Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуындағы қарым - қатынастың рөлін зерттеу

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Кіріспе3

1. Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуының ғылыми-теориялық негізі

Жеткіншек тұлғасы және оның қалыптасуының ерекшеліктері6

1. 2 Жеткіншек кезеңнің мәселесіне қатысты шетел және кеңестік психологтардың көзқарастары14

2. Жеткіншектердің жеке тұлғасының қалыптасуына әсер етуші факторлар

Қарым-қатынас - жеткіншектік кезеңдегі тұлға дамуының

негізгі көрсеткіші23

2. 2 Жеткіншектер арасындағы кикілжің мәселесі38

3. Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуындағы қарым-қатынастың рөлін зерттеу47

Қорытынды53

Қолданылған әдебиеттер тізімі55

Қосымшалар58

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі. Білім беру саласында жеке тұлғаның коммуникативтік мәдениетін, тұлғааралық қарым-қатынасын қалыптастыру маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Қазіргі қоғамның қарқынды дамуы әлеуметтік, экономикалық құндылықтарды, оның ішінде қарым-қатынас және адам мәдениетінің деңгейін түбегейлі жетілдіруді керек етіп отыр. Әсіресе, әлемдік деңгейде қарым-қатынас мәселелерінің шиеленісіп отырған шағында тұлғааралық қарым-қатынасты ізгілендіру, оны жоғары мәдениеттіліктің деңгейіне көтеру қажеттігі айқындала түсуде.

Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңында білім беру жүйесінің басты міндеті - «ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіптік шыңдауға бағытталған сапалы білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау» екендігі атап көрсетіліп, онда білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көзделеді. Осындай міндеттерді жүзеге асыру үшін Елбасы Н. Назарбаев «Интеллектуалды ұлт - 2020» ұлттық жобасын ұсынды. Интеллектуалды ұлт болу үшін тұлғаның ғылыми, кәсіби, мәдени ақпаратына, білімі және біліктілігіне, психологиялық, моралдық ерекшеліктері мен әлеуметтік ұжымда өзін-өзі ұйымдастыра, басқара алуына баса назар аудару қажеттігі туындап отыр.

Жеке тұлға дамуындағы қарым-қатынас - білім мен тәрбиенің нәтижесі болып қана қоймай, бүгінгі күннің өте маңызды әрі күрделі де ұзақ мерзімді қажет ететін өзекті мәселелерінің бірі. Қарым-қатынасқа түспей тұрып жеке адамды толық түсіну, оның адами қасиеттері мен дамып-жетілуін талдау мүмкін емес. Педагогика ғылымының кез келген мәселесі адамдардың жан дүниесімен, қоғам мен әлеуметтік өмірдің сан алуан сырларымен тығыз байланысты.

Жеке тұлға қарым-қатынастарын оқыту үдерісінде қалыптастыру қажеттілігі мұғалімнің өз пәнін оқыту барысында жеке басының үлгісімен, сонымен қатар пәнді меңгертуде жеке тұлға ретінде өз мүмкіндіктерінің жаңа қырларын танытуға қызықтыру арқылы оқушыларға зор ықпал ете алуымен байланысты. Осыған орай, оқушы оқыту үдерісіндегі басты субъект болғандықтан назардың барлығы оның тұлға ретінде қалыптасып, дамуына аударылады. Осындай сабақтастық қатынасқа қол жеткізу үшін мұғалім мен оқушының жеке тұлғасын оқыту үдерісінде қалыптастыруымыз қажет.

Бұл мәселені ғалымдарымыз да жан-жақты қарастырған. Мысалы, Әл-Фараби, Ж. Баласағұн, Қ. А. Ясауи және т. б. ғұлама ойшылдар адамгершілік-имандылық тәрбиесі арқылы адамдар арасындағы қарым-қатынастың біртұтастығын қалыптастыруға болатындығына аса мән берсе, А. С. Макаренко мен Я. А. Коменский жеке тұлға дамуына қарым-қатынастың тәрбиелік ықпалына ерекше назар аударған.

Педагогикалық үдерістегі мұғалімдер мен оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыруда қарым-қатынастың маңызы ерекше. Оны сапалы ұйымдастыру педагогтардың білім дәрежесі мен шеберлігіне байланысты. Педагогтарға қажетті мұндай қасиеттерді А. С. Макаренко «өнер» деп бағалаған.

ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ ғұламалары мен ағартушылары Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаев және ХХ ғасырдың алғашқы ширегіндегі қазақ зиялылары Ш. Құдайбердиев, А. Байтұрсынов өз шығармаларында адам мен қарым-қатынас мәселесін көтерсе, оны шетелдік және кеңестік философ, психолог, әлеуметтанушы және педагог ғалымдар да әр қырынан зерттеген. Мысалы, қарым-қатынастың философиялық негізін В. С. Библер, Г. С. Батишев, М. С. Каган, Ж. М. Әбділдин, Қ. Ә. Әбішев, Д. Кішібеков, қарым-қатынастың қоғамдық-әлеуметтік өмірде тілдесу, ортақтасу арқылы жүзеге асуын, қарым-қатынас барысында шиеленіс мәселелерін С. Елеусізова, А. Құдиярова, К. М. Арымбаева, психологиядағы қарым-қатынас туралы әлеуметтік зерттеулер төңірегінде Б. Д. Парыгин, Л. П. Буева, А. А. Леонтьев, тұлғаны дамытудағы қарым-қатынас мүмкіндіктерін Б. Г. Ананьев, А. А. Бодалев, Л. И. Божович, И. С. Кон, қарым-қатынастың мәдениет теориясын Э. А. Баллер, И. С. Злобин, В. Е. Давидович, Л. И. Рувинский, В. А. Кан-Калик, А. Н. Леонтьевтер зерттесе, қарым-қатынас мәселелерінің негіздерін зерттеген Л. Н. Коган, Л. М. Митина, Г. И. Саранцев, Р. Ж. Божбанова, Қ. Б. Жарықбаев, Э. А. Урунбасарова, Х. Т. Шерьязданова, Р. К. Кушембаева, және т. б. зерттеушілерді жатқызуға болады.

Зерттеу тақырыбы «Жеке тұлға дамуындағы қарым-қатынастың рөлі».

Зерттеудің объектісі: жеткіншектер.

Зерттеудің пәні: жеке тұлға дамуындағы қарым-қатынастың рөлі.

Зерттеудің мақсаты: Жеке тұлға дамуындағы қарым-қатынастың рөлінің теориялық негізін анықтап, зерттеу.

Зерттеудің болжамы: Егер жеке тұлға дамуындағы қарым-қатынастың рөлі теориялық тұрғыдан анықталса, тиімді әдіс-тәсілдер арқылы тәжірибеге ендірілсе, онда бүгінгі қоғамға қызмет ететін білікті және бәсекеге қабілетті оқушылардың тұлғааралық қарым-қатынас сапасын жоғары деңгейге көтеруге болады.

Зерттеудің міндеттері:

Жеке тұлға дамуындағы қарым-қатынастың рөлін теориялық тұрғыдан негіздеу, оның құрылымдық-мазмұндық моделін жасау;
Жеке тұлға дамуындағы қарым-қатынастың рөліне тәрбиенің ықпалы мен мұғалімдердің қарым-қатынас стильдерін таңдау жолдарын айқындау;
Жеке тұлға дамуындағы қарым-қатынастың рөлін айқындап, оны іске асыру әдістемесінің тиімділігін тәжірибе жүзінде тексеру.

Зерттеу жұмысының әдіснамалық және теориялық негіздеріне философиялық, психологиялық, әлеуметтік және педагогикалық әдебиеттердегі жеке адамды дамыту туралы ілімдер, қарым-қатынас теориясы, тұлға дамуындағы қарым-қатынас үдерісінің маңыздылығы тұжырымдамалар алынды.

Зерттеудің әдістері: зерттеу мәселесі бойынша философиялық, психологиялық, әлеуметтік, педагогикалық әдебиеттерге теориялық талдау жасау, салыстыру, нақтылау және жинақтау, тестілеу, әңгімелесу, сауалнама жүргізу, сараптау, педагогикалық іс-тәжірибені талдау, тұжырымдау, педагогикалық эксперимент және оның нәтижелерін математикалық тұрғыда өңдеу, қорытындылау.

Диплом құрылымы кіріспе, екі бөлімнен, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады.

1. Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуының ғылыми-теориялық негізі.

Жеткіншек тұлғасы және оның қалыптасуының ерекшеліктері

Жеткіншектік кезеңнің шектері шамамен балалардың орта мектептің V-VIII кластарында оқитын кезеңімен сәйкес келеді де, 11-12 жастан 14-15 жасқа дейінгі аралықты қамтиды, бірақ жеткіншектік жастың, іс жүзінде басталуы V класқа көшумен тура келмей, бір жыл ерте не кеш болуы мүмкін.

Жеткіншектік кезеңнің баланың дамуындағы ерекше орны оның «өтпелі», «бетбұрыс», «қиын», «сыналатын» кезең деген атауларында бейнеленген. Бұл атауларда осы жастарда болатын, өмірдің бір кезеңінен екіншісіне өтумен байланысты даму процестерінің күрделілігі мен маңыздылығы айтылған. Балалық шақтан ересектікке өту осы кезеңдегі дене, ақыл-ой, адамгершілік, әлеуметтік дамудың барлық жақтарының негізгі мазмұны мен өзіне тән ерекшелігі болып табылады. Барлық бағыттарда сапалық жаңа құрылымдар қалыптасады, организмнің сана-сезімнің, үлкендермен және жолдастарымен қарым-қатынастың, олармен әлеуметтік өзара іс-әрекет әдістерінің, мүдделердің, танымдық және оқу іс-әрекетінің, мінез-кұлыққа, іс-әрекет пен қарым-қатынасқа арқау болатын моральдық-этикалық нормалар мазмұнының қайта құрылуы нәтижесінде ересектік элементтері пайда болады.

Жеткіншектің жеке басы дамуының аса маңызды факторы - оның өзінің ауқымды әлеуметтік белсенділігі; ол белгілі бір үлгілер мен игіліктерді игеруге, үлкендермен және жолдастарымен, ақырында өзіне қанағаттанарлық қарым-қатынас орнатуға (өзінің жеке басы мен өзінің болашағын және ниетін, мақсаты мен міндетін жүзеге асыру әрекеттерін жобалау) бағытталады. Алайда жаңаның қалыптасу процесі біраз уақытқа созылады, көптеген жағдайларға байланысты болады және осы себепті бүкіл майданда әркелкі болуы мүмкін. Мұның өзі, бір жағынан, жеткіншекте «балалық» пен «ересектіктің» қатар болуымен, ал, екінші жағынан, сол жастағы жеткіншектерде ересектіктің түрлі жақтарының даму дәрежесіндегі елеулі айырмашылықтардың болуымен анықталады. Бұл қазіргі мектеп оқушыларының өміріндегі жағдайларда екі түрлі сәттерінің болуымен байланысты, олар: 1) ересектіктің дамуын тежейтін жайлар: балалардың көбінде басқадай тұрақты және байыпты міндеттер болмай, тек оқумен ғана шұғылдануы; көптеген ата-аналардың балаларды тұрмыстағы еңбектен, қиыншылықтар мен қынжылыстардан қорғаштауға, түгелдей қамқорлыққа алуға тырысуы; 2) ересектендіретін жайлар: мазмұны жөнінен сан алуан информацияның орасан зор тасқыны; көптеген ата-аналардың бос уақытының аздығы және осының мүмкін салдары ретінде балалардың дербестікке ерте жетуі, жолдастарымен қарым-қатынастың жедел дамуы; дене күші дамуы мен жыныстық толысудың акселерациясы.

Осының бәрі ересектіктің дамуын анықтайтын алуан түрлі жағдайлар жасайды, осыдан келіп оның белгілі бір жақтары дамуының алуан түрлі көріністері мен елеулі айырмашылықтары келіп шығады. Мәселен, VII сыныпта бет-пішіні мен мүдделері әлі балаға ұқсас ер балалар да бар, сонымен қатар ересектер өмірінің қайсыбір жақтарына ортақтасқан өте ересек балалар да бар; өздігінен білім алып жүрген «интеллектуалдар» да бар, бірақ сонымен қатар оқу материалының өзін өздігінен игере білмейтін жеткіншектер де бар; болашаққа деген жоспары айқын емес, мектеп оқушылары бар, ал болашақ мамандығына саналы түрде даярлана бастағандар да бар; кейбір қыз балалардың бар ойлағаны сән қуу мен ер балалар ғана, басқалары бұған онша мән бермейді; кейбір балалар үйінде нағыз қолғанат-жәрдемшілер болса, енді біреулері әбден ерке болып кеткен, тіпті тұрмыстағы қарапайым жұмыстарға да ебі жоқ.

Жеткіншектердің ересектігінің дамуындағы жалпы бағыт әр түрлі және әрбір бағыттың көптеген варианттары болуы мүмкін. Мәселен, қайсыбір «интеллектуал» үшін өмірде ен бастысы кітап пен білім болады, қалғанының бәрін де ол әлі «нәресте» десе енді бір нағыз «интеллектуал» үйде электроника туралы мақалаларды оқып, радиотехникамен әуестенсе де, сабақта түк бітірмейді, модадан қалып қоймаумен төтенше шұғылданып, өмірдің мәнінен бастап ең шебер шаштараз туралы мәселеге дейінгі барлық жайлар жөнінде әңгімелесуге болатын ересек жасөспірімдермен сөйлескенді бәрінен артық көреді: үшінші бір «интеллектуалды» ересектіктің сыртқы көріністері онша қызықтырмайды, бірақ ол шешесінің сүйеніші, өзін ерлік қасиеттерге тәрбиелейді, ал қыздарға келгенде, осы қыздардың пікірінше, өзін балаша ұстайды, галстугін тартқылап, шаштарын ұйпалап кетеді. Бір өлшем ұқсас осы үш вариантта ересектіктің дамуы әр қилы болады да, бұл орайда мазмұны әр түрлі өмірлік игіліктер қалыптасады: біреу үшін маңыздының енді бірге құны жоқ. Жеткіншектік кезеңнің маңыздылығы адамның жеке басының моральдық және әлеуметтік негіздері қолданады және олардың қалыптасуының жалпы бағыты белгіленеді. Жасөспірімдік шақта олардың қалыптасуы жалғасады. Жеткіншектік кезең қиын әрі сыналатын кезең деп саналады. Бұлай бағалау, біріншіден, осы уақытта болатын көптеген сапалық өзгерістерге байланысты; бұл өзгерістер кейде баланың бұрынғы ерекшеліктерін, мүдделі мен қарым-қатынастарын түбірінен өзгертетін сипатта болады; мұның өзі біршама қысқа мерзімді болуы мүмкін, көбінесе күтпеген жерден болады да, даму процесі секірмелі, қауырт сипат алады. Екіншіден, болып жатқан өзгерістер екінің бірінде, бір жағынан, жеткіншектің өзінде әр түрлі елеулі субьективті қиыншылықтардың болуымен қабаттасады, ал екінші жағынан, оны тәрбиелеудегі қиыншылықтармен ұштасады: жеткіншек ересектердің ықпалына көне қоймайды, онда тіл алмаудың, қарсылық пен наразылықтың әр түрлі формалары шығады (қиқарлы, дөрекілік, қарсылық, тентектік, бүкпелік, тұйықтық) .

Жеткіншекті тәрбиелеу бұл оңай іс емес. Олардың уақытының көп бөлігі мұғалімдердің ата-аналардың бақылауымен өтеді. Көптеген ата-аналар балаларының әрекет-қылығын бақылап, оларды басқара алмайтындай сезімде болады. Осы жас кезеңде жеткіншектер мен ата-аналар арасында өзара түсініспеушілікпен кикілжіңдер болып жатады. Көбінесе бұның себебі ата-аналардың педагогикалық қауқарсыздығынан яғни жеткіншектің кезеңнің ерешеліктерін білмеуден болып табылады.

Көптеген ата-аналар өз балаларын шын көңілдерімен жақсы көретіндігі анық. Бұл бала жағымды болмақ себебі сүіспеншілік сезімі баланың басты ерекшеліктерінің бірі оның қанағаттануы бала дамуының басты шарты.

Жеткіншектік бұл бала мен ересек адам жасының артасында тұрған кезең оларды қажеттілігі ол балалық қажеттілік. Оларға өздерінің ата-аналарының оларды жақсы көретіндігін білу аса маңызға ие. Тек отбасы ғана өзіне деген сенімділікті тудырып, рухани жайлылықты қамтамасыз ете алады. Егер жеткіншекте сүйіспеншілік сезімінің даусыз дәлелі болмаса, ол жақсы болуға ұмтылмайды және нәтижесінде өзінің жақсы сапаларын көрсетуге қабілетсіз болып қалады. Тек өзінің құндылығы маңыздылығын сезіну оған психологиялық дамуға көмектеседі. Тек осы сезім ғана жеткіншектің бойында жараланғыштық керексіздік сезімін жоюға көмектеседі. Егер ата-аналарында балаға деген сүйіспеншілік болмаса, олар масыл болып өседі.

Бұл ата-аналарға балаларының барлық қылықтары ұнайды деген сөз емес. Баланы тұтастай ұнатпау емес оның кемшіліктерін бөліп қарауға болады. Баланың әрекеттеріне деген көңіл толмаушылық жүйелі болмауы тиіс. Егер біз жеткіншікті біздің талаптарымызға жауап берген кезде ғана жақсы көретін болсақ онда жағымсыз сезім туады. Ол барлық жағынан жақсы болып көрінудің пайдасыз екенін түсінеді. Баланың мейірімге деген қажеттілігі біз оған оны жақсы көретіндігімізді айтып оның керектігін түсіндіргенде ғана қанағаттанады. Жеткіншек біздің сүйіспеншілігімізді кез-келген әрекетінде кез-келген ісінде сезінуі керек. Тек осы жағдайда ол өзінің мүмкіншілігін бағалап және кез-келген ісін жауапкершілікпен орындауға тырысады. Жеткіншектер ата-аналарынан тәуелсіз болғысы келеді. Бұл қайшылықта көптеген жағдайлар отбасындағы қарым-қатынас стиліне байланысты.

Психология ата-аналар мінез-құлығының 4 негізгі стилін бөліп көрсетеді. Немқұрайлы тип. Отбасы тәрбиесі бақылаудың төменгі деңгейі және қарым-қатынаспен сипатталады. Мұндай ата-аналар өз проблемаларымен жүріп балаларымен қарым-қатынасқа түспейді . Бұндай отбасында өскен балалар проблемалық жағдайаттарға бейім болып келеді. Либеральды тип. Бұндай отбасында бақылау деңгей төмен бірақ қарым-қатынастары жылы. Мұндай отбасында ата-аналарының басқарушылық рөлі жоқ болғандықтан, балалары тілазар болып қоғамдағы қабылданған ережелер мен нормаларға қарсы шығады. Авторитарлы тип. Өте жоғары бақылау және қарым-қатынастың суықтығы. Ата-аналар балаларына өте қатал талаптар қояды, балаларына эмоциялық жақындық жоқ. Нәтижесі - балалар енжар және тәуелді немесе агрессивті. Беделді тип. Жылы қарым-қатынас және бақылау деңгейінің қалыптылығы. Мұндай отбасындағы ата-аналар мен балалар арасында сыйлы қарым-қатынас болады. Осындай отбасынан шыққан балалар өмірге икемді өз-өзіне сенімді, жауапкершілігі мол тәрбиеленеді. Көптеген мәселелерді түп тамыры осы қарым-қатынас стиліне тәуелді болып, оның өзгеруі жақсы нәтижелерге әкелу мүмкін.

Жеткіншіктерге көз салсақ, олар әртүрлі болып келуі. Бірі жылдам, екіншісі баяу, бірі ашық достарымен көп уақыт өткізеді, келесі бірі салмақты өзімен-өзі болады. Бірақ барлығы жағдайға тәуелді болып келеді: шыншылдар өтірік айтуы, қорқақтар ерлік көрсетуі мүмкін.

Нәзік және ашық мінезді жеткіншектермен жұмыс істегенге қарағанда жараланғыш, тік мінезді жеткіншектермен жұмыс істегенде жұмыс барысын өзгешелендіру керек. Кез-келген бала немесе жеткіншек өтірік айтып бізді алдауы мүмкін, бірақ ол өзінің іс-әрекеттері үшін іштей қиналатыны анық.

Жеткіншектің кері қылықтарын түсіндіруге болатын обьективті себептер бар. Біріншіден бұл ғалымдар мен медиктер, педагогтар мен психологтар жыныстық толысу мен қарқынды өсумен байланыстыратын жеткіншек жастың қиындықтарымен байланысты. Олар бұл кезеңді «горманальды дауыл» және «эндокринді шторм» деп атайды. Осы жас кезеңде депрессияның ұлғаю әсерленудің жоғарлауы үрей сезімі және өзінің сырт келбетіне риза болмауға байланысты күйзелістер пайда болады.

Бұл жастың жалпы ерекшеліктер қатарына көңіл-күйдің өзгермелігі бірнеше полярлы сапалардың байланысуы: сезімталдық, тас жүректікке айлануы, ұялшақтықтың ашықтықпен романтикалық ұстамдылық ересек қылықтармен айналу және ешкімнен тәуелсіз болуға ұмтылу. Ұялшақ жеткіншек сұрпайы болып ал қайырымды жеткіншек мейірімсіз болып көрінуге тырысады.

Жеткіншектің кері қылықтарының негізгі себептері мыналар болуы мүмкін: депрессия, бір жағдайдан қорқу, физикалық науқастану, рухани мінездің психологиялық қиындықтары.

Жеткіншектің үнемі қандай да бір жиынға баруын ол үшін маңызды. Құрдастарымен бірге болғысы келетінін түсіну қажет, сондай-ақ кез-келген жеткіншек беделге ие болып достарының арасында көшбасшы болуға жеке тұлға ретінде мойындалуға тырысады және ол ересектерден қолдауды аса қажет етеді.

Оны түсіну үшін біз мінездің жеке тұлғаның қайталанбайтын психологиялық ерекшелігі екенін ұмытпауымыз қажет. Ол бұл сөзің ежелгі грекше нұсқауындағы баламасы: таңба, белгі деген мағына береді. Шынында да мінез адам тұлғасын қалыптастыратын тәрбие мен іс-әрекеттің көрінісін бейнелейді. Көптеген психологтармен жүргізілген зерттеуде мінездің 200-ден аса түрі қарастырылған, бірақ адамның кері қылықтары мінезге ғана байланысты емес ол нақты жағдайға байланысты болуы мүмкін. Ұлы психоаналитик Зигмунд Фрейдтің көрсетуі бойынша адамның мінез-құлқы келесідей ерекшеліктерімен анықталады:

қабілеттермен (нақты жағдайда оның әрекет ете алуы)
танымдық стратегия (қабылдау және адаммен жағдайды бағалау)
Үміттермен (қандай да бір жағдайда мүмкін болатын адамның әрекеттеріне баға беру)
құндылықтармен (адам үшін не нәрсе құнды маңызды және нақты жағдайда ол нені бекітер )
әрекет жоспарларымен (әрекеттер әдетке айналған, тәсілдермен тексерілген)

Кейбір психологтар ( мысалы америка психологы Р. Кэмбелл жеткіншектердің келесі мінез типтерін бөліп көрсетті: Реактивтіліктің жоғары деңгейі «сіріңке» жағдайдың өзгеруіне байланысты қиналатын «ұлу» жаңа жағдайға қиын бейімделетін «тасбақа» үнемі көңіл-күйі түсіп жүретін «жіпше») .

Атақты орыс ғалымы, педагог П. Ф. Лесгафт «мектептік» деп атап жеткіншектерді келесі типтерге бөлуді ұсынды: екі жүзді тип (өтірік, зұлымдық, өтірік ойлар, мақтаншақтық) ; атаққұмарлы тип (өзімшілдік, өзін-өзі жақсы көрушілік, есінің жақсы болуы, есепшілдік) ; қайрымды тип(ұстамды, байсалды, зейінді, шыншыл, нәзік, жарқын жүзді) ; жұмсақтыққа толы тип (тындампаз, талапқойғыш, өзіне сенімді, тез жылайтын, енжарлық, епсіз) ; ызалы тип (үндемейді, күмәнді, тік мінезді, қатал бірақ кейбір жағдайда кішкентайлар мен жануарларға мейрімді) ; қанаушы езуші тип (көпсөйлемейтінді, шыншыл, ұялшақ, еңбекқор, тұрақты, шыдамды, төзімді сезім білдіруге сараң) .

Қарым-қатынаста психологиялық кедергі маңызды орын алады:

Күйзеліс кедергісі (қайғыру кезіңде жалғыз болғысы келеді)
Ашу кедергісі (қандай да бір танысуға жауап)
Кері қайыру кедергісі (кірден, жағымсыз иістен жиіркену)
Ұнатпау кедергісі (Қандай да бір себепке байланысты ұнайтпайын адамымен қарым-қатынасқа түсуден қашу)
Күнә және ұялу кедергісі (күнә және ұялу нәтижесінде адаммен қарым-қатынасын үзу)
Жағымсыз көңіл-күй кедергісі (өзіне барлық кері эмоцияларды қосады)

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.