Excel кестелік редакторының шаблондары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе 3

1 Microsoft Excel қолданбалы программасында шаблондар құру негіздері 6

1.1Excel кестелік редакторы 6

1.2.Excel кестелік редакторының шаблондары 10

1.3. Бэнд туралы түсінік 11

1.3.1. Алматы қаласының жасыл көшет мониторингісі ақпараттық жүйелер
мысалында шаблонды құру 15

1. 4. VisualBasic программалау тілі туралы түсінік 18

Моделдермен және кластармен жұмыс iстеу 29

1.4.1. Атмосфералық ауаның ластануы мониторингісіақпараттық жүйесі
мысалында VBA макростарын және MS Excel мен Word шаблондарын қолдану 39

1.4.2. Атмосфералық ауаның ластануы мониторингісіақпараттық жүйесі
мысалында кейінірек деректер қорына жүктеумен MS Excel шаблондарын
қалыптастыру үшін VBA макростарын қолдану 42

2. Есеп берулерді генерациялау үшін MS Excel –де құрама кестелерді қолдану
46

2.1 Құрама кестелермен танысу 46

2.2. Excel –дегі деректер қорынан есеп берудің динамикалық экспорты үшін
сақталынған VBA макростары 53

Қорытынды 59

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 61

Кіріспе

Есеп жүйесін құру кезіндегі негізгі критерий – шаблондарды оңай
өзгерту және жаңа шаблон құру. Microsoft Excel Қазақстан Республикасындағы
құжатайналымның форматтарының бірі болып саналады. Microsoft Excel-дің кең
таралуына байланысты оны кез-келген қолданушы, мысалы бухгалтер қолдана
біледі.
Есеп беруді құру әлі де өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
VBStudio бірге жүретін есеп генераторының атқаратын функциясы аз және
көптеген жұмыстар жасауға тура келеді, ал Crystal Reports аз ақша тұрмайды.
Бірақ Crystal Reports күрделі есеп берулерді жасауға мүмкіндік береді.
Қолданушы үшін үйреншікті интерфейс қолайлы, сондықтан да есеп беруді MS
Excel-де алған ыңғайлы.
Visual Basic for Applications (VBA) қолдану MS Office мүмкіндіктерін
айтарлықтай кеңейтуге мүмкіндік береді. Деректерді сандық талдауға арналған
MS Excel қосымшасы үшін VBA маңызды рөл атқарады
VBA for MS Excel негізгі мүмкіндіктері:
- макростарды (автоматты жазылатын программалар) жазу, редактрлеу және
ретке келтіру (қателерге тексеру);
- жобаны дайындау (жұмыс парағына батырмаларды, ауыстырып-қосқыш,
күнтізбелерді және басқа да басқару элементтерін қосу мүмкіндігі);
- жұмысты автоматтандыру (бір типті, бірақ көптеген операцияларды
автоматты орындау);
-қолданушы функцияларын қосу (MS Excel қолдамайтын функцияларды қосу
мүмкіндігі);
-қосымша интерфейсін басқару (MS Excel түрін, басұару тақтасын,
мәзірін өзгерту мүмкіндігі);
-VBA қолдайтын басқа қосымшаларды MSExcel-ден программалық басқару (MS
Word, MS PowerPoint, MS Outlook, Corel Draw және т.б.)
-басқа қосымшалар жағынан MS Excel мүмкіндіктерін қолдану және жұмысты
толығымен басқару (мысалы, MS Excel кітабын автоматты генерациялау).
Дипломдық жұмыc тақырыбы: VBA әдістерімен MS Excel-де есептерді
генерациялау.
Дипломдық жұмыстың мақсаты, есеп берудің кішкентай ғана генераторын
жасап, оның үстіне есеп берудің шаблоны кәдімгі Microsoft Excel-дің файлы
болатындай ету, себебі кез-келген тұтынушы сол кестедегі өзгертулер мен
түзетулерді өз бетінше жасай білуі әрі алдын-ала баспаға шығару форматын
анықтап алуы маңызды.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Көбіне есеп жүйелеріне ақпаратты шығару
жүйесін жасау өте маңызды болды. Өйткені ондай жүйені жасау ұзақ уақытты
әрі кодын жазу үшін программистер тобының бірлесе отырып жұмыс істеуін
қажет етеді. Ал жүйедегі есеп берулерді жасап, өзгерту үшін, тіпті кез-
келген ұсақ нәрсені өзгерту үшін қайтадан программаға кіріп, оның кодын
өзгертіп, қайта компиляция жасауға тура келеді. Ал оны қолданушы
мекемелердің әрбір кеңсе қызметшісінің деңгейі жоғары программист болуы
шарт емес. Осы себепті дайын жүйені Excel-ге аударып, форматтау және
есептеу жұмыстарын, кестедегі кейбір мәліметтер мен берілгендерді
өзгертуді, тағы да басқа есептеу жұмыстарын жүргізу тұтынушыға айтарлықтай
жеңілдік береді. Айта кететін жайт, мекеме қызметкерлерінің басым көпшілігі
MS Office қолданбалы программаларында жеңіл жұмыс істеп, қарапайым
түрлендірулер мен есептеулерді оңай жасай алады. Excel-дегі макросты
пайдалана отырып, VBA-дегі кез- келген ақпаратты Excel-ге көшіріп алу өте
қарапайым. Ұсынылып отырған жұмыста Excel-дегі есеп беруді шығару жүйесінде
тек қарапайым есептеулер ғана емес, сонымен қатар барлық болмаса да
кәдімгідей күрделі есептерді де шығару мүмкіндіктері қарастырылады.
Дипломдық жұмыста әр түрлі ақпараттық жүйелердің көмегімен алынған Excel-
де есеп берудің әр түрлі нұсқасы қарастырылады.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Microsoft Excel қолданбалы программасында шаблондар құру негіздері

1.1Excel кестелік редакторы

Электрондық кесте термині мәтін түрінде берілген мәліметтерді
компьютерде өңдеуге арналған программаларды белгілеу үшін пайдаланылады.
Кестелерді өңдеуге жататын іс – әрекеттер:
1. Функциялар мен формулаларды пайдалана отырып әртүрлі есептеулер
жүргізу.
2. Түрлі – түрлі факторлардың құжаттарға тигізетін әсерін зерттеу.
3. Тиімді мәселелерін шешу.
4. Белгілі бір критерийлерді қанағаттандыратын мәліметтер жиынын
таңдап алу.
5. Графиктер мен диаграммаларды тұрғызу.
6. Мәліметтерді статистикалық таңдау.
Microsoft фирмасының Excel программасы – кестелік процессорлар немесе
электрондық кестелер тобына жататын ең кең тараған программалық
кестелердің бірі. Элетрондық кестенің жұмыс аймағы жолдар мен бағаналардан
( тік және жатық жолдар ) тұрады. Жолдардың саны 1 048 576-ке, ал
бағаналар саны 16384-ға тең. Әрбір бағана мен жолдың қиылысуы ұяшықты
құрайды, ол ұяшыққа мәліметтерді (мәтін, формула, сан) енгізеді.
Электрондық кестенің негізгі ұғымдары:
Жол нөмірі — электрондық кестедегі жолды анықтайды. Ол көлденең
орналасқан жұмыс аймағының сол жақ шекарасында нөмірмен белгіленген.
Бағана әрпі — электрондық кестенің бағаналарын (тік жолдарын)
анықтайды. Әріптер жұмыс аймағының жоғарғы шекарасында орналасқан.
Бағаналар мынадай ретпен белгіленеді: А —Z, содан соң АА — AZ, одан кейін
ВА — BZ және т. с. с.
Ұяшық — электрондық кестенің мәлімет енгізілетін ең кіші элементі.
Әрбір ұяшықтың бағана әрпі мен жол нөмірінен тұратын адресі бар. Мысалы, ВЗ
адресі В бағанасы мен нөмірі 3-жолдың қиылысындағы ұяшықты анықтайды.
Ұяшық көрсеткіші — ағымдағы ұяшықты анықтайтын көмескіленген
тіктөртбұрыш. Көрсеткішті пернелер көмегімен немесе тышқан арқылы кесте
бойынша ұяшықтан ұяшыққа орын ауыстыруға болады.
Ағымдағы ұяшық — көрсеткішпен белгіленіп тұрған ұя. Келісім бойынша
мәліметтер енгізу операциясы және басқа іс-әрекет осы ағымдағы ұяшыққа
жатады.
Блок (ұялар жиыны, аймағы) — тіркесе орналасқан ұяшықтардың
тіктөртбұрышты аймағы. Блок бір немесе бірнеше жолдардан, бағаналардан
тұрады. Блок адресі қос нүктемен бөлінген қарама-қарсы бұрыштар
координатынан тұрады. Мысалы: B13:D19 блогы — бұл B13-D13, D13-D19, D19-
B19, B19-B13 торларымен шектелген ұяшықтар жиыны, А1:Н1, А1:А20, A12:D27
немесе D:F - D, Е, F бағаналарының барлық торлары, т.с.с. Әртүрлі
формулалар енгізу кезінде немесе командаларды орындау сәттерінде блокты
диагональ бойынша қарсы орналасқан торлар адрестерімен немесе экран бетінде
тышқанмен (пернелермен) белгілей отырып енгізуге болады.
Жұмыс парағымен және кітаппен жұмыс істеу. Ехсеl-де электрондық кесте
үш өлшемді құрылымнан тұрады. Ол кітап секілді парақтардан (16 парақ)
тұрады. Экранда тек бір парақ, — кітаптың ең үстіңгі ашық тұрған беті
көрініп тұрады. Парақтың төменгі шетінде кітаптың қалған беттерінің
нөмірлері жарлық ретінде бейнеленеді. Тышқан курсорымен сол көрініп тұрған
жарлықтардың нөмірлерін таңдау арқылы кез-келген бетті ашып көруге болады.
Кестені, блоктарды, жолдарды және бағаналарды ерекшелеу. Осы
объектілермен белгілі бір жұмыс атқару үшін тышқанмен былай ерекшелейді:
• бағананы белгілеу — бағана атына сәйкес әріпті тышқанмен тандап
алып, оны бір рет шерту;
• бірнеше бағананы ерекшелеу — алдыңғы шерткен тышқан батырмасын
басулы күйінде ұстап курсорды оңға не солға жылжыту;
• жолды ерекшелеу — жол нөміріне сәйкес санды тышқанмен ерекшелеп
алып, оны бір рет шерту;
• бірнеше жолды ерекшелеу — алдыңғы шерткен тышқан батырмасын
басулы күйінде ұстап, курсорды жоғары не төмен созу;
• блокты ерекшелеу — тышқан батырмасын блоктың алғашқы ұясында
басып, оны сол басулы күйінде ұстап курсорды блоктың ең соңғы
ұяшығына жеткізу;
• жұмыс парағын толық ерекшелеу — тышқан курсорын бағана аттары
мен жол нөмірлерінің қиылысу нүктесіне, яғни кестенің сол жақ
жоғарғы бұрышына алып барып, оны бір рет шерту.
Пернелер көмегімен блокты ерекшелеу үшін Shift пернесін басулы күйде
ұстап тұрып, теңбілторды блоктың бір бұрышынан оған қарсы бұрышына
бағыттауыштар арқылы жеткіземіз. Әйтпесе F8 пернесін басып, белгілеу
режиміне көшеміз де, бағыттауыш пернелерді пайдаланамыз. Esc пернесі
ерекшелеуді тоқтату үшін пайдаланылады.
Бір-бірімен тіркесе орналаспаған блоктарды ерекшелеу қажет болғанда,
былай істеу керек:
— алғашқы ұяшықты немесе тіркес ұяшықтардың бір блогын ерекшелеу;
— Ctrl пернесін басу және оны басулы күйінде ұстай тұру;
— келесі ұяшықты немесе блокты ерекшелеу, т. с. с.;
— Ctrl пернесін қоя беру.
Ерекшелеуді алып тастау үшін тышқан батырмасын жұмыс парағының
ерекшеленбеген кез келген бөлігінде шерту жеткілікті. Жаңа ерекшелеу де
бұрынғы ерекшелеуді алып тастайды.
Ұяшықтардағы мәліметтер
Excel-де кестенің кез-келген ұяшықтарына мәліметтердің үш типін
енгізуге болады: мәтін, сан және формула. Мәліметтерді ұяшыққа енгізу үшін
теңбілторды сол ұяшыққа алып барып, керекті мәліметтерді пернелерде (240
таңбаға дейін) теріп, соңынан Enter пернесін немесе бағыттауыш тілсызық
пернелердің бірін басу жеткілікті. Excel енгізілген мәліметтердің формула,
сан немесе мәтін екенін оның бірінші таңбасына қарап анықтайды. Егер
бірінші символ — әріп немесе '"" (апостроф) болса, онда ұяшыққа мәтін
енгізіледі деп есептеледі, Егерде бірінші символ цифр немесе "=" белгісі
болса, онда ол ұяшыққа формула немесе сан енгізілетінін білдіреді.
Енгізілген мәліметтер ұяшық ішінде немесе формула жолында бейнеленеді
және оларды енгізу Enter пернесін немесе бағыттауыш тілсызық пернелердің
бірін басқан кезде аяқталады.
Мәтін енгізу
Мәтін — кез келген символдар жиынтығы, егер мәтін цифрдан басталатын
болса, онда енгізуді "'" символынан бастау керек. Егер мәтін ені ұяшықтың
енінен артық болса және оң жақтағы ұяшық бос болса, онда мәтін сол ұяшыққа
да орналасады. Ал, егер оңжақтағы ұяшықта мәтін бар болса, онда ол мәтін
экранда қиылады (бірақ ЭЕМ жадында ол толық сақталып тұрады).
Сандарды енгізу
Электрондық кесте ұяшықтарына сандарды =, +, — таңбаларымен немесе
оларсыз да енгізуге болады. Егер енгізілген санның ені экрандағы ұяшықтың
енінен артық болса, онда Ехсеl санды экспоненциал формада бейнелейді немесе
ол санның орнына # ### символдарын қояды (бірақ ЭЕМ жадында ол санның
барлық разрядтары толық сақталады).
Әдетте экранда санның ең үлкен және ең кіші шамалары экспоненциалды
формада беріледі. Мысалы, 501 000 000 саны ЭЕМ-де 5.01E+08 болып жазылады,
яғни ол 5,01 108 дегенді білдіреді. Ал 0,000 000 005 саны 5Е-9 болып
жазылады (5 109). Аралас сандардың бүтіні мен бөлшегі нүкте не үтірмен
бөлініп жазылады, қандай айыру таңбасын пайдалану Excel программасын орнату
кезінде бекітілген келісімге байланысты болады.
Жою, тазалау
Егер ұяшықтар мен блоктардағы мәліметтерді (сандар, мәтіндер
формулалар) жою керек болса, оларды ерекшелеп алып, Del пернесін басса
болғаны. Бұрын енгізілген мәліметтерден блоктарды, ұяшықтарды тазалау үшін
оларды ерекшелеп алып, Түзету=Тазалау командасын орындау керек. Сол сәтте
шығатын ішкі мәзірде нақты нені: мәліметтерді, безендіру элементін,
ескертуді немесе бәрін бірдей тазалау керектігін көрсету керек.
Бағаналарды, жолдарды және блоктарды жою үшін, алдымен қажетті
элементті ерекшелеп алып, содан кейін Түзету=Жою мәзірін пайдалану керек.
Жойылған объектілер орны бос қалмай, төменгі жолдағы немесе оң жақтағы
бағаналар мәліметтері жоғары не солға жылжып, сол орындарды толтырады.
Ал, егер мәліметтері жойылып, орындардың бос тұрғанын қалау
(ұяшықтарды қалдырып мәліметтерді жою), Түзету=Тазалау командасымен жүзеге
асырылады.
Электрондық кестені толық жою, Файл=Жабу командасын орындап, шыққан
сұхбат терезесіне ''Жоқ" деп жауап беру қажет.
Excel-де өздігінен автоматты түрде толтыратын функция бар, ол кейбір
белгілі тізбектерді жылдам енгізе алады (апта күндері, ай, жыл мезгілдері
т.б.). Мысалы, бірінші торға "Понедельник" сөзін енгізсек, келесі торға
"Вторник", одан кейінгісіне "Среда" т.с.с. сөздер өздігінен енгізіледі, ай
аттары да "Январь" енгізілсе, "Февраль", "Март" т.с.с. болып шыға келеді
(бұларды тізім ретінде алдын ала кестеге кіргізіп қою қажет). Сол сияқты
2003 ж. енгізсек, келесі торлар 2004 ж., 2005 ж. болып толтырылады.
Жұмыс кітабымен іс-әрекеттер орындау үшін Файл мәзіріндегі мынандай
командалар пайдаланылады:
Сақтау — кейін пайдалану үшін файл түрінде жұмыс кітабын дискіге жазып
сақтайды;
Басқаша сақтау — Сақтау командасына ұқсас, бірақ файлдың атын өзгертіп
кітапты басқа дискіге жазуға мүмкіндік береді;
Жабу — құжатты экраннан алып, оны жауып тастайды;
Құру — жаңа жұмыс кітабын даярлайды (көрсетілген нұсқа негізінде
немесе бос кітап);
Ашу — дискіде жазылған жұмыс кітабын экранға шығарады.
Құру, Ашу, Сақтау әрекеттері Стандартты аспаптар тақтасының сол жақ
жоғарғы шетінде орналасқан үш батырмаға бекітілген.

1.2.Excel кестелік редакторының шаблондары

Шаблон – өз үлгісі бойынша басқа құжаттарды құру үшін қолданылатын
ерекше құжат. Шаблон бойынша құрылған құжаттар жұмысты жеңілдетуге,
тездетуге мүмкіндік береді.
Шаблон үнемдеу бойынша құжаттарды ресімдеу параметрлерінің кейбір
жиынтықтарын қамтитын таза парақ болуы мүмкін.
Осы жерде және бұдан әрі қолданылатын үнемдеу бойынша термині
көрсетілген параметрлер, егер пайдаланушы өзге параметрлерді тікелей
тапсырмаса, жаңадан жасалатын барлық құжаттарда пайдаланылады.
Шаблондар сондай-ақ стандартты мәтінге, графикке, ерекше безендіруге және
жалпы құжаттарда жиі кездесетін-дердің барлығына ие болуы мүмкін. Басқару
жағдайларын қайталанды көрсететін шаблондардың жиынтығы құжаттарды
әзірлеуге, оларды рәсімдеуге, бірегейлендіруге деген уақытты айтарлықтай
қысқартуға, демек құжаттарды қабылдауды жеңілдетуге мүмкіндік береді.
Ұйымдардың басым құжаттары, оның ішінде барлық шығыс құжаттары бланкада
рәсімделеді. Сондықтан, шаблондарды жасауды ұйым бланкаларын жасай отырып
бастаған орынды.
MS Excel шаблоны- бұл .xltx кеңейтілуі бар жұмыс кітабы, оның
қолданушы баптаған форматталуы бар, сонымен қатар тақырыптар, формулар және
т.б. қажетті мазмұндары да бар. Жаңа құжаттарды құрғанда оны қолданудың
ыңғайлылығы шаблон артықшылығы болып табылады.
Excel 2010 шаблонның бірнеше үлгілерінен тұрады, сонымен қатар
шаблондарды интернеттен де жүктеуге болады.
Excel 2010 өзінің шаблондарын қолдану үшін Office мәзірінен Құру
командасын орындау керек.

Терезенің орталық бөлігінде бос шаблондар (Excel-дің бос жұмыс
кітабы), сонымен қатар соңғы қолданылған шаблондар орналасқан. Оң жақтағы
аймақ таңдалған шаблонды алдын-ала қарауға мүмкіндік береді.Сол жақтағы
аймақ шаблонның қажетті категорияларын көрсетеді. Орнатылған шаблон
категориясын таңдап, келесі шаблонды алуға болады:

Мысалы, Уақытын созу шаблонын таңдап, несие бойынша айлық төлемдердің
ыңғайлы аспабын алуға болады.

1.3. Бэнд туралы түсінік

Шаблонның негізі бэндтерден тұрады. Бэнд дегеніміз бірдей белгісі
бар (бэнд атауы) қатар орналасқан бір немесе одан да көп қатар. Ол әрбір
қатардың бірінші колонкасында қойылады. Есеп берудің Дайын шаблоны қандай
болатыны төменгі суретте көрсетілген:

Бұл компонент шаблонды аша алады, берілген бэндті қоя алады, сонымен
қатар соңғы қойылған бэндке айнымалылардың мәндерін қоя алады және
шығарылған қатарлар саны түрінде прогрессті көрсетеді (ықшамдау мақсатында
жалпы мөлшерінің есебін шешуді қарастырмаймыз), нәтиженің өзін жеке ашады.
Есеп беру класы өте қарапайым:
TA7xReport = class(TComponent)
  private
    Excel, TemplateSheet: Variant;
    Progress: TWcProgress;
    CurrentLine: integer;
    FirstBandLine, LastBandLine: in teger;   protected
  public
    procedure OpenTemplate(FileName : string);
    procedure PasteBand(BandName: s tring);
    procedure SetValue(VarName: str ing; Value: Variant);
    procedure Show;
    destructor Destroy; override;
  published
  end;
Кез-келген есеп беруді тұрғызу Excel-ді іске қосатын, әрі онда қажет
шаблонды ашатын, қолдануда қажет болатын айнымалыларды инициализациялайтын
OpenTemplate процедурасын шақырудан басталады.
  Excel := CreateOleObject('Excel.A pplication');
  Excel.Workbooks.Open(FileName, Tr ue, True);
  TemplateSheet := Excel.Workbooks[ 1].Sheets[1];
  Excel.DisplayAlerts := False;   C urrentLine := 1;
  Progress := TA7xProgress.Create(S elf);
  Application.ProcessMessages;
Мұнда қос белгісі бар қарапайым формадағы TA7xProgress объектісін
атап өтуге болады, ол қолданушыға программаның тұрып қалуын қалғанын
білдірмес үшін жылдам есеп беруді алуға мүмкіндік береді.
Шаблон ашылғаннан кейін есеп берудің коды шаблоннан алынға есеп
берудің кезекті бір бөлігін бастапқы таза параққа қосу керек болса, ол
әрдайым PasteBand әдісін шақырады.
Бэндтерді қосу технологиясы біздің шаблон алдында бірден бэндтерді
қоятынымызды, ал шаблон әрдайым құжаттың соңында болатындай етіп
қалдыратынымызды болжайды. Ол үшін соңғы қойылған бэндтен кейін іздейді
бастай отырып, өзімізге аты бойынша қажет бэндті тауып аламыз, сонымен
қатар табылған бэндтің ұзындығын анықтаймыз. Яғни кодтың келесі бөлігі
FirstBandLine және LastBandLine айнымалыларында бэндтің басы мен соңын
сақтайды:
  FirstBandLine := 0; LastBandLine := 0;
  i := CurrentLine;
while ((LastBandLine = 0) and (i   CurrentLine + MaxBandLines)) do
begin
    v := Variant(TemplateSheet.Cell s[i, 1].Value);
    if (varType(v) = varOleStr) and (FirstBandLine = 0) then begin
      if v = BandName then
begin
        FirstBandLine := i;
      end;
    end;
    if (FirstBandLine  0) then be gin
      if not ((varType(v) = varOleS tr) and (v = BandName)) then LastBa n
dLine := i - 1;
    end;
    inc(i);
  end;
Әрі қарай соңғы қойған бэндімізден кейін бірден табылған копипастим
шаблонын қоямыз, егер ондай болған болса:
  Range := TemplateSheet.Rows[IntTo Str(FirstBandLine) + ':' + IntToStr (
LastBandLine)];
  Range.Copy;
  Range := TemplateSheet.Rows[IntTo Str(CurrentLine) + ':' + IntToStr(C u
rrentLine)];
  Range.Insert;
  CurrentLine := CurrentLine + (Las tBandLine - FirstBandLine) + 1;
  FirstBandLine := CurrentLine - (L astBandLine - FirstBandLine) - 1;
  LastBandLine := CurrentLine - 1;

Келесі SetValue әдісі шаблонның көшірілген бөлігіне мәндерді шығару
үшін қолданылады. Бұл әдістің коды өте қарапайым, себебі берілген
аралықтағы мәндерді іздеу-алмастыруды эксельдің жабдықтарымен орындай
береді:
  Range := TemplateSheet.Rows[IntTo Str(FirstBandLine) + ':' + IntToStr (
LastBandLine)];
  Range.Replace(VarName, s);
SetValue әдісі қажет бэндте қанша мән болса, сонша рет шақырылады.
Сонымен барлық бэндтер шығарылғаннан кейін ең соңында соңғы Show әдісі
шақырылады. Бұл әдісте құжаттың соңына ығыстырылған шаблонның өзі жойылады
да, эксель көрінбейтін түрден көрінетін түрге айналады.
Мұнда еске сала кету керек, егер Excel.Visible := true шақырылғанға
дейін есеп беруді ретке келтіруді (дұрыстауды) үзсек, онда эксель жадыда
көрінбейтін түрде қалып қояды, ал келесі есеп беру үшін Excel-дің жаңа
данасы құрылады.
Жоғарыда көрсетілген шаблонды қолдана отырып, берілген форматтағы
жөнелтпе құжатты эксельге шығаратын процедураны толығымен келтірейік:

procedure TdrashodForm.Print(Templa te: string);
var i: integer;
  summa_: double;
  h : string;
begin
  Rep.OpenTemplate(Template);
  Rep.PasteBand('TITLE');
  Rep.SetValue('#ID_RASHOD#', ID_RA SHOD);
  Rep.SetValue('#PB_NAME#', PbFrame .PbEdit.Text);
  Rep.SetValue('#D#', DateToStr(Nak lDTP.Date));
  Rep.SetValue('#POSTNAME#', PostEd it.Text);
  i := 1; summa_ := 0;
  NaklQuery.First;
  while not NaklQuery.Eof do begin
      Rep.PasteBand('STR');
      Rep.SetValue('#N#', i);
      h := NaklQuery['KH_NAME'];
      if h'' then h := '['+h+']';
      Rep.SetValue('#NM_NAME#', Nak lQuery['NM_NAME']+' '+h);
      Rep.SetValue('#QUANT#', NaklQ uery['RSD_QUANT']);
  Rep.SetValue('#SUMMA#', coalesce( NaklQuery['RSD_OSUMMA'],0));
      Rep.SetValue('#NM_UNIT#', coa lesce(NaklQuery['NM_UNIT'],''));
Rep.SetValue('#ZK_NUMBER#', coalesc e(NaklQuery['ZK_NUMBER'],''));
     Rep.SetValue('#TW_NAME#', coal esce(NaklQuery['TW_NAME'],''));
      summa_ := summa_ + coalesce(N aklQuery['RSD_OSUMMA'],0);
      inc(i);
    NaklQuery.Next;
  end;
  Rep.PasteBand('FOOT');
  Rep.SetValue('#SUMMA_#', summa_);
  Rep.Show;
end;
Көріп отырғанымыздай, басылым формасын қалыптастыру логикасы толығымен
айқын және Microsoft Excel-дің қажетті ұяшығына мәндерді шығарудың
техникалық коды қиындық туғызбайды – оның барлығына есеп беру компоненті
жауап бере алады.

1.3.1. Алматы қаласының жасыл көшет мониторингісі ақпараттық жүйелер
мысалында шаблонды құру

Анықтама:
1. Серверлік бөлік – Oracle, Apache Tomcat, OC4J;
2. Қолданушы бөлігі – Delphi, Oracle Spatial, PLSQL Developer;
3. Есеп беруді қалыптастыру– MS Excel.
Есеп беруді қалыптастыруға арналған формасы:

А) Алмалы ауданы көлемінде жалпы мағлұматтар есеп беруі
Шаблон

Бапталған есеп беру

Б) Алмалы ауданы аймағында түрлері бойынша көшеттерді тарату есеп
беруі

Шаблон

Бапталған есеп беру

Жоғарыда келтірілген мысалға талдау жасау
Жоғарыда келтірілген мысалдағы Excel шаблондарында (бэндтерде)
деректер қоры кестелерінің өрістерінің аттарын айнымалылар қолданылады,
сақталған процедуралар арқылы есеп беру жүктеледі, оны жазу деректер қорын
басқару жүйесін, программалау тілдері, деректер қорының кесте құрылымын
білу талап етіледі. Яғни, осы әдісті жүзеге асыру үшін программалаушы және
жүйелік басқарушы қажет. Қолданушы есеп беру құрылымын өз бетінше өзгерте
алмайды және алдын ала дайындалған есеп беру тізімімен жұмыс жасайды.

1. 4. VisualBasic программалау тілі туралы түсінік

VisualBasic 6.0 - жаңа программалау тілдерінің бірі болып табылады.
VisualBasic тілінің көмегімен тез және оңай Windows-та қосымша құруға
болады. Windows ортасында сіздің мықты программист немесе жаңа үйренуші
болуыңыз ға байланыссыз.VisualBasic тілінде көптеген пайдалы саймандар бар.
Ол программа құрушының жұмысын жеңілдетеді. Олар: проэктілер формалар,
обьектілер, шаблондар, стандартты емес басқарушы элементтер.
VisualBasic тілінде жұмыс істеу ортасын жақсы білу ең маңызды. Сонымен
қатар программистің жұмысын жеңілдететін интегралдық саймандар бар.
Қазіргі кезде бірнеше жүзден астам командалар мен функциялар және
кілтті сөздер бар. Олардың көпшілігі Windows-ті пайдалану үшін графиктік
интерфейісімен тығыз байланысты. Жаңадан үйренушінің өзі де бірнеше кілтті
сөздерді білгеннің өзінде-ақ бірталай көріністер жасауға болады. Ал
маманданған программистер үшін күрделі есептер шешу үшін мүмкіндік мол.
Экранда көррінген барлық обьектілер мен саймандарды тышқанның оң жақ
батырмасын шерту арқылы басқаруға болады.
VisualBasic тілін компьютерде ашқан ProjectWizard - тың NewProject -
сұхбат терезесі ашылады.

Жаңа жоба сұхбат терезесі
Бұл жерде бірнеше типтік проектілі шаблонның біреуін таңдауға болады.
Терезе үш бөлімнен тұрады: Жаңа проектілер, Бар проектілер және Алдында
ғана қолданылған проектілер.
Егер сіз New бөлімен таңдасаңыз, VisualBasic-тің бастама қосымшасын
көресіз. New бөлімінде мынындай шаблон проектілері бар:
• StandardEXE (стандартты EXE файлы);
• ActiveX EXE(ActiveX-еің EXE файлы);
• ActiveX DLL(ActiveX-тің DLL кітапханасы);
• ActiveX Cоntrol(ActiveX-тің басқару элементі);
• VB Application Wizard(VisualBasic тілінің мастер қосымшасы);
• DataProject (Берілгендер базасының поектісі);
• IIS Application (IIS-тің қосымшасы);
• Add-in (құрушы);
• ActiveXDocumentDLL (ActiveX құжатының DLL кітапханасы);
• ActiveX Document EXE (ActiveX құжатының EXE файлы);
• DHTMLApplication(DHTML қосымшасы).
Көптеген жағдайда StandardEXE шаблоны қолданылады.
Existing бөлімінде бар проектілерді таңдауға болады. Бұл VisualBasic-
тің комплексіне кіретін мысалдың немесе жұмыс істеп кеткен проектілер болуы
мүмкін. VisualBasic - те неғұрлым көп жұмыс істесеңіз, осы бөлімге көп
назар аударуыңызға тұра келеді.
Recentбөлімі алдында қолданылған проектінің біреуін таңдауға мүмкіндік
береді. Ол Existing бөліміне ұқсайды, бірақ Recent бөлімінде сіз соңғы
уақытта жұмыс істеген проектілерді көруге болады.
IDE-интегралды ортасы
IDE-VisualBasic тілінің ең маңызды интегралдық ортасы. Онда функциялар
жиыны біріктірілген. Сонымен бірге түзету, компиляция, тоқтату барлығы бір
ортада жүргізіледі. Саймандар бірігіп жұмыс істеу интегралды ортасын
құрады (IDE-IntegratedDevelopmentEnvironme nt).
IDE мынындай бірнеше компоненттерден тұрады:
• Бас меню
• Саймандар қатары(тақтасы)
• Террезе проектісі
• Қасиеттер терезесі
• Элементтер тақтасы
• Форма конструкторы

Бас меню

Бас меню деп жолды тексті атайды, ол VisualBasic терезесінің жоғарғы
жағында орналасқан. Ол Windows қосымшаларының меню қатарына ұқсас. Бас
меню жұмыс істеу ортасында программалау үшін көп мүмкіндік береді.
Сол жағында ең бірінші File менюі орналасқан. Ол файлдардан жұмыс
істеу арқылы сіздің қосымшаңызды құруға арналған. Ол жеде құруға, ашуға,
баспаға шығаруға және проектіні шығаруға болады.
Edit менюі. Бұл жерде стандартты операциялар алмасумен орындалады-
кесіп алу, көшірме және қою. Олар тек программаның фрагменттеріне ғана
емес, сонымен қатар басқарушы элементтерге де қолданылады.
View менюінде бүкіл компоненттер мен саймандардың көру мүмкіндігі,
режим қосылады. Формаларды және программалық модульдерді, көмекші
обьектіледі көруге болады.
Format менюінің бұйрықтары элементтердің және формалардың өлшемі мен
орналасуын анықтайды.
Debug менюінің бұйрықтары арқылы қосымшаны қосуға немесе тоқтатуға,
көру үшін обьектілірді таңдауға және де басқа операцияларды орындауға
болады. Олар қосымшаның жұмысын бақылауға көмектеседі.
Run менюінде процедураны қосуға және атрибуттың мәнін беруге болады.
Add-Ins менюінде құрушы (add-in) деп аталатын қосымшаны утилита бар.
Келісім бойынша ол жерде VisualDataManager және Add-inManager бұйрықтары
бар. VisualBasicData Manager-қарапайым бірақ өте маңызды сайман. Ол
берілгендер базасын көптеген белгілі форматтарда, қосымша MicrosoftAccess
форматтарында проектілеуге және толтыруға арналған.
Add-InManagerWindow менюі IDE де терезелер құруға мүмкіндік берелді.
Сонымен қатар, одан жабылған форманың таңбаларын өзгертуге болады. Бұл
менюдің ең маңызды бөлігі – тізім. Тізім IDE де ашылған терезенің біреуіне
оңай және тез ауысуға мүмкіндік береді.
Help менюі – екінші инфрмациялардың көзі. Ол сізді ең қиын жағдайда
құтқарады.

терез

Саймандар тақтасы

VisualBasic – те бас менюдің астында саймандар тақтасы орналасқан. Ол
арқылы ең керекті бұйрықтарға баруға мүмкіндік береді. Мән беріңіз –
тышқанды сайманның түймесіне апарып, ол кішкене көтеріліп және сол сайманға
анықтама береді.
Саймандар тақтасы келесідей саймандардан тұрады:
• “Стандартты EXE – файлы” типіндей проект құру
• ProjectWizard мастері
• Модуль қосу
• Форманы қосу
• Меню редакторы
• Проектіні ашу
• Проектіні ашу
• Кесіп алу
• Көшірме
• Орнату
• Іздеу
• Доғару
• Қайта құру
• Программаны қосу
• Программаны үзу
• Программаны аяқтау
• Проект терезесі
• Қасеттер терезесі
• Форманың макеттік терезесі
• Обьектілерді көре терезесі
• Элементтер тақтасы
• Берілгенлерді көру терезесі

Проектілер терезесі

Экранның оң жағында проект терезесі бекітілген. Ол информацияны әр
түрлі құрушы проектіден тез алу үшін арналған – формаларда, кластарда,
модульдерде. Қосымшаны құратын барлық обьектілер проектіде бекітілген.
Проектіні әрі қарай сақтау, қолдану, тексеру, қосу үшін VisualBasic файлға
проектіні суреттеуге стандарттыVBA кеңейтпесін қолданады
(VisualBasicProject сөзінен қысқартылған).
Егер проект терезесінде тышқанның оң жағын бассақ, осы терезеге
байланысты жанама меню бұйрығымен ашылады.
Егер сіз проектіден обьектіні алып тастағыңыз келсе, соның астына
тышқанды проект терезесінде оң жақ батырмасын басып және жанама менюінде
Remove бұйрығын таңдаңыз.
Қасиеттер терезесі

Тура проект терезесінің астында қасиетттер терезесі орналасқан. Ол
жерде әр түрлі айқындалған обьектілердің атрибуттары (немесе қасиеттері)
көрсетілген. Әрбір формада қосымшада обьект деп саналады. Әрбір басқарушы
элемент (мысалы, түйме) осы формада обьект деп есептеледі. Барлық
обьектілердің VisualBasic-те атрибуттары бар, айталық - түсі және өлшемі.
Кейбір атрибуттар обьектінің сыртқы түрін ғана емес, сонымен қатар тәртібін
де өзгертеді. Бұл атрибуттар қасиеттер деп аталады. Әрбір форманың және осы
формада әрбір басқарушы элемент қасиеттер терезесінде көрінеді. Көп
қасиеттер негізінен өз атына байланысты мағына береді (Caption-жазба,
Height-биіктік, Width-ені, т.б.), ал кейбіреуі сирек қолданылады.
VisualBasicIDE визуалды программалу ортасы болғандықтан, көптеген
қасиеттер құрушы режиміне де беріледі.
Элементтер тақтасы
Элементтер панелi өзiнде компоненттердi құрайды. Олардың сiздiң
қосымшаңыздың интерфейсi құралады. General тақтасындағы барлық түймешелерге
обьектiлерге сай келедi, оларды сiз өзiңiздiң қосымшаңыздың формасында
орналастыруыңызға болады. Бұндай обьектiлер басқарушы элемент деп аталады.
Олардың көп бөлiгiVisualBasic –тiң бөлiнбес бөлiгi деп саналып стандартты
элемент деп аталады.
Бұндай элементке түймешелер немесе текстiк жолдар мысал бола алады.
Элементтi формаға орналастыру үшiн керек таңбашада тышқанды екi рет
элементтер тақтасында басу керек. Элементтi орнатқаннан кейiн, оған
қасиеттер беруге болады.
Элементтер тақтасы терезеге ұқсас, iшiнде неше түрлi элементтердiң
таңбалары орналасқан. Олар қосымшаларда қолданылады.
VisualBasic-те элементтер тақтасы:

• Графиктiк жол
• Жазба
• Текстiк жол
• Жиек
• Батырма
• Жалауша
• Ауыстырып қосқыш
• Комбинированный жол
• Тiзiм
• Көлденең айналым жолақтары
• Тiк айналым жолақтары
• Сағат
• Диск тiзiмi
• Каталог тiзiмi
• Файл тiзiмi
• Дене
• Сызық
• Сурет
• Берiлгендер элементi
• OEL элементi
•

Форма сипаттамасы
VisualBasic-тi сiз жұмыс iстейтiн ең басты обьект ол- форма,
қосымшаның негiзiн құрады. Форма терезеге ұқсас, қосымша құрғанда ол жерге
әр түрлi басқарушы элементтердi қоюға болады. Экранға информация шығаратын
кез келген қосымша форманың негiзiнде құралады.
VisualBasic-тi үйрену барысында бiздiң көптеген қосымшамыз бiрлiк
форманы қалданады. Сiз көп тәжiрбие жинап, үлкен қосымша құра бастағанда
құжат деп аталатын бiрнеше формамен жұмыс iстеймiз. Жаңа форма ашу үшiн,
File=NewProject, бұйрығын орындаңыз. Экранда бiрнеше компоненттерден
тұратын форма шығады. Осы элементтермен танысып көрейік:

Форма терезесі

Шекара
Шекара формаға керектi икемдiлiк дәрежесiн бередi. Форманың типiне
қарай шекараны белгiлеуге, маштабты етуге және алып тастауға болады. Бұл
мүмкiншiлiктер BorderStyle қасиетiнiң көмегiмен жүзеге асады.
Басы
Басы немесе басының жолы деп форма терезесiнiң жоғарғы жағындағы түстi
жолақты айтады. Басы бұл экранды терезенi жылжыту үшiн қолданылады.
Тышқанда басында шерту арқылы бұрынғы өлшемге қайта келемiз немесе форманы
жабамыз.
Атау
Атау-ол басында шығатын текст. Атауға қосымшаның аты, форманың немесе
информацияның ағымдағы жағдайы туралы кiшкене сипаттамасы жазылуы мүмкiн.
Атаудың атын өзгерту үшiн қасиеттер терезесiнде керектi текст Caption
қасиетiне орнату керек.
Жинау батырмасы
Бұл батырма ағымдағы форманы жабады, яғни уақытша жұмыс iстеу орнын
алады. Жабу батырмасы формада болу үшiн қасиеттер тереземiнде True мәнiн
Caption қасиетiне орнату керек.
Қайта орнату немесе ашу батырмасы
Қайта орнату батырмасында екi функция бар. Егер форма қалыпты жағдайда
тұрса, онда бұл батырманы басу ағымдағы форманы экран терезесi көлемiнде
ашады.
Жабу батырмасы
Бұл батырманың негiзгi жұмысы ағымдағы терезенi жабу. Егер терезе
менюi жоқ болса, онда жабу батырмасы да болмайды.
Форма қасиеттері мен оқиғалары
Қасиеттер обьект атрибуттарын сипаттайды . Олардың көмегімен
обьектінің түрі мен тәртібін басқаруға болады. Төменде форма обьектілерінің
ең жиі қолданылатын қасиеттері берілген:
BackColor, BorderStyle, Caption, Height, Icon, Left, Maxbutton,
MinButton, Name, ScaleMode, Width және т.б.
BackColor-қасиеті форма фонының түсін береді;
BorderStyle-форма шекарасының размерін анықтайды;
Caption-қасиеті форманың тақырып қатарына шығатын тексті анықтайды;
ControlBox-ақиқат true немесе жалған false мәндері терезе менюінің
тақырып қатарында басқару батырмалары бар ма екенін анықтайды;
ForeColor-қасиеті сіз формаға орналыстырған обьект түсіне әсер етеді;
Height-форманың биіктігін береді;
Icon-форма таңбашасын таңдауға мүмкіндік беред;
Left-қасиеті экранның сол жағынан формаға дейінгі қашықтықты
анықтайды;
MaxButton-true қасиетін орнатсақ форма атауының сол жақ шетінде
стандартты ашу батырмасы пайда болады;
MinButton-қасиетіне true-ді орнатсақ стандартты жинау батырмасы шығады
;
Name-VisualBasic-тің ең негізгі қасиеті, ол программалау барысында
обьектіні пайдалану атын анықтайды;
Width-қасиеті форманың енін анықтайды;
WindowState-қасиеті форманы жіберу кезіндегі жағдайды анықтайды. Оның
3 мәні бар:
0-Normal. Форма қалыпты жағдайда ашылады;
1-Minimized.Форма жинаулы қалпында ашылады;
2-Maximized. Форма экран көлемі ретінде ашылады.
Оқиғалар-Windows операциялық фүйесінде программалар оқиғаларымен
басқарылады.Оқиғалар сыртқы көрініс жағдайында қолданылады.
Менюдi және құралдар тақтасын құру мен қолдану. Модульдер және
кластармен жұмыс істеу.
Window-та көптеген қосымшалардың стандартты интерфейсі бар. Барлық
қосымша тақырып және терезе менюi бар. Барлық қосымшада тақырып және
терезелер менюi бар, ал басты терезенiң көлемiн тышқанмен өзгертуге болады.
Одан басқа көптеген қосымша меню және құралдар тақтасы бар. Олар стандартты
емес функцияның программа жұмысын жеңiлдетедi. VisualBasic-те меню және
құрал тақтасы бар, олар сiздiң жұмысыңызды жеңiлдетедi.

Visual Basic-тегі меню және құралдар тақтасы

Менюкөптегенқосымшаныңмүмкiндiгiнеқ олжеткiзугекөмектеседi.
Ондағыкоманданыобьектiнiңконтекстiн ебайланыстыбейнелеугеболады. Оданбасқа,
терезетiзiмiншығаруғаболады . Visual Basicортасында контекстi және ашылатын
меню мысалдары кездеседi, ол басқа элементке бекiтiлген.
Құралдар тақтасы меню командасын тез шақыруға арналған. Мысалы, сiз
Cut, Copy, Paste батырмасы бар тақтаны көрдiңiз. Қолданушыға
Edit=Copyкомандасын орындағаннан қарағанда, батырманы басу ыңғайлы.
Құралдар тақтасы, егер команда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.