Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы денсаулық
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1 БЮДЖЕТТІК ҰЙЫМДАРДАҒЫ ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ НЕГІЗДЕРІ 7
1.1 Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы 7
денсаулық сақтау мемлекеттік мекемесінің сипаттамасы
1. 2. Бюджеттік ұйымдардағы есептің жағдайы 15
1.3 Бюджеттік ұйымдардағы есеп жүргізудің мемориалдық ордер20
формасы
2 БЮДЖЕТТІК ҰЙЫМДАРДАҒЫ ЕСЕПТІҢ ЖҮРГІЗІЛУІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ24
ЖАҒДАЙЫ
2.1 Бюджеттік ұйымдардағы есептің жүргізілу қағидалары 24
2.2 Бюджеттік ұйымдардағы шығыс сметасының орындалуы 31
жағдайы
2.3 Бюджеттік ұйымдардағы есеп жүргізу саясаты 51
3 БЮДЖЕТТІК ҰЙЫМДАРДАҒЫ ЕСЕПТІҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ 54
МОДЕРНИЗАИЦИЯЛАУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Бюджеттік ұйымдардағы есепті модернизаициялау 54
3.2 Бюджеттік ұйымдардағы есептің жетілдіру жолдары 64
3.3 Халықаралық стандарттар негізінде қазақстандық 65
бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру
Қорытынды 70
Қолданылған әдебиеттер тізімі 73
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының бюджеттік Кодексіне сәйкес 2009-2011 жылға
арналған бюджеттік заңына Қазақстанның одан әрі дамуын тұрлауын, осы
заманғы және болашағы зор экономикалық, әлеуметтік, саяси және әкімшілік
негізінде жүргізуге мүмкіншілік береді [1].
Дипломдық жұмыстың өзектілігі - бюджеттік ұйымдардағы бухгалтерлік
есептің ұйымдастырылуының ерекшеліктеріндегі проблемаларды айқындау.
Бухгалтерлік есеп деп - орын алған шаруашылық фактілермен байқау
жинақтау, ұйымдар қызметтін тиісті ақпараттар және мәліметтермен қамтамасыз
ететін мәні бар жүйені айтамыз.
Есеп беруді ұйымдастыру деп - есеп жүргізудің жағдайын, мұның құрамдас
элементтерін, есеп кезеңдерін арнайы тәртіпке сай қатаң сақтау,
бухгалтерлік есеп жүргізудің түрлерін жүргізу, есептеу техникаларын тиімді
пайдалануды айтамыз.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - бюджеттік ұйымдардағы бухгалтерлік есеп
берудің жүргізілу ерекшеліктерін зерттеп, олардың проблемалары мен
жетілдіру жолдары туралы тиісті қорытындылар жасау.
Республикалық және жергілікті бюджеттердің есебінен ұсталатын
мемлекеттік мекемелер, сондай-ақ жекелеген мемлекеттік мекемелер жанындағы
орталықтандырылған бухгалтериялар бюджет бойынша қаржыландыру жоспарларының
және тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның,
демеушілік пен қайырымдылық көмек шоттарына, депозит шоттарына, шетелдік
валютадағы шоттарға және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік
инвестициялық жобаның арнайы шоттарына түскен ақшаның түсімдері мен
шығыстары жоспарларының орындалуын есепке алады. Осыған сәйкес
республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде
түсетiн түсiмдерге және олардың жұмсалуына байланысты операцияларды есепке
алуды жүзеге асырады. Бюджет бойынша қаржыландыру жоспарларының және
тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның, демеушілік пен
қайырымдылық көмек шоттарына, депозит шоттарына, шетелдік валютадағы
шоттарға және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық
жобаның арнайы шоттарына түскен ақшаның түсімдері мен шығыстары
жоспарларының орындалуының бухгалтерлік есебі осы көзделген шоттардың
жоспары бойынша бірыңғай теңгерімде жүргізіледі. Бюджеттiк бағдарламалардың
әкiмшiлерi Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық
Комитетімен келісіп қажет болған жағдайда өз қызметінің өзгешелігін ескере
отырып, өз жүйесінің мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп жөнінде
жалпы ережелерді қолдану тәртібі туралы нұсқаулар шығарылуы мүмкін. Шығыс
сметаларын орындаудың бухгалтерлік есебі осыған сәйкес бухгалтерлік есептің
мемориалдық-ордерлік нысаны бойынша жүзеге асырылады. Есепті
орталықтандырған кезде қызмет көрсетуші ұйымдардың басшыларына лимиттерге
иелік ету құқығы қалдырылады, атап айтқанда: тауарларды жеткізіп беруге
және қызметтер көрсетуге келісім-шарттар, орындалған жұмыстарға еңбек
келісімін жасасу; белгіленген тәртіпте шаруашылық және басқа да мұқтаждарға
аванстар алуға және өз қызметкерлеріне аванстар беруге рұқсат ету;
бюджеттік қаржы беру шегінде бөлінген лимиттердің есебінен шығыстары
төлеуге рұқсат ету; белгіленген нормаларға сәйкес ұйымдардың мұқтажына
арнап материалдарды, тамақ өнімдерін және басқа да материалдық
құндылықтарды жұмсау; есеп беретін адамдардың аванстық есебін, түгендеу
және т.б. бойынша құжаттарды бекіту. Орталықтандырылған бухгалтерия
қызмет көрсететін ұйымдардың басшыларына осы ұйымдардың басшыларымен
келісілген орталық бухгалтерияның бас бухгалтері белгілеген мерзімде
шығыстар сметасының орындалуы туралы оларға қажетті мәліметтерді табыс
етеді. Бухгалтерлік қызмет басшылары өз жұмысында "Бухгалтерлік есеп және
қаржылық есептілік туралы" Қазақстан Республикасының Заңын, белгіленген
тәртіпте бекітілген бухгалтерлік есеп және есеп беру (бухгалтерлік қызмет)
басқармалары (бөлімдері) туралы ережелерді, және Қазақстан Республикасының
басқа да нормативтік-құқықтық актілерін басшылыққа алады. Бюджеттік
ұйымдардағы бухгалтерлік есеп Қазақстан Республикасы Заңдарының сақталуына,
шығыс сметаларының орындалу барысында, кәсіпорындармен, ұйымдармен және
тұлғалармен есеп айырысудың жәй-күйіне, ақшалай қаражаттар мен материалдық
құндылықтардың сақталуына бақылау жасау үшін мемлекеттік органдарды қажетті
ақпараттармен қамтуы тиіс [3].
Бухгалтерлік қызметтің міндеттеріне мыналар кіреді:
- құжаттарды уақтылы және дұрыс рәсімдеуге және жасасқан операциялардың
заңдылығына алдын-ала бақылау жасауды жүзеге асыру;
- міндеттемелер жөніндегі қаржыландыру жоспарына сәйкес берілген рұқсаттар
шегінде міндеттемелердің қабылдануын бақылау, бекітілген бюджеттік
бағдарламалардың паспорттарына және белгіленген тәртіппен енгізілген
өзгерістерді ескере отырып төлемдер жөніндегі қаржыландыру жоспарына сәйкес
қаражаттың мақсатты жұмсалуын, сондай-ақ ақша қаражаты мен материалдық
құндылықтардың сақталуын бақылау жасау;
- ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелердің қаржыландыру
жоспарларының орындалуына және олардың бухгалтерлік есепті жүргізуіне
бақылау;
- мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан
түскен ақшаның түсімдері мен шығыстарын есепке алу, депозит шотындағы
демеушілік және қайырымдылық көмектің ақшалары бойынша операцияларды есепке
алу, республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны
түрінде түсетiн түсiмдерге және олардың жұмсалуына байланысты операцияларды
есепке алу;
- арнайы қаржылар сметасы бойынша кірістер мен шығыстарды есепке алу және
бюджеттен тыс басқа да қаржылар бойынша операцияларды есепке алу;
- бюджеттік ұйымдардың жұмысшылары мен қызметшілеріне жалақыны,
студенттерге, тыңдаушыларға, аспиранттарға және оқушыларға стипендиялар
есептеу және мерзімінде төлеу;
- ұйымдармен және жекелеген тұлғалармен қаржыландыру жоспарларды орындау
үстінде пайда болатын есеп айырысуларды дер кезінде жүргізу;
- ақшалай қаражаттарды, есеп айырысулар мен материалдық құндылықтарды
түгендеуді жүргізуге қатысу, түгендеудің нәтижелерін уақтылы және дұрыс
анықтау және оларды есепте бейнелеу;
- өздері жауапты сақтаудағы құндылықтардың есебі мен сақталуы мәселелері
бойынша материалдық жауапты адамдармен нұсқама өткізу;
- есеп-есептеу жұмыстарын компьютерлендіру, белгіленген мерзімде
бухгалтерлік есеп беруді жасау және табыс ету;
- ұйым басшысымен (штатта экономикалық қызметтің қызметкері болмаған
жағдайда) қаржыландыру жоспарын және соған байланысты есептеулерді жасау
және келісу; активтердің, бағасы арзан және тез тозатын заттардың және
басқа да материалдық құндылықтардың олардың сақталу және пайдаланылу
жерлерінде сақталуына бақылау жасауды жүзеге асыру; - есеп
және есеп беру мәселелері жөніндегі ережелерді, нұсқаулықтарды, әдістемелік
нұсқауларды, бухгалтерлік қызметтің құзыретіне жататын басқа да нормативтік
құжаттарды жүйелі түрде есепке алу;
- есеп саясаты жөніндегі құжаттарды, есеп деректерін машиналық өңдеу
бағдарламасын, оларға қатысты есептеулерді, басқа да құжаттарды сақтау,
сондай-ақ белгіленген тәртіпте оларды архивке тапсыру.
Бюджеттік ұйымның басшысы есеп жүйесін жасауды және бухгалтерлік
есепті ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп
бас бухгалтер басқаратын, оның құрылымдық бөлімшесі немесе
орталықтандырылған бухгалтериясы болып табылатын бухгалтерлік қызметпен
жүзеге асырылады. Бухгалтерлік қызметі жоқ ұйымдарда бухгалтерлік есеп пен
есеп беруді ұйым басшысының жазбаша өкімімен тағайындалған тиісті маманның
жүзеге асыруы мүмкін. Басшы бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу, есепке
қатысы бар ұйымның барлық бөлімшелері мен қызметкерлерінің құжаттар мен
мәліметтерді рәсімдеудің және есеп үшін тапсырудың тәртібі бойынша бас
бухгалтердің талаптарын мүлтіксіз орындауын қамтамасыз ету үшін қажетті
жағдайларда жасауға міндетті. Бюджеттік ұйымның бас бухгалтерін ұйымның
басшысы қызметке тағайындайды және босатады және тікелей ұйымның басшысына
бағынады.Ұйымның бас бухгалтері бухгалтерлік есептің шоттарында барлық іске
асырылатын шаруашылық операцияларының бақылауын және көрсетілуін, жедел
операцияларды тапсыруды, бухгалтерлік есептерді белгіленген мерзімде
жасауды қамтамасыз етеді.Бас бухгалтер ұйымның басшысымен бірге тауарлы-
материалды құндылықтар мен ақшалай қаржыларды қабылдауға және беруге негіз
болатын құжаттарға, сондай-ақ қаржылық міндеттемелер мен шаруашылық
шарттарына қол қояды. Ұйымның басшысы бас бухгалтердің ұсынуы бойынша
жекелеген учаскелер жөнінде құжаттарға қол қою құқығын осыған өкілеттік
берілген тұлғаларға тапсыра алады. Бас бухгалтердің қолынсыз құжаттар
жарамсыз деп саналады және орындауға қабылданбайды. Материалдық жауапты
тұлғаларды тағайындау, босату және орын ауыстыру бас бухгалтердің
келісімімен жүргізіледі.Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде әрбір қызметкер
өзінің міндетін білуі және олардың орындалуына жауап беру үшін бухгалтерия
қызметкерлерінің жұмыстағы міндеттерін белгілейді. Бюджеттік ұйымның
құрамына кіретін барлық бөлімшелер бухгалтерлік қызметке бухгалтерлік есеп
пен бақылау үшін қажетті құжаттарды уақытында тапсыруға міндетт.
Дипломдық жұмыстың объектісі ретінде Талдықорған қалалық білім беру
департаменті алынды.
Дипломдық жұмыс жазу барысында Қазақстан Республикасы бюджеттік Кодексі,
2009-2011 жылға арналған бюджеттік заңы, ҚР Қаржы Министрлігінің нұсқаулар
және басқа да нормативтік документтер қолданылды.
1 БЮДЖЕТТІК ҰЙЫМДАРДАҒЫ ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы денсаулық сақтау
мемлекеттік мекемесінің сипаттамасы
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы Қазақстан
Республикасының заңдылықтары негізінде қадағалау және басқару жұмыстарын
атқаруға өкілеттенген денсаулық сақтау мемлекеттік мекемесі болып саналады.
Алматы обылысы әкімінің 2002 ж 20.08 айындағы № 8-218 шешімі бойынша
Талдықорған аумақтық балалар туберкулезіне қарсы санаториясы мемелекеттік
мекемесі, Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы денсаулық
сақтау мемлекеттік мекемесі болып атауы өзгертулеріне байланысты қайта
тіркеуден өтті.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы Қазақстан
Республикасы Конституциясы мен заңдылықтары, Президенттің,Өкіметтің, қаулы
қаралары, тағы да басқа заңдылықтар негізінде жұмыс жасайды.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы мемлекеттік тілде
жазылған өзінің мөрі, тағайындалған үлгідегі бланкісі және заңды түрде
тіркелген банк жүйесіндегі есеп-шоты бар заңды тұлға болып табылады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы өз атынан азаматтық
заңдылықтар қатынастарын реттейтін мекеме болып саналады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы азаматтық
заңдылықтар қатынастары кезінде өз мекеме жағынан мемлекет заңдылықтар
жүйесі бойынша сөйлесуге құқы бар.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы тағайындалған
заңдылықтары жүйесі негізінде, өз құзыры шамасында, санаторий ішінде
міндетті орындалатын, бұйрықтар шығарады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының құрлымы мен шектеулі
штат санын өкілетті орган бекітеді.
Заңды мекен жайы: Алматы облысы Талдықорған қаласы; Қаратал көшесі №167
Заңдық тұлғаның мемлекеттік тілдегі толық атауы; Талдықорған балалар
туберкулезіне қарсы санаториясы денсаулық
Сақтау мемелекеттік мекемесі.
Орыс тілінде; Государственное учереждение здравоохранения Талдыкорганский
детский противотуберкулезный санаторий Талдықорған балалар туберкулезіне
қарсы санаториясы денсаулық сақтау мекемесі болып саналады және оның қызмет
көрсету өкілеттілігі облыс территориясын қамтиды.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы құрылтайшысы Алматы
облысы әкімі болып саналады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы үстінен қарайтын
өкілетті орган Алматы облыстық денсаулық сақтау басқармасы мемлекеттік
мекемесі болып табылады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының қызметі тек
мемлекеттік бюджеттен қаржыландырады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы Қазақстан Республикасы
заңдылықтар негізінде өз қызметін атқарады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының негізгі міндеті 7
жастан 14 жасқа дейінгі балаларды қазіргі медицина ғылымы мен техника
негізінде сапалы емдеп қызмет көрсету.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының негізгі міндеттеріне
төменгі шаралар жатады.
- туберкулез ауруынан, өлімнен балаларды қорғау мақсатында емдеу және
сауықтыру шараларын ұйымдастыру, жүргізу;
- балаларға тегін және сапалы емдік көмек көрсету;
- тәжірбие жүзінде балаларды емдеудін жаңа әдістерін қолдану және еңгізу
туберкулез ауруын жаңа медициналық ғылым мен техника негізінде емдеу,
сонымен бірге алдынғы қатарлы емдеу - сауықтыру орындарының озық
тәжірбиелерін үйрену;
- жұмыстын жаңа әдістерімен тәсілдерін қолдану және жетілдіру;
- балаларды емдеу сауықтыру жұмыстарын мәдениетімен сапасын арттыру;
- санитарлық тазалық жұмыстарын жетілдіру;
- салауаттық өмірді насихаттау;
Талдықорған балалар , туберкулезіне қарсы санаториясы өзінің негізгі
міндеттеріне байланысты төменгі қызметтерді атқарады;
- санаториялық тәртіп бойынша балаларға жоғарғы дәрежедегі дәрлік көмек
көрсету;
- ауру балаларды тексеру, емдеу кезінде, аудандық және облыстық
туберкулез диспансерлерімен байланыста болу;
- кез келген жағдайда. Тұрған жеріне және жас шамасына қарамай, кенеттен
сырқаттанған немесе жарақат алып келген адамдарға алғашқы дәрігерлік
жәрдем көрсету;
- жалпы дәрігерлік көмектін жаңа, тиімді тәжірбиелерін іздестіру үйрену
және практика негізінде қолдану;
- емделетін балаларға жағдай туғызып белгіленген тәртіп бойынша дұрыс
қадағалау, тәрбиелік жұмыс жүргізу;
- көрсетілген емдік көмектердің сапалығына есеп беріп, емдік шаралардың
нәтижесін анықтап отыру;
- басқа дәрігерлік мекемелерімен тығыз байланыста болу, қалалық балалар
емханасы, қалалық эпидемиологиялық станция, обылыстық тубдиспансер,
т.б
- өз мамандықтары бойынша дәрігерлерге, медбикелерге, мұғалімдерге
мерзімінде теориялық білім деңгейін жетілдіріп отыру;
- Ата-аналар арасында тазалық сақтау жөніндегі әңгіме жүргізуді
ұйымдастыру;
- Халық арасында балалар ауруын тексеру, емдеу оны қадағалау жұмыстарын
бір жүйеге келтіру;
- Санатория жұмыс тәртібін қатаң сақтауға көңіл бөлу;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының негізгі міндеттеріне
Қазақстан Республикасы заң жүйесінде негізделген актілермен айқындалған
міндеттер жатады, егер санаторидың қызметі:
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының құру туралы
актісімен бекітілсе;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының жалпы
ережелерімен айқындалса;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының құқығы, Талдықорған
балалар туберкулезіне қарсы санаториясының негізгі міндеттері мен қызметін
Қазақстан Республикасы Президентінің және де басқа да Қазақстан
Республикасының құқықтық нормативтік актілері негізінде іске асыру үшін
берілген құқық болып табылады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының жедел басқаруы құқы
бар жеке мүлікке иелік етеді. Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы
санаториясының жалпы мүлкі мемлекет қарамағынан берілген мүліктерден
құралады олар негізгі және айналымдағы заттарды құрайды, сонымен қатар
бағасы санаторий балансында тіркелген басқада заттардан құралады;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясына бекітіліп берілген
мүліктер мемлекеттік меншік болып саналады. [29].
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы өзіне бекітіліп
берілген мүліктерді жеке өзі есептен шығаруға немесе сатуға құқығы жоқ.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясына қарамағындағы
мүліктерді пайдалануға құқық берілген.Сондықтан белгілі заңдылықтар бойынша
шектеулі мүліктермен ғана жұмыс жасай алады;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы өз міндеттемесі бойынша
қарамағындағы ақша қаражаттарына жауап береді.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы денсаулық сақтау
мемлекеттік мекемесіне өз міндеттерін орындау үшін ақша қаражаты жетпеген
жағдайда, оның міндеттемесін орындау жауапкершілігі жергілікті атқару
орынына жүктеледі. Келісім шарттар бойынша жауапкершілік мемлекеттік
денсаулық сақтау мекемесін қаржыландыруға арналып бекітілген смета
көлемінде ғана тағайындалған заң жүйесі арқылы шешіледі.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының қызмет жүйесін
ұйымдастыру. Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының
жетекшілігі бір ғана бас дәрігердің қарамағында, оны облыстық денсаулық
сақтау басқармасы белгіленген заңдылық бойынша тағайындап және босатады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының бас дәрігері барлық
жұмыстарды ұйымдастырып және басқаруға міндетті және өзіне жүктелген
қызметтін орындалу сапасына жауап береді.
Осы мақсаттарды орындау барысында бас дәрігер;
өзінің орынбасарының және бөлім менгерушісінің жұмыстағы міндеттерін
айқындайды.
мемлекеттік заңдылық жүйесі бойынша қызметкерлерді жұмысқа қабылдап және
жұмыстан босатады;
белгіленген заңдылық жүйесі бойынша қызметкерлерге жұмыс тәртібін бұзған
үшін шара қолданады;
мемлекеттік мекеменің актіліріне қол қояды;
санаторияның бөлімдерінің жұмыс ережелерін бекітеді;
мемлекеттік мекемені жоғары мемлекеттік мекемелер және ұйымдар алдында
көрсетулер құқығы бар;
заңдылық негізінде басқа да өкілеттік жұмыстарды атқарады;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының қайта құрылуы
(қосылуы, бірігуі, бөлінуі, бөлініп шығуы, өзгертілуі) мен таратылуы
Қазақстан Республикасы заңдылықтары арқылы жүзеге асады.
Негізгі ұғымдар. Мемлекеттің активтері - өткен операциялар немесе
оқиғалар нәтижесінде мемлекеттік меншікке алынған мүліктік және мүліктік
емес игіліктер мен құндық бағасы бар құқықтар.
- бюджет-мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыруды қаржымен
қамтамасыз етуге арналған орталықтандырылған ақша қоры;
- облыстың бюджеті- араларындағы өзара өтелетін операциялады есепке
алмағанда, облыстық бюджетті, аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың )
бюджеттерін біріктіретін, талдамалы ақпарат ретінде пайдаланылатын және
бекітуге жатпайтын жиынтық бюджет;
- бюджеттік қамтамасыз етілу-мемлекеттік басқару органдары тиісті бюджет
қаражаты есебінен ұсынатын мемлекеттік қызметтер көрсетуді алушылардың
бірлігіне шаққандағы заттай нормалар есепке алған мемлекеттік қызметтер
көрсету құны;
- бюджет жүйесі – бюджеттердің және Қазақстан Республикасының Ұлттық
қорының, сондай-ақ бюджеттік процестер мен қатынастардың жиынтығы;
- бюджеттік инвестициялық бағдарлама – сипаты техникалық – экономикалық
негіздеу сатысында қол жеткізу мерзімін анықтауға мүмкіндік бермейтін
бұрынғы инвестициялық мақсатты көздейтін іш шаралар жиынтығы;
- бюджеттік инвестициялар – экономикалық пайда табу немесе әлеуметтік
экономикалық тиімділікке жету мақсаты мен мемлекет активтерінің құны
ұлғайтуға, адам ресурстарын дамытуға және табиғи ресурстарды жаңғыртуға
бағытталған қаржыландыру;
- бюджеттік операциялар – бюджетті атқару процесінде жүзеге асырылатын
операциялар;
- бюджеттік қатынастар – бюджет процесінде туындайтын қатынастар
- Бюджет қаражаты – мемлекеттік меншікке түсуі мен жұмсалуы бюджетте
ақшалай нысандар көрсетілген мемлекеттің ақша және өзге де активтері;
- Бюджеттік инвестициялық жоба шектеулі уақыт кезеңі ішінде іске асырылатын
және аяқталған сипаты бар бюджеттік инвенсицияларды жүзеге асыру жөніндегі
іш шаралар жиынтығы;
- Бюджет процессі – бюджетті жоспарлау, қарау, бекіту, атқару нақтылау,
түзету жөніндегі, бюджеттің атқарылуы бойынша бюджет есебі мен есептілігін
жүргізу мемлекеттік қаржы бақылау сондай ақ байланыстырылған гранттарды
жоспарлау мен пайдалану жөніндегі Қазақстан Республикасының бюджет заңдары
мен реттелген қызмет;
- кепілдік берілген трацферт - Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан
кодекске сәйкес бюджет процессі дербес жүзеге асыру құқығы, жергілікті
бюджеттердің атқарылуы барысында қосымша алынған кірістерді, осы кодестің
40-бабының 6-тармағында белгіленген жағдайларды қоспағанда, жергілікті
бюджеттер қаражатының бос қалдықтары жоғары тұрған бюджетке алып қоюға жол
берілмейтіндігі, тиісті өтемісіз төмен тұрған бюджеттерге қосымша шығыстар
жүктеуге жол берілмейтіндігі.
- бюджетке түсетін түсімдердің көлемін болжап, талдайды және ақшалай
қаражат басқару жөнінде шешімдер қабылдайды;
- бір жолғы талондарды беруге және есебін жүргізу жұмыстарын
үйлестіреді;
- жергілікті бюджеттік бағдарлама әкімгерлердің міндеттемелері мен
төлемдері бойынша қаржыландыру жоспарын, мемлекеттік мекемелердің
ақылы қызмет көрсетудің түрлері бойынша шығыстарын қаржыландыру және
кірістердің жиынтық жоспарын қарайды, сондай ақ келіседі;
- міндеттемелер мен төлемдер бойынша жиынтық қаржыландыру жоспарын және
түсімдерін жиынтық жоспарын қалыптастырып бекітеді;
- бағдарлама әкімгерлерінің жылдық сомаларын әр айға бөлінуіне және
қаржыландыру жоспарына енгізілетін өзгерістердің негізділігіне талдау
жүргізеді және оларға баға береді;
- мемлекеттік мекемелерге бюджеттік қаржатты жұмсау үшін міндеттемелерді
қабылдауға рұқсат береді;
- бюджетті нақтылау жөнінде ұсыныстар дайындайды және міндеттемелер мен
төлемдер бойынша жиынтық қаржыландыру жоспарын қалыптастырып
өзгерістер енгізеді;
- аудан әкімдігіне басымдық және аймақтық бағдарламаларды қаржылай
қамтамасыз ету жөнінде іс шараларды әзірлеп, ұсынуға қатысады;
- жергілікті атқарушы органның резрвтегі қаржысының жұмсалуын есепке
алуды және талдауды жүзеге асырады;
- ақшалай бюджеттік операцияларды тіркеумен жинақтаудың үздіксіз есебін
жүргізу арқылы жүйені және ақпаратты толық жинауды ретке келтіруді
қамтамасыз етеді;
- мемлекеттік бағдарлаамаларды жүзеге асыру жөнінде бюджеттің атқарылуы
және бюджеттік қаржатты игеру мониторингін жүзеге асырады;
- Алматы облыстық қаржы басқармасына және атқарушы органға белгіленген
тәртіппен және белгіленген мерзімде тапсыру үшін бюджеттің атқарылуы
бойынша есеп беру салдарының барлық түрлерін қалыптастырады. [29].
Бюджет жүйесі мынандай принциптерге жүктеледі:
1) бірлік принципі – Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан
Республикасының бірыңғай бюджеттік заңдарының қолданылуын, соның
ішінде бірыңғай бюджеттік сыныптауды, бюджет процесінің жүзеге
асырудың бірыңғай рәсімдерін пайдалануды қамтамасыз ету;
2) толықтық принципі – Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген барлық түсімдер мен шығыстарды бюджеттерде және
Қазақстан Республикасының ұлттық қорында көрсету, бюджет
қаражатын пайдалана отырып, өзара есепке алуға, сол сияқты
бюджет қаражаты бойынша талаптар құқықтарынан шегінуге жол
бермеу;
3) реалистік принципі белгіленген (нақтыланған, түзетілген) бюджет
көрсеткіштерінің орта мерзімдік фискалдық саясатқа және
Қазақстан Республикасы мен аймақтарды әлеуметтік экономикалық
дамытудың орта мерзімді жоспарының бекітілген өлшемдері мен
бағыттарына сәйкес келуі ;
4) транспарентілік мемлекеттік немесе заң мен қорғалатын өзге де
болып табылатын мәліметтерді қоспағанда, Қазақстан
Республикасының бюджет заңдары саласындағы нормативтік құқық
актілері, бекітілген бюджетттерді және олардың атқарылуы туралы
есептерді, мемлекеттік фискалдық саясатына қатысты басқа да
ақпаратты міндетті түрде жарялау, бюджет процесінің ашықтығы,
мемлекеттік қаржы бақылауын жүргізу;
5) дәйектілік принципі- бюджеттік қатынастар аясында бұрын
қабылданған шешідерді мемлекеттік басқару органдардың сақталу;
6) тиімділік және нәтижелілік принципі – бюджетерді бюджеттік
бағдарламалар паспорттары мен көзделген белгілі бір нәтижелерге
қол жеткізі қажеттілігін негізге алып бюджет қаражатының осы
нәтижелерге қол жеткізу үшін қажетті оңтайлы көлемін пайдалана
отырып әзірлеу және атқару немесе бюджеттік қаражатты бекітілген
көлемін пайдалана отырып ең үздік нәтижелерді қамтамасыз ету;
7) басымдық принципі – бюджеттік процесі Республиканың немесе
аймақтын әлеуметтік экономикалық дамуының басым бағыттарына
сәйкес жүзеге асыру;
8) ауапкершілік принципі бюджет процесіне қатысушыларды Қазақстан
Республикасының бюджеттік заңдарын бұзғаны үшін жауапқа тарту;
9) бюджеттің дербестік принципі – түрлі деңгейдегі бюджеттер
арасындағы түсімдердің тұрақты түрде бөлініп тұруын орнықтыру
және осы кодекске сәйкес олардың жұмсалу бағыттарын анықтау,
мемлекеттік басқарудың барлық деңгейінің осы Республикалық
бюджетке түсетін қайтарылмайтын түсімдер;
10) мемлкеттік инвестициялық саясат – инвестициялық процестерді
ұлттық экономиканың мүделері үшін мемлекеттік реттеудің
экономикалық және қаржылық негізделген шараларын көрсететің
әлеуметтік экономикалық саясаттың құрамдас бөлігі;
11) мемлекеттік бағдарлама – салааралық сипаты бар әлеуметтік
экономикалық дамудың стратегиялық және неғұрлым маңызды
міндеттерін шешуге және мемлекеттің қорғаныс қабілетін құқық
тәртібін, заңдылық пен Республикасының Үкіметі әзірленген және
Қазақстан Республикасының Президенті бекітетін бағдарлама;
12) мемлекеттік бюджет-араларындағы өзара өтелетін операцияларды
есепке алмағанда Респуубликалық және жергілікті бюджеттерді
біріктіретің, қолданбалы ақпарат негізінде пайдаланылатын және
бекітуге жатпайтын жиынтық бюджет;
13) алып тастады;
14) алып тастады;
14-1) интекаторлар - алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін
бағдарламаларды іске асыру нәтижелерін көрсететің сандық нәтижелер;
14-2) шоғырландырылған бюджет – Республикалық бюджеттен, облыс бюджетінен,
Республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджеттерінен, Қазақстан
Республикасының ұлттық қорына жіберлетін және Қазақстан Республикасының
Үкіметінің Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіндегі шоттарныа
аударылатын, талдамалық ақпарат ретінде пайдаланылатын және бекітілуге
жатпайтын бюджет түсімдерінен құралған бюджет;
15) жергілікті бюджет - облыстық бюджет, Республикалық маңызы бар қаланың,
астананың бюджеті, ауданың бюджеті;
16) бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті орган – жергілікті
бюджеттен қаржыландыратын, жергілікті бюджеттің орташа мерзімді кезеңге
арналған болжамды көрсеткіштерің және тиісті қаржы жылына арналған
жергілікті бюджеттің жобасын жоспарлау жөніндегі функцияларды жүзеге
асыратын атқарушы орган;
17) бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті орган – жергілікті бюджеттен
қаржыландыратын, бюджетті атқару, жергілікті бюджеттің атқарылуы
жөніндегі бюджеттік есеп пен есептілікті жүргізілу саласындағы функцияларды
жүзеге асыратын атқарушы орган;
18)экономикалық жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті орган – жергілікті
бюджеттен қаржыландырылатын, тиісті әкімшілік-аумақтық бірлікті әлеуметтік-
экономикалық дамытудың негізгі бағыттарын әзірлеу функциясын жүзеге
асыратын атқарушы орган;
19)кірстерді бөлу нормативі-кірістерді әртүрлі деңгейдегі бюджетттерді
арасында бөлудің проценттік арақатынасы
20) салалық(секторлық)бағдарлама-Қазақс тан Республикасы Үкіметі бекітетін
экономиканың жекелелеген салаларының(секторларының стратегиялық және)
Неғұрлым маңызды міндеттерін шешуге бағытталған бағдалма
21)басым (республикалық немесе жергілікті) бюджеттік инвестициялық
жобалардың тізбесі- Республикалық немесе жергілікті бюджеттердің қаражаты
есебінен қаржыландыру жоспарланған инвестициялық
жобалардың(бағдарламалардың) тізімі болып табылатын,Республиканы немесе
аймақтарды әлеуметтік-экономикалық дамытудың ортамерзімді жоспарына қосымша
22)бюджет қаражатын алушылар-бюджет қаражатын пайдаланатын,мемлекеттік
әлеуметтік тапсырыс бөлігінде жеке және заңды тұлғалар,шаруа
қожалықтары,үкіиеттік емес ұйымдар,сондай-ақ қаржылылық қызметтер
көрсететін,оның ішінде азаматтық-құқықтық мәмілелер негізінде, бюджеттік
бағдарламаларды (ішкі бағдарламаларды) іске асыру шеңберінде қарсылық
қызметтер көрсеттетің тұлғалар;
23) аймақтық бағдарлама – маслихаттар бекітетін, өңірді әлеуметтік
экономикалық дамытудың стратегиялыық міндеттерін шешуге бағытталған
бағдарлама;
24) түзетілген бюджет – тиісінше Қазақстан Республикасының Парламентінде
немесе маслихатта нақтыланбай, Қазақстан Республикасының өкіметі немесе
жергілікті атқарушы органдар енгізген өзгерістермен толықтыруларды ескере
отырып, сондай-ақ бөлінетін бюджеттік бағдарламаларды қаржы жылы ішінде
бөлуді ескере отырып бекітілген немесе нақтыланған Республикалық немесе
жергілікті бюджет;
25) әлеуметтік экономикалық дамудың орташа мерзімдік жоспары – Қазақстан
Республикасының үкіметі немесе маслихат бекітетін, Республиканы немесе
аймақты әлеуметтік экономикалық дамытудың 3 жылдың кезеңге арналған негізгі
көрсеткіштері мен бағыттарын және оларды іске асыру жөніндегі шараларды
айқындайтын құжат;
26) алып тасталды;
27) бекітілген бюджет – тиісті қаржы жылына арналған, Қазақстан
Республикасының Парламенті немесе тиісті маслихат бекіткен бюджет;
28) нақтыланған бюджет атқарылу барысында Қазақстан Республикасының
Парламенті немесе тиісті маслихат қабылдаған өзгерістер мен толықтыруларды
ескере отырып тиісті қаржы жылына бекітілген бюджет;
29) қаржыландыру – бюджет қаражатын алушыларға осы қаражатты бөлу;
30)қаржы жылы – бюджеттік атқарылуы жүзеге асырылатын, күнтізбелік жылдың 1
қаңтарынан басталып, 31 желтоқсанда аяқталатын уақыт кезеңі;
31) бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган – орташа мерзімді
кезеңге арналған мемлекеттік бюджеттің болжамды көрсеткіштерің және тиісті
қаржы жылына арналған Республикалық бюджеттің жобасын жоспарлау жөніндегі
функцияларды жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;
32) ішкі бақылау жөніндегі орталық уәкілетті орган – ішкі мемлкеттік қаржы
бақылау функцияларын жүзеге асыратын орталық атқаруушы орган;
33) бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган – Республикалық
бюджетті және өз құзіретті шегінде жергілікті бюджеттерді және Қазақстан
Республкасының Ұлттық қорың атқару жөніндегі бюджеттік есеп пен есептілікті
атқару, жүргізу саласындағы функцияларды жүзеге асыратын орталық атқарушы
орган;
34) экономикалық жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган – Қазақстан
Республикасының әлеуметтік экономикалық дамуының негізгі бағыттарын әзірлеу
функцияларын жүзеге асыратын орталық атқарушы орган.
1. 2. Бюджеттік ұйымдардағы есептің жағдайы
Бюджет – бұл нақты жүзеге асыру мақсатындағы жоспардың сандық
көрінісі. Ол түтас үйым ішінде де,оның бөлімшелері үшін де жасалады.Бюджет
шын мэнінде пайдалы қүжат болуы үшін бірнеше әзірлік жұмыстары жүргізілуі
керек. Анықтап айтқанда:
* ұйым өз алдына қандай мақсат қояды;
* жалпы экономикалық және салалық факторлардың,бәсекелестердің
ықпалы;
* кәсіпорынның үйымдық құрылымы;
* қандай қаржы құрылымы қолайлы.
Жоғарыда аталғандармен кәсіпорындардың өндірістік бағдарламасы
жасалады,сонан соң функциялық бюджеттерді жасауға қолға алынады.
Тактикалық бюджет әдетте өндіру немесе сату немесе қүрылымдық
бөлімшелер сияқты үйымның жекелеген функциялары ретінде болатын әрбір
бюджеттік орталықтар үшін жасалады. Бюджеттік орталықтарына бөлу үйымның
құрылымымен анықталса да, ол әрдайым менеджерлердің жауапкершілігіндегі
салаларға сәйкес келеді.Мәселен, кәсіпорынның өндіріс бөлімінің бастығы
эдетте цех басшыларының жауапкершілігіне және өндіріс функцияларының
аясындағы қатысушыларға сәйкес келетін өз кезегінде элементтерге бөлінетін
өндіріс бюджетінің орындалуына жауап береді. Мүндай жағдайда бюджеттік
орталықтарды жауапты орталықтар деп атайды. Өндіріс бюджеті үшін жылдық
нәтиже ай бойынша,барлық шығарылған бұйымдардың номенклатурасы бойынша және
қор түрлері бойынша бөлшектеп нақтыланады. Нақтылау - қызметтердің
маусымдық ауытқу параметрлерін көрсетеді және мысал ретінде шикізат сатып
алуды айтуға болады.
Деректерді бейіндеу ақшалай қаражат бюджетін қалыптастыруға жағдай
туғызады. Уақытша тапшылыққа немесе артық ақшалай қаражатқа ерте бастан
дайын болу үшін, ақша ағынының түрленуін қадағалайтын эрбір бюджет
кезеңінің аясында кезеңді белгілеу маңызды. Осындай жолмен бюджеттерді
бейіндеу кэсіпорын қызметінің тактикалық және операциялық аспектілерінің
тығыз байланысын тағы да көрсетеді.
Бюджетті қалыптастырудың екінші сатысы -- капитал шығынының
бюджетін(кэсіпорынның үзақ мерзімді мақсатарын жүзеге асыратын),ақшалай
қаражат қозғалысының бюджетін(жоспарлы жылдағы кэсіпорынның кіріс және
шығыс ақшаларын көрсететін),жоспарлы кезеңнің соңындағы балансты және ақша
ағыны туралы есеп беруді қамтитын кәсіпорынның қаржылық бюджетін жасайды.
Сатудың (коммерциялық) үстеме шығын бюджеті мен әкімшіліктің үстеме
шығын жекелеген шығын түрлерінің құрылымында беріледі.Коммерциялық шығын
бюджеттік кезеңнің ішіндегі сату көлемін ескерумен ғана шектелмей сондай -
ақ үйым өз өнімін нарықта жылжытуға күш жүмсауымен де анықталады.
Коммерциялық шығын жоспары. Коммерциялық шығын баптарының бір бөлігі
өнім түрлеріне қатысты тікелей сипатта, ал бір бөлігі - жанама
болатындықтан,коммерциялық шығын жоспарын жасауда шығындарды аталған осы
екі топқа бөлген дүрыс. Коммерциялық шығын жоспарының ықтимал шығын
баптары:
* өткізудің тікелей шығыны;
* колік шығыны;
* комиссиялық төлем;
* өткізудің жанама шығыны;
* маркетингтік ақпараттарды беру бойынша қызметтер.
Бюджет - кірістер мен шығыстар туралы жоспарлы есеп беру.
Кірістер мен шығыстар бюджеті түтастай кәсіпрпынның және алдағы
бюджеттік кезеңге алынатын қаржылық нәтижеге жоспарланған оның құрылымы мен
алдағы бюджеттік кезеңге алынатын қаржылық нәтижеге жоспапрланған оның
құрылымы мен шамасын көрсетеді.Ол жалпы алғанда былай көрінеді:
Өнімдерді өткізуден түскен түсім - өткізілген өнімдердің өзіндік қүны
— Жалпы пайда - операциялық(әкімшілік, коммерциялық)шығындар == Негізгі
қызметтен болатын пайда.
Республикалық және жергілікті бюджеттердің есебінен ұсталатын
мемлекеттік мекемелер, сондай-ақ жекелеген мемлекеттік мекемелер жанындағы
орталықтандырылған бухгалтериялар бюджет бойынша қаржыландыру жоспарларының
және тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның,
демеушілік пен қайырымдылық көмек шоттарына, депозит шоттарына, шетелдік
валютадағы шоттарға және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік
инвестициялық жобаның арнайы шоттарына түскен ақшаның түсімдері мен
шығыстары жоспарларының орындалуын есепке алады. Осыған сәйкес
республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде
түсетiн түсiмдерге және олардың жұмсалуына байланысты операцияларды есепке
алуды жүзеге асырады. Бюджет бойынша қаржыландыру жоспарларының және
тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның, демеушілік пен
қайырымдылық көмек шоттарына, депозит шоттарына, шетелдік валютадағы
шоттарға және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық
жобаның арнайы шоттарына түскен ақшаның түсімдері мен шығыстары
жоспарларының орындалуының бухгалтерлік есебі осы көзделген шоттардың
жоспары бойынша бірыңғай теңгерімде жүргізіледі. Бюджеттiк бағдарламалардың
әкiмшiлерi Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық
Комитетімен келісіп қажет болған жағдайда өз қызметінің өзгешелігін ескере
отырып, өз жүйесінің мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп жөнінде
жалпы ережелерді қолдану тәртібі туралы нұсқаулар шығарылуы мүмкін. Шығыс
сметаларын орындаудың бухгалтерлік есебі осыған сәйкес бухгалтерлік есептің
мемориалдық-ордерлік нысаны бойынша жүзеге асырылады. Есепті
орталықтандырған кезде қызмет көрсетуші ұйымдардың басшыларына лимиттерге
иелік ету құқығы қалдырылады, атап айтқанда: тауарларды жеткізіп беруге
және қызметтер көрсетуге келісім-шарттар, орындалған жұмыстарға еңбек
келісімін жасасу; белгіленген тәртіпте шаруашылық және басқа да мұқтаждарға
аванстар алуға және өз қызметкерлеріне аванстар беруге рұқсат ету;
бюджеттік қаржы беру шегінде бөлінген лимиттердің есебінен шығыстары
төлеуге рұқсат ету; белгіленген нормаларға сәйкес ұйымдардың мұқтажына
арнап материалдарды, тамақ өнімдерін және басқа да материалдық
құндылықтарды жұмсау; есеп беретін адамдардың аванстық есебін, түгендеу
және т.б. бойынша құжаттарды бекіту. Орталықтандырылған бухгалтерия
қызмет көрсететін ұйымдардың басшыларына осы ұйымдардың басшыларымен
келісілген орталық бухгалтерияның бас бухгалтері белгілеген мерзімде
шығыстар сметасының орындалуы туралы оларға қажетті мәліметтерді табыс
етеді. Бухгалтерлік қызмет басшылары өз жұмысында "Бухгалтерлік есеп және
қаржылық есептілік туралы" Қазақстан Республикасының Заңын, белгіленген
тәртіпте бекітілген бухгалтерлік есеп және есеп беру (бухгалтерлік қызмет)
басқармалары (бөлімдері) туралы ережелерді, және Қазақстан Республикасының
басқа да нормативтік-құқықтық актілерін басшылыққа алады. Бюджеттік
ұйымдардағы бухгалтерлік есеп Қазақстан Республикасы Заңдарының сақталуына,
шығыс сметаларының орындалу барысында, кәсіпорындармен, ұйымдармен және
тұлғалармен есеп айырысудың жәй-күйіне, ақшалай қаражаттар мен материалдық
құндылықтардың сақталуына бақылау жасау үшін мемлекеттік органдарды қажетті
ақпараттармен қамтуы тиіс [3].
Бухгалтерлік қызметтің міндеттеріне мыналар кіреді:
- құжаттарды уақтылы және дұрыс рәсімдеуге және жасасқан операциялардың
заңдылығына алдын-ала бақылау жасауды жүзеге асыру;
- міндеттемелер жөніндегі қаржыландыру жоспарына сәйкес берілген рұқсаттар
шегінде міндеттемелердің қабылдануын бақылау, бекітілген бюджеттік
бағдарламалардың паспорттарына және белгіленген тәртіппен енгізілген
өзгерістерді ескере отырып төлемдер жөніндегі қаржыландыру жоспарына сәйкес
қаражаттың мақсатты жұмсалуын, сондай-ақ ақша қаражаты мен материалдық
құндылықтардың сақталуын бақылау жасау;
- ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелердің қаржыландыру
жоспарларының орындалуына және олардың бухгалтерлік есепті жүргізуіне
бақылау;
- мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан
түскен ақшаның түсімдері мен шығыстарын есепке алу, депозит шотындағы
демеушілік және қайырымдылық көмектің ақшалары бойынша операцияларды есепке
алу, республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны
түрінде түсетiн түсiмдерге және олардың жұмсалуына байланысты операцияларды
есепке алу;
- арнайы қаржылар сметасы бойынша кірістер мен шығыстарды есепке алу және
бюджеттен тыс басқа да қаржылар бойынша операцияларды есепке алу;
- бюджеттік ұйымдардың жұмысшылары мен қызметшілеріне жалақыны,
студенттерге, тыңдаушыларға, аспиранттарға және оқушыларға стипендиялар
есептеу және мерзімінде төлеу;
- ұйымдармен және жекелеген тұлғалармен қаржыландыру жоспарларды орындау
үстінде пайда болатын есеп айырысуларды дер кезінде жүргізу;
- ақшалай қаражаттарды, есеп айырысулар мен материалдық құндылықтарды
түгендеуді жүргізуге қатысу, түгендеудің нәтижелерін уақтылы және дұрыс
анықтау және оларды есепте бейнелеу;
- өздері жауапты сақтаудағы құндылықтардың есебі мен сақталуы мәселелері
бойынша материалдық жауапты адамдармен нұсқама өткізу;
- есеп-есептеу жұмыстарын компьютерлендіру, белгіленген мерзімде
бухгалтерлік есеп беруді жасау және табыс ету;
- ұйым басшысымен (штатта экономикалық қызметтің қызметкері болмаған
жағдайда) қаржыландыру жоспарын және соған байланысты есептеулерді жасау
және келісу; активтердің, бағасы арзан және тез тозатын заттардың және
басқа да материалдық құндылықтардың олардың сақталу және пайдаланылу
жерлерінде сақталуына бақылау жасауды жүзеге асыру; - есеп
және есеп беру мәселелері жөніндегі ережелерді, нұсқаулықтарды, әдістемелік
нұсқауларды, бухгалтерлік қызметтің құзыретіне жататын басқа да нормативтік
құжаттарды жүйелі түрде есепке алу;
- есеп саясаты жөніндегі құжаттарды, есеп деректерін машиналық өңдеу
бағдарламасын, оларға қатысты есептеулерді, басқа да құжаттарды сақтау,
сондай-ақ белгіленген тәртіпте оларды архивке тапсыру.
Бюджеттік ұйымның басшысы есеп жүйесін жасауды және бухгалтерлік
есепті ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп
бас бухгалтер басқаратын, оның құрылымдық бөлімшесі немесе
орталықтандырылған бухгалтериясы болып табылатын бухгалтерлік қызметпен
жүзеге асырылады. Бухгалтерлік қызметі жоқ ұйымдарда бухгалтерлік есеп пен
есеп беруді ұйым басшысының жазбаша өкімімен тағайындалған тиісті маманның
жүзеге асыруы мүмкін. Басшы бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу, есепке
қатысы бар ұйымның барлық бөлімшелері мен қызметкерлерінің құжаттар мен
мәліметтерді рәсімдеудің және есеп үшін тапсырудың тәртібі бойынша бас
бухгалтердің талаптарын мүлтіксіз орындауын қамтамасыз ету үшін қажетті
жағдайларда жасауға міндетті. Бюджеттік ұйымның бас бухгалтерін ұйымның
басшысы қызметке тағайындайды және босатады және тікелей ұйымның басшысына
бағынады.Ұйымның бас бухгалтері бухгалтерлік есептің шоттарында барлық іске
асырылатын шаруашылық операцияларының бақылауын және көрсетілуін, жедел
операцияларды тапсыруды, бухгалтерлік есептерді белгіленген мерзімде
жасауды қамтамасыз етеді.Бас бухгалтер ұйымның басшысымен бірге тауарлы-
материалды құндылықтар мен ақшалай қаржыларды қабылдауға және беруге негіз
болатын құжаттарға, сондай-ақ қаржылық міндеттемелер мен шаруашылық
шарттарына қол қояды. Ұйымның басшысы бас бухгалтердің ұсынуы бойынша
жекелеген учаскелер жөнінде құжаттарға қол қою құқығын осыған өкілеттік
берілген тұлғаларға тапсыра алады. Бас бухгалтердің қолынсыз құжаттар
жарамсыз деп саналады және орындауға қабылданбайды. Материалдық жауапты
тұлғаларды тағайындау, босату және орын ауыстыру бас бухгалтердің
келісімімен жүргізіледі.Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде әрбір қызметкер
өзінің міндетін білуі және олардың орындалуына жауап беру үшін бухгалтерия
қызметкерлерінің жұмыстағы міндеттерін белгілейді. Бюджеттік ұйымның
құрамына кіретін барлық бөлімшелер бухгалтерлік қызметке бухгалтерлік есеп
пен бақылау үшін қажетті құжаттарды уақытында тапсыруға міндетт.
Бас бухгалтердің қажетті құжаттар мен мәліметтерді рәсімдеудің тәртібі
және бухгалтерияға тапсыру бойынша талаптары ұйымның бөлімшелері мен
қызметкерлерінің барлық қызметкерлері үшін, ал есеп орталықтандырылған
кезде - барлық қызмет көрсетілетін ұйымдар үшін міндетті болып табылады.Бас
бухгалтердi атқарып отырған лауазымынан босатқан (босатқан, басқа лауазымға
тағайындаған, ауыстырған) кезде заңнамаға сәйкес лауазымға тағайындалған
бас бухгалтерге, ал соңғысы болмаған кезде - мемлекеттiк мекеме басшысының
бұйрығымен тағайындаған қызметкерге iстi тапсыру жүргiзiледi. Iстi
тапсырушы бас бухгалтер (бұдан әрi - тапсырушы) және iстi қабылдап алушы
қызметкер (бұдан әрi - қабылдап алушы) iстi қабылдап алуды және тапсыруды
мемлекеттiк мекеме басқарушысының бұйрығы негiзiнде жүргiзедi. Бұйрықта
бухгалтерлiк қызметтiң iсiн қабылдап алу - тапсыру мерзiмi, бiрақ екi
аптадан аспайтын, тапсырушы мен қабылдап алушының еңбекақысын төлеу тәртiбi
көрсетiледi. Бұйрықта сол сияқты, iстi қабылдап алу-тапсыру кезеңiнде
құжаттарға қол қою құқығы кiмге берiлетiнi көрсетiледi, бұл ретте, iстi
қабылдап алушы тұлғаның қол қою құқығын ресiмдегенге дейiн құжаттарға
қабылдап алушының бақылауымен iстi тапсырушы қол қоятындығы айтылуы тиiс.
Істi тапсыру процесiнде осы мемлекеттiк мекеменiң бухгалтерлiк есеп
жағдайы және есептi деректердiң растығы айқындалады, бұл ретте iстi
қабылдап алушы мен тапсырушының жауапкершiлiгiн шектейтiн тиiстi Қабылдап
алу - тапсыру кесiмi (бұдан әрi - Кесiм) жасалады.
1.3 Бюджеттік ұйымдардағы есеп жүргізудің мемориалдық ордер формасы
Бухгалтерлік қызметке келіп түскен бастапқы құжаттар үлгісі бойынша да
(бастапқы құжаттарды рәсімдеудің, реквизиттерді толтырудың толықтығы мен
дұрыстығы), мазмұны бойынша да (құжатталатын операциялардың заңдылығы,
жекешеленген көрсеткіштердің пайымдық қисыны) міндетті түрде
тексеріледі.Мемориалдық ордер формасы – келесі белгілермен анықталады:
санмен , құрылыммен және есептік тізімдердің сырт пішінімен, құжаттар
аралық байланыстардың жүйелілігімен және тізімдермен, сонымен қатар аралық
тізімдермен және жазу тәсілімен, яғни қолданумен немесе басқа техникалық
құралдармен. Шығындар сметаларын атқару бухгалтерлік есебінің мемориалдық
ордерімен бюджеттік мекемелерде және ұйымдарда бухгалтерлік есептің
нұсқауымен жүзеге асады.
Есептік тізімдердің құрамы және жазу жүйелілігі мемориалдық ордер 1-
сызбада көрсетілген.
Шартты белгілеу : Жазу
Жазу салыстырып
тексеру
Сызба 1 Мемориалдық ордер формасы
Деректер негізі: Автормен құрастырылған
Тексерілген және есепке алынған құжаттар операциялар жасалған уақыттар
бойынша (хронологиялық тәртіппен) жүйеленеді және мемориалдық ордерлермен -
жинақтаушы ведомостармен рәсімделеді, оларға мынадай тұрақты нөмірлер
беріледі:
-1-ші мемориалдық ордер –н. 381 кассалық операциялар жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
-2-ші мемориалдық ордер –н. 381 бюджеттік шоттардағы қаржылардың
жылжуы жөніндегі жинақтаушы ведомость;
-3-ші мемориалдық ордер –н. 381 тауарларды жұмыстарды,қызметтерді
сатудан, демеушілік және қайырымдылық көмектен, депозит шотынан, шетелдік
валютадағы шоттан және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік
инвестициялық жобаның арнайы шоттарынан түсетін ақшаны есепке алу жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
-5-ші мемориалдық ордер –н. 405 жалақы және стипендиялар жөніндегі
есеп айырысу ведомостарының жинағы;
-6-ші мемориалдық ордер –н. 408 ұйымдармен есеп айырысу жөніндегі
есеп жинақтаушы ведомость;
-7-ші мемориалдық ордер –н. 408 аванстық төлемдер ретінде есеп айырысу
жөніндегі жинақтаушы ведомость;
-8-ші мемориалдық ордер –н. 386 есепті тұлғалармен есеп айырысу
жөніндегі жинақтаушы ведомость;
-9-ші мемориалдық ордер –н. 438 активтердің босатылуы және ауыстырылуы
жөніндегі ведомость;
- 10-ші мемориалдық ордер - н. 438 бағасы төмен және тез тозатын
заттарды босату және ауыстыру жөніндегі жинақтаушы ведомость;
- 11-ші мемориалдық ордер - н. 398 тамақ өнімдерін кіріске алу
жөніндегі жинақтаушы ведомость;
- 12-ші мемориалдық ордер - н. 411 тамақ өнімдерін жұмсау жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
- 13-ші мемориалдық ордер - н. 396 материалдарды жұмсау жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
- 14-ші мемориалдық ордер - н. 409 тауарларды (жұмыстарды,
қызметтерді) сатудан түсетін кірістерді есептеудің жинақтаушы ведомость;
- 15-ші мемориалдық ордер - н. 406 балаларды асырағаны үшін ата-
аналармен есеп айырысу жөніндегі жинақтаушы ведомость[7].
Қалған операциялар мен "Сторно" операциялары бойынша жеке-жеке әрбір
ай үшін 16-сынан бастап нөмірленетін н. 274 жеке мемориалдық ордер
жасалады.
Операциялардың көлемі бойынша жинақтаушы ведомостар құруды талап
етпейтін бюджеттік ұйымдарда шоттардың деректері н. 274 жеке мемориалдық
ордерлерде немесе жоғарыда көрсетілген тиісті нөмірлер беріліп, дәл
бастапқы құжаттарға қойылатын бұрыштаманың таңбаларында көрсетіледі.
Жекелеген мемориалдық ордерлер операциялардың жасалуына қарай, бірақ
жеке құжаттардың негізінде де, бір текті құжаттардың негізінде де, келесі
күннен кешіктірмей жасалады. Мемориалдық ордерде қосалқы шоттардың
деректері бір қосалқы шоттың дебеті және екінші қосалқы шотты несиесі
жөніндегі немесе бір қосалқы шоттың дебеті және бірнеше қосалқы шоттың
несиесі немесе керісінше, бір қосалқы шоттың несиесі және бірнеше қосалқы
шоттардың дебеті жөніндегі операциялардың сипатына байланысты
жазылады. Мемориалдық ордерлерге бас бухгалтер немесе оның орынбасары мен
орындаушы қол қояды. Барлық мемориалдық ордерлер н. 308 "Бас журнал"
кітабында тіркеліп, тәртіп бойынша, қосалқы шоттар бойынша
жүргізіледі. "Бас журнал" кітабы өткен жылғы қорытынды балансқа сәйкес
жылдың басындағы қалдық сомалары жазбаларымен ашылады. Ондағы жазбалар -
мемориалдық ордерлердің жасалуына қарай, ал мемориалдық ордерлерді -
жинақтаушы ведомостарды жасаған кезде - айына бір рет жүргізіледі.
Мемориалдық ордерлердің сомасы басында "Ордер бойынша сома" бағанына, ал
одан соң тиісті қосалқы шоттардың дебеті мен несиесіне жазылады. Дебет
бойынша да, несие бойынша да, барлық қосалқы шоттар жөніндегі бір айлық
айналымдардың сомасы "Ордер бойынша сома" бағанының жиынтығына тең болуға
тиіс. Бір айдағы айналымдардан соң екінші бағанға әрбір қосалқы шот бойынша
келесі айдың басындағы қалдық шығарылады. Талдама есеп есептік
тіркелімдерде (кітаптарда, карточкаларда, жинақтаушы ведомостарда, т.б.)
жүргізіледі. Тіркелімдердегі жазбалардың тәртібі осы нұсқаулықтың тиісті
бөлімдерінде баяндалған. Бухгалтерлік кітаптарда жазбалар басталғанға дейін
барлық беттер (парақтар) беттеледі. Соңғы бетке бас бухгалтердің қолы
қойылып: "Бұл кітапта барлығы бет (парақ) нөмірленген" деп жазылады. н. К0-
4, н. 440 касса кітабы, еңбек кітапшаларының бланкілері мен оған қосылған
беттерді есептейтін н. 449 кіріс-шығыс кітабы, жіппен байланып және
сүргішпен бекітілуге, ал нн. К0-4 және 440 парақтарының саны - бюджеттік
ұйым басшысының және бас бухгалтердің қолымен, ал н. 449 - бюджеттік ұйым
басшысының қолымен расталуға тиіс. Әрбір кітаптың сыртында ұйымның,
орталықтандырылған бухгалтерияның атауы және кітаптың ашылған жылы
жазылады. Онда ашылған қосалқы шоттардың тақырыптары болуға тиіс.
Жазбаларды кітаптың басқа беттеріне ауыстырған кезде осы қосалқы шот
бойынша тақырыпқа жазбаның ауыстырылғаны туралы, жаңа беттердің нөмірлері
көрсетіліп, белгі қойылады. Бухгалтерлік есеп кітаптары жыл аяқталғанда
онда бос парақтар болған жағдайда келесі жылдың операцияларын жазу үшін
пайдаланылуы мүмкін. Мұндайда кітаптар архивке 2 жылда бір рет
тапсырылады. Карточкалар (активтер жөніндегі карточкалардан басқа) әрбір
есеп үшін жеке жүргізілетін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
1 БЮДЖЕТТІК ҰЙЫМДАРДАҒЫ ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ НЕГІЗДЕРІ 7
1.1 Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы 7
денсаулық сақтау мемлекеттік мекемесінің сипаттамасы
1. 2. Бюджеттік ұйымдардағы есептің жағдайы 15
1.3 Бюджеттік ұйымдардағы есеп жүргізудің мемориалдық ордер20
формасы
2 БЮДЖЕТТІК ҰЙЫМДАРДАҒЫ ЕСЕПТІҢ ЖҮРГІЗІЛУІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ24
ЖАҒДАЙЫ
2.1 Бюджеттік ұйымдардағы есептің жүргізілу қағидалары 24
2.2 Бюджеттік ұйымдардағы шығыс сметасының орындалуы 31
жағдайы
2.3 Бюджеттік ұйымдардағы есеп жүргізу саясаты 51
3 БЮДЖЕТТІК ҰЙЫМДАРДАҒЫ ЕСЕПТІҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ 54
МОДЕРНИЗАИЦИЯЛАУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Бюджеттік ұйымдардағы есепті модернизаициялау 54
3.2 Бюджеттік ұйымдардағы есептің жетілдіру жолдары 64
3.3 Халықаралық стандарттар негізінде қазақстандық 65
бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру
Қорытынды 70
Қолданылған әдебиеттер тізімі 73
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының бюджеттік Кодексіне сәйкес 2009-2011 жылға
арналған бюджеттік заңына Қазақстанның одан әрі дамуын тұрлауын, осы
заманғы және болашағы зор экономикалық, әлеуметтік, саяси және әкімшілік
негізінде жүргізуге мүмкіншілік береді [1].
Дипломдық жұмыстың өзектілігі - бюджеттік ұйымдардағы бухгалтерлік
есептің ұйымдастырылуының ерекшеліктеріндегі проблемаларды айқындау.
Бухгалтерлік есеп деп - орын алған шаруашылық фактілермен байқау
жинақтау, ұйымдар қызметтін тиісті ақпараттар және мәліметтермен қамтамасыз
ететін мәні бар жүйені айтамыз.
Есеп беруді ұйымдастыру деп - есеп жүргізудің жағдайын, мұның құрамдас
элементтерін, есеп кезеңдерін арнайы тәртіпке сай қатаң сақтау,
бухгалтерлік есеп жүргізудің түрлерін жүргізу, есептеу техникаларын тиімді
пайдалануды айтамыз.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - бюджеттік ұйымдардағы бухгалтерлік есеп
берудің жүргізілу ерекшеліктерін зерттеп, олардың проблемалары мен
жетілдіру жолдары туралы тиісті қорытындылар жасау.
Республикалық және жергілікті бюджеттердің есебінен ұсталатын
мемлекеттік мекемелер, сондай-ақ жекелеген мемлекеттік мекемелер жанындағы
орталықтандырылған бухгалтериялар бюджет бойынша қаржыландыру жоспарларының
және тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның,
демеушілік пен қайырымдылық көмек шоттарына, депозит шоттарына, шетелдік
валютадағы шоттарға және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік
инвестициялық жобаның арнайы шоттарына түскен ақшаның түсімдері мен
шығыстары жоспарларының орындалуын есепке алады. Осыған сәйкес
республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде
түсетiн түсiмдерге және олардың жұмсалуына байланысты операцияларды есепке
алуды жүзеге асырады. Бюджет бойынша қаржыландыру жоспарларының және
тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның, демеушілік пен
қайырымдылық көмек шоттарына, депозит шоттарына, шетелдік валютадағы
шоттарға және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық
жобаның арнайы шоттарына түскен ақшаның түсімдері мен шығыстары
жоспарларының орындалуының бухгалтерлік есебі осы көзделген шоттардың
жоспары бойынша бірыңғай теңгерімде жүргізіледі. Бюджеттiк бағдарламалардың
әкiмшiлерi Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық
Комитетімен келісіп қажет болған жағдайда өз қызметінің өзгешелігін ескере
отырып, өз жүйесінің мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп жөнінде
жалпы ережелерді қолдану тәртібі туралы нұсқаулар шығарылуы мүмкін. Шығыс
сметаларын орындаудың бухгалтерлік есебі осыған сәйкес бухгалтерлік есептің
мемориалдық-ордерлік нысаны бойынша жүзеге асырылады. Есепті
орталықтандырған кезде қызмет көрсетуші ұйымдардың басшыларына лимиттерге
иелік ету құқығы қалдырылады, атап айтқанда: тауарларды жеткізіп беруге
және қызметтер көрсетуге келісім-шарттар, орындалған жұмыстарға еңбек
келісімін жасасу; белгіленген тәртіпте шаруашылық және басқа да мұқтаждарға
аванстар алуға және өз қызметкерлеріне аванстар беруге рұқсат ету;
бюджеттік қаржы беру шегінде бөлінген лимиттердің есебінен шығыстары
төлеуге рұқсат ету; белгіленген нормаларға сәйкес ұйымдардың мұқтажына
арнап материалдарды, тамақ өнімдерін және басқа да материалдық
құндылықтарды жұмсау; есеп беретін адамдардың аванстық есебін, түгендеу
және т.б. бойынша құжаттарды бекіту. Орталықтандырылған бухгалтерия
қызмет көрсететін ұйымдардың басшыларына осы ұйымдардың басшыларымен
келісілген орталық бухгалтерияның бас бухгалтері белгілеген мерзімде
шығыстар сметасының орындалуы туралы оларға қажетті мәліметтерді табыс
етеді. Бухгалтерлік қызмет басшылары өз жұмысында "Бухгалтерлік есеп және
қаржылық есептілік туралы" Қазақстан Республикасының Заңын, белгіленген
тәртіпте бекітілген бухгалтерлік есеп және есеп беру (бухгалтерлік қызмет)
басқармалары (бөлімдері) туралы ережелерді, және Қазақстан Республикасының
басқа да нормативтік-құқықтық актілерін басшылыққа алады. Бюджеттік
ұйымдардағы бухгалтерлік есеп Қазақстан Республикасы Заңдарының сақталуына,
шығыс сметаларының орындалу барысында, кәсіпорындармен, ұйымдармен және
тұлғалармен есеп айырысудың жәй-күйіне, ақшалай қаражаттар мен материалдық
құндылықтардың сақталуына бақылау жасау үшін мемлекеттік органдарды қажетті
ақпараттармен қамтуы тиіс [3].
Бухгалтерлік қызметтің міндеттеріне мыналар кіреді:
- құжаттарды уақтылы және дұрыс рәсімдеуге және жасасқан операциялардың
заңдылығына алдын-ала бақылау жасауды жүзеге асыру;
- міндеттемелер жөніндегі қаржыландыру жоспарына сәйкес берілген рұқсаттар
шегінде міндеттемелердің қабылдануын бақылау, бекітілген бюджеттік
бағдарламалардың паспорттарына және белгіленген тәртіппен енгізілген
өзгерістерді ескере отырып төлемдер жөніндегі қаржыландыру жоспарына сәйкес
қаражаттың мақсатты жұмсалуын, сондай-ақ ақша қаражаты мен материалдық
құндылықтардың сақталуын бақылау жасау;
- ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелердің қаржыландыру
жоспарларының орындалуына және олардың бухгалтерлік есепті жүргізуіне
бақылау;
- мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан
түскен ақшаның түсімдері мен шығыстарын есепке алу, депозит шотындағы
демеушілік және қайырымдылық көмектің ақшалары бойынша операцияларды есепке
алу, республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны
түрінде түсетiн түсiмдерге және олардың жұмсалуына байланысты операцияларды
есепке алу;
- арнайы қаржылар сметасы бойынша кірістер мен шығыстарды есепке алу және
бюджеттен тыс басқа да қаржылар бойынша операцияларды есепке алу;
- бюджеттік ұйымдардың жұмысшылары мен қызметшілеріне жалақыны,
студенттерге, тыңдаушыларға, аспиранттарға және оқушыларға стипендиялар
есептеу және мерзімінде төлеу;
- ұйымдармен және жекелеген тұлғалармен қаржыландыру жоспарларды орындау
үстінде пайда болатын есеп айырысуларды дер кезінде жүргізу;
- ақшалай қаражаттарды, есеп айырысулар мен материалдық құндылықтарды
түгендеуді жүргізуге қатысу, түгендеудің нәтижелерін уақтылы және дұрыс
анықтау және оларды есепте бейнелеу;
- өздері жауапты сақтаудағы құндылықтардың есебі мен сақталуы мәселелері
бойынша материалдық жауапты адамдармен нұсқама өткізу;
- есеп-есептеу жұмыстарын компьютерлендіру, белгіленген мерзімде
бухгалтерлік есеп беруді жасау және табыс ету;
- ұйым басшысымен (штатта экономикалық қызметтің қызметкері болмаған
жағдайда) қаржыландыру жоспарын және соған байланысты есептеулерді жасау
және келісу; активтердің, бағасы арзан және тез тозатын заттардың және
басқа да материалдық құндылықтардың олардың сақталу және пайдаланылу
жерлерінде сақталуына бақылау жасауды жүзеге асыру; - есеп
және есеп беру мәселелері жөніндегі ережелерді, нұсқаулықтарды, әдістемелік
нұсқауларды, бухгалтерлік қызметтің құзыретіне жататын басқа да нормативтік
құжаттарды жүйелі түрде есепке алу;
- есеп саясаты жөніндегі құжаттарды, есеп деректерін машиналық өңдеу
бағдарламасын, оларға қатысты есептеулерді, басқа да құжаттарды сақтау,
сондай-ақ белгіленген тәртіпте оларды архивке тапсыру.
Бюджеттік ұйымның басшысы есеп жүйесін жасауды және бухгалтерлік
есепті ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп
бас бухгалтер басқаратын, оның құрылымдық бөлімшесі немесе
орталықтандырылған бухгалтериясы болып табылатын бухгалтерлік қызметпен
жүзеге асырылады. Бухгалтерлік қызметі жоқ ұйымдарда бухгалтерлік есеп пен
есеп беруді ұйым басшысының жазбаша өкімімен тағайындалған тиісті маманның
жүзеге асыруы мүмкін. Басшы бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу, есепке
қатысы бар ұйымның барлық бөлімшелері мен қызметкерлерінің құжаттар мен
мәліметтерді рәсімдеудің және есеп үшін тапсырудың тәртібі бойынша бас
бухгалтердің талаптарын мүлтіксіз орындауын қамтамасыз ету үшін қажетті
жағдайларда жасауға міндетті. Бюджеттік ұйымның бас бухгалтерін ұйымның
басшысы қызметке тағайындайды және босатады және тікелей ұйымның басшысына
бағынады.Ұйымның бас бухгалтері бухгалтерлік есептің шоттарында барлық іске
асырылатын шаруашылық операцияларының бақылауын және көрсетілуін, жедел
операцияларды тапсыруды, бухгалтерлік есептерді белгіленген мерзімде
жасауды қамтамасыз етеді.Бас бухгалтер ұйымның басшысымен бірге тауарлы-
материалды құндылықтар мен ақшалай қаржыларды қабылдауға және беруге негіз
болатын құжаттарға, сондай-ақ қаржылық міндеттемелер мен шаруашылық
шарттарына қол қояды. Ұйымның басшысы бас бухгалтердің ұсынуы бойынша
жекелеген учаскелер жөнінде құжаттарға қол қою құқығын осыған өкілеттік
берілген тұлғаларға тапсыра алады. Бас бухгалтердің қолынсыз құжаттар
жарамсыз деп саналады және орындауға қабылданбайды. Материалдық жауапты
тұлғаларды тағайындау, босату және орын ауыстыру бас бухгалтердің
келісімімен жүргізіледі.Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде әрбір қызметкер
өзінің міндетін білуі және олардың орындалуына жауап беру үшін бухгалтерия
қызметкерлерінің жұмыстағы міндеттерін белгілейді. Бюджеттік ұйымның
құрамына кіретін барлық бөлімшелер бухгалтерлік қызметке бухгалтерлік есеп
пен бақылау үшін қажетті құжаттарды уақытында тапсыруға міндетт.
Дипломдық жұмыстың объектісі ретінде Талдықорған қалалық білім беру
департаменті алынды.
Дипломдық жұмыс жазу барысында Қазақстан Республикасы бюджеттік Кодексі,
2009-2011 жылға арналған бюджеттік заңы, ҚР Қаржы Министрлігінің нұсқаулар
және басқа да нормативтік документтер қолданылды.
1 БЮДЖЕТТІК ҰЙЫМДАРДАҒЫ ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы денсаулық сақтау
мемлекеттік мекемесінің сипаттамасы
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы Қазақстан
Республикасының заңдылықтары негізінде қадағалау және басқару жұмыстарын
атқаруға өкілеттенген денсаулық сақтау мемлекеттік мекемесі болып саналады.
Алматы обылысы әкімінің 2002 ж 20.08 айындағы № 8-218 шешімі бойынша
Талдықорған аумақтық балалар туберкулезіне қарсы санаториясы мемелекеттік
мекемесі, Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы денсаулық
сақтау мемлекеттік мекемесі болып атауы өзгертулеріне байланысты қайта
тіркеуден өтті.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы Қазақстан
Республикасы Конституциясы мен заңдылықтары, Президенттің,Өкіметтің, қаулы
қаралары, тағы да басқа заңдылықтар негізінде жұмыс жасайды.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы мемлекеттік тілде
жазылған өзінің мөрі, тағайындалған үлгідегі бланкісі және заңды түрде
тіркелген банк жүйесіндегі есеп-шоты бар заңды тұлға болып табылады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы өз атынан азаматтық
заңдылықтар қатынастарын реттейтін мекеме болып саналады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы азаматтық
заңдылықтар қатынастары кезінде өз мекеме жағынан мемлекет заңдылықтар
жүйесі бойынша сөйлесуге құқы бар.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы тағайындалған
заңдылықтары жүйесі негізінде, өз құзыры шамасында, санаторий ішінде
міндетті орындалатын, бұйрықтар шығарады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының құрлымы мен шектеулі
штат санын өкілетті орган бекітеді.
Заңды мекен жайы: Алматы облысы Талдықорған қаласы; Қаратал көшесі №167
Заңдық тұлғаның мемлекеттік тілдегі толық атауы; Талдықорған балалар
туберкулезіне қарсы санаториясы денсаулық
Сақтау мемелекеттік мекемесі.
Орыс тілінде; Государственное учереждение здравоохранения Талдыкорганский
детский противотуберкулезный санаторий Талдықорған балалар туберкулезіне
қарсы санаториясы денсаулық сақтау мекемесі болып саналады және оның қызмет
көрсету өкілеттілігі облыс территориясын қамтиды.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы құрылтайшысы Алматы
облысы әкімі болып саналады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы үстінен қарайтын
өкілетті орган Алматы облыстық денсаулық сақтау басқармасы мемлекеттік
мекемесі болып табылады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының қызметі тек
мемлекеттік бюджеттен қаржыландырады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы Қазақстан Республикасы
заңдылықтар негізінде өз қызметін атқарады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының негізгі міндеті 7
жастан 14 жасқа дейінгі балаларды қазіргі медицина ғылымы мен техника
негізінде сапалы емдеп қызмет көрсету.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының негізгі міндеттеріне
төменгі шаралар жатады.
- туберкулез ауруынан, өлімнен балаларды қорғау мақсатында емдеу және
сауықтыру шараларын ұйымдастыру, жүргізу;
- балаларға тегін және сапалы емдік көмек көрсету;
- тәжірбие жүзінде балаларды емдеудін жаңа әдістерін қолдану және еңгізу
туберкулез ауруын жаңа медициналық ғылым мен техника негізінде емдеу,
сонымен бірге алдынғы қатарлы емдеу - сауықтыру орындарының озық
тәжірбиелерін үйрену;
- жұмыстын жаңа әдістерімен тәсілдерін қолдану және жетілдіру;
- балаларды емдеу сауықтыру жұмыстарын мәдениетімен сапасын арттыру;
- санитарлық тазалық жұмыстарын жетілдіру;
- салауаттық өмірді насихаттау;
Талдықорған балалар , туберкулезіне қарсы санаториясы өзінің негізгі
міндеттеріне байланысты төменгі қызметтерді атқарады;
- санаториялық тәртіп бойынша балаларға жоғарғы дәрежедегі дәрлік көмек
көрсету;
- ауру балаларды тексеру, емдеу кезінде, аудандық және облыстық
туберкулез диспансерлерімен байланыста болу;
- кез келген жағдайда. Тұрған жеріне және жас шамасына қарамай, кенеттен
сырқаттанған немесе жарақат алып келген адамдарға алғашқы дәрігерлік
жәрдем көрсету;
- жалпы дәрігерлік көмектін жаңа, тиімді тәжірбиелерін іздестіру үйрену
және практика негізінде қолдану;
- емделетін балаларға жағдай туғызып белгіленген тәртіп бойынша дұрыс
қадағалау, тәрбиелік жұмыс жүргізу;
- көрсетілген емдік көмектердің сапалығына есеп беріп, емдік шаралардың
нәтижесін анықтап отыру;
- басқа дәрігерлік мекемелерімен тығыз байланыста болу, қалалық балалар
емханасы, қалалық эпидемиологиялық станция, обылыстық тубдиспансер,
т.б
- өз мамандықтары бойынша дәрігерлерге, медбикелерге, мұғалімдерге
мерзімінде теориялық білім деңгейін жетілдіріп отыру;
- Ата-аналар арасында тазалық сақтау жөніндегі әңгіме жүргізуді
ұйымдастыру;
- Халық арасында балалар ауруын тексеру, емдеу оны қадағалау жұмыстарын
бір жүйеге келтіру;
- Санатория жұмыс тәртібін қатаң сақтауға көңіл бөлу;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының негізгі міндеттеріне
Қазақстан Республикасы заң жүйесінде негізделген актілермен айқындалған
міндеттер жатады, егер санаторидың қызметі:
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының құру туралы
актісімен бекітілсе;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының жалпы
ережелерімен айқындалса;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының құқығы, Талдықорған
балалар туберкулезіне қарсы санаториясының негізгі міндеттері мен қызметін
Қазақстан Республикасы Президентінің және де басқа да Қазақстан
Республикасының құқықтық нормативтік актілері негізінде іске асыру үшін
берілген құқық болып табылады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының жедел басқаруы құқы
бар жеке мүлікке иелік етеді. Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы
санаториясының жалпы мүлкі мемлекет қарамағынан берілген мүліктерден
құралады олар негізгі және айналымдағы заттарды құрайды, сонымен қатар
бағасы санаторий балансында тіркелген басқада заттардан құралады;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясына бекітіліп берілген
мүліктер мемлекеттік меншік болып саналады. [29].
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы өзіне бекітіліп
берілген мүліктерді жеке өзі есептен шығаруға немесе сатуға құқығы жоқ.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясына қарамағындағы
мүліктерді пайдалануға құқық берілген.Сондықтан белгілі заңдылықтар бойынша
шектеулі мүліктермен ғана жұмыс жасай алады;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы өз міндеттемесі бойынша
қарамағындағы ақша қаражаттарына жауап береді.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясы денсаулық сақтау
мемлекеттік мекемесіне өз міндеттерін орындау үшін ақша қаражаты жетпеген
жағдайда, оның міндеттемесін орындау жауапкершілігі жергілікті атқару
орынына жүктеледі. Келісім шарттар бойынша жауапкершілік мемлекеттік
денсаулық сақтау мекемесін қаржыландыруға арналып бекітілген смета
көлемінде ғана тағайындалған заң жүйесі арқылы шешіледі.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының қызмет жүйесін
ұйымдастыру. Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының
жетекшілігі бір ғана бас дәрігердің қарамағында, оны облыстық денсаулық
сақтау басқармасы белгіленген заңдылық бойынша тағайындап және босатады.
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының бас дәрігері барлық
жұмыстарды ұйымдастырып және басқаруға міндетті және өзіне жүктелген
қызметтін орындалу сапасына жауап береді.
Осы мақсаттарды орындау барысында бас дәрігер;
өзінің орынбасарының және бөлім менгерушісінің жұмыстағы міндеттерін
айқындайды.
мемлекеттік заңдылық жүйесі бойынша қызметкерлерді жұмысқа қабылдап және
жұмыстан босатады;
белгіленген заңдылық жүйесі бойынша қызметкерлерге жұмыс тәртібін бұзған
үшін шара қолданады;
мемлекеттік мекеменің актіліріне қол қояды;
санаторияның бөлімдерінің жұмыс ережелерін бекітеді;
мемлекеттік мекемені жоғары мемлекеттік мекемелер және ұйымдар алдында
көрсетулер құқығы бар;
заңдылық негізінде басқа да өкілеттік жұмыстарды атқарады;
Талдықорған балалар туберкулезіне қарсы санаториясының қайта құрылуы
(қосылуы, бірігуі, бөлінуі, бөлініп шығуы, өзгертілуі) мен таратылуы
Қазақстан Республикасы заңдылықтары арқылы жүзеге асады.
Негізгі ұғымдар. Мемлекеттің активтері - өткен операциялар немесе
оқиғалар нәтижесінде мемлекеттік меншікке алынған мүліктік және мүліктік
емес игіліктер мен құндық бағасы бар құқықтар.
- бюджет-мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыруды қаржымен
қамтамасыз етуге арналған орталықтандырылған ақша қоры;
- облыстың бюджеті- араларындағы өзара өтелетін операциялады есепке
алмағанда, облыстық бюджетті, аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың )
бюджеттерін біріктіретін, талдамалы ақпарат ретінде пайдаланылатын және
бекітуге жатпайтын жиынтық бюджет;
- бюджеттік қамтамасыз етілу-мемлекеттік басқару органдары тиісті бюджет
қаражаты есебінен ұсынатын мемлекеттік қызметтер көрсетуді алушылардың
бірлігіне шаққандағы заттай нормалар есепке алған мемлекеттік қызметтер
көрсету құны;
- бюджет жүйесі – бюджеттердің және Қазақстан Республикасының Ұлттық
қорының, сондай-ақ бюджеттік процестер мен қатынастардың жиынтығы;
- бюджеттік инвестициялық бағдарлама – сипаты техникалық – экономикалық
негіздеу сатысында қол жеткізу мерзімін анықтауға мүмкіндік бермейтін
бұрынғы инвестициялық мақсатты көздейтін іш шаралар жиынтығы;
- бюджеттік инвестициялар – экономикалық пайда табу немесе әлеуметтік
экономикалық тиімділікке жету мақсаты мен мемлекет активтерінің құны
ұлғайтуға, адам ресурстарын дамытуға және табиғи ресурстарды жаңғыртуға
бағытталған қаржыландыру;
- бюджеттік операциялар – бюджетті атқару процесінде жүзеге асырылатын
операциялар;
- бюджеттік қатынастар – бюджет процесінде туындайтын қатынастар
- Бюджет қаражаты – мемлекеттік меншікке түсуі мен жұмсалуы бюджетте
ақшалай нысандар көрсетілген мемлекеттің ақша және өзге де активтері;
- Бюджеттік инвестициялық жоба шектеулі уақыт кезеңі ішінде іске асырылатын
және аяқталған сипаты бар бюджеттік инвенсицияларды жүзеге асыру жөніндегі
іш шаралар жиынтығы;
- Бюджет процессі – бюджетті жоспарлау, қарау, бекіту, атқару нақтылау,
түзету жөніндегі, бюджеттің атқарылуы бойынша бюджет есебі мен есептілігін
жүргізу мемлекеттік қаржы бақылау сондай ақ байланыстырылған гранттарды
жоспарлау мен пайдалану жөніндегі Қазақстан Республикасының бюджет заңдары
мен реттелген қызмет;
- кепілдік берілген трацферт - Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан
кодекске сәйкес бюджет процессі дербес жүзеге асыру құқығы, жергілікті
бюджеттердің атқарылуы барысында қосымша алынған кірістерді, осы кодестің
40-бабының 6-тармағында белгіленген жағдайларды қоспағанда, жергілікті
бюджеттер қаражатының бос қалдықтары жоғары тұрған бюджетке алып қоюға жол
берілмейтіндігі, тиісті өтемісіз төмен тұрған бюджеттерге қосымша шығыстар
жүктеуге жол берілмейтіндігі.
- бюджетке түсетін түсімдердің көлемін болжап, талдайды және ақшалай
қаражат басқару жөнінде шешімдер қабылдайды;
- бір жолғы талондарды беруге және есебін жүргізу жұмыстарын
үйлестіреді;
- жергілікті бюджеттік бағдарлама әкімгерлердің міндеттемелері мен
төлемдері бойынша қаржыландыру жоспарын, мемлекеттік мекемелердің
ақылы қызмет көрсетудің түрлері бойынша шығыстарын қаржыландыру және
кірістердің жиынтық жоспарын қарайды, сондай ақ келіседі;
- міндеттемелер мен төлемдер бойынша жиынтық қаржыландыру жоспарын және
түсімдерін жиынтық жоспарын қалыптастырып бекітеді;
- бағдарлама әкімгерлерінің жылдық сомаларын әр айға бөлінуіне және
қаржыландыру жоспарына енгізілетін өзгерістердің негізділігіне талдау
жүргізеді және оларға баға береді;
- мемлекеттік мекемелерге бюджеттік қаржатты жұмсау үшін міндеттемелерді
қабылдауға рұқсат береді;
- бюджетті нақтылау жөнінде ұсыныстар дайындайды және міндеттемелер мен
төлемдер бойынша жиынтық қаржыландыру жоспарын қалыптастырып
өзгерістер енгізеді;
- аудан әкімдігіне басымдық және аймақтық бағдарламаларды қаржылай
қамтамасыз ету жөнінде іс шараларды әзірлеп, ұсынуға қатысады;
- жергілікті атқарушы органның резрвтегі қаржысының жұмсалуын есепке
алуды және талдауды жүзеге асырады;
- ақшалай бюджеттік операцияларды тіркеумен жинақтаудың үздіксіз есебін
жүргізу арқылы жүйені және ақпаратты толық жинауды ретке келтіруді
қамтамасыз етеді;
- мемлекеттік бағдарлаамаларды жүзеге асыру жөнінде бюджеттің атқарылуы
және бюджеттік қаржатты игеру мониторингін жүзеге асырады;
- Алматы облыстық қаржы басқармасына және атқарушы органға белгіленген
тәртіппен және белгіленген мерзімде тапсыру үшін бюджеттің атқарылуы
бойынша есеп беру салдарының барлық түрлерін қалыптастырады. [29].
Бюджет жүйесі мынандай принциптерге жүктеледі:
1) бірлік принципі – Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан
Республикасының бірыңғай бюджеттік заңдарының қолданылуын, соның
ішінде бірыңғай бюджеттік сыныптауды, бюджет процесінің жүзеге
асырудың бірыңғай рәсімдерін пайдалануды қамтамасыз ету;
2) толықтық принципі – Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген барлық түсімдер мен шығыстарды бюджеттерде және
Қазақстан Республикасының ұлттық қорында көрсету, бюджет
қаражатын пайдалана отырып, өзара есепке алуға, сол сияқты
бюджет қаражаты бойынша талаптар құқықтарынан шегінуге жол
бермеу;
3) реалистік принципі белгіленген (нақтыланған, түзетілген) бюджет
көрсеткіштерінің орта мерзімдік фискалдық саясатқа және
Қазақстан Республикасы мен аймақтарды әлеуметтік экономикалық
дамытудың орта мерзімді жоспарының бекітілген өлшемдері мен
бағыттарына сәйкес келуі ;
4) транспарентілік мемлекеттік немесе заң мен қорғалатын өзге де
болып табылатын мәліметтерді қоспағанда, Қазақстан
Республикасының бюджет заңдары саласындағы нормативтік құқық
актілері, бекітілген бюджетттерді және олардың атқарылуы туралы
есептерді, мемлекеттік фискалдық саясатына қатысты басқа да
ақпаратты міндетті түрде жарялау, бюджет процесінің ашықтығы,
мемлекеттік қаржы бақылауын жүргізу;
5) дәйектілік принципі- бюджеттік қатынастар аясында бұрын
қабылданған шешідерді мемлекеттік басқару органдардың сақталу;
6) тиімділік және нәтижелілік принципі – бюджетерді бюджеттік
бағдарламалар паспорттары мен көзделген белгілі бір нәтижелерге
қол жеткізі қажеттілігін негізге алып бюджет қаражатының осы
нәтижелерге қол жеткізу үшін қажетті оңтайлы көлемін пайдалана
отырып әзірлеу және атқару немесе бюджеттік қаражатты бекітілген
көлемін пайдалана отырып ең үздік нәтижелерді қамтамасыз ету;
7) басымдық принципі – бюджеттік процесі Республиканың немесе
аймақтын әлеуметтік экономикалық дамуының басым бағыттарына
сәйкес жүзеге асыру;
8) ауапкершілік принципі бюджет процесіне қатысушыларды Қазақстан
Республикасының бюджеттік заңдарын бұзғаны үшін жауапқа тарту;
9) бюджеттің дербестік принципі – түрлі деңгейдегі бюджеттер
арасындағы түсімдердің тұрақты түрде бөлініп тұруын орнықтыру
және осы кодекске сәйкес олардың жұмсалу бағыттарын анықтау,
мемлекеттік басқарудың барлық деңгейінің осы Республикалық
бюджетке түсетін қайтарылмайтын түсімдер;
10) мемлкеттік инвестициялық саясат – инвестициялық процестерді
ұлттық экономиканың мүделері үшін мемлекеттік реттеудің
экономикалық және қаржылық негізделген шараларын көрсететің
әлеуметтік экономикалық саясаттың құрамдас бөлігі;
11) мемлекеттік бағдарлама – салааралық сипаты бар әлеуметтік
экономикалық дамудың стратегиялық және неғұрлым маңызды
міндеттерін шешуге және мемлекеттің қорғаныс қабілетін құқық
тәртібін, заңдылық пен Республикасының Үкіметі әзірленген және
Қазақстан Республикасының Президенті бекітетін бағдарлама;
12) мемлекеттік бюджет-араларындағы өзара өтелетін операцияларды
есепке алмағанда Респуубликалық және жергілікті бюджеттерді
біріктіретің, қолданбалы ақпарат негізінде пайдаланылатын және
бекітуге жатпайтын жиынтық бюджет;
13) алып тастады;
14) алып тастады;
14-1) интекаторлар - алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін
бағдарламаларды іске асыру нәтижелерін көрсететің сандық нәтижелер;
14-2) шоғырландырылған бюджет – Республикалық бюджеттен, облыс бюджетінен,
Республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджеттерінен, Қазақстан
Республикасының ұлттық қорына жіберлетін және Қазақстан Республикасының
Үкіметінің Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіндегі шоттарныа
аударылатын, талдамалық ақпарат ретінде пайдаланылатын және бекітілуге
жатпайтын бюджет түсімдерінен құралған бюджет;
15) жергілікті бюджет - облыстық бюджет, Республикалық маңызы бар қаланың,
астананың бюджеті, ауданың бюджеті;
16) бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті орган – жергілікті
бюджеттен қаржыландыратын, жергілікті бюджеттің орташа мерзімді кезеңге
арналған болжамды көрсеткіштерің және тиісті қаржы жылына арналған
жергілікті бюджеттің жобасын жоспарлау жөніндегі функцияларды жүзеге
асыратын атқарушы орган;
17) бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті орган – жергілікті бюджеттен
қаржыландыратын, бюджетті атқару, жергілікті бюджеттің атқарылуы
жөніндегі бюджеттік есеп пен есептілікті жүргізілу саласындағы функцияларды
жүзеге асыратын атқарушы орган;
18)экономикалық жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті орган – жергілікті
бюджеттен қаржыландырылатын, тиісті әкімшілік-аумақтық бірлікті әлеуметтік-
экономикалық дамытудың негізгі бағыттарын әзірлеу функциясын жүзеге
асыратын атқарушы орган;
19)кірстерді бөлу нормативі-кірістерді әртүрлі деңгейдегі бюджетттерді
арасында бөлудің проценттік арақатынасы
20) салалық(секторлық)бағдарлама-Қазақс тан Республикасы Үкіметі бекітетін
экономиканың жекелелеген салаларының(секторларының стратегиялық және)
Неғұрлым маңызды міндеттерін шешуге бағытталған бағдалма
21)басым (республикалық немесе жергілікті) бюджеттік инвестициялық
жобалардың тізбесі- Республикалық немесе жергілікті бюджеттердің қаражаты
есебінен қаржыландыру жоспарланған инвестициялық
жобалардың(бағдарламалардың) тізімі болып табылатын,Республиканы немесе
аймақтарды әлеуметтік-экономикалық дамытудың ортамерзімді жоспарына қосымша
22)бюджет қаражатын алушылар-бюджет қаражатын пайдаланатын,мемлекеттік
әлеуметтік тапсырыс бөлігінде жеке және заңды тұлғалар,шаруа
қожалықтары,үкіиеттік емес ұйымдар,сондай-ақ қаржылылық қызметтер
көрсететін,оның ішінде азаматтық-құқықтық мәмілелер негізінде, бюджеттік
бағдарламаларды (ішкі бағдарламаларды) іске асыру шеңберінде қарсылық
қызметтер көрсеттетің тұлғалар;
23) аймақтық бағдарлама – маслихаттар бекітетін, өңірді әлеуметтік
экономикалық дамытудың стратегиялыық міндеттерін шешуге бағытталған
бағдарлама;
24) түзетілген бюджет – тиісінше Қазақстан Республикасының Парламентінде
немесе маслихатта нақтыланбай, Қазақстан Республикасының өкіметі немесе
жергілікті атқарушы органдар енгізген өзгерістермен толықтыруларды ескере
отырып, сондай-ақ бөлінетін бюджеттік бағдарламаларды қаржы жылы ішінде
бөлуді ескере отырып бекітілген немесе нақтыланған Республикалық немесе
жергілікті бюджет;
25) әлеуметтік экономикалық дамудың орташа мерзімдік жоспары – Қазақстан
Республикасының үкіметі немесе маслихат бекітетін, Республиканы немесе
аймақты әлеуметтік экономикалық дамытудың 3 жылдың кезеңге арналған негізгі
көрсеткіштері мен бағыттарын және оларды іске асыру жөніндегі шараларды
айқындайтын құжат;
26) алып тасталды;
27) бекітілген бюджет – тиісті қаржы жылына арналған, Қазақстан
Республикасының Парламенті немесе тиісті маслихат бекіткен бюджет;
28) нақтыланған бюджет атқарылу барысында Қазақстан Республикасының
Парламенті немесе тиісті маслихат қабылдаған өзгерістер мен толықтыруларды
ескере отырып тиісті қаржы жылына бекітілген бюджет;
29) қаржыландыру – бюджет қаражатын алушыларға осы қаражатты бөлу;
30)қаржы жылы – бюджеттік атқарылуы жүзеге асырылатын, күнтізбелік жылдың 1
қаңтарынан басталып, 31 желтоқсанда аяқталатын уақыт кезеңі;
31) бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган – орташа мерзімді
кезеңге арналған мемлекеттік бюджеттің болжамды көрсеткіштерің және тиісті
қаржы жылына арналған Республикалық бюджеттің жобасын жоспарлау жөніндегі
функцияларды жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;
32) ішкі бақылау жөніндегі орталық уәкілетті орган – ішкі мемлкеттік қаржы
бақылау функцияларын жүзеге асыратын орталық атқаруушы орган;
33) бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган – Республикалық
бюджетті және өз құзіретті шегінде жергілікті бюджеттерді және Қазақстан
Республкасының Ұлттық қорың атқару жөніндегі бюджеттік есеп пен есептілікті
атқару, жүргізу саласындағы функцияларды жүзеге асыратын орталық атқарушы
орган;
34) экономикалық жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган – Қазақстан
Республикасының әлеуметтік экономикалық дамуының негізгі бағыттарын әзірлеу
функцияларын жүзеге асыратын орталық атқарушы орган.
1. 2. Бюджеттік ұйымдардағы есептің жағдайы
Бюджет – бұл нақты жүзеге асыру мақсатындағы жоспардың сандық
көрінісі. Ол түтас үйым ішінде де,оның бөлімшелері үшін де жасалады.Бюджет
шын мэнінде пайдалы қүжат болуы үшін бірнеше әзірлік жұмыстары жүргізілуі
керек. Анықтап айтқанда:
* ұйым өз алдына қандай мақсат қояды;
* жалпы экономикалық және салалық факторлардың,бәсекелестердің
ықпалы;
* кәсіпорынның үйымдық құрылымы;
* қандай қаржы құрылымы қолайлы.
Жоғарыда аталғандармен кәсіпорындардың өндірістік бағдарламасы
жасалады,сонан соң функциялық бюджеттерді жасауға қолға алынады.
Тактикалық бюджет әдетте өндіру немесе сату немесе қүрылымдық
бөлімшелер сияқты үйымның жекелеген функциялары ретінде болатын әрбір
бюджеттік орталықтар үшін жасалады. Бюджеттік орталықтарына бөлу үйымның
құрылымымен анықталса да, ол әрдайым менеджерлердің жауапкершілігіндегі
салаларға сәйкес келеді.Мәселен, кәсіпорынның өндіріс бөлімінің бастығы
эдетте цех басшыларының жауапкершілігіне және өндіріс функцияларының
аясындағы қатысушыларға сәйкес келетін өз кезегінде элементтерге бөлінетін
өндіріс бюджетінің орындалуына жауап береді. Мүндай жағдайда бюджеттік
орталықтарды жауапты орталықтар деп атайды. Өндіріс бюджеті үшін жылдық
нәтиже ай бойынша,барлық шығарылған бұйымдардың номенклатурасы бойынша және
қор түрлері бойынша бөлшектеп нақтыланады. Нақтылау - қызметтердің
маусымдық ауытқу параметрлерін көрсетеді және мысал ретінде шикізат сатып
алуды айтуға болады.
Деректерді бейіндеу ақшалай қаражат бюджетін қалыптастыруға жағдай
туғызады. Уақытша тапшылыққа немесе артық ақшалай қаражатқа ерте бастан
дайын болу үшін, ақша ағынының түрленуін қадағалайтын эрбір бюджет
кезеңінің аясында кезеңді белгілеу маңызды. Осындай жолмен бюджеттерді
бейіндеу кэсіпорын қызметінің тактикалық және операциялық аспектілерінің
тығыз байланысын тағы да көрсетеді.
Бюджетті қалыптастырудың екінші сатысы -- капитал шығынының
бюджетін(кэсіпорынның үзақ мерзімді мақсатарын жүзеге асыратын),ақшалай
қаражат қозғалысының бюджетін(жоспарлы жылдағы кэсіпорынның кіріс және
шығыс ақшаларын көрсететін),жоспарлы кезеңнің соңындағы балансты және ақша
ағыны туралы есеп беруді қамтитын кәсіпорынның қаржылық бюджетін жасайды.
Сатудың (коммерциялық) үстеме шығын бюджеті мен әкімшіліктің үстеме
шығын жекелеген шығын түрлерінің құрылымында беріледі.Коммерциялық шығын
бюджеттік кезеңнің ішіндегі сату көлемін ескерумен ғана шектелмей сондай -
ақ үйым өз өнімін нарықта жылжытуға күш жүмсауымен де анықталады.
Коммерциялық шығын жоспары. Коммерциялық шығын баптарының бір бөлігі
өнім түрлеріне қатысты тікелей сипатта, ал бір бөлігі - жанама
болатындықтан,коммерциялық шығын жоспарын жасауда шығындарды аталған осы
екі топқа бөлген дүрыс. Коммерциялық шығын жоспарының ықтимал шығын
баптары:
* өткізудің тікелей шығыны;
* колік шығыны;
* комиссиялық төлем;
* өткізудің жанама шығыны;
* маркетингтік ақпараттарды беру бойынша қызметтер.
Бюджет - кірістер мен шығыстар туралы жоспарлы есеп беру.
Кірістер мен шығыстар бюджеті түтастай кәсіпрпынның және алдағы
бюджеттік кезеңге алынатын қаржылық нәтижеге жоспарланған оның құрылымы мен
алдағы бюджеттік кезеңге алынатын қаржылық нәтижеге жоспапрланған оның
құрылымы мен шамасын көрсетеді.Ол жалпы алғанда былай көрінеді:
Өнімдерді өткізуден түскен түсім - өткізілген өнімдердің өзіндік қүны
— Жалпы пайда - операциялық(әкімшілік, коммерциялық)шығындар == Негізгі
қызметтен болатын пайда.
Республикалық және жергілікті бюджеттердің есебінен ұсталатын
мемлекеттік мекемелер, сондай-ақ жекелеген мемлекеттік мекемелер жанындағы
орталықтандырылған бухгалтериялар бюджет бойынша қаржыландыру жоспарларының
және тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның,
демеушілік пен қайырымдылық көмек шоттарына, депозит шоттарына, шетелдік
валютадағы шоттарға және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік
инвестициялық жобаның арнайы шоттарына түскен ақшаның түсімдері мен
шығыстары жоспарларының орындалуын есепке алады. Осыған сәйкес
республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде
түсетiн түсiмдерге және олардың жұмсалуына байланысты операцияларды есепке
алуды жүзеге асырады. Бюджет бойынша қаржыландыру жоспарларының және
тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның, демеушілік пен
қайырымдылық көмек шоттарына, депозит шоттарына, шетелдік валютадағы
шоттарға және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық
жобаның арнайы шоттарына түскен ақшаның түсімдері мен шығыстары
жоспарларының орындалуының бухгалтерлік есебі осы көзделген шоттардың
жоспары бойынша бірыңғай теңгерімде жүргізіледі. Бюджеттiк бағдарламалардың
әкiмшiлерi Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық
Комитетімен келісіп қажет болған жағдайда өз қызметінің өзгешелігін ескере
отырып, өз жүйесінің мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп жөнінде
жалпы ережелерді қолдану тәртібі туралы нұсқаулар шығарылуы мүмкін. Шығыс
сметаларын орындаудың бухгалтерлік есебі осыған сәйкес бухгалтерлік есептің
мемориалдық-ордерлік нысаны бойынша жүзеге асырылады. Есепті
орталықтандырған кезде қызмет көрсетуші ұйымдардың басшыларына лимиттерге
иелік ету құқығы қалдырылады, атап айтқанда: тауарларды жеткізіп беруге
және қызметтер көрсетуге келісім-шарттар, орындалған жұмыстарға еңбек
келісімін жасасу; белгіленген тәртіпте шаруашылық және басқа да мұқтаждарға
аванстар алуға және өз қызметкерлеріне аванстар беруге рұқсат ету;
бюджеттік қаржы беру шегінде бөлінген лимиттердің есебінен шығыстары
төлеуге рұқсат ету; белгіленген нормаларға сәйкес ұйымдардың мұқтажына
арнап материалдарды, тамақ өнімдерін және басқа да материалдық
құндылықтарды жұмсау; есеп беретін адамдардың аванстық есебін, түгендеу
және т.б. бойынша құжаттарды бекіту. Орталықтандырылған бухгалтерия
қызмет көрсететін ұйымдардың басшыларына осы ұйымдардың басшыларымен
келісілген орталық бухгалтерияның бас бухгалтері белгілеген мерзімде
шығыстар сметасының орындалуы туралы оларға қажетті мәліметтерді табыс
етеді. Бухгалтерлік қызмет басшылары өз жұмысында "Бухгалтерлік есеп және
қаржылық есептілік туралы" Қазақстан Республикасының Заңын, белгіленген
тәртіпте бекітілген бухгалтерлік есеп және есеп беру (бухгалтерлік қызмет)
басқармалары (бөлімдері) туралы ережелерді, және Қазақстан Республикасының
басқа да нормативтік-құқықтық актілерін басшылыққа алады. Бюджеттік
ұйымдардағы бухгалтерлік есеп Қазақстан Республикасы Заңдарының сақталуына,
шығыс сметаларының орындалу барысында, кәсіпорындармен, ұйымдармен және
тұлғалармен есеп айырысудың жәй-күйіне, ақшалай қаражаттар мен материалдық
құндылықтардың сақталуына бақылау жасау үшін мемлекеттік органдарды қажетті
ақпараттармен қамтуы тиіс [3].
Бухгалтерлік қызметтің міндеттеріне мыналар кіреді:
- құжаттарды уақтылы және дұрыс рәсімдеуге және жасасқан операциялардың
заңдылығына алдын-ала бақылау жасауды жүзеге асыру;
- міндеттемелер жөніндегі қаржыландыру жоспарына сәйкес берілген рұқсаттар
шегінде міндеттемелердің қабылдануын бақылау, бекітілген бюджеттік
бағдарламалардың паспорттарына және белгіленген тәртіппен енгізілген
өзгерістерді ескере отырып төлемдер жөніндегі қаржыландыру жоспарына сәйкес
қаражаттың мақсатты жұмсалуын, сондай-ақ ақша қаражаты мен материалдық
құндылықтардың сақталуын бақылау жасау;
- ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелердің қаржыландыру
жоспарларының орындалуына және олардың бухгалтерлік есепті жүргізуіне
бақылау;
- мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан
түскен ақшаның түсімдері мен шығыстарын есепке алу, депозит шотындағы
демеушілік және қайырымдылық көмектің ақшалары бойынша операцияларды есепке
алу, республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны
түрінде түсетiн түсiмдерге және олардың жұмсалуына байланысты операцияларды
есепке алу;
- арнайы қаржылар сметасы бойынша кірістер мен шығыстарды есепке алу және
бюджеттен тыс басқа да қаржылар бойынша операцияларды есепке алу;
- бюджеттік ұйымдардың жұмысшылары мен қызметшілеріне жалақыны,
студенттерге, тыңдаушыларға, аспиранттарға және оқушыларға стипендиялар
есептеу және мерзімінде төлеу;
- ұйымдармен және жекелеген тұлғалармен қаржыландыру жоспарларды орындау
үстінде пайда болатын есеп айырысуларды дер кезінде жүргізу;
- ақшалай қаражаттарды, есеп айырысулар мен материалдық құндылықтарды
түгендеуді жүргізуге қатысу, түгендеудің нәтижелерін уақтылы және дұрыс
анықтау және оларды есепте бейнелеу;
- өздері жауапты сақтаудағы құндылықтардың есебі мен сақталуы мәселелері
бойынша материалдық жауапты адамдармен нұсқама өткізу;
- есеп-есептеу жұмыстарын компьютерлендіру, белгіленген мерзімде
бухгалтерлік есеп беруді жасау және табыс ету;
- ұйым басшысымен (штатта экономикалық қызметтің қызметкері болмаған
жағдайда) қаржыландыру жоспарын және соған байланысты есептеулерді жасау
және келісу; активтердің, бағасы арзан және тез тозатын заттардың және
басқа да материалдық құндылықтардың олардың сақталу және пайдаланылу
жерлерінде сақталуына бақылау жасауды жүзеге асыру; - есеп
және есеп беру мәселелері жөніндегі ережелерді, нұсқаулықтарды, әдістемелік
нұсқауларды, бухгалтерлік қызметтің құзыретіне жататын басқа да нормативтік
құжаттарды жүйелі түрде есепке алу;
- есеп саясаты жөніндегі құжаттарды, есеп деректерін машиналық өңдеу
бағдарламасын, оларға қатысты есептеулерді, басқа да құжаттарды сақтау,
сондай-ақ белгіленген тәртіпте оларды архивке тапсыру.
Бюджеттік ұйымның басшысы есеп жүйесін жасауды және бухгалтерлік
есепті ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп
бас бухгалтер басқаратын, оның құрылымдық бөлімшесі немесе
орталықтандырылған бухгалтериясы болып табылатын бухгалтерлік қызметпен
жүзеге асырылады. Бухгалтерлік қызметі жоқ ұйымдарда бухгалтерлік есеп пен
есеп беруді ұйым басшысының жазбаша өкімімен тағайындалған тиісті маманның
жүзеге асыруы мүмкін. Басшы бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу, есепке
қатысы бар ұйымның барлық бөлімшелері мен қызметкерлерінің құжаттар мен
мәліметтерді рәсімдеудің және есеп үшін тапсырудың тәртібі бойынша бас
бухгалтердің талаптарын мүлтіксіз орындауын қамтамасыз ету үшін қажетті
жағдайларда жасауға міндетті. Бюджеттік ұйымның бас бухгалтерін ұйымның
басшысы қызметке тағайындайды және босатады және тікелей ұйымның басшысына
бағынады.Ұйымның бас бухгалтері бухгалтерлік есептің шоттарында барлық іске
асырылатын шаруашылық операцияларының бақылауын және көрсетілуін, жедел
операцияларды тапсыруды, бухгалтерлік есептерді белгіленген мерзімде
жасауды қамтамасыз етеді.Бас бухгалтер ұйымның басшысымен бірге тауарлы-
материалды құндылықтар мен ақшалай қаржыларды қабылдауға және беруге негіз
болатын құжаттарға, сондай-ақ қаржылық міндеттемелер мен шаруашылық
шарттарына қол қояды. Ұйымның басшысы бас бухгалтердің ұсынуы бойынша
жекелеген учаскелер жөнінде құжаттарға қол қою құқығын осыған өкілеттік
берілген тұлғаларға тапсыра алады. Бас бухгалтердің қолынсыз құжаттар
жарамсыз деп саналады және орындауға қабылданбайды. Материалдық жауапты
тұлғаларды тағайындау, босату және орын ауыстыру бас бухгалтердің
келісімімен жүргізіледі.Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде әрбір қызметкер
өзінің міндетін білуі және олардың орындалуына жауап беру үшін бухгалтерия
қызметкерлерінің жұмыстағы міндеттерін белгілейді. Бюджеттік ұйымның
құрамына кіретін барлық бөлімшелер бухгалтерлік қызметке бухгалтерлік есеп
пен бақылау үшін қажетті құжаттарды уақытында тапсыруға міндетт.
Бас бухгалтердің қажетті құжаттар мен мәліметтерді рәсімдеудің тәртібі
және бухгалтерияға тапсыру бойынша талаптары ұйымның бөлімшелері мен
қызметкерлерінің барлық қызметкерлері үшін, ал есеп орталықтандырылған
кезде - барлық қызмет көрсетілетін ұйымдар үшін міндетті болып табылады.Бас
бухгалтердi атқарып отырған лауазымынан босатқан (босатқан, басқа лауазымға
тағайындаған, ауыстырған) кезде заңнамаға сәйкес лауазымға тағайындалған
бас бухгалтерге, ал соңғысы болмаған кезде - мемлекеттiк мекеме басшысының
бұйрығымен тағайындаған қызметкерге iстi тапсыру жүргiзiледi. Iстi
тапсырушы бас бухгалтер (бұдан әрi - тапсырушы) және iстi қабылдап алушы
қызметкер (бұдан әрi - қабылдап алушы) iстi қабылдап алуды және тапсыруды
мемлекеттiк мекеме басқарушысының бұйрығы негiзiнде жүргiзедi. Бұйрықта
бухгалтерлiк қызметтiң iсiн қабылдап алу - тапсыру мерзiмi, бiрақ екi
аптадан аспайтын, тапсырушы мен қабылдап алушының еңбекақысын төлеу тәртiбi
көрсетiледi. Бұйрықта сол сияқты, iстi қабылдап алу-тапсыру кезеңiнде
құжаттарға қол қою құқығы кiмге берiлетiнi көрсетiледi, бұл ретте, iстi
қабылдап алушы тұлғаның қол қою құқығын ресiмдегенге дейiн құжаттарға
қабылдап алушының бақылауымен iстi тапсырушы қол қоятындығы айтылуы тиiс.
Істi тапсыру процесiнде осы мемлекеттiк мекеменiң бухгалтерлiк есеп
жағдайы және есептi деректердiң растығы айқындалады, бұл ретте iстi
қабылдап алушы мен тапсырушының жауапкершiлiгiн шектейтiн тиiстi Қабылдап
алу - тапсыру кесiмi (бұдан әрi - Кесiм) жасалады.
1.3 Бюджеттік ұйымдардағы есеп жүргізудің мемориалдық ордер формасы
Бухгалтерлік қызметке келіп түскен бастапқы құжаттар үлгісі бойынша да
(бастапқы құжаттарды рәсімдеудің, реквизиттерді толтырудың толықтығы мен
дұрыстығы), мазмұны бойынша да (құжатталатын операциялардың заңдылығы,
жекешеленген көрсеткіштердің пайымдық қисыны) міндетті түрде
тексеріледі.Мемориалдық ордер формасы – келесі белгілермен анықталады:
санмен , құрылыммен және есептік тізімдердің сырт пішінімен, құжаттар
аралық байланыстардың жүйелілігімен және тізімдермен, сонымен қатар аралық
тізімдермен және жазу тәсілімен, яғни қолданумен немесе басқа техникалық
құралдармен. Шығындар сметаларын атқару бухгалтерлік есебінің мемориалдық
ордерімен бюджеттік мекемелерде және ұйымдарда бухгалтерлік есептің
нұсқауымен жүзеге асады.
Есептік тізімдердің құрамы және жазу жүйелілігі мемориалдық ордер 1-
сызбада көрсетілген.
Шартты белгілеу : Жазу
Жазу салыстырып
тексеру
Сызба 1 Мемориалдық ордер формасы
Деректер негізі: Автормен құрастырылған
Тексерілген және есепке алынған құжаттар операциялар жасалған уақыттар
бойынша (хронологиялық тәртіппен) жүйеленеді және мемориалдық ордерлермен -
жинақтаушы ведомостармен рәсімделеді, оларға мынадай тұрақты нөмірлер
беріледі:
-1-ші мемориалдық ордер –н. 381 кассалық операциялар жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
-2-ші мемориалдық ордер –н. 381 бюджеттік шоттардағы қаржылардың
жылжуы жөніндегі жинақтаушы ведомость;
-3-ші мемориалдық ордер –н. 381 тауарларды жұмыстарды,қызметтерді
сатудан, демеушілік және қайырымдылық көмектен, депозит шотынан, шетелдік
валютадағы шоттан және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік
инвестициялық жобаның арнайы шоттарынан түсетін ақшаны есепке алу жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
-5-ші мемориалдық ордер –н. 405 жалақы және стипендиялар жөніндегі
есеп айырысу ведомостарының жинағы;
-6-ші мемориалдық ордер –н. 408 ұйымдармен есеп айырысу жөніндегі
есеп жинақтаушы ведомость;
-7-ші мемориалдық ордер –н. 408 аванстық төлемдер ретінде есеп айырысу
жөніндегі жинақтаушы ведомость;
-8-ші мемориалдық ордер –н. 386 есепті тұлғалармен есеп айырысу
жөніндегі жинақтаушы ведомость;
-9-ші мемориалдық ордер –н. 438 активтердің босатылуы және ауыстырылуы
жөніндегі ведомость;
- 10-ші мемориалдық ордер - н. 438 бағасы төмен және тез тозатын
заттарды босату және ауыстыру жөніндегі жинақтаушы ведомость;
- 11-ші мемориалдық ордер - н. 398 тамақ өнімдерін кіріске алу
жөніндегі жинақтаушы ведомость;
- 12-ші мемориалдық ордер - н. 411 тамақ өнімдерін жұмсау жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
- 13-ші мемориалдық ордер - н. 396 материалдарды жұмсау жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
- 14-ші мемориалдық ордер - н. 409 тауарларды (жұмыстарды,
қызметтерді) сатудан түсетін кірістерді есептеудің жинақтаушы ведомость;
- 15-ші мемориалдық ордер - н. 406 балаларды асырағаны үшін ата-
аналармен есеп айырысу жөніндегі жинақтаушы ведомость[7].
Қалған операциялар мен "Сторно" операциялары бойынша жеке-жеке әрбір
ай үшін 16-сынан бастап нөмірленетін н. 274 жеке мемориалдық ордер
жасалады.
Операциялардың көлемі бойынша жинақтаушы ведомостар құруды талап
етпейтін бюджеттік ұйымдарда шоттардың деректері н. 274 жеке мемориалдық
ордерлерде немесе жоғарыда көрсетілген тиісті нөмірлер беріліп, дәл
бастапқы құжаттарға қойылатын бұрыштаманың таңбаларында көрсетіледі.
Жекелеген мемориалдық ордерлер операциялардың жасалуына қарай, бірақ
жеке құжаттардың негізінде де, бір текті құжаттардың негізінде де, келесі
күннен кешіктірмей жасалады. Мемориалдық ордерде қосалқы шоттардың
деректері бір қосалқы шоттың дебеті және екінші қосалқы шотты несиесі
жөніндегі немесе бір қосалқы шоттың дебеті және бірнеше қосалқы шоттың
несиесі немесе керісінше, бір қосалқы шоттың несиесі және бірнеше қосалқы
шоттардың дебеті жөніндегі операциялардың сипатына байланысты
жазылады. Мемориалдық ордерлерге бас бухгалтер немесе оның орынбасары мен
орындаушы қол қояды. Барлық мемориалдық ордерлер н. 308 "Бас журнал"
кітабында тіркеліп, тәртіп бойынша, қосалқы шоттар бойынша
жүргізіледі. "Бас журнал" кітабы өткен жылғы қорытынды балансқа сәйкес
жылдың басындағы қалдық сомалары жазбаларымен ашылады. Ондағы жазбалар -
мемориалдық ордерлердің жасалуына қарай, ал мемориалдық ордерлерді -
жинақтаушы ведомостарды жасаған кезде - айына бір рет жүргізіледі.
Мемориалдық ордерлердің сомасы басында "Ордер бойынша сома" бағанына, ал
одан соң тиісті қосалқы шоттардың дебеті мен несиесіне жазылады. Дебет
бойынша да, несие бойынша да, барлық қосалқы шоттар жөніндегі бір айлық
айналымдардың сомасы "Ордер бойынша сома" бағанының жиынтығына тең болуға
тиіс. Бір айдағы айналымдардан соң екінші бағанға әрбір қосалқы шот бойынша
келесі айдың басындағы қалдық шығарылады. Талдама есеп есептік
тіркелімдерде (кітаптарда, карточкаларда, жинақтаушы ведомостарда, т.б.)
жүргізіледі. Тіркелімдердегі жазбалардың тәртібі осы нұсқаулықтың тиісті
бөлімдерінде баяндалған. Бухгалтерлік кітаптарда жазбалар басталғанға дейін
барлық беттер (парақтар) беттеледі. Соңғы бетке бас бухгалтердің қолы
қойылып: "Бұл кітапта барлығы бет (парақ) нөмірленген" деп жазылады. н. К0-
4, н. 440 касса кітабы, еңбек кітапшаларының бланкілері мен оған қосылған
беттерді есептейтін н. 449 кіріс-шығыс кітабы, жіппен байланып және
сүргішпен бекітілуге, ал нн. К0-4 және 440 парақтарының саны - бюджеттік
ұйым басшысының және бас бухгалтердің қолымен, ал н. 449 - бюджеттік ұйым
басшысының қолымен расталуға тиіс. Әрбір кітаптың сыртында ұйымның,
орталықтандырылған бухгалтерияның атауы және кітаптың ашылған жылы
жазылады. Онда ашылған қосалқы шоттардың тақырыптары болуға тиіс.
Жазбаларды кітаптың басқа беттеріне ауыстырған кезде осы қосалқы шот
бойынша тақырыпқа жазбаның ауыстырылғаны туралы, жаңа беттердің нөмірлері
көрсетіліп, белгі қойылады. Бухгалтерлік есеп кітаптары жыл аяқталғанда
онда бос парақтар болған жағдайда келесі жылдың операцияларын жазу үшін
пайдаланылуы мүмкін. Мұндайда кітаптар архивке 2 жылда бір рет
тапсырылады. Карточкалар (активтер жөніндегі карточкалардан басқа) әрбір
есеп үшін жеке жүргізілетін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz