салық
төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметіне, мұнай өнiмдерiн өндiрушiлердiң,
мұнайды жеткiзушiлердiң және мұнай өнiмдерiн базалардан сатуды жүзеге
асыратын тұлғалардың қызметiне мониторинг;
мұнай өнiмдерiнiң жекелеген түрлерiн өндiру және олардың айналымы
бойынша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ЕУРАЗИЯ ГУМАНИТАРЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Экономикалық және математикалық пәндер кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙДАҒЫ САЛЫҚ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ-БАҚЫЛАУ
ҚЫЗМЕТІ
Орындаған: Фк-4-12
тобының
студенті
Ғылыми жетекші:
оқутышы
Қоғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі
э.ғ.к., профессор
Астана 2008
Мазмұны
Кіріспе
І. Салық органдары – салық жүйесінің басты буыны
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.
1. Салық жүйесі: түсінігі, құрылымы және құру принциптері ... ...
2. Салық органы қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Салық бақылау және оны жүргізудің негізі ... ... ... ... ... ... ... . ..
ІІ. Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің қазіргі
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1 Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Салық органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге
жүргізетін бақылау нәтижелеріне талдау ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің тиімділігін
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .
ІІІ Бөлім. Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
3.1 Салықтық бақылаудың шетелдік озық тәжірибесі ... ... ... ... ... .
3.2 Салықты бақылауды жүргізу тиімділігін арттыру ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ...
ҚОСЫМШАЛАР
Кіріспе
Экономиканың тұрақты дамуы үшін мемлекет межелеген стратегиялық
бағдарламалар мен жобалар дер кезінде жүзеге асырылып отыруы тиіс. Оған қол
жеткізуде бюджет бүйірінің бүлкілдеп тұрғаны аса маңызды. Ал бюджетке
салықтың уақтылы түсіп отыруын және түсімдер көлемінің ұлғаюын қамтамасыз
ету салық органдарының жұмысымен тікелей байланысты.
Қазiр салық органдарының алдында маңызды мәселе салықты өндiрiп алудың
дұрыстығына, уақыттылығына және толықтылығына бақылауды күшейту мен
жетiлдiрудiң мәселесi тұр.
Бюджеттерде қарастырылған шаралардың үздiксiз қаржыландыру
республикалық және жергiлiктi деңгейлерде қаржылық ресурстардың жүйелi
толтыруды талап етедi. Бұл негiзiнен жеке және заңды тұлғалардың салық және
басқа мiндеттi төлемдердi төлеу есебiнен жүргiзiледi. Әрекет етушi
салықтық заң шығару және басқа нормативтiк актiлерге сәйкес төлеушiлер
көрсетiлген төлемдердi белгiлi уақытта және белгiленген мөлшерде төлеуi
мiндеттi.
Дипломдық жұмыстың мақсаты:
Қазіргі жағдайғы салық органдарының экономикалық-бақылау қызметтерінің
мәнін ашу, бақылауына талдау, тиімділігін бағалау.
Алға қойылған мақсаттқа сәйкес келесідей міндеттер қалыптасады:
- салық жүйесінің құрылымы және құру принциптерін түсініктеу;
- салық органы қызметін ұйымдастыру;
- салық бақылау және оны жүргізудің негізі;
- Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен
дамуы;
- салық органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге
жүргізетін бақылау нәтижелеріне талдау;
- салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің тиімділігін бағалау;
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданыланған
әдебиеттер тізімінен құралған.
Бірінші тарауда Салық органдары – салық жүйесінің басты буыны ретінде
қарастыру, оның ішінде салық жүйесі: түсінігі, құрылымы және құру
принциптері, салық органы қызметін ұйымдастыру, салық бақылау және оны
жүргізудің негізіне тоқталамыз.
Екінші тарауда Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің
қазіргі жағдайын бақылап талдау жасау, соның ішінде Қазақстан
Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен дамуы, Салық
органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге жүргізетін
бақылау нәтижелеріне талдау жасау, Салық органдарының экономикалық-бақылау
қызметінің тиімділігін бағалау.
Үшінші тарауда Салық органдарының экономикаық-бақылау қызметін
жетілдіру жолдары ұсынылған.
Дипломдық жұмысқа қолданылған әдебиеттер Қ.Қ. Ілиясовтың, С.
Құлпыбаевтың Қаржы кітабынан, А.Д. Үмбеталиев, Ғ.Е. Керімбек Салық және
салық салу, С.М. Найманбаев Салықтық құқық кітабы, Қазақстан
Республкасының Салық кодексінен, Қазақстан Республикасының Президентінің
Қазақстан халқына Жолдауынан және интернеттен алынды.
І. Салық органдары – салық жүйесінің басты буыны ретінде
1. Салық жүйесі: түсінігі, құрылымы, және құру принциптері
Қазақстанның салықтық жүйесi 1991-1992 жылдары өте маңызды
экономикалық қайта құру кезеңiнде құрылып елiмiздегi экономикалық және
әлеуметтiк дағдарыс, заң шығарудың жүзеге асыруына жiберiлген, стаждық
мерзiмдерде, нақты салықтық қатынасы құқықтық реттеудiң болмауы – осының
барлығы оның пайда болуына тiкелей әсерiн тигiздi.
Салық жүйесі – салықтар, оларды белгілеу, қолдану, төлеу және салықтық
міндеттемелердің орындалуына бақылауды қосатын кешен. Яғни, салық
төлеушілер мен мемлекеттің мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында бір –
бірімен өзара байланысты болатын салықтардың жиынтығынан құралған жүйе.
Салық қаржы категориясы ретінде Теория финансов еңбегінде қарастырған Б.
Н. Сабанти салық жүйесіне мынандай анықтама береді: Салық жүйесі –
салықтардың өзі және олардың қатысуымен байланысты туындайтын қатынастар
мен осы қатынастарды реттейтін салық органдарының жиынтығы.
Салық жүйесінің негізгі бағыттары (принциптері):
1) табыстар тең болса, оған салынатын салық мөлшерлері де тең
болуы керек;
2) салық мөлшері барлық кәсіпорындарға, меншік формасына, қызмет
түріне қарамастан бірдей болады;
3) кешенді жүйеде салық салу әдістері тиімді қолдану керек;
4) жүйеде салық жеңілдіктері болады;
5) салық ерікті емес, нақты анықталған болу қажет, төлеу мерзімі,
тәсілі, төлем сомасы әрбір салық төлеушіге және басқа тұлғаға
анық болу керек;
6) әрбір салық салық төлеушіге ыңғайлы уақытта және тәсілмен
алыну керек;
7) салықты минимумнан жоғары болған кезде ғана төлеу керек, яғни
“төлем қабілеті” болуы қажет;
8) салық жеңілдіктері экономикалық саясаттың стратегиялық
бағыттарына негізделеді;
9) салық жүйесі заңды түрде бекітіледі;
10) салық жүйесінің тұрақты болғаны тиімді;
Бұл принциптердің бұзылуы салықтардың ауыртпалығына,
инвестициялық процестердің тежелуіне, қоғамдық бөлініске әкеледі. Әрбір
салықтық жүйеде салықтан басқа алымдар да бар. Егер салықтар тек бюджеттік
қорға түссе, онда алымдар біртұтас мақсатты сипатты иеленеді және мақсатты
ақша қорларын қалыптастырады.
Салық жүйесі дегеніміз - салық төлеушілермен мемлекеттің мүдделерін
қамтамасыз ету мақсатында бір-бірімен өзара байланысты болатын салықтардың
жиынтығынан құралған кешен. Бұл жиынның құрамдас бөліктерін төмендегідей
заңдық және нормативтік базадан тұрады:
1. Салықтық қатынастарды реттейтін ҚР салық кодексі, кодекске қосымша
нұсқаулар, бұйрықтар, қаулылар.
2. Салықтарды құру мен салу әдістері.
3. Салықтық бақылау түрлері мен нысандары
4. Ұйымдар
Салық қаржылық субкатегориялы болғандықтан, интеграциялық сипатта
салық жүйесіне мынандай анықтама беруге болады. Салық жүйесі дегеніміз ел
аумағында әрекет ететін салықтар, оны төлеу барысында туындайтын
міндеттемелерді жүзеге асырумен байланысты салықтық қатынастар және осы
қатынастарды реттейтін салық органдардың жиынтығы. Осы анықтамаға сәйкес
салық жүйесі үш элементтен тұрады:
1. Салықтар.
2. Салықтық қатынастар.
3. Салық органдары.
ҚР аумағында әрекет ететін міндетті төлемдер түрлері:
• Салықтар:
1. Корпоративті табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құн салығы.
4. Акциздер
4-1. Экспортталатын шикі мұнайға, газ конденсатына рента салығы.
5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері.
6. Әлеуметтік салық.
7. Жер салығы.
8. Көлік құралдары салығы салық.
9. Мүлік салығы.
10. Ойын бизнесі салығы.
• Алымдар:
1. Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені және филиалдар мен
өкілдіктерді есептік тіркегені үшін алым.
2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркеуге алған үшін алымдар.
3. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмлелерді
мемлекеттік тіркелгені үшін алым.
3-1. Жылжымалы мүлік кепілін және кеменің немесе жасалып жатқан
кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркегені үшін алым.
4. Радиоэлектронодық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды
мемлекеттік тіркелгені үшін алым.
5. Көлік құралдарын мемлекеттік тіркелгені үшін алым.
7. Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 11 желтоксандағы № 201-
III Заңымен 61 баптың 1 тармағының 6, 6-1 және 7
тармақшалары алып тасталады.
8. Дәрі-дәрмек құралдаын мемлекеттік тіркелгені үшін алым.
8-1.Туындылар мен сабақтас құқықтар объектілеріне құқықтарды,
туындылар мен абақтас құқықтар объектілерін пайдалануға лицензиялық
шарттарды мемлекттік тіркеу үшін алым.
9.Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру
алымы.
9-1. Бұқаралық ақпарат құралын ес есепке қойғаны үшін алым.
10. Аукциондардан алынатын алым.
11. 61 баптың 11 тармағының ҚР 2003 жылғы 4 шілдедегі № 475-ІІ Заңымен
алып тасталады.
12.Жекелеген қызмет түрлерімен айналасу құқығы үшін лицензиялық алым
13. Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік
спектрін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.
• Төлемақылар:
1. Жер учаскілерін пайдаланғаны үшін төлем ақы.
2. Жер бетіндегі көздерін су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
3. Қоршаған ортаны эмиссия үшін төлемақы.
4. Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлем ақы.
5. Орманды пайдаланғаны үшін төлем ақы.
6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
7. Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
7-1.Қалааралық және (немесе) халықаралық телефон байланысын бергені
үшін төлемақы.
8. Кеме жүретін су жолдарын пайдалынғаны үшін төлем ақы.
9. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы.
• Мемлекеттік баж
• Кедендік төлемдер:
1. Кеден баж.
2. Кеден алымдар.
3. Алдын ала шешім қабылдағаны үшін төлемақы.
4. Алымдар.
Салық – бұл мемлекеттің органдарының қызмет етуін қамтамасыз ету
мақсатында заңды және жеке тұлғалардан алынатын мемлекетпен бекітілген
міндетті төлем.
Алым – белгілі бір құқықты беруге төленуі міндетті шарт болып
табылатын міндетті жарна.
Баж – мемлекеттік қызмет көрсетуге айырбас ретінде заңдық мәні бар
ярекеті жасағаны немесе құжатты берген үшін мемлекеттік органдарымен
өкілетті тұлғалардың алатын міндетті төлемі.
Төлемақы – бұл мемлекеттік меншігінде және мемлекттік фискалдық
монополияға жатқызатын объектілері қолданғаны үшін төлем. [2.6-10]
Салық категориясы субъекті үшін мәжбүрлі төлем, алым, өтініш
білдірушіге қызмет көрсеткен мемлекеттік органның шығындарын өтейтін
мөлшерге болатындықтан компенсациялық сипатты иеленеді. Салық өткенсіз
эквивалентсіз болса, төлем ақы өтемді эквивалентті болады.
Баж мемлекетінің қызметіне төлем емес қызмет пен байланысты төлем
болып табылады.
Әлемдік тәжірибеде кеңінен қолданылатын салық жүйесін құрудың
принциптерін ғалым Я.Корнай ұсынған. Салық жүйесінің келесідей принциптері
бар:
1. Салық жүйесінің қарапайымдылығы – салық салу нысанын анықтайтын
қарпайым нысанды таңдау керек, себебі салық төлеушілер салық төлеуден
бас тартып, табыстарын азайтып көрсетуге тырысады.
2. Салық жүйесінің бейтараптылығы, яғни салық жүйесі мемлекетті қолдап,
салық төлушілерді жазаламау керек.
3. Салық жүйесінің тиімділігі, салықтарды белгілеу және оның төленуін
қамтамасыз ету экономиканың қызмет етуі мен капитал салымының өсуіне
кедергі болмау керек.
4. Сызықтық пропорционалдық қолдану, сызықтық салықты қосылған құн
салығына, табыс салығына қолдану қажет, бірақ мұндай салық
ставкалары, кәсіпорын салық төлеушінің меншік нысанына тәуесіз түрде
біріңғай болу қажет.
5. Салық жүйесі ашықтығы немесе салыстырмалылығы, экономикалық қатынастар
бойынша елдің әріптес елдердің негізгі салық түрлері мен салық салудың
әдіс-тәсілдерімен белгілі бір салыстыруды, қамтамасыз ету керек.
Қазақстан Республикасының салық кодексіне сәйкес салық салу
принциптерінде салық жүйесінің біртұтастық принципі қарастытылады. Яғни
салық жүйесі республикалық бүкіл аумағындағы барлық салық төлеушілерге
қатысты біртұтас болып табылады. [ 4.176-178]
Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан Республикасының салық
кодексіне сәйкес салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдерден салықтық қатынастарды реттейтін заңнамалық базадан және
мемлекеттік салық қызметі органдарынан құралады.
2. Салық органы қызметін ұйымдастыру
Мемлекеттің салық қызметі дегеніміз - бұл мемлекеттің салық салуды
ұйымдастыру мен оның қызмет етуін қамтамасыз етуге бағытталған іс
әрекеттерді ұсынады. Мемлекеттің салық қарекеті келесідей құрамдас бөліктер
мен бағыттардан тұрады:
1. Салықтардың үйлесімді белгілеу жолымен оны әрекет етуін қамтамасыз
ететін мемлекеттің салық жүйесін қалыптастыру.
2. Салық салу саласындағы мемлекеттік билік органдарының құзырлығы мен
уәкілеттілігін анықтау.
3. Мамандырылған салық органдары жүйесін құрып олардың қызмет етуін
қамтамасыз ету.
4. Салық заңдарының сақталуына салықтық міндеттемелердің орындалуына
салық бақылауын ұйымдастыру мен жүргізу
5. Салық төлеушілердің салықтарды ерікті және мәжбүрлі төлеуін
қамтамасыз ету.
6. Салық заңдарын бұзғаны үшін және осы заң бұзушылыққа жол берген үшін
жауапты тұлғаларды заңдық жауапкершілікке тартып салық салу
саласындағы заңдылықты сақтау режимін сақтау.
Мемлеттің салық қарекеті белгілі бір әдістер көмегімен жүзеге
асырылады.
Салық қарекеті әдістері дегеніміз - бұл мемлекет салық салуды
ұйымдастыру мен жүзеге асыруда қолданатын амалдар мен тәсілдер. Салық
салудың амалдары мен тәсілдері:
1. Салықты белгілеу мен қолданысқа енгізу.
2. Салық төлеушілерді есепке алу.
3. салықтың окладты түрлері бойынша салық салу объектілерін есепке алу.
4. Окладты салық түрлері бойынша салық салуды жүзеге асыру.
5. Табыс алу көзінен салықты алуды ұстап қалуды ұйымдастыру.
6. Салық төлеушілердің кейбір категорияларына салықтық есеп беру нысанын
белгілеу.
7. Салық төлеушілердің өзендік салық міндеттемелерін орындалуына салық
агенттері мен салықты жинаушылардың салық салумен байланысты салық
заңымен анықталғанміндеттемелерінің орындалуына бақылау жүргізу.
8. Салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ететін шаралар қабылдау.
9. Салық органдары жүйесін ұйымдастыру
10. Салық заңдарын бұзғаны үшін заңдық жауапкершілікті белгілеу.
11. Салық заңдарын бұзылуына жауапты тұлғаларға белгіленген
жауапкершілікті жіктеу.
Салық органдары – бюджетке төленетін міндетті төлемдерді есептеуді
және жинауды жүзеге асыруға Қазақстан Республикасының Үкіметі уәкілеттік
берген уәкілетті органдар. Салық органдары Қаржы министрлігінің құрамына
енеді. Салық комитеті туралы ереже 2002 жылы 9-қазанда қабылданып, соңғы
рет 2004 жылдың 13-тамызында өзгертулер мен толықтырулар енгізілген,
Қазақстан республикасының Қаржы министрлігінің салық комитеті Қаржы
министрлігінің ведомствосы болып табылады. Бұл ведомство, яғни комитет
мемлекет алдында салық кодексіне сәйкес жұмыстардың орындалуын қамтамасыз
етуге өкілетті. Салық қызметі органдары уәкілетті мемлекеттік орган мен
салық органынан тұрады. Салық органдарына аймақаралық салық комитеттері,
Астана және Алматы қалалары бойынша салық комитеттері, ауданаралық салық
комитеттері, аудандар, қалдалардағы аудандар бойынша салық комитеттері
жатады. Арнайы экономикалық аймақтар құрылған жағдайда, бұл аймақтардың
аумағында салық комитеттері құрылуы мүмкін. Салық органдары тиісті жоғары
тұрған салық қызметі органына төменнен жоғары қарай тікелей бағынады және
жергілікті атқарушы органдарға жатпайды. Уәкілетті мемлекеттік орган салық
органдарына басшылық жасауды жүзеге асырады. Салық органдарының бірініші
басшыларын қызметке уәкілетті мемлекеттік органның бірініші басшысы
тағайындайды. Комитет өзінің қызметін заңдарға сәйкес және ереже мен басқа
нормативті құқықтық актілермен жүзеге асырады. Комитет – заңды тұлға, өз
атынан азаматты-құқықтық қатынастарға қатысады. Комитеттің құрылтайшылық
құжатты – оның ережесі болып табылады. Салық комитетінің құрылымы:
- басшылық;
- әкімшілендіру және ірі салық төлеушілердің мониторингтік
басқармасы;
- салықтық әкімшілендендіру басқармасы;
- әдістеме басқармасы;
- халықаралық салық салу басқармасы;
- ішкі жұмыстар басқармасы;
- анализдеу, кірістерді болжау басқармасы;
- ақпарттық-технология басқармасы;
- ұйымдастырушылық-қаржылық қамтамасыз ету басқармасы;
- өндірістік емес төлемдер басқармасы;
- заң басқармасы;
- акциздерді әкімшілендендіру басқармасы.
Салық қызметі органдарының құқықтары
1. Салық қызметі органдары:
1) Салық кодексінде көзделген нормативтік құқықтік актілерді өз
құзыреті шегінде әзірлеуге және бекітуге;
2) өз құзыреті шегінде салық міндеттемелерінің туындауы, орындалуы мен
тоқталуы жөнінде түсіндіруді жүзеге асыруға және түсініктеме беруге;
3) Салық кодексінде белгіленген тәртіппен салық бақылауын жүзеге
асыруға;
4) салық төлеушінің бухгалтерлік құжаттамасына, сметаларына ақшасының
бар-жоғына, бағалы қағаздарына, есеп айырысуларына, декларацияларына және
салық міндеттемелерін орындауға байланысты өзге де құжаттарына Қазақстан
Республикасының заң актілерімен белгіленген талаптарды сақтай отырып,
тексеру жүргізуге;
5) салық төлеушілерден уәкілетті мемелекеттік орган белгілеген
нысандар бойынщша салық және бюджеттке төленетін басқа да міндетті
төлемдерді есептеу және төлеу (ұстау мен аудару) жөнінде құжаттар, оларды
толтыру жөнінде түсіндірмелер, сондай-ақ салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдердің, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті
зейнетақы жарналарының және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыу қорына
әлеуметтік аударымдардың дұрыс есептелгендігін және дер кезінде
төленгендігін (ұсталғандығын және аударылғандығын) растайтын құжаттар
беруді, сондай-ақ резидент салық төлеушінің Қазақстан Республикасының
шегінен тыс Қазақстан Республикасының жерде орналасқан еншілес
компанияларының қаржылық есептілігін қоса алғанда, оның шоғырландырылған
қаржылық есептілігін талап етуге;
6) Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген тәртіппен
салық тексеруін жүзеге асыру барысында салықтық құқық бұзушылықтар
жасалғанын айғақтайтын құжаттарды салық төлеушіден алып қоюға;
7) орналасқан жеріне қарамастан табыс табу үшін пайдаланылатын кез
келген салық салу объекілері мен салық салуға байланысты объектілерді
тексеруге, салық төлеушінің мүліктеріне (тұрғын үй-жайлардан басқа)
түгендеу жүргізуге;
8) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін тізбе бойынша уәкілетті
мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен салық төлеушіден электрондық
құжаттар түріндегі ақпарат алуға;
9) мыналарға:
- салық салуға байланысты мәселелер бойынша тексерілетін салық
төлеушіге заңды тұлға мен дара кәсіпкерге;
- қаржы нарығы қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі
уәкілетті органмен келісім бойынша, уәкілетті орган белгілеген
тәртіппен әрекетсіз заңды тұлғаға;
- заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының
Президенттігіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің және
маслихаттың депутаттығына, сондай-ақ жерілікті өзін-өзі басқару
органдарының меншігіне кандидат ретінде тіркелген тұлғаға және
оның зайыбына (жұбайына) қатысты комерциялық, банктік және заңмен
қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді жария етуге
Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген талаптарды
сақтай отырып, банктерден немесе банк операцияларының жекелеген
түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардан банк шоттарының бар-жоғы және
олардың нөмірлері туралы, осы шоттардығы ақшаның қалдығы мен
қозғалысы туралы мәліметтер алуға;
10) Салық Кодексінің ерекше бөлімінде көзделген жағдайларда салық
төлеушінің салық міндеттемесін жанама әдіспен айқындауға;
10-1) салық тексерулеріне басқа да мемлекеттік органдардың мамандарын
тартуға;
11) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес соттарға талаптар
қоюға құқылы.
12) Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 49-бабы 2-
тармағының 1), 2) және 4) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша заңды
тұлғаны тарату туралы сотқа талап-арыз беруге құқылы.
1-1. Салық қызметі органдары Қазақстан Республикасының заңнамалық
актілерінде жүктелеген міндеттерді іске асыруды уәкілетті орган белгілеген
тәртіппен электрондық тәсілмен жүзеге асыруға құқылы.
2. Салық қызметі органдарының Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген өзег де құқықтары бар.
Салық қызметі органдарының міндеттері
1. Салық қызмет органдары:
1) салық төлеушінің құқықтарын сақтауға;
2) мемлекетің мүделерін қорғауға;
3) салық төлеушінің салық міндеттемелерін орындауына, Мемлекеттік
әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың толық есептелуіне
және уақытылы төленуіне, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті
зейнетақы жарналарының де кезінде ұсталуына және аударылуына салық
бақылауын жүзге асыруға;
4) салық төлеушілердің, салық салу объектілері мен салық салуға
байланысты объектілердің есебін, есептелген және төленген салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің есебін белгіленген
тәртіппін жүргізуге;
5) белгіленген салық есептілігінің нысандарын толтыру тәртібін
түсіндіруге;
6) салық тексеруін қатаң нұсқамалар бойынша жүргізуге;
7) Салық кодексінің ережелеріне сәйкес салық құпиясын сақтауға;
8) Салық кодексінде көзделген мерзімдер мен жағдайларда салық
төлеушіге салық міндеттемелерінің орындалуы жөнінде хабарлама тапсыруға;
9) салық төлешінің өтініші бойынша үш күн мерзімнен кешіктірмей салық
міндеттемелерін орындау жөніндегі бюджетпен есеп айырысуларының жай-күйі
туралы оның жеке шотынан көшірмені беруге;
10) салық төлеушіге берілетін, салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер бойынша салық міндеттемелерінің орындадалу фактісін
растайтын квитанциялар көшірмесінің бес жыл бойы сақталуын қамтамасыз
етуге;
11) мемлекет меншігіне айналған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау,
одан әрі пайдалану және өткізу тәртібінің сақталуын, оның Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес тиісті уәкілетті органға толық және
уақытылы тапсырылуын, сондай-ақ ол сатылған жағдайда ақшаның толық және дер
кезінде түсуін бақылауды жүзеге асыруға;
12) салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ету тәсілдерін
қолдануға және салық төлеушіден салық берешегін Салық кодексіне сәйкес
мәжбүрлеп өндіріп алуға;
13) Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы
кодексіне сәйкес салық төлеушіге әкімшілік айыппұлдар міндетті;
2. Салық тексеруі барысында салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеуден қасақана жалтару фактілері, сондай-ақ қылмыс
белгілерін көрсететін әдейі, жалған банкроттық фактілері анықталған кезде,
салық органдары Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес іс жүргізу
шешімін қабылдау үшін тиісті құқық қорғау органдарының тергеуіне жататын
материалдарды жібереді.
3. Салық қызметі органдары Қазақстан Республикасының салық
заңдарымен көзделген өзге де міндеттерді орындайды. [2.14-16]
3. Салықтық бақылау және оны жүргізудің негізі
Салықтық бақылау деп – салық заңдарын яғни Салық кодексі, заңдылық
нормативтік актілерді тағы басқа орындалуын қадағалау. Салық бақылауын
жүзеге асыру – іс жүзінде мемлекеттің қаржылық іс әрекетіне бағытталып,
ақша қорларын құюға кететін және осы мемлекеттік қаржы жүйесінің құрамына
кіретін табыстарды жинау болып табылады.
Салықтық бақылау субъектілері салықтық тексеру жүргізуге айрықша құқық
берілген мемелекеттің салық органдары болып табылады.
Бақылауды жүргiзу уақытына қарай салықтық бақылаудың негiзгi үш
формасын белгiлейдi – алдын-ала, ағымдық және кейiнгi бақылау. Олардың
барлығы бiр-бiрiмен тығыз байланыста, бақылаудың үздiксiз сипатына ие.
Алдын-ала бақылау тексерiлiп жатқан алдын-ала операцияларды
жетiлдiредi. Бұл жоспарлау сатысында салықтық заң шығарудағы бұзушылықты
шығаруға көмектеседi. Алдын-ала бақылауды өткiзудiң негiзгi әдiсi болып
өңдеулiк тексерулер табылады. Олар бухгалтерлiк есеп берулерге және
салықтық есептеулерге түсетiн барлық тексерулер арқылы, түскен күнi немесе
келесi кезеңiнде инспекцияда жүзеге асырылады өңдеулiк тексерулердiң
негiзгi мiндеттерi:
• бухгалтерлiк есеп берулердi дұрыс орындауды визуалдық тексеру, яғни
уәкiлеттi лауазымды тұлғалардың қолы қойылғанын, есеп берулердiң барлық
қажеттi реквизиттерiн толтыруды тексеру;
• салықтар бойынша есептеудi дұрыс құрғанын тексеру, олар өзiне бюджетке
төленетiн салықтық сомалардың қорытындысын арифметикалық есептеудi, салық
мөлшерлемесiн және салықтың жеңiлдiктердi дәлелдi қолдануды тексерудi,
салық салу базасын шығару үшiн қажеттi көрсеткiштiң дұрыстығын
ықпалдауды, салықтар бойынша есеп берулердi дер кезiнде көрсетiлуiн
тексерудi кiргiзедi;
• алдағы өткен есеп беру кезенiнiң көрсеткiштерi мен есеп беру
көрсеткiштерiнiң сәйкестiгiн тексеру;
• бухгалтерлiк есеп берулер мен салықтың есептеулердегi қайталанатын
көрсеткiштердiң келiсуiн тексеру.
• өңдеулiк тексерулердi нақты әдiстерi бақылау аймақтарында салықтың заң
шығарудағы бұзушылықтың, ақпаратты автоматтандырылған өңдеудi қамтамасыз
ету мүмкiндiгiнiң, қызметкерлердiң бiлiмi мен тәжiрибесiнiң сипатынан
шыға отырып инспекцияларымен анықталады.
Салық органдары жұмыстарында қолданылатын салықтың бақылаудың негiзгi
формаларының бiрi ағымдық бақылау болып табылады. Ағымдық бақылауды басқаша
оперативтi деп те атайды. Ол күнделiктi салық инспекциясының бөлiмдерiмен,
бюджет алдындағы, олардың мiндеттерiн орындайтын кәсiпорын мен заңды
тұлғалардың қаржылық-шаруашылық қарекетiн жүзеге асыру процесiндегi
салықтық тәртiптi бұзуды қысқарту үшiн, жүзеге асырылады. Бұл бақылау
нысанында қолданылатын негiзгi әдiс болып қадағалау, зерттеу және талдау
әдiсiмен қолданылатын эксперт – тексеру.
Эксперт-тексеру – бұл қысқа уақыт iшiнде ұйымның қаржылық-шаруашылық
қарекетiнiң тар айналымына сәйкес жүргiзiлетiн тексерулер. Көрсетiлген
тексерулер дәрежесiн жоспарлаудың негiзi болып салық төлеушiлердiң
бухгалтерлiк есеп берудi алдын-ал талдау нәтижесi бойынша иеленетiн орны,
жеке көрсеткiштердi ұйымдастырудың шынайлықсыз көрiнiсi туралы болжаулар,
сұрақтардың аз көлемi бойынша кезектi және басқа тексерулердi жұргiзу
туралы басқа салықтың органдардың сұрансы болуы мүмкiн. Жоғары нәтиженi
кездейсоқ таңдау әдiсi бойынша таңдаулы ұйымдарда және экспресс-
тексерулердi жүзеге асыру арқылы алуға болады. Тексерудiң көрсетiлген
категориясын жоспарлау салық төлеушiлердi тексерулермен қамту деңгейiн
өсiруге мүмкiндiк бередi. Егер берiлген тексерулер нәтижесiнде ұйымның
салықтық есептеуi және есеп беру, бухгалтерлiк есептiң аның еместiгi туралы
куәладыратын қандай да бiр бұзушылықтар шықпаса, онда оны әрi қарай тексеру
жүргiзiлмейдi. Кейiнгi бақылау салықтық бақылаудың бөлiнбес бөлiгi болып
табылады. Ол заң шығарумен жүргiзiлетiн, қарастыратын салықтар және басқа
да мiндеттi төлемдердiң толық және өз уақытында түсуi, шығарудың дұрыс
пәнiне өткен кезеңде жеке тұлға және ұйымдардың қаржылық-шаруашылық
қарекетiн тексеруге етпейдi. Кейiнгi бақылау қаржылық-шаруашылық
қарекетiнiң барлық жағын терең зерттеумен байқалады, бұл алдын-ала және
ағымды бақылаудың кемшiлiгiн ашуға мүмкiндiк бередi. Бақылаудың бұл нысаны
құжаттық тексерулердiң бақылау, зерттеу және талдау сияқты әдiстерiн
қолдануымен жүргiзу жолымен жүзеге асырылады – кәсiпорындарда, мекемеде
және ұйымдарда.
Салықты бақылаудың тиімділігі олардың заңды бұзушылықтарды
болдырмауына және салық қарыздықтарын болдырмау мен салық салу объектілерін
көбейту арқылы бюджет тапшылығын жою.
Салық бақылауы:
1. Салық бақылауы – салық қызметі органдарының салық заңдарының
орындалуын, жинақтаушы зейнтақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының
және Мемлеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың толық
және уақытылы аударылуын бақылау.
2. Салық бақылауы:
1) салық төлеушілерді тіркеу есебі;
2) Салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
есепке алу;
3) бюджеке түсімдерді есепке алу;
4) қосылған құн салығын төлеуілерді есепке алу;
5) салық тексерістері;
6) камералдық бақылау;
7) салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметі мониторингі;
8) фискалдқ жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану ережелері;
9) акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік
постыларды белгілеу;
10) мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және
сату тәртібін сақтауды, сондай-ақ мемлекет меншігіне айналдырылған
мүліктің толық және уақтылы берілуін тексеру;
11) уәкілетті және жергілікі атқарушы органдарға бақылау жасау
нысандарында жүзеге асырылады;
3.Кеден органдары өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының кеден
шекарасы арқылы тауарлардың өтуімен байланысты төленуге тиіс салықты және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді алу жөніндегі салық
бақылауын Салық Кодексіне және Қазақстан Республикасының кеден заңдарына
сәйкес жүзеге асырады.
Алматы қаласының өңірлік қаржы орталығының қатысушыларын салықтық
бақылауды салық органдыры уәкілеті орган белгіленген нысан бойынша
аудиторлық есеппен расталатын салықтық есептілік негізінде ғана жүзеге
асыруы мүмкін. Аудиторлық ұйымдардың тізбесін Алматы қаласының өңірлік
қаржы орталығының қызметін реттеу жөніндегі уәкілетті орган қаржы нарығын
және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөніндегі уәкілетті органмен және
аудиторлық қызмет саласын реттеу мен аудиторлық және кәсіби аудиторлық
ұйымдардың қызметін бақылау жөніндегі уәкілетті органмен келісе отырып
айқындайды.
Салықты бақылаудың нәтижесі тек салықты төлеушілердің заңсыздығы мен
қатар, салық органы қызметкерлері тарапынан жіберілетін ескерту керек.
Салықтық бақылау – салықтық тексеру немесе тапсыру мақсатындағы
бақылау болады. Салықтық бақылау тексерілетін салық төлеуші туралы
ақпараттарды жинау, жинаған ақпараттарды бағалау.
Қазіргі кезендегі салықтық бақылаудың басты мақсаттарына салық
заңдарының тиісінше орындалуына тексеру жүргізу, сондай-ақ салық төлеушілер
(олардыңішінде ірі салық төлеушілер) мен салық салу объектілерін уақытылы
есепке алу жатады. Салықтық тексерулер де тек салық органдары тарапынан
ғана жүзеге асырылатын Қазақстан Республикасының салық заңдарын тексеру
болып табылады.
1. Салық тексеруi - салық қызметi органдары жүзеге асыратын, Қазақстан
Республикасы салық заңдарының орындалуын тексеру. Ұғарымда көрсетiлген
салық қызметi органдарының лауазымды адамдары, Салық кодексіне сәйкес
тексерудi жүргiзуге тартылатын өзге де адамдар мен салық төлеушi салық
тексерулерiне қатысушылар болып табылады.
1-1. Арнайы бiлiмдi және дағдыны талап ететiн мәселелердi зерттеу және
консультация алу үшiн, қажет болған жағдайларда, салық қызметi органы
салықтық тексеруге салықтық тексерудiң нәтижесiне мүдделi емес маманды
тартуы мүмкiн.
Алға қойылған мәселелер бойынша маман қорытынды жасайды, ол салықтық
тексеру актiсiне қоса берiледi.
2. Салық тексерулерiн салық қызметi органдары ғана жүзеге асырады.
3. Салық тексеруi мынадай түрлерге бөлiнедi
1) құжаттық тексеру;
2) рейдтiк тексеру;
3) хронометраждық зерттеу.
4. Құжаттық тексеру мынадай түрлерге бөлiнедi:
1) кешендi тексеру - салықтың және бюджетке төленетiн басқа да
мiндеттi төлемдердiң барлық түрлерi бойынша салық мiндеттемелерiнiң
орындалуын тексеру;
2) тақырыптық тексеру – салық мiндеттемесiнiң салықтың және (немесе)
бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң жекелеген түрлерi бойынша
орындалуын;
- міндетті зейнетақы жарналарын жинақтаушы зейнетақы қорларына және
әлеуметтік аударымдарды Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына
толық және уақтылы ұстап қалуды және (немесе) есептеуді;
- банктердің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын ұйымдардың Салық кодексінде белгіленген міндеттерді
орындауын;
- трансферттік бағаларды қолдану кезінде мемлекеттік бақылау
мәселелері бойынша;
- акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерінің өндірілуі мен
айналымын мемлекеттік реттеу мәселелері бойынша;
- салық төлеушi мен оның дебиторлары арасындаєы өзара есеп айырысуды
айќындау мәселелерi бойынша тексеру;
3) қарсы тексеру - егер салықтық тексерудi жүргiзу кезiнде салық
органында аталған тұлғаларға байланысты салық төлеушiлердiң жүргiзген
операцияларының салық есебiнде дұрыс көрсетiлуi туралы қосымша ақпарат алу
қажеттiгi туындаса, үшiншi бiр тұлғаларға қатысты жүргiзiлетiн тексеру.
Қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы сомаларының дұрыстығына
салықтық тексерудi жүргiзу кезiнде Қазақстан Республикасының аумағында
тауарлар бойынша камералдық бақылауды жүргiзу кезiнде бұзушылықтар
анықталған экспортталған тауарларды өндiру және олардың айналымы процесiне
қатысқан тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулердi) берушi салық
төлеушiлердi тексеру де қарсы тексеру болып табылады;
4) қосымша тексеру - салық төлеушiнiң шағымында жазылған мәселелер
бойынша салықтық тексерудiң нәтижелерi бойынша салық төлеушiнiң шағымын
қарайтын немесе резидент еместiң қосарланған салық салуды болғызбау туралы
халықаралық шарттың ережелерiн қолдану заңдылығына қатысты мәселелердi
қайта қарау туралы өтiнiшiн қарайтын салық қызметi органының шешiмi
негiзiнде жүргiзiлетiн тексеру.
5. Рейдтiк тексерудi салық қызметi органдары жекелеген салық
төлеушiлерге қатысты олардың Қазақстан Республикасы заңдарының жекелеген
талаптарын, атап айтқанда:
1) салық төлеушiлердiң салық органдарында тiркеу есебiне қойылуы;
2) фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолданудың
дұрыстығы;
3) бiржолғы талонның және өзге де рұқсат ету құжаттарының болуы;
4) салық қызметі органдарының құзыретінде болатын акцизделетін
тауарлардың жекелеген түрлерін және қызмет түрлерін лицензиялау ережелерін
және өндіру, сақтау мен өткізу шарттарын орындау мәселелері бойынша
жүргізеді.
6. Хронометраждық зерттеудi салық органдары салық төлеушiнiң нақты
кiрiсiн және кiрiс алуға байланысты нақты шығындарды анықтау мақсатымен
жүргiзедi. Хронометраждық зерттеу уәкiлеттi мемлекеттiк орган бекiткен
тәртіппен жүргiзiледi.
7. Салық тексеруiн жүргiзу, Қзақстан Республикасының заң актiлерiнде
белгiленген жағдайларды қоспағанда, салық төлеушiнің қызметiн тоқтатпауға
тиiс.
8. Салық органы заңды тұлғаның өзiне салық тексеруiнiң жүргiзiлуiне
қарамастан заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшелерiн тексеруге құқылы.
Салық тексерулерiн жүргiзудiң мерзiмдiлiгi
1. Салық тексерулерi мынадай мерзiмдiлiкпен жүргiзiледi:
1) кешендi - жылына бiр реттен жиi емес;
2) тақырыптық - салықтың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi
төлемнiң белгiлi бiр түрi бойынша, акцизделетiн тауарлардың жекелеген
түрлерiнiң өндiрiсiн және айналымын мемлекеттiк реттеу мәселелерi бойынша,
сондай-ақ банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге
асыратын ұйымдардың Салық кодексінде белгiленген мiндеттемелердi орындау
және трансферттiк бағалар қолдану кезiндегi мемлекеттiк бақылау мәселелерi
бойынша жарты жылда бiр реттен жиi емес.
Шағын кәсіпкерлік субъектiлерiн тақырыптық салықтық тексеру жылына бiр
реттен артық жүргiзiлмейдi.
Салық тексерулерiн жүргiзудiң мерзiмдерi
1. Берiлетiн нұсқамаларда көрсетiлетiн салық тексерулерiн жүргiзудің
мерзiмi, егер осы бапта өзгеше көзделмесе, нұсқама тапсырылған кезден
бастап отыз жұмыс күнiнен аспауға тиiс.
2. Құрылымдық бөлiмшесi бар заңды тұлғаға салық тексеруiн жүргiзген
кезде салық тексеруiн жүргiзудің мерзімін салық органы алпыс жұмыс күнiне
дейiн ұзартуы мүмкiн.
3. Ерекше күрделi мәселелердi тексеру кезiнде салық тексеруiн
жүргiзудiң мерзiмiн салық қызметiнің жоғары тұрған органы құрылымдық
бөлiмшесi жоқ заңды тұлға үшiн елу жұмыс күнiне дейiн, құрылымдық бөлiмшесi
бар заңды тұлға үшiн сексен жұмыс күнiне дейiн арттыруы мүмкiн. Ерекше
күрделi мәселелер салық қызметiнiң жоғары тұрған органының салық төлеушiге
тапсыратын негiзделген жазбаша шешiмiмен расталады.
4. Салық тексеруiн жүргiзу мерзiмi құжаттарды тапсыру туралы салық
органының талаптарын салық төлеушiге беру кезi мен салық тексеруін жүргiзу
кезінде сұралатын құжаттарды салық төлеушiні табыс етуi аралығындағы уағыт
кезеңiнде, сондай-ақ салық органының мәлiметтер мен құжаттарды сұратып алу
кезiнде тоқтатыла тұрады.
Салықтық тексеру мерзiмiнiң iшiнде халықаралық келiсiмдерге сәйкес шет
мемлекеттерге салық қызметi органдарының ақпарат беру және ол бойынша
мәлiметтер алу туралы сұрау салған кездерiнiң арасындағы уақыт кезеңiнде де
тоқтатыла тұрады.
5. Хронометраждық зерттеулер жүргiзудiң мерзiмi уәкiлеттi мемлекеттiк
орган бекiткен хронометраждық зерттеулер жүргiзу тәртiбiне сәйкес
белгiленедi.
Салық тексеруiн жүргiзу негiздемесi:
1. Салық тексеруiн жүргiзу үшiн мынадай деректемелердi:
1) нұсқаманың салық органында тiркелген күнi мен нөмiрiн;
2) нұсқама шығарған салық органының атауын;
3) салық төлеушiнің толық атауын;
4) сәйкестендiру нөмiрiн;
5) тексеру түрiн;
6) тексеретiн адамдардың, сондай-ақ осы Кодекске сәйкес тексеру
жүргiзуге тартылған өзге де адамдардың лауазымын, тегiн, атын, әкесiнің
аты;
7) тексеру жүргiзiлетiн мерзiмiн;
8) құжаттық тексерулер кезiндегi тексерiлетiн салық кезеңiн қамтитын
нұсқама негiздеме болып табылады.
2. Рейдтiк тексеру тағайындалған кездегi нұсқамада аумақтың
тексерiлетiн учаскесi, тексеру барысында анықталуға жататын мәселелер,
сондай-ақ осы баптың 3), 4) және 7) тармақшаларын қоспағанда, 1-тармағында
көзделген мәлiметтер көрсетiлуге тиiс.
3. Тақырыптық, қосымша, қарсы тексерулер тағайындалған кезде
нұсқамада: салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң
тексерiлетiн түрi; мiндеттi зейнетақы жарналарын жинақтаушы зейнетақы
қорларына, әлеуметтiк аударымдарды Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қорына
толық және уақтылы ұстап қалу және (немесе) аудару мәселелерi; банктердiң
және банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардың
Салық Кодексінде белгiленген мiндеттемелердi орындау мәселелерi;
трансферттiк бағаларды қолдану кезiндегi мемлекеттiк бақылау мәселелерi;
акцизделген тауарлардың жекелеген түрлерi өндiрiсiн және айналымын
мемлекеттiк реттеу мәселелерi; салық төлеушi мен оның дебиторлары
арасындағы өзара есеп айырысуларды айқындау мәселелерi көрсетiледi.
4. Нұсқамаға салық органының бiрiншi басшысы немесе оны ауыстыратын
адам қол қоюға, ол салық органының елтаңбалы мөрiмен расталуға және
уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген тәртiпке сәйкес арнаулы журналда
тiркелуге тиiс.
5. Салық Кодексінде көзделген тексеру мерзiмi ұзартылған және (немесе)
тексеруді жүргізетін адамдардың саны өзгерген және (немесе) тексерiлетiн
салық кезеңi өзгерген жағдайда қосымша нұсқама ресiмделiп, онда бұдан
бұрынғы нұсқаманың нөмiрi мен тiркелген күнi, Салық кодексіне сәйкес
тексеру жүргiзуге тартылатын адамдардың тегі, аты, әкесiнiң аты
көрсетіледi.
6. Бiр ұйғарым негiзiнде бiр ғана салық тексеруi жүргiзiлуi мүмкiн.
Салық тексеруiн жүргiзудiң басталуы:
1. Салық төлеушiге (салық агентiне) нұсқама берiлген кез салық
тексеруiн жүргiзудiң басталуы болып есептеледi.
2. Салық органының салық тексеруiн жүргiзушi лауазымды адамдары салық
төлеушiге (салық агентiне) қызмет куәлiгiн көрсетуге мiндеттi.
3. Салық органының салық тексеруiн жүргiзушi лауазымды адамы, рейдтiк
тексеруді қоспағанда, салық төлеушiге нұсқаманың түпнұсқасын табыс етедi.
Нұсқаманың көшiрмесiне салық төлеушi (салық агентi) нұсқамамен танысқаны
және оны алғаны туралы белгi қояды.
4. Рейдтiк тексеру жүргiзiлген кезде салық төлеушiге танысу үшiн
нұсқаманың түп нұсқасы көрсетiледi және оның көшiрмесi табыс етiледi.
Нұсқамамен таныстырылғаны және оның көшiрмесiн алғаны туралы түп нұсқаға
белгi қойылады.
5. Салық төлеушiнiң (салық агентiнiң) нұсқаманы алудан бас тартуы
салық тексеруiн жүргiзудің күшiн жоюға негiз болып табылмайды.
6. Салық тексерулерiн жүзеге асыру кезеңiнде тексерiлетiн салық
кезеңiндегi салық есептiлiгiне салық төлеушiнiң өзгерiстер мен толықтырулар
енгiзуiне жол берiлмейдi.
Камералдық бақылау
1. Камералды бақылау - салық төлеушiлер берген салық есептiлiгiн және
басқа да құжаттарды зерделеу мен талдау негiзiнде тiкелей салық органы
жүзеге асыратын бақылау.
2. Камералдық бақылау тiкелей салық органының орналасқан жерi бойынша
жүзеге асырылады.
Салық төлеушiлер мониторингi ұғымы
1. Салық төлеушiлер мониторингi салық төлеушiлердiң нақты салық
салынатын базасын анықтау және тауарлардың (жұмыстардың, ќызмет
көрсетулердiң) үзiндiк құнын қалыптастырудың негiздiлiгiне талдау жүргiзу,
қаржы, валюта заңдарын, қолданылатын нарықтық бағаларды сақтау мақсатында
салық төлеушілердiң қаржы-шаруашылық қызметiн байқау жүйесiн қолдану
жолымен жүзеге асырылады. [2.280-287]
Мемлекеттің де, салық төлеушілердің де мүдделеріне сәйкес үкімет және
тиісті атқарушы органдар салықтарды төлеудің дұрыстығы мен уақтылығын үнемі
бақылап отыруы қажет.
Салықтық бақылау тек Қаржы министірлігінің құзыры арқылы, нақты айтсақ
оның Салық комитеті мен салық органдары арқылы жүзеге асырылады.
ІІ. Салық органдарының экономикалық-бақылау қыметінің қазіргі жағдайы
2.1 Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы
мен дамуы
1990 жылы Қазақ ССР Қаржы Министрлігінің 1990 жылғы 16 наурызындағы №
Л-46 бұйрығының негізінде Мемлекеттік кіріс бөлімі Мемлекеттік салық
инспекциясы болып өзгертілді және Целиноград қаласы бойынша салық
инспекциясы құрылды.
1991 жылдың шілдесінде – Қазақ ССР Президентінің Қазақ ССР-де
Мемлекеттік салық қызметін құру туралы Қаулысы шықты, осы қызметте өз
бетінше қаржылық институт статусы берілді.
1993 жылдың наурызында – ҚР ҚР ҚМ салық қызметі туралы Заңы
енгізілді, бұл салық қызметі органдарының ҚР салықтық саясатын жүргізудегі
статусын, құзіретін, міндеттері мен жауапкершіліктер әрекетінің құқықтық
негіздерін анықтады.
1995 жылдың сәуірінде – Қазақстан Республикасы Бас мемлекеттік салық
инспекциясы Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің Бас салықтық
инспекциясы болып өзгертілді. 1995 жылдың 1-ші шілдесінен біздің еліміз
үшін маңызы қиын бағаланатын Салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер туралы заңының күші бар Қазақстан Республикасының
Президентінің Қаулысы қабылданды.
1996 жылдың қыркүйегінде – ҚР Үкіметінің № 1181 ҚР Мемлекеттік салық
комитеті туралы Ереженің бекітілуі туралы Қаулы қабылданды.[22]
Қазақстан Республикасының дербес салық қызметі ұйымдастырылған күннен
бастап біздің егеменді мемлекетіміздің салық жүйесінің құрылуы бойынша және
оларды әрі қарай жетілдіру бойынша белгілі бір жұмыстар жасалды. Салық
кодексін қабылдағаннан бастап салықтық қатынастардың реттелу деңгейі
анағұрлым ұлғайды. Салық сандарының және түрлерінің едәуір қысқартылуы мен
олардың бюджетке түсу механизмі істің жағдайына қолайлы болды, ол салық
ауыртпалықтарының жеңілдеуіне әсер етті.
Салық органдары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ережелер
мен шарттар негізінде заңды тұлғалардың барлық ақша құжаттарын,
бухгалтерлік кітаптарын, есеп айырысуларын, декларацияларын, салықтар мен
басқа да міндетті төлемдерді есептеуге және бюджетке төлеуге байланысты
құжаттарын тексереді, сондай-ақ осы тексеру барысында туындайтын мәселелер
жөнінде ұйымдардың лауазымды адамдарынан, басқа да қызметкерлерінен және
азамттардан анықтамалар, ауызша және жазбаша түсініктемелер алады.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитеті (бұдан әрі
– Комитет) өз құзыреті шегінде салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдердің түсуін, міндетті зейнетақы жарналарының және
Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың толық
және уақтылы аударылуын қамтамасыз ету саласындағы іске асырушылық және
бақылау-қадағалау функцияларын жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігінің ведомствосы болып табылады.
Комитеттің басты міндеттері мыналар болып табылады:
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық түсуін,
міндетті зейнетақы жарналарының және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру
қорына әлеуметтік аударымдардың толық және уақтылы аударылуын қамтамасыз
ету;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексінде) белгіленген
тәртіпте салық бақылауын жүзеге асыру;
Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
этил спирті мен алкоголь өнімінің, темекі өнімдерінің, мұнай өнімдерінің
жекелеген түрлерінің өндірілуін және айналымын мемлекеттік реттеуді
қамтамасыз ету; халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру.
2. Комитеттің заңды тұлғалар болып табылатын аумақтық органдары бар,
оларға мыналар жатады: аймақаралық салық комитеттерi, облыстар, Астана және
Алматы қалалары бойынша салық комитеттері, ауданаралық салық комитеттері,
аудандар, қала және қаладағы аудандар бойынша салық комитеттері, сондай-ақ
арнайы экономикалық аймақтардың аумағындағы салық комитеттері.
3. Комитет өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына және
заңнамаларына, Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің
Қаулыларына, өзге де нормативтік құқықтық құжаттарға, сондай-ақ басқа да
Ережелерге сәйкес жүзеге асырады.
4. Комитет мемлекеттік мекеменің ұйымдастыру-құқықтық нысанындағы
заңды тұлға болып табылады, мемлекеттік тілде өз атауымен мөрі және
мөртаңбасы, белгіленген үлгідегі бланкілері, сондай-ақ заңнамаға сәйкес
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің қазынашылық органдарында
бюджеттік шоттары және Қазақстан Республикасы Бюджеттік Кодексінде,
Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда қарастырылған
жағдайларда өзге де шоттары бар. Комитет азаматтық-құқықтық қатынастарға өз
атынан түседі.
2. Комитеттің функциялары мен құқықтары
11. Комитет заңнамада белгіленген тәртіппен жүзеге асырады:
1) мемлекеттік саясатты іске асыруды қамтамасыз ететін функциялар:
Қазақстан Республикасы салық төлеушілерінің мемлекеттік тізілімін
жүргізу; салық төлеушілерді, салық салу объектілерін және салық салуға
байланысты объектілерді есепке алудың бірыңғай жүйесін әзірлеу және
жүргізу; салық заңнамасының орындалуын бақылауды жүзеге асыру бойынша
орталық және жергiлiктi мемлекеттік органдармен өзара iс-қимыл жасау; этил
спиртінің, алкоголь өнімінің және темекі өнімдерінің өндірілуі және
айналымы саласында есепке алу мен есептілікті ұйымдастыру; этил спиртінің,
алкоголь өнімінің және темекі өнімдерінің өндірілуі мен айналымына
бақылауды жүзеге асыру бойынша мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл
жасау;
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіпте салық
төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметіне, мұнай өнiмдерiн өндiрушiлердiң,
мұнайды жеткiзушiлердiң және мұнай өнiмдерiн базалардан сатуды жүзеге
асыратын тұлғалардың қызметiне мониторинг;
мұнай өнiмдерiнiң жекелеген түрлерiн өндiру және олардың айналымы
бойынша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz