Аммиак синтезінің катализаторы

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Химия өнеркәсібі - ауыр өнеркәсіптің жетекші салаларының бірі. Химия өнеркәсібі саласы дүние жүзінде тұңғыш рет Германияда 19 ғасырдың аяғында дүниеге келді. 20 ғасырдың 50 - 70-жылдардың басы химия өнеркәсібінің дәуірлеген “алтын ғасыры” болды. Бұл кезеңде мұнай-газ шикізатын пайдаланушы өндірістің өркендеуімен байланысты осы сала әлемде неғұрлым жоғары қарқынмен дамыды. Әлемнің өңдеуші өнеркәсібінде химияның үлесі 20 ғасырдың 2-жартысында 8 - 9%-дан 12 - 15%-ға дейін өсті. Қазіргі кезде химия өнеркәсібі әлемді негізгі 4 аймаққа бөліп тұр. Олар - АҚШ, Батыс Еуропа, ТМД елдері, Жапония. Қазақстанда химия өнеркәсібі жеке сала ретінде алғашқы бесжылдықтар кезінде қалыптасты. Кеңестік дәуірге дейінгі кезеңде Қазақстанда Шымкент дермене (сантонин) зауыты (1883), сабын қайнататын, желім қайнататын ұсақ кәсіпорындар жұмыс істеді. 1930 - 40 жылы Ақтөбе химиялық комбинат, “Аралсульфат” комбинат, ірі фосфорит кені -“Қаратау” комбинат, Қарағанды синтетикалық каучук, Қостанай синтетикалық талшық зауыттары салынды. 1950 - 60 жылдары Қазақстанда осы заманғы химиялық индустрияның негізі қаланды. Жамбыл суперфосфат, Гурьев химиялық зауыттары, Шымкент гидролиз және фосфор тұздары зауыттары, Ақтөбе ферроқорытпа, Шымкент газ-бензин зауыттары іске қосылды. Қазақстан анорганикалық және органикалық тектегі пайдалы қазынды кеніштеріне бай. Олар химия өнімінің алуан түрлерін алу үшін шикізат көзі болып табылады. Сала үшін 1992 - 94, 1998 жылдар неғұрлым дағдарысты кезең болды. 1999 жылдан 2004 жылға дейін химия өнеркәсібі өндірісінің көлемі айтарлықтай өсті. 2005 жылы химия өнеркәсібі орындары 54, 3 млрд. теңгенің өнімін өндірді. Қазіргі кезде “Қазфосфат” ЖШС-нің бөлімшесі республикада химия өнімін өндіруші аса ірі кәсіпорын болып табылады, ол 2005 ж. 83, 4 мың т өнім шығарды, мұның өзі 1995 жылғыдан 1, 7 есе, ал 2000 жылғымен салыстырғанда 5, 4 есе көп. 90-жылдардың ортасынан бастап елде илеуіштер, хромды ангидрид, хром тотығын өндіру қолға алынды. 2005 жылы олардың көлемі 1995 жылғы деңгейден 1, 8 - 2, 4 есе асты. 1995 - 2005 жылы республиканың 5 мұнай-химия кәсіпорны қызметін қалпына келтірді. Бұл кәсіпорындар таяу шет елдердің өнімдеріне ұқсас полистирол, полипропилен, резина-техникалық бұйымдар, шина өнімдерін шығарады. 2003 жылы Ақтау пластмасса зауытында өндіріс жолға қойылды. 2005 жылы пластмассадан құбырлар мен шлангалар өндіру 2000 жылғымен салыстырғанда 12, 9 есе көбейді. 2005 жылы “Интеркомшина” АҚ камералар, резина бұйымдарын, шиналар шығару өндірісін іске қосты. Резина-техникалық бұйымдар шығаратын “Сараньрезинотехника” ААҚ мен “” ЖШС кәсіпорындары тапсырыскерлермен тікелей шарттар бойынша тұрақты жұмыс істеп келеді. Қазақстан химиясының құрылымында полимерлік химияға қарағанда негізгі химияның үлесі басым. Еліміздің негізгі химиясы қышқыл, химиялық қосылыстар, фосфор мен минералдық тыңайтқыштар өндіреді. Химия-фармацевтика өнеркәсібі, негізінен алғанда жаңадан құрылып, басқа салаларға қарағанда жылдам дамуда. Ең үлкен “Химфарм” зауыты Шымкентте орналасқан. Ол Қазақстандағы дәрі-дәрмектің 3/5 бөлігін шығарады. Алматы, Қаскелең, Семей және Павлодарда ірі кәсіпорындар жұмыс істейді. Полимерлер алынатын шикізатқа мұнай өнімдері, табиғи және ілеспе газ жатады. Ақтау зауыты полистирол, Атырау зауыты полиэтилен мен полипропилен шығарады. Резеңке бұйымдары өндірісінің негізгі орталықтары - Саран (металлургия үшін конвеер таспаларын шығару) және Шымкент (автомобиль мен а. ш. техникасы үшін шина жасау) . Фосфоритті Қаратау мен Жаңатаста өндіріп ұсақтайды да Таразда фосфор тыңайтқышын шығарады. Азот өндірісі Ақтау мен Теміртауда; күкірт қышқылы ауыр металдардың металлургияның орталықтарында (Жезқазған, Балқаш, Өскемен, Риддер) ; уран алатын орталықтарда (Степногор, Ақтау), фосфатты тыңайтқыштар өндірісі орталықтарында (Тараз) шығарады. Хром қосылыстары зауыты Ақтөбеде орналасқан.

Қазақстандағы химия өнеркәсібінің дамуы Әлемде химия өнеркәсібіне арқа сүйеп дамуға тиісті екі мемлекет болса - бірі, біреуі болса соның өзі - біздің Қазақстан. Олай дейтін себебіміз елдің өндірістік және экспорттық әлеуетінен-ақ байқалады.

Қазір Қазақстанның химия өнеркәсібіне 41 ірі кәсіпорын (“Қазфосфат”, “ҚазАзот”, “Ақтөбе хром қосындылары заводы” және басқасы) және бірқатар шағын, орташа кәсіпорындар кіреді. Бұл ретте өткен жылы химия өнеркәсібіндегі өнім көлемі 110, 8 миллиард теңге (миллиард доллардан сәл кем), ал 2008 жылы өндірістің өсуі 10 пайызға жуық болды.

Менделеевтің бүкіл кестесі бар және мұнай экспорты бойынша әлемде алға шықпақ болып отырған ел үшін бұл аздық етеді. Саланы дамыту үшін дағдарысты кезеңде үкімет 2009-2015 жылдарға “Жол картасы” атты кезекті іс-қимыл жоспарын әзірледі. Егер бәрі де жоспардағыдай болса, елімізде 6 жылдан кейін минералдық тыңайтқыштар және органикалық емес қосындылар өндіру жөнінде жаңа өндірістер қосылатын болады.

Қаратау дүние-жүзі бойынша фосфорит кенін өндіруден көшбастаушылардың бірі болды. Хромиттер мен борат өндіруде де Қазақстан дүние-жүзі бойынша көшбастаушы болды. Шымкентте химия-фармацевтика зауыты ашылды. Онда өндірілген эфедрин, сантонин, пахикарпин және апиын алкалоидтері шетелдерге де экспорттала бастады. Металлургия өндірісіндегі мұқтаждықты қамтамасыз ету мақсатында күкірт қышқылын шығаратын өндіріс орны құрылды. Жезқазған тау-кен комбинаты, Балқаш металлургия комбинаты, Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты, Шымкент қорғасын зауыты, Лениногор полиметалл комбинаты, Қаратау тау-кен химиясы комбинаты, Қарағанды синтетикалық каучук зауыты, Қарағанды металлургия зауыты, Жамбыл суперфосфат зауыты, Алматы электрохимия зауыты, пластмасса және ионалмастырғыштар шығарған «Қызылту» фирмасы, Шымкент гидролиз зауыты, Гурьев мұнай айыру зауыты, бертін келе салынған Ақтаудағы полистирол зауыты секілді алып өндірістік кәсіпорындар Қазақстанның химия өнеркәсібі деп аталатын өндірістік кешенінің негізі болды.

I. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ

1. 1. Жобаланатын процестің арналу мақсаты, сипаттамасы және процесті таңдау негіздемесі

Азот - адам, жануарлар және өсімдіктер ағзаларында маңызды қызмет атқарады. Алайда атмосфералық азотты жануарлар да, өсімдіктер де тікелей сіңіре алмайды. Көптеген өсімдіктер азотты оның қосылыстарынан (азот қышқылының тұздары, аммиакты су, аммоний тұздары), ал жануарлар өсімдіктермен қоректенгенде сіңіреді. Азот белок құрмында кіретіндіктен, бүкіл өсімдік пен жануалардың дене құрамында болады. Жасушаларада (клеткаларда) болатын белоктардың түрлі өзгерістері тіршілік процестерінің негізі, сондықтан белоксыз, яғни азотсыз тіршілік жоқ. Ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігін арттыру үшін топыраққа азот қосылыстары бар заттарды, яғни азот тыңайтқыштарынан енгізеді.

Азотты ауадан алу жолдарын ХХ ғасырдың басында қолға алады. Бос күйіндегі азоттың активтігі өте нашар. Сондықтан азотты алу арнайы әдістермен жүгізіледі.

Электр доға әдісі (1902-1903ж) .

Атмосферадағы азот және оттегі 2000-2500 ⁰ С температурада бір-бірімен әрекеттеседі. Найзағайлы жаңбырда атмосферада электр разряды болған кезде дәл осындай реакция жүреді:

N ₂ +O ₂ =2NO-Q

Азот оксиді (NO)

1 1

Ауа

Екі жақтан орнатылған электр пештеріне электродтар орналастырылған, олармен жоғары кернеулі ток өтеді. Екі электродтың арасында электр доғасы пайда болады. Доғаның арасымен ауа өтеді де, азот пен оттек бір-бірімен әрекеттеседі. Бұл процестің негізгі кемшілігі электр энергиясының шығыны өте жоғары. 1 тонна азот алу үшін сағатына 60-70 мың кВт энергия жұмсалады.

Цинамидті әдіс практикаға 1905-1910 жылдары енгізілді. Бұл әдіс ауадағы азоттың арнайы пеште, 1000-1100 ⁰ С температурада кальций карбидімен әрекеттесуіне негізделген.

CaC ₂ +N ₂ =CaCN ₂ +C

Түзілген кальций цинамиді азот тыңайтқыштары ретінде қолданылады немесе аммиак және азот қышылына өңделеді. Бұл әдісте де энергия шығыны жоғары. 1 тонна азот алу үшін сағатына 10 мың киловатт энергия жұмсалады.

Азотты өндірудің арзан және тиімді әдістерінің бірі ретінде ауадан азотты бөліп алу қолданылады. Бұл әдіс азот пен оттегінің қайнау температураларының айырмашылығына негізделген. Атмосфералық қысымда азоттың қайнау температурасы - 196 ⁰ С, ал оттегінікі - 183 ⁰ С-ге тең. Қалыпты жағдайда ауа түссіз газ, егер ауаны сұйылтсақ немесе «терең суытсақ», яғни - 192 ⁰ С-ге дейін, онда түссіз сұйықтыққа айналады. Егер сұйық ауаны қыздырсақ, онда азот бірінші болып буланады, ал оттегі сұйық күйінде қалады. Бұл процесті ауаның ректификациялануы деп атайды. Алынған азотты аммиакты синтездеуге қолданады, ал оттегіні металлургияда және химия өнеркәсібінің басқа салаларына қолданады. Аммиак синтездеуге сутегіні төмендегідей әдістермен алады:

1. Метанды су буларымен және оттегімен конверсиялау

CH ₄ +H ₂ O=CO+3H ₂ -Q

CH ₄ +0. 5O ₂ =CO+2H ₂ +Q

2. Көміртегі оксидін су буымен конверсиялау

CO+H ₂ O=CO ₂ +H ₂

3. Метанды крекингілеу

2СH ₄ →CH=CH+3H ₂ -Q

4. Суды электролиздеу

2H ₂ O=2H ₂ +O ₂

5. Кокс газын бөлу

Алынған азот және сутегі газдарын белгілі бір қатынаста араластырып,

аммиакты синтездемес бұрын алдын-ала газды қоспалардан тазартады.

Газдарды тазалау әдістері.

Азот және сутегі газдарының қоспасын күкіртсутектен тазарту құрғақ және ылғалды екі әдіспен жүргізіледі.

Құрғақ әдіс - темір гидрооксидінен, кальций оксидінен және ағаш ұнтақтарынан тұратын қатты массаның күкіртсутекті сіңіруіне негізделген.

Fe ₂ O ₃ *H ₂ O+3H ₂ S=Fe ₂ S ₃ *H ₂ O+3H ₂ O

2Fe ₂ S ₃ *H ₂ O+3O ₂ =2Fe ₂ O ₃ *H ₂ O+6S

Ылғал әдіс - мышьяк содалы ерітіндісімен және этаноламин ерітіндісімен күкіртсутекті циклды әдіспен сіңіруге негізделген.

NA ₂ AsS ₃ O+H ₂ S=Na ₃ AsS ₄ +H ₂ O

NA ₂ AsS ₄ +0. 5O ₂ =Na ₃ AsS ₃ O+S

2NH ₂ CH ₂ CH ₂ OH+H ₂ S=S(NH ₃ CH ₂ CH ₂ OH) ₂

Көміртегі оксидінен тазартуды аммиак ерітіндісіндегі мыс сірке қышқылымен жүргізеді:

[Cu(NH ₃ ) ₂ ] CH ₃ COO+CO+NH ₃ =[Cu(NH ₃ ) ₃ CO] CH ₃ COO

немесе метандану, гидрлеу арқылы тазалайды:

СO+3H ₂ =CH ₄ +H ₂ O

CO ₂ +4H ₂ =CH ₄ +2H ₂ O

1. 2. Шикізаттың, дайын өнімдердің және қосалқы материалдардың сапасы

Аммиак . Аммиак түссіз, күшті тұншықтырғыш иісі бар газ. Аммиак 273, 1 К (0 ^о С) температурада және атмосфералық қысымда (қалыпты жағдайда) газ күйінде болады. Ол атмосфералық қысымда 239, 8 К (-33, 3 ^о С) температураға дейін, ал бұдан жоғары температурада тиісінше қысымды жоғарылату арқылы салқындатылса, сұйық аммиакқа анналады.

Аммиактың физика - химиалық көрсеткіштері төменде берілген.

Темперетура, ⁰ С

Сұйық аммиак

Булану жылуы . . . кДж/кг ккал/кг

Температура 50 ⁰ С . . . 1415 337, 97

0 ⁰ С . . . 1260 300, 52

50 ⁰ С . . . 1056 252, 26

Суда өте жақсы ериді: 20 ⁰ С 1:700; 0 ⁰ С 1:2000 көлем.

Суда ерігенде 33, 47 кДж/моль бөлініп шығады. Судағы ерітіндісін мүсәтір спирті деп атайды. Судағы 25% ерітіндінің тығыздығы 0, 9 температурада NH _{3 *} H ₂ O, NH _{3 *} 2H ₂ O кристалогидраттарын бөліп шығаруға болады.

МЕСТ 6221-75 стандартына сәйкес аммиактың үш сорты шығарылады

Кесте №1. 1.

Азот және сутек қоспасынан алынған тепе-теңдік жағдайдағы аммиактың концентрациясы ( NH _3% )

Кесте№1. 2.

Температура және жалпы қысымға байланысты сұйық аммиак бетіндегі қаныққан бу қысымы

Кесте№1. 3.

Газ қысымы мен көлемінің мәндері

Кесте №1. 4.

Аммиактың қаныққан күйіндегі бу қысымы мен сұйықтық тығыздығының температураға байланысты өзгеруі

Кесте№1. 5.

Температура: Температура

Бу қысымы: Бу қысымы

Сұйықтық тығыздығы: Сұйықтық тығыздығы

Температура: К

Бу қысымы: °С

Сұйықтық тығыздығы: МПа

кгс/см

кг/м

Температура: 239, 8

Бу қысымы: -33, 3

Сұйықтық тығыздығы: 0, 101

1, 03

682

Температура: 241, 1

Бу қысымы: -32

Сұйықтық тығыздығы: 0, 108

1, 10

680

Температура: 243, 1

Бу қысымы: -30

Сұйықтық тығыздығы: 0, 120

1, 22

678

Температура: 245, 1

Бу қысымы: -28

Сұйықтық тығыздығы: 0, 132

1, 34

675

Температура: 247, 1

Бу қысымы: -26

Сұйықтық тығыздығы: 0, 145

1, 48

673

Температура: 249, 1

Бу қысымы: -24

Сұйықтық тығыздығы: 0, 159

1, 62

670

Температура: 251, 1

Бу қысымы: -22

Сұйықтық тығыздығы: 0, 174

1, 77

668

Температура: 253, 1

Бу қысымы: -20

Сұйықтық тығыздығы: 0, 190

1, 94

665

Температура: 255, 1

Бу қысымы: -18

Сұйықтық тығыздығы: 0, 208

2, 12

663

Температура: 257, 1

Бу қысымы: -16

Сұйықтық тығыздығы: 0, 226

2, 31

660

Температура: 259, 1

Бу қысымы: -14

Сұйықтық тығыздығы: 0, 247

2, 51

658

Температура: 261, 1

Бу қысымы: -12

Сұйықтық тығыздығы: 0, 268

2, 73

655

Температура: 263, 1

Бу қысымы: -10

Сұйықтық тығыздығы: 0, 291

2, 97

652

Температура: 265, 1

Бу қысымы: -8

Сұйықтық тығыздығы: 0, 315

3, 21

650

Температура: 267, 1

Бу қысымы: -6

Сұйықтық тығыздығы: 0, 341

3, 48

647

Температура: 269, 1

Бу қысымы: -4

Сұйықтық тығыздығы: 0, 369

3, 76

644

Температура: 271, 1

Бу қысымы: -2

Сұйықтық тығыздығы: 0, 398

4, 06

642

Температура: 273, 1

Бу қысымы: 0

Сұйықтық тығыздығы: 0, 429

4, 38

639

Температура: 275, 1

Бу қысымы: 2

Сұйықтық тығыздығы: 0, 462

4, 72

636

Температура: 276, 1

Бу қысымы: 2

Сұйықтық тығыздығы: 0, 464

4, 79

638

Азот -сутекті қоспа. Табиғи және ілеспелі газдарды азот сутекті қоспаларға өңдеу бірнеше сатыдан тұрады. Ең алдымен негізгі құрамы Н ₂ , СО, СО ₂ , N ₂ тұратын газ қоспасын алады. Бұл саты көмірсутек газдардың конверсиясы деп аталады. Содан сонң СО - ның конверсиялау сатысы жүреді. 3-ші сатыда газды СО және СО2 газ қоспасынан тазарту үрдісі журеді. Нәтижесінде улы катализатордың толық тазартылған, аммиак синтезіне дайын азот сутекті қоспа алынады. Аммиак синтезі үшін қажет сутегінің табиғи газдарды, соның ішінде көбінде метанды су буы және оттегімен толықтырып алады. Конверсиялаудың негізгі теңдеулері келесі негізгі реакциялар бойынша жүзеге асырылады:

СН ₄ + Н ₂ О = СО + 3Н ₂ - 49, 27 ккал

СН ₄ + 0, 5 О ₂ = СО + 2Н ₂ + 1, 3 ккал

СО + Н ₂ О = СО ₂ + Н ₂ + 9, 8 ккал

СН ₄ +СО ₂ = 2СО +2Н ₂ - 59, 3 ккал

4-ші реакция қарастырылмайды, себебі реакция нәтижесінде түзілген синтез газы метанол және басқа да О ₂ -ті органикалық қосылыстарды алу үшін қолданылады. Өндірісте метанды конверсиялаудың 3 негізгі әдісі қолданылады.

• Булы каталитикалық конверсия;
• Каталитикалық булы оттегі және булы оттегілі - ауалы конверсия;
• О2-мен және ауамен байытылған О2-мен жоғары температуралы конверсия.

Әдетте, бұл каталитикалық конверсия үрдісінде алдымен 750-800ºС температурада катализаторда метанның үлкен бөлігі конвертирленеді. Содан сон метанның қалған бөлігі басқа аппаратта 2-ші теңдеу бойынша ауадағы оттегімен катализаторда әрекеттеседі. Метанның булы оттегілі және ауаны конверсия үрдісі экзотермиялық болып келеді.

Өндірісте булы оттегілі және ауаны каталитикалық конверсиясы катализатордың белсенділігіне байланысты бастапқы газ құрамындағы мөлшеріне қолданылған қысым және басқа да жағдайға байланысты 800-1050 ºС да жүргізеді. Өндірісте метанның 1275-1400ºС температурада оттегілі және оттегілі ауалы катализатордың қатысынсыз конверсиясы кең қолданысқа ие. Бұл температурада метанның оттегімен әрекеттесуі өте жоғары, бірақ реакция нәтижесінде метанның термиялық диссосоциялануы кезінде күйе бөлінеді:

СН ₄ → С + 2Н ₂

1275ºС -да күйенің аз мөлшері түзіледі, ал 1350ºС және одан жоғары температурада күйе түзілуінен арылуға болады.

1. 3. Процестің теориялық негіздері

Аммиак органикалық заттардың шіруі нәтижесінде түзіліп, бөлініп шығады. Ауада әрдайым аз ғана мөлшерде араласқан түрде, әсіресе халық тұратын жерде көп кездеседі.

Аммиакты алудың бірнеше әдісі бар, олардың ішінде маңыздысы, әрі осы кезде қолданылатыны - аммиак синтезі деп аталатын азот пен сутекті тікелей қосатын әдіс.

Химиялық тепе-теңдіктің ығысуы туралы ілім аммиак синтезін қандай жағдайда жүргізу тиімді екеніні алдын - ала болжауға мүмкіндік туғызады.

N ₂ +3H ₂ → 2NH ₃ +Q △H ^º = -92, 04 кДж/моль

Бұл реакция экзотермиялық және көлемін азайта жүретіндіктен оны төменгі температурада және жоғары қысымда жүргізу керек.

Көп зерттеулерден кейін қолайлы деп табылған жағдайдың бірі: 280-300 атм. қысым, 400-500ºС температура және K ₂ O, Al ₂ O ₃ араластырған темір катализаторын қолдану болып табылады. Соның өзінде аммиактың шығымы 15-20%. Демек, төмен температурада аммиакты синтездеуге мүмкіндік беретін активтігі жоғары катализатор қолдану ұтымды болып табылады. Сонымен қатар аммиак шығымын қысымды арттыруды жоғарылату арқылы да іске асыруға болады.

Химиялық тепе-теңдік күйіндегі аммиактың шығымына температура мен қысымының әсері.

Кесте№1. 6.

Аммиак синтезінің катализаторы.

Аммиак синтезі өндірісінде-катализатор ретінде темір осмий, уран, молибден, марганец, вольфрам тағы басқа металдар қолданады. Өндірісте магнетитті (Fe ₃ O ₄ ) промотолы компонеттермен (К ₂ О, СаО) бірге балқытылып аынған темірлі катализаторларды қолданады. Катализаторларды сутегімен 300-400°С-та арнайы аппаратта тотықсыздандырады. Бұл үрдісітің зияндылығын кеміту үшін катализаторлар құрамына активаторлар қосады. Катализатор құрамында 2-4% Al ₂ О ₃ болады, одан артық болса аммиактың катализатор бетіне шығуына кедергі жасайды. Аммиактың катализатор бетіне шығуын жылдамдату үшін К ₂ О қосады. Катализатор құрамында сонымен қатар SіО ₂ активаторы болады. Катализатор құрамында SіО ₂ мөлшері 0, 3%-тен аспауы керек. Одан жоғарыда катализатор құрамында SіО ₂ мен бірге СаО, МgО болса оның активтігі артады. Россия өндірісінде СА-1, СА-2, катализаторлар қолданады. Катализатор СА-1 3-рет активтелген (AlО, К ₂ О, СаО), құрамында SіО, МgО бар. Катализатор 400-550°C-та 60мПа қысымға дейінгі қысымда және азот сутек газдардан аммиак синтезінде 8-жылға дейін үздіксіз қолданады. Катализатор СА-2 жоғры температурада синтездеу үшін қолданылады. Ол ыстыққа шыдамды құрамында ванадий оксиді V ₂ O ₅ болды.

Катализаторларды темір металдарынан және табиғи магнетит кендерінен, жасанды магнетиттерден дайындайды. Шикізаттың сапасы-белгіленген талапқа сай болуы керек. Егер шикізат құрамында 0, 2%- күкірт болатын болса, катализатор белсенділігі 15%-ға дейін төмендейді. Катализаторға сондай-ақ шикізат құрамындағы фосфор, мыс және тағы басқа қоспалар айтарлықтай әсер етеді.

Майдаланған және түйіршіктелген темір катализаторлары - оксид түрінде болады. Аммиак синтезі үшін қолданылатын катализаторлар тотыққан күйде болуы керек. Тотықпаған катализатор құрамында 90%-дейін магнетит (Fe ₃ O ₄ ) болады. Тотықсыздану сатысы өте маңызды және буы катализатордың белсенділігін анықтайды. Катализатордың тотығуы оксидтердің сутегімен әрекеттесуіне негізделген.

Fe ₃ O ₄ +4Н ₂ →3 Fe+4Н ₂ О - 185, 82кДж

Тотықтырғыш ретінде азотсутекті қоспа қолданады. Катализаторды тотықтыру аммиак синтезінің калоннасынада жүргізіледі.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс