Астананың туристік имиджін дамыту
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1 Қазақстан Республикасындағы туризмнің даму деңгейіндегі негiзгi үрдістер
(Астана қаласы негізінде)
1.1 Астана қаласындағы туризмнің даму
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .10
1.2 Астанадағы туристік инфрақұрылымның
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ..16
1.3 Туризм дамуындағы әлемдік үрдістердің Қазақстан туризміне
ықпалы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2 Астана қаласынағы туризмнің қалыптасу аспектілері мен мәселелері
2.1 Астана қаласындағы туристік саланың қазіргі кезеңдегі жағдайы
(әлеуметтік
талдау) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
2.2 Астана қаласындағы туризм индустрия қалыптасуының негізгі
аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.3 Астана аймақтарының туристік тартымдылығын арттыру
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .36
3 Қазақстан Республиксындағы туристтiк қызметті мемлекеттiк қолдау
3.1 Мемлекеттік реттеудің тусінігі, мақсаттары және
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
3.2 Қазақстандағы туризмнің даму стратегиясы және туристік индустрия саласы
үшін мамандарды
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.44
3.3 Қазақстанның тартымды туристік имиджін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .61
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
КІРІСПЕ
Туризм – әлемдiк iрi индустрия. Туризм әлемдік экономикада басты
рөлдердің бірін атқарады. Дүниежүзілік туристік ұйымның (ДТҰ) деректері
бойынша ол әлемдік жалпы ұлттық өнімнің 10-бөлігін, халықаралық
инвестициялардың 11 пайызынан астамын, әлемдік өндірістегі әрбір 9-ыншы
жұмысшы орнын қамтамассыз етеді.
Туризм - демалыспен, бос уақытпен, спортпен, сондай-ақ мәдениетпен және
табиғатпен тілдесумен тікелей байланысты, жеке және ұжымдық толық жетілудің
жолы ретінде жоспарлануы және тәжірибеге енгізілуі тиіс қызмет.
Біздің жұмысымыз елордамыз Астана қаласының негізінде туризмнің дамуы
тақырыбында өрбімек. Жас қаламыздың туристік саласының дамуы, оның қазіргі
жағдайымен мәселелері және келешекте одан әрі дамыту бағдарламасы жөнінде
талқыланады.
Бұл жұмыстың өзектілігі Астана қаласы экономикасындағы туризмнің үлесін
ұлғайту, қала маңайындағы аймақтардың туристік тартымдылығын және туризм
саласында көрсетілетін қызметтер сапасының деңгейін, осы сала үшін білікті
мамандарды қазіргі заман талабына сай етіп көрсету.
Дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан бойынша оның ішінде Астана
қаласындағы туристік саланың болашақтағы дамуын анықтау, елордамызда
туристік инфрақұрымын жетілдіру жолдары, қала маңайындағы аймақтардың
туристік тартымдығын жетілдіру, олардың мәселерелері және шешу жолдары.
Сондай-ақ еліміздегі туристік имиджді қалыптастыру және әлемдік деңгейдегі
стандарттарға сай болу жағдайларын жетілдіру. Осы салада кадрлар мәселесін
шешу жолдары қарастырылады.
Қазақстанда туризмнің даму тарихы жалпы әлемдік үрдістермен
ерекшеленеді. Себебі, көптеген жағдайда оның дамуы елдің саяси,
экономикалық және әлеуметтік ерекшеліктерімен анықталады. Туризм Астананың
экономикалық дамуындағы маңызды саланың бірі болып отыр. ҚР Президенті Н.Ә.
Назарбаев ҚР экономикасын кластерлік дамытудағы басым бағыттың бірі ретінде
туризм индустриясын дамытудың маңызын атап өтті. Астана туристік кластерін
дамытудағы басты міндет Қазақстан астанасында туристік инфрақұрылым жасау,
оның ішінде, мәдениет және демалыс саябақтарын, қонақ үйлер, сауда, ойын-
сауық және басқа тынығу нысандарын салу, туристік қызметті әлемдік
стандарттар талабына үйлестіру, сондай-ақ туристік саланың мамандарын
даярлау болып табылады.
Астана – Қазақстанның бас қаласы, инфрқұрылымы қарқынды дамып келе
жатқан, іскерлік елдердің орталығы. Қала ең ірі сауда-өнеркәсіптік, ғылыми-
мәдени, білім беретін, қаржы-кәсіпкерлік мемлекет орталығы болып табылады.
ҚР-ның жаңа бас қаласы орталық аймақтың солтүстігінде орналасқан. Соңғы он
жыл ішінде қала жылдам қарқынмен өсті. Астана мемлекеттердің саяси және
іскер қаласына айналды. Мұнай, газ және құрылыс кәсіпорындарының көпшілігі
дәл қазіргі уақытта Астанада жұмылдырылған. Қаланың дамуы 2030 жылға
дейінгі мерзімге дейін жоспарланған.
Астананың архитектуралық келбетінің жыл сайын жаңғырып, сондай-ақ
туристік нысандардың көбейюіне орай, туристерге сауатты ақпар беру
мақсатында Астана туризм ассоциациясы (АТА) қала бойынша саяхат жүргізетін
гидтерге арнап әдістемелік құрал шығарып тұрады. Астананы шетелдерге
жақынырақ таныстыру, туристік саяхатпен келемдеушілердің ынтасын арттыру
мақсатында шетел ақпарат құралдары мен баспа беттерінде Астананың көз
тартар көрікті жерлері мен оны қоршап жатқан курортты өңірлері туралы
мақалалар мен эссе-әңгімелер ұйымдастырып тұру қолға алынды. Негізінен,
Жапония, АҚШ, Германия, Голландия, Оңтүстік Корея, Туркия, Франция,
Малайзия, Италия, Испания елдері басты нысана болмақ. Астана қаласының
туристік қызметін жетілдіре түсу үшін, ол жайында ақпарат аламын деушілерге
жарнама-ақпараттық материалдар, астана туралы панорамалы туристік карта,
фотоальбом, брошюралар, әлемнің жетекші тілдерінде жолнұсқау кітапшалары
шығарылып тұрады.
Астана кейінгі үш жыл ішінде Қазақстанның өз аймақтары және көршілес
республикалармен ішкі туризмді дамытып, оны астана маңайында орналасқан
қорықтармен таныстыру турларына ұластыру жағын қолға алып отыр. Экологиялық
туризм кезінде бір нәрсені естен шығармаған жөн, табиғат аумағындағы
демалыс орындарының адамға қызмет ету қаблеті шексіз емес. Бұған бұрыннан
келе жатқан Ақмалотурист туристік фирмасының іс-тәжірбиесі мысал бола
алады. Олар Сарыобаны қолға алып, аялап, қайтадан жан кіргізу ісімен
шұғылдануда. Саят фирмасы да Астанада ірі турфирма санатына жатады, олар
Ел жүрегі - Астана сити-тур ұйымдастырды.
Ғаламтордағы мәлiметтерге сүйенсек, дүниежүзi бойынша туризмнен түсетiн
пайда 4 триллион долларға жетедi екен. Бизнестiң осы түрi әлем елдерiнiң
қазынасына 800 миллиард доллардан астам салық түсiредi. Мiне, осылайша
туризм – жаһандық экономиканың қозғаушы күшi болып табылады. Оның пайдасын
жете түсiнгендер бұл саланы дамытуға қаржысын аямайды. Ал бiзде ше?
Елiмiздiң елордасы – Астана қаласындағы туризм саласы қандай деңгейде?
Шаһарымыз бас қала атанғалы туризм саласында қандай өзгерiстер болып жатыр?
Қолға алынған игi iстер мен шешiлмей жатқан мәселелер қаншалықты?
Осы міндетті жүзеге асыру мақсатымен Астана әлемдегі туристік салаларды
дамытудың 2010-2011 жылдарға арналған аймақтық бағдарламасын қабылдады. Бұл
бағдарламаның мақсаты: ішкі және сырттан келетін туризмнің ұйымдастыру-
экономикалық жағдайын жетілдіру арқылы туристік сектордың бәсекелестік
қабілетін арттыру және Астана қаласы экономикасындағы туризмнің үлесін
ұлғайту. Бағдарламаның басты міндеттері:
1. Туристік кластер негізін қалыптастыру бойынша кешенді шараларды
жүзеге асыру;
2. Астананың туристік имиджін дамыту;
3. Туристік кластердің негізгі құрамды саласы туристік инфрақұрылым
болып табылады.
Туристік инфрақұрылымды ұлғайту бойынша қала әкімдігі ұдайы жұмыс
атқарып келеді. Қаланы дамыту бас жоспарына сәйкес Астанада таяу жылдарда
бірқатар демалыс-көңіл көтеру кешендері бой көтерді. Олардың қатарында
Ханшатыр, Астана Мега Орталығы ірі демалыс сауда кешендері; 30 мың
орындық жабық стадион, жабық велотрек секілді спорт құрылыстары бар.
Осы бағытта Астана қаласы әкімдігі астанадағы туристік ұйымдармен
бірлесе отырып, тәжірбие жинақтау базаларын қалыптасыруды және студенттерді
туристік мамандыққа баулитын тәжірбиелік сабақтар жүргізуді жүзеге асыруда.
Бұған қосымша туризм менеджерлері үшін практикалық конференциялар, оқыту
семинарлары мен практикумдар өткізу, сонымен қатар Дүниежүзілік туристік
ұйымның ұйғаруымен туризм саласындағы жетекші сарапшыларды қатыстыру
практикалық конференциялар қолға алынып отыр.
Болашақта елорда өзінің көлемі бойынша өсуін тоқтатпай, тек ТМД
деңгейінде ғана емес, Дүниежүзілік дәрежедегі туристік ресурстардың көзі
болып қалыптасуы көзделіп отыр. Оған жаңа салынған халықаралық аэропорт өз
ықпалын тигізбекші. Астананы көгалдандыру, экологиялық тазалығын сақтауға
бағытталған стратегиялық жоспарлар өз жұмысына кіргізілді. Туризмді дамыта
отырып, қала тұрғындарының әлеуметтік, танымдық, экономикалық жағдайларын
көтеру көзделіп отыр.
Дипломдық жұмыста өткiзiлген зерттеулер Қазақстан Республикасының туризм
және спорт министрлiгiнiң ақпараттық базасымен статистика мәліметтері
болды. Сондай-ақ әдiстемелiк және теориялық негiзде отандық және шетел
ғалымдарының еңбегi, баспасөз материалдары және тағы басқа мәліметтер
қызмет еттi.
Дипломдық жұмыс дәстүрлi құрылым бойынша кiрiспеден, 3 тараудан және
қортындыдан тұрады.
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ДЕҢГЕЙІНДЕГІ НЕГIЗГI
ҮРДІСТЕР (Астана қаласы негізінде)
1.1. Астана қаласындағы туризмнің даму кезеңдері
Туризм - демалу мақсатында, іскерлік және өзге мақсаттарда қатарынан бір
жылдан аспайтын кезең ішінде саяхаттайтын және әдеттегі ортасынан тыс жерде
орналасқан орындарда болуды жүзеге асыратын адамдар қызметі.
Туризм қоғамда, белгілі шектеулері бар саяхаттың кездейсоқ жағдайы болып
табылады. Оның саяхаттан басты ерекшелігі, саясат және экономика,
табиғаттың ішкі құбылыстарына әсер ететін категория негізімен ерекшелінеді.
Туристтің әрбір іс-әрекеті барысында атқарылатын нақты мақсаты бар
саяхатшылық ерекше массалық бұйымдар қызметі, туристік қызмет. Туризм нақты
жағдайда, ХІХ ғасырға, ал интенсивті даму қарқынына жетуі ХХ ғасырдың
екінші жартысында кең етек алды. Оның дамуы техниканың, технология,
қоғамдық қатынастардың даму ғасырына сәйкес келеді. Бүгін де туризм
әлемдегі ең ірі және әлемдік жалпы табыстың 10 пайызын, жұмысшылардың
жұмыстарын, негізгі құралдарының ірі капиталдарға тартылуы болып табылатын
әлемдік индустрия.
Қазақстанда туризм дамуының ең перспективті бағыттарын анықтау үшін оның
соңғы жылдардағы эволюциясын талдау қажет. Туризм экономикалық қызмет
сферасы ретінде қаржылық және ұйымдастырушылық өзгерістерге бейім болып
келеді. Ұлттық туристік компаниялар бұл өзгерістерді туристік ағымдардағы
және туристік қызметтерге қойылатын бағалардағы болып жатқан өзгерістерді
түсіну үшін ескеруі тиіс. Жүргізілген талдау қазіргі туризмнің даму
тенденцияларының және онда болып жатқан өзгерістердің толық суреттемесін
береді.
Бірінші кезең Қазақстанда туризмнің дамуында өтпелі кезең болып табылды,
нарықтық экономикаға өту саланың қайта құрылуына, туристік фирмалар санының
өсуіне, туризмде жеке кәсіпкерлікті дамытуға арналған жағдайларды құратын
жаңа заңдардың, нормалар мен ережелердің пайда болуына септігін тигізді.
Ерекше көңілді екінші кезеңге бөлу қажет, себебі оған туризм
көрсеткіштерінің экстенсивті өсуі тән. Жүргізілген қайта қалыптастырулар,
нақты айтқанда, визалық формальділіктерді жеңілдету, шетелдік инвесторлар
үшін Қазақстан шекарасының ашылуын тез өсуге, ең алдымен халықаралық
туризмнің өсуіне септігін тигізді. Әсіресе Қазақстан азаматтарын шетелге
жіберу бойынша қарқыны тез көрсеткіштерге тән. Қазақстанға шетелдік
туристердің бизнес-сапарларына үлкен көңіл бөлінді. Бұл республикаға
инвестициялық белсенділіктің көтерілуімен байланысты [1].
Туризм – әлемдiк iрi индустрия. Бұл сала әлемдiк iшкi өнiм көлемiнiң 10
пайызын құрайды. Ғаламтордағы мәлiметтерге сүйенсек, дүниежүзi бойынша
туризмнен түсетiн пайда 4 триллион долларға жетедi екен. Бизнестiң осы түрi
әлем елдерiнiң қазынасына 800 миллиард доллардан астам салық түсiредi.
Мiне, осылайша туризм – жаһандық экономиканың қозғаушы күшi болып табылады.
Оның пайдасын жете түсiнгендер бұл саланы дамытуға қаржысын аямайды. Ал
бiзде ше? Елiмiздiң елордасы – Астана қаласындағы туризм саласы қандай
деңгейде? Шаһарымыз бас қала атанғалы туризм саласында қандай өзгерiстер
болып жатыр? Қолға алынған игi iстер мен шешiлмей жатқан мәселелер
қаншалықты?
Қазақстанда туризмнің даму тарихы жалпы әлемдік үрдістермен ерекшеленеді.
Себебі, көптеген жағдайда оның дамуы елдің саяси, экономикалық және
әлеуметтік ерекшеліктерімен анықталады. Туризм Астананың экономикалық
дамуындағы маңызды саланың бірі болып отыр. ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев ҚР
экономикасын кластерлік дамытудағы басым бағыттың бірі ретінде туризм
индустриясын дамытудың маңызын атап өтті. Астана туристік кластерін
дамытудағы басты міндет Қазақстан астанасында туристік инфрақұрылым жасау,
оның ішінде, мәдениет және демалыс саябақтарын, қонақ үйлер, сауда, ойын
сауық және басқа да тынығу нысандарын салу, туристік қызметті әлемдік
стандарттар талабына үйлестіру, сондай-ақ туристік саланың маман кадрларын
даярлау болып табылады.
Осы міндетті жүзеге асыру асыру мақсатымен Астана әлемдегі туристік
салаларды дамытудың 2010-2011 жылдарға арналған аймақтық бағдарламасын
қабылдады. Бұл бағдарламаның мақсаты ішкі және сырттан келетін туризмнің
ұйымдастыру-экономикалық жағдайын жетілдіру арқылы туристік сектордың
бәсекелестік қабілетін арттыру және Астана қаласы экономикасындағы
туризмнің үлесін ұлғайту. Бағдарламаның басты міндеттері: туристік кластер
негізін қалыптастыру бойынша кешенді шараларды жүзеге асыру; Астананың
туристік имиджін дамыту. Туристік кластердің негізгі құрамды саласы
туристік инфрақұрылым болып табылады. Туристік инфрақұрылымды ұлғайту
бойынша қала әкімдігі ұдайы жұмыс атқарып келеді. Қаланы дамыту бас
жоспарына сәйкес Астанада таяу жылдарда бірқатар демалыс-көңіл көтеру
кешендері бой көтерді. Олардың қатарында Ханшатыр, Астана Мега Орталығы
ірі демалыс сауда кешендері; 30 мың орындық жабық стадион, жабық велотрек
секілді спорт құрылыстары бар. Мұнда туристер мен қала тұрғындарын Есіл
бойымен сейілдету ескерілген. Кемемен жолаушыларды қыдырту сапары қайық
стансиясы айлағынан басталып, Бейбітшілік және келісім сарайының тұсынан
аяқталады. Бұл жобаны іске асыру астана туристік әлеуетінің бір саласы
болып қана қоймайды, туристік бизнес субъектілері арасында адал
бәсекелестіктің алғышарттарын тудырады. Туристік кластердің тағы бір
маңызды элементтерінің бірі туризм саласының маман кадрларын даярлау.
Осы бағытта Астана қаласы әкімдігі астанадағы туристік ұйымдармен бірлесе
отырып, тәжірбие жинақтау базаларын қалыптасыруды және студенттерді
туристік мамандыққа баулитын тәжірбиелік сабақтар жүргізуді жүзеге асыруда.
Бұған қосымша туризм менеджерлері үшін тәжриебелік конференциялар, оқыту
семинарлары мен практикумдар өткізу, сонымен қатар Дүниежүзілік туристік
ұйымдар ұйғаруымен туризм саласындағы жетекші сарапшыларды қатыстыру қолға
алынып отыр.
Астананың архитектуралық келбетінің жыл сайын жаңғырып, сондай-ақ
туристік нысандардың көбейюіне орай, туристерге сауатты ақпар беру
мақсатында Астана Туризм Ассоциациясы (АТА) қала бойынша саяхат жүргізетін
гидтерге арнап әдістемелік құрал шығарып тұрады. Астананы шетелдерге
жақынырақ таныстыру, туристік саяхатпен келем деушілердің ытнасын арттыру
мақсатында шетел ақпарат құралдары мен баспа беттерінде Астананың көз
тартар көрікті жерлері мен оны қоршап жатқан курортты өңірлер туралы
мақалалар мен эссе-әңгімелер ұйымдастырып тұру қолға алынды. Негізінен,
Жапония, АҚШ, Гермения, Голландия, Оңтүстік Корея, Туркия, Франция,
Малайзия, Италия, Испания елдері басты нысана болмақ. Астана қаласынанң
туристік қызметін жетілдіре түсу үшін, ол жайында ақпарат аламын деушілерге
жарнама-ақпараттық материалдар, астана туралы панорамалы туристік карта,
фотоальбом, брошюралар, әлемнің жетекші тілдерінде жолнұсқау кітапшалары
шығарылып тұрады [2].
Балалар мен жасөспірімдер туризмін дамыту бойынша Қазақстан аймақтары
балалар топтарын қалыптастыру шаралары жүргізілді. Осы жобаға арналып
Астана қаласының сол жағалауын аралататын, оның асем ғимараттары, демалыс
орындарымен таныстыратын арнайы туристік маршрут енгізілді. Балаларды бұл
маршрут бойынша сейілдету жаз айларындағы каникул кезінде лайықталған. Бұл
жобада негізгі назар әлеуметтік бағытқа, көпбалалы отбасы, мүгедек балалар
мен оқу үздіктерін қамтуға аударылған. Туристердің өз алдына серуен жасауы
ойластырылып, Қазақстанда тұңғыш рет 108 қызметі Астанада ұйымдастырылды.
Бұл қызмет астанаға келген шетел қонақтарына қаладағы мемлекеттік, қаржы,
демалыс нысандары, сондай-ақ туристік, тілмаштық, риэлторлық және тұрмыстық
қызмет көрсетумен айналысатын фирмалар жайында ақпарат берумен айналысады.
Туристік кластер жұмысын тиімді ұйымдастыру, сондай-ақ туристік мекемелер
шеңберін бір мақсатқа жұмылдыру қызметімен АТА айналысады.
Аталмыш ассоциациясының міндеті туристік фирмалар, отельдер,
рестораторлардың бірлесіп қызмет жасауын ұйымдастыру, туристік секторда
іске кіріскен кәсіпкерлер құқығын қорғау, туризм саласындағы нормалық-
құқықтық актілер мен қолданыстағы заңнамаларды әзірлеу және сараптау,
туризм саласы қызметкерлерінің кәсіби мамандығын арттыратын оқу семинарлары
мен курстарын өткізу. Мұнымен қатар астаналық АТА жаңа туристік
мүмкіндіктерді зерттеу ісімен де айналысады.
Астана ең алдымен, іскерлік туризм орталығы ретінде қалыптасып келеді.
Астанада жылына республикалық, сонымен қатар халықаралық деңгейдегі 30-дан
астам көрме ұйымдастырылады. Астанадағы туризм күн санап сұраныс тудырып
отырған сыртқа саяхат жасау туризм бизнесін жандандырумен бірге, қаланың
өзі де аса тартымды туризм нысандарына айналып отыр. Ол астаналық
инфрақұрылымның жедел дамуы, жаңа артитектуралық кеңістіктер мен әкімшілік
билік иелігі аясында қалыптасып келеді. Өкілеттілік қызметті Алматыдан
Астанаға көшіру, астанада әр түрлі тұсаукесерлік шаралардың көбеюіне
тікелей әсерін тигізіп отыр. Қаладағы пайдалануға берілген, сонымен қатар
салыну үстіндегі алаңдар көрме, конференциялар, халықаралық басқосуларға
пайдаланылып және қызмет көрсету деңгейінің өте жоғары екенін көрсетіп
отыр.
Астана – жаңа елорда ретінде Қазақстанның басқа қалаларына ұқсамайтын
өзінің тартымдылығы жағынан әлемдегі озық астаналармен тең түсетін,
қайталанбас келбеті бар қала. Астана қ. архитектурасы мен қала құрылысы
тұжырымының өзіндік ерекшелігі осындай. Таяу шетелмен ақпараттық біте
қайнасып жатқан шақта Астананың өзіндік бейнесі жаңа Қазақстанның серпінді
дамуы мен өмір салтын көз алдыға келтіреді. Елдің әлемдік аренадағы
белсенді саяси рөлі астананың аса жоғарғы деңгейдегі халықаралық форумдарды
қабылдау және өткізу мүмкіндіктерін арттырып отыр. Сол арқылы Астана
халықаралық жаңа деңгейге көтерілді. Алайда астананың қазіргі кезде қолға
алып отырған іскерлік туризмі сұранысты түгел шеше алмайды, қазіргі кезде
экологиялық туризм көзқарасымен алғанда – Астана нағыз қолайлы өңірде,
Қазақстанның солтүстік орта бөлігінде орналасқан. Бұл өлке табиғи байлығы,
орман-тоғайлы көлдермен ерекшеленеді.
Алайда турфирмалар арасында бір кездердегі жаппай сырқы саяхат жасау
деген ұғым саябырлап, астана бойынша саяхат өзінің алуан түрлі бағдарлама
мен қонақтарды тарту жағынан басымдық танытуға бет бұрып отыр. Туристік
фирмалар қазіргі кезде фототуризм, аңшылық, жертану, архелогиялық қазба,
тарихи ескерткіш орындарына Байқоңыр космодромында саяхат жасау секілді,
т.б. туристік қызмет көрсету бағыттарын ұсынады [3].
Экологиялық туризм алуан түрлі қорлар мен жергілікті қоғамдастықтардың
бірлескен жобаларының арқауы болуда. Экотуризм танымдық табиғат турларымен
тығыз байланысты, міне, осы сегментке мектеп каникулы туризмін тартуға мол
мүмкіндік бар.
Астана кейінгі үш жыл ішінде Қазақстанның өз аймақтары және көршілес
республикалармен ішкі туризмді дамытып, оны астана маңайында орналасқан
қорықтармен таныстыру турларына ұластыру жағын қолға алып отыр. Экологиялық
туризм кезінде бір нәрсені естен шығармаған жөн, табиғат аумағындағы
демалыс орындарының адамға қызмет ету қаблеті шексіз емес. Бұған бұрыннан
келе жатқан Ақмалотурист туристік фирмасының іс-тәжірбиесі мысал бола
алады. Олар Сарыобаны қолға алып, аялап, қайтадан жан кіргізу ісімен
шұғылдануда. Саят фирмасы да Астанада ірі турфирма санатына жатады, олар
Ел жүрегі - Астана сити-тур ұйымдастырды.
Астанада тынығу, сейілу нысандары және туристік саясат жүйесі қанат жайып
келеді. Олардың қатарына астана саябағы Аквапарк, Думан океанариумы,
Президенттік мәдениет орталығы, Астана-Бәйтерек монументі, Атамекен
Қазақстан картасы тарихи этнографиялық кешен, Тұлпар және Құлагер
спорттық клубтары, кинотеартлар, спорт сарайлары және т.б. нысандарымен
қатар мәдени орталықтар да дамып келеді. Туристер легінің қазірдің өзінде
бірнеше есе көбейгенін, туристің бизнестің Астана аумағына қарай бет
бұрғанын мақтанышпен айтуға болады.
Туристік бизнес құрылымын сараптағанда, Астанада бұл сала сыртқа саяхат
жасау бағытында жұмыс істейді, яғни шетелге демалу жолдамаларын,
авиабилеттерін өсіріп саудалау және виза толтыру ісімен айналысады.
Мәселенің бұлай болуы мынадай себептерге байланысты. Біріншіден, сыртқы
саяхат туризмі – қызметтің біршама пайдалы түрі. Екіншіден, ішкі туризмді
жолға қою, соған лайық мамандарды және материалдық-техникалық қорды қажет
етеді. Содан келіп туындайтын туристік бизнестің ең тиімді саласы авиабилет
сату мен сыртқа саяхат турларын ұйымдастыру болып табылады.
Астана қаласы экономикасының туристік секторының бәсекелестік сипатының
тұрақты болуын қамтамасыз етудің біртұтас стратегиясын жасау үшін туристік
бизнестің жалпы-әлемдік бағдарын ескеру қажет: ең жедел дамитын және
пайдалырағы іскерлік туризм, демалыстың белсенді түрлерінің орнын баяу түрі
алмастырады, яғни спорттық-сауықтыру, саяхат, экологиялық туризмге деген
сұраныс артады, туристік саяхаттың көңіл көтеру секілді түрі білім алуға
ден қояды, яғни қазіргі кезде мәдени-танымдық туризм тез қарқынмен дамуда.
Топ құрып саяхаттанудан гөрі, жеке дара сейілге шығудың сұранымы көбейеді,
автобус және автомобиль сапарына деген қажеттілік артуда.
Сондай ақ Астанада салыстырмалы түрде туристік саланы дамытуға ықпал
ететін факторларды да ескеру қажет: ол – ең алдымен Астана тұрғындарының
көбеюі, астананы тамашалау, демалу үшін келушілер санының артуы; еліміздің
экономикалық орталығы ролінің күшеюі, сондай-ақ халықаралық маңызының артуы
қала халықының іскерлік белсенділігін арттырады, содан жалпы туристік
нөпірдің ішінен іскерлік және оқиғаға орайлас туризмнің алар үлесі
көбейеді. Астаналық дәреже, оңтүстік-шығыс жағалаудағы екі бағытта 2 жаңа
орталықтың қалыптасуы, сол жағалаудың гүлденуі қаланың көрікті жерлерін
көруге деген сұранысты арттырады, қалаға шоғырланудың қарқын алуы
экономиканың мәдени-танымдық сегментін өркендету қажеттігін тудырады [4].
Экономиканы жүйелі дамытудың ең тиімді тәсілі кластерлі жол екенін ескере
келіп, жоғарыда келтірілген факторлар мен озық талаптар тұрғысынан Астана
аумағы бойынша туристік кластер схемасын жасау мына құрылымдар бойынша
жүйеленеді. Жүйе қалыптастырушы туристік бағыт (озық талап бойынша
көрсетілген), іскерлік туризм, мәдени-танымдық туризм, этно-туризм,
экологиялық туризм. Қызмет көрсету салалары: туристерді орналастыру,
қоғамдық тамақтандыру индустриясы, көлік қатынасы инфрақұрылымы, сауда,
демалыс, көңіл көтеру-серуен индустриясы; мәдениет пен спорт саласы; Астана
символикасмымен тамақ өнімдерін, сувинер, ұлттық киім, туристік жабдықтар,
азық-түлік шығару.
Кластердің қызмет жасау механизмдері маркетниг және туристік өнімдерді
ішкі және сыртқы сауда айналымына шығару; ақпаратпен қамтамасыз ету;
электронды төлем жүйесі, кәсіби кадрлармен қамтамасыз ету; инвестициялық
қолдау; нормалық және ұйымдастырушылық жағынан қамтамасыз ету. Туризм
индустриясын дамытуда кластерлік тәсілді жүзеге асыру, туризм
инфрақұрылымын жасау мен жетілдіруде іске қосу және кластерге
қатысушылардың арасындағы қарым-қатынасты дамыту механизмін қолдау
бағытында мемлекеттік органдардың күш салуын қажет етеді.
Осы шараларды жүзеге асыру барысында демалыс және серуен құру
индустриясын кеңейту, жасыл желекті аумақты молайту (әрбір шағын ауданнан,
сондай-ақ туристер келетін және ісккерлік белсенділік нысандары жағынан)
саябақтар, шағынбақтар орнату, отбасылық демалыс нысандарын, спорттық-
сауықтыру орталықтарын, хайуанаттар бағын, ботаника бағын ұлттық өнер
мұражайлары мен галереяларын орналастыру нысандарын салу ісі қолға алынды:
көлік қатынасы, кафе, туристік нысандарға (week end турлар) демалыс
күндерінде жеңілдетілген тариф белгілеу; астаналық демалыс саябағын жаңадан
қайта салып, абаттандыру шаралары қарастырылады [5].
1.2 Астанадағы туристік инфрақұрылымның қалыптасуы
Елдің инфрақұрылымының дамуы үшін, оның нақты туристтік ағынды, сонымен
бірге ұлттық өнімнің ерекшелігін қамтамасыз ететін, бiрiншi кезектегi
шаралар кешенiн iске асыру керек
1 сурет
Туризм инфрақұрылымының дамуы бойынша шаралар жиынтығы
Қазақстанның сирек кездесетін табиғат шамасын ескере отырып, елімізде
туризм алуан түрлігін арттыруға болатын мүмкіншіліктері бар: мәдени-
танымдық, экологиялық, экстремальді, іскерлік, сауықтыру және т.б. Туризм
төңірегіндегі халықаралық сарапшылар, соңғы жылдары Қазақстанның туризм
саласының жағдайы алға басқандығын айтады. Шет елдерінде Қазақстанды сирек
кездесетін туристік мүмкіндері бар тұрақты ел ретінде қарастыра бастады.
Туризм инфрақұрылымын дамыту және инвестициялық ахуалды жақсарту
мәселелерін шешу үшін мынадай шараларды жүзеге асыру қажет:
- электр беру желісін жүргізу;
- сумен жабдықтау және су бұру жүйесінің құрылысын салу;
- телефон желісін төсеу немесе өткізу және спутниктік байланыспен
қамтамасыз ету;
- көлік жолдарын салу және қайта салу.
Бірінші кезекте коммуникациялық жүйелерді Қапшағай су қоймасындағы,
Алматы облысындағы Алакөл көлінде, Маңғыстау облысындағы Каспий теңізі
жағалауындағы (Кендірлі ауданы), жағажай туризмі және ойын-сауық
индустриясы дамыған аудандарда, Жібек жолының қазақстандық учаскесінің
орталығы - Оңтүстік Қазақстан облысының Түркістан қаласында қамтамасыз ету
қажет.
Рекреациялық ресурстардың ірі шоғырланған базасында рекреациялық
шаруашылық мамандануы бар аймақтар қалыптастыру қажет.
Қазақстан Республикасында санаторийлік-курорттық істі дамыту ерекше
маңызға ие, ол мынадай шараларды іске асыруды талап етеді:
- санаторийлік-курорттық объектілерге сертификаттау және жіктеу жүргізу;
- санаторийлік-курорттық oбъектілердің қызметін реттейтін нормативтік
құқықтық актілер әзірлеу;
- санаторийлік-курорттық мақсаттағы объектілердің қызметін үйлестіруді
қамтамасыз ету.
Туризм инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуын, сондай-ақ қаржылық
қаражаттың шектеулілігін ескере отырып, мынадай өңірлерде үш, екі жұлдызды
санаттағы қонақ үйлер желісі мен туркластар құрылысына бағытталған өңірлік
деңгейдегі "Еурокемпинг" жобасын іске асыру шеңберінде мейманханалар, қонақ
үйлер мен мотелдер, сондай-ақ кемпингтер желісін салудың бірінші кезектегі
құрылысының басымдықтарын айқындау қажет:
- Ақмола облысы - Көкшетау қ. Зеренді ауданының Зеренді к. және Щучинск қ.;
- Алматы облысы - Текелі қ., Жаркент қ.;
- Жамбыл облысы - Тараз қ. ("Тектұрмас") архитектуралық кешенінің
аумағында), Байзақ ауданы ("Ақыртас") көне қалашығының аумағында), Жуалы
ауданының Б. Момышұлы ауылында.
Мынадай жерлерде туркласс санатындағы мейманханалар, қонақ үйлер мен
кемпингтер желісі құрылысын қамтамасыз еткен жөн:
- Шығыс Қазақстан облысында - Алакөл және Марқакөл көлдерінде, Бұқтырма су
қоймасында;
- Қызылорда облысында - Шымкент-Самарқан трассасы бойындағы Ұлы Жібек
Жолының учаскесінде;
- Атырау облысында - Сарайшық қалашығында;
- Маңғыстау облысында - Маңғыстау ауданы Шетпе ауылында;
- Павлодар облысында - Баянауыл МҰТП аумағында [6].
Болжамдарды ескерсек, 2011 жылдың соңына қарай елде 368300 орынға
арналған қонақ үйлер салу қажет. Бұл ретте туризм саласының инвестициялық
тартымдылығын арттыру мақсатында мынадай мәселелерді шешу қажет:
халықаралық бизнес-қоғамдастықтың Қазақстанның туристік мүмкіндіктері
туралы хабардарлығын арттыру және осы бағытта шетелдік ұйымдармен, оның
ішінде Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Шетелдік инвесторлар
кеңесінің Қазақстан Республикасының инвестициялық имиджін арттыру
мәселелері жөніндегі жұмыс тобы арқылы ынтымақтастықты дамыту, туристік-
этнографиялық кешендер түріндегі объектілердің құрылысы, бос уақытты өткізу
және ойын-сауық индустриясы желісін құру жөніндегі жобаларды шетелдік және
отандық даму институттарының инвестициялауына жәрдемдесу, шағын
кәсіпкерлікті қолдау қоры мен басқа да отандық даму институттарының
мүмкіндіктері мен ресурстарын тарту арқылы туристік және жәдігерлік өнім
индустриясын құру және дамыту жөнінде шаралар қабылдау, сырттан келушілер
туризмін дамыту үшін неғұрлым тартымды, әлемдік стандарттарға сәйкес
келетін туристік инфрақұрылым объектілері бар аудандар салудың өңірлік бас
жоспарларын әзірлеу, киіз үйлер дайындайтын кәсіпорындарды қалпына келтіру
және жаңаларын салу, ұлттық қолөнерді қайта жаңғырту, жаңа жұмыс орындарын
ашу. Инвестициялау институтын дамыту тиімділігі бұл бағытта жүйелі
мемлекеттік саясат жүргізуге және туризм инфрақұрылымын дамыту жөніндегі
мемлекеттік, жеке және туристік қоғамдық ұйымдардың күш-жігерін
шоғырландыруға байланысты болады.
Халықаралық туризмдi дамытуға ықпал етушi негiзгi факторлардың бiрi әуе
көлiгi саласында жолаушыларды авиатасымалдау болып табылады. Қазiргi
уақытта астанада әуе қатынастары келесi серiктестiктермен жүзеге асырылады
Эйр Астана, СКАТ, Жетысу, Трансаэро, Люфтганза, Этихад Эйруэйс,
Австрия әуежолдары, Туркиш Эйрлайнз, Узбекистон Хаво Йуллари,
Аэросвит, ГТК Россия, Белавиа, Евро-Азия Эйр, Халықаралық Украина
әуе жолдары және т.б. тұрақты ұшып тұрады. Халықаралық бағыттар 15 елге
тұрақты рейстер жасайды Абу Даби, Анталия, Вена, Ганновер, Дубай, Киев,
Прага, Санкт-Петербург, Стамбул, Ташкент, Минск, Мәскеу, Новосибирск,
Үрімші, Франкфурт.
Бүгiнгi таңда Қазақстанның халықаралық авиатасымалдарға қол жеткiзе
алатын әуежайлары: Астана, Алматы, Ақтөбе, Атырау, Қарағанды, Қостанай,
Павлодар, Петропавл, Семей, Тараз, Орал, Өскемен, Шымкент қалаларында бар.
Ішкі туризмде әуе көлігінің қызметтерін туристердің 4,2%-ы пайданаланды.
Сапарлардың басым көпшiлiгiнiң әуе көлiгiн пайдалану арқылы жүргiзiлетiнiн
ескерсек, авиапарктi жаңарту, туристiк ағынның көбеюiне қатысты елеп-
екшелген баға және тариф саясатын ескере отырып, жолаушыларды әуе көлiгiмен
тасымалдау географиясын кеңейту, қызмет көрсету сапасын арттыру қажеттiлiгi
туындайды.
Қазақстан аумағынан темiр жол көлiгi саласында 132 бағдар бойынша
өзiмiзде жасақталған жолаушылар поезды жүрiп өтедi. Оның iшiнде қала
маңындағы бағытта 69 бағдар бойынша, 49-ы жергiлiктi қатынас, 11-i
мемлекетаралық қатынас, 3-еуi халықаралық қатынас бойынша жүредi. Сондай-ақ
Қазақстан Республикасы аумағынан ТМД елдерiнде жасақталған 17 жолаушылар
поезд өтедi. Соңғы жылдары темiр жол көлiгi билет құнының қол жетiмдiлiгiне
байланысты республика халқының негiзгi жол жүру құралына айналды. Ішкі
туризмде темір жол көлігінің қызметтерін туристердің 14,1%-ы пайданаланды.
Жолаушыларға темiр жол көлiгiнде сервистiк қызмет көрсету деңгейiн арттыру
мақсатында бiрқатар iс-шаралар көзделген. Поездарда жолаушыларға Қазақстан
Республикасы аумағында да, сондай-ақ Ресей Федерациясының аумағында да ланч-
бокстар жасау мен ұсыну бойынша технологиялық процесс жобасы қарастырылған,
ЖВ купе, РИЦ купе санатындағы вагондардың жолаушылары үшiн безендiрiлiп,
мамандандырылған ақпараттық буклет шығару бағдарламасының жобасы әзiрлендi.
Айта кету керек, су көлiгi саласында Каспий теңiзiндегi Ақтау порты
Қазақстанды Ресей, Түркiменстан, Әзiрбайжан және Иран порттарымен
байланыстырады. Қазақстан Республикасын Ресей Федерациясымен және Қытай
Халық Республикасымен байланыстыратын iшкi су жолдары байланыстары бар.
Шығыс Қазақстандық су жолдары республикалық мемлекеттiк қазыналық кәсiпорны
жолаушылар тасымалдауға лицензиясы бар және туристiк қызметке қатысы бар
кемелерге Өскемен және Бұқтырма шлюздерi арқылы шлюздеу құнының 25%
көлемiнде жеңiлдiк орнатты. Бұл ретте аз мөлшерлi флотты шлюздеу Өскемен
және Бұқтырма шлюздерi арқылы жеңiлдетiлген тариф бойынша белгiленген
кестемен 10м дейiнгi кеменi шлюздеу 10%, ал 10 метрден ұзын кеменi шлюздеу
20% бойынша жүргiзiледi.
Сонымен қатар жүргiзiлген зерттеулер нәтижесiнде Еуропадан келген
туристердiң Каспий теңiзiне үлкен қызығушылығы жағажай туризмiнде де және
круиз ұйымдастыруда да байқалды. Осы мақсаттарда Каспий өңiрiндегi елдер
бойынша круиз ұйымдастыру үшiн жолаушылар кемесiн жасау немесе сатып алу
туралы мәселенi қарастыру қажет.
Астана – Қазақстанның бас қаласы, инфрқұрылымы қарқынды дамып келе
жатқан, іскерлік елдердің орталығы. Қала ең ірі сауда-өнеркәсіптік, ғылыми-
мәдени, білім беретін, қаржы-кәсіпкерлік мемлекет орталығы болып табылады.
ҚР ның жаңа бас қаласы орталық аймақтың солтүстігінде орналасқан. Соңғы он
жыл ішінде қала жылдам қарқынмен өсті. Астана мемлекеттердің саяси және
іскер қаласына айналды. Мұнай, газ және құрылыс кәсіпорындарының көпшілігі
дәл қазіргі уақытта Астанада жұмылдырылған. Қаланың дамуы 2030 жылға
дейінгі мерзімге дейін жоспарланған.
2010 жылғы 1 қаңтардағы деректер бойынша Астана қаласында қала қонақтары
мен тұрғындарына қызмет көрсеткен 92 туристік фирма және 107 қонақ үйі
(жеке кәсіпкерлердің қызметін қосқанда) жұмыс істеді. Астана бойынша
мемлекеттік 55 мәдениет мекемесі қызмет атқарды, оның ішінде 26 кітапхана,
8 мұражай, 5 демалыс саябағы, 5 театр, 4 концерттік қызметпен айналысатын
ұйым, 6 кинотеатр және клуб үлгісіндегі мекемелер [7].
Соңғы жылдары елорданың еңсесі сан мәрте биіктеді. Астана ірі мәдени
орталыққа айналуда. Елордада мәдени мекемелердің кең жүйесі ашылған. Бүгін
ашылып жатқан мәдениет пен өнер ордаларының ғимараттарының өзі әлемдік озық
үлгілерге сай келеді. Қазіргі уақытта мұражайлар, Арсенал, Синема Сити
атты кинотеатрлар, К. Қуанышбаев атындағы Қазақтің музыкалық драма театры,
М. Горький атындағы орыс драма театры, К. Байсейтова атындағы опера жэне
балет театры, Президенттің мәдени орталығы іске қосылған. Сонымен қатар
мәдени-сауығу қызмет орталығы, ұлттық аспаптар оркестрі, симфониялық
оркестр, Мемлекеттік филормония, Жастар Сарайы Конгресс-Холл қызмет
етуде.
Конгрес-Холл - бұл керемет құрылыс 1965 жылы пайдалануға берілген. Бұл
кездері ол Тың игерушілер Сарайы деп аталатын. Астана Алматыдан Ақмолаға
көшірілгеннен кейін, оның аты Республика Сарайы деп, ал кейін келе
Президенттік Конгресс-Холл деп өзгертілді. 1997 жылдың наурызынан 1998
жылдың сәуіріне дейінгі аралықта Техно-арт чех фирмасы, оның тұтас қайта
құруын жасады. Анағұрлым сахнасы кеңейтілді. Бүгінгі Конгресс-Холл әлемдік
стандарттарға сәйкес келеді. Оның сыйымдылығы 3000 орынды құрайды.
Астаналықтарға және қала қонақтарына Конгресс-Холл келесідей қызмет
түрлерін көрсетеді:
- концерт және конференцияларды өткізу үшін 1000 орынды салтанатты залын
жалға береді;
- көрмелерді, сауда жәрмеңкелерін, жаңа жылдық тәңертеңгіліктерін, 55
салттанатты кештерін өткізу үшін фойені жалға береді;
- кафе-бар және мейрамхана қызметтері;
- көркем-дизайнерлік дайындық кеңестері;
- фонограммалар, аранжировкалар жазу, компьютерлік музыка.
Океан-Холдинг түрік құрылыс компаниясымен салынған Президенттің мәдени
орталығы, 2000 жылдың 10 маусымында ашылған. Ол өзіне тарихи және мәдени
экспонаттары бар, 3 залды және 5 галереяны алып тұратын ұлттық мұражайды,
сонымен қатар кітапхананы және концерттік залды қосады.
Астананың назар аударарлық орындарының бірі, пішімді экспонаттарда
Қазақстанның барлық келбеті көрсетілген Атамекен атты этно-мемориалды
бағы, сонымен қатар Думан ойын-сауық кешенін, Астана-Бәйтерек
Тәуелсіздік монументін атап өткен жөн.
Ел еңсесінің биіктігі Астана-Бәйтерек мұнарасымен бейнеленеді. Қазақ
елінің әрбір азаматы мақтанышпен айта алатындай алып та ғажайып ғимарат
Астана - жаңа қала бағдарламасының тұңғыш жемісі болып Елорда төрінде
осылай асқақтады. Есілдің сол жағалауында салынып жатқан жаңа қаланың
алғашқы қарлығашы болып қанат қақты. Сарыарқаның киелі аспанымен астасып,
жаң Байтағымыздың бағы өрлей түскендігінің, куәсіндей көкке құлаш ұрды.
Ғажап көрініс! Аппақ алақанның аясында жұмақ құсының алтын жұмыртқасы
көк жүзінде қалықтап түр. 97 метірлік биіктікте мәңгілік мекен тепкен
осынау алтын шар қазақ елінің кие тұтар қасиетті құндылықтарының бірі болып
мәртебеленген, мерейінді үстем еткен. 1,5 жылда салынып біткен бұл Бәйтерек
сияқты кереметтер бұған дейін әлемде екі-ақ жерде бар еді. Бірі - Сиднейде,
екіншісі - Анкарада, үшіншісі – біздікі. Қалай мақтансақ та сияды. Өйткені
алғашқы екуін австралиялықтар мен түріктер дәл осындай қысқа мерзімде
салған жоқ.
Астана – бәйтерек, Думан сияқты объектілердің пайда болуының
арқасында жергілікті экономика күшті экономикалық ынта алады, әлеуметтік
инфрақұрылым дамиды, республика инвестиция алады. Ол сонымен қатар қызмет
көрсету саласының өсуі: қонақ үй бизнесі.
Астанада бірқатар демалыс-көңіл көтеру кешендері бой көтерді. Олардың
қатарында Ханшатыр, Астана Мега Орталығы ірі демалыс сауда кешендері;
30 мың орындық жабық стадион, жабық велотрек секілді спорт құрылыстары бар.
Туристік инфрақұрылымды ұлғайту бойынша қала әкімдігі ұдайы жұмыс атқарып
келеді. Қаланы дамыту бас жоспарына сәйкес Осы бағытта Астана қаласы
әкімдігі астанадағы туристік ұйымдармен бірлесе отырып, тәжірбие жинақтау
базаларын қалыптасыруды және студенттерді туристік мамандыққа баулитын
тәжірбиелік сабақтар жүргізуді жүзеге асыруда. Бұған қосымша туризм
менеджерлері үшін практикалық конференциялар, оқыту семинарлары мен
практикумдар өткізу, сонымен қатар Дүниежүзілік Туристік Ұйымның ұйғаруымен
туризм саласындағы жетекші сарапшыларды қатыстыру қолға алынып отыр [8].
Астананың архитектуралық келбетінің жыл сайын жаңғырып, сондай-ақ
туристік нысандардың көбейюіне орай, туристерге сауатты ақпар беру
мақсатында Астана туризм ассоциациясы (АТА) қала бойынша саяхат жүргізетін
гидтерге арнап әдістемелік құрал шығарып тұрады. Астананы шетелдерге
жақынырақ таныстыру, туристік саяхатпен келем деушілердің ынтасын арттыру
мақсатында шетел ақпарат құралдары мен баспа беттерінде Астананың көз
тартар көрікті жерлері мен оны қоршап жатқан курортты өңірлері туралы
мақалалар мен эссе-әңгімелер ұйымдастырып тұру қолға алынды. Негізінен,
Жапония, АҚШ, Германия, Голландия, Оңтүстік Корея, Туркия, Франция,
Малайзия, Италия, Испания елдері басты нысана болмақ. Астана қаласының
туристік қызметін жетілдіре түсу үшін, ол жайында ақпарат аламын деушілерге
жарнама-ақпараттық материалдар, астана туралы панорамалы туристік карта,
фотоальбом, брошюралар, әлемнің жетекші тілдерінде жолнұсқау кітапшалары
шығарылып тұрады [9].
1.3 Туризм дамуындағы әлемдік үрдістердің Қазақстан туризміне ықпалы
Батыста туризмнің əлеуметтік-экономикалық маңызын баяғыда түсінген.
Сондықтан да XX ғасырдың 80-жылдарының соңынан бастап түрлі сипаттағы
сарапшылар, туристік ұйымдардың жекелеген сарапшылары туризмнің тиімді
дамуын қарастырып, тіпті 2025 жылға қарай туризм қалай, қандай болады деген
сұрақтар төңірегінде көп ойланып, біршама зерттеді. Сонымен қатар сонау 80-
жылдардың өзінде туризм өз маңыздылығы жағынан халықаралық іс-əрекеттің
ішінде алдынғы қатарда тұратын шараның бірі болатындығы жазылған еді. Оған
туризмнің дамуына жұмсалып жатқан қаржының өсу қарқыны да дəлел болатын,
алғашқы кезекке ірі ұлтаралық қаржылық топтар өздерінің транспорттық
компаниялармен, қонақ үй кешендерінің желісімен, электронды-есептеу жəне
ақпараттық орталықтарымен шыға бастап еді.
Европалық одақ комиссиясы туризм аясы дамыған көптеген мемлекеттердің іс-
əрекетін қорыта келіп, туризмнің дамуының негізгі үрдістеріне болжау жасап
жариялады. Онда төмендегідей мəселелер қамтылды:
1. Европаны туризмнен түсетін пайда үшін қатаң бəсекелестік күтіп түр,
сондықтан да Европаның туризм индустриясы көрсететін қызметтерінің сапасын
көтеруі керек.
2. Саяхаттың барлық түріне, əсіресе бірінші кезекте көлікке шығын көбейеді,
ол шығын отбасылық бюджеттің басқа шығынынан тез өсетін болады. Саяхаттар
жекелік сипат алып, оның мерзімі ұзарады, себебі бір ғана рет барудың жол
шығыны аз болады. Жалпы алғанда саяхатқа жұмсалатын қаржы демалыс үшін ғана
жұмсалатын болады.
3. Сапарлар саны Европадан Америкаға, Азиядан секілді континентаралық
саяхаттар есебінен өседі.
4. Нарық пайдасының мезгілдік өзгерісі жақын арада мəселер болудан қалады,
себебі сəтті маркетинг оларды тиімді пайдаланатын болады. Ол үшін
мемлекеттік жəне жеке меншік туристік кұрылымдар бір-бірімен белсенді
ынтымақтастық жасауы керек.
5. Əуе көлігін пайдалану қарқыны өседі, кеңи түседі, оған ыңғайлы тікелей
рейстер саны көбейеді.
6. Топтық, жанұялық демалыстар азайып, адамдар демалудың əлдекайда сан
түрлі бағдарламаларын таңдайды.
7. Компьютерлік жүйенің белсенді түрде енгізілуіне байланысты броньдау
мерзімі азая береді.
8. Басқалардан ғөрі егде жастағы кісілер мен жастар белсенді саяхаттайтын
болады.
9. Туризмнің мəдени ескерткіштер мен демалыстың белсенді түріне деген
сұраныс өсе түседі.
10. Қоршаған ортаның тазалығы туристерді тартудың, əсіресе ауылдық жəне су
жағасындағы аудандардың басым факторларының бірі болады [10].
Əлемдегі туристік индустрияның дамуының жалпы үрдістері əлемдік туристік
ұйымның статистикалық зерттеулерінде көрініс берген. 1950 жылы туристер ең
көп келетін ел АҚШ болды. 1970 жылы Италия осындай елге айналды. 1990
жылдан бастап шет елдік туристерді қабылдаудан Франция алда келеді. Франция
халықаралық туризм ісінде XX ғасырдың соңына дейін көшбасшы болып қалды.
Дəл осы XX ғасырдың соңында туристік қызметтерден түсетін экспорттық
өнімдер салыстырмалы түрде ең жоғарғы көрсеткішке жетті. АҚШ доллары, жанар
жағар майды экспорттаудан - 400 млрд. АКШ доллары, автомобильдер мен
қосалқы бөлшектерді сатудан - 430 млрд. АҚШ доллары.
XXI ғасырдың басында ірі туристік фирмалардың жұмыс технологиясында
елеулі өзгерістер болды, өз бағдарламаларын халықаралық деңгейдегі циклдік
іс-шараларға сай жоспарлап олар олимпиадалық ойындар мен спорттың кең
тараған түрлері бойынша өтетін əлем чемпионнаттарын басты бағдарға алған.
Ол бағдарламаларды бірнеше делдалдардың көмегімен турфирмалар іске асырады.
Бұл технология, бір жағынан, турфирмалардың менеджерлерінің міндеттерін
жеңілдетсе, екінші жағынан, оларды туристік бизнестің түрлі жағымен
байланысы бар көптеген брокерлерге бағынышты етеді.
Мамандар халықаралык туризмді бəрінен бұрын тауарлар мен қызмет
көрсетудің халықаралық саудасының бір бөлігі ретінде қарайды. Халықаралық
сауда теориясына абсолютті басымдык теориясын, салыстырмалы басымдыкты,
факторлардың өзара катынасын, өнімдердің тіршілік циклін жатқызады [11].
Абсолютті басымдық халықаралық туризмде ерекше рөл атқарады. Табиғаттың
жəне тарихи-мəдени мұралардың қайталанбас ескерткіштері кейбір елдерді
басқа елдердің алдында, туристер жіберуші елдердің алдында, басымдығын
көрсетеді. Абсолютті басымдық табиғат ескерткіштері тобы бойынша Непалда,
Қытайда. Пакистанда (бұл елде биіктігі 8 мың метрден асатын ең биік шыңдар,
оның ішінде Эверест те бар), АҚШ- та (Гранд-Каньон), Венесуэлада (əлемдегі
ең биік сарқырама) жəне т. б. Абсолютті басымдық тарихи-мəдени ескерткіштер
тобы бойынша Египетте (Мемфис, Гиза-дахшур ауданындағы пирамидалар, көне
Фив), Грецияда (Афинадағы Акрополь, Бассайдағы Аполлон Эпикурейдің храмы),
Францияда (Версаль мен Фонтенблодағы сарайлар мен саябақтар), Ресейде
(Санкт Петербург, Москва Кремл, Қызыл алаң), Кытайда (Ұлы Қытай қорғаны)
жəне т. б.
Бұл елдер өз абсолютті басымдықтарын соңы туристік өнімдер жасап
пайдалануда, осы арқылы халықаралық туризм нарығында өз орындарын мығым
ұстап отыр.
Кейбір абсолютті басымдық табиғат ескерткіштері бойында Қазақстанда да
бар. Ол — теңіз деңгейінен 7 мыңнан астам метр биіктікте орналасқан,
əлемнің ең солтүстігіндегі тау шыңы Хан тəңірі шыңы, Алматы қаласы секілді
мегаполиске өте жақын екендігі белгілі. Алматының турфирмаларының
қызметкерлері Қарқара жəне Байынкөл өзендерінің аралығына аэродром салып,
альпинистер тобын Алматыдан Хан тəңіріне вертолетпен 3,5-4,5 сағатта
жеткізіп тұруына болады. Бұл шындығында да басқа елдер алдында жеті мыңдық
тау шыңы бар басымдық. Мəселен, Гималайдың мұндай шыңдарына альпинистер
экспедициясын шығару үшін бірнеше жүк тасушылар керуенімен, жүк таситын
көліктермен бірнеше апта жүреді. Сондықтан да мұндай шыңдарға шығу Хан
тəңіріне шығуға қарағанда əлдеқайда қымбат.
Салыстырмалы басымдық теориясы дегеніміз — абсолютті басымдығы бар
елдердің табарлардан (қызмет көрсетуден) бас тартып, басқа, өздеріне тиімді
деген өндіріске мамандануы, өздері өндіруден бас тартқан табарларды (қызмет
көрсетумен басқа елден сатып алуы. Бірақ бұл жағдайды Қазақстан
Республикасы секілді дамушы елдер толық іске асыра алмайды. Халықаралық
туризмде басқа елдер алдында салыстырмалы басымдылықты алу үшін туристік
мекеме кызметкерлерінің еңбек құнын төмендетуі керек, соған сəйкес туристік
кызметтің құнын азайтуы қажет.
Факторлардың өзара қатынасы теориясы дегеніміз — елдер арасындағы
халықаралық туризмнің ағынын айқындайды. Факторлардың өзара катынасы
дегеніміз — елдердің халықаралық туризмдегі қызмет көрсету өндірісін
қамтамасыз етудің қарапайым құралы. Мамандар барлық экономиканың басты
факторларымен тығыз қарым-қатынаста қызмет ететін мынадай топқа бөледі
табиғи, тарихи-мəдени нысандар, капитал, еңбек ресурстары. Жоғарыда атап
өткеніміздей, халықаралық туристік бағдарламаларда табиғат нысандары
бойынша басымдық қана емес, тиесілі еңбек ресурстары бар фактордың да
маңызы зор. Тəжірибеде көрсетіп отырғандай, Қазақстанның туристермен тау
бағдарламасы бойынша жұмыс істейтін туристік фирмаларының қызметкерлерінің
өздерінің шет елдік əріптестерінен білім деңгейі жəне кəсіби дайындығы
əлдеқайда жоғары. Тіршілік циклі теориясы дегеніміз — туристік өнімнің
нарыққа енуі, өсуі, тұрақтау жəне шығу сатыларынан өтуі. Қазақстан
халықаралық туризмде бұл теорияны туризмде инвестиция мəселелерін іске
асырған соң ғана қарастырады [12].
Өнімнің тіршілік циклін мамандар əр түрлі бағалайды. Бірақ халықаралық
туризмнің даму тарихы жəне біздің отандық туризмнің тəжірибесі турөнімнің
тіршілік циклінің 5 негізгі сатысы бар екенін 2 суреттте көрсетеді:
1) бастапқы саты;
2) сатылудын өсу сатысы;
3) сатылу санының тұрақтану сатысы;
4) сатылу санының кему сатысы;
5) өнімнің бүліну (деградация) сатысы.
2 сурет
Өнімнің тіршілік циклі
1-саты: (1-2) бастапқы саты жаңа турөнімнің қатарын қамтиды; аналогтардың
маркетологиялық зерттелуі, бағдарламаны жасау процесі жəне турагенттердің
сарапшы техникалық турлары. 2-саты: (2-3) бұл даму сатысы, турөнімнің
сатылуының тез өсуімен сипатталады. 3-саты: (3-4) бұл тұрақталу сатысы,
өнімнің сату пайдалы деңгейде ұзақ уақыт ұстау. 4-саты: (5-6) бұл өнімнің
деградация сатысында турөнімдер сату нарығынан шығады.
Бірақ Қазақстанның сəтті дамып келе жатқан фирмалалар, жұмыс тəжірибесі
экскурсиялық, коммерциялық жəне басқа да əлемдік туристік анологтары
нарықта аз туристік өнімдер ғана бес жылдық тіршілік циклді болатындығын
көрсетіп отыр.
Сонымен қатар отандық туристік өнімдер істе кешенді-нұсқау, əсіресе
белсенді туризм нарықта он немесе одан да көп жыл тиімді жұмыс істеуі
мүмкін. Біз жоғарыда ескерткеніміздей, Қазақстандағы турфирмадың көпшілігі
шағын мекемелер туроператорлары нарыққа бір-екі бағдарламаны тиімді
шығаруға кабілетті. Сондықтан да отандық туристік іс үшін туристік
өнімдердің қайсын болып жатқан тіршілік циклінің кай сатысында нарыққа
шығарған тиімді? деген сұрақ тұр. Бұл жерде біз мақсаттылық деп
туроператорлық іс-əрекетте кідіріс болмауын, екі бағдалама үшін ресурстарды
аз шығындауды, өтпелі кезінде барынша пайда табуды айтып отырмыз. Ондай
мақсатты нұсқау ретінде жаңа туристік өнімді нарықта тұрақтану сатысы мен
қазіргі өнімдердің тіршілік циклінің төмендеу сатысы аралығында енгізуді
ұсынамыз [13].
2 АСТАНА ҚАЛАСЫНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ҚАЛЫПТАСУ АСПЕКТІЛЕРІ МЕН МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1 Астана қаласындағы туристік саланың қазіргі кезеңдегі жағдайы
(әлеуметтік талдау)
Астана қаласының туристік саласының және әлемдік туризмнің ағымдағы
жағдайы мен тенденцияларын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1 Қазақстан Республикасындағы туризмнің даму деңгейіндегі негiзгi үрдістер
(Астана қаласы негізінде)
1.1 Астана қаласындағы туризмнің даму
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .10
1.2 Астанадағы туристік инфрақұрылымның
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ..16
1.3 Туризм дамуындағы әлемдік үрдістердің Қазақстан туризміне
ықпалы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2 Астана қаласынағы туризмнің қалыптасу аспектілері мен мәселелері
2.1 Астана қаласындағы туристік саланың қазіргі кезеңдегі жағдайы
(әлеуметтік
талдау) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
2.2 Астана қаласындағы туризм индустрия қалыптасуының негізгі
аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.3 Астана аймақтарының туристік тартымдылығын арттыру
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .36
3 Қазақстан Республиксындағы туристтiк қызметті мемлекеттiк қолдау
3.1 Мемлекеттік реттеудің тусінігі, мақсаттары және
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
3.2 Қазақстандағы туризмнің даму стратегиясы және туристік индустрия саласы
үшін мамандарды
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.44
3.3 Қазақстанның тартымды туристік имиджін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .61
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
КІРІСПЕ
Туризм – әлемдiк iрi индустрия. Туризм әлемдік экономикада басты
рөлдердің бірін атқарады. Дүниежүзілік туристік ұйымның (ДТҰ) деректері
бойынша ол әлемдік жалпы ұлттық өнімнің 10-бөлігін, халықаралық
инвестициялардың 11 пайызынан астамын, әлемдік өндірістегі әрбір 9-ыншы
жұмысшы орнын қамтамассыз етеді.
Туризм - демалыспен, бос уақытпен, спортпен, сондай-ақ мәдениетпен және
табиғатпен тілдесумен тікелей байланысты, жеке және ұжымдық толық жетілудің
жолы ретінде жоспарлануы және тәжірибеге енгізілуі тиіс қызмет.
Біздің жұмысымыз елордамыз Астана қаласының негізінде туризмнің дамуы
тақырыбында өрбімек. Жас қаламыздың туристік саласының дамуы, оның қазіргі
жағдайымен мәселелері және келешекте одан әрі дамыту бағдарламасы жөнінде
талқыланады.
Бұл жұмыстың өзектілігі Астана қаласы экономикасындағы туризмнің үлесін
ұлғайту, қала маңайындағы аймақтардың туристік тартымдылығын және туризм
саласында көрсетілетін қызметтер сапасының деңгейін, осы сала үшін білікті
мамандарды қазіргі заман талабына сай етіп көрсету.
Дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан бойынша оның ішінде Астана
қаласындағы туристік саланың болашақтағы дамуын анықтау, елордамызда
туристік инфрақұрымын жетілдіру жолдары, қала маңайындағы аймақтардың
туристік тартымдығын жетілдіру, олардың мәселерелері және шешу жолдары.
Сондай-ақ еліміздегі туристік имиджді қалыптастыру және әлемдік деңгейдегі
стандарттарға сай болу жағдайларын жетілдіру. Осы салада кадрлар мәселесін
шешу жолдары қарастырылады.
Қазақстанда туризмнің даму тарихы жалпы әлемдік үрдістермен
ерекшеленеді. Себебі, көптеген жағдайда оның дамуы елдің саяси,
экономикалық және әлеуметтік ерекшеліктерімен анықталады. Туризм Астананың
экономикалық дамуындағы маңызды саланың бірі болып отыр. ҚР Президенті Н.Ә.
Назарбаев ҚР экономикасын кластерлік дамытудағы басым бағыттың бірі ретінде
туризм индустриясын дамытудың маңызын атап өтті. Астана туристік кластерін
дамытудағы басты міндет Қазақстан астанасында туристік инфрақұрылым жасау,
оның ішінде, мәдениет және демалыс саябақтарын, қонақ үйлер, сауда, ойын-
сауық және басқа тынығу нысандарын салу, туристік қызметті әлемдік
стандарттар талабына үйлестіру, сондай-ақ туристік саланың мамандарын
даярлау болып табылады.
Астана – Қазақстанның бас қаласы, инфрқұрылымы қарқынды дамып келе
жатқан, іскерлік елдердің орталығы. Қала ең ірі сауда-өнеркәсіптік, ғылыми-
мәдени, білім беретін, қаржы-кәсіпкерлік мемлекет орталығы болып табылады.
ҚР-ның жаңа бас қаласы орталық аймақтың солтүстігінде орналасқан. Соңғы он
жыл ішінде қала жылдам қарқынмен өсті. Астана мемлекеттердің саяси және
іскер қаласына айналды. Мұнай, газ және құрылыс кәсіпорындарының көпшілігі
дәл қазіргі уақытта Астанада жұмылдырылған. Қаланың дамуы 2030 жылға
дейінгі мерзімге дейін жоспарланған.
Астананың архитектуралық келбетінің жыл сайын жаңғырып, сондай-ақ
туристік нысандардың көбейюіне орай, туристерге сауатты ақпар беру
мақсатында Астана туризм ассоциациясы (АТА) қала бойынша саяхат жүргізетін
гидтерге арнап әдістемелік құрал шығарып тұрады. Астананы шетелдерге
жақынырақ таныстыру, туристік саяхатпен келемдеушілердің ынтасын арттыру
мақсатында шетел ақпарат құралдары мен баспа беттерінде Астананың көз
тартар көрікті жерлері мен оны қоршап жатқан курортты өңірлері туралы
мақалалар мен эссе-әңгімелер ұйымдастырып тұру қолға алынды. Негізінен,
Жапония, АҚШ, Германия, Голландия, Оңтүстік Корея, Туркия, Франция,
Малайзия, Италия, Испания елдері басты нысана болмақ. Астана қаласының
туристік қызметін жетілдіре түсу үшін, ол жайында ақпарат аламын деушілерге
жарнама-ақпараттық материалдар, астана туралы панорамалы туристік карта,
фотоальбом, брошюралар, әлемнің жетекші тілдерінде жолнұсқау кітапшалары
шығарылып тұрады.
Астана кейінгі үш жыл ішінде Қазақстанның өз аймақтары және көршілес
республикалармен ішкі туризмді дамытып, оны астана маңайында орналасқан
қорықтармен таныстыру турларына ұластыру жағын қолға алып отыр. Экологиялық
туризм кезінде бір нәрсені естен шығармаған жөн, табиғат аумағындағы
демалыс орындарының адамға қызмет ету қаблеті шексіз емес. Бұған бұрыннан
келе жатқан Ақмалотурист туристік фирмасының іс-тәжірбиесі мысал бола
алады. Олар Сарыобаны қолға алып, аялап, қайтадан жан кіргізу ісімен
шұғылдануда. Саят фирмасы да Астанада ірі турфирма санатына жатады, олар
Ел жүрегі - Астана сити-тур ұйымдастырды.
Ғаламтордағы мәлiметтерге сүйенсек, дүниежүзi бойынша туризмнен түсетiн
пайда 4 триллион долларға жетедi екен. Бизнестiң осы түрi әлем елдерiнiң
қазынасына 800 миллиард доллардан астам салық түсiредi. Мiне, осылайша
туризм – жаһандық экономиканың қозғаушы күшi болып табылады. Оның пайдасын
жете түсiнгендер бұл саланы дамытуға қаржысын аямайды. Ал бiзде ше?
Елiмiздiң елордасы – Астана қаласындағы туризм саласы қандай деңгейде?
Шаһарымыз бас қала атанғалы туризм саласында қандай өзгерiстер болып жатыр?
Қолға алынған игi iстер мен шешiлмей жатқан мәселелер қаншалықты?
Осы міндетті жүзеге асыру мақсатымен Астана әлемдегі туристік салаларды
дамытудың 2010-2011 жылдарға арналған аймақтық бағдарламасын қабылдады. Бұл
бағдарламаның мақсаты: ішкі және сырттан келетін туризмнің ұйымдастыру-
экономикалық жағдайын жетілдіру арқылы туристік сектордың бәсекелестік
қабілетін арттыру және Астана қаласы экономикасындағы туризмнің үлесін
ұлғайту. Бағдарламаның басты міндеттері:
1. Туристік кластер негізін қалыптастыру бойынша кешенді шараларды
жүзеге асыру;
2. Астананың туристік имиджін дамыту;
3. Туристік кластердің негізгі құрамды саласы туристік инфрақұрылым
болып табылады.
Туристік инфрақұрылымды ұлғайту бойынша қала әкімдігі ұдайы жұмыс
атқарып келеді. Қаланы дамыту бас жоспарына сәйкес Астанада таяу жылдарда
бірқатар демалыс-көңіл көтеру кешендері бой көтерді. Олардың қатарында
Ханшатыр, Астана Мега Орталығы ірі демалыс сауда кешендері; 30 мың
орындық жабық стадион, жабық велотрек секілді спорт құрылыстары бар.
Осы бағытта Астана қаласы әкімдігі астанадағы туристік ұйымдармен
бірлесе отырып, тәжірбие жинақтау базаларын қалыптасыруды және студенттерді
туристік мамандыққа баулитын тәжірбиелік сабақтар жүргізуді жүзеге асыруда.
Бұған қосымша туризм менеджерлері үшін практикалық конференциялар, оқыту
семинарлары мен практикумдар өткізу, сонымен қатар Дүниежүзілік туристік
ұйымның ұйғаруымен туризм саласындағы жетекші сарапшыларды қатыстыру
практикалық конференциялар қолға алынып отыр.
Болашақта елорда өзінің көлемі бойынша өсуін тоқтатпай, тек ТМД
деңгейінде ғана емес, Дүниежүзілік дәрежедегі туристік ресурстардың көзі
болып қалыптасуы көзделіп отыр. Оған жаңа салынған халықаралық аэропорт өз
ықпалын тигізбекші. Астананы көгалдандыру, экологиялық тазалығын сақтауға
бағытталған стратегиялық жоспарлар өз жұмысына кіргізілді. Туризмді дамыта
отырып, қала тұрғындарының әлеуметтік, танымдық, экономикалық жағдайларын
көтеру көзделіп отыр.
Дипломдық жұмыста өткiзiлген зерттеулер Қазақстан Республикасының туризм
және спорт министрлiгiнiң ақпараттық базасымен статистика мәліметтері
болды. Сондай-ақ әдiстемелiк және теориялық негiзде отандық және шетел
ғалымдарының еңбегi, баспасөз материалдары және тағы басқа мәліметтер
қызмет еттi.
Дипломдық жұмыс дәстүрлi құрылым бойынша кiрiспеден, 3 тараудан және
қортындыдан тұрады.
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ДЕҢГЕЙІНДЕГІ НЕГIЗГI
ҮРДІСТЕР (Астана қаласы негізінде)
1.1. Астана қаласындағы туризмнің даму кезеңдері
Туризм - демалу мақсатында, іскерлік және өзге мақсаттарда қатарынан бір
жылдан аспайтын кезең ішінде саяхаттайтын және әдеттегі ортасынан тыс жерде
орналасқан орындарда болуды жүзеге асыратын адамдар қызметі.
Туризм қоғамда, белгілі шектеулері бар саяхаттың кездейсоқ жағдайы болып
табылады. Оның саяхаттан басты ерекшелігі, саясат және экономика,
табиғаттың ішкі құбылыстарына әсер ететін категория негізімен ерекшелінеді.
Туристтің әрбір іс-әрекеті барысында атқарылатын нақты мақсаты бар
саяхатшылық ерекше массалық бұйымдар қызметі, туристік қызмет. Туризм нақты
жағдайда, ХІХ ғасырға, ал интенсивті даму қарқынына жетуі ХХ ғасырдың
екінші жартысында кең етек алды. Оның дамуы техниканың, технология,
қоғамдық қатынастардың даму ғасырына сәйкес келеді. Бүгін де туризм
әлемдегі ең ірі және әлемдік жалпы табыстың 10 пайызын, жұмысшылардың
жұмыстарын, негізгі құралдарының ірі капиталдарға тартылуы болып табылатын
әлемдік индустрия.
Қазақстанда туризм дамуының ең перспективті бағыттарын анықтау үшін оның
соңғы жылдардағы эволюциясын талдау қажет. Туризм экономикалық қызмет
сферасы ретінде қаржылық және ұйымдастырушылық өзгерістерге бейім болып
келеді. Ұлттық туристік компаниялар бұл өзгерістерді туристік ағымдардағы
және туристік қызметтерге қойылатын бағалардағы болып жатқан өзгерістерді
түсіну үшін ескеруі тиіс. Жүргізілген талдау қазіргі туризмнің даму
тенденцияларының және онда болып жатқан өзгерістердің толық суреттемесін
береді.
Бірінші кезең Қазақстанда туризмнің дамуында өтпелі кезең болып табылды,
нарықтық экономикаға өту саланың қайта құрылуына, туристік фирмалар санының
өсуіне, туризмде жеке кәсіпкерлікті дамытуға арналған жағдайларды құратын
жаңа заңдардың, нормалар мен ережелердің пайда болуына септігін тигізді.
Ерекше көңілді екінші кезеңге бөлу қажет, себебі оған туризм
көрсеткіштерінің экстенсивті өсуі тән. Жүргізілген қайта қалыптастырулар,
нақты айтқанда, визалық формальділіктерді жеңілдету, шетелдік инвесторлар
үшін Қазақстан шекарасының ашылуын тез өсуге, ең алдымен халықаралық
туризмнің өсуіне септігін тигізді. Әсіресе Қазақстан азаматтарын шетелге
жіберу бойынша қарқыны тез көрсеткіштерге тән. Қазақстанға шетелдік
туристердің бизнес-сапарларына үлкен көңіл бөлінді. Бұл республикаға
инвестициялық белсенділіктің көтерілуімен байланысты [1].
Туризм – әлемдiк iрi индустрия. Бұл сала әлемдiк iшкi өнiм көлемiнiң 10
пайызын құрайды. Ғаламтордағы мәлiметтерге сүйенсек, дүниежүзi бойынша
туризмнен түсетiн пайда 4 триллион долларға жетедi екен. Бизнестiң осы түрi
әлем елдерiнiң қазынасына 800 миллиард доллардан астам салық түсiредi.
Мiне, осылайша туризм – жаһандық экономиканың қозғаушы күшi болып табылады.
Оның пайдасын жете түсiнгендер бұл саланы дамытуға қаржысын аямайды. Ал
бiзде ше? Елiмiздiң елордасы – Астана қаласындағы туризм саласы қандай
деңгейде? Шаһарымыз бас қала атанғалы туризм саласында қандай өзгерiстер
болып жатыр? Қолға алынған игi iстер мен шешiлмей жатқан мәселелер
қаншалықты?
Қазақстанда туризмнің даму тарихы жалпы әлемдік үрдістермен ерекшеленеді.
Себебі, көптеген жағдайда оның дамуы елдің саяси, экономикалық және
әлеуметтік ерекшеліктерімен анықталады. Туризм Астананың экономикалық
дамуындағы маңызды саланың бірі болып отыр. ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев ҚР
экономикасын кластерлік дамытудағы басым бағыттың бірі ретінде туризм
индустриясын дамытудың маңызын атап өтті. Астана туристік кластерін
дамытудағы басты міндет Қазақстан астанасында туристік инфрақұрылым жасау,
оның ішінде, мәдениет және демалыс саябақтарын, қонақ үйлер, сауда, ойын
сауық және басқа да тынығу нысандарын салу, туристік қызметті әлемдік
стандарттар талабына үйлестіру, сондай-ақ туристік саланың маман кадрларын
даярлау болып табылады.
Осы міндетті жүзеге асыру асыру мақсатымен Астана әлемдегі туристік
салаларды дамытудың 2010-2011 жылдарға арналған аймақтық бағдарламасын
қабылдады. Бұл бағдарламаның мақсаты ішкі және сырттан келетін туризмнің
ұйымдастыру-экономикалық жағдайын жетілдіру арқылы туристік сектордың
бәсекелестік қабілетін арттыру және Астана қаласы экономикасындағы
туризмнің үлесін ұлғайту. Бағдарламаның басты міндеттері: туристік кластер
негізін қалыптастыру бойынша кешенді шараларды жүзеге асыру; Астананың
туристік имиджін дамыту. Туристік кластердің негізгі құрамды саласы
туристік инфрақұрылым болып табылады. Туристік инфрақұрылымды ұлғайту
бойынша қала әкімдігі ұдайы жұмыс атқарып келеді. Қаланы дамыту бас
жоспарына сәйкес Астанада таяу жылдарда бірқатар демалыс-көңіл көтеру
кешендері бой көтерді. Олардың қатарында Ханшатыр, Астана Мега Орталығы
ірі демалыс сауда кешендері; 30 мың орындық жабық стадион, жабық велотрек
секілді спорт құрылыстары бар. Мұнда туристер мен қала тұрғындарын Есіл
бойымен сейілдету ескерілген. Кемемен жолаушыларды қыдырту сапары қайық
стансиясы айлағынан басталып, Бейбітшілік және келісім сарайының тұсынан
аяқталады. Бұл жобаны іске асыру астана туристік әлеуетінің бір саласы
болып қана қоймайды, туристік бизнес субъектілері арасында адал
бәсекелестіктің алғышарттарын тудырады. Туристік кластердің тағы бір
маңызды элементтерінің бірі туризм саласының маман кадрларын даярлау.
Осы бағытта Астана қаласы әкімдігі астанадағы туристік ұйымдармен бірлесе
отырып, тәжірбие жинақтау базаларын қалыптасыруды және студенттерді
туристік мамандыққа баулитын тәжірбиелік сабақтар жүргізуді жүзеге асыруда.
Бұған қосымша туризм менеджерлері үшін тәжриебелік конференциялар, оқыту
семинарлары мен практикумдар өткізу, сонымен қатар Дүниежүзілік туристік
ұйымдар ұйғаруымен туризм саласындағы жетекші сарапшыларды қатыстыру қолға
алынып отыр.
Астананың архитектуралық келбетінің жыл сайын жаңғырып, сондай-ақ
туристік нысандардың көбейюіне орай, туристерге сауатты ақпар беру
мақсатында Астана Туризм Ассоциациясы (АТА) қала бойынша саяхат жүргізетін
гидтерге арнап әдістемелік құрал шығарып тұрады. Астананы шетелдерге
жақынырақ таныстыру, туристік саяхатпен келем деушілердің ытнасын арттыру
мақсатында шетел ақпарат құралдары мен баспа беттерінде Астананың көз
тартар көрікті жерлері мен оны қоршап жатқан курортты өңірлер туралы
мақалалар мен эссе-әңгімелер ұйымдастырып тұру қолға алынды. Негізінен,
Жапония, АҚШ, Гермения, Голландия, Оңтүстік Корея, Туркия, Франция,
Малайзия, Италия, Испания елдері басты нысана болмақ. Астана қаласынанң
туристік қызметін жетілдіре түсу үшін, ол жайында ақпарат аламын деушілерге
жарнама-ақпараттық материалдар, астана туралы панорамалы туристік карта,
фотоальбом, брошюралар, әлемнің жетекші тілдерінде жолнұсқау кітапшалары
шығарылып тұрады [2].
Балалар мен жасөспірімдер туризмін дамыту бойынша Қазақстан аймақтары
балалар топтарын қалыптастыру шаралары жүргізілді. Осы жобаға арналып
Астана қаласының сол жағалауын аралататын, оның асем ғимараттары, демалыс
орындарымен таныстыратын арнайы туристік маршрут енгізілді. Балаларды бұл
маршрут бойынша сейілдету жаз айларындағы каникул кезінде лайықталған. Бұл
жобада негізгі назар әлеуметтік бағытқа, көпбалалы отбасы, мүгедек балалар
мен оқу үздіктерін қамтуға аударылған. Туристердің өз алдына серуен жасауы
ойластырылып, Қазақстанда тұңғыш рет 108 қызметі Астанада ұйымдастырылды.
Бұл қызмет астанаға келген шетел қонақтарына қаладағы мемлекеттік, қаржы,
демалыс нысандары, сондай-ақ туристік, тілмаштық, риэлторлық және тұрмыстық
қызмет көрсетумен айналысатын фирмалар жайында ақпарат берумен айналысады.
Туристік кластер жұмысын тиімді ұйымдастыру, сондай-ақ туристік мекемелер
шеңберін бір мақсатқа жұмылдыру қызметімен АТА айналысады.
Аталмыш ассоциациясының міндеті туристік фирмалар, отельдер,
рестораторлардың бірлесіп қызмет жасауын ұйымдастыру, туристік секторда
іске кіріскен кәсіпкерлер құқығын қорғау, туризм саласындағы нормалық-
құқықтық актілер мен қолданыстағы заңнамаларды әзірлеу және сараптау,
туризм саласы қызметкерлерінің кәсіби мамандығын арттыратын оқу семинарлары
мен курстарын өткізу. Мұнымен қатар астаналық АТА жаңа туристік
мүмкіндіктерді зерттеу ісімен де айналысады.
Астана ең алдымен, іскерлік туризм орталығы ретінде қалыптасып келеді.
Астанада жылына республикалық, сонымен қатар халықаралық деңгейдегі 30-дан
астам көрме ұйымдастырылады. Астанадағы туризм күн санап сұраныс тудырып
отырған сыртқа саяхат жасау туризм бизнесін жандандырумен бірге, қаланың
өзі де аса тартымды туризм нысандарына айналып отыр. Ол астаналық
инфрақұрылымның жедел дамуы, жаңа артитектуралық кеңістіктер мен әкімшілік
билік иелігі аясында қалыптасып келеді. Өкілеттілік қызметті Алматыдан
Астанаға көшіру, астанада әр түрлі тұсаукесерлік шаралардың көбеюіне
тікелей әсерін тигізіп отыр. Қаладағы пайдалануға берілген, сонымен қатар
салыну үстіндегі алаңдар көрме, конференциялар, халықаралық басқосуларға
пайдаланылып және қызмет көрсету деңгейінің өте жоғары екенін көрсетіп
отыр.
Астана – жаңа елорда ретінде Қазақстанның басқа қалаларына ұқсамайтын
өзінің тартымдылығы жағынан әлемдегі озық астаналармен тең түсетін,
қайталанбас келбеті бар қала. Астана қ. архитектурасы мен қала құрылысы
тұжырымының өзіндік ерекшелігі осындай. Таяу шетелмен ақпараттық біте
қайнасып жатқан шақта Астананың өзіндік бейнесі жаңа Қазақстанның серпінді
дамуы мен өмір салтын көз алдыға келтіреді. Елдің әлемдік аренадағы
белсенді саяси рөлі астананың аса жоғарғы деңгейдегі халықаралық форумдарды
қабылдау және өткізу мүмкіндіктерін арттырып отыр. Сол арқылы Астана
халықаралық жаңа деңгейге көтерілді. Алайда астананың қазіргі кезде қолға
алып отырған іскерлік туризмі сұранысты түгел шеше алмайды, қазіргі кезде
экологиялық туризм көзқарасымен алғанда – Астана нағыз қолайлы өңірде,
Қазақстанның солтүстік орта бөлігінде орналасқан. Бұл өлке табиғи байлығы,
орман-тоғайлы көлдермен ерекшеленеді.
Алайда турфирмалар арасында бір кездердегі жаппай сырқы саяхат жасау
деген ұғым саябырлап, астана бойынша саяхат өзінің алуан түрлі бағдарлама
мен қонақтарды тарту жағынан басымдық танытуға бет бұрып отыр. Туристік
фирмалар қазіргі кезде фототуризм, аңшылық, жертану, архелогиялық қазба,
тарихи ескерткіш орындарына Байқоңыр космодромында саяхат жасау секілді,
т.б. туристік қызмет көрсету бағыттарын ұсынады [3].
Экологиялық туризм алуан түрлі қорлар мен жергілікті қоғамдастықтардың
бірлескен жобаларының арқауы болуда. Экотуризм танымдық табиғат турларымен
тығыз байланысты, міне, осы сегментке мектеп каникулы туризмін тартуға мол
мүмкіндік бар.
Астана кейінгі үш жыл ішінде Қазақстанның өз аймақтары және көршілес
республикалармен ішкі туризмді дамытып, оны астана маңайында орналасқан
қорықтармен таныстыру турларына ұластыру жағын қолға алып отыр. Экологиялық
туризм кезінде бір нәрсені естен шығармаған жөн, табиғат аумағындағы
демалыс орындарының адамға қызмет ету қаблеті шексіз емес. Бұған бұрыннан
келе жатқан Ақмалотурист туристік фирмасының іс-тәжірбиесі мысал бола
алады. Олар Сарыобаны қолға алып, аялап, қайтадан жан кіргізу ісімен
шұғылдануда. Саят фирмасы да Астанада ірі турфирма санатына жатады, олар
Ел жүрегі - Астана сити-тур ұйымдастырды.
Астанада тынығу, сейілу нысандары және туристік саясат жүйесі қанат жайып
келеді. Олардың қатарына астана саябағы Аквапарк, Думан океанариумы,
Президенттік мәдениет орталығы, Астана-Бәйтерек монументі, Атамекен
Қазақстан картасы тарихи этнографиялық кешен, Тұлпар және Құлагер
спорттық клубтары, кинотеартлар, спорт сарайлары және т.б. нысандарымен
қатар мәдени орталықтар да дамып келеді. Туристер легінің қазірдің өзінде
бірнеше есе көбейгенін, туристің бизнестің Астана аумағына қарай бет
бұрғанын мақтанышпен айтуға болады.
Туристік бизнес құрылымын сараптағанда, Астанада бұл сала сыртқа саяхат
жасау бағытында жұмыс істейді, яғни шетелге демалу жолдамаларын,
авиабилеттерін өсіріп саудалау және виза толтыру ісімен айналысады.
Мәселенің бұлай болуы мынадай себептерге байланысты. Біріншіден, сыртқы
саяхат туризмі – қызметтің біршама пайдалы түрі. Екіншіден, ішкі туризмді
жолға қою, соған лайық мамандарды және материалдық-техникалық қорды қажет
етеді. Содан келіп туындайтын туристік бизнестің ең тиімді саласы авиабилет
сату мен сыртқа саяхат турларын ұйымдастыру болып табылады.
Астана қаласы экономикасының туристік секторының бәсекелестік сипатының
тұрақты болуын қамтамасыз етудің біртұтас стратегиясын жасау үшін туристік
бизнестің жалпы-әлемдік бағдарын ескеру қажет: ең жедел дамитын және
пайдалырағы іскерлік туризм, демалыстың белсенді түрлерінің орнын баяу түрі
алмастырады, яғни спорттық-сауықтыру, саяхат, экологиялық туризмге деген
сұраныс артады, туристік саяхаттың көңіл көтеру секілді түрі білім алуға
ден қояды, яғни қазіргі кезде мәдени-танымдық туризм тез қарқынмен дамуда.
Топ құрып саяхаттанудан гөрі, жеке дара сейілге шығудың сұранымы көбейеді,
автобус және автомобиль сапарына деген қажеттілік артуда.
Сондай ақ Астанада салыстырмалы түрде туристік саланы дамытуға ықпал
ететін факторларды да ескеру қажет: ол – ең алдымен Астана тұрғындарының
көбеюі, астананы тамашалау, демалу үшін келушілер санының артуы; еліміздің
экономикалық орталығы ролінің күшеюі, сондай-ақ халықаралық маңызының артуы
қала халықының іскерлік белсенділігін арттырады, содан жалпы туристік
нөпірдің ішінен іскерлік және оқиғаға орайлас туризмнің алар үлесі
көбейеді. Астаналық дәреже, оңтүстік-шығыс жағалаудағы екі бағытта 2 жаңа
орталықтың қалыптасуы, сол жағалаудың гүлденуі қаланың көрікті жерлерін
көруге деген сұранысты арттырады, қалаға шоғырланудың қарқын алуы
экономиканың мәдени-танымдық сегментін өркендету қажеттігін тудырады [4].
Экономиканы жүйелі дамытудың ең тиімді тәсілі кластерлі жол екенін ескере
келіп, жоғарыда келтірілген факторлар мен озық талаптар тұрғысынан Астана
аумағы бойынша туристік кластер схемасын жасау мына құрылымдар бойынша
жүйеленеді. Жүйе қалыптастырушы туристік бағыт (озық талап бойынша
көрсетілген), іскерлік туризм, мәдени-танымдық туризм, этно-туризм,
экологиялық туризм. Қызмет көрсету салалары: туристерді орналастыру,
қоғамдық тамақтандыру индустриясы, көлік қатынасы инфрақұрылымы, сауда,
демалыс, көңіл көтеру-серуен индустриясы; мәдениет пен спорт саласы; Астана
символикасмымен тамақ өнімдерін, сувинер, ұлттық киім, туристік жабдықтар,
азық-түлік шығару.
Кластердің қызмет жасау механизмдері маркетниг және туристік өнімдерді
ішкі және сыртқы сауда айналымына шығару; ақпаратпен қамтамасыз ету;
электронды төлем жүйесі, кәсіби кадрлармен қамтамасыз ету; инвестициялық
қолдау; нормалық және ұйымдастырушылық жағынан қамтамасыз ету. Туризм
индустриясын дамытуда кластерлік тәсілді жүзеге асыру, туризм
инфрақұрылымын жасау мен жетілдіруде іске қосу және кластерге
қатысушылардың арасындағы қарым-қатынасты дамыту механизмін қолдау
бағытында мемлекеттік органдардың күш салуын қажет етеді.
Осы шараларды жүзеге асыру барысында демалыс және серуен құру
индустриясын кеңейту, жасыл желекті аумақты молайту (әрбір шағын ауданнан,
сондай-ақ туристер келетін және ісккерлік белсенділік нысандары жағынан)
саябақтар, шағынбақтар орнату, отбасылық демалыс нысандарын, спорттық-
сауықтыру орталықтарын, хайуанаттар бағын, ботаника бағын ұлттық өнер
мұражайлары мен галереяларын орналастыру нысандарын салу ісі қолға алынды:
көлік қатынасы, кафе, туристік нысандарға (week end турлар) демалыс
күндерінде жеңілдетілген тариф белгілеу; астаналық демалыс саябағын жаңадан
қайта салып, абаттандыру шаралары қарастырылады [5].
1.2 Астанадағы туристік инфрақұрылымның қалыптасуы
Елдің инфрақұрылымының дамуы үшін, оның нақты туристтік ағынды, сонымен
бірге ұлттық өнімнің ерекшелігін қамтамасыз ететін, бiрiншi кезектегi
шаралар кешенiн iске асыру керек
1 сурет
Туризм инфрақұрылымының дамуы бойынша шаралар жиынтығы
Қазақстанның сирек кездесетін табиғат шамасын ескере отырып, елімізде
туризм алуан түрлігін арттыруға болатын мүмкіншіліктері бар: мәдени-
танымдық, экологиялық, экстремальді, іскерлік, сауықтыру және т.б. Туризм
төңірегіндегі халықаралық сарапшылар, соңғы жылдары Қазақстанның туризм
саласының жағдайы алға басқандығын айтады. Шет елдерінде Қазақстанды сирек
кездесетін туристік мүмкіндері бар тұрақты ел ретінде қарастыра бастады.
Туризм инфрақұрылымын дамыту және инвестициялық ахуалды жақсарту
мәселелерін шешу үшін мынадай шараларды жүзеге асыру қажет:
- электр беру желісін жүргізу;
- сумен жабдықтау және су бұру жүйесінің құрылысын салу;
- телефон желісін төсеу немесе өткізу және спутниктік байланыспен
қамтамасыз ету;
- көлік жолдарын салу және қайта салу.
Бірінші кезекте коммуникациялық жүйелерді Қапшағай су қоймасындағы,
Алматы облысындағы Алакөл көлінде, Маңғыстау облысындағы Каспий теңізі
жағалауындағы (Кендірлі ауданы), жағажай туризмі және ойын-сауық
индустриясы дамыған аудандарда, Жібек жолының қазақстандық учаскесінің
орталығы - Оңтүстік Қазақстан облысының Түркістан қаласында қамтамасыз ету
қажет.
Рекреациялық ресурстардың ірі шоғырланған базасында рекреациялық
шаруашылық мамандануы бар аймақтар қалыптастыру қажет.
Қазақстан Республикасында санаторийлік-курорттық істі дамыту ерекше
маңызға ие, ол мынадай шараларды іске асыруды талап етеді:
- санаторийлік-курорттық объектілерге сертификаттау және жіктеу жүргізу;
- санаторийлік-курорттық oбъектілердің қызметін реттейтін нормативтік
құқықтық актілер әзірлеу;
- санаторийлік-курорттық мақсаттағы объектілердің қызметін үйлестіруді
қамтамасыз ету.
Туризм инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуын, сондай-ақ қаржылық
қаражаттың шектеулілігін ескере отырып, мынадай өңірлерде үш, екі жұлдызды
санаттағы қонақ үйлер желісі мен туркластар құрылысына бағытталған өңірлік
деңгейдегі "Еурокемпинг" жобасын іске асыру шеңберінде мейманханалар, қонақ
үйлер мен мотелдер, сондай-ақ кемпингтер желісін салудың бірінші кезектегі
құрылысының басымдықтарын айқындау қажет:
- Ақмола облысы - Көкшетау қ. Зеренді ауданының Зеренді к. және Щучинск қ.;
- Алматы облысы - Текелі қ., Жаркент қ.;
- Жамбыл облысы - Тараз қ. ("Тектұрмас") архитектуралық кешенінің
аумағында), Байзақ ауданы ("Ақыртас") көне қалашығының аумағында), Жуалы
ауданының Б. Момышұлы ауылында.
Мынадай жерлерде туркласс санатындағы мейманханалар, қонақ үйлер мен
кемпингтер желісі құрылысын қамтамасыз еткен жөн:
- Шығыс Қазақстан облысында - Алакөл және Марқакөл көлдерінде, Бұқтырма су
қоймасында;
- Қызылорда облысында - Шымкент-Самарқан трассасы бойындағы Ұлы Жібек
Жолының учаскесінде;
- Атырау облысында - Сарайшық қалашығында;
- Маңғыстау облысында - Маңғыстау ауданы Шетпе ауылында;
- Павлодар облысында - Баянауыл МҰТП аумағында [6].
Болжамдарды ескерсек, 2011 жылдың соңына қарай елде 368300 орынға
арналған қонақ үйлер салу қажет. Бұл ретте туризм саласының инвестициялық
тартымдылығын арттыру мақсатында мынадай мәселелерді шешу қажет:
халықаралық бизнес-қоғамдастықтың Қазақстанның туристік мүмкіндіктері
туралы хабардарлығын арттыру және осы бағытта шетелдік ұйымдармен, оның
ішінде Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Шетелдік инвесторлар
кеңесінің Қазақстан Республикасының инвестициялық имиджін арттыру
мәселелері жөніндегі жұмыс тобы арқылы ынтымақтастықты дамыту, туристік-
этнографиялық кешендер түріндегі объектілердің құрылысы, бос уақытты өткізу
және ойын-сауық индустриясы желісін құру жөніндегі жобаларды шетелдік және
отандық даму институттарының инвестициялауына жәрдемдесу, шағын
кәсіпкерлікті қолдау қоры мен басқа да отандық даму институттарының
мүмкіндіктері мен ресурстарын тарту арқылы туристік және жәдігерлік өнім
индустриясын құру және дамыту жөнінде шаралар қабылдау, сырттан келушілер
туризмін дамыту үшін неғұрлым тартымды, әлемдік стандарттарға сәйкес
келетін туристік инфрақұрылым объектілері бар аудандар салудың өңірлік бас
жоспарларын әзірлеу, киіз үйлер дайындайтын кәсіпорындарды қалпына келтіру
және жаңаларын салу, ұлттық қолөнерді қайта жаңғырту, жаңа жұмыс орындарын
ашу. Инвестициялау институтын дамыту тиімділігі бұл бағытта жүйелі
мемлекеттік саясат жүргізуге және туризм инфрақұрылымын дамыту жөніндегі
мемлекеттік, жеке және туристік қоғамдық ұйымдардың күш-жігерін
шоғырландыруға байланысты болады.
Халықаралық туризмдi дамытуға ықпал етушi негiзгi факторлардың бiрi әуе
көлiгi саласында жолаушыларды авиатасымалдау болып табылады. Қазiргi
уақытта астанада әуе қатынастары келесi серiктестiктермен жүзеге асырылады
Эйр Астана, СКАТ, Жетысу, Трансаэро, Люфтганза, Этихад Эйруэйс,
Австрия әуежолдары, Туркиш Эйрлайнз, Узбекистон Хаво Йуллари,
Аэросвит, ГТК Россия, Белавиа, Евро-Азия Эйр, Халықаралық Украина
әуе жолдары және т.б. тұрақты ұшып тұрады. Халықаралық бағыттар 15 елге
тұрақты рейстер жасайды Абу Даби, Анталия, Вена, Ганновер, Дубай, Киев,
Прага, Санкт-Петербург, Стамбул, Ташкент, Минск, Мәскеу, Новосибирск,
Үрімші, Франкфурт.
Бүгiнгi таңда Қазақстанның халықаралық авиатасымалдарға қол жеткiзе
алатын әуежайлары: Астана, Алматы, Ақтөбе, Атырау, Қарағанды, Қостанай,
Павлодар, Петропавл, Семей, Тараз, Орал, Өскемен, Шымкент қалаларында бар.
Ішкі туризмде әуе көлігінің қызметтерін туристердің 4,2%-ы пайданаланды.
Сапарлардың басым көпшiлiгiнiң әуе көлiгiн пайдалану арқылы жүргiзiлетiнiн
ескерсек, авиапарктi жаңарту, туристiк ағынның көбеюiне қатысты елеп-
екшелген баға және тариф саясатын ескере отырып, жолаушыларды әуе көлiгiмен
тасымалдау географиясын кеңейту, қызмет көрсету сапасын арттыру қажеттiлiгi
туындайды.
Қазақстан аумағынан темiр жол көлiгi саласында 132 бағдар бойынша
өзiмiзде жасақталған жолаушылар поезды жүрiп өтедi. Оның iшiнде қала
маңындағы бағытта 69 бағдар бойынша, 49-ы жергiлiктi қатынас, 11-i
мемлекетаралық қатынас, 3-еуi халықаралық қатынас бойынша жүредi. Сондай-ақ
Қазақстан Республикасы аумағынан ТМД елдерiнде жасақталған 17 жолаушылар
поезд өтедi. Соңғы жылдары темiр жол көлiгi билет құнының қол жетiмдiлiгiне
байланысты республика халқының негiзгi жол жүру құралына айналды. Ішкі
туризмде темір жол көлігінің қызметтерін туристердің 14,1%-ы пайданаланды.
Жолаушыларға темiр жол көлiгiнде сервистiк қызмет көрсету деңгейiн арттыру
мақсатында бiрқатар iс-шаралар көзделген. Поездарда жолаушыларға Қазақстан
Республикасы аумағында да, сондай-ақ Ресей Федерациясының аумағында да ланч-
бокстар жасау мен ұсыну бойынша технологиялық процесс жобасы қарастырылған,
ЖВ купе, РИЦ купе санатындағы вагондардың жолаушылары үшiн безендiрiлiп,
мамандандырылған ақпараттық буклет шығару бағдарламасының жобасы әзiрлендi.
Айта кету керек, су көлiгi саласында Каспий теңiзiндегi Ақтау порты
Қазақстанды Ресей, Түркiменстан, Әзiрбайжан және Иран порттарымен
байланыстырады. Қазақстан Республикасын Ресей Федерациясымен және Қытай
Халық Республикасымен байланыстыратын iшкi су жолдары байланыстары бар.
Шығыс Қазақстандық су жолдары республикалық мемлекеттiк қазыналық кәсiпорны
жолаушылар тасымалдауға лицензиясы бар және туристiк қызметке қатысы бар
кемелерге Өскемен және Бұқтырма шлюздерi арқылы шлюздеу құнының 25%
көлемiнде жеңiлдiк орнатты. Бұл ретте аз мөлшерлi флотты шлюздеу Өскемен
және Бұқтырма шлюздерi арқылы жеңiлдетiлген тариф бойынша белгiленген
кестемен 10м дейiнгi кеменi шлюздеу 10%, ал 10 метрден ұзын кеменi шлюздеу
20% бойынша жүргiзiледi.
Сонымен қатар жүргiзiлген зерттеулер нәтижесiнде Еуропадан келген
туристердiң Каспий теңiзiне үлкен қызығушылығы жағажай туризмiнде де және
круиз ұйымдастыруда да байқалды. Осы мақсаттарда Каспий өңiрiндегi елдер
бойынша круиз ұйымдастыру үшiн жолаушылар кемесiн жасау немесе сатып алу
туралы мәселенi қарастыру қажет.
Астана – Қазақстанның бас қаласы, инфрқұрылымы қарқынды дамып келе
жатқан, іскерлік елдердің орталығы. Қала ең ірі сауда-өнеркәсіптік, ғылыми-
мәдени, білім беретін, қаржы-кәсіпкерлік мемлекет орталығы болып табылады.
ҚР ның жаңа бас қаласы орталық аймақтың солтүстігінде орналасқан. Соңғы он
жыл ішінде қала жылдам қарқынмен өсті. Астана мемлекеттердің саяси және
іскер қаласына айналды. Мұнай, газ және құрылыс кәсіпорындарының көпшілігі
дәл қазіргі уақытта Астанада жұмылдырылған. Қаланың дамуы 2030 жылға
дейінгі мерзімге дейін жоспарланған.
2010 жылғы 1 қаңтардағы деректер бойынша Астана қаласында қала қонақтары
мен тұрғындарына қызмет көрсеткен 92 туристік фирма және 107 қонақ үйі
(жеке кәсіпкерлердің қызметін қосқанда) жұмыс істеді. Астана бойынша
мемлекеттік 55 мәдениет мекемесі қызмет атқарды, оның ішінде 26 кітапхана,
8 мұражай, 5 демалыс саябағы, 5 театр, 4 концерттік қызметпен айналысатын
ұйым, 6 кинотеатр және клуб үлгісіндегі мекемелер [7].
Соңғы жылдары елорданың еңсесі сан мәрте биіктеді. Астана ірі мәдени
орталыққа айналуда. Елордада мәдени мекемелердің кең жүйесі ашылған. Бүгін
ашылып жатқан мәдениет пен өнер ордаларының ғимараттарының өзі әлемдік озық
үлгілерге сай келеді. Қазіргі уақытта мұражайлар, Арсенал, Синема Сити
атты кинотеатрлар, К. Қуанышбаев атындағы Қазақтің музыкалық драма театры,
М. Горький атындағы орыс драма театры, К. Байсейтова атындағы опера жэне
балет театры, Президенттің мәдени орталығы іске қосылған. Сонымен қатар
мәдени-сауығу қызмет орталығы, ұлттық аспаптар оркестрі, симфониялық
оркестр, Мемлекеттік филормония, Жастар Сарайы Конгресс-Холл қызмет
етуде.
Конгрес-Холл - бұл керемет құрылыс 1965 жылы пайдалануға берілген. Бұл
кездері ол Тың игерушілер Сарайы деп аталатын. Астана Алматыдан Ақмолаға
көшірілгеннен кейін, оның аты Республика Сарайы деп, ал кейін келе
Президенттік Конгресс-Холл деп өзгертілді. 1997 жылдың наурызынан 1998
жылдың сәуіріне дейінгі аралықта Техно-арт чех фирмасы, оның тұтас қайта
құруын жасады. Анағұрлым сахнасы кеңейтілді. Бүгінгі Конгресс-Холл әлемдік
стандарттарға сәйкес келеді. Оның сыйымдылығы 3000 орынды құрайды.
Астаналықтарға және қала қонақтарына Конгресс-Холл келесідей қызмет
түрлерін көрсетеді:
- концерт және конференцияларды өткізу үшін 1000 орынды салтанатты залын
жалға береді;
- көрмелерді, сауда жәрмеңкелерін, жаңа жылдық тәңертеңгіліктерін, 55
салттанатты кештерін өткізу үшін фойені жалға береді;
- кафе-бар және мейрамхана қызметтері;
- көркем-дизайнерлік дайындық кеңестері;
- фонограммалар, аранжировкалар жазу, компьютерлік музыка.
Океан-Холдинг түрік құрылыс компаниясымен салынған Президенттің мәдени
орталығы, 2000 жылдың 10 маусымында ашылған. Ол өзіне тарихи және мәдени
экспонаттары бар, 3 залды және 5 галереяны алып тұратын ұлттық мұражайды,
сонымен қатар кітапхананы және концерттік залды қосады.
Астананың назар аударарлық орындарының бірі, пішімді экспонаттарда
Қазақстанның барлық келбеті көрсетілген Атамекен атты этно-мемориалды
бағы, сонымен қатар Думан ойын-сауық кешенін, Астана-Бәйтерек
Тәуелсіздік монументін атап өткен жөн.
Ел еңсесінің биіктігі Астана-Бәйтерек мұнарасымен бейнеленеді. Қазақ
елінің әрбір азаматы мақтанышпен айта алатындай алып та ғажайып ғимарат
Астана - жаңа қала бағдарламасының тұңғыш жемісі болып Елорда төрінде
осылай асқақтады. Есілдің сол жағалауында салынып жатқан жаңа қаланың
алғашқы қарлығашы болып қанат қақты. Сарыарқаның киелі аспанымен астасып,
жаң Байтағымыздың бағы өрлей түскендігінің, куәсіндей көкке құлаш ұрды.
Ғажап көрініс! Аппақ алақанның аясында жұмақ құсының алтын жұмыртқасы
көк жүзінде қалықтап түр. 97 метірлік биіктікте мәңгілік мекен тепкен
осынау алтын шар қазақ елінің кие тұтар қасиетті құндылықтарының бірі болып
мәртебеленген, мерейінді үстем еткен. 1,5 жылда салынып біткен бұл Бәйтерек
сияқты кереметтер бұған дейін әлемде екі-ақ жерде бар еді. Бірі - Сиднейде,
екіншісі - Анкарада, үшіншісі – біздікі. Қалай мақтансақ та сияды. Өйткені
алғашқы екуін австралиялықтар мен түріктер дәл осындай қысқа мерзімде
салған жоқ.
Астана – бәйтерек, Думан сияқты объектілердің пайда болуының
арқасында жергілікті экономика күшті экономикалық ынта алады, әлеуметтік
инфрақұрылым дамиды, республика инвестиция алады. Ол сонымен қатар қызмет
көрсету саласының өсуі: қонақ үй бизнесі.
Астанада бірқатар демалыс-көңіл көтеру кешендері бой көтерді. Олардың
қатарында Ханшатыр, Астана Мега Орталығы ірі демалыс сауда кешендері;
30 мың орындық жабық стадион, жабық велотрек секілді спорт құрылыстары бар.
Туристік инфрақұрылымды ұлғайту бойынша қала әкімдігі ұдайы жұмыс атқарып
келеді. Қаланы дамыту бас жоспарына сәйкес Осы бағытта Астана қаласы
әкімдігі астанадағы туристік ұйымдармен бірлесе отырып, тәжірбие жинақтау
базаларын қалыптасыруды және студенттерді туристік мамандыққа баулитын
тәжірбиелік сабақтар жүргізуді жүзеге асыруда. Бұған қосымша туризм
менеджерлері үшін практикалық конференциялар, оқыту семинарлары мен
практикумдар өткізу, сонымен қатар Дүниежүзілік Туристік Ұйымның ұйғаруымен
туризм саласындағы жетекші сарапшыларды қатыстыру қолға алынып отыр [8].
Астананың архитектуралық келбетінің жыл сайын жаңғырып, сондай-ақ
туристік нысандардың көбейюіне орай, туристерге сауатты ақпар беру
мақсатында Астана туризм ассоциациясы (АТА) қала бойынша саяхат жүргізетін
гидтерге арнап әдістемелік құрал шығарып тұрады. Астананы шетелдерге
жақынырақ таныстыру, туристік саяхатпен келем деушілердің ынтасын арттыру
мақсатында шетел ақпарат құралдары мен баспа беттерінде Астананың көз
тартар көрікті жерлері мен оны қоршап жатқан курортты өңірлері туралы
мақалалар мен эссе-әңгімелер ұйымдастырып тұру қолға алынды. Негізінен,
Жапония, АҚШ, Германия, Голландия, Оңтүстік Корея, Туркия, Франция,
Малайзия, Италия, Испания елдері басты нысана болмақ. Астана қаласының
туристік қызметін жетілдіре түсу үшін, ол жайында ақпарат аламын деушілерге
жарнама-ақпараттық материалдар, астана туралы панорамалы туристік карта,
фотоальбом, брошюралар, әлемнің жетекші тілдерінде жолнұсқау кітапшалары
шығарылып тұрады [9].
1.3 Туризм дамуындағы әлемдік үрдістердің Қазақстан туризміне ықпалы
Батыста туризмнің əлеуметтік-экономикалық маңызын баяғыда түсінген.
Сондықтан да XX ғасырдың 80-жылдарының соңынан бастап түрлі сипаттағы
сарапшылар, туристік ұйымдардың жекелеген сарапшылары туризмнің тиімді
дамуын қарастырып, тіпті 2025 жылға қарай туризм қалай, қандай болады деген
сұрақтар төңірегінде көп ойланып, біршама зерттеді. Сонымен қатар сонау 80-
жылдардың өзінде туризм өз маңыздылығы жағынан халықаралық іс-əрекеттің
ішінде алдынғы қатарда тұратын шараның бірі болатындығы жазылған еді. Оған
туризмнің дамуына жұмсалып жатқан қаржының өсу қарқыны да дəлел болатын,
алғашқы кезекке ірі ұлтаралық қаржылық топтар өздерінің транспорттық
компаниялармен, қонақ үй кешендерінің желісімен, электронды-есептеу жəне
ақпараттық орталықтарымен шыға бастап еді.
Европалық одақ комиссиясы туризм аясы дамыған көптеген мемлекеттердің іс-
əрекетін қорыта келіп, туризмнің дамуының негізгі үрдістеріне болжау жасап
жариялады. Онда төмендегідей мəселелер қамтылды:
1. Европаны туризмнен түсетін пайда үшін қатаң бəсекелестік күтіп түр,
сондықтан да Европаның туризм индустриясы көрсететін қызметтерінің сапасын
көтеруі керек.
2. Саяхаттың барлық түріне, əсіресе бірінші кезекте көлікке шығын көбейеді,
ол шығын отбасылық бюджеттің басқа шығынынан тез өсетін болады. Саяхаттар
жекелік сипат алып, оның мерзімі ұзарады, себебі бір ғана рет барудың жол
шығыны аз болады. Жалпы алғанда саяхатқа жұмсалатын қаржы демалыс үшін ғана
жұмсалатын болады.
3. Сапарлар саны Европадан Америкаға, Азиядан секілді континентаралық
саяхаттар есебінен өседі.
4. Нарық пайдасының мезгілдік өзгерісі жақын арада мəселер болудан қалады,
себебі сəтті маркетинг оларды тиімді пайдаланатын болады. Ол үшін
мемлекеттік жəне жеке меншік туристік кұрылымдар бір-бірімен белсенді
ынтымақтастық жасауы керек.
5. Əуе көлігін пайдалану қарқыны өседі, кеңи түседі, оған ыңғайлы тікелей
рейстер саны көбейеді.
6. Топтық, жанұялық демалыстар азайып, адамдар демалудың əлдекайда сан
түрлі бағдарламаларын таңдайды.
7. Компьютерлік жүйенің белсенді түрде енгізілуіне байланысты броньдау
мерзімі азая береді.
8. Басқалардан ғөрі егде жастағы кісілер мен жастар белсенді саяхаттайтын
болады.
9. Туризмнің мəдени ескерткіштер мен демалыстың белсенді түріне деген
сұраныс өсе түседі.
10. Қоршаған ортаның тазалығы туристерді тартудың, əсіресе ауылдық жəне су
жағасындағы аудандардың басым факторларының бірі болады [10].
Əлемдегі туристік индустрияның дамуының жалпы үрдістері əлемдік туристік
ұйымның статистикалық зерттеулерінде көрініс берген. 1950 жылы туристер ең
көп келетін ел АҚШ болды. 1970 жылы Италия осындай елге айналды. 1990
жылдан бастап шет елдік туристерді қабылдаудан Франция алда келеді. Франция
халықаралық туризм ісінде XX ғасырдың соңына дейін көшбасшы болып қалды.
Дəл осы XX ғасырдың соңында туристік қызметтерден түсетін экспорттық
өнімдер салыстырмалы түрде ең жоғарғы көрсеткішке жетті. АҚШ доллары, жанар
жағар майды экспорттаудан - 400 млрд. АКШ доллары, автомобильдер мен
қосалқы бөлшектерді сатудан - 430 млрд. АҚШ доллары.
XXI ғасырдың басында ірі туристік фирмалардың жұмыс технологиясында
елеулі өзгерістер болды, өз бағдарламаларын халықаралық деңгейдегі циклдік
іс-шараларға сай жоспарлап олар олимпиадалық ойындар мен спорттың кең
тараған түрлері бойынша өтетін əлем чемпионнаттарын басты бағдарға алған.
Ол бағдарламаларды бірнеше делдалдардың көмегімен турфирмалар іске асырады.
Бұл технология, бір жағынан, турфирмалардың менеджерлерінің міндеттерін
жеңілдетсе, екінші жағынан, оларды туристік бизнестің түрлі жағымен
байланысы бар көптеген брокерлерге бағынышты етеді.
Мамандар халықаралык туризмді бəрінен бұрын тауарлар мен қызмет
көрсетудің халықаралық саудасының бір бөлігі ретінде қарайды. Халықаралық
сауда теориясына абсолютті басымдык теориясын, салыстырмалы басымдыкты,
факторлардың өзара катынасын, өнімдердің тіршілік циклін жатқызады [11].
Абсолютті басымдық халықаралық туризмде ерекше рөл атқарады. Табиғаттың
жəне тарихи-мəдени мұралардың қайталанбас ескерткіштері кейбір елдерді
басқа елдердің алдында, туристер жіберуші елдердің алдында, басымдығын
көрсетеді. Абсолютті басымдық табиғат ескерткіштері тобы бойынша Непалда,
Қытайда. Пакистанда (бұл елде биіктігі 8 мың метрден асатын ең биік шыңдар,
оның ішінде Эверест те бар), АҚШ- та (Гранд-Каньон), Венесуэлада (əлемдегі
ең биік сарқырама) жəне т. б. Абсолютті басымдық тарихи-мəдени ескерткіштер
тобы бойынша Египетте (Мемфис, Гиза-дахшур ауданындағы пирамидалар, көне
Фив), Грецияда (Афинадағы Акрополь, Бассайдағы Аполлон Эпикурейдің храмы),
Францияда (Версаль мен Фонтенблодағы сарайлар мен саябақтар), Ресейде
(Санкт Петербург, Москва Кремл, Қызыл алаң), Кытайда (Ұлы Қытай қорғаны)
жəне т. б.
Бұл елдер өз абсолютті басымдықтарын соңы туристік өнімдер жасап
пайдалануда, осы арқылы халықаралық туризм нарығында өз орындарын мығым
ұстап отыр.
Кейбір абсолютті басымдық табиғат ескерткіштері бойында Қазақстанда да
бар. Ол — теңіз деңгейінен 7 мыңнан астам метр биіктікте орналасқан,
əлемнің ең солтүстігіндегі тау шыңы Хан тəңірі шыңы, Алматы қаласы секілді
мегаполиске өте жақын екендігі белгілі. Алматының турфирмаларының
қызметкерлері Қарқара жəне Байынкөл өзендерінің аралығына аэродром салып,
альпинистер тобын Алматыдан Хан тəңіріне вертолетпен 3,5-4,5 сағатта
жеткізіп тұруына болады. Бұл шындығында да басқа елдер алдында жеті мыңдық
тау шыңы бар басымдық. Мəселен, Гималайдың мұндай шыңдарына альпинистер
экспедициясын шығару үшін бірнеше жүк тасушылар керуенімен, жүк таситын
көліктермен бірнеше апта жүреді. Сондықтан да мұндай шыңдарға шығу Хан
тəңіріне шығуға қарағанда əлдеқайда қымбат.
Салыстырмалы басымдық теориясы дегеніміз — абсолютті басымдығы бар
елдердің табарлардан (қызмет көрсетуден) бас тартып, басқа, өздеріне тиімді
деген өндіріске мамандануы, өздері өндіруден бас тартқан табарларды (қызмет
көрсетумен басқа елден сатып алуы. Бірақ бұл жағдайды Қазақстан
Республикасы секілді дамушы елдер толық іске асыра алмайды. Халықаралық
туризмде басқа елдер алдында салыстырмалы басымдылықты алу үшін туристік
мекеме кызметкерлерінің еңбек құнын төмендетуі керек, соған сəйкес туристік
кызметтің құнын азайтуы қажет.
Факторлардың өзара қатынасы теориясы дегеніміз — елдер арасындағы
халықаралық туризмнің ағынын айқындайды. Факторлардың өзара катынасы
дегеніміз — елдердің халықаралық туризмдегі қызмет көрсету өндірісін
қамтамасыз етудің қарапайым құралы. Мамандар барлық экономиканың басты
факторларымен тығыз қарым-қатынаста қызмет ететін мынадай топқа бөледі
табиғи, тарихи-мəдени нысандар, капитал, еңбек ресурстары. Жоғарыда атап
өткеніміздей, халықаралық туристік бағдарламаларда табиғат нысандары
бойынша басымдық қана емес, тиесілі еңбек ресурстары бар фактордың да
маңызы зор. Тəжірибеде көрсетіп отырғандай, Қазақстанның туристермен тау
бағдарламасы бойынша жұмыс істейтін туристік фирмаларының қызметкерлерінің
өздерінің шет елдік əріптестерінен білім деңгейі жəне кəсіби дайындығы
əлдеқайда жоғары. Тіршілік циклі теориясы дегеніміз — туристік өнімнің
нарыққа енуі, өсуі, тұрақтау жəне шығу сатыларынан өтуі. Қазақстан
халықаралық туризмде бұл теорияны туризмде инвестиция мəселелерін іске
асырған соң ғана қарастырады [12].
Өнімнің тіршілік циклін мамандар əр түрлі бағалайды. Бірақ халықаралық
туризмнің даму тарихы жəне біздің отандық туризмнің тəжірибесі турөнімнің
тіршілік циклінің 5 негізгі сатысы бар екенін 2 суреттте көрсетеді:
1) бастапқы саты;
2) сатылудын өсу сатысы;
3) сатылу санының тұрақтану сатысы;
4) сатылу санының кему сатысы;
5) өнімнің бүліну (деградация) сатысы.
2 сурет
Өнімнің тіршілік циклі
1-саты: (1-2) бастапқы саты жаңа турөнімнің қатарын қамтиды; аналогтардың
маркетологиялық зерттелуі, бағдарламаны жасау процесі жəне турагенттердің
сарапшы техникалық турлары. 2-саты: (2-3) бұл даму сатысы, турөнімнің
сатылуының тез өсуімен сипатталады. 3-саты: (3-4) бұл тұрақталу сатысы,
өнімнің сату пайдалы деңгейде ұзақ уақыт ұстау. 4-саты: (5-6) бұл өнімнің
деградация сатысында турөнімдер сату нарығынан шығады.
Бірақ Қазақстанның сəтті дамып келе жатқан фирмалалар, жұмыс тəжірибесі
экскурсиялық, коммерциялық жəне басқа да əлемдік туристік анологтары
нарықта аз туристік өнімдер ғана бес жылдық тіршілік циклді болатындығын
көрсетіп отыр.
Сонымен қатар отандық туристік өнімдер істе кешенді-нұсқау, əсіресе
белсенді туризм нарықта он немесе одан да көп жыл тиімді жұмыс істеуі
мүмкін. Біз жоғарыда ескерткеніміздей, Қазақстандағы турфирмадың көпшілігі
шағын мекемелер туроператорлары нарыққа бір-екі бағдарламаны тиімді
шығаруға кабілетті. Сондықтан да отандық туристік іс үшін туристік
өнімдердің қайсын болып жатқан тіршілік циклінің кай сатысында нарыққа
шығарған тиімді? деген сұрақ тұр. Бұл жерде біз мақсаттылық деп
туроператорлық іс-əрекетте кідіріс болмауын, екі бағдалама үшін ресурстарды
аз шығындауды, өтпелі кезінде барынша пайда табуды айтып отырмыз. Ондай
мақсатты нұсқау ретінде жаңа туристік өнімді нарықта тұрақтану сатысы мен
қазіргі өнімдердің тіршілік циклінің төмендеу сатысы аралығында енгізуді
ұсынамыз [13].
2 АСТАНА ҚАЛАСЫНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ҚАЛЫПТАСУ АСПЕКТІЛЕРІ МЕН МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1 Астана қаласындағы туристік саланың қазіргі кезеңдегі жағдайы
(әлеуметтік талдау)
Астана қаласының туристік саласының және әлемдік туризмнің ағымдағы
жағдайы мен тенденцияларын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz