Бастауышты бітірген оқушы
Жоспар
Кіріспе 3
1 Әдебиеттік оқу сабағында интерактивтік әдісті қолдану арқылы бастауыш
сынып оқушыларының қызығушылығын дамытудың теориялық негізі 7
1.1 Бастауыш сынып оқушылардың қызығушылығын дамыту мәселесінің зерттелу
жайы 7
1.2 Оқу үрдісінде интерактивткі әдісті қолданудың мүмкіндіктері 11
2 Әдебиеттік оқу сабағында интерактивтік әдісті қолдану арқылы оқушыларының
қызығушылығын дамытудың жолдары 39
2.1 Интерактивтік әдісті қолдану арқылы бастауыш сынып оқушыларның
қызығушылығын дамытудағы алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибелерге талдау
39
2.2 Интерактивтік әдісті қолдану арқылы бастауыш сынып оқушыларының
қызығушылығын дамытудың эксперимент жұмысы және нәтижесі 49
Қорытынды 66
Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 68
Тіркеме А 71
Тіркеме Ә 72
Тіркеме Б 74
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Жаңа заман ағымына сай білім саласында жаңа
технологиялар қолданудың маңызы зор.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту
тұжырымдамасында орта білім берудің мақсаты – жылдам өзгеріп отыратын дүние
жағдайында алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін
бағдарлай білуге, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік
тұлғасынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру
деп нақты көрсетілген.
Бүгінгі күні мектептегі оқу пәндерінің ішіндегі ең маңызды пәндердің
бірі – ана тілі.
12 жылдық білім беру тұжырымдамасында орта білім берудің басты
мақсаты: Қазақстан Республикасының әлеуметтік, экономикалық және саяси
өміріне белсене қатысуға дайын бәсекеге қабілетті тұлға дайындау деп атап
көрсетілген, сондықтан оқу тәрбие үрдісінің алдынды тұрған негізгі міндет
табысты және тиімді әрекетке дайын өзінің пікірін білдіруге және өзінің іс-
әрекетін өмір сүріп отырған қоғам үшін жауапкершілігін түсінуге қабілетті
отбасындағы, қоғамдағы, ұжымдағы әлеуметтік ролін сезінетін құзырлы тұлғаны
қалыптастыру. Бастауыш сынып оқушылардың бойында шығармашылық іс-әрекетті,
іздемпаздықты қалыптастыру, жүйелі қортынды жасай білу, дәлелді пікір айту
іскерлігін арттыру, оқу материалдарын сараптау, талдап салыстыру
іскерліктерін үйрету қажеттілігі туындайды.
Педагогика ғылымында қызығушылықпен оқыту проблемасы да бүгінгі күннің
жаңалығы деуге болмайды. Бұл проблема да көптеген ғалымдардың (
Я.А.Коменский, К.Д.Ушинский, Н.Ф.Бунаков, т.б.) назарын өзіне аударған.
Қызығушылық, қызығушылықты қалыптастыру проблемасы Қазақстандық
ғалымдардың бірқатар зерттеулерінде, мәселен, Н.Д.Хмельдың,
Г.К.Байдельдинованың (жоғары сынып оқушыларының әр жақты қызығушылығын
қалыптастыру), Б.Т.Нәбиеваның ( сабақ және сабақтан тыс жұмыстардың өзара
байланысы арқылы оқушылардың пәнге қызығушылығын қалыптастыру),
С.Жолдасбекованың ( Бастауыш сынып оқушыларының сәндік қолданбалы өнерге
эстетикалық қызығушылығын қалыптастыру), еңдектерінде қарастырылады.
Авторлардың қарастырылып отырған бастауыш сынып оқушыларының интерактивті
әдісті пайдаланып қызығушылығын қалыптастыру проблемасының бұл еңбектерде
қарастырылмағанын дәлелдейді.
Бастауыш сыныпта оқытуда интерактивті әдісті жасау және қолдану ісімен
байланысты болғандықтан, біз .М.,Абилдина Д.,Рахманберген А., Сенгалиева
А.,Шаяхметова Б. және т.б. зерттеу жұмыстарын қарастырылды. Бұл жұмыстарда
бастауыш сыныптарда ана тілін оқып-үйренуде белгілі бір дағдылар мен
біліктіліктерді қалыптастыру үшін ақпараттық-қатынастық технологияларды
пайдалану тиімділігі көрсетілген.
Әлемдік деңгейдегі білім берудің қазіргі парадигмасы білім беруде
нәтижеге бағдарлану, оқытуды оқушының жеке тұлғасына бағытталу, ал оқыту
әдістерін тұлғааралық қарым-қатынастарға бейімдеу болып отыр. Демек, оқушы
білімді дайын күйінде мұғалім түсіндірмесінен алмай, өзінің өмірлік
тәжірибесіне сүйену арқылы танымдық "жаңалық” ашуы шығармашылық
тапсырмаларды орындау негізінде әр түрлі өнімдер жасауы тиіс.
Бiздiң ел дамудың демократиялық жолын таңдауына байланысты, бүгiнгi
таңда қоғамды шешiм қабылдауға тартудың маңызы арта түстi. Осы бағытта
оқушылардың қызығушылығын арттыруға мүмкiндiк беретiн әдiстемелiк тәсiлдер
интер - активтi деп аталып жүр. Нәтижесінде оқушының дүниетанымы кеңейіп,
өзіндік пікірі мен көзқарасы қалыптасуы керек, осыған орай көп қырлы
құрымды білім тәрбие мазмұнын анықтап құрұға көмектесетін қазіргі заманда
ең басты мақсат - оқушылардың өз бетімен дамуын, сабаққа деген
қызығушылығын арттыру, интерактивті әдісті қоланып оқушылардың
қызығушылығын қалыптастыру қажеттілігі және оның теориялық тұрғыдан
негізделмеуі мен ғылыми-әдістемемен жеткілікті қамтамасыз етілмеуі,
оқушылардың түрлі іс-әрекеттерінде интерактивті әдісті қолдануға
сұраныстарының артуы мен бұл қажеттілігін өтеуде білім, білік, дағдыларының
жеткіліксіздігі арасындағы қарама-қайшылықтардың дұрыс шешімін іздестіру
зерттеу мәселесін әдебиеттік оқу сабағында оқушылардың қызығушылығын
арттырудың теориялық негіздерін және әдістемесін айқындау деп белгілеп және
тақырыбын: Әдебиеттік оқу сабағында интерактивті әдісті қолданып
оқушылардың қызығушылығын арттыру деп таңдауымызға себеп болды.
Зерттеудің мақсаты: әдебиеттік оқу сабағында интерактивтік әдісті
қолдану арқылы оқушылардың қызығушылығын арттырудың тиімді жолын анықтау
Зерттеудің нысаны: әдебиеттік оқу сабағында оқушылардың қызығушылығын
арттыру үрдісі.
Зерттеу пәні: интерактивті әдісті пайдаланып әдебиеттік оқу сабағында
бастауыш сынып оқушыларының қызығушылығын арттыру
Зерттеу болжамы: егер бастауыш сыныпта оқу-тәрбие процесі кезінде
интерактивті тақтаны пайдаланып бастауыш сынып оқушыларның қызығушылығын
оятуда білім игеру жүйелі түрде және өзін-өзі жетілдіру мүмкін болса, онда
бастауыш сыныптағы білім сапасы артады, өйткені қазіргі заман талабына сай
оқушылардың техникаға бейімділігі мен қызығушылығы жоғары.
Зерттеу міндеттері:
- ғылыми педагогикалық-психологиялық және әдістемелік әдебиеттерді
зерттеу;
- тақырыпқа ғылыми-теориялық әдебиеттерінің негізінде терминдік анықтама
беру.
- бастауыш сынып оқушыларының жинақаған білім, білік, икем дағдыларының
сапалық көрсеткіштерімен танысып анықтау;
- әдебиеттік оқу сабағында интерактивті әдісті қолданудағы
тәжірибелерімен танысу;
- педагогикалық эксперимент ұйымдастырып, өткізу және оның нәтижесін
талдау арқылы көрсету.
Апробация: тақырып негізінде Өскемен қаласындағы мемлекеттік мекеме
№16 орта мектебінде эксперимент жұмыстары ұйымдастырылып, осы тақырып
бойынша курс жұмысы талданып, қорғалды, әдістемелік бірлестікте осы
тақырыпқа баяндама жасалды. Сонымен қатар тақырып бойынша С.Аманжолов
атындағы ШҚМУ студенттердің ғылыми-практикалық конференциясына қатысып,
баяндама оқылды.
Зерттеудің жетекші идеясы: оқу-тәрбие үрдісінде интерактивті тақтаны
пайдаланып бастауыш сынып оқушыларның қызығушылығын ояту – оқушылардың
шығармашылықпен, ізденімпаздықпен жұмыс істей білуіне негіз болады.
Зерттеудің әдіснамалық негіздері: оқу-тәрбие үрдісінде интерактивті
тақтаны пайдаланып бастауыш сынып оқушыларның қызығушылығын ояту теориясы
мен оны практикада пайдалана білу туралы педагогикалық және психологиялық
тұрғыдан қарастырған тұжырымдамалар.
Зерттеу көздері: психологтар, педагогтардың зерттеу тақырыбы бойынша
еңбектері; Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңы, Қазақстан
Республикасының Қазақстан–2030 стратегиясы, Қазақстан Республикасының
білім берудің мемлекеттік стандарты; оқу-әдістемелік құралдар, ғылыми-
педагогикалық мерзімді басылымдар.
Зерттеу әдістері: педагогикалық, психологиялық, әдістемелік
әдебиеттерді оқу, талдау, жинақтау, қорыту, зерттеуді өткізу барысында
сауалнамалар алу, бақылау жүргізу, балалар еңбегінің нәтижелерін салыстыру,
тәжірибелік-педагогикалық жұмыстың қорытынды нәтижесін шығару.
Зерттеудің кезеңдері:
Бірінші кезеңде (2009-2010 жылдар) зерттеу мәселесі бойынша
педагогикалық, психологиялық, әдістемелік еңбектерге талдау жасалынып,
теориялық негізі анықталды.
Екінші кезеңде (2010-2011 жылдар) интерактивті тақтаны пайдаланып
бастауыш сынып оқушыларның қызығушылығын ояту жөніндегі материалдар мазмұны
эксперименттен өткізіліп, нәтижелері осы жұмысының мазмұнына енгізілді.
Үшінші кезеңде (2011) аппробациядан өткізіліп, тәжірибелік жұмыс
жалғастырылады, алынған ақпараттар жүйеленді, аралық, қорытынды бақылау
жұмыстарына талдаулар жүргізілді. Қорытынды жасалды.
Зерттеудің практикалық маңызы және ғылымилығы: осы жұмыс аясында оқу-
тәрбие процесінде интерактивті тақтаны пайдаланып бастауыш сынып
оқушыларның қызығушылығын оятуда ғылыми-әдістемелік ұсыныстар беріліп,
тиімділігі дәлелденді. Қарастырылған теориялық пайымдаулар мен тәжірибелік
ұсыныстарды интерактивті тақтаны пайдаланып бастауыш сынып оқушыларның
қызығушылығын ояту үшін қолдануға болады. Осы жұмыстың нәтижелерін
студенттер курс жұмысын жазғанда, мектепте педагогикалық практиканы
өткенде, бастауыш сынып мұғалімдері өз сабақтарында пайдалануға болады.
Зерттеу базасы: Өскемен қаласындағы мемлекеттік мекеме №16 орта
мектебінің 3 сыныбы.
Диплом жұмысының құрылымы: диплом жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен,
әдебиеттер тізімі мен тіркемеден тұрады.
1 Әдебиеттік оқу сабағында интерактивтік әдісті қолдану арқылы бастауыш
сынып оқушыларының қызығушылығын дамытудың теориялық негізі
1.1 Бастауыш сынып оқушылардың қызығушылығын дамыту мәселесінің зерттелу
жайы
Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Білім және Ғылым министрлігінің
оқушылар білімі мен тәрбиесі сапасын көтеруге, олардың еліміздің өткендегі
тарихына, мәдени мұрасына танымдық қызығушылығын қалыптастыруға байланысты
қойып отырған міндеттерін жүзеге асыруды көздейді. Халықтың ауызекі
шығармашылығының мүмкіндіктерін бала тәрбиесінде пайдалануды тек бүгінгі
күннің проблемасы деп қарауға болмайды. Оның өнегелі үлгілерін өскелең
ұрпақ тәрбиесінде пайдалану қажеттігін кезінде көптеген алыс және жақын
шетел педагогтары (Я.А.Коменский, Ж.Ж. Руссо, К.Д.Ушинский,
Н.А.Добролюбов,), қазақ даласының ойшылдары, (Қорқыт, Әл-Фараби,
Баласағұн,Қашқари, Ахмет Яссауи), ғұлама ағартушылары(Ш.Уәлиханов,
Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, М.Жұмабаев, т.б.) өз еңбектерінде айтып, іс-
тәжірибелерінде дәлелдеп берген. Халықтың ауызекі шығармашылығы тарихшылар,
этнографтар, философтар, өнертанушылар еңбектерінде ( М.О.Әуезов,
Ә.Марғұлан, С.Қасқабасов, т.б.) көрініс тауып отыр[1].
Педагогика ғылымында қызығушылықпен оқыту проблемасы да бүгінгі күннің
жаңалығы деуге болмайды. Бұл проблема да көптеген ғалымдардың (
Я.А.Коменский, К.Д.Ушинский, Н.Ф.Бунаков, т.б.) назарын өзіне аударған.
Қызығушылық, қызығушылықты қалыптастыру проблемасы Қазақстандық
ғалымдардың бірқатар зерттеулерінде, мәселен, Н.Д.Хмельдың,
Г.К.Байдельдинованың (жоғары сынып оқушыларының әр жақты қызығушылығын
қалыптастыру), Б.Т.Нәбиеваның ( сабақ және сабақтан тыс жұмыстардың өзара
байланысы арқылы оқушылардың пәнге қызығушылығын қалыптастыру),
С.Жолдасбекованың ( Бастауыш сынып оқушыларының сәндік қолданбалы өнерге
эстетикалық қызығушылығын қалыптастыру), еңдектерінде қарастырылады.
Авторлардың қарастырылып отырған бастауыш сынып оқушыларының интерактивті
әдісті пайдаланып қызығушылығын қалыптастыру проблемасының бұл еңбектерде
қарастырылмағанын дәлелдейді.
Қызығушылық пен қажеттілік арасындағы өзара байланыс - өте күрделі
мәселе. Олардың арасында белгілі бір байланыс бар болғанымен оларды
теңестіре қарастыруға болмайды. Қызығушылық- ойдың бағыттылығы, қажеттілік
- әуестік, құмарлық деп С.Л.Рубинштейн бекер айтпаған. Қажеттілік адамда
белгілі бір затты меңгеруге деген ықыласты туындатса, қызығушылық - онымен
тереңірек танысуға ұмтылдырады. Қажеттілік өтелген соң жоғалып кетеді, ал
қызығушылықтың қанағаттандырылуы оның ары қарай жетілуі мен тереңдеуіне
түрткі болады[2].
Қызығушылықты арттыруда өнер-білім рөлінің әрқашан жоғары екендігі
туралы кезінде Ж.Аймауытов, А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев та айтып өткен. Егер,
А.Байтұрсынов балаларды қинамай, оңай оқыту керек. Қиналмай оқыса, оқуға
балалар қызықпақшы, - деп жазса, Ж.Аймауытов оқуға қызығусыз үлкен
нәтижеге жетпейміз. - деп, оқушылардың ынтасын оятып, қызығушылығын қозғау
керектігіне баса назар аударды.
Қызығу деп біз бір нәрсеге асыра, арттығырақ зейін аударуға
бағытталған қатынасты айтамыз немесе бір нәрсемен танысуға, соны зерттеуге,
қабылдауға құмарту.
Қазіргі кезде ана тілі пәнін компьютелендіріп оқыту – оқушылардың өз
бетімен іздену жұмысының өте тиімді түрі. Соның нәтижесінде оқушының пәнге
деген қызығушылығы арттыруда, олар сабақтан тыс уақытта да құлшыныс танытып
отырады. Түрлі тапсырмаларды компьютермен орындау оқушыны еркіндікке,
төзімділікке, мақсаткерлікке баулиды. Компьютер мен тапсырма орындауда
мақсат айқын болғанымен, оған жетудің нақты жолдары көрсетілмейді.
Сондықтан бұл оқушының қиялдау мүмкіндігіне жол ашылады, ақыл-ой
белсенділігін дамытуға көмектеседі.
Компьютердің көмегімен жүргізілген бақылау жұмыстары оқушының білімін
бақылап, материалдың дұрыс өтілгенін немесе дұрыс өтілмегенін талдауға
мүмкіндік береді[3].
Ана тілі пәнін компьютермен оқутудағы мақсаты – оқу жұмысының жоғарғы
дәрежелі болуына жағдай жасау, оқушының біліктілігі мен белсенділігін
арттыру, оқушының мақсатты қызметін ынталандыру.
Компьютерді пайдалану арқылы сабақ сапасын көтерумен қатар,
оқушылардың ынтасын арттырып, оқушының назарын пән мазмұнына аударып, өз
бетінше практикалық жұмыстарды орындауға қызықтырады.
Ана тілі сабақтарында интерактивтік тақтаны қолдану оқыту үрдісінің
тиімділігін арттыра түсті. Мультимедиялық технологиялар, компьютерлік
презентациялар бағдарламасы сабаққа көрнекілік дайындаудың ең ыңғайлы
әдістердің бірі болды. Сабақта көрнекті материалды көркем сурет, тірек-
сызба арқылы, видиосюжет арқылы көрсетуге мүмкіндік береді, бұл оқушылардың
білімдерін бақылауына да мүмкіндік туғызады.
Компьютерлік нұсқада сабақтарға қосымша материалдар, тестер, сынақтар
жасалған. Интерактивтік тақтада жұмыс істеу әдістері ойластырылып, әр түрлі
тақырыптарға слайдтар (презентация), флипчарттар құрылған.
Жана техника тек кең көлемде білімге ғана қол жеткізіп қоймай, сонымен
қатар оқушыларға ақпарат алу үшін электрондық құралдарды пайдалануға және
зерттеу дағдыларын қалыптастыру мүмкіндіктерін тудырады. Тіл үйренгендегі
мотивацияны көтеруде, коммуникативті әрекет дағдыларын қалыптастыру және
бекіту үшін өте қолайлы құрал болып табылады. Компьютерлік слайдтар арқылы
түрлі иллюстрациялар, олардың басты негізгі үзінділерін бөліп, үлкейтіп
көрсету оқушылардың қызығушылығын туғызады. Оқушылар тек көріп қана қоймай,
сабақты эмоциямен қабылдайды.
Оқушылдардың ана тілі пәніне қызығушылықтарын әр түрлі тәсілдермен
арттыра түсіп, сол алған білімді сапалы игеріп, оны күнделікті тұрмыс-
тіршілікте пайдалануға үйрету және ойлау қабілетінің дамуына, шығармашылық
дағдыларын жетілуіне жол ашады.
Психология ғылымында қызығушылық жеке тұлға көзқарасына және оның
тандаған бағытына бастау болатындай қажеттіліктің бір формасы ретінде
айқындалады. Қызығушылық пен қажеттілік арасындағы өзара байланыс- өте
күрделі мәселе. Олардың арасында белгілі бір байланыс бар болғанымен оларды
теңестіре қарауға болмайды. Қызығушылық-ойдың бағыттылығы, қажеттік-
әуестік, құмарлық-деп С.Л.Рубенштейн бекер айтпаған. Қажеттілік адамда
белгілі бір затты меңгеруге деген ықыласты туындатса, қызығушылық-онымен
тереңірек танысуға ұмтылдырады. Қажеттілік өтелген соң жоғалып кетеді, ал
қызығушылықтың қанағаттандырылуы оның ары қарай жетіәлуі мен терендеуіне
түрткі болады[4].
Қажеттілік қызығушылыққа қарағанда кең мағынаны білдіреді. Ол
күнделікті тыныс тіршіліктегі іс-әрекеттің түрткісі болып табылады. Ал
қызығушылық болса жеке адамның әлеуметтік өмірінен орын алады. Қажеттілік
пен қызығушылық психология ғылымында біршама зерттелген. Авторлардың
пайымдауынша, қызығушылық пен қажеттілік арасында байланыс бар,
қажеттіліктің адам өміріндегі рөлі жоғары, қажеттілік дегеніміз*- адамның
өмірі мен даму жағыдайында белгілі бір нәрсені қажетсінуі. Қажеттілік
барлық тірі организімдердің өмірлік іс-әрекетінің түрткісі болып табылады.
Олардың пікірін толық қоштауға болады. Өиткені қажеттілік- адамның ойлау
әрекетін оятатын негізгі күш болып болып табылады. Адам өз қажеттігін
қанағаттандыра отырып, тірі организм ретінде дамуға, өмір сүруге мүмкіндік
алады, ұрпағын жалғастырады, еңбек етеді, қарым-қатынас жасайды, сонымен
қатар қоғамның дамуына үлесін қосады. Қоғам өміріндегі іс-әрекет барысында,
осы қажеттілік негізінде, адамның ынта жігері, талпынысы және т.б. адами
қасиеттері дамиды.
Қызығушылық мәселесі қазақ ойшылдары (Әбунасыр Ибн Мұхаммед әл-Фараби,
Әбуғали Ибн-Сина және т.б.) мен ағартушы педагогтарының да назарынан тыс
қалмаған. Егер, Әл-Фараби шәкірттің рухани негізі түзу болса, оның тілегі
қолауы дұрыс болады. Оқу үйрену нәтижесіне шәкірттің ниеті әсер етеді,
көңіл қалауы болмақ десе, Алтынсарин, балаларды мектепке, сабаққа, кейіннен
ғылымға өз бетімен құмарландыратын сабақ, балаларға ана тілінде, қарапайым
тілмен қызықты ұғындырылса, әңгімелер мен ертегілер, мысалдар мен өлеңдер
орынды пайдаланылса, олардың білім алуға қызығушылығы арта түседі деген
пікір айтады[5].
Соңғы жылдары педагогика-психология ғылымдары саласында қызығушылық
мәселесіне, аса назар аударғандардың бірі профессор Қ.Жарықбаев болды. Оның
пайымдауынша, қызығу болмыстығы заттар мен құблыстарды белсенділікпен танып
білуге бағытталған адамның біршама тұрақты, жеке ерекшеліктерінің бір
көрнісі.
Бүгінгі таңдарда психологялық педагогикалық еңбектерде қызығушылық
ұғымына бірқатар түсінік анықтамалар берілген Біз оларды зерттеп зерделеп
диплом жұмысында жүйеге келтіреміз.
Анықтамалардың мазмұны әрбір автордың бұл ұғымы өзінің зерттеу
жұмысының нәтижесіне қарай түсіндіретінін көрсетеді және олар бір мақсат
көздейтінін, мазмұны жағынан бір-бірін толықтыра түсетінін дәлелдейді.
Анықтамалардың қайсібірі болмасын қызығушылық ұғымының мазмұнын жан-
жақты анықтап мән-мағынасына терең бойлап, одан әрі дамыта түсуге негіз
болады.
Бірқатар зерттеу еңбектерінде қызығушылық түрлі сипатына орай
жіктемеге келтіріледі материалдық, саяси-қоғамдық, кәсіби және т.б.
(Л.А.Гордан) ситуациялық эпизодты, жеке, тұрақты (Н.Г.Морозова)
интелектуалдық,эстетикалық, спортық (А.Г.Иванов)мақсатты, әрекеттік
нәтижелік (Т.Тәжібаев) танымдық қызығушылық (Г.И.Щукина, Л.И.Божович және
т.б.).
Мектепте айналадағы тұрмыстағы көркем шығармалар мен өнер
туындыларындағы әдемілікті дұрыс көруге, қабылдауға, түсінуге үйрету
мұғалімге жүктеледі. Мұғалімдердің әр сабақта балаларға өздігінен жұмыс
істетіп, олардың интеллектуалдық белсенділігін, еңбексүйгіштігін және
адамгершілік қасиеттерін тәрбиелейтіндей жұмыс жүргізуге мүмкіндіктері бар.
Осы талап, мүмкіндік тұрғысынан алғанда, оқу тәрбие үрдісін ұйымдастырудың
сан түрлі әдіс тәсілдерін іздестіру, жаңа технологияларды тиімді
пайдаланудың маңызы ерекше. Бір технологияның өзі әртүрлі атқарушылардың
шеберлігіне байланысты әрқилы жүзеге асырылуы мүмкін. Қазіргі білім беру
саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты
маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің
интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа
адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу
тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Мұғалімнің әр сабағының
негізгі міндеті: Ш. Амонашвилидің білім беруді ізгілендіру технологиясының
қолданып соның негізінде баланың жеке қасиеттерін ашу арқылы азамат етіп
тәрбиелеуде балалардың әсемдікті көріп сезінуге, олардың жан жақты дамуына
ықпал ету. Оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдерін қолдану арқылы баланың кішкентай
кезінен дүниеге өзіндік көзқарасының қалыптасуына, әдеби сөйлеуге деген
білім дағдыларын меңгертіп, ойын тұжырымдап, еркін қарым-қатынас жасауына
жол ашу. Осы орайда өнерге деген қызығушылықты тудыруда оқушылардың
практикалық жұмыс істеу мүмкіндіктерін дамыту[6].
Әр түрлі қызықты тапсырмаларды орындау барысында оқушылардың пәнге
деген қызығушылыктары артады. Оқушылар сызбада күнделікті қолданып немесе
көріп жүрген заттарын көретін болса өтетін тақырыптарды жақсы түсініп
игереді. Олар тез және жеңіл түсінеді, сабаққа қызығушылықтары артады,
білімдері мен логикалық қабілеттері тез дамиды. Ана тілі пәнінде әрқашан
жаңа сабақты қысқа, түсінікті және логикалық құрылымды жеткізуге тырысу
қажет. Басында оқытылатын материалдағы бастыны хабарлап, оқушымен бірге
шешім жасау, артық ұсақ-түйекті сөз қылмау. жаңа материалға 7-10 минут
жеткілікті. Қалған уақыт жаңа сабақты бекітуге жұмсалады. Әр сабақ мақсатын
сабақ басында жеткізіп айту.Ана тілі сабағында оқытудың техникалық және
басқа әр түрлі көрнекі құралдарын барынша интерактивті тақтаны
мүмкіндігінше пайдаланып, сабақта берілген сұраққа оқушылардың нақты
жауаптарына және сол жауаптарын біртіндеп практика жүзінде дәлелдеп шығу
білігіне негізду керек. Оқушылардың сабақтағы қызығушылығы мен
белсенділігін қалыптастырудың жолдары сан алуан. Бұл пікір педагогикалық
әдебиеттерде көрсетіліп, нақтыланған, әрі бірнеше ғалымдарпікіріне үндесіп
отырады. Сондықтан, қандайда бір пән борлмасын, сол пәнге оқушының
қызығушылығын, нақтыланған әрі бірнеше шарттары мен қолданылатын жұмыс
түрлеріне сәкестігі мынандай: Сабақта берілетін оқу материалдарын
оқушыларға жеткізу үшін, әртүрлі оқыту әдістерін қолдануға болады.
Мектептегі ең тараған оқыту әдіс – мұғалімнің ауызша баяндауы. Бұл әдіс оқу
процесінде жетекші рөл атқарады, барлық пәндерді оқытуда және сабақтың
түрлі кезеңдеріне әсіресе жаңа материалды түсіндіруде кеңінен орын алады.
Мұғалім өзінің сөзін көрнекі бейнелермен байланыстырады. Мұғалімнің ауызша
баяндауы, сұрақтарын анық және түсінікті етіп қою, проблемалық ситуация
тудыратындай етіпқоюы, баяндалатын материалдық ең маңызды жерлерін айырып
беруі, хабарлаудың жүйелі және дәлелді болуы керек. Мұғалімнің сөзі әсерлі,
сенімді, тартымды, сонымен қатар дауыс ырғағымен мимикасы мәнерлі және бай
болғаны жөн. Жас бала не нәрсеге болса да құмар қызыққыш қолымен ұстап,
көзбен көргенді жақсы көреді. Оқушылардың қызығушылығын арттыру жақсы
ұйымдастырылған сабаққа байланысты. Сондықтан әрбір сабақтан бұрыннан
белгілі мәліметтерді қайталай бермей, оқытудың жаңа әдіс тәсілдерін
іздестіру қажет.
А.С.Макаренко оқушырды сабаққа тарта білу, олардың оқуға қызығушылығын
арттырып, білімге құмартуына аса көңіл бөледі. Оның пайымдауынша,
қызығушылық сапалы оқудың негізгі жолы, ешбір қызығусыз тек қана зорлық
күшімен жүргізілген оқу оқушы бойындағы білім алуға деген құштарлықты
жояды[7].
1.2 Оқу үрдісінде интерактивткі әдісті қолданудың мүмкіндіктері
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті бастауыш білім
беру стандарты нда Тіл және әдебиет білім беру саласы бойынша оқыту
нәтижелері бойынша
а) Бастауыш білім беру деңгейінде білім алушы:
- зерделенуші тілдің негізгі бірліктерін және оларды қарапайым тілдік
және комуникативтік міндеттерді шешу кезінде пайдалана білуі;
- мәтінді саналы түрде және мәнерлеп оқып, мазмұнын айтып бере алуы;
- сөйлесу қызметінің әр түрлі түрлерін (тыңдалым, оқылым, айтылым,
жазылым) және қарым-қатынастың диалогтық нысандарын меңгеруі;
- мәтіндердің типтерін (сипаттау, баяндау, пайымдау) айыруы;
- мәтіннің мазмұнын дәлме-дәл қабылдай алуы;
- мәтінді талдаудың қарапайым дағдыларын меңгеруі;
- балалар әдебиеті шығармаларын (бағдарлама шеңберінде) білуі;
- этномәдениет материалдарын қолдана отырып әртүрлі типтегі, стиль мен
жанрдағы пікірлер мен мәтіндерді ең төменгі деңгейде құрастыра алуы тиіс.
ә) Негізгі орта білім беру деңгейінде білім алушы:
- фонетика, лексика және грамматика саласында тілдік білімдерді игеруі,
зерделенген тілдердің бірліктерін ауызша және жазбаша сөзжасамдарда
пайдалануы;
- қажет ақпараттарды ала білуі, оқығандарына баға бере алуы;
- оқудың әртүрлі түрлерін игеруі, туындының мазмұнын баяндай алуы;
- айтылу, сөздерді таңдау, грамматика деңгейлерінде ауызша және жазбаша
сөйлеу мәдениетінің нормаларын меңгеруі;
- түрлі коммуникативтік жағдайларда ауызша және жазбаша қатынас нысандарын
меңгеруі;
- көркем әдебиетті оқу кезінде ұжымдық қатынастар (топтық жұмыстардың
әртүрлі) нысандарын игеруі;
- лингвистикалық және әдебиеттанулық талдаудың оқу алгоритмін қолдана алуы;
- мәдени әлеуметтік мәнмәтінінде тілдердің, фольклордың және әдебиеттің
әрекет ету ерекшеліктерін білуі;
- қарым-қатынастың әртүрлі жағдайларында ауызша және жазбаша жанрларды
шығармашылық деңгейде құра және қолдана алуы тиіс.
б) Жалпы орта білім беру деңгейінде білім алушы:
- жеткілікті сөздік қорының, терминологиясының, грамматикасының және
мәтіндік стилистикасының болуы, оларды сөздік қатынастың негізгі саласында
пайдалана білуі;
- жоғары деңгейде күрделендірілген түрлі жанрдағы әдеби мәтіндерді оқи
алуы және ой елегінен өткізе алуы;
- ауызша, жазбаша сөйлеуде және компьютерлік мәтіндерде түрлі қатынастық
стратегияларды пайдалануы. Көркемдік мәтіндерді әдебиеттану тұрғысынан
таныстырудың әртүрлі тәсілдерін пайдалануы;
- мәтінді тұтас және кешенді талдау негіздерін, оны түсіндіру
ұстанымдарын, редакциялау дағдыларын меңгеруі;
- жазбаша рефлексияның әртүрлі нысандарын және оқу мәтінін құру
мақсатындағы шешендік сөйлеу тәсілдерін меңгеруі;
- түрлі тілдер мен әдебиеттің эстетикалық өзгешеліктері мен өздеріне тән
этномәдениеттік ерекшеліктерін табуы және салыстыруы тиіс.[8]
Интерактивтік оқу технологиясы (ИОТ) –нәтижесінде оқу әрекеті
барысында олардың өзара мотивациялық, инетеллектуалдық, эмоциялық және
басқада жақтарынан жетістіктерге жетуді сезіну ситуациясын тудыра алатын,
оқушыларға педагогикалық әсерлі танымдық қарым-қатынас құруға кепілдік
беретін, мұғалім мен оқушының іс әрекетін оқу ойындары түрінде
ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
ИОТ-сын қолданатын оқыту процесінің құрылымында мына кезеңдерді бөліп
көрсетуге болады:
Бағыттау. Ойынға қатысушылар мен эксперттерді дайындау кезеңі. Мұғалім
жұмыс тәртібін ұсынады, оқушылармен бірге сабақтың басты мақсаты мен
тапсырмаларын жасайды, оқу проблемасын құрастырады.
Ойын-сабақты өткізуге дайындық. Бұл ситуация, нұсқаулар, қойылымдар
мен басқа да материалдарды оқыту кезеңі. Мұғалім сценарий жасайды, ойын
тапсырмаларына, ережесіне, ролдерге, ойын бөлімдеріне, ұпай санау тәртібіне
(ойын таблосы құрылады) тоқталады. Оқушылар қосымша ақпарат жинайды,
мұғаліммен ақылдасады, ойын барысы және мазмұны туралы өзара талқылайды.
Ойынды өткізу. Бұл кезеңде ойын процесінің өзі жүзеге асады. Ойын
басталғаннан кейін ешкімнің оған араласуға және бағытын өзгертуге қақысы
жоқ. Тек жүргізуші ғана қатысушының әрекетін бағыттап отырады, егер ол
бастапқы мақсаттан ауытқып бара жатса. Мұғалім ойынды бастағаннан кейін,
аса қажет болмаса оған қатынаспауы керек. Бұл жерде мұғалімнің міндеті;
ойын әрекеттерін, нәтижелерін, ұпай санауды бақылау және түсініспеушілік
болған жағдайда түсіндіру, оқушылардың сұрағына жауап беру немесе өтініш
бойынша оның жұмысына көмектесу.
Ойынды талқылау. Ойын нәтижесін талдау, талқылау және бағалау кезеңі.
Мұғалім талқылау жүргізеді, оның барысында эксперттер сөйлейді, қатысушылар
өз пікірлерін айтады, өз поязицияларын және шешімдерін қорғайды, қорытынды
жасайды, таңғалыстарын айтады, ойын барысында туындаған қиындықтары, идеясы
туралы әңгімелейді.
Оқытудың теледидарлық құралдарына кабельдік немесе спутниктік
теледидардың көмегімен ұжыммен немесе жеке қолданатын бейне лекциялар,
сондай-ақ интерактивтік режимдегі теледидар сабақтары жатады.
Оқу процесін басқару және білім алушыларға дидактикалық материалдарды
жеткізіп беру үшін көліктік және ақпараттық коммуникациялар, сондай-ақ
автоматтандырылған құжат айналымы жүйесі кіретін мамандандырылған
бағдарламалық қамтамасыз ету, білімнің әлектрондық банкілері және оқытудың
интерактивтік мультимедиалық құралдары қолданылады].
ИОТ-сын пайдалану әр оқушының іс-әрекетін сабақтастыруға (өзара
әсерлесудің бүтіндей жүйесі пайда болады: мұғалім – оқушы, мұғалім – сынып,
оқушылар – сынып, оқушылар-оқушылар, топ – топ, топ- оқушы), оның оқу
әрекетін және тұлғалар арасындағы танымдық қатынастарын байланыстыруға
мүмкіндік береді.
Сурет 1
Педагогикада оқытудың бірнеше моделі
Интерактивті оқыту моделін пайдалану - өмірлік ситуацияларды
моделдеуді, ролдік ойындарды қолдануды, мәселені бірлесіп шешуді
қарастырады. Оқу процесінің қандайда бір қатысушысын немесе идеяны (яғни,
жақсы оқитындарға ғана назар аудару сияқты) ерекшелеуді шектейді. Бұл
моделге адамгершілікпен, демократиялық жолмен келуді үйретеді.
Интерактивтік оқыту технологиясы – бұл коллективтік, өзін-өзі
толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген, оқу
процесіне оқушының қатыспай қалуы мүмкін болмайтын оқыту процесін
ұйымдастыру.
Сурет 2
Интерактивті технологиясына жатады
Интерактивті оқыту технологиясының аса көп мөлшері белгілі. Әр ұстаз
өз бетінше сыныппен жұмыстың жаңа формаларын ойлап таба алады. Оқушылар бір-
біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін, жұптасып жұмыс істеу
әдісін сабақтарда жиі қолданылады.
Мысалы: Броундық қозғалыста оқушылар бүкіл сынып ішінде қозғала жүріп
берілген тақырыбы бойынша ақпарат жинайды.
Есептеу ағашы – сынып сандары бірдей 3 немесе 4 топқа бөлінеді. Әр топ
өз сұрақтарын талдап, ағаштың өздеріне тиісті тармағына (ватман парақ)
жауап жазады, содан соң топтар орындарын ауыстырып, көршісінің ағашына өз
идеяларын жазады.
Өз позицияңды ұстан - деп аталатын интерацияның да пайдасы бар.
Қандай да бір ұйғарым, көзқарас оқылады, содан кейін оқушылар Иә немесе
Жоқ деген аймаққа бөлінген тақтаға (плакатқа) барады. Мүмкіндігінше олар
өз позицияларын түсіндіргені дұрыс.
Мұғалім мен оқушының интерактивтік шығармашылығы шектелмейді. Оны
қойылған мақсатқа дұрыс бағыттай білудің маңызы зор. Бүгінгі шығып жатқан
методикалық инновациялар оқытудың интерактивтік методымен байланыстырылған.
Интерактивтік оқыту – бұл, ең алдымен оқушы мен мұғалімнің қарым-
қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып табылады.
Интерактивтің негізгі сипаттамалары қандай? Интерактивтік оқыту –
бұл танымдық әрекеттің арнаулы ұйымдастыру формасы. Ол толық айқындалған
және мақсатын алдын-ала болжауға болатын оқыту тұрі. Осындай мақсаттардың
бірі оқушы өзінің жетістіктерін, интелектуалдық белсенділігін сезетіндей,
оқу барысының өнімділігін арттыратын оқытудың жинақы (компортный) шарттарын
жасау. Интерактивтік оқытудың мәнісі сыныптағы барлық оқушы таным
процесімен қамтылады, олар өздерінің білетін және ойлайтын нәрселері арқылы
түсінуге және қарсы әсер етуге (рефлектироват) мүмкіндік алады. Таным
процесінде, оқу материалын игеруде, оқушылардың біріккен әрекеттері мынаны
білдіреді; әр оқушы өзіне тән ерекше еңбегін сіңіреді, білім, идея, әрекет
ету тәсілдерін алмасу үздіксіз жүреді. Сонымен қатар, бұл процес өз-ара
қолдау және қайырмыдылық атмосферасында жүреді. Яғни, жаңа білім алып қана
қоймайды, танымдық процестің өзін дамытады, оны әлдеқайда жоғары топтасу
мен еңбектесу дәрежесіне көтереді.
Сабақтағы инетрактивтік әрекет өз-ара түсіністікке, өз-ара әрекетке,
қатысушының әрқайсысына қажет есепті бірлесіп шешуге алып келетін -
ұйымдастыру және сұқбаттасып қарым-қатынас жасауды дамытуды ұысанды[9].
Интерактив бір көзқарастың немесе бір ғана сөйлеуішінің басым болуы
жағдайын болдырмайды. Сұқбаттасып оқыту барасында оқуышлар сыни ойлауды,
тиісті ақпарат пен белгілі жағдайды талдау негізінде күрделі мәселелерді
шешуді, балама көзқарастарды салыстыруды, ақылды шешімдер қабылдауды,
дискуссияға қатысуды, басқа адамдармен тиімді қарым-қатынас жасауды
үйренеді. Ол үшін сабақта жекелей, жұптық және топтық жұмыс
ұйымдастырылады, зерттеу жұмыстары, родік ойындар қолданылады, құжаттармен
және түрлі ақпарат көздерімен жұмыс жасайды, шығармашылық жұмыстар
пайдаланылады.
Интерактивтік оқыту формаларына нені жатқызуға болады? Бүгінгі күні
әдіскерлер мен шығармашыл-ұстаздар топтық жұмыстың көптеген түрін жасап
шығарды. Олардың ішіндегі кең таралғандары - үлкен шеңбер, аквариум,
мыймен шабул (мозговой штрум), дебаттар. Алдынғы сабақтардағы білімдері
немесе өмірде алған тәжрибелері негізінде аздаған хабары бар қандайда бір
мәселе толығымен талқыланатын болса ғана, интерактитік оқыту формасының
тиімділігі жоғары болады. Одан басқа, қарасытрылатын тақырып жыбық немесе
тар мағаналы болмау керек. Мысалы, ұрлық үшін жауапкершілік қандай болу
керек немесе салық мөлшері қанша болу керек деген сияқты сұрақтарды топ
алдында талқылаудың мағанасы жоқ. Талқыланатын мәселенің деңгейі тар
экономикалық (құқықтық, саяси, тарихи, т.б.) сұрақтардан мәселені кеңінен
қоюға көшуге мүмкіндік жасайтындай болу керек.
Интерактитік оқыту технологиясы мен концепциясы интеракция (ағлш.
Interaction - өзара әсер, бір-біріне әсер ету) құбылысына негізделген.
Оқыту барысынде жеке тұлғалар арсында танымдық қарым-қатынас орнап, оның
субъектілерінің бәрі өзара қатынасқа түседі. Әр оқушының жеке жұмысы мен
оның жеке тұлғасын дамыту адамдардың бір-бірімен сөйлесу және өз ара
әрекеттесу барысында жүзеге асады.
Осы концепцияны жақтаушылардың ойынша, осындай жағдайдың жиі
қолданылатыны және ыңғайлы түрі оқу ойындары болып табылады. М. В. Кларин,
Ю. С. Тюнников және басқалар ойындардың білім беру мүмкіндіктерін
зерттеген: ойындар педагокқа оқытудың (білім, білік, дағды) қоданылуын,
жаттығу мен өңделуін, әркімнің мүмкіндігін ескеруді, білім деңгейі әртүрлі
оқушыларды ойынға тең дәрежеде қатыстыру нәтижелерін көрсететін мүмкіндік
береді, Сонымен қатар ойындарда барынша эмоциялық-тұлғалық әсер ету,
коомуникативті білктілік пен дағды қалыптастыру, қарым-қатынас құндылығы
сияқты мүмкіндіктер бар. Сондықтан оқу ойындарын қолдану мектеп
оқуышларының жеке және тұлғалық сапаларын тәрбиелеуге қолайлы[10].
Соңғы жылдары елімізде экономиканың өсіп-өркендеуіне орай, білім беру
саласында да елеулі өзгерістер жүргізілуде. Оқыту мен тәрбиелеуге тың әдіс
– тәсілдер жасалды. Нәтижесінде тұтас педагогикалық үрдістер өзгертіліп,
білім берудің тиімді деп танылған жаңа технологиялары дүниеге келуде.
1. Оқыту технологиясын жетілдірудің психологиялық – педагогикалық
бағыттағы негізгі ой-тұжырымдары төмендегідей сипатталды:
2. Есте сақтауға негізделген оқып-білім алудан бұрынғы меңгергендерді
пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу.
3. Білімнің статистикалық үлгісімен ақыл-ой әрекеттерінің динамикалық
құрылым жүйесіне көшу.
4. Оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап
оқыту бағдарламасына көшу.
5. Мұғалім мен оқушының бірігіп одақта қызмет істеуі. Мұғалім де, оқушы
да субъект болуы.
Бұл міндеттеді жүзеге асыру үшін мектеп ұжымында әр мұғалім күнделікті
ізденіс арқылы барлық жаңалықтар мен өзгерістерге батыл жол ашарлық қарым-
қатынас жасаулары керек. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық
технологияларын меңгермейінше жан-жақты сауатты маман болу мүмкін емес.
Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік және көптеген адами қабілеттің қалыптасуына игі әсерін
тигізеді. Өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына
көмектеседі[11].
Кез келген оқыту технологиясы оқутышыдан терең теориялық,
психологиялық, педагогикалық, әдістемелік білімді, үлкен педагогикалық
шеберлікті, шәкірттердің жан дүниесіне терең үңіліп оны ұғына білуді талап
етеді.Оқыту технологиясынна белгілі ғалым В.П.Беспалько Практикада іске
асатын нақты педагогикалық жүйе - жоба, деп анықтама берді.
Шын мәнінде педагогикалық технологиялар тарихын, оның пайда болуын,
мақсат-міндеттерін, қызмет ету үрдісін зерделеп талдау, олардыңмаңызды
құрылымдық түрлерін айқындау ой елегінен өткізу оқушыларға құнды
педагогикалық іліммен қарулануға мүмкіндік береді. Оқыту барысында жаңа
технологиялық әдістерді пайдалану шәкірттердің ойлана білу қабілеттерін
дамытады, олардың білім сапасын жақсартады, ой-өрісін кеңейтеді, есте
сақтау қабілеттерін өсіреді.
Бастауыш сынып оқушысының жас мөлшері 6-10 жас аралығын қамтиды.Бұл
жас баланың ақыл-ойының дамуы үшін қолайлы кезең. Бастауыш сыныптың негізгі
міндеті – баланың жеке басының бастапқы қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның
қабілеттерін анықтау мен дамыту.
Сурет 3
Бастауыш мектепте оқыту
Жаңа технологияларды күнделікті сабақ үрдісінде пайдалану үшін, әр
ұстаз алдында отырған баланың жас ерекшелігін ескеріп, өзінің шеберлігіне
орай таңдап алады. Балаларды сүйетін, өз пәнін жетік меңгерген, психология,
педагогиканы терең меңгерген нағыз мұғалімнің алдында білім алған бастауыш
сынып оқушысының бейнесі мынадай болуы тиіс:
Сурет 4
Бастауышты бітірген оқушы
Неміс педагогы А.Дистерверг өзінің әйгілі Неміс мұғалімдерінің білім
беру ісіне басшылық атты еңбегінде Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып
береді, ал жақсы мұғалім оқушының өзін ізденуге жетелейді, ойлауға
үйретеді-деген.
Міне, осындай оқытудың жаңа технологияларының бірі интерактивті оқыту
әдісін мен өз тәжірибемде қолданып келемін.
Интерактивті әдісті пайдаланудың тиімділігі сол оқушының өз ойын
еркін,жүйелі айтуына, ұйымшылдыққа тәрбиелейді.Әсіресе табиғатынан тұйық,
өз ойын жеткізе алмайтын, өздеріне сенімсіздеу оқушыларға пайдасы зор.
Сурет 5
Интерактивті оқыту моделі
Интерактивті оқыту терминдерінің ортақ түбірі интер ағылшын тілінің
inter (между) аралық act (действовать, действие) әрекет ету деген
сөздерімен енген[12].
Интерактивті әдістер тіркесін оқушылардың өзара әрекет етуіне жағдай
жасайтын әдістер деп түсінуге болады.
Сондықтан олар сабақта ынтымастық педагогикасының жүзеге асуына,
бірлесіп әрекет етуіне сабақта жайлы да жағымды психологиялық жағдай
орнауына мүмкіндік жасайды.
Интерактивті әдістерді қолдануда мұғалім кейбір ережелерді естен
шығармауы абзал.
Бірінші ереже: Сынып оқушыларының барлығы сабаққа түгел қатыстырып,
танымға жұмылдыру.
Екінші ереже: Оқушыларды психологиялық тұрғыдан дайындау. Оқушыларды
жиі мақтап, қолпаштап отыру.
Үшінші ереже: Сынып талапқа сай болуы қажет.
Төртінші ереже: Әрбір қатысушы өз пікірін, көзқарасын білдіріп,
дәлелдеп беруге мүмкіндік жасалу қажет.
Бесінші ереже: Оқушыларды проблема шешу барысында топқа бөлуге мұқият
қарау.
Үстіміздегі ғасыр – жеке тұлғаны қалыптастыру, ізгілендіру, дамыту
ғасыры.
Олай болса, мұғалімдердің алдында тұрған бірден-бір мақсат оқушылар
алған білімдерін пайдаға асырып, өзара әрекет ете алатын азаматтың ұлттық
құндылықтарды меңгерген жеке тұлға тәрбиелеу.
Интерактивті әдіс сыныптағы тыныштықты бұзады, ол тәртіпсіздікке алып
барады деген пікір айтылады. Интерактивті әдістің дәстүрлі әдістен
ерекшелігі оқушыны қозғалысқа түсіру. Мысалы, шетел тіпті орыс халқы мен
қазақ балаларын салыстырмалы түрде қарасақ, екі ұлттың балаларына қарағанда
қазақ балалары жасқаншақ. Ал орыс, шетел балалары өз ойын ашық айтып, дәлел
келтіріе, белсенділік танытады.
Ендеше, неге қазақ балалары да осындай болмасқа. Бүгінгі таңда басты
мәселе де бәсекелестікке қабілетті ұрпақ тәрбиелеу. Қоғамның әрбір даму
кезеңі ең алдымен, сол қоғамға сәйкес жаңа адамды қалыптастыруды көздейтіні
– ешқашан маңызы жоймайтын тарихи құбылыс. Ұлы педагог М.Жұмабаев: Баланы
тәрбиелеу қылу – тұрмыс майданында ақылмен, әдіспен күресе білетін адам
шығару деген сөз. Қалса өзін, асса барлық адам баласын әділ жолмен өрге
сүйрейтін ер шығару деген сөз. Тұрмыста түйінді мәселелерді тез шеше
білетін, тұрмыстың тұңғиық теңізін қалын қайрытымен шеше білетін, адалдық
жолға құрбан бола білетін, қысқасы адамзат дүниесінің керек бір мүшесі бола
алатын төрт жағы түгел адам етіп шығару. Бала мұндай адам қыла алу үшін
тәрбиені бар күшін, бар білімін жұмсап, жалықпай, шаршамай үйрете білуі
керек деген болатын[13].
Өзім оқушыларға сабақты екі бағытта жүргіземін.
1. Халық ауыз әдебиеті арқылы білім беру. Біздің ата-бабамыз салт-
санамызды, әдет-ғұрыптарымызды ұрпаққа мирас еткен. Халықтың осы
тәрбиесін ұстанамын.
2. Қазіргі таңдағы жаңа педагогикалық технологияларға сүйенемін.
Топтағы жұмыстың пайдасы
Оқушы жалпы жұмысқа қосатын үлесін өзі анықтайды, сондықтан сабаққа бар
ықыласымен кіріседі.
Белгілі бір жүйеден шықпай, қатып қалған оқу тәсілі өзгереді.
Оқушылардың өздеріне деген сенімі нығаяды.
Бірлесе жұмыс істеу балалардың арасында ынтымақ бірлікті, әдептілік
қасиеттерін қалыптастырады.
Әр топтың жұмыс нәтижесін бағалайтын нақты бір жүйе дайындап алу шарт.
Оқушылар жолдастарының жұмыстарын талдай отырып, ойларын ашық айтуға
үйренеді.
Қазіргі таңда әрбір педагог баланың ойынан шығып, қажеттілігін
қанағаттандыра білуге дайын болуы тиіс. Өйткені қазіргі мектеп жасындағы
балалар қай сыныпта оқыса да, қай жаста болса да өзінің кім болатынын,
қандай адам болатынын армандайды және өмірден өз орнын табуды басты мақсаты
деп санайды, сондай-ақ өзіне айналасындағылардан дұрыс бағдар беретін ақыл-
кеңес күтеді.
Сондықтан оқушының рухани өсуіне жағдай туғыза алатын, жаңалықтарды
қабылдауға даяр, өз әрекетіне өзгеріс енгізе алатын педагогтар ғана бүгінгі
қоғамның мүддесі мен әр баланың үрдісінен шыға алады. Ойы жүйрік, ақылы
жетік, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім, жеке тұлғалы тек қана жаңа
тұрпатты педагог қалыптастыра алады.
Егер әр педагог өзі таңдаған әдістемелік жолын тың идеяларға негіздей
білсе, жаңа педагогтардың саны арта түсер еді. Сөзімді ұлы ғұлама Летурно
сөзімен қорытқым келіп отыр: Егер сен тәнді шынықтыру, ерік-жігерді
шындау, жүректі ізгілендіру, ақыл-ойды жетілдіру және сана сезімді
теңестіру әдістерін білетін болсаң-онда сен нағыз ұстаз, тәрбиешісің[14].
Бастауыш сыныпта ана тілі сабағында интерактивті тақта әр түрлі
бағытта оқытуды және сабақ беруді өзгертуі мүмкін. Олар сабақтан тыс,
уақытты жоспарлауға, сондай-ақ сабаққа дайындалуға, оқушылардың зейінін
аударуға және ынталандыруға, ақпараттарды көрсетуге, уақытты тиімді
пайдалануға өте қолайлы.
Интерактивті тақта – барлық сыныпты оқыту үшін таптырмайтын құрал. Бұл
визуалды ресурс мұғалімнің жаңа материалдарды оқушыларға өте тартымды және
тез жеткізуіне көмектеседі. Бұл тақта ана тілі сабағында кез келген
тақырыпты әр түрлі мультимедиялық ресурстардың көмегімен жеткізуге
мүмкіндік береді: мұғалімдер мен оқушылар материалдарды түсіне және жете
толық игере алады. Қиын мәселелерді жеңіл түсіндіріп, схемаларды беруде өте
ыңғайлы.
Мұғалімдер қандай да бір материалдарды тартымды және динамикалы түрде
жеткізу үшін тақтаны пайдалана алады[15].
Тұжырымдарды және абстраксиялы идеяларды түсіндіруде мұғалімдер үшін
таптырмайтын құрал ретінде келетін, тақта оқушыларға жаңа материалдармен
өзара әрекеттесуіне мүмкіндік береді. Тақтада логикалық байланыстарды
туғыза отырып, объектілерді қозғалтуға және ақпараттарды жеңіл ауыстыруға
болады. Оқушылардың ойларын экранның өзіне жазып және бірте-бірте
оқушылардың зейінін аудара отырып, тақтада мұғалімдер өз іс-әрекеттерін
түсіндіре, дауыстап тақылай алады.
Зерттеу барысында оқушылар үшін, мұғалімдер үшін интерактивті тақталар
тапсырмаларды тартымды ететінін, әр түрлі динамикалық ресурстарды
пайдалануға болатынын және ынтасын жақсартатынын байқауға болады. Онымен
жұмыс жасауда оқушылардың білімін тексеруге де болады. Мұғалімнің дұрыс
сұрақтары оқушыларға тақтада не көрсетілген, материалдарды жақсы түсінуге
мүмкіндік бере, дискуссияны кеңейтеді[16].
Материалдарды пайдалануда шығармашылық подходта интерактивтік тақтамен
жұмыс жасау қарапайым қарастырылған. Барлық материалдар даяр болған
жағдайда, файлдар мен бет парақтарын (сабаққа қажетті) басқада бір
ресурстарға қосуға болады. Бұл оқу ісін жоспарлауға және сабақты өткізуге
өте қолайлы. Интерактивті тақтада объектілер мен жазуларды жеңіл
қозғалтуға, мәтінге түсініктеме қосуға, суреттер мен диаграммаларды, бастау
аймақтарды белгілеуге және түстерді қосуға болады. Сондай-ақ суреттерді
немесе графиктерді, мәтіндерді жасыруға болады, сондан кейін қажетті
уақытта көрсетуге болады. Мұғалімдер және оқушылар көпшілік назарын аудара
отырып, осының барлығын тақтада сынып алдында жасайды.
Алдын-ала дайындалған мәтіндер, кестелер, диаграммалар, суреттер,
музыка, карталар, тематикалық CD-ROM-дар, сондай-ақ мультимедиалық
файлдарға гиперсілтемелер және интернет ресурстар сабақты құнарлы етеді.
Сіз кәдімгі жай тақтаға мәтінді жазуға немесе экраннан пернетақтаға көшуге
көп уақыт құртпайсыз. Перо құралын қолдана отырып, барлық ресурстарға
экранның өзінде түсініктеме беруге және көшірмелерді келесі сабаққа сақтап
қоюға болады. Өтілетін сабақ файлдарын әрқашанда ашуға және өткен
материалдарды қайталауға болады[17].
Интерактивті SMART тақтасы барлық жастағы балаларды оқыту
бағдарламасымен үйлесіп оқытудың әр түрлі стильдерін қолдануға мүмкіндік
береді. Оқушылар визуалды материалдарды жақсы қабылдайды, карталарды
үйренуде, суреттер мен схемалар – тақтадағы берілген көрініске кез-келген
көшірме қоса отырып, жылжыта, көлемі мен формасын өзгерте осының барлығын
тақтада көрсетуге болады. Интерактивті тақтаны пайдаланып сабақта жаңа
мәселелерді бірігіп шешіп, талқылауға болады.
Әрине интерактивті SMART тақтасын тиімді пайдалану үшін оқытушыларға
жағдай кеңінен жасай отырып және оқытушының сабаққа даярлануына,
интерактивті тақтамен жұмыс істеуде өзара тәжірибелерді жинақтауға уақыт
қажет.
Интерактивті тақтамен жұмыс жасаудың маңызды бөлімі сабақ беруді
жоспарлаудан тұрады: нтерактивті тақта материалдарды анық құру
бағдарламасымен қамтылған. Сабақтарды сақтау, толықтыру оның қызметін
жақсарта түседі. Оқытушылар сабақ барысын жақсы, тиімді, қызықты өткізуге
толық мүмкіндік бар. Әрине ең алдымен оқытушылар арнайы бағдарламамен
қамтылған интерактивті тақтаның мүмкіндіктерін толық игеруі тиіс. Сонымен
бірге интерактивті тақтамен жұмыс барысында пайдаланатын ресурстарды
анықтай білуі маңызды.
SMART тақтасында сабақ барысында дайындық материалдарды толық бір
жүйеге келтіруге, этап бойынша логикалық подходта жоспарлауды жеңілдетеді.
Осы аралықта бір файлдан екінші файлға сілтеме жасауға, (мысалы, аудио,
видеофайлдарға немесе интернет парақтарына сілтеме жасауға) болады. Бұл
қандайда бір материалдарды іздеуде уақытты үнемдеуге көмектеседі. Сонымен
бірге, бұл интерактивті тақтаға аудио немесе видео құрылғыларын қосуға
болады. Бұл әсіресе шет тілдерін оқып үйренуде тиімді және мұғалімдер
оқушылар бір уақытта оқып, тыңдап үйренуін қалайды.
Сабақтан соң файлдарды (бастапқы немесе толықтырылған түрде) оқушылар
желісінде сақтауға болады, сонда оқушылар қалаған кезінде оған кіре алады.
Сондай-ақ, оларды оқушылардың білім деңгейін тексеру барысында келесі
сабақтарда да пайдалануға болады.
Жоғарыда аталғандай интерактивті тақта компьютер дисплейі, яғни,
компьютердегінің бәрін SMART тақтасында көрсетуге болады.
Бұл мұғалімдерге оқытудың көлемді ресурс спектрлерін пайдалануға жол
ашады. Атап айтқанда:
- презентациялық бағдарламамен қамтамасыз ету;
- мәтін редакторлары;
- CD-ROM-дар;
- Интернет;
- көріністер (экрандағы көріністер, диаграммалар, суреттер,фотолар);
- видеофайлдар (теледидарлық бағдарламалардан көрініс, VHS видеокассеталар
немесе сандық видеокөріністер);
- дыбыстық файлдар (басқада мұғалімдер немесе оқушылар жасаған көшірмелер,
кассетадан немесе радиодан үзінді). Тақтаға колонка қосылса CD-ROM-дағы
немесе интернет-парақтарындағы кез-келген дыбыс естіледі.
- интерактивті тақтаны бағдарламамен қамтамасыз ету;
- әр түрлі пәндерге қатысты бағдарламамен қамтамасыз ету.
Сабақ беруде көптеген ресурстарды пайдалануға болады, бірақ мұғалім
қажетті ресурстарды өзі таңдап алады. Компьютердегі мүмкіндіктерді
пайдаланып, жоғарыда атап көрсетілген түсі, қозғалысы, дыбысы және былайғы
сабақтарда қолданылмайтын басқада ресурстарды пайдалануға болады[18].
Интерактивті тақтаның мұғалім сабақ барысында қолдана алатын
анықталған құралдар жиынағы бар. Олар оқушыларға жұмысқа деген шығармашылық
подходта барынша көп әрекет етуін қамтамасыз етеді.
Мұғалімдерге экранда қажетті ақпараттарды белгілеуге және зейіндерін
аударуға, барлық идеяларды байланыстырып немесе олардың айырмашылықтарын
ойластырып талқылауда, әр түрлі түстер интерактивті тақтаға қолайлы.
Инновациялық оқу жұмысы оқу процесіне нәтижелі білім алуға
бейімдейтін, жаңа технологияларды орынды енгізумен тұжырымдалады. Бұлар –
кабельдік және спутниктік теледидарлар, бейнеконференциялар, телефорумдар,
телемарафондар, партфолио сияқты инновациялық технологиялар, оқудағы және
тәрбиелеудегі, өмірлік дағдыларды қалыптастыру жөніндегі тренингтер, соның
ішінде әлеуметтік тәлімдегі және т.б. жеке-дара жетістіктер[19].
Бүгінгі таңда жеке тұлғаны емес, оның даму процесін басқару қажеттігі
айқындалып отыр. Ал бұл, педагог жұмысындағы артықшылық жанама
педагогикалық ықпал жасауға берілетіндігін білдіреді: тікелей жасалатын
әдістерден, лозунгтардан және үндеулерден бас тартылады, артық
дидактизмнен, ғибаратты сарыннан тежелуді; оның есесіне бірінші орынға
қарым-қатынас жасаудың сұхбаттық әдістерін, шындықты бірлесіп іздеуді, сан
алуан шығармашылық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
1 Әдебиеттік оқу сабағында интерактивтік әдісті қолдану арқылы бастауыш
сынып оқушыларының қызығушылығын дамытудың теориялық негізі 7
1.1 Бастауыш сынып оқушылардың қызығушылығын дамыту мәселесінің зерттелу
жайы 7
1.2 Оқу үрдісінде интерактивткі әдісті қолданудың мүмкіндіктері 11
2 Әдебиеттік оқу сабағында интерактивтік әдісті қолдану арқылы оқушыларының
қызығушылығын дамытудың жолдары 39
2.1 Интерактивтік әдісті қолдану арқылы бастауыш сынып оқушыларның
қызығушылығын дамытудағы алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибелерге талдау
39
2.2 Интерактивтік әдісті қолдану арқылы бастауыш сынып оқушыларының
қызығушылығын дамытудың эксперимент жұмысы және нәтижесі 49
Қорытынды 66
Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 68
Тіркеме А 71
Тіркеме Ә 72
Тіркеме Б 74
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Жаңа заман ағымына сай білім саласында жаңа
технологиялар қолданудың маңызы зор.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту
тұжырымдамасында орта білім берудің мақсаты – жылдам өзгеріп отыратын дүние
жағдайында алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін
бағдарлай білуге, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік
тұлғасынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру
деп нақты көрсетілген.
Бүгінгі күні мектептегі оқу пәндерінің ішіндегі ең маңызды пәндердің
бірі – ана тілі.
12 жылдық білім беру тұжырымдамасында орта білім берудің басты
мақсаты: Қазақстан Республикасының әлеуметтік, экономикалық және саяси
өміріне белсене қатысуға дайын бәсекеге қабілетті тұлға дайындау деп атап
көрсетілген, сондықтан оқу тәрбие үрдісінің алдынды тұрған негізгі міндет
табысты және тиімді әрекетке дайын өзінің пікірін білдіруге және өзінің іс-
әрекетін өмір сүріп отырған қоғам үшін жауапкершілігін түсінуге қабілетті
отбасындағы, қоғамдағы, ұжымдағы әлеуметтік ролін сезінетін құзырлы тұлғаны
қалыптастыру. Бастауыш сынып оқушылардың бойында шығармашылық іс-әрекетті,
іздемпаздықты қалыптастыру, жүйелі қортынды жасай білу, дәлелді пікір айту
іскерлігін арттыру, оқу материалдарын сараптау, талдап салыстыру
іскерліктерін үйрету қажеттілігі туындайды.
Педагогика ғылымында қызығушылықпен оқыту проблемасы да бүгінгі күннің
жаңалығы деуге болмайды. Бұл проблема да көптеген ғалымдардың (
Я.А.Коменский, К.Д.Ушинский, Н.Ф.Бунаков, т.б.) назарын өзіне аударған.
Қызығушылық, қызығушылықты қалыптастыру проблемасы Қазақстандық
ғалымдардың бірқатар зерттеулерінде, мәселен, Н.Д.Хмельдың,
Г.К.Байдельдинованың (жоғары сынып оқушыларының әр жақты қызығушылығын
қалыптастыру), Б.Т.Нәбиеваның ( сабақ және сабақтан тыс жұмыстардың өзара
байланысы арқылы оқушылардың пәнге қызығушылығын қалыптастыру),
С.Жолдасбекованың ( Бастауыш сынып оқушыларының сәндік қолданбалы өнерге
эстетикалық қызығушылығын қалыптастыру), еңдектерінде қарастырылады.
Авторлардың қарастырылып отырған бастауыш сынып оқушыларының интерактивті
әдісті пайдаланып қызығушылығын қалыптастыру проблемасының бұл еңбектерде
қарастырылмағанын дәлелдейді.
Бастауыш сыныпта оқытуда интерактивті әдісті жасау және қолдану ісімен
байланысты болғандықтан, біз .М.,Абилдина Д.,Рахманберген А., Сенгалиева
А.,Шаяхметова Б. және т.б. зерттеу жұмыстарын қарастырылды. Бұл жұмыстарда
бастауыш сыныптарда ана тілін оқып-үйренуде белгілі бір дағдылар мен
біліктіліктерді қалыптастыру үшін ақпараттық-қатынастық технологияларды
пайдалану тиімділігі көрсетілген.
Әлемдік деңгейдегі білім берудің қазіргі парадигмасы білім беруде
нәтижеге бағдарлану, оқытуды оқушының жеке тұлғасына бағытталу, ал оқыту
әдістерін тұлғааралық қарым-қатынастарға бейімдеу болып отыр. Демек, оқушы
білімді дайын күйінде мұғалім түсіндірмесінен алмай, өзінің өмірлік
тәжірибесіне сүйену арқылы танымдық "жаңалық” ашуы шығармашылық
тапсырмаларды орындау негізінде әр түрлі өнімдер жасауы тиіс.
Бiздiң ел дамудың демократиялық жолын таңдауына байланысты, бүгiнгi
таңда қоғамды шешiм қабылдауға тартудың маңызы арта түстi. Осы бағытта
оқушылардың қызығушылығын арттыруға мүмкiндiк беретiн әдiстемелiк тәсiлдер
интер - активтi деп аталып жүр. Нәтижесінде оқушының дүниетанымы кеңейіп,
өзіндік пікірі мен көзқарасы қалыптасуы керек, осыған орай көп қырлы
құрымды білім тәрбие мазмұнын анықтап құрұға көмектесетін қазіргі заманда
ең басты мақсат - оқушылардың өз бетімен дамуын, сабаққа деген
қызығушылығын арттыру, интерактивті әдісті қоланып оқушылардың
қызығушылығын қалыптастыру қажеттілігі және оның теориялық тұрғыдан
негізделмеуі мен ғылыми-әдістемемен жеткілікті қамтамасыз етілмеуі,
оқушылардың түрлі іс-әрекеттерінде интерактивті әдісті қолдануға
сұраныстарының артуы мен бұл қажеттілігін өтеуде білім, білік, дағдыларының
жеткіліксіздігі арасындағы қарама-қайшылықтардың дұрыс шешімін іздестіру
зерттеу мәселесін әдебиеттік оқу сабағында оқушылардың қызығушылығын
арттырудың теориялық негіздерін және әдістемесін айқындау деп белгілеп және
тақырыбын: Әдебиеттік оқу сабағында интерактивті әдісті қолданып
оқушылардың қызығушылығын арттыру деп таңдауымызға себеп болды.
Зерттеудің мақсаты: әдебиеттік оқу сабағында интерактивтік әдісті
қолдану арқылы оқушылардың қызығушылығын арттырудың тиімді жолын анықтау
Зерттеудің нысаны: әдебиеттік оқу сабағында оқушылардың қызығушылығын
арттыру үрдісі.
Зерттеу пәні: интерактивті әдісті пайдаланып әдебиеттік оқу сабағында
бастауыш сынып оқушыларының қызығушылығын арттыру
Зерттеу болжамы: егер бастауыш сыныпта оқу-тәрбие процесі кезінде
интерактивті тақтаны пайдаланып бастауыш сынып оқушыларның қызығушылығын
оятуда білім игеру жүйелі түрде және өзін-өзі жетілдіру мүмкін болса, онда
бастауыш сыныптағы білім сапасы артады, өйткені қазіргі заман талабына сай
оқушылардың техникаға бейімділігі мен қызығушылығы жоғары.
Зерттеу міндеттері:
- ғылыми педагогикалық-психологиялық және әдістемелік әдебиеттерді
зерттеу;
- тақырыпқа ғылыми-теориялық әдебиеттерінің негізінде терминдік анықтама
беру.
- бастауыш сынып оқушыларының жинақаған білім, білік, икем дағдыларының
сапалық көрсеткіштерімен танысып анықтау;
- әдебиеттік оқу сабағында интерактивті әдісті қолданудағы
тәжірибелерімен танысу;
- педагогикалық эксперимент ұйымдастырып, өткізу және оның нәтижесін
талдау арқылы көрсету.
Апробация: тақырып негізінде Өскемен қаласындағы мемлекеттік мекеме
№16 орта мектебінде эксперимент жұмыстары ұйымдастырылып, осы тақырып
бойынша курс жұмысы талданып, қорғалды, әдістемелік бірлестікте осы
тақырыпқа баяндама жасалды. Сонымен қатар тақырып бойынша С.Аманжолов
атындағы ШҚМУ студенттердің ғылыми-практикалық конференциясына қатысып,
баяндама оқылды.
Зерттеудің жетекші идеясы: оқу-тәрбие үрдісінде интерактивті тақтаны
пайдаланып бастауыш сынып оқушыларның қызығушылығын ояту – оқушылардың
шығармашылықпен, ізденімпаздықпен жұмыс істей білуіне негіз болады.
Зерттеудің әдіснамалық негіздері: оқу-тәрбие үрдісінде интерактивті
тақтаны пайдаланып бастауыш сынып оқушыларның қызығушылығын ояту теориясы
мен оны практикада пайдалана білу туралы педагогикалық және психологиялық
тұрғыдан қарастырған тұжырымдамалар.
Зерттеу көздері: психологтар, педагогтардың зерттеу тақырыбы бойынша
еңбектері; Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңы, Қазақстан
Республикасының Қазақстан–2030 стратегиясы, Қазақстан Республикасының
білім берудің мемлекеттік стандарты; оқу-әдістемелік құралдар, ғылыми-
педагогикалық мерзімді басылымдар.
Зерттеу әдістері: педагогикалық, психологиялық, әдістемелік
әдебиеттерді оқу, талдау, жинақтау, қорыту, зерттеуді өткізу барысында
сауалнамалар алу, бақылау жүргізу, балалар еңбегінің нәтижелерін салыстыру,
тәжірибелік-педагогикалық жұмыстың қорытынды нәтижесін шығару.
Зерттеудің кезеңдері:
Бірінші кезеңде (2009-2010 жылдар) зерттеу мәселесі бойынша
педагогикалық, психологиялық, әдістемелік еңбектерге талдау жасалынып,
теориялық негізі анықталды.
Екінші кезеңде (2010-2011 жылдар) интерактивті тақтаны пайдаланып
бастауыш сынып оқушыларның қызығушылығын ояту жөніндегі материалдар мазмұны
эксперименттен өткізіліп, нәтижелері осы жұмысының мазмұнына енгізілді.
Үшінші кезеңде (2011) аппробациядан өткізіліп, тәжірибелік жұмыс
жалғастырылады, алынған ақпараттар жүйеленді, аралық, қорытынды бақылау
жұмыстарына талдаулар жүргізілді. Қорытынды жасалды.
Зерттеудің практикалық маңызы және ғылымилығы: осы жұмыс аясында оқу-
тәрбие процесінде интерактивті тақтаны пайдаланып бастауыш сынып
оқушыларның қызығушылығын оятуда ғылыми-әдістемелік ұсыныстар беріліп,
тиімділігі дәлелденді. Қарастырылған теориялық пайымдаулар мен тәжірибелік
ұсыныстарды интерактивті тақтаны пайдаланып бастауыш сынып оқушыларның
қызығушылығын ояту үшін қолдануға болады. Осы жұмыстың нәтижелерін
студенттер курс жұмысын жазғанда, мектепте педагогикалық практиканы
өткенде, бастауыш сынып мұғалімдері өз сабақтарында пайдалануға болады.
Зерттеу базасы: Өскемен қаласындағы мемлекеттік мекеме №16 орта
мектебінің 3 сыныбы.
Диплом жұмысының құрылымы: диплом жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен,
әдебиеттер тізімі мен тіркемеден тұрады.
1 Әдебиеттік оқу сабағында интерактивтік әдісті қолдану арқылы бастауыш
сынып оқушыларының қызығушылығын дамытудың теориялық негізі
1.1 Бастауыш сынып оқушылардың қызығушылығын дамыту мәселесінің зерттелу
жайы
Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Білім және Ғылым министрлігінің
оқушылар білімі мен тәрбиесі сапасын көтеруге, олардың еліміздің өткендегі
тарихына, мәдени мұрасына танымдық қызығушылығын қалыптастыруға байланысты
қойып отырған міндеттерін жүзеге асыруды көздейді. Халықтың ауызекі
шығармашылығының мүмкіндіктерін бала тәрбиесінде пайдалануды тек бүгінгі
күннің проблемасы деп қарауға болмайды. Оның өнегелі үлгілерін өскелең
ұрпақ тәрбиесінде пайдалану қажеттігін кезінде көптеген алыс және жақын
шетел педагогтары (Я.А.Коменский, Ж.Ж. Руссо, К.Д.Ушинский,
Н.А.Добролюбов,), қазақ даласының ойшылдары, (Қорқыт, Әл-Фараби,
Баласағұн,Қашқари, Ахмет Яссауи), ғұлама ағартушылары(Ш.Уәлиханов,
Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, М.Жұмабаев, т.б.) өз еңбектерінде айтып, іс-
тәжірибелерінде дәлелдеп берген. Халықтың ауызекі шығармашылығы тарихшылар,
этнографтар, философтар, өнертанушылар еңбектерінде ( М.О.Әуезов,
Ә.Марғұлан, С.Қасқабасов, т.б.) көрініс тауып отыр[1].
Педагогика ғылымында қызығушылықпен оқыту проблемасы да бүгінгі күннің
жаңалығы деуге болмайды. Бұл проблема да көптеген ғалымдардың (
Я.А.Коменский, К.Д.Ушинский, Н.Ф.Бунаков, т.б.) назарын өзіне аударған.
Қызығушылық, қызығушылықты қалыптастыру проблемасы Қазақстандық
ғалымдардың бірқатар зерттеулерінде, мәселен, Н.Д.Хмельдың,
Г.К.Байдельдинованың (жоғары сынып оқушыларының әр жақты қызығушылығын
қалыптастыру), Б.Т.Нәбиеваның ( сабақ және сабақтан тыс жұмыстардың өзара
байланысы арқылы оқушылардың пәнге қызығушылығын қалыптастыру),
С.Жолдасбекованың ( Бастауыш сынып оқушыларының сәндік қолданбалы өнерге
эстетикалық қызығушылығын қалыптастыру), еңдектерінде қарастырылады.
Авторлардың қарастырылып отырған бастауыш сынып оқушыларының интерактивті
әдісті пайдаланып қызығушылығын қалыптастыру проблемасының бұл еңбектерде
қарастырылмағанын дәлелдейді.
Қызығушылық пен қажеттілік арасындағы өзара байланыс - өте күрделі
мәселе. Олардың арасында белгілі бір байланыс бар болғанымен оларды
теңестіре қарастыруға болмайды. Қызығушылық- ойдың бағыттылығы, қажеттілік
- әуестік, құмарлық деп С.Л.Рубинштейн бекер айтпаған. Қажеттілік адамда
белгілі бір затты меңгеруге деген ықыласты туындатса, қызығушылық - онымен
тереңірек танысуға ұмтылдырады. Қажеттілік өтелген соң жоғалып кетеді, ал
қызығушылықтың қанағаттандырылуы оның ары қарай жетілуі мен тереңдеуіне
түрткі болады[2].
Қызығушылықты арттыруда өнер-білім рөлінің әрқашан жоғары екендігі
туралы кезінде Ж.Аймауытов, А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев та айтып өткен. Егер,
А.Байтұрсынов балаларды қинамай, оңай оқыту керек. Қиналмай оқыса, оқуға
балалар қызықпақшы, - деп жазса, Ж.Аймауытов оқуға қызығусыз үлкен
нәтижеге жетпейміз. - деп, оқушылардың ынтасын оятып, қызығушылығын қозғау
керектігіне баса назар аударды.
Қызығу деп біз бір нәрсеге асыра, арттығырақ зейін аударуға
бағытталған қатынасты айтамыз немесе бір нәрсемен танысуға, соны зерттеуге,
қабылдауға құмарту.
Қазіргі кезде ана тілі пәнін компьютелендіріп оқыту – оқушылардың өз
бетімен іздену жұмысының өте тиімді түрі. Соның нәтижесінде оқушының пәнге
деген қызығушылығы арттыруда, олар сабақтан тыс уақытта да құлшыныс танытып
отырады. Түрлі тапсырмаларды компьютермен орындау оқушыны еркіндікке,
төзімділікке, мақсаткерлікке баулиды. Компьютер мен тапсырма орындауда
мақсат айқын болғанымен, оған жетудің нақты жолдары көрсетілмейді.
Сондықтан бұл оқушының қиялдау мүмкіндігіне жол ашылады, ақыл-ой
белсенділігін дамытуға көмектеседі.
Компьютердің көмегімен жүргізілген бақылау жұмыстары оқушының білімін
бақылап, материалдың дұрыс өтілгенін немесе дұрыс өтілмегенін талдауға
мүмкіндік береді[3].
Ана тілі пәнін компьютермен оқутудағы мақсаты – оқу жұмысының жоғарғы
дәрежелі болуына жағдай жасау, оқушының біліктілігі мен белсенділігін
арттыру, оқушының мақсатты қызметін ынталандыру.
Компьютерді пайдалану арқылы сабақ сапасын көтерумен қатар,
оқушылардың ынтасын арттырып, оқушының назарын пән мазмұнына аударып, өз
бетінше практикалық жұмыстарды орындауға қызықтырады.
Ана тілі сабақтарында интерактивтік тақтаны қолдану оқыту үрдісінің
тиімділігін арттыра түсті. Мультимедиялық технологиялар, компьютерлік
презентациялар бағдарламасы сабаққа көрнекілік дайындаудың ең ыңғайлы
әдістердің бірі болды. Сабақта көрнекті материалды көркем сурет, тірек-
сызба арқылы, видиосюжет арқылы көрсетуге мүмкіндік береді, бұл оқушылардың
білімдерін бақылауына да мүмкіндік туғызады.
Компьютерлік нұсқада сабақтарға қосымша материалдар, тестер, сынақтар
жасалған. Интерактивтік тақтада жұмыс істеу әдістері ойластырылып, әр түрлі
тақырыптарға слайдтар (презентация), флипчарттар құрылған.
Жана техника тек кең көлемде білімге ғана қол жеткізіп қоймай, сонымен
қатар оқушыларға ақпарат алу үшін электрондық құралдарды пайдалануға және
зерттеу дағдыларын қалыптастыру мүмкіндіктерін тудырады. Тіл үйренгендегі
мотивацияны көтеруде, коммуникативті әрекет дағдыларын қалыптастыру және
бекіту үшін өте қолайлы құрал болып табылады. Компьютерлік слайдтар арқылы
түрлі иллюстрациялар, олардың басты негізгі үзінділерін бөліп, үлкейтіп
көрсету оқушылардың қызығушылығын туғызады. Оқушылар тек көріп қана қоймай,
сабақты эмоциямен қабылдайды.
Оқушылдардың ана тілі пәніне қызығушылықтарын әр түрлі тәсілдермен
арттыра түсіп, сол алған білімді сапалы игеріп, оны күнделікті тұрмыс-
тіршілікте пайдалануға үйрету және ойлау қабілетінің дамуына, шығармашылық
дағдыларын жетілуіне жол ашады.
Психология ғылымында қызығушылық жеке тұлға көзқарасына және оның
тандаған бағытына бастау болатындай қажеттіліктің бір формасы ретінде
айқындалады. Қызығушылық пен қажеттілік арасындағы өзара байланыс- өте
күрделі мәселе. Олардың арасында белгілі бір байланыс бар болғанымен оларды
теңестіре қарауға болмайды. Қызығушылық-ойдың бағыттылығы, қажеттік-
әуестік, құмарлық-деп С.Л.Рубенштейн бекер айтпаған. Қажеттілік адамда
белгілі бір затты меңгеруге деген ықыласты туындатса, қызығушылық-онымен
тереңірек танысуға ұмтылдырады. Қажеттілік өтелген соң жоғалып кетеді, ал
қызығушылықтың қанағаттандырылуы оның ары қарай жетіәлуі мен терендеуіне
түрткі болады[4].
Қажеттілік қызығушылыққа қарағанда кең мағынаны білдіреді. Ол
күнделікті тыныс тіршіліктегі іс-әрекеттің түрткісі болып табылады. Ал
қызығушылық болса жеке адамның әлеуметтік өмірінен орын алады. Қажеттілік
пен қызығушылық психология ғылымында біршама зерттелген. Авторлардың
пайымдауынша, қызығушылық пен қажеттілік арасында байланыс бар,
қажеттіліктің адам өміріндегі рөлі жоғары, қажеттілік дегеніміз*- адамның
өмірі мен даму жағыдайында белгілі бір нәрсені қажетсінуі. Қажеттілік
барлық тірі организімдердің өмірлік іс-әрекетінің түрткісі болып табылады.
Олардың пікірін толық қоштауға болады. Өиткені қажеттілік- адамның ойлау
әрекетін оятатын негізгі күш болып болып табылады. Адам өз қажеттігін
қанағаттандыра отырып, тірі организм ретінде дамуға, өмір сүруге мүмкіндік
алады, ұрпағын жалғастырады, еңбек етеді, қарым-қатынас жасайды, сонымен
қатар қоғамның дамуына үлесін қосады. Қоғам өміріндегі іс-әрекет барысында,
осы қажеттілік негізінде, адамның ынта жігері, талпынысы және т.б. адами
қасиеттері дамиды.
Қызығушылық мәселесі қазақ ойшылдары (Әбунасыр Ибн Мұхаммед әл-Фараби,
Әбуғали Ибн-Сина және т.б.) мен ағартушы педагогтарының да назарынан тыс
қалмаған. Егер, Әл-Фараби шәкірттің рухани негізі түзу болса, оның тілегі
қолауы дұрыс болады. Оқу үйрену нәтижесіне шәкірттің ниеті әсер етеді,
көңіл қалауы болмақ десе, Алтынсарин, балаларды мектепке, сабаққа, кейіннен
ғылымға өз бетімен құмарландыратын сабақ, балаларға ана тілінде, қарапайым
тілмен қызықты ұғындырылса, әңгімелер мен ертегілер, мысалдар мен өлеңдер
орынды пайдаланылса, олардың білім алуға қызығушылығы арта түседі деген
пікір айтады[5].
Соңғы жылдары педагогика-психология ғылымдары саласында қызығушылық
мәселесіне, аса назар аударғандардың бірі профессор Қ.Жарықбаев болды. Оның
пайымдауынша, қызығу болмыстығы заттар мен құблыстарды белсенділікпен танып
білуге бағытталған адамның біршама тұрақты, жеке ерекшеліктерінің бір
көрнісі.
Бүгінгі таңдарда психологялық педагогикалық еңбектерде қызығушылық
ұғымына бірқатар түсінік анықтамалар берілген Біз оларды зерттеп зерделеп
диплом жұмысында жүйеге келтіреміз.
Анықтамалардың мазмұны әрбір автордың бұл ұғымы өзінің зерттеу
жұмысының нәтижесіне қарай түсіндіретінін көрсетеді және олар бір мақсат
көздейтінін, мазмұны жағынан бір-бірін толықтыра түсетінін дәлелдейді.
Анықтамалардың қайсібірі болмасын қызығушылық ұғымының мазмұнын жан-
жақты анықтап мән-мағынасына терең бойлап, одан әрі дамыта түсуге негіз
болады.
Бірқатар зерттеу еңбектерінде қызығушылық түрлі сипатына орай
жіктемеге келтіріледі материалдық, саяси-қоғамдық, кәсіби және т.б.
(Л.А.Гордан) ситуациялық эпизодты, жеке, тұрақты (Н.Г.Морозова)
интелектуалдық,эстетикалық, спортық (А.Г.Иванов)мақсатты, әрекеттік
нәтижелік (Т.Тәжібаев) танымдық қызығушылық (Г.И.Щукина, Л.И.Божович және
т.б.).
Мектепте айналадағы тұрмыстағы көркем шығармалар мен өнер
туындыларындағы әдемілікті дұрыс көруге, қабылдауға, түсінуге үйрету
мұғалімге жүктеледі. Мұғалімдердің әр сабақта балаларға өздігінен жұмыс
істетіп, олардың интеллектуалдық белсенділігін, еңбексүйгіштігін және
адамгершілік қасиеттерін тәрбиелейтіндей жұмыс жүргізуге мүмкіндіктері бар.
Осы талап, мүмкіндік тұрғысынан алғанда, оқу тәрбие үрдісін ұйымдастырудың
сан түрлі әдіс тәсілдерін іздестіру, жаңа технологияларды тиімді
пайдаланудың маңызы ерекше. Бір технологияның өзі әртүрлі атқарушылардың
шеберлігіне байланысты әрқилы жүзеге асырылуы мүмкін. Қазіргі білім беру
саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты
маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің
интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа
адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу
тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Мұғалімнің әр сабағының
негізгі міндеті: Ш. Амонашвилидің білім беруді ізгілендіру технологиясының
қолданып соның негізінде баланың жеке қасиеттерін ашу арқылы азамат етіп
тәрбиелеуде балалардың әсемдікті көріп сезінуге, олардың жан жақты дамуына
ықпал ету. Оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдерін қолдану арқылы баланың кішкентай
кезінен дүниеге өзіндік көзқарасының қалыптасуына, әдеби сөйлеуге деген
білім дағдыларын меңгертіп, ойын тұжырымдап, еркін қарым-қатынас жасауына
жол ашу. Осы орайда өнерге деген қызығушылықты тудыруда оқушылардың
практикалық жұмыс істеу мүмкіндіктерін дамыту[6].
Әр түрлі қызықты тапсырмаларды орындау барысында оқушылардың пәнге
деген қызығушылыктары артады. Оқушылар сызбада күнделікті қолданып немесе
көріп жүрген заттарын көретін болса өтетін тақырыптарды жақсы түсініп
игереді. Олар тез және жеңіл түсінеді, сабаққа қызығушылықтары артады,
білімдері мен логикалық қабілеттері тез дамиды. Ана тілі пәнінде әрқашан
жаңа сабақты қысқа, түсінікті және логикалық құрылымды жеткізуге тырысу
қажет. Басында оқытылатын материалдағы бастыны хабарлап, оқушымен бірге
шешім жасау, артық ұсақ-түйекті сөз қылмау. жаңа материалға 7-10 минут
жеткілікті. Қалған уақыт жаңа сабақты бекітуге жұмсалады. Әр сабақ мақсатын
сабақ басында жеткізіп айту.Ана тілі сабағында оқытудың техникалық және
басқа әр түрлі көрнекі құралдарын барынша интерактивті тақтаны
мүмкіндігінше пайдаланып, сабақта берілген сұраққа оқушылардың нақты
жауаптарына және сол жауаптарын біртіндеп практика жүзінде дәлелдеп шығу
білігіне негізду керек. Оқушылардың сабақтағы қызығушылығы мен
белсенділігін қалыптастырудың жолдары сан алуан. Бұл пікір педагогикалық
әдебиеттерде көрсетіліп, нақтыланған, әрі бірнеше ғалымдарпікіріне үндесіп
отырады. Сондықтан, қандайда бір пән борлмасын, сол пәнге оқушының
қызығушылығын, нақтыланған әрі бірнеше шарттары мен қолданылатын жұмыс
түрлеріне сәкестігі мынандай: Сабақта берілетін оқу материалдарын
оқушыларға жеткізу үшін, әртүрлі оқыту әдістерін қолдануға болады.
Мектептегі ең тараған оқыту әдіс – мұғалімнің ауызша баяндауы. Бұл әдіс оқу
процесінде жетекші рөл атқарады, барлық пәндерді оқытуда және сабақтың
түрлі кезеңдеріне әсіресе жаңа материалды түсіндіруде кеңінен орын алады.
Мұғалім өзінің сөзін көрнекі бейнелермен байланыстырады. Мұғалімнің ауызша
баяндауы, сұрақтарын анық және түсінікті етіп қою, проблемалық ситуация
тудыратындай етіпқоюы, баяндалатын материалдық ең маңызды жерлерін айырып
беруі, хабарлаудың жүйелі және дәлелді болуы керек. Мұғалімнің сөзі әсерлі,
сенімді, тартымды, сонымен қатар дауыс ырғағымен мимикасы мәнерлі және бай
болғаны жөн. Жас бала не нәрсеге болса да құмар қызыққыш қолымен ұстап,
көзбен көргенді жақсы көреді. Оқушылардың қызығушылығын арттыру жақсы
ұйымдастырылған сабаққа байланысты. Сондықтан әрбір сабақтан бұрыннан
белгілі мәліметтерді қайталай бермей, оқытудың жаңа әдіс тәсілдерін
іздестіру қажет.
А.С.Макаренко оқушырды сабаққа тарта білу, олардың оқуға қызығушылығын
арттырып, білімге құмартуына аса көңіл бөледі. Оның пайымдауынша,
қызығушылық сапалы оқудың негізгі жолы, ешбір қызығусыз тек қана зорлық
күшімен жүргізілген оқу оқушы бойындағы білім алуға деген құштарлықты
жояды[7].
1.2 Оқу үрдісінде интерактивткі әдісті қолданудың мүмкіндіктері
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті бастауыш білім
беру стандарты нда Тіл және әдебиет білім беру саласы бойынша оқыту
нәтижелері бойынша
а) Бастауыш білім беру деңгейінде білім алушы:
- зерделенуші тілдің негізгі бірліктерін және оларды қарапайым тілдік
және комуникативтік міндеттерді шешу кезінде пайдалана білуі;
- мәтінді саналы түрде және мәнерлеп оқып, мазмұнын айтып бере алуы;
- сөйлесу қызметінің әр түрлі түрлерін (тыңдалым, оқылым, айтылым,
жазылым) және қарым-қатынастың диалогтық нысандарын меңгеруі;
- мәтіндердің типтерін (сипаттау, баяндау, пайымдау) айыруы;
- мәтіннің мазмұнын дәлме-дәл қабылдай алуы;
- мәтінді талдаудың қарапайым дағдыларын меңгеруі;
- балалар әдебиеті шығармаларын (бағдарлама шеңберінде) білуі;
- этномәдениет материалдарын қолдана отырып әртүрлі типтегі, стиль мен
жанрдағы пікірлер мен мәтіндерді ең төменгі деңгейде құрастыра алуы тиіс.
ә) Негізгі орта білім беру деңгейінде білім алушы:
- фонетика, лексика және грамматика саласында тілдік білімдерді игеруі,
зерделенген тілдердің бірліктерін ауызша және жазбаша сөзжасамдарда
пайдалануы;
- қажет ақпараттарды ала білуі, оқығандарына баға бере алуы;
- оқудың әртүрлі түрлерін игеруі, туындының мазмұнын баяндай алуы;
- айтылу, сөздерді таңдау, грамматика деңгейлерінде ауызша және жазбаша
сөйлеу мәдениетінің нормаларын меңгеруі;
- түрлі коммуникативтік жағдайларда ауызша және жазбаша қатынас нысандарын
меңгеруі;
- көркем әдебиетті оқу кезінде ұжымдық қатынастар (топтық жұмыстардың
әртүрлі) нысандарын игеруі;
- лингвистикалық және әдебиеттанулық талдаудың оқу алгоритмін қолдана алуы;
- мәдени әлеуметтік мәнмәтінінде тілдердің, фольклордың және әдебиеттің
әрекет ету ерекшеліктерін білуі;
- қарым-қатынастың әртүрлі жағдайларында ауызша және жазбаша жанрларды
шығармашылық деңгейде құра және қолдана алуы тиіс.
б) Жалпы орта білім беру деңгейінде білім алушы:
- жеткілікті сөздік қорының, терминологиясының, грамматикасының және
мәтіндік стилистикасының болуы, оларды сөздік қатынастың негізгі саласында
пайдалана білуі;
- жоғары деңгейде күрделендірілген түрлі жанрдағы әдеби мәтіндерді оқи
алуы және ой елегінен өткізе алуы;
- ауызша, жазбаша сөйлеуде және компьютерлік мәтіндерде түрлі қатынастық
стратегияларды пайдалануы. Көркемдік мәтіндерді әдебиеттану тұрғысынан
таныстырудың әртүрлі тәсілдерін пайдалануы;
- мәтінді тұтас және кешенді талдау негіздерін, оны түсіндіру
ұстанымдарын, редакциялау дағдыларын меңгеруі;
- жазбаша рефлексияның әртүрлі нысандарын және оқу мәтінін құру
мақсатындағы шешендік сөйлеу тәсілдерін меңгеруі;
- түрлі тілдер мен әдебиеттің эстетикалық өзгешеліктері мен өздеріне тән
этномәдениеттік ерекшеліктерін табуы және салыстыруы тиіс.[8]
Интерактивтік оқу технологиясы (ИОТ) –нәтижесінде оқу әрекеті
барысында олардың өзара мотивациялық, инетеллектуалдық, эмоциялық және
басқада жақтарынан жетістіктерге жетуді сезіну ситуациясын тудыра алатын,
оқушыларға педагогикалық әсерлі танымдық қарым-қатынас құруға кепілдік
беретін, мұғалім мен оқушының іс әрекетін оқу ойындары түрінде
ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
ИОТ-сын қолданатын оқыту процесінің құрылымында мына кезеңдерді бөліп
көрсетуге болады:
Бағыттау. Ойынға қатысушылар мен эксперттерді дайындау кезеңі. Мұғалім
жұмыс тәртібін ұсынады, оқушылармен бірге сабақтың басты мақсаты мен
тапсырмаларын жасайды, оқу проблемасын құрастырады.
Ойын-сабақты өткізуге дайындық. Бұл ситуация, нұсқаулар, қойылымдар
мен басқа да материалдарды оқыту кезеңі. Мұғалім сценарий жасайды, ойын
тапсырмаларына, ережесіне, ролдерге, ойын бөлімдеріне, ұпай санау тәртібіне
(ойын таблосы құрылады) тоқталады. Оқушылар қосымша ақпарат жинайды,
мұғаліммен ақылдасады, ойын барысы және мазмұны туралы өзара талқылайды.
Ойынды өткізу. Бұл кезеңде ойын процесінің өзі жүзеге асады. Ойын
басталғаннан кейін ешкімнің оған араласуға және бағытын өзгертуге қақысы
жоқ. Тек жүргізуші ғана қатысушының әрекетін бағыттап отырады, егер ол
бастапқы мақсаттан ауытқып бара жатса. Мұғалім ойынды бастағаннан кейін,
аса қажет болмаса оған қатынаспауы керек. Бұл жерде мұғалімнің міндеті;
ойын әрекеттерін, нәтижелерін, ұпай санауды бақылау және түсініспеушілік
болған жағдайда түсіндіру, оқушылардың сұрағына жауап беру немесе өтініш
бойынша оның жұмысына көмектесу.
Ойынды талқылау. Ойын нәтижесін талдау, талқылау және бағалау кезеңі.
Мұғалім талқылау жүргізеді, оның барысында эксперттер сөйлейді, қатысушылар
өз пікірлерін айтады, өз поязицияларын және шешімдерін қорғайды, қорытынды
жасайды, таңғалыстарын айтады, ойын барысында туындаған қиындықтары, идеясы
туралы әңгімелейді.
Оқытудың теледидарлық құралдарына кабельдік немесе спутниктік
теледидардың көмегімен ұжыммен немесе жеке қолданатын бейне лекциялар,
сондай-ақ интерактивтік режимдегі теледидар сабақтары жатады.
Оқу процесін басқару және білім алушыларға дидактикалық материалдарды
жеткізіп беру үшін көліктік және ақпараттық коммуникациялар, сондай-ақ
автоматтандырылған құжат айналымы жүйесі кіретін мамандандырылған
бағдарламалық қамтамасыз ету, білімнің әлектрондық банкілері және оқытудың
интерактивтік мультимедиалық құралдары қолданылады].
ИОТ-сын пайдалану әр оқушының іс-әрекетін сабақтастыруға (өзара
әсерлесудің бүтіндей жүйесі пайда болады: мұғалім – оқушы, мұғалім – сынып,
оқушылар – сынып, оқушылар-оқушылар, топ – топ, топ- оқушы), оның оқу
әрекетін және тұлғалар арасындағы танымдық қатынастарын байланыстыруға
мүмкіндік береді.
Сурет 1
Педагогикада оқытудың бірнеше моделі
Интерактивті оқыту моделін пайдалану - өмірлік ситуацияларды
моделдеуді, ролдік ойындарды қолдануды, мәселені бірлесіп шешуді
қарастырады. Оқу процесінің қандайда бір қатысушысын немесе идеяны (яғни,
жақсы оқитындарға ғана назар аудару сияқты) ерекшелеуді шектейді. Бұл
моделге адамгершілікпен, демократиялық жолмен келуді үйретеді.
Интерактивтік оқыту технологиясы – бұл коллективтік, өзін-өзі
толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген, оқу
процесіне оқушының қатыспай қалуы мүмкін болмайтын оқыту процесін
ұйымдастыру.
Сурет 2
Интерактивті технологиясына жатады
Интерактивті оқыту технологиясының аса көп мөлшері белгілі. Әр ұстаз
өз бетінше сыныппен жұмыстың жаңа формаларын ойлап таба алады. Оқушылар бір-
біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін, жұптасып жұмыс істеу
әдісін сабақтарда жиі қолданылады.
Мысалы: Броундық қозғалыста оқушылар бүкіл сынып ішінде қозғала жүріп
берілген тақырыбы бойынша ақпарат жинайды.
Есептеу ағашы – сынып сандары бірдей 3 немесе 4 топқа бөлінеді. Әр топ
өз сұрақтарын талдап, ағаштың өздеріне тиісті тармағына (ватман парақ)
жауап жазады, содан соң топтар орындарын ауыстырып, көршісінің ағашына өз
идеяларын жазады.
Өз позицияңды ұстан - деп аталатын интерацияның да пайдасы бар.
Қандай да бір ұйғарым, көзқарас оқылады, содан кейін оқушылар Иә немесе
Жоқ деген аймаққа бөлінген тақтаға (плакатқа) барады. Мүмкіндігінше олар
өз позицияларын түсіндіргені дұрыс.
Мұғалім мен оқушының интерактивтік шығармашылығы шектелмейді. Оны
қойылған мақсатқа дұрыс бағыттай білудің маңызы зор. Бүгінгі шығып жатқан
методикалық инновациялар оқытудың интерактивтік методымен байланыстырылған.
Интерактивтік оқыту – бұл, ең алдымен оқушы мен мұғалімнің қарым-
қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып табылады.
Интерактивтің негізгі сипаттамалары қандай? Интерактивтік оқыту –
бұл танымдық әрекеттің арнаулы ұйымдастыру формасы. Ол толық айқындалған
және мақсатын алдын-ала болжауға болатын оқыту тұрі. Осындай мақсаттардың
бірі оқушы өзінің жетістіктерін, интелектуалдық белсенділігін сезетіндей,
оқу барысының өнімділігін арттыратын оқытудың жинақы (компортный) шарттарын
жасау. Интерактивтік оқытудың мәнісі сыныптағы барлық оқушы таным
процесімен қамтылады, олар өздерінің білетін және ойлайтын нәрселері арқылы
түсінуге және қарсы әсер етуге (рефлектироват) мүмкіндік алады. Таным
процесінде, оқу материалын игеруде, оқушылардың біріккен әрекеттері мынаны
білдіреді; әр оқушы өзіне тән ерекше еңбегін сіңіреді, білім, идея, әрекет
ету тәсілдерін алмасу үздіксіз жүреді. Сонымен қатар, бұл процес өз-ара
қолдау және қайырмыдылық атмосферасында жүреді. Яғни, жаңа білім алып қана
қоймайды, танымдық процестің өзін дамытады, оны әлдеқайда жоғары топтасу
мен еңбектесу дәрежесіне көтереді.
Сабақтағы инетрактивтік әрекет өз-ара түсіністікке, өз-ара әрекетке,
қатысушының әрқайсысына қажет есепті бірлесіп шешуге алып келетін -
ұйымдастыру және сұқбаттасып қарым-қатынас жасауды дамытуды ұысанды[9].
Интерактив бір көзқарастың немесе бір ғана сөйлеуішінің басым болуы
жағдайын болдырмайды. Сұқбаттасып оқыту барасында оқуышлар сыни ойлауды,
тиісті ақпарат пен белгілі жағдайды талдау негізінде күрделі мәселелерді
шешуді, балама көзқарастарды салыстыруды, ақылды шешімдер қабылдауды,
дискуссияға қатысуды, басқа адамдармен тиімді қарым-қатынас жасауды
үйренеді. Ол үшін сабақта жекелей, жұптық және топтық жұмыс
ұйымдастырылады, зерттеу жұмыстары, родік ойындар қолданылады, құжаттармен
және түрлі ақпарат көздерімен жұмыс жасайды, шығармашылық жұмыстар
пайдаланылады.
Интерактивтік оқыту формаларына нені жатқызуға болады? Бүгінгі күні
әдіскерлер мен шығармашыл-ұстаздар топтық жұмыстың көптеген түрін жасап
шығарды. Олардың ішіндегі кең таралғандары - үлкен шеңбер, аквариум,
мыймен шабул (мозговой штрум), дебаттар. Алдынғы сабақтардағы білімдері
немесе өмірде алған тәжрибелері негізінде аздаған хабары бар қандайда бір
мәселе толығымен талқыланатын болса ғана, интерактитік оқыту формасының
тиімділігі жоғары болады. Одан басқа, қарасытрылатын тақырып жыбық немесе
тар мағаналы болмау керек. Мысалы, ұрлық үшін жауапкершілік қандай болу
керек немесе салық мөлшері қанша болу керек деген сияқты сұрақтарды топ
алдында талқылаудың мағанасы жоқ. Талқыланатын мәселенің деңгейі тар
экономикалық (құқықтық, саяси, тарихи, т.б.) сұрақтардан мәселені кеңінен
қоюға көшуге мүмкіндік жасайтындай болу керек.
Интерактитік оқыту технологиясы мен концепциясы интеракция (ағлш.
Interaction - өзара әсер, бір-біріне әсер ету) құбылысына негізделген.
Оқыту барысынде жеке тұлғалар арсында танымдық қарым-қатынас орнап, оның
субъектілерінің бәрі өзара қатынасқа түседі. Әр оқушының жеке жұмысы мен
оның жеке тұлғасын дамыту адамдардың бір-бірімен сөйлесу және өз ара
әрекеттесу барысында жүзеге асады.
Осы концепцияны жақтаушылардың ойынша, осындай жағдайдың жиі
қолданылатыны және ыңғайлы түрі оқу ойындары болып табылады. М. В. Кларин,
Ю. С. Тюнников және басқалар ойындардың білім беру мүмкіндіктерін
зерттеген: ойындар педагокқа оқытудың (білім, білік, дағды) қоданылуын,
жаттығу мен өңделуін, әркімнің мүмкіндігін ескеруді, білім деңгейі әртүрлі
оқушыларды ойынға тең дәрежеде қатыстыру нәтижелерін көрсететін мүмкіндік
береді, Сонымен қатар ойындарда барынша эмоциялық-тұлғалық әсер ету,
коомуникативті білктілік пен дағды қалыптастыру, қарым-қатынас құндылығы
сияқты мүмкіндіктер бар. Сондықтан оқу ойындарын қолдану мектеп
оқуышларының жеке және тұлғалық сапаларын тәрбиелеуге қолайлы[10].
Соңғы жылдары елімізде экономиканың өсіп-өркендеуіне орай, білім беру
саласында да елеулі өзгерістер жүргізілуде. Оқыту мен тәрбиелеуге тың әдіс
– тәсілдер жасалды. Нәтижесінде тұтас педагогикалық үрдістер өзгертіліп,
білім берудің тиімді деп танылған жаңа технологиялары дүниеге келуде.
1. Оқыту технологиясын жетілдірудің психологиялық – педагогикалық
бағыттағы негізгі ой-тұжырымдары төмендегідей сипатталды:
2. Есте сақтауға негізделген оқып-білім алудан бұрынғы меңгергендерді
пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу.
3. Білімнің статистикалық үлгісімен ақыл-ой әрекеттерінің динамикалық
құрылым жүйесіне көшу.
4. Оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап
оқыту бағдарламасына көшу.
5. Мұғалім мен оқушының бірігіп одақта қызмет істеуі. Мұғалім де, оқушы
да субъект болуы.
Бұл міндеттеді жүзеге асыру үшін мектеп ұжымында әр мұғалім күнделікті
ізденіс арқылы барлық жаңалықтар мен өзгерістерге батыл жол ашарлық қарым-
қатынас жасаулары керек. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық
технологияларын меңгермейінше жан-жақты сауатты маман болу мүмкін емес.
Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік және көптеген адами қабілеттің қалыптасуына игі әсерін
тигізеді. Өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына
көмектеседі[11].
Кез келген оқыту технологиясы оқутышыдан терең теориялық,
психологиялық, педагогикалық, әдістемелік білімді, үлкен педагогикалық
шеберлікті, шәкірттердің жан дүниесіне терең үңіліп оны ұғына білуді талап
етеді.Оқыту технологиясынна белгілі ғалым В.П.Беспалько Практикада іске
асатын нақты педагогикалық жүйе - жоба, деп анықтама берді.
Шын мәнінде педагогикалық технологиялар тарихын, оның пайда болуын,
мақсат-міндеттерін, қызмет ету үрдісін зерделеп талдау, олардыңмаңызды
құрылымдық түрлерін айқындау ой елегінен өткізу оқушыларға құнды
педагогикалық іліммен қарулануға мүмкіндік береді. Оқыту барысында жаңа
технологиялық әдістерді пайдалану шәкірттердің ойлана білу қабілеттерін
дамытады, олардың білім сапасын жақсартады, ой-өрісін кеңейтеді, есте
сақтау қабілеттерін өсіреді.
Бастауыш сынып оқушысының жас мөлшері 6-10 жас аралығын қамтиды.Бұл
жас баланың ақыл-ойының дамуы үшін қолайлы кезең. Бастауыш сыныптың негізгі
міндеті – баланың жеке басының бастапқы қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның
қабілеттерін анықтау мен дамыту.
Сурет 3
Бастауыш мектепте оқыту
Жаңа технологияларды күнделікті сабақ үрдісінде пайдалану үшін, әр
ұстаз алдында отырған баланың жас ерекшелігін ескеріп, өзінің шеберлігіне
орай таңдап алады. Балаларды сүйетін, өз пәнін жетік меңгерген, психология,
педагогиканы терең меңгерген нағыз мұғалімнің алдында білім алған бастауыш
сынып оқушысының бейнесі мынадай болуы тиіс:
Сурет 4
Бастауышты бітірген оқушы
Неміс педагогы А.Дистерверг өзінің әйгілі Неміс мұғалімдерінің білім
беру ісіне басшылық атты еңбегінде Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып
береді, ал жақсы мұғалім оқушының өзін ізденуге жетелейді, ойлауға
үйретеді-деген.
Міне, осындай оқытудың жаңа технологияларының бірі интерактивті оқыту
әдісін мен өз тәжірибемде қолданып келемін.
Интерактивті әдісті пайдаланудың тиімділігі сол оқушының өз ойын
еркін,жүйелі айтуына, ұйымшылдыққа тәрбиелейді.Әсіресе табиғатынан тұйық,
өз ойын жеткізе алмайтын, өздеріне сенімсіздеу оқушыларға пайдасы зор.
Сурет 5
Интерактивті оқыту моделі
Интерактивті оқыту терминдерінің ортақ түбірі интер ағылшын тілінің
inter (между) аралық act (действовать, действие) әрекет ету деген
сөздерімен енген[12].
Интерактивті әдістер тіркесін оқушылардың өзара әрекет етуіне жағдай
жасайтын әдістер деп түсінуге болады.
Сондықтан олар сабақта ынтымастық педагогикасының жүзеге асуына,
бірлесіп әрекет етуіне сабақта жайлы да жағымды психологиялық жағдай
орнауына мүмкіндік жасайды.
Интерактивті әдістерді қолдануда мұғалім кейбір ережелерді естен
шығармауы абзал.
Бірінші ереже: Сынып оқушыларының барлығы сабаққа түгел қатыстырып,
танымға жұмылдыру.
Екінші ереже: Оқушыларды психологиялық тұрғыдан дайындау. Оқушыларды
жиі мақтап, қолпаштап отыру.
Үшінші ереже: Сынып талапқа сай болуы қажет.
Төртінші ереже: Әрбір қатысушы өз пікірін, көзқарасын білдіріп,
дәлелдеп беруге мүмкіндік жасалу қажет.
Бесінші ереже: Оқушыларды проблема шешу барысында топқа бөлуге мұқият
қарау.
Үстіміздегі ғасыр – жеке тұлғаны қалыптастыру, ізгілендіру, дамыту
ғасыры.
Олай болса, мұғалімдердің алдында тұрған бірден-бір мақсат оқушылар
алған білімдерін пайдаға асырып, өзара әрекет ете алатын азаматтың ұлттық
құндылықтарды меңгерген жеке тұлға тәрбиелеу.
Интерактивті әдіс сыныптағы тыныштықты бұзады, ол тәртіпсіздікке алып
барады деген пікір айтылады. Интерактивті әдістің дәстүрлі әдістен
ерекшелігі оқушыны қозғалысқа түсіру. Мысалы, шетел тіпті орыс халқы мен
қазақ балаларын салыстырмалы түрде қарасақ, екі ұлттың балаларына қарағанда
қазақ балалары жасқаншақ. Ал орыс, шетел балалары өз ойын ашық айтып, дәлел
келтіріе, белсенділік танытады.
Ендеше, неге қазақ балалары да осындай болмасқа. Бүгінгі таңда басты
мәселе де бәсекелестікке қабілетті ұрпақ тәрбиелеу. Қоғамның әрбір даму
кезеңі ең алдымен, сол қоғамға сәйкес жаңа адамды қалыптастыруды көздейтіні
– ешқашан маңызы жоймайтын тарихи құбылыс. Ұлы педагог М.Жұмабаев: Баланы
тәрбиелеу қылу – тұрмыс майданында ақылмен, әдіспен күресе білетін адам
шығару деген сөз. Қалса өзін, асса барлық адам баласын әділ жолмен өрге
сүйрейтін ер шығару деген сөз. Тұрмыста түйінді мәселелерді тез шеше
білетін, тұрмыстың тұңғиық теңізін қалын қайрытымен шеше білетін, адалдық
жолға құрбан бола білетін, қысқасы адамзат дүниесінің керек бір мүшесі бола
алатын төрт жағы түгел адам етіп шығару. Бала мұндай адам қыла алу үшін
тәрбиені бар күшін, бар білімін жұмсап, жалықпай, шаршамай үйрете білуі
керек деген болатын[13].
Өзім оқушыларға сабақты екі бағытта жүргіземін.
1. Халық ауыз әдебиеті арқылы білім беру. Біздің ата-бабамыз салт-
санамызды, әдет-ғұрыптарымызды ұрпаққа мирас еткен. Халықтың осы
тәрбиесін ұстанамын.
2. Қазіргі таңдағы жаңа педагогикалық технологияларға сүйенемін.
Топтағы жұмыстың пайдасы
Оқушы жалпы жұмысқа қосатын үлесін өзі анықтайды, сондықтан сабаққа бар
ықыласымен кіріседі.
Белгілі бір жүйеден шықпай, қатып қалған оқу тәсілі өзгереді.
Оқушылардың өздеріне деген сенімі нығаяды.
Бірлесе жұмыс істеу балалардың арасында ынтымақ бірлікті, әдептілік
қасиеттерін қалыптастырады.
Әр топтың жұмыс нәтижесін бағалайтын нақты бір жүйе дайындап алу шарт.
Оқушылар жолдастарының жұмыстарын талдай отырып, ойларын ашық айтуға
үйренеді.
Қазіргі таңда әрбір педагог баланың ойынан шығып, қажеттілігін
қанағаттандыра білуге дайын болуы тиіс. Өйткені қазіргі мектеп жасындағы
балалар қай сыныпта оқыса да, қай жаста болса да өзінің кім болатынын,
қандай адам болатынын армандайды және өмірден өз орнын табуды басты мақсаты
деп санайды, сондай-ақ өзіне айналасындағылардан дұрыс бағдар беретін ақыл-
кеңес күтеді.
Сондықтан оқушының рухани өсуіне жағдай туғыза алатын, жаңалықтарды
қабылдауға даяр, өз әрекетіне өзгеріс енгізе алатын педагогтар ғана бүгінгі
қоғамның мүддесі мен әр баланың үрдісінен шыға алады. Ойы жүйрік, ақылы
жетік, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім, жеке тұлғалы тек қана жаңа
тұрпатты педагог қалыптастыра алады.
Егер әр педагог өзі таңдаған әдістемелік жолын тың идеяларға негіздей
білсе, жаңа педагогтардың саны арта түсер еді. Сөзімді ұлы ғұлама Летурно
сөзімен қорытқым келіп отыр: Егер сен тәнді шынықтыру, ерік-жігерді
шындау, жүректі ізгілендіру, ақыл-ойды жетілдіру және сана сезімді
теңестіру әдістерін білетін болсаң-онда сен нағыз ұстаз, тәрбиешісің[14].
Бастауыш сыныпта ана тілі сабағында интерактивті тақта әр түрлі
бағытта оқытуды және сабақ беруді өзгертуі мүмкін. Олар сабақтан тыс,
уақытты жоспарлауға, сондай-ақ сабаққа дайындалуға, оқушылардың зейінін
аударуға және ынталандыруға, ақпараттарды көрсетуге, уақытты тиімді
пайдалануға өте қолайлы.
Интерактивті тақта – барлық сыныпты оқыту үшін таптырмайтын құрал. Бұл
визуалды ресурс мұғалімнің жаңа материалдарды оқушыларға өте тартымды және
тез жеткізуіне көмектеседі. Бұл тақта ана тілі сабағында кез келген
тақырыпты әр түрлі мультимедиялық ресурстардың көмегімен жеткізуге
мүмкіндік береді: мұғалімдер мен оқушылар материалдарды түсіне және жете
толық игере алады. Қиын мәселелерді жеңіл түсіндіріп, схемаларды беруде өте
ыңғайлы.
Мұғалімдер қандай да бір материалдарды тартымды және динамикалы түрде
жеткізу үшін тақтаны пайдалана алады[15].
Тұжырымдарды және абстраксиялы идеяларды түсіндіруде мұғалімдер үшін
таптырмайтын құрал ретінде келетін, тақта оқушыларға жаңа материалдармен
өзара әрекеттесуіне мүмкіндік береді. Тақтада логикалық байланыстарды
туғыза отырып, объектілерді қозғалтуға және ақпараттарды жеңіл ауыстыруға
болады. Оқушылардың ойларын экранның өзіне жазып және бірте-бірте
оқушылардың зейінін аудара отырып, тақтада мұғалімдер өз іс-әрекеттерін
түсіндіре, дауыстап тақылай алады.
Зерттеу барысында оқушылар үшін, мұғалімдер үшін интерактивті тақталар
тапсырмаларды тартымды ететінін, әр түрлі динамикалық ресурстарды
пайдалануға болатынын және ынтасын жақсартатынын байқауға болады. Онымен
жұмыс жасауда оқушылардың білімін тексеруге де болады. Мұғалімнің дұрыс
сұрақтары оқушыларға тақтада не көрсетілген, материалдарды жақсы түсінуге
мүмкіндік бере, дискуссияны кеңейтеді[16].
Материалдарды пайдалануда шығармашылық подходта интерактивтік тақтамен
жұмыс жасау қарапайым қарастырылған. Барлық материалдар даяр болған
жағдайда, файлдар мен бет парақтарын (сабаққа қажетті) басқада бір
ресурстарға қосуға болады. Бұл оқу ісін жоспарлауға және сабақты өткізуге
өте қолайлы. Интерактивті тақтада объектілер мен жазуларды жеңіл
қозғалтуға, мәтінге түсініктеме қосуға, суреттер мен диаграммаларды, бастау
аймақтарды белгілеуге және түстерді қосуға болады. Сондай-ақ суреттерді
немесе графиктерді, мәтіндерді жасыруға болады, сондан кейін қажетті
уақытта көрсетуге болады. Мұғалімдер және оқушылар көпшілік назарын аудара
отырып, осының барлығын тақтада сынып алдында жасайды.
Алдын-ала дайындалған мәтіндер, кестелер, диаграммалар, суреттер,
музыка, карталар, тематикалық CD-ROM-дар, сондай-ақ мультимедиалық
файлдарға гиперсілтемелер және интернет ресурстар сабақты құнарлы етеді.
Сіз кәдімгі жай тақтаға мәтінді жазуға немесе экраннан пернетақтаға көшуге
көп уақыт құртпайсыз. Перо құралын қолдана отырып, барлық ресурстарға
экранның өзінде түсініктеме беруге және көшірмелерді келесі сабаққа сақтап
қоюға болады. Өтілетін сабақ файлдарын әрқашанда ашуға және өткен
материалдарды қайталауға болады[17].
Интерактивті SMART тақтасы барлық жастағы балаларды оқыту
бағдарламасымен үйлесіп оқытудың әр түрлі стильдерін қолдануға мүмкіндік
береді. Оқушылар визуалды материалдарды жақсы қабылдайды, карталарды
үйренуде, суреттер мен схемалар – тақтадағы берілген көрініске кез-келген
көшірме қоса отырып, жылжыта, көлемі мен формасын өзгерте осының барлығын
тақтада көрсетуге болады. Интерактивті тақтаны пайдаланып сабақта жаңа
мәселелерді бірігіп шешіп, талқылауға болады.
Әрине интерактивті SMART тақтасын тиімді пайдалану үшін оқытушыларға
жағдай кеңінен жасай отырып және оқытушының сабаққа даярлануына,
интерактивті тақтамен жұмыс істеуде өзара тәжірибелерді жинақтауға уақыт
қажет.
Интерактивті тақтамен жұмыс жасаудың маңызды бөлімі сабақ беруді
жоспарлаудан тұрады: нтерактивті тақта материалдарды анық құру
бағдарламасымен қамтылған. Сабақтарды сақтау, толықтыру оның қызметін
жақсарта түседі. Оқытушылар сабақ барысын жақсы, тиімді, қызықты өткізуге
толық мүмкіндік бар. Әрине ең алдымен оқытушылар арнайы бағдарламамен
қамтылған интерактивті тақтаның мүмкіндіктерін толық игеруі тиіс. Сонымен
бірге интерактивті тақтамен жұмыс барысында пайдаланатын ресурстарды
анықтай білуі маңызды.
SMART тақтасында сабақ барысында дайындық материалдарды толық бір
жүйеге келтіруге, этап бойынша логикалық подходта жоспарлауды жеңілдетеді.
Осы аралықта бір файлдан екінші файлға сілтеме жасауға, (мысалы, аудио,
видеофайлдарға немесе интернет парақтарына сілтеме жасауға) болады. Бұл
қандайда бір материалдарды іздеуде уақытты үнемдеуге көмектеседі. Сонымен
бірге, бұл интерактивті тақтаға аудио немесе видео құрылғыларын қосуға
болады. Бұл әсіресе шет тілдерін оқып үйренуде тиімді және мұғалімдер
оқушылар бір уақытта оқып, тыңдап үйренуін қалайды.
Сабақтан соң файлдарды (бастапқы немесе толықтырылған түрде) оқушылар
желісінде сақтауға болады, сонда оқушылар қалаған кезінде оған кіре алады.
Сондай-ақ, оларды оқушылардың білім деңгейін тексеру барысында келесі
сабақтарда да пайдалануға болады.
Жоғарыда аталғандай интерактивті тақта компьютер дисплейі, яғни,
компьютердегінің бәрін SMART тақтасында көрсетуге болады.
Бұл мұғалімдерге оқытудың көлемді ресурс спектрлерін пайдалануға жол
ашады. Атап айтқанда:
- презентациялық бағдарламамен қамтамасыз ету;
- мәтін редакторлары;
- CD-ROM-дар;
- Интернет;
- көріністер (экрандағы көріністер, диаграммалар, суреттер,фотолар);
- видеофайлдар (теледидарлық бағдарламалардан көрініс, VHS видеокассеталар
немесе сандық видеокөріністер);
- дыбыстық файлдар (басқада мұғалімдер немесе оқушылар жасаған көшірмелер,
кассетадан немесе радиодан үзінді). Тақтаға колонка қосылса CD-ROM-дағы
немесе интернет-парақтарындағы кез-келген дыбыс естіледі.
- интерактивті тақтаны бағдарламамен қамтамасыз ету;
- әр түрлі пәндерге қатысты бағдарламамен қамтамасыз ету.
Сабақ беруде көптеген ресурстарды пайдалануға болады, бірақ мұғалім
қажетті ресурстарды өзі таңдап алады. Компьютердегі мүмкіндіктерді
пайдаланып, жоғарыда атап көрсетілген түсі, қозғалысы, дыбысы және былайғы
сабақтарда қолданылмайтын басқада ресурстарды пайдалануға болады[18].
Интерактивті тақтаның мұғалім сабақ барысында қолдана алатын
анықталған құралдар жиынағы бар. Олар оқушыларға жұмысқа деген шығармашылық
подходта барынша көп әрекет етуін қамтамасыз етеді.
Мұғалімдерге экранда қажетті ақпараттарды белгілеуге және зейіндерін
аударуға, барлық идеяларды байланыстырып немесе олардың айырмашылықтарын
ойластырып талқылауда, әр түрлі түстер интерактивті тақтаға қолайлы.
Инновациялық оқу жұмысы оқу процесіне нәтижелі білім алуға
бейімдейтін, жаңа технологияларды орынды енгізумен тұжырымдалады. Бұлар –
кабельдік және спутниктік теледидарлар, бейнеконференциялар, телефорумдар,
телемарафондар, партфолио сияқты инновациялық технологиялар, оқудағы және
тәрбиелеудегі, өмірлік дағдыларды қалыптастыру жөніндегі тренингтер, соның
ішінде әлеуметтік тәлімдегі және т.б. жеке-дара жетістіктер[19].
Бүгінгі таңда жеке тұлғаны емес, оның даму процесін басқару қажеттігі
айқындалып отыр. Ал бұл, педагог жұмысындағы артықшылық жанама
педагогикалық ықпал жасауға берілетіндігін білдіреді: тікелей жасалатын
әдістерден, лозунгтардан және үндеулерден бас тартылады, артық
дидактизмнен, ғибаратты сарыннан тежелуді; оның есесіне бірінші орынға
қарым-қатынас жасаудың сұхбаттық әдістерін, шындықты бірлесіп іздеуді, сан
алуан шығармашылық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz