Растрлық графикалық файл
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
І-тарау. Графиктік бейнелердің редакторлары
1.1 Графиктік редакторлардың түрлері және олардың сипаттамалары 7
1.2 Векторлық редакторлар 14
1.3 Растрлық редакторлар 22
ІІ-тарау. Үшөлшемді компьютерлік графикадағы модельдеу ерекшеліктері
2.1. 3D STUDIO MAX программасы 29
2.2 Модификаторлар алхимиясы 37
2.3 Анимация негіздері 49
2.4 Персонаждарды анимациялау 56
Қорытынды 62
Қолданылған әдебиеттер 65
Қосымшалар 67
КІРІСПЕ
Мәліметтерді компьютер мониторында графиктік түрде беру алғаш рет өткен
ғасырдың 50 жылдарында ғылыми және әскери зерттеулерде қолданылатын
электронды есептеуіш машиналарда жүзеге асты. Содан бері мәліметтерді
графиктік түрде беру көптеген компьютерік жүйелердін ажырамас бір бөлігі
болып табылады. Программалық-аппараттық есептеу комплекстері көмегімен
бейнелерді жасау және өңдеудің әдістері мен жабдықтарын оқып-үйренетін
информатиканың арнайы саласы бар – ол компьютерлік графика. Ол адам монитор
экранында немесе сыртқы тасымалдаушыда (қағаз, кинопленка, мата т.с.с.)
қабылдай алатын бейнелерді берудің барлық формалары мен түрлерін қамтиды.
Компьютерлік графикасыз компьютерлік ғана емес, кәдімгі жай материалды
әлемді елестету мүмкін емес. Мәліметтерді визуальдау адам өмірінің алуан
түрлі салаларында көрініс тапқан. Мысалы, медицинада – компьютерлік
томография.
Графиктік ақпаратты беру растрлық және векторлық принциптеріне
байланысты графиктік редакторлар – растрлық және векторлық болып бөлінеді.
Қарапайым растрлық графиктік редакторларға Paint жатады. Растрлық редактор
Adobe PhotoShop - ты көбінесе кәсіби дизайнерлер пайдаланады.
1950 жылы компьютерлер пайда бола бастады. Олар ғылыми және өндірістік
есептерді шешуге қолданылды, нәтижелері сандық шамалар болады. 1960 жылдары
неғұрлым күштірек компьютерлер шыға бастады. Оларда символдық басылымда
графиктік мәліметтерді өңдеу мүмкіндігі болды. Одан кейін арнайы қағазға
басып шығу құрылғылары басып шығарды. Олар графопостроитель немесе поттер
деп аталады. Графопостроительдер жұмысы үшін арнайы программалық қамтамасыз
етулер жасалды. Келесі маңызды қадам графиктік дисплейлердің шығуы болады.
Графиктік дисплей суретті түзу қатарға орналастырылған нүктенің жиынына
құрайтын болады. Осы түзу қатарды – жол деп те атайды. Осы принцип бойынша
жол блойынша сканерлеу бойынша жұмыс жасайтын мониторларды растрлық
мониторлар деп атайды. Компьютердің видеосигналды қалыптастыруға мүмкнідік
беретін сол арқылы бейнені анықтайтын платасы немесе тақташа – видеоадаптер
немесе видеоплата деп аталады.
Видеоадаптердің негізгі бөліктері: видеожады мен дисплейлік процессор.
Шығарылатын бейне видеожадыда қалыптасады, ал дисплейлік процессор жаңағы
қалыптасқан бейнені оқиды да, монитолр жұмысын басқарады. Видеожадыға екі
процессор кіре алады:
- орталық процессор;
- дисплейлік процессор;
Орталық процессор видеоақпаратты жазады, ал дисплейлік процессор оны
оқиды да мониторға береді. Видеожадыда әрбір нүктенің түсін анықтайтын
кодтардың тізбегі болады. Видеоадаптер екі түрлі режимде жұмыс істей алады:
- текстік;
- графиктік.
Текстік режимде монитор экраны шартты түрде жекелеген бөліктерге
бөлінеді, оны знакоместо немесе белгілік орындары деп атайды. Әрбір
белгілік орын кодтардың ASCII кестесі бойынша символдармен толуы мүмкін.
Ал графиктік режимде ақпарат нүктенің тіктөртбұрышты торы ретінде
бейнеленеді де олардың әрқайсысының түсі программамен беріледі.
Текстік және графиктік режимде видеожадыны толтыру айырмашылқтары бар.
Графиктік режимде видеожадының элементтерінің саны экрандағы нүктенің
санына сәйкес келеді. Ал текстік режимде экрандағы символдар санына сәйкес
келеді.
1981 жылы алғашқы IBMPC компьютерлері MDA видеоадаптерімен
жабдықталған, видеожүйесі тек қана текстік режимде жұмыс істеуге арналған.
1982 жылы Hercules видеоадаптері шықты. Оның ақ-қара түсті графиктік
видеорежимі бар. Оның өлшемі – 720-348 пиксел болады.
Келесі қадам видеоадаптерлер СDA 1983 жылы шыққан. Ол IBMPC арналған
алғашқы түрлі-түсті модем. Ол текстік және графиктік режимде жұмыс істейді.
Өлшемі түрлі-түсті үшін - 320-200, ал ақ-қара үшін – 640-20 түрлі-түсті –
төрт түспен жұмыс істейді.
1984 жылы EGA видеоадаптері шыққан. Оның режимі 16 түсті режим. Өлшемі
– 640-350 пиксел.
1987 жылы VGA видеоадаптері шыққан. Оның режимі – 256 түсті видеорежим.
Өлшемі – 800-600 және 640-480.
Осыдан кейін СуперVGA 1024*768 VGA-да ақ-қара түсті фотаны өңдеу
мүмкіндігі болды.
1995 жылы Targa-24 видеоадаптері шыққан. Оның түсі – 16млн.
Қазіргі уақытта Pentium процессорлы IBMPC компьютерлері растр өлшемі –
1600*1200 болатын, түстің тереңдігі 32 битпиксел болатын видеокарталарды
пайдаланады.
Бейнелеу параметрлары тек қана видеоадаптердің моделімен ғана емес
видеожадылардың көлемімен байланысты. Видеожады монитордың қазіргі
жағдайларына сәйкес келетін растрлық бейнені сақтайды. Видеожадының керекті
көлемі – экран растрының периметрінің пикселдегі биттер санының қатынасымен
есептеледі. Видеожадыда бейненің бірнеше кадры сақталуы мүмкін. Ал бұл
анимацияда қолданылады.
Ғылыми прогрестің алға жылжуы әлде қайда алысқа бара жатыр. XX-сыншы
ғасырдың екінші жартысында, толық кемеліне келген, адамның ойлап тапқан
алғашқы құралы “компьютер”. Бұл құралмен кең көлемді, логикалық
операцияларды орындауға болады.компьютер жадында бірнеше мыңдаған
операциялар орындалады. Соның ішінде болып жататын күрделі программалардың
көмегімен күрделі (жеңіл) жұмыстар орындалуға (жасауға) болады. компьютерде
көптеген программа болса, соның бірі графикалық редактормен танысуымыз
қажет етеді.
Компьютер жүйесінде процесспен жұмыс істегенде кестені салуға,
иллюстрацияны немесе жарнамалық хабарды орындауға қажетті керек етеді.
Көптеген графикалық редакторларда жан жақты құралдармен жұмыс істеп, сурет
салуға болады.
Corel Corporation Канадалық фирманың көмегімен аты әлемге мәлім
болған программа, Corel Draw графикалық редактор компьютерде ірі қуатты
жұмыстар атқаруға мүмкіндік жасайды. Мәні жағынан объектіге қатысты
жұмыстар атқаруға, оны өңдеуге, құруға және ең жеңіл арналған
программаларда сурет салуға қолайлы жағдай туғызады. Corel Draw мақсаты,
қолайлы интерфейсімен түсіндіріледі. өйткені, объектімен жұмыс істегенде,
құрау және графикалық бейнелерді редактрлеу маңызды іс атқарады.
Программаның көмегімен құрылатын күрделі иллюстрациялар басқа
графиктік редакторларымен салыстырғанда жоғары деңгейде жасалатын
программалар. Сонымен бірге шығармашылық өнерді шынайы түрде құруға
мүмкіндік жасайды. Бірақта, ондай жолдардың кері жағында көрсете алады. Кең
өрістегі психиологиялық барьерді (программамен жұмыс істегенде кедергі
жасау) құруға мүмкіншілігі мол. Мұндай жағдайға келіп тірелген адам,
программаны қабылдай алмайды, одан жеңіл түрлеріне Adobe Illustrator немесе
Macromedia Free Hand типіне программаларды қажет етеді.
Сонымен графикалық редактор Corel Draw программасын өте күрделі
деуге болмайды. Кез келген пайдаланушы графикалық редактормен жұмыс
атқарғанда, оны одан әрі қажеттілікке тұтынады. Өйткені, берілген тапсырма
бойынша немесе кез келген тапсырманы орындауға Corel Draw программасының
арнайы құрал-жабдықтары жәрдемдеседі. Осы құралдары дұрыс пайдаланып,
пайдаланушы программаны жоғарғы дәрежелі қызметі бойынша іске асырады. Сол
үшін бұл программаны құраушы адам, жеңіл версиялы программаны ұсынады.
Графикалық ақпаратты өңдеу ғылыми зерттеулердің, инженерлік және
дизайнерлік шешімдердің, ақпараттық және бағдарламалық және бағдарламалық
құралдардың- бірі Corel Draw.
Corel Draw-қисық түзілімдер туралы және графикалық файлдың сыртқы
құрылғыда бейнелеу көрсетімі, яғни өлшемі, шешімі, сығымдау
дәрежесі, әдісі. Көптеген графикалық объектілердің бірнеше негізгі
түрін бөліп адып, оларды дайындаудың кең тараған және күрделі емес
құралы.
Векторлық графиканың қолдану аясы өте кең:
- біріншіден, ол компьютерлік полиграфияда өте үлкен роль атқарады.
Жеңіл масштабталатын және баспа басылымдарында және бейне
материалдарда қолдануға болатын жүздеген сан алуан суреттер
векторлық әдіспен қалыптасады.
- Екіншіден, конструкторлық және ғылыми қызметте –компьютерлік сызу,
жобалаудың автоматтандырылған жүйелерінде, үш өлшемді графиктерде
және т.б. векторлық әдіске ештеңе жетпейді.
І – тарау ГРАФИКАЛЫҚ БЕЙНЕЛЕРДІҢ РЕДАКТОРЛАРЫ
1. Графиктік редакторлардың түрлері және олардың сипаттамалары
Графикалық ақпарат – ол схема, эксиз, бейне график, диограмма символ
түрінде ұсынылатын мәлімет немесе хабар “Үшбұрыш” немесе
“тұмадағы кірпі” мәселесі болып табылады. Қазіргі кездегі компьютердің
маниторы екі режимде жұмыс істей алады, текстілік және графикалық
түрде болады.
Текстілік режимде. Текстілік режимде экран бір жолда сексен
символдан тұратын, жиырма бес жолға бөлінеді. Экранның әрбір
позициясында бір символ орналасуы мүмкін.Текстілік режим- дегі монитор
экранында псевдографики символынан құралған қарапайым суреттер мен текст
шығаруға болады.Экранда барлығы 25*80 = 2000 белгіленген орын бар. Әрбір
белгіленген орынға тең бір символ орналасқан (пробел – символы тең). Бұл
символ он алты түстің біреуімен ғана болуы мүмкін. Сонымен символдық
суретті салынатын бірге фон түсін (сегіз түс) өзгертуге болады және
символ жыпылақтауы мүмкін. Символдың түсін көрсету үшін бізге төрт бит
(24=16) қажет болады, фонның түсін көрсету үшін үш бит (23=8) керек, бір
биит жыпылықтауы жүзеге асыру үшін (0- жыпылықтамайды, 1- жыпылықтайды).
Осыдан жағдайда кезкелген текст немесе сурет монитордың текстілік режимде
компьютер жадынында (видео жады) 2000*2 байт = 4000 байт = 4 Кбайт орын
алады.
Графикалық режимде. Графикалық режимде экран жарықтайтын нүктелерге
(пиксельдер) бөлінеді. Монитордың шешуші қабілеттілігін анықтайтын сандар
және оның типі мен режимге тәуелді және графикалық бейне экранда әрбір
пиксель ақпарат түрінде жадыда сақталады. Егер пиксель қатыспаса, онда ол
жарқырамайды және анықталған түсі болады. Сондықтан әрбір пиксельдің
жағдайы нольдердің және бір санының реттілігімен (түс жарқырайма,әлде
жоқ па?) белгіленеді. Мұндай графикалық бейнелердің формасының түрін
растрлық деп аталады. Соған тәуелді, біз қанша түспен әрбір пиксельді
жарқырата аламыз, әрбір бұзылатын пиксельге ақпарат өлшемі есептеледі.
Егер монитор он алты түспен жұмыс істей алса, онда пиксельдің әр түсі
төрт биттен (24=16) бейнеленеді. 256 түспен жұмыс істеу үшін, әр
пиксельге сегіз бит немесе бір байт (28= 256) керек болады. Жадыға
суретті сақтағанда қанша байт керектігін есептейік. Егер 640x480
пиксельді шығаруға болса және мониторда 256 түс болса: 640x480 1байт =
307200 байт = 300кбайт.
Текстер мен программалардан тұратын мәліметтер тұрақты күйде
дискідегі файлдарда сақталады. Файл (file- бума, десте) белгілі бір атпен
магниттік дискіде жазылған біртектес информациялар жиыны.
Әртүрлі графиктік обьектілерді Word ортасындағы текстке енгізу оның
құрамындағы сыртқы форматты түрлендіре алатын программалар арқылы немесе
графиктік фильтрлер көмегімен орындалады.
Графикалық түрде негізгі жұмыстың шыдау моменті гафикалық акпараттан
көлемі болып табылады, онда іске байланысты графикалар болады. Кез келген
компьютерлік графиканың белгілі формат (РСХ, ВМР, РIF және тағы басқа).
Монитор экранының өлшемінің стратегиялық бейнесін сақтау бірнеше оншақты
дискілі жады килобайтты қажет етеді. Бұл сұраныстарға туындайтын
компьютерлік ресурстерге айтарлықтай графикалық мәліметтерді қолдайды,
күрделенеді.
Графикалық ақпараттарды сақтаудың көптеген әртүрлі форматтары бар.
Шартты түрде оны үш топқа бөлуге болады.
- Графикалық метафайл.
- Растрлық графикалық файл.
- Векторық графикалық файл.
Графикалық файлдардың кейбір форматы:
Тип Формат өсімшесі Толық аталуы.
Метафайл GIF Compuserve Graphics
Interchange Format
TIFF*. tif Microsoft Tag Image File Format
Растрлық
PSX Zsoft PC Paintbrush format
BMP Microsoft Windows BitMaP
JPEG * . jpg Joint Photographic Experts Group
*. CDR Corel Draw Files
Векторлық
*. FH8 Free Hand File Version 8
Кейбір растрлық форматтарды тек қана статикалық графикадан құрылуы
мүмкін емес, сонымен бірге динамикалық мультимидиялық графикадан да
құрылады. Бұл мысалға, GIF форматы интернетте кең түрде қолданылады.
Әртүрлі файлдарды қарастыру үшін әдетте әмбебап программалар қолданылады,
мысалы: ACDSee. Программа көптеген танымал форматтарды қолдайды және
суреттердің каталогін көруге, бейнені масштабтау, файлды баспаға шығару,
бейненің сипаттамасын көруді қолдайды. Жеке-жеке келетін болсақ:
BMP өсімшесі бар файлдарда (BitMapMassiv) растрлық графикалық
ақпаратта сақталады.(Бұл типтегі графикалық редактор жұмыс істейді).
JPG және GIF өсіимшесі бар файлдар графикалық ақпаратты бар
болады. Мұндай файлмен кәсіпқой графикалық редакторлармен жұмыс істейді.
Бұл файлдан ақпаратты ACDSee 32, Photoshop арқылы қарауға болады.
Дәстүрлі ашық кластарда компьютерде Internet Explorer арқылы көруге
болады.Графикалық ақпаратты бар болатын tif өсімшесі файл сканерге
сканерленеді.
PCX. PIG өсімшелі файлды суреттер бар. Олар Paintbrush- та
графикалық редакторлерында құрылған psd өсімшелі өзінің файлына
графикалық редактор Photoshop- береді.
Windows Meta Format- тағы суреттер (Clip Art форматы жиі кездеседі)
wmf өсімшелі форматқа жазылған. Cdr өсімшесі өзінің файлына Corel Draw
графикалық редакторын береді. Егер дискіде WWW- дың беті сақталса, онда
олардың өсімшелері ретінде болады.
Графикалық ақпаратты шығару кезінде экрандағы бейне нүктелерден
құралған (синоним: пиксель (ағылшынша picture element)) нүктелер (растр)
жоғарыдан төмен және кестені солдан онға қарай номерленеді де, нольден
(Кумир) немесе бірден (Паскаль, Бейсик) басталады да тікбұрышты құрайды.
Әрбір нүктенің анықталған түсі болады. Ол түс алдын ала орнатылған түс
көлемнен таңдалады. Сол бір компьютерде нүктелер саны мен түстер
көлемінен жұмыс істеу процесінде өзгертуге болады да, ол компьютердің
комбинациясымен қарастырған. Мұндай комбинация графикалық режим деп
аталады.
Растр өлшемі 320х200 пиксельден 640х480 пиксельге дейін режимге
тәуелді өзгереді. Ол түстердің саны 256- дан төртке дейін өзгереді.
Сапалы режимі болатын компьютерлер бар мысалы, растр 1280х1024, түстер он
алты миллионнан асады. Графикалық пакет немесе графикалық модуль деп
аталатын көмекші алгоритм жиынының көмегімен графикалық шығару жүзеге
асырылады. Мұндай пакеттер өзіне мұндай келесі командаларды
инициализациясы (жұмыс басы).
Графикалық файлдардың форматы графикалық ақпаратты ерекшелендіреді.
Графикалық ақпарат векторлық сызықтар немесе пиксельдік (растрлық)
матрица түрінде ұсынылуы мүмкін. Кейбір форматтар тек векторлық немесе
тек растрлық бейнелерді қолдайды.Сол уақытта көптеген форматтар бір
файлда мәліметтердің екінші типін қолдануға болады.
Ақпараттық үлкен бөлігін адамдар көру ағзасы арқылы қабылдайды.
Сондықтан да графикалық ақпаратты өңдеу (синтез, талдау және бейнелерді
өңдеу) ғылыми зерттеулердің, инженерлік және дизайнерлік шешімдердің,
ақпараттық және бағдарламалық және бағдарламалық құралдардың - қарапайым
редакторлардан күрделі бағдарламалық кешендерге дейін (Corel Draw,Adobe
Photoshop) – көлемді қатпарын құрайды.
Графикалық редактор-графикалық бейне түріндегі суреттерді салуға және
оларды өңдеуге арналған арнайы бағыттағы программа. Қазіргі кездегі
нүктелік ( немесе растралық ) және векторлық деп аталатын графикалық
редакторлардың екі түрі белгілі. Нүктелік графикалық редакторларда кез
келген сурет пиксельдер деп аталатын нүктелерден тұратын кішкене бояла
алады.
Осы орайда мына жайды айтып өту керек, қуатты графикалық
өнімдердің бай функционалдық мүмкіндіктерін пайдалануға ұмтылу осы
жүйеге деген оп-оңай тәуелділікке және уақытты тиімсіз
пайдалануағ соқтыруы мүмкін. Графикалық материалдарды пайдалану
қажет бола қалса, онда оны шешудің белгілі және қарапайым
жолдарын табу керек. Бұл ерекше маңызды, өйткені күнделікті
тәжірибе көрсетіп жүргендей, бірегей иллюстрацияны дайындау процесі,
айналып келгенде, жалпы жұмыстың көп бөлігін алып кетеді.
Компьютерлерде пайдаланылатын барлық бейнелерді үш үлкен
топқа бөлуге болады: 2В –графикасы (мұнда тегіс бейнелер жасалады), SD-
графикасы (үш өлшемді бейне) және анимациялық графика. Бейнелер көбіне
–көп арнайы құралдарда –графикалық редакторларда жасалады да,
графикалық пішімдердің файлдарында сақталады.
Графикалық файлдың сыртқы құрылғыда бейнелеу көрсетімі, яғни
өлшемі, шешімі, сығымдау дәрежесі, әдісі және т.б. болады, сонымен
бірге әр графикалық редакторға арналған арнайы ақпаратты
сақталады. Мысалы: Corel Draw-қисық түзілімдер туралы, Adobe Photoshop –
қатпалар, арналар және т.б. туралы ақпараттар. Әр графикалық редактор
сақтаушыға жазған кезде бұл ақпаратты белгілі түрде кодтайды.
Графикалық файл пішімі дегенді бейнелеу және оны файлға жазу
туралы ақпараттың жиынтығы деп түсіну керек. Жалпы алғанда,
барлық графикалық пішімдерді екі топқа бөлуге болады. Оның
біріншісі - жалпы белгіленген пішімдер. Мұнда бейненің өзі, сондай-ақ
сақтауға, көшіруге немесе көруге арналған бейнелер (gif,tiff,jpeg
және басқалар) болады. Екіншісі-бейнелерді редакцииялаудың аралық
нәтижелерін сақтауға арналған ерекше пішімдер.
Графикалық файлдар өлшемі үлкен болады, сондықтан оларды
әдетте сығымдайды (буады). Қазіргі уақытта сығымдаудың екі әдісі
(сапалы және сапасыздау) бар. Сапалы сығымдау алгоритмдерді архиватор
алгоритмдеріне (arj, pkzip) ұқсас және gif және tiff пішімдерінде
пайдаланылады. Сапасыздау сығымдау алгоритмдері адам қабылдай
алмайтын ақпаратты сырып тастайды (jpeg) бірақ сығымдаудың едәуір
жоғары дәрежесін қамтамасыз етеді.
Іскерлік саласында графикаға деген қажеттілікті негізгі үш
бағытпен шектеуге болады. Олар: құжаттардағы графика (иллюстрациялар,
диаграммалар, ұсыну көрсетудің тиімді түрі), мультимедиа-презентация
графикасы (фон, заставка, динамикалық графикалық объектілер) және
бағдарламадағы графика (пиктограммалар, заставкалар және т.б.)
Көптеген графикалық объектілерден бірнеше негізгі түрін бөліп
алып, оларды дайындаудың кең тараған және күрделі емес
құралдарын қарастыралық.
Практикалық тапсырмалардың көпшілігі үшін арнайы бағдарламалар
кешенін пайдалану тиімсіз, өйткені:
- күрделі өнімдермен жұмыс істеу әдетте оларды игеру үшін
едәуір күш-жігер жұмсауды қажет теді. Бұл өнімдердің тез дамуы
және өзгеруі салдарынан оны тиімді пайдалану тек тұрақты жұмыс
істеуші маманға ғана мүмкін болады;
- қуатты пакеттер (мысалы: Corel Draw) компьютер ресурстарының
едәуір бөлігін пайдаланады. Оларды тек графикалық жұмыс
станцияларында тиімді пайдалануға болады:
- әдетте мұндай пакеттер көптеген қосымша бағдарламалармен
қоршалған, олар “тұйықталған әлем” сияқты, кез келген адам ене алмайды;
- графикалық объектінің ерекше пішімін пайдалану оны тиісті
бағдарламамен қамтамасыз етілмеген басқа компьютерлерге өткізуге
мүмкіндік бермейді. Сөйтіп, бір иллюстрацияны дайындау кілтін дұрыс
таңдамау салдарынан негізгі құжатқа немесе қосымшаға кететін реустан
(уақыт, еңбек ЭЕМ жады, ақша) да көп ресурс жұмсалады. Сондықтан
“өнімді”, яғни құжатты графикалық мүмкіндіктермен шекртелген дұрыс.
Графикалық элементтердің құжат, презентация немесе бағдарламаның
сапасын жақсарту қабілеті “джентельмендік жиынтығы” көп емес. Олар
мынандай:
- иллюстрациялар;
- графикалар мен диаграммалар;
- сәндік жазбалар;
- безендіру элементтері (түрлі сызықтар, геометриялық және
стилизацияланған мүсіндер т.б.)
Кескін компютердің экранында графикалық программаның көмегімен құрылады.
Бұл программалар үш категорияға бөлінеді:
- Иллюстрациялар құруға арналған программа (векторлық)
- Кескінді редактерлеу программасы (шашырама немесе растрлық)
- кескінді үшөлшемдіні құруға арналған программа.
Corel Draw - векторлық программасы. Бұл поограмма көмегімен
кескінді сақтау және принциптерін терең меңгере алу. Corel Draw қазіргі
кезде кең тараған векторлық графикалық программалар. Жаңа үйреніп жүрген
суретшілерге және кәсіби суретшілерге әртүрлі илюстрацияларды құруға көп
септігін тигізді. Дербес компьютерлерде Corel Draw бейнелеу
программасының “патшасы” деп айтуға болады. Corel Draw-көлемді
программалардың бірі. Растрлық кескіндер мозайка тәріздес болады, олар
пиксельдерден құралады. Растрлық сурет бетті шақпақ қағазға ұқсас.
Онда әр шақпақ анықталған түспен боялған және нәтижесінде нүктелердің
жиынтығы қандайда бір объектілерді береді .
Иллюстрациялар мен безендіру элементтерінің бір-бірінен өлшемдері
ғана басқаша. Оларды жасау әдісі бойынша растрлық және векторлық
болып екі топқа бөлуге болады.
1.2 ВЕКТОРЛЫҚ БЕЙНЕЛЕР
Векторлық кескін дегеніміз-сызықтар, доғалар, шеңберлер және
тіктөртбұрыштар сияқты геометриялық объектілердің жиынынан тұратын
кескін.
Векторлық мәліметтер – түзулерді, тік төртбұрыштарды, қисықтарды
бейнелеу үшін қолданылады. Олар кілттік нүктелердің сандық түрін анықтау
арқылы жасалады. Программа сызықтарды кілттік нүктелерді қосу арқылы
жасайды. Компьютерлік графикада вектор термині сызық бөлігін белгілеу үшін
қолданылады және нүктенің ақырлы санымен беріледі.
Векторлық мәліметтер – түзулерді, тік төртбұрыштарды, қисықтарды
бейнелеу үшін қолданылады. Олар кілттік нүктелердің сандық түрін анықтау
арқылы жасалады. Программа сызықтарды кілттік нүктелерді қосу арқылы
жасайды. Компьютерлік графикада вектор термині сызық бөлігін белгілеу үшін
қолданылады және нүктенің ақырлы санымен беріледі.
Bitmap – термині пикселдер массивін белгілеу үшін қолданылады, ал
биттік тереңдік (битовая глубина) – осы пикселдің битпен немесе байтпен
берілген өлшемін көрсету үшін қолданылады.
Компьютерлік графикада графиктік объектілердің орнын көрсету үшін
математикалық координаталар қолданылады. Бірақ бейнелеу құрылғысы физикалық
объект болғандықтан физикалық және логикалық пикселдер арасында айырмашылық
болады.
Физикалық пиксель дегеніміз – бұл шығару құрылғыларында бейнеленетін
шынай нүктелер. Яғни, бұл бейненің ең кішкентай элементі. Физикалық
пиксельдер қандай да бір ауданды алып жататындықтан екі көршілес
пиксельдердің арасына шектеу қойылады.
Логикалық пиксельдер дегеніміз – бұл орыны болатын, бірақ физикалық
кеңістік алмайтын математикалық координаталар. Сондықтан, логикалық
пиксельдердің мәнінің физикалық пиксельдерге бейнеленуінде физикалық
пиксельдердің шынайы орналасуы мен өлшемі есепке алынуы керек.
Бейнелерді векторлық әдіспен құрағанда графикалық объектілер
қарапайым элементтердің, яғни үзік сызықтардың, доғалардың,
шеңберлер мен көп бұрыштардың жиынтығы түрінде көрінеді. Векторлық
графикада бейнені құрайтын қисық және түрлі түсті құймалардың
математикалық жазбасы бар. Оның маңызды бір артықшылығы-бейнелердің
масштабы өзгере алады. Суреттің өлшемі өзгертілгенде примитивтер
теңгерулері қайта есептеліп, сызықтарды құру сол теңдеулер бойынша
жүргізіледі. Нәтижесінде растрлық бейнелерге тән объектінің
бұрмалауына жол берілмейді.
Векторлық бейнелерді қарапайым объектілер – түзу сызық, доға,
дөңгелек, эллипс және т.б. Осы векторлық объектілерден әртүрлі суреттер
құрастыруға болады.
1- сурет. Векторлық бейнелердің көмегімен дөңгелек, төртбұрыш, қисық сызық
арқылы құрастыру
Құжаттарды немесе презентацияларды дайындау процесі кезінде
синтезделетін иллюстрациялардың көбісін кең тараған пакеттердің
аспаптарын пайдаланып, векторлық графиканың құралдары арқылы жүзеге
асыру мүмкін.
Бұл орайда MS Word 2000-ға кірістірілген жаңа графикалық құралдар
тартымды. Олар бұрынғы версияларға қарағанда едәуір жақсартылған,
күрделі иллюстрацияларды тез жасауға мүмкіндік береді. Мұнда
бейнелерді қосымша өңдеу (мысалы, бейнені бұру) қызметтері жұмыс
істейді.
Word 2000-ға бейнелерді бабына келтіру аспаптар панелі және
рамкалар қосылған, графикалық примитивтер жиыны кеңейтілген (2-сурет),
бұрынғы версияларда оларды сызықтар мен доғалардан жасау көп
уақытты талап етті (немесе мүлде мүмкін емес-ті).
2-сурет Word 2000-да иллюстрацияларда дайындау үшін пайдаланылатын
кейбір векторлық примитивтер
Word 2000-құралдармен көптеген түрлі түсті, геометриялық, мәтіндік
және анимациялық әсерлі сәндік жазбалар жасауға болады.
Кескінді берудің векторлық формасы да бар, мұнда кескіннің
элементттерін нүкте түрінде әріпті-цифрлық (математикалық формулалар
жиыны түрінде) информация түрінде ұсынуға болады, сосын арнайы
программалармен өңдеу арқылы бастапқы кескінді аламыз.
Мысалы, сызба (чертеж). Оларды сипаттайтын мәндердің параметрлерін
компьютерге енгізуге болады:
- кесінді үшін оның екі нүктесінің кооординаты.
- Шеңбер үшін –радиустың ұзындығы және орталық координаты;
- Доға үшін-доға басының және соңының, радиусының, ортасының координаты
әрбір сызық үшін оның типі көрсетіледі-жіңішке, пунктер, штрих және
т.с.с
Содан кейін бұл информация арнайы программамен өңделеді (яғни
суреттің әрбір нүктесінің орналасқан жерін жай ғана векторлы
графикалық файлда жазылған формула бойынша есептейді) және экранда
сызбаны жаңартады. Бұл элементтер дискретті болып табылады, олар
өзара байланыспаған, сондықтан, суреттің сапасын жоғалтпай, олардың
өлшемдерін өзгерту жеңіл.
Егер сызбаны компьютерге растрлық түрде енгізетін болсақ, онда бұл
жағдайда бұл сызбаның әріпті-цифрлық информациясының берілген
параметрлерінің информациялық өлшемі сызбаны компьютерге растрлық
түрмен енгізгенге қарағанда жүз мың есе кіші болады. Векторрлық әдістің
тағы бір артықшылығы-оған кескіннің сапасын жоғалтпай өзгерістер
енгізу және үлкейту немесе кішірейту жеңіл.
Векторлық кескіндер векторлы графикалық редакторда құрылады.
Олардың ең танымалы әсіресе Windows-та жұмыс істейтіндер арасында Corel
Draw болып табылады. Жұмыскезінде сегменттер мен аймақтар, бекітілген
белгілер, бағыттаушы нүктелер және т.с. әр түрлі математикалық
сипаттаулар қолданылады.
Сызықтардан тұратын суреттерді, мысалы, карталар, ол сияқты бірнеше
объектілерден тұратын суреттерді (үй мшиналар, көпірлер және т.б.)
векторлы графикалық редактордың көмегімен құраған жөн.
Векторлық кескіндер Corel Draw, Adobe illustrator, FreeHand және т.б
кәсіптік қосымшалардың құралдарымен құрылады және редакцияланады.
Мысалы, векторлық кескіндерді жеңіл масштабтауға, яғни бір немесе
бірнеше бағыттарда қысу немесе созу жолдарымен оның өлшемін
өзгертуге болады. Ал векторлық кескіндермен жұмыс істегенде,
растрлықтағыдай оларды жай ғана өзгертуге болмайтындығы оның кемшілігі
саналады. Сізге кескінді құрастыратын объектілерді ерекшелеуге және
өшіруге, қысқартуға немесе оларды қайтадан салуға тура келеді.
Corel Draw редакторының негізгі түсінігі - объект болып табылады.
Суреттің элементтері: түзу, шеңбер, тік бұрыш, қисық тұйық қисық, көпбұрыш
т.с.с. элементтері деп аталады. Бірнеше объектінің комбинациясымен жаңа,
сондай-ақ, одан әрі топты бір объект ретінде редактрлеуді топтық объектіні
құруға болады.
Графика – шынайы немесе елестетілген объектінің дәстүрлі әдістермен
сурет салу немесе көркем образдарды басып шығару әдістермен алыңған
визуальды елестету нәтижесі болып табылады. Ал, компьютерлік графика –
информатиканың арнайы саласы, ол программалық-аппараттық есептеу
комплекстерінің көмегімен бейнелерді жасау және өңдеу әдістері мен
жабдықтарын оқып – үйренумен айналысады.
Компьютерлік графикада жұмыстың орындалуы кейде оның графиктік
берілуіне бөлінеді. Компьютерлік графиктік процесті аяқтаудың тәсілдерінің
бірі виртуальды шығару. Яғни, файлды есте сақтау құрылғысына шығару. Файлға
берілген мәліметтер кейіннен қалпына келіп, мәліметтерді графиктік беру
үшін қолданылуы мүмкін.
Компьютерлік графика адам монитор экранында немесе сыртқы
тасымалдаушыдағы көшірмесі ретінде қабылдай алатындай бейнені берудің
барлық түрлері мен формаларын қамтиды. Компьютерлік графикасыз қазіргі
кезде материалды әлемді елестету мүмкін емес. Мысалға, медицина
компьютерлік томографияны қолданады; ғылыми зерттеулер – зат құрылысын,
векторлық өрістерді тағы басқа мәліметтерді визуальдау; мата мен киімді
модельдеу, тәжірибелік - конструкторлық жұмыстары да компьютерлік графиканы
пайдаланады.
Машиналық графиканың қолданылу салалары:
· компьютерлік модельдеу;
· автоматты жобалау жүйелері;
· компьютерлік ойындар;
· оқытушы программалар;
· жарнама және дизайн;
· мультимедиа презентациялар;
· Internet.
Компьютерлік графика тек қана құрал, бірақ оның құрылымы мен әдістері
математика, физика, химия, биолгия, статистика, программалау және басқа
көптеген фундаментальды және қолданбалы ғылымдардың алдыңғы қатарлы
жетістіктеріне негізделген. Компьютерлік графика информатиканың неғұрлым
қарқынды дамып келе жатқан бағыттарының бірі болып табылады.
Бейне (изображение) деп – шынайы объектінің қандай да бір механикалық
электрондық фотографиялық процесс көмегімен адам бекітіп қойған визуальды
бейнесі саналады. Компьютерлік графикада бейне болып шығару құрылғысы
қабылданатын объект саналады.
Интеррактивті компьютерлік графика дегеніміз – компьютерлік жүйені
графика жасап, сонымен бір уақытта қолданушымен диалог жүргізе алу
қабілеті.
Система автоматизированного проектирование – Автоматтандырылған
жобалау жүйесі (САПР - АЖЖ). САПР – машина жасау электроника сияқты өмірдің
барлық аймағында қолданылады.
Гео ақпараттық жүйе (геоинформационные система - ГИС) – компьютерлік
графиканың бір түрі. Олар (жер - гео) объектілерді олардың жер
бетіндегі орнына байланысты енгізіп, редактрлеуді орындайды.
Графиктік формат дегеніміз – бұл графиктік бейнені сипаттайтын
мәліметтерді жазу тәсілі. Олар файлда графиктік мәліметтерді тиімді және
логикалық ұйымдастыру үшін жасалған. Әрбір қолданбалы программа қандай да
бір графиктік мәліметтерді жасайды және сақтайды.
Қазіргі уақытта көптеген программалар аралас форматты, ал бұл
растрлық, векторлық, текстік мәліметтерді бір-біріне кіргізуге мүмкіндік
береді.
Графиктік файлдар дегеніміз – ары қарай визуальдауға арналған
графиктік мәліметтрдің кез келген типі сақталатын файлдар. Мұндай файлдарды
ұйымдастыру тәсілі – графиктік формат деп аталады. Файлға жазылғаннан кейін
бейне бейне болудан қалады. Ол мәліметке айналады.
Электрондық кестелер және текстік файлдар форматы графиктік
мәліметтрді сақтауға қолданылуы мүмкін, бірақ графиктік болып табылмайды.
Компьютерлік графикада графиктік объектілердің орнын көрсету үшін
математикалық координаталар қолданылады. Бірақ бейнелеу құрылғысы физикалық
объект болғандықтан физикалық және логикалық пикселдер арасында айырмашылық
болады.
Физикалық пиксель дегеніміз – бұл шығару құрылғыларында бейнеленетін
шынай нүктелер. Яғни, бұл бейненің ең кішкентай элементі. Физикалық
пиксельдер қандай да бір ауданды алып жататындықтан екі көршілес
пиксельдердің арасына шектеу қойылады.
Логикалық пиксельдер дегеніміз – бұл орыны болатын, бірақ физикалық
кеңістік алмайтын математикалық координаталар. Сондықтан, логикалық
пиксельдердің мәнінің физикалық пиксельдерге бейнеленуінде физикалық
пиксельдердің шынайы орналасуы мен өлшемі есепке алынуы керек.
Кез келген объектіні алып, оның сыртқы пішініне бірнеше қатар баға
беруге болады. Мысалы қарастырайық. Объектіні қарастырғанда оның нүктелері
тура және қисық сызықты - сегментті болып келеді.
Координаттық нүктелері және сегменттердің параметрлері объектінің ішкі
облысын бояуға немесе ою жасауға болады. Объект сегменті контур жасайды.
Оның өзіндік түсі бар. Контурдың қалындығын өзгертүге болады.
Жалпы объектінің принциптері құру және редактрлеу келесідей
орындалады. Алдымен, объект пішінін жуықтап құрап, одан соң, жаңа нүктені
және сегменттердің қисықтарын жөндеу арқылы орнына қою, алып тастау
пішінінді дұрыстайды. Қисық сегмент дегеніміз -траекторияның сүйір болу
жиыны. Кез келген қисық сегмент түзу бойынша алынады. Және керісінше. Одан
соң керекті объектінің пішіні құрылғаннан кейін құюшыға (заливкаға) және
контурға түсі жеке алынады.
Редакторда құрылған кез келген сурет бір немесе бірнеше объектілерден
тұрады. Сондықтан, олар жартылай және толығымен бір-бірімен жауып тұрады.
Ерекшеліктері: Графиктік редактор Corel Draw, Corel Corporatіon
канадалық фирманың көмегімен әлемге таным болып, көптеген қуатты оқытылу
жүйесімен саяси маркетингке (нарыққа) жұмыс жасау мүмкіндігін тұғызған.
Corel Draw құралы басқа редакторлардың аналогтарымен байланысты емес.
Сондықтан, ол ең қолайлы продукт (жеміс).
Жалпы Corel Draw интерфейстің программалық терезесінде стандартты
элементер бар; бастапқы жолы бар басқыш (кнопка), меню жолы, қалыпты
жағдайдағы жол (строка состояния), панель құралы т.б. панельдер бар.
Corel Draw интерфейстің кейбір ерекшеліктері. Біріншіден, интерфейстің
конфигурациясы (орналасуы) басқа графиктік пакеттермен аналогиялық түрде
бірігіп жұмыс істей алады. Мысалы. Екіншіден, сегізінші амалдан бастап
Dokers (Стыкуемые палитры) басқаруы ерекше элементтің типі пайда болады.
Ондай палитра тышқанның көмегімен бірінші полядан, екінші поляға барғанда
жабыстырылады. Терезенің басындағы палитра жауып бұрап қояды.
Сонымен, интерактивті Property Bar (Панель құралы) құралымен
қамтылады. Соның элементтері динамикалық басқару таңдалған объект типімен
ауыстырылады. Дәл айтқанда, тексті таңдағанда, панель құрамында тексті
басқару элементтері пайда болады. мысалға түзуді алсақ, оның басқару
элементтері т.с.с.
Палитра көмегімен түсті анықтау.
Бір пиксельге бір биттен аспайтын пикселдік мәліметтер түстер
палитрасының индекстік жиыны ретінде, сондай-ақ түстерді анықтау схемасына
сәйкес анықталуы мүмкін. Палитра сондай-ақ индекстер картасы түстер кестесі
деп аталады. Мүмкін және түстік шамалардың бір өлшемді массивін құрайды.
Палитра көмегімен түстер олардың массивтегі позтциясын көрсету арқылы
көрінеді. Бұл әдісті қолдануда мәліметтер файлға индекстер тізбегі ретінде
жазылады. Палитра қолданылатыг растрлық мәліметтер псевдотүсті растрлық
мәліметтер деп аталады. Палитра әдетте бейне сақталатын файл ішінде
сақталады. Осылайша, шығару құрылғыларында пиксельдерді бояуға қажетті
түстің мәні алынады. Әдетте, палитраның әрбір элементі 24 бит алады.
Үлкен және күрделі бейнелерде түстерді жанама сақтау мәліметтер
көлемін қысқарту арқылы жадыны үнемдейді немесе экономдайды. Егер файлдағы
растрлық мәліметтер көлемі аз болса немесе 255 түстен көп түс қолданылса,
онда палитраны файлға қосу кері нәтижеге алып келуі мүмкін. Яғни, жадының
қажетті көлемі өсіп кетуі мүмкін.
1.3 РАСТРЛЫҚ КЕСКІН
Растрлық бейнелер дегеніміз-түрлі түсті нүктелердің (пиксельдердің)
жиынтығы. Олардың саны бейненің өлшемі мен шешімі арқылы анықталады,
ал файлдың өлшемі бұған қоса пайдаланылған палитраға (ақ-қара
немесе 1-биттік, 256 түсті немесе 8-биттік, True color –түсті дәл беру
–немесе 32 биттік) тәуелді болоды. Растрлық дегеніміз-сканердің көмегі
арқылы алынған, сондай-ақ, графикалық файлдардың неғұрлым кең тараған
файлдары – bmp,
dib,gif, jpeg,pcx, rle, tiff.
Сурет-3. Растрлық бейне
Растрлық бейнелердің айтарлықтай кемшілігі бар, айталық, ол
шығару құрылғысының, мысалы, дисплейдің шешуші қабілетін өзгерткенде,
бұрмаланып кетеді.
Растрлық мәліметтер – бұл жекелеген пиксельдердің түсін анықтайтын
сандық мәндер жиынтығы. Пиксель дегеніміз – түзу торда орналасқан бейне
жасайтын түсі бар нүктелер. Техникалық растр болып жекелеген шығару
құрылғыларында бейне берілген кезде пиксельдердің түсін анықтайтын сандық
мәліметтер массиві. Растрлық мәліметтерде пиксельдің түсіне сәйкес келетін
сандық мәліметті бейнелеу үшін пикселдік мән ұғымы қолданылады.
Растрлық графиканы біріншіден, бұл өнерге бағытталған, мозайка,
витражи, кесте (вышивка) сияқты. Екіншіден, бұл бейнелеу “шақпақпен”-
стендіні картоннан дайындаған кескіннің ауысу тәсілінің қолайлысы.
- Видеопиксель-экарандағы кескіннің ең кіші элменті
- Пиксель- расторлық кескіннің бөлек элементі.
- Нүкте- принтермен құрылған ең кіші элемент.
Дисплей экраны бөліктерге фиксиролық сан видеопикселдерге бөлінген.
Яғни графикалық тор фиксирлық сан жолдан және бағаннан тұрады.
Графикалық тордың формасы мына түрде N*M, мұндағы N- видеопиксель саны
горизанталь бойынша, M –вертикаль бойынша. Қазіргі дербес компьютерлердің
дисплейлер мысалы: 640*480*800*600, 1024*768,1240*1024 және т.б. пискелді
монитор деп аталады.
Сурет-4. Растрлық бейненің сканерден өткізген фотобейнесі
Растрлық қойылымдар бейнелеу кезінде (Мысалы пиктограммалар,
бағдарламадағы түймелер және т.б.) өлшемі өзгермейтін шағын объектілер
үшін ұсынылады. Бұл үшін қарапайым графикалық редакторды
пайдаланса болады, ал ең тиімді жолы-бағдалмалау жүйесіне
кірістірілген құралдарды қолдану. Мысалы, программистер Borland C++
тілінде бұл мақсат үшін Resource Workshop бағдарламасын пайдаланғанды
дұрыс көреді.
Үлкен өлшемді растрлық бейнелер (фотосуреттер, т.б.) құжаттар
мен презентацияларды фон ретінде, сонымен бірге иллюстрация түрінде
пайдаланылады. Оларды дайындауда бастапқы материал болып сканерден
алынған немесе кітапханадан компакт-дискімен келген бейнелер қызмет
етеді. Бұл бейнелерді өзгертусіз пайдалануға болады, бірақ көп
жағдайда олар біршама жаңартуды қажет етеді:
- бейненің (RGB True Color –нүктесіне 24 биттік, 256түсті, 16 түсті, сұр
түстің градациясы, қара-ақ) пішімін (Convert) өзгерту;
- фрагменттерді қиып алу (Cut, Copy) және кірістіру (Paste), бірнеше
фрагменттерді құрастыруға жол ашады;
- шешімді өзгерту (Resolution) және өлшемді өзгерту (Resample) бейненің
өлшемін өзгерткен кездегі бұрмалауды барынша азайтады;
- палитраны түзету (Tone Abjustment) түс гаммасының өзгеруіне, бейненің
талап етілген түріне (реңкіне) қол жеткізуді қамтамассыз етеді;
- айқындық пен қанықтылықты өзгерту қажетті айқындығын, қанықтылығын,
сонымен бірге бірнеше құрастырылған фрагменттердің үйлесімділігін
алу үшін қолданылады. Әр түрлі сүзгілер (Average, Blur6 Sharepen,
Emphasize Edges, Mosaic, Emboss) бейненің түстік ерекшелігін
өзертіп, фон, заставка, иллюстрацияны қабылдаудың тиісті әсеріне қол
жеткізуге мүмкіндік береді.
Растрлық кескіндер компакт-дискілердің көмегімен таралады. Растрлық
кескіндердің дискілері әдетте құжаттарды безендіруде пайдалы
әртүрлі кескіндердің жиынынан тұрады, мысалы: карикатуралар,
жануарлардың кескіндері, пейзаждар немесе спорттық оқиғалардың
суреттері.
Фотосуреттер де растрлық кескіндер сияқты сақталады. Егер сіздің
машинаңызға сканер қосылған болса, онда сіз кез келген фотосуретті
жеңіл ғана сканерлей аласыз және оларды растрлық кескіндер
түрінде дискіде сақтай аласыз. Сканер суретті суретке түсіреді және
оны цифрланған нүктелердің жиыны түрінде ұсынады. Бұдан кейін
растрлық кескінге өңделінген фотосуретті кірістіруге болады.
Суреттте сканерленген растрлық кескінге өңделінген фотосурет
ұсынылған.
Әдетте, түрлі-түсті суретке қарағанда ақ қара түсті фотосуреттер
өте жоғары кеңейтілумен сканерленеді.
Растрлық кескіндердің артықшылықтары да кемшіліктері бар.
Артықшылығы мынада: растрлық кескінді түзетуге, яғни растрлық
кескіннің кез келген бөлігін өзгертуге болады: нүктелерді қосуға
немесе таңдаулы түрде өшіруге, сонымен қатар кескіннің әрбір
нүктесіне ақ, қара немесе кез келген басқа түсті меншіктеуге
болады.
Масштабтық жолмен растрлық кескіннің өлшемін өзгерткен кезде
кескіннің сапасының жоғалатыны кемшілігі болып табылады. Мысалы,
кескіннің келбетін үлкейткен кезде өрескел болады, ал кішірейткен
кезде кескіннің сапасы кенет төмендейді.
Растрлық кескіннің тағы бір кемшілігі - файлдардың орасан зор
өлшемдері (неғұрлым кеңейтілуі жоғары және түстері көп болған сайын,
олар соғұрлым көп)
Бірақ кемшіліктеріне қарамастан, қазіргі техникада растр аса
биік сапалы кескіндерді алуға мүмкіндік береді. Сондықтан суреттер
көркемдік графикада кеңінен қолданылады.
Компьютерлік графикадағы түстер жүйесі.
Компьютерлік графикада түс өте маңызды, өйткені ол көру әсерін
күшейтеді және информация мен кескіннің көңілге қонымды дәрежесін
көрсетеді.
Түстің әсері жарық шығаратын немесе бейнелетін объектілерден
көздің торына түсетін жарық тасқыны арқылы адам миымен
қалыптасады. Түстік рецепторлар үш топқа бөлінеді, олардың әрқайсысы
тек қана бір түсті –қызыл, жасыл, немесе көк түсті қабылдайды.
Компьютерлік графикада электронды түстер палитрасы суретшінің
палитрасына ұқсас алынған, бірақ ол өзіне түстердің едәуір көп санын
қосады.Электронды түстер палитрасының әрбір нүктесі жеке түстік
өңнен тұрады.
Көмегімен түстерді таңдауға болады. Қазір біз басқарушы
палитраны ерекшеленген объектілермен мәтіндік блоктармен, графикалық
объектілермен, иллюстрациялармен –жұмыс істеуде пайдаланамыз. Соңғы
кезде түрлі түсті бояумен басатын принтердің құны, бейне бір
үкіметке сенімсіздік білдірген секілді, мейлінше шапшаң құлдырап
барады. Егерде сен түрлі түсті бояумен басатын принтер сатып
алсаң немесе компьютер экранынан түрлі түсті бейнеге қарағың келсе,
онда объектіні түрлі түспен әсемдеуіне болады. Бір қатар
мониторлардың базалық түстер палитрнасы 16 стандартты түсті болады
және келесі 4 элементтерден анықталады.түстің үш компоненті (қызыл,
жасыл, көк) және жарық деңгейінің 2 мүмкіндігінің біреуі. 4
компонентерінің әрқайсысының бар болуы информацияны 0 немесе 1
цифрлармен көресетеді. Мысалы, егер сізде EGA – монитор болса, онда
экрандағы кескінді келесі түрде есептеуге болатын: экранның шешуі
640-та 350, экранның әрбір нүктесінің түсін сипаттайтын 4 битке
көбейту қажет 640*350*4=112000(байт) ~110 Кбайт жадты алады.
Сурет 5. Графикалық редакторда таңдалған түсі бар таңдаудың сұқбат
терезесі.
Компьютер графикалық информациялар мысалы: сурет пен сандар жиыны
сияқты жұмысістейді. Мұнда әрбір сан немесе сандардың тобы
кескіннің элементін сипаттайды. Мұнда былай түсіндіруге болады: сізде
ақ-қара түсті фотосурет бар. Оның сандар жиыны түрінде цифрлап ұсыну
үшін, оған тікбұрышты торды түсіру қажет. Тордың топтардың қараңғы
жерге түскенде 1, ал жарық жерге түскенде 0 белгілейтін боламыз.
Ақ-қара түсті кескіннің әрбір нүктесінің нүктелік ұсынылуы
информацияның бір битін әкеледі.
Қазіргі графикалық редакторларда қолданушыларға бояулар спекторын
пайдалану арқылы қосымша түстерді қоса отырып, палитраны өзгертуге
мүмкіндік береді.
Векторлы формат
Векторлық формат файлы- қарапайым графикалық объектілер (кесінді,
шеңбер, тіктөртбұрыш, доға т.с.с) құру командалар тізімінен тұрады.
Мысалы: векторлы командалар қайықтың бейнесін жазу керек.
(340,20) (340,100)
(300,100) (400,100)
(270,100) (440,100)
(310,120) (350,120) (400,120)
(310,140) (400,140)
Сурет-6. Қайықтың координаталары
Шешуі:
Сурет түсі Көкшіл
Қалыптастыру 270,100
Кесінді 440,100
Кесінді 400,100
Кесінді 310,140
Кесінді 270,100
Бояу түсі көкшіл
Бояу 320,130, көкшіл
Сурет түсі Ақ
Бояу түсі Ақ
Дөңгелек 310,120,5
Бояу 310,120,ақ
Дөңгелек 350,120,5
Бояу 350,120,ақ
Дөңгелек 400,120,5
Бояу 400,120, ақ
Сурет түсі көк
Бояу түсі қызыл
Қалыптастыру 300,100
Кесінді 340,20
Кесінді 340,100
Кесінді 300,100
Бояу 320,90,көк
Сурет түсі қоңыр
Қалыптастыру 340,20
Кесінді 340,100
Кесінді 400,100
Кесінді 340,20
Бояу түсі ақ
Бояу 390,90,қоңыр.
Растрлық формат.
Растрлық формат файлы -әртүрлі тәсілмен сақталады. Растрлық
кескіннің әрбір нүктесіне компьютердің жадыдағы ұяшық сәйкес келеді.
Мысалы:
0 1 2 3 4 5 6
7 8 9
0 1 2
3 4 5
6 7 8
9
Сурет 7. Растрлық кескіннің қайта қалыптасқан файлы, растрлық сурет
Шешуі:
Қалыптастыру 0,3
Кесінді 3,0
Кесінді 5,0
Кесінді 8,3
Кесінді 8,5
Кесінді 5,8
Кесінді 3,8
Кесінді 0,5
Кесінді 0,3
ІІ-тарау. Үшөлшемді компьютерлік графика мен анимация ерекшеліктері
2.1. 3D STUDIO MAX программасы
Қазіргі уақытта копьютерлік технология әлемінде үшөлшемді графика мен
анимацияны зерттеу ерекше орын алады. Үшөлшемді анимацияны құрастыру үшін
графикалық модельдеу программасы бойынша терең білім қажет. Осындай
программалардың бірі 3D STUDIO MAX болып табылады. Бұл программа дүние
жүзінде ең көп таралған. 3D STUDIO MAX-ті кинофильмдер мен теледидар үшін
анимациялар мен арнайы әсерлер үшін қолданылады. Сонымен қатар 3D STUDIO
MAX-ті дизайнерлер мен архитекторлар өз жұмысында кеңінен пайдаланады.
Дүние жүзі бойынша мыңдаған дизайнерлер үшөлшемді ойындарды және Web-
бетінің тамаша үшөлшемді графикалық элементтерін жасау үшін осы тамаша
программа қолданылады. Өткен ғасырларда өмір сүрген аса танымалы суретшілер
қазіргі уақытта біздің қатарымызда жүрген болса, онда олар үшөлшемді
модельдеу программасының ұсынып отырған мүмкіндіктерін қолдануды қолдан
жібермес еді. Алғашқыда суретшілер үшөлшемді бейнені тек өана көлеңке,
перспектива және рең көмегімен бейнеленетін екіөлшемді кенеппен шектелген
болатын. Енді оларда камера көмегімен “Кенептің” ішіне кіріп өзінің
шығармашылығын үшөлшемді кеңістіктің кез-келген бұрышынан көру мүмкіндігі
пайда болды. Екіөлшемді суретті салғаннан кейін бейне ойластырылған
қалпында қалады. Ал үшөлшемді кеңістікте жұмыс істегенде барлығы өзгеше.
Текстуралар және жарық көздері үшін уақытша есептеулер мен
бекітулержасалған соң, барлық объектілерді өз позицияларына
орналастырғаннан кейін үшөлшемді кеңістікте бейнені кез-келген бұрыштан
қарап, еркін қозғалуға болады. Қандай да болмасын дәстүрлі екіөлшемді сурет
“біркелкі” туынды болса, ал үшөлшемді композициялар үшін шексіз кқп суретті
кадрлар алуға болады.
Фильмдер пайда болмай тұрып суретшілер барлық мүмкін сәттің тек қана
бір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
І-тарау. Графиктік бейнелердің редакторлары
1.1 Графиктік редакторлардың түрлері және олардың сипаттамалары 7
1.2 Векторлық редакторлар 14
1.3 Растрлық редакторлар 22
ІІ-тарау. Үшөлшемді компьютерлік графикадағы модельдеу ерекшеліктері
2.1. 3D STUDIO MAX программасы 29
2.2 Модификаторлар алхимиясы 37
2.3 Анимация негіздері 49
2.4 Персонаждарды анимациялау 56
Қорытынды 62
Қолданылған әдебиеттер 65
Қосымшалар 67
КІРІСПЕ
Мәліметтерді компьютер мониторында графиктік түрде беру алғаш рет өткен
ғасырдың 50 жылдарында ғылыми және әскери зерттеулерде қолданылатын
электронды есептеуіш машиналарда жүзеге асты. Содан бері мәліметтерді
графиктік түрде беру көптеген компьютерік жүйелердін ажырамас бір бөлігі
болып табылады. Программалық-аппараттық есептеу комплекстері көмегімен
бейнелерді жасау және өңдеудің әдістері мен жабдықтарын оқып-үйренетін
информатиканың арнайы саласы бар – ол компьютерлік графика. Ол адам монитор
экранында немесе сыртқы тасымалдаушыда (қағаз, кинопленка, мата т.с.с.)
қабылдай алатын бейнелерді берудің барлық формалары мен түрлерін қамтиды.
Компьютерлік графикасыз компьютерлік ғана емес, кәдімгі жай материалды
әлемді елестету мүмкін емес. Мәліметтерді визуальдау адам өмірінің алуан
түрлі салаларында көрініс тапқан. Мысалы, медицинада – компьютерлік
томография.
Графиктік ақпаратты беру растрлық және векторлық принциптеріне
байланысты графиктік редакторлар – растрлық және векторлық болып бөлінеді.
Қарапайым растрлық графиктік редакторларға Paint жатады. Растрлық редактор
Adobe PhotoShop - ты көбінесе кәсіби дизайнерлер пайдаланады.
1950 жылы компьютерлер пайда бола бастады. Олар ғылыми және өндірістік
есептерді шешуге қолданылды, нәтижелері сандық шамалар болады. 1960 жылдары
неғұрлым күштірек компьютерлер шыға бастады. Оларда символдық басылымда
графиктік мәліметтерді өңдеу мүмкіндігі болды. Одан кейін арнайы қағазға
басып шығу құрылғылары басып шығарды. Олар графопостроитель немесе поттер
деп аталады. Графопостроительдер жұмысы үшін арнайы программалық қамтамасыз
етулер жасалды. Келесі маңызды қадам графиктік дисплейлердің шығуы болады.
Графиктік дисплей суретті түзу қатарға орналастырылған нүктенің жиынына
құрайтын болады. Осы түзу қатарды – жол деп те атайды. Осы принцип бойынша
жол блойынша сканерлеу бойынша жұмыс жасайтын мониторларды растрлық
мониторлар деп атайды. Компьютердің видеосигналды қалыптастыруға мүмкнідік
беретін сол арқылы бейнені анықтайтын платасы немесе тақташа – видеоадаптер
немесе видеоплата деп аталады.
Видеоадаптердің негізгі бөліктері: видеожады мен дисплейлік процессор.
Шығарылатын бейне видеожадыда қалыптасады, ал дисплейлік процессор жаңағы
қалыптасқан бейнені оқиды да, монитолр жұмысын басқарады. Видеожадыға екі
процессор кіре алады:
- орталық процессор;
- дисплейлік процессор;
Орталық процессор видеоақпаратты жазады, ал дисплейлік процессор оны
оқиды да мониторға береді. Видеожадыда әрбір нүктенің түсін анықтайтын
кодтардың тізбегі болады. Видеоадаптер екі түрлі режимде жұмыс істей алады:
- текстік;
- графиктік.
Текстік режимде монитор экраны шартты түрде жекелеген бөліктерге
бөлінеді, оны знакоместо немесе белгілік орындары деп атайды. Әрбір
белгілік орын кодтардың ASCII кестесі бойынша символдармен толуы мүмкін.
Ал графиктік режимде ақпарат нүктенің тіктөртбұрышты торы ретінде
бейнеленеді де олардың әрқайсысының түсі программамен беріледі.
Текстік және графиктік режимде видеожадыны толтыру айырмашылқтары бар.
Графиктік режимде видеожадының элементтерінің саны экрандағы нүктенің
санына сәйкес келеді. Ал текстік режимде экрандағы символдар санына сәйкес
келеді.
1981 жылы алғашқы IBMPC компьютерлері MDA видеоадаптерімен
жабдықталған, видеожүйесі тек қана текстік режимде жұмыс істеуге арналған.
1982 жылы Hercules видеоадаптері шықты. Оның ақ-қара түсті графиктік
видеорежимі бар. Оның өлшемі – 720-348 пиксел болады.
Келесі қадам видеоадаптерлер СDA 1983 жылы шыққан. Ол IBMPC арналған
алғашқы түрлі-түсті модем. Ол текстік және графиктік режимде жұмыс істейді.
Өлшемі түрлі-түсті үшін - 320-200, ал ақ-қара үшін – 640-20 түрлі-түсті –
төрт түспен жұмыс істейді.
1984 жылы EGA видеоадаптері шыққан. Оның режимі 16 түсті режим. Өлшемі
– 640-350 пиксел.
1987 жылы VGA видеоадаптері шыққан. Оның режимі – 256 түсті видеорежим.
Өлшемі – 800-600 және 640-480.
Осыдан кейін СуперVGA 1024*768 VGA-да ақ-қара түсті фотаны өңдеу
мүмкіндігі болды.
1995 жылы Targa-24 видеоадаптері шыққан. Оның түсі – 16млн.
Қазіргі уақытта Pentium процессорлы IBMPC компьютерлері растр өлшемі –
1600*1200 болатын, түстің тереңдігі 32 битпиксел болатын видеокарталарды
пайдаланады.
Бейнелеу параметрлары тек қана видеоадаптердің моделімен ғана емес
видеожадылардың көлемімен байланысты. Видеожады монитордың қазіргі
жағдайларына сәйкес келетін растрлық бейнені сақтайды. Видеожадының керекті
көлемі – экран растрының периметрінің пикселдегі биттер санының қатынасымен
есептеледі. Видеожадыда бейненің бірнеше кадры сақталуы мүмкін. Ал бұл
анимацияда қолданылады.
Ғылыми прогрестің алға жылжуы әлде қайда алысқа бара жатыр. XX-сыншы
ғасырдың екінші жартысында, толық кемеліне келген, адамның ойлап тапқан
алғашқы құралы “компьютер”. Бұл құралмен кең көлемді, логикалық
операцияларды орындауға болады.компьютер жадында бірнеше мыңдаған
операциялар орындалады. Соның ішінде болып жататын күрделі программалардың
көмегімен күрделі (жеңіл) жұмыстар орындалуға (жасауға) болады. компьютерде
көптеген программа болса, соның бірі графикалық редактормен танысуымыз
қажет етеді.
Компьютер жүйесінде процесспен жұмыс істегенде кестені салуға,
иллюстрацияны немесе жарнамалық хабарды орындауға қажетті керек етеді.
Көптеген графикалық редакторларда жан жақты құралдармен жұмыс істеп, сурет
салуға болады.
Corel Corporation Канадалық фирманың көмегімен аты әлемге мәлім
болған программа, Corel Draw графикалық редактор компьютерде ірі қуатты
жұмыстар атқаруға мүмкіндік жасайды. Мәні жағынан объектіге қатысты
жұмыстар атқаруға, оны өңдеуге, құруға және ең жеңіл арналған
программаларда сурет салуға қолайлы жағдай туғызады. Corel Draw мақсаты,
қолайлы интерфейсімен түсіндіріледі. өйткені, объектімен жұмыс істегенде,
құрау және графикалық бейнелерді редактрлеу маңызды іс атқарады.
Программаның көмегімен құрылатын күрделі иллюстрациялар басқа
графиктік редакторларымен салыстырғанда жоғары деңгейде жасалатын
программалар. Сонымен бірге шығармашылық өнерді шынайы түрде құруға
мүмкіндік жасайды. Бірақта, ондай жолдардың кері жағында көрсете алады. Кең
өрістегі психиологиялық барьерді (программамен жұмыс істегенде кедергі
жасау) құруға мүмкіншілігі мол. Мұндай жағдайға келіп тірелген адам,
программаны қабылдай алмайды, одан жеңіл түрлеріне Adobe Illustrator немесе
Macromedia Free Hand типіне программаларды қажет етеді.
Сонымен графикалық редактор Corel Draw программасын өте күрделі
деуге болмайды. Кез келген пайдаланушы графикалық редактормен жұмыс
атқарғанда, оны одан әрі қажеттілікке тұтынады. Өйткені, берілген тапсырма
бойынша немесе кез келген тапсырманы орындауға Corel Draw программасының
арнайы құрал-жабдықтары жәрдемдеседі. Осы құралдары дұрыс пайдаланып,
пайдаланушы программаны жоғарғы дәрежелі қызметі бойынша іске асырады. Сол
үшін бұл программаны құраушы адам, жеңіл версиялы программаны ұсынады.
Графикалық ақпаратты өңдеу ғылыми зерттеулердің, инженерлік және
дизайнерлік шешімдердің, ақпараттық және бағдарламалық және бағдарламалық
құралдардың- бірі Corel Draw.
Corel Draw-қисық түзілімдер туралы және графикалық файлдың сыртқы
құрылғыда бейнелеу көрсетімі, яғни өлшемі, шешімі, сығымдау
дәрежесі, әдісі. Көптеген графикалық объектілердің бірнеше негізгі
түрін бөліп адып, оларды дайындаудың кең тараған және күрделі емес
құралы.
Векторлық графиканың қолдану аясы өте кең:
- біріншіден, ол компьютерлік полиграфияда өте үлкен роль атқарады.
Жеңіл масштабталатын және баспа басылымдарында және бейне
материалдарда қолдануға болатын жүздеген сан алуан суреттер
векторлық әдіспен қалыптасады.
- Екіншіден, конструкторлық және ғылыми қызметте –компьютерлік сызу,
жобалаудың автоматтандырылған жүйелерінде, үш өлшемді графиктерде
және т.б. векторлық әдіске ештеңе жетпейді.
І – тарау ГРАФИКАЛЫҚ БЕЙНЕЛЕРДІҢ РЕДАКТОРЛАРЫ
1. Графиктік редакторлардың түрлері және олардың сипаттамалары
Графикалық ақпарат – ол схема, эксиз, бейне график, диограмма символ
түрінде ұсынылатын мәлімет немесе хабар “Үшбұрыш” немесе
“тұмадағы кірпі” мәселесі болып табылады. Қазіргі кездегі компьютердің
маниторы екі режимде жұмыс істей алады, текстілік және графикалық
түрде болады.
Текстілік режимде. Текстілік режимде экран бір жолда сексен
символдан тұратын, жиырма бес жолға бөлінеді. Экранның әрбір
позициясында бір символ орналасуы мүмкін.Текстілік режим- дегі монитор
экранында псевдографики символынан құралған қарапайым суреттер мен текст
шығаруға болады.Экранда барлығы 25*80 = 2000 белгіленген орын бар. Әрбір
белгіленген орынға тең бір символ орналасқан (пробел – символы тең). Бұл
символ он алты түстің біреуімен ғана болуы мүмкін. Сонымен символдық
суретті салынатын бірге фон түсін (сегіз түс) өзгертуге болады және
символ жыпылақтауы мүмкін. Символдың түсін көрсету үшін бізге төрт бит
(24=16) қажет болады, фонның түсін көрсету үшін үш бит (23=8) керек, бір
биит жыпылықтауы жүзеге асыру үшін (0- жыпылықтамайды, 1- жыпылықтайды).
Осыдан жағдайда кезкелген текст немесе сурет монитордың текстілік режимде
компьютер жадынында (видео жады) 2000*2 байт = 4000 байт = 4 Кбайт орын
алады.
Графикалық режимде. Графикалық режимде экран жарықтайтын нүктелерге
(пиксельдер) бөлінеді. Монитордың шешуші қабілеттілігін анықтайтын сандар
және оның типі мен режимге тәуелді және графикалық бейне экранда әрбір
пиксель ақпарат түрінде жадыда сақталады. Егер пиксель қатыспаса, онда ол
жарқырамайды және анықталған түсі болады. Сондықтан әрбір пиксельдің
жағдайы нольдердің және бір санының реттілігімен (түс жарқырайма,әлде
жоқ па?) белгіленеді. Мұндай графикалық бейнелердің формасының түрін
растрлық деп аталады. Соған тәуелді, біз қанша түспен әрбір пиксельді
жарқырата аламыз, әрбір бұзылатын пиксельге ақпарат өлшемі есептеледі.
Егер монитор он алты түспен жұмыс істей алса, онда пиксельдің әр түсі
төрт биттен (24=16) бейнеленеді. 256 түспен жұмыс істеу үшін, әр
пиксельге сегіз бит немесе бір байт (28= 256) керек болады. Жадыға
суретті сақтағанда қанша байт керектігін есептейік. Егер 640x480
пиксельді шығаруға болса және мониторда 256 түс болса: 640x480 1байт =
307200 байт = 300кбайт.
Текстер мен программалардан тұратын мәліметтер тұрақты күйде
дискідегі файлдарда сақталады. Файл (file- бума, десте) белгілі бір атпен
магниттік дискіде жазылған біртектес информациялар жиыны.
Әртүрлі графиктік обьектілерді Word ортасындағы текстке енгізу оның
құрамындағы сыртқы форматты түрлендіре алатын программалар арқылы немесе
графиктік фильтрлер көмегімен орындалады.
Графикалық түрде негізгі жұмыстың шыдау моменті гафикалық акпараттан
көлемі болып табылады, онда іске байланысты графикалар болады. Кез келген
компьютерлік графиканың белгілі формат (РСХ, ВМР, РIF және тағы басқа).
Монитор экранының өлшемінің стратегиялық бейнесін сақтау бірнеше оншақты
дискілі жады килобайтты қажет етеді. Бұл сұраныстарға туындайтын
компьютерлік ресурстерге айтарлықтай графикалық мәліметтерді қолдайды,
күрделенеді.
Графикалық ақпараттарды сақтаудың көптеген әртүрлі форматтары бар.
Шартты түрде оны үш топқа бөлуге болады.
- Графикалық метафайл.
- Растрлық графикалық файл.
- Векторық графикалық файл.
Графикалық файлдардың кейбір форматы:
Тип Формат өсімшесі Толық аталуы.
Метафайл GIF Compuserve Graphics
Interchange Format
TIFF*. tif Microsoft Tag Image File Format
Растрлық
PSX Zsoft PC Paintbrush format
BMP Microsoft Windows BitMaP
JPEG * . jpg Joint Photographic Experts Group
*. CDR Corel Draw Files
Векторлық
*. FH8 Free Hand File Version 8
Кейбір растрлық форматтарды тек қана статикалық графикадан құрылуы
мүмкін емес, сонымен бірге динамикалық мультимидиялық графикадан да
құрылады. Бұл мысалға, GIF форматы интернетте кең түрде қолданылады.
Әртүрлі файлдарды қарастыру үшін әдетте әмбебап программалар қолданылады,
мысалы: ACDSee. Программа көптеген танымал форматтарды қолдайды және
суреттердің каталогін көруге, бейнені масштабтау, файлды баспаға шығару,
бейненің сипаттамасын көруді қолдайды. Жеке-жеке келетін болсақ:
BMP өсімшесі бар файлдарда (BitMapMassiv) растрлық графикалық
ақпаратта сақталады.(Бұл типтегі графикалық редактор жұмыс істейді).
JPG және GIF өсіимшесі бар файлдар графикалық ақпаратты бар
болады. Мұндай файлмен кәсіпқой графикалық редакторлармен жұмыс істейді.
Бұл файлдан ақпаратты ACDSee 32, Photoshop арқылы қарауға болады.
Дәстүрлі ашық кластарда компьютерде Internet Explorer арқылы көруге
болады.Графикалық ақпаратты бар болатын tif өсімшесі файл сканерге
сканерленеді.
PCX. PIG өсімшелі файлды суреттер бар. Олар Paintbrush- та
графикалық редакторлерында құрылған psd өсімшелі өзінің файлына
графикалық редактор Photoshop- береді.
Windows Meta Format- тағы суреттер (Clip Art форматы жиі кездеседі)
wmf өсімшелі форматқа жазылған. Cdr өсімшесі өзінің файлына Corel Draw
графикалық редакторын береді. Егер дискіде WWW- дың беті сақталса, онда
олардың өсімшелері ретінде болады.
Графикалық ақпаратты шығару кезінде экрандағы бейне нүктелерден
құралған (синоним: пиксель (ағылшынша picture element)) нүктелер (растр)
жоғарыдан төмен және кестені солдан онға қарай номерленеді де, нольден
(Кумир) немесе бірден (Паскаль, Бейсик) басталады да тікбұрышты құрайды.
Әрбір нүктенің анықталған түсі болады. Ол түс алдын ала орнатылған түс
көлемнен таңдалады. Сол бір компьютерде нүктелер саны мен түстер
көлемінен жұмыс істеу процесінде өзгертуге болады да, ол компьютердің
комбинациясымен қарастырған. Мұндай комбинация графикалық режим деп
аталады.
Растр өлшемі 320х200 пиксельден 640х480 пиксельге дейін режимге
тәуелді өзгереді. Ол түстердің саны 256- дан төртке дейін өзгереді.
Сапалы режимі болатын компьютерлер бар мысалы, растр 1280х1024, түстер он
алты миллионнан асады. Графикалық пакет немесе графикалық модуль деп
аталатын көмекші алгоритм жиынының көмегімен графикалық шығару жүзеге
асырылады. Мұндай пакеттер өзіне мұндай келесі командаларды
инициализациясы (жұмыс басы).
Графикалық файлдардың форматы графикалық ақпаратты ерекшелендіреді.
Графикалық ақпарат векторлық сызықтар немесе пиксельдік (растрлық)
матрица түрінде ұсынылуы мүмкін. Кейбір форматтар тек векторлық немесе
тек растрлық бейнелерді қолдайды.Сол уақытта көптеген форматтар бір
файлда мәліметтердің екінші типін қолдануға болады.
Ақпараттық үлкен бөлігін адамдар көру ағзасы арқылы қабылдайды.
Сондықтан да графикалық ақпаратты өңдеу (синтез, талдау және бейнелерді
өңдеу) ғылыми зерттеулердің, инженерлік және дизайнерлік шешімдердің,
ақпараттық және бағдарламалық және бағдарламалық құралдардың - қарапайым
редакторлардан күрделі бағдарламалық кешендерге дейін (Corel Draw,Adobe
Photoshop) – көлемді қатпарын құрайды.
Графикалық редактор-графикалық бейне түріндегі суреттерді салуға және
оларды өңдеуге арналған арнайы бағыттағы программа. Қазіргі кездегі
нүктелік ( немесе растралық ) және векторлық деп аталатын графикалық
редакторлардың екі түрі белгілі. Нүктелік графикалық редакторларда кез
келген сурет пиксельдер деп аталатын нүктелерден тұратын кішкене бояла
алады.
Осы орайда мына жайды айтып өту керек, қуатты графикалық
өнімдердің бай функционалдық мүмкіндіктерін пайдалануға ұмтылу осы
жүйеге деген оп-оңай тәуелділікке және уақытты тиімсіз
пайдалануағ соқтыруы мүмкін. Графикалық материалдарды пайдалану
қажет бола қалса, онда оны шешудің белгілі және қарапайым
жолдарын табу керек. Бұл ерекше маңызды, өйткені күнделікті
тәжірибе көрсетіп жүргендей, бірегей иллюстрацияны дайындау процесі,
айналып келгенде, жалпы жұмыстың көп бөлігін алып кетеді.
Компьютерлерде пайдаланылатын барлық бейнелерді үш үлкен
топқа бөлуге болады: 2В –графикасы (мұнда тегіс бейнелер жасалады), SD-
графикасы (үш өлшемді бейне) және анимациялық графика. Бейнелер көбіне
–көп арнайы құралдарда –графикалық редакторларда жасалады да,
графикалық пішімдердің файлдарында сақталады.
Графикалық файлдың сыртқы құрылғыда бейнелеу көрсетімі, яғни
өлшемі, шешімі, сығымдау дәрежесі, әдісі және т.б. болады, сонымен
бірге әр графикалық редакторға арналған арнайы ақпаратты
сақталады. Мысалы: Corel Draw-қисық түзілімдер туралы, Adobe Photoshop –
қатпалар, арналар және т.б. туралы ақпараттар. Әр графикалық редактор
сақтаушыға жазған кезде бұл ақпаратты белгілі түрде кодтайды.
Графикалық файл пішімі дегенді бейнелеу және оны файлға жазу
туралы ақпараттың жиынтығы деп түсіну керек. Жалпы алғанда,
барлық графикалық пішімдерді екі топқа бөлуге болады. Оның
біріншісі - жалпы белгіленген пішімдер. Мұнда бейненің өзі, сондай-ақ
сақтауға, көшіруге немесе көруге арналған бейнелер (gif,tiff,jpeg
және басқалар) болады. Екіншісі-бейнелерді редакцииялаудың аралық
нәтижелерін сақтауға арналған ерекше пішімдер.
Графикалық файлдар өлшемі үлкен болады, сондықтан оларды
әдетте сығымдайды (буады). Қазіргі уақытта сығымдаудың екі әдісі
(сапалы және сапасыздау) бар. Сапалы сығымдау алгоритмдерді архиватор
алгоритмдеріне (arj, pkzip) ұқсас және gif және tiff пішімдерінде
пайдаланылады. Сапасыздау сығымдау алгоритмдері адам қабылдай
алмайтын ақпаратты сырып тастайды (jpeg) бірақ сығымдаудың едәуір
жоғары дәрежесін қамтамасыз етеді.
Іскерлік саласында графикаға деген қажеттілікті негізгі үш
бағытпен шектеуге болады. Олар: құжаттардағы графика (иллюстрациялар,
диаграммалар, ұсыну көрсетудің тиімді түрі), мультимедиа-презентация
графикасы (фон, заставка, динамикалық графикалық объектілер) және
бағдарламадағы графика (пиктограммалар, заставкалар және т.б.)
Көптеген графикалық объектілерден бірнеше негізгі түрін бөліп
алып, оларды дайындаудың кең тараған және күрделі емес
құралдарын қарастыралық.
Практикалық тапсырмалардың көпшілігі үшін арнайы бағдарламалар
кешенін пайдалану тиімсіз, өйткені:
- күрделі өнімдермен жұмыс істеу әдетте оларды игеру үшін
едәуір күш-жігер жұмсауды қажет теді. Бұл өнімдердің тез дамуы
және өзгеруі салдарынан оны тиімді пайдалану тек тұрақты жұмыс
істеуші маманға ғана мүмкін болады;
- қуатты пакеттер (мысалы: Corel Draw) компьютер ресурстарының
едәуір бөлігін пайдаланады. Оларды тек графикалық жұмыс
станцияларында тиімді пайдалануға болады:
- әдетте мұндай пакеттер көптеген қосымша бағдарламалармен
қоршалған, олар “тұйықталған әлем” сияқты, кез келген адам ене алмайды;
- графикалық объектінің ерекше пішімін пайдалану оны тиісті
бағдарламамен қамтамасыз етілмеген басқа компьютерлерге өткізуге
мүмкіндік бермейді. Сөйтіп, бір иллюстрацияны дайындау кілтін дұрыс
таңдамау салдарынан негізгі құжатқа немесе қосымшаға кететін реустан
(уақыт, еңбек ЭЕМ жады, ақша) да көп ресурс жұмсалады. Сондықтан
“өнімді”, яғни құжатты графикалық мүмкіндіктермен шекртелген дұрыс.
Графикалық элементтердің құжат, презентация немесе бағдарламаның
сапасын жақсарту қабілеті “джентельмендік жиынтығы” көп емес. Олар
мынандай:
- иллюстрациялар;
- графикалар мен диаграммалар;
- сәндік жазбалар;
- безендіру элементтері (түрлі сызықтар, геометриялық және
стилизацияланған мүсіндер т.б.)
Кескін компютердің экранында графикалық программаның көмегімен құрылады.
Бұл программалар үш категорияға бөлінеді:
- Иллюстрациялар құруға арналған программа (векторлық)
- Кескінді редактерлеу программасы (шашырама немесе растрлық)
- кескінді үшөлшемдіні құруға арналған программа.
Corel Draw - векторлық программасы. Бұл поограмма көмегімен
кескінді сақтау және принциптерін терең меңгере алу. Corel Draw қазіргі
кезде кең тараған векторлық графикалық программалар. Жаңа үйреніп жүрген
суретшілерге және кәсіби суретшілерге әртүрлі илюстрацияларды құруға көп
септігін тигізді. Дербес компьютерлерде Corel Draw бейнелеу
программасының “патшасы” деп айтуға болады. Corel Draw-көлемді
программалардың бірі. Растрлық кескіндер мозайка тәріздес болады, олар
пиксельдерден құралады. Растрлық сурет бетті шақпақ қағазға ұқсас.
Онда әр шақпақ анықталған түспен боялған және нәтижесінде нүктелердің
жиынтығы қандайда бір объектілерді береді .
Иллюстрациялар мен безендіру элементтерінің бір-бірінен өлшемдері
ғана басқаша. Оларды жасау әдісі бойынша растрлық және векторлық
болып екі топқа бөлуге болады.
1.2 ВЕКТОРЛЫҚ БЕЙНЕЛЕР
Векторлық кескін дегеніміз-сызықтар, доғалар, шеңберлер және
тіктөртбұрыштар сияқты геометриялық объектілердің жиынынан тұратын
кескін.
Векторлық мәліметтер – түзулерді, тік төртбұрыштарды, қисықтарды
бейнелеу үшін қолданылады. Олар кілттік нүктелердің сандық түрін анықтау
арқылы жасалады. Программа сызықтарды кілттік нүктелерді қосу арқылы
жасайды. Компьютерлік графикада вектор термині сызық бөлігін белгілеу үшін
қолданылады және нүктенің ақырлы санымен беріледі.
Векторлық мәліметтер – түзулерді, тік төртбұрыштарды, қисықтарды
бейнелеу үшін қолданылады. Олар кілттік нүктелердің сандық түрін анықтау
арқылы жасалады. Программа сызықтарды кілттік нүктелерді қосу арқылы
жасайды. Компьютерлік графикада вектор термині сызық бөлігін белгілеу үшін
қолданылады және нүктенің ақырлы санымен беріледі.
Bitmap – термині пикселдер массивін белгілеу үшін қолданылады, ал
биттік тереңдік (битовая глубина) – осы пикселдің битпен немесе байтпен
берілген өлшемін көрсету үшін қолданылады.
Компьютерлік графикада графиктік объектілердің орнын көрсету үшін
математикалық координаталар қолданылады. Бірақ бейнелеу құрылғысы физикалық
объект болғандықтан физикалық және логикалық пикселдер арасында айырмашылық
болады.
Физикалық пиксель дегеніміз – бұл шығару құрылғыларында бейнеленетін
шынай нүктелер. Яғни, бұл бейненің ең кішкентай элементі. Физикалық
пиксельдер қандай да бір ауданды алып жататындықтан екі көршілес
пиксельдердің арасына шектеу қойылады.
Логикалық пиксельдер дегеніміз – бұл орыны болатын, бірақ физикалық
кеңістік алмайтын математикалық координаталар. Сондықтан, логикалық
пиксельдердің мәнінің физикалық пиксельдерге бейнеленуінде физикалық
пиксельдердің шынайы орналасуы мен өлшемі есепке алынуы керек.
Бейнелерді векторлық әдіспен құрағанда графикалық объектілер
қарапайым элементтердің, яғни үзік сызықтардың, доғалардың,
шеңберлер мен көп бұрыштардың жиынтығы түрінде көрінеді. Векторлық
графикада бейнені құрайтын қисық және түрлі түсті құймалардың
математикалық жазбасы бар. Оның маңызды бір артықшылығы-бейнелердің
масштабы өзгере алады. Суреттің өлшемі өзгертілгенде примитивтер
теңгерулері қайта есептеліп, сызықтарды құру сол теңдеулер бойынша
жүргізіледі. Нәтижесінде растрлық бейнелерге тән объектінің
бұрмалауына жол берілмейді.
Векторлық бейнелерді қарапайым объектілер – түзу сызық, доға,
дөңгелек, эллипс және т.б. Осы векторлық объектілерден әртүрлі суреттер
құрастыруға болады.
1- сурет. Векторлық бейнелердің көмегімен дөңгелек, төртбұрыш, қисық сызық
арқылы құрастыру
Құжаттарды немесе презентацияларды дайындау процесі кезінде
синтезделетін иллюстрациялардың көбісін кең тараған пакеттердің
аспаптарын пайдаланып, векторлық графиканың құралдары арқылы жүзеге
асыру мүмкін.
Бұл орайда MS Word 2000-ға кірістірілген жаңа графикалық құралдар
тартымды. Олар бұрынғы версияларға қарағанда едәуір жақсартылған,
күрделі иллюстрацияларды тез жасауға мүмкіндік береді. Мұнда
бейнелерді қосымша өңдеу (мысалы, бейнені бұру) қызметтері жұмыс
істейді.
Word 2000-ға бейнелерді бабына келтіру аспаптар панелі және
рамкалар қосылған, графикалық примитивтер жиыны кеңейтілген (2-сурет),
бұрынғы версияларда оларды сызықтар мен доғалардан жасау көп
уақытты талап етті (немесе мүлде мүмкін емес-ті).
2-сурет Word 2000-да иллюстрацияларда дайындау үшін пайдаланылатын
кейбір векторлық примитивтер
Word 2000-құралдармен көптеген түрлі түсті, геометриялық, мәтіндік
және анимациялық әсерлі сәндік жазбалар жасауға болады.
Кескінді берудің векторлық формасы да бар, мұнда кескіннің
элементттерін нүкте түрінде әріпті-цифрлық (математикалық формулалар
жиыны түрінде) информация түрінде ұсынуға болады, сосын арнайы
программалармен өңдеу арқылы бастапқы кескінді аламыз.
Мысалы, сызба (чертеж). Оларды сипаттайтын мәндердің параметрлерін
компьютерге енгізуге болады:
- кесінді үшін оның екі нүктесінің кооординаты.
- Шеңбер үшін –радиустың ұзындығы және орталық координаты;
- Доға үшін-доға басының және соңының, радиусының, ортасының координаты
әрбір сызық үшін оның типі көрсетіледі-жіңішке, пунктер, штрих және
т.с.с
Содан кейін бұл информация арнайы программамен өңделеді (яғни
суреттің әрбір нүктесінің орналасқан жерін жай ғана векторлы
графикалық файлда жазылған формула бойынша есептейді) және экранда
сызбаны жаңартады. Бұл элементтер дискретті болып табылады, олар
өзара байланыспаған, сондықтан, суреттің сапасын жоғалтпай, олардың
өлшемдерін өзгерту жеңіл.
Егер сызбаны компьютерге растрлық түрде енгізетін болсақ, онда бұл
жағдайда бұл сызбаның әріпті-цифрлық информациясының берілген
параметрлерінің информациялық өлшемі сызбаны компьютерге растрлық
түрмен енгізгенге қарағанда жүз мың есе кіші болады. Векторрлық әдістің
тағы бір артықшылығы-оған кескіннің сапасын жоғалтпай өзгерістер
енгізу және үлкейту немесе кішірейту жеңіл.
Векторлық кескіндер векторлы графикалық редакторда құрылады.
Олардың ең танымалы әсіресе Windows-та жұмыс істейтіндер арасында Corel
Draw болып табылады. Жұмыскезінде сегменттер мен аймақтар, бекітілген
белгілер, бағыттаушы нүктелер және т.с. әр түрлі математикалық
сипаттаулар қолданылады.
Сызықтардан тұратын суреттерді, мысалы, карталар, ол сияқты бірнеше
объектілерден тұратын суреттерді (үй мшиналар, көпірлер және т.б.)
векторлы графикалық редактордың көмегімен құраған жөн.
Векторлық кескіндер Corel Draw, Adobe illustrator, FreeHand және т.б
кәсіптік қосымшалардың құралдарымен құрылады және редакцияланады.
Мысалы, векторлық кескіндерді жеңіл масштабтауға, яғни бір немесе
бірнеше бағыттарда қысу немесе созу жолдарымен оның өлшемін
өзгертуге болады. Ал векторлық кескіндермен жұмыс істегенде,
растрлықтағыдай оларды жай ғана өзгертуге болмайтындығы оның кемшілігі
саналады. Сізге кескінді құрастыратын объектілерді ерекшелеуге және
өшіруге, қысқартуға немесе оларды қайтадан салуға тура келеді.
Corel Draw редакторының негізгі түсінігі - объект болып табылады.
Суреттің элементтері: түзу, шеңбер, тік бұрыш, қисық тұйық қисық, көпбұрыш
т.с.с. элементтері деп аталады. Бірнеше объектінің комбинациясымен жаңа,
сондай-ақ, одан әрі топты бір объект ретінде редактрлеуді топтық объектіні
құруға болады.
Графика – шынайы немесе елестетілген объектінің дәстүрлі әдістермен
сурет салу немесе көркем образдарды басып шығару әдістермен алыңған
визуальды елестету нәтижесі болып табылады. Ал, компьютерлік графика –
информатиканың арнайы саласы, ол программалық-аппараттық есептеу
комплекстерінің көмегімен бейнелерді жасау және өңдеу әдістері мен
жабдықтарын оқып – үйренумен айналысады.
Компьютерлік графикада жұмыстың орындалуы кейде оның графиктік
берілуіне бөлінеді. Компьютерлік графиктік процесті аяқтаудың тәсілдерінің
бірі виртуальды шығару. Яғни, файлды есте сақтау құрылғысына шығару. Файлға
берілген мәліметтер кейіннен қалпына келіп, мәліметтерді графиктік беру
үшін қолданылуы мүмкін.
Компьютерлік графика адам монитор экранында немесе сыртқы
тасымалдаушыдағы көшірмесі ретінде қабылдай алатындай бейнені берудің
барлық түрлері мен формаларын қамтиды. Компьютерлік графикасыз қазіргі
кезде материалды әлемді елестету мүмкін емес. Мысалға, медицина
компьютерлік томографияны қолданады; ғылыми зерттеулер – зат құрылысын,
векторлық өрістерді тағы басқа мәліметтерді визуальдау; мата мен киімді
модельдеу, тәжірибелік - конструкторлық жұмыстары да компьютерлік графиканы
пайдаланады.
Машиналық графиканың қолданылу салалары:
· компьютерлік модельдеу;
· автоматты жобалау жүйелері;
· компьютерлік ойындар;
· оқытушы программалар;
· жарнама және дизайн;
· мультимедиа презентациялар;
· Internet.
Компьютерлік графика тек қана құрал, бірақ оның құрылымы мен әдістері
математика, физика, химия, биолгия, статистика, программалау және басқа
көптеген фундаментальды және қолданбалы ғылымдардың алдыңғы қатарлы
жетістіктеріне негізделген. Компьютерлік графика информатиканың неғұрлым
қарқынды дамып келе жатқан бағыттарының бірі болып табылады.
Бейне (изображение) деп – шынайы объектінің қандай да бір механикалық
электрондық фотографиялық процесс көмегімен адам бекітіп қойған визуальды
бейнесі саналады. Компьютерлік графикада бейне болып шығару құрылғысы
қабылданатын объект саналады.
Интеррактивті компьютерлік графика дегеніміз – компьютерлік жүйені
графика жасап, сонымен бір уақытта қолданушымен диалог жүргізе алу
қабілеті.
Система автоматизированного проектирование – Автоматтандырылған
жобалау жүйесі (САПР - АЖЖ). САПР – машина жасау электроника сияқты өмірдің
барлық аймағында қолданылады.
Гео ақпараттық жүйе (геоинформационные система - ГИС) – компьютерлік
графиканың бір түрі. Олар (жер - гео) объектілерді олардың жер
бетіндегі орнына байланысты енгізіп, редактрлеуді орындайды.
Графиктік формат дегеніміз – бұл графиктік бейнені сипаттайтын
мәліметтерді жазу тәсілі. Олар файлда графиктік мәліметтерді тиімді және
логикалық ұйымдастыру үшін жасалған. Әрбір қолданбалы программа қандай да
бір графиктік мәліметтерді жасайды және сақтайды.
Қазіргі уақытта көптеген программалар аралас форматты, ал бұл
растрлық, векторлық, текстік мәліметтерді бір-біріне кіргізуге мүмкіндік
береді.
Графиктік файлдар дегеніміз – ары қарай визуальдауға арналған
графиктік мәліметтрдің кез келген типі сақталатын файлдар. Мұндай файлдарды
ұйымдастыру тәсілі – графиктік формат деп аталады. Файлға жазылғаннан кейін
бейне бейне болудан қалады. Ол мәліметке айналады.
Электрондық кестелер және текстік файлдар форматы графиктік
мәліметтрді сақтауға қолданылуы мүмкін, бірақ графиктік болып табылмайды.
Компьютерлік графикада графиктік объектілердің орнын көрсету үшін
математикалық координаталар қолданылады. Бірақ бейнелеу құрылғысы физикалық
объект болғандықтан физикалық және логикалық пикселдер арасында айырмашылық
болады.
Физикалық пиксель дегеніміз – бұл шығару құрылғыларында бейнеленетін
шынай нүктелер. Яғни, бұл бейненің ең кішкентай элементі. Физикалық
пиксельдер қандай да бір ауданды алып жататындықтан екі көршілес
пиксельдердің арасына шектеу қойылады.
Логикалық пиксельдер дегеніміз – бұл орыны болатын, бірақ физикалық
кеңістік алмайтын математикалық координаталар. Сондықтан, логикалық
пиксельдердің мәнінің физикалық пиксельдерге бейнеленуінде физикалық
пиксельдердің шынайы орналасуы мен өлшемі есепке алынуы керек.
Кез келген объектіні алып, оның сыртқы пішініне бірнеше қатар баға
беруге болады. Мысалы қарастырайық. Объектіні қарастырғанда оның нүктелері
тура және қисық сызықты - сегментті болып келеді.
Координаттық нүктелері және сегменттердің параметрлері объектінің ішкі
облысын бояуға немесе ою жасауға болады. Объект сегменті контур жасайды.
Оның өзіндік түсі бар. Контурдың қалындығын өзгертүге болады.
Жалпы объектінің принциптері құру және редактрлеу келесідей
орындалады. Алдымен, объект пішінін жуықтап құрап, одан соң, жаңа нүктені
және сегменттердің қисықтарын жөндеу арқылы орнына қою, алып тастау
пішінінді дұрыстайды. Қисық сегмент дегеніміз -траекторияның сүйір болу
жиыны. Кез келген қисық сегмент түзу бойынша алынады. Және керісінше. Одан
соң керекті объектінің пішіні құрылғаннан кейін құюшыға (заливкаға) және
контурға түсі жеке алынады.
Редакторда құрылған кез келген сурет бір немесе бірнеше объектілерден
тұрады. Сондықтан, олар жартылай және толығымен бір-бірімен жауып тұрады.
Ерекшеліктері: Графиктік редактор Corel Draw, Corel Corporatіon
канадалық фирманың көмегімен әлемге таным болып, көптеген қуатты оқытылу
жүйесімен саяси маркетингке (нарыққа) жұмыс жасау мүмкіндігін тұғызған.
Corel Draw құралы басқа редакторлардың аналогтарымен байланысты емес.
Сондықтан, ол ең қолайлы продукт (жеміс).
Жалпы Corel Draw интерфейстің программалық терезесінде стандартты
элементер бар; бастапқы жолы бар басқыш (кнопка), меню жолы, қалыпты
жағдайдағы жол (строка состояния), панель құралы т.б. панельдер бар.
Corel Draw интерфейстің кейбір ерекшеліктері. Біріншіден, интерфейстің
конфигурациясы (орналасуы) басқа графиктік пакеттермен аналогиялық түрде
бірігіп жұмыс істей алады. Мысалы. Екіншіден, сегізінші амалдан бастап
Dokers (Стыкуемые палитры) басқаруы ерекше элементтің типі пайда болады.
Ондай палитра тышқанның көмегімен бірінші полядан, екінші поляға барғанда
жабыстырылады. Терезенің басындағы палитра жауып бұрап қояды.
Сонымен, интерактивті Property Bar (Панель құралы) құралымен
қамтылады. Соның элементтері динамикалық басқару таңдалған объект типімен
ауыстырылады. Дәл айтқанда, тексті таңдағанда, панель құрамында тексті
басқару элементтері пайда болады. мысалға түзуді алсақ, оның басқару
элементтері т.с.с.
Палитра көмегімен түсті анықтау.
Бір пиксельге бір биттен аспайтын пикселдік мәліметтер түстер
палитрасының индекстік жиыны ретінде, сондай-ақ түстерді анықтау схемасына
сәйкес анықталуы мүмкін. Палитра сондай-ақ индекстер картасы түстер кестесі
деп аталады. Мүмкін және түстік шамалардың бір өлшемді массивін құрайды.
Палитра көмегімен түстер олардың массивтегі позтциясын көрсету арқылы
көрінеді. Бұл әдісті қолдануда мәліметтер файлға индекстер тізбегі ретінде
жазылады. Палитра қолданылатыг растрлық мәліметтер псевдотүсті растрлық
мәліметтер деп аталады. Палитра әдетте бейне сақталатын файл ішінде
сақталады. Осылайша, шығару құрылғыларында пиксельдерді бояуға қажетті
түстің мәні алынады. Әдетте, палитраның әрбір элементі 24 бит алады.
Үлкен және күрделі бейнелерде түстерді жанама сақтау мәліметтер
көлемін қысқарту арқылы жадыны үнемдейді немесе экономдайды. Егер файлдағы
растрлық мәліметтер көлемі аз болса немесе 255 түстен көп түс қолданылса,
онда палитраны файлға қосу кері нәтижеге алып келуі мүмкін. Яғни, жадының
қажетті көлемі өсіп кетуі мүмкін.
1.3 РАСТРЛЫҚ КЕСКІН
Растрлық бейнелер дегеніміз-түрлі түсті нүктелердің (пиксельдердің)
жиынтығы. Олардың саны бейненің өлшемі мен шешімі арқылы анықталады,
ал файлдың өлшемі бұған қоса пайдаланылған палитраға (ақ-қара
немесе 1-биттік, 256 түсті немесе 8-биттік, True color –түсті дәл беру
–немесе 32 биттік) тәуелді болоды. Растрлық дегеніміз-сканердің көмегі
арқылы алынған, сондай-ақ, графикалық файлдардың неғұрлым кең тараған
файлдары – bmp,
dib,gif, jpeg,pcx, rle, tiff.
Сурет-3. Растрлық бейне
Растрлық бейнелердің айтарлықтай кемшілігі бар, айталық, ол
шығару құрылғысының, мысалы, дисплейдің шешуші қабілетін өзгерткенде,
бұрмаланып кетеді.
Растрлық мәліметтер – бұл жекелеген пиксельдердің түсін анықтайтын
сандық мәндер жиынтығы. Пиксель дегеніміз – түзу торда орналасқан бейне
жасайтын түсі бар нүктелер. Техникалық растр болып жекелеген шығару
құрылғыларында бейне берілген кезде пиксельдердің түсін анықтайтын сандық
мәліметтер массиві. Растрлық мәліметтерде пиксельдің түсіне сәйкес келетін
сандық мәліметті бейнелеу үшін пикселдік мән ұғымы қолданылады.
Растрлық графиканы біріншіден, бұл өнерге бағытталған, мозайка,
витражи, кесте (вышивка) сияқты. Екіншіден, бұл бейнелеу “шақпақпен”-
стендіні картоннан дайындаған кескіннің ауысу тәсілінің қолайлысы.
- Видеопиксель-экарандағы кескіннің ең кіші элменті
- Пиксель- расторлық кескіннің бөлек элементі.
- Нүкте- принтермен құрылған ең кіші элемент.
Дисплей экраны бөліктерге фиксиролық сан видеопикселдерге бөлінген.
Яғни графикалық тор фиксирлық сан жолдан және бағаннан тұрады.
Графикалық тордың формасы мына түрде N*M, мұндағы N- видеопиксель саны
горизанталь бойынша, M –вертикаль бойынша. Қазіргі дербес компьютерлердің
дисплейлер мысалы: 640*480*800*600, 1024*768,1240*1024 және т.б. пискелді
монитор деп аталады.
Сурет-4. Растрлық бейненің сканерден өткізген фотобейнесі
Растрлық қойылымдар бейнелеу кезінде (Мысалы пиктограммалар,
бағдарламадағы түймелер және т.б.) өлшемі өзгермейтін шағын объектілер
үшін ұсынылады. Бұл үшін қарапайым графикалық редакторды
пайдаланса болады, ал ең тиімді жолы-бағдалмалау жүйесіне
кірістірілген құралдарды қолдану. Мысалы, программистер Borland C++
тілінде бұл мақсат үшін Resource Workshop бағдарламасын пайдаланғанды
дұрыс көреді.
Үлкен өлшемді растрлық бейнелер (фотосуреттер, т.б.) құжаттар
мен презентацияларды фон ретінде, сонымен бірге иллюстрация түрінде
пайдаланылады. Оларды дайындауда бастапқы материал болып сканерден
алынған немесе кітапханадан компакт-дискімен келген бейнелер қызмет
етеді. Бұл бейнелерді өзгертусіз пайдалануға болады, бірақ көп
жағдайда олар біршама жаңартуды қажет етеді:
- бейненің (RGB True Color –нүктесіне 24 биттік, 256түсті, 16 түсті, сұр
түстің градациясы, қара-ақ) пішімін (Convert) өзгерту;
- фрагменттерді қиып алу (Cut, Copy) және кірістіру (Paste), бірнеше
фрагменттерді құрастыруға жол ашады;
- шешімді өзгерту (Resolution) және өлшемді өзгерту (Resample) бейненің
өлшемін өзгерткен кездегі бұрмалауды барынша азайтады;
- палитраны түзету (Tone Abjustment) түс гаммасының өзгеруіне, бейненің
талап етілген түріне (реңкіне) қол жеткізуді қамтамассыз етеді;
- айқындық пен қанықтылықты өзгерту қажетті айқындығын, қанықтылығын,
сонымен бірге бірнеше құрастырылған фрагменттердің үйлесімділігін
алу үшін қолданылады. Әр түрлі сүзгілер (Average, Blur6 Sharepen,
Emphasize Edges, Mosaic, Emboss) бейненің түстік ерекшелігін
өзертіп, фон, заставка, иллюстрацияны қабылдаудың тиісті әсеріне қол
жеткізуге мүмкіндік береді.
Растрлық кескіндер компакт-дискілердің көмегімен таралады. Растрлық
кескіндердің дискілері әдетте құжаттарды безендіруде пайдалы
әртүрлі кескіндердің жиынынан тұрады, мысалы: карикатуралар,
жануарлардың кескіндері, пейзаждар немесе спорттық оқиғалардың
суреттері.
Фотосуреттер де растрлық кескіндер сияқты сақталады. Егер сіздің
машинаңызға сканер қосылған болса, онда сіз кез келген фотосуретті
жеңіл ғана сканерлей аласыз және оларды растрлық кескіндер
түрінде дискіде сақтай аласыз. Сканер суретті суретке түсіреді және
оны цифрланған нүктелердің жиыны түрінде ұсынады. Бұдан кейін
растрлық кескінге өңделінген фотосуретті кірістіруге болады.
Суреттте сканерленген растрлық кескінге өңделінген фотосурет
ұсынылған.
Әдетте, түрлі-түсті суретке қарағанда ақ қара түсті фотосуреттер
өте жоғары кеңейтілумен сканерленеді.
Растрлық кескіндердің артықшылықтары да кемшіліктері бар.
Артықшылығы мынада: растрлық кескінді түзетуге, яғни растрлық
кескіннің кез келген бөлігін өзгертуге болады: нүктелерді қосуға
немесе таңдаулы түрде өшіруге, сонымен қатар кескіннің әрбір
нүктесіне ақ, қара немесе кез келген басқа түсті меншіктеуге
болады.
Масштабтық жолмен растрлық кескіннің өлшемін өзгерткен кезде
кескіннің сапасының жоғалатыны кемшілігі болып табылады. Мысалы,
кескіннің келбетін үлкейткен кезде өрескел болады, ал кішірейткен
кезде кескіннің сапасы кенет төмендейді.
Растрлық кескіннің тағы бір кемшілігі - файлдардың орасан зор
өлшемдері (неғұрлым кеңейтілуі жоғары және түстері көп болған сайын,
олар соғұрлым көп)
Бірақ кемшіліктеріне қарамастан, қазіргі техникада растр аса
биік сапалы кескіндерді алуға мүмкіндік береді. Сондықтан суреттер
көркемдік графикада кеңінен қолданылады.
Компьютерлік графикадағы түстер жүйесі.
Компьютерлік графикада түс өте маңызды, өйткені ол көру әсерін
күшейтеді және информация мен кескіннің көңілге қонымды дәрежесін
көрсетеді.
Түстің әсері жарық шығаратын немесе бейнелетін объектілерден
көздің торына түсетін жарық тасқыны арқылы адам миымен
қалыптасады. Түстік рецепторлар үш топқа бөлінеді, олардың әрқайсысы
тек қана бір түсті –қызыл, жасыл, немесе көк түсті қабылдайды.
Компьютерлік графикада электронды түстер палитрасы суретшінің
палитрасына ұқсас алынған, бірақ ол өзіне түстердің едәуір көп санын
қосады.Электронды түстер палитрасының әрбір нүктесі жеке түстік
өңнен тұрады.
Көмегімен түстерді таңдауға болады. Қазір біз басқарушы
палитраны ерекшеленген объектілермен мәтіндік блоктармен, графикалық
объектілермен, иллюстрациялармен –жұмыс істеуде пайдаланамыз. Соңғы
кезде түрлі түсті бояумен басатын принтердің құны, бейне бір
үкіметке сенімсіздік білдірген секілді, мейлінше шапшаң құлдырап
барады. Егерде сен түрлі түсті бояумен басатын принтер сатып
алсаң немесе компьютер экранынан түрлі түсті бейнеге қарағың келсе,
онда объектіні түрлі түспен әсемдеуіне болады. Бір қатар
мониторлардың базалық түстер палитрнасы 16 стандартты түсті болады
және келесі 4 элементтерден анықталады.түстің үш компоненті (қызыл,
жасыл, көк) және жарық деңгейінің 2 мүмкіндігінің біреуі. 4
компонентерінің әрқайсысының бар болуы информацияны 0 немесе 1
цифрлармен көресетеді. Мысалы, егер сізде EGA – монитор болса, онда
экрандағы кескінді келесі түрде есептеуге болатын: экранның шешуі
640-та 350, экранның әрбір нүктесінің түсін сипаттайтын 4 битке
көбейту қажет 640*350*4=112000(байт) ~110 Кбайт жадты алады.
Сурет 5. Графикалық редакторда таңдалған түсі бар таңдаудың сұқбат
терезесі.
Компьютер графикалық информациялар мысалы: сурет пен сандар жиыны
сияқты жұмысістейді. Мұнда әрбір сан немесе сандардың тобы
кескіннің элементін сипаттайды. Мұнда былай түсіндіруге болады: сізде
ақ-қара түсті фотосурет бар. Оның сандар жиыны түрінде цифрлап ұсыну
үшін, оған тікбұрышты торды түсіру қажет. Тордың топтардың қараңғы
жерге түскенде 1, ал жарық жерге түскенде 0 белгілейтін боламыз.
Ақ-қара түсті кескіннің әрбір нүктесінің нүктелік ұсынылуы
информацияның бір битін әкеледі.
Қазіргі графикалық редакторларда қолданушыларға бояулар спекторын
пайдалану арқылы қосымша түстерді қоса отырып, палитраны өзгертуге
мүмкіндік береді.
Векторлы формат
Векторлық формат файлы- қарапайым графикалық объектілер (кесінді,
шеңбер, тіктөртбұрыш, доға т.с.с) құру командалар тізімінен тұрады.
Мысалы: векторлы командалар қайықтың бейнесін жазу керек.
(340,20) (340,100)
(300,100) (400,100)
(270,100) (440,100)
(310,120) (350,120) (400,120)
(310,140) (400,140)
Сурет-6. Қайықтың координаталары
Шешуі:
Сурет түсі Көкшіл
Қалыптастыру 270,100
Кесінді 440,100
Кесінді 400,100
Кесінді 310,140
Кесінді 270,100
Бояу түсі көкшіл
Бояу 320,130, көкшіл
Сурет түсі Ақ
Бояу түсі Ақ
Дөңгелек 310,120,5
Бояу 310,120,ақ
Дөңгелек 350,120,5
Бояу 350,120,ақ
Дөңгелек 400,120,5
Бояу 400,120, ақ
Сурет түсі көк
Бояу түсі қызыл
Қалыптастыру 300,100
Кесінді 340,20
Кесінді 340,100
Кесінді 300,100
Бояу 320,90,көк
Сурет түсі қоңыр
Қалыптастыру 340,20
Кесінді 340,100
Кесінді 400,100
Кесінді 340,20
Бояу түсі ақ
Бояу 390,90,қоңыр.
Растрлық формат.
Растрлық формат файлы -әртүрлі тәсілмен сақталады. Растрлық
кескіннің әрбір нүктесіне компьютердің жадыдағы ұяшық сәйкес келеді.
Мысалы:
0 1 2 3 4 5 6
7 8 9
0 1 2
3 4 5
6 7 8
9
Сурет 7. Растрлық кескіннің қайта қалыптасқан файлы, растрлық сурет
Шешуі:
Қалыптастыру 0,3
Кесінді 3,0
Кесінді 5,0
Кесінді 8,3
Кесінді 8,5
Кесінді 5,8
Кесінді 3,8
Кесінді 0,5
Кесінді 0,3
ІІ-тарау. Үшөлшемді компьютерлік графика мен анимация ерекшеліктері
2.1. 3D STUDIO MAX программасы
Қазіргі уақытта копьютерлік технология әлемінде үшөлшемді графика мен
анимацияны зерттеу ерекше орын алады. Үшөлшемді анимацияны құрастыру үшін
графикалық модельдеу программасы бойынша терең білім қажет. Осындай
программалардың бірі 3D STUDIO MAX болып табылады. Бұл программа дүние
жүзінде ең көп таралған. 3D STUDIO MAX-ті кинофильмдер мен теледидар үшін
анимациялар мен арнайы әсерлер үшін қолданылады. Сонымен қатар 3D STUDIO
MAX-ті дизайнерлер мен архитекторлар өз жұмысында кеңінен пайдаланады.
Дүние жүзі бойынша мыңдаған дизайнерлер үшөлшемді ойындарды және Web-
бетінің тамаша үшөлшемді графикалық элементтерін жасау үшін осы тамаша
программа қолданылады. Өткен ғасырларда өмір сүрген аса танымалы суретшілер
қазіргі уақытта біздің қатарымызда жүрген болса, онда олар үшөлшемді
модельдеу программасының ұсынып отырған мүмкіндіктерін қолдануды қолдан
жібермес еді. Алғашқыда суретшілер үшөлшемді бейнені тек өана көлеңке,
перспектива және рең көмегімен бейнеленетін екіөлшемді кенеппен шектелген
болатын. Енді оларда камера көмегімен “Кенептің” ішіне кіріп өзінің
шығармашылығын үшөлшемді кеңістіктің кез-келген бұрышынан көру мүмкіндігі
пайда болды. Екіөлшемді суретті салғаннан кейін бейне ойластырылған
қалпында қалады. Ал үшөлшемді кеңістікте жұмыс істегенде барлығы өзгеше.
Текстуралар және жарық көздері үшін уақытша есептеулер мен
бекітулержасалған соң, барлық объектілерді өз позицияларына
орналастырғаннан кейін үшөлшемді кеңістікте бейнені кез-келген бұрыштан
қарап, еркін қозғалуға болады. Қандай да болмасын дәстүрлі екіөлшемді сурет
“біркелкі” туынды болса, ал үшөлшемді композициялар үшін шексіз кқп суретті
кадрлар алуға болады.
Фильмдер пайда болмай тұрып суретшілер барлық мүмкін сәттің тек қана
бір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz