Интернет желісінде орналасқан ақпараттық материалдар
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1Техникалық
тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .7
1.1 Бағдарламаның қолданылу
аясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2 Бағдарламаны жасауға
негіздеме ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.8
1.3 Жасалымның
тағайындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 9
1.4 Бағдарламаға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2 Бағдарламаға
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .12
2.1 Жалпы
мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .12
2.2 Қолданылған бағдарламалық және техникалық
жабдықтар ... ... ... ... ... ...12
2.3 Логикалық құрылымына
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
3 Қолданушыға
көмек ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 25
4 Еңбекті
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..3 2
5 Жасалымның тиімділігінің техникалық-экономикалық
негіздемесі ... ... ... ... 41
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..48
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..49
Кіріспе
Жаңа ақпараттық технологиялардың пайда болуы бүкіл білім жүйесіне
өзгерістер енгізуде. Білімді ұйымдастырудың жаңа формалары пайда болуда.
Олар сапалы жаңа оқыту технологиясына, яғни дербес компьютерлерді,
электронды оқулықтарды және телекоммуникация құралдарын пайдалануға
негізделген.
Осыған байланысты бүгінде бүкіл әлемдік педагогикалық қалың
көпшіліктің назары материалдық негізін қолданбалы бағдарламалық өнімдер
құрайтын оқытудың жаңа электрондық түріне көңіл бөліп отырғаны белгілі.
Электрондық оқыту құралдары интерактивті тақталар, мультимедиалық,
лингофондық кабинеттер, интерактивті пәндік кабинеттер, электронды оқу
залдары, үйдегі дербес компьютерлер болып табылады.
Бүгінде білім беру жүйелеріндегі басты маңызды мәселелердің бірі -
әлемдік жетістіктерді игеру, біртұтас білім беру кеңістігін қалыптастыру.
Біртұтас білім беру кеңістігі дегеніміз ол тек студенттер мен
оқытушылардың ғана академиялық біртұтастығы емес, ол - өзара тікелей, әр
түрлі деңгейде жоғары оқу орындарының байланысы, яғни сол оқу орындары
әкімшілігі мен пән оқытушылары арасындағы байланыстар арқылы өзара бірлесе
отырып қызмет жасау деген сөз. Тек осындай жағдайда ғана Жоғары білім
берудің еуропалық жүйесінің архитектурасын гармонизациялауды жүзеге
асыруға болады.
Еліміздің білім беру жүйесінің мақсатында осындай әлемдік білім беру
кеңістігімен сабақтасу, яғни қашықтықтан оқыту жүйелерінің негізінде,
біртұтас ақпараттық білім беру ортасын қалыптастыру, білім беруді тиімді
ұйымдастыру, біртұтас ақпараттық жүйеге шалғайдағы оқу орындарын біріктіру
тұр.
Жалпы әлемде оқыту үрдісін қамтамсыз ететін құрамында электронды оқыту
курстары, қосымша материалдары және жалпыға кең көлемді қызмет көрсету
функциялары бар әртүрлі қашықтан оқыту жүйелері жасалып және табысты
қолданылып жүр. Сонымен қатар қазіргі уақытта қашықтықтан оқыту үрдісін
ақпаратпен қамтамасыз ететін программалық өнімдер де көптеп таралуда.
Білімнің әрбір саласында оқыту мақсаты үшін компьютерлік оқыту құралдарын
жасаудан және пайдаланудан қыруар тәжірибе жинақталған. Олардың көпшілігі
белгілі және қалыптасқан әдістемелерді пайдалануға негізделген, мұнда
компьютер тек жаңа ақпараттық құрал болып табылады[1].
Кез келген ғылым өз саласында қолданылатын терминологиялық ақпаратқа
көп көңіл бөлуі қажет. Ұсынылып отырған дипломдық жұмыс жоғарыда аталған
мәселелердің бір қыры немесе қарапайым элементін жасау жолдарын
қарастырады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты Есептеуіш техника және бағдарламалық
қамтамасыз ету мамандығының студенттеріне арналған электронды оқулықтар
жинағы - білім қорын жасау.
Ақпараттық – білім беру қорының атқаратын негізгі функциялары: дәріс
материалдарын оқыту, қолданушыларды тестілеу, қолданушыларға кеңес беру,
оқыту контентін жасау, оқыту процессін басқару және жүйелік
әкімшіліктендіру.
Дипломдық жұмыстағы бағдарламаның басты ерекшелігі, оны кез –келген
басқа пәнге қолдануға болады, оның редактерлеу мүмкіндігі жақсы
қарастырылған. Бағдарлама Delphi 7.0 программалау ортасында орындалған.
Біз электрондық оқулықтарды оқытудың кезекті техникалық құралы
ретінде немесе қосымша дидактикалық материал, оқу құралы, оқу - әдістемелік
кешен ретінде қарастыру тәсілдерін қолдаймыз. Біздің көзқарасымыз бойынша,
электрондық оқулық бір жағынан, мұғалімдер мен оқушыларға, ата-аналарға да
арналған бірыңғай ақпараттық білім беру ортаны, екінші жағынан – білім беру
үрдісінің субъектілерінің қашықтан интербелсенді өзара әрекет етуі ретінде
электронды оқыту технологиясын қамтамасыз етеді. Сондықтан білім беру
үрдісінің барлық субъектілерінің бірыңғай ақпараттық білім беру ортасы
ретіндегі электрондық оқулықтарға қатынасын қалыптастыру болып табылады.
1 Техникалық тапсырма
1.1 Бағдарламаның қолдану аясы
Қазіргі заман университеттерде оқу үрдісін технологияландырудың
көкейкестілігі білім беру субъектілерінің инфокоммуникациялық өзара
қатынасы ретінде ақпараттық қоғамда білім берудің жаңа парадигмасына өтуге
себеп болды. Бұл парадигманы жүзеге асыру университеттерді компьютерлендіру
мен интернеттендірумен, бағдарламалық және контенттік жабдықталуға сәйкес
оларды электрондық инфраструктурамен қамтамасыз етумен, ең бастысы,
кіріктірілген заманауи жетістіктердің негізінде педагогика және ақпараттық
- коммуникациялық технологиялар саласындағы кәсіптік қызметке мұғалімдерді
даярлау жағдайында мүмкін болады.
Оқулықтар электронды білім корының негізі үш модульден тұрады:
Әкімшіліктендіру, Редактор және Оқулық. Білім қоры жоғарыда аталған
мамандықта оқытылатын пәндер бойынша электронды оқыту құралдарының жинағын
ұсынады. Бұл бағдарлама негізінен сырттай оқу бөліміне арналған.
Сабақтарда проблемалық бағдарлық және кейс - технологиялар, контекстік
оқыту, әлемдік ақпараттық ресурстар және білім базасы, бейне курстар,
электрондық оқулықтар, ғылыми - көпшілік бейне фильмдер және басқа да
дидактикалық материалдар қолданылады.
Бүгінгі жоғары оқу орнында оқытудың әртүрлі ұйымдасқан формалары
жүзеге асырылады: лекциялар, практикалық сабақтар, семинарлар,
лабораториялық жұмыстар, практикум, ОБСӨЖ, СӨЖ, СҒЗЖ. Дидактикада бұл
формалар нақты бір дидактикалық мәселелерді шешу үшін танымдық іс -
әрекетті басқарудың амал - жолдары ретінде түсіндіріледі. Сонымен бірге,
лекция, семинар, практикалық сабақ, өздігімен дербес оқытудың ұйымдасқан
формасы тұрғысында қабылданады. Өйткені, олар студенттер мен оқытушылардың
өзара әрекеттестігін жүзеге асырудың амал жолдары болып саналады.
Студенттерді кәсіби іс - әрекеттерде ақпараттық - компьютерлік
технологияланы пайдалануға даярлауда әртүрлі ұйымдастырылған формалар мен
әдістерді пайдалану, осы іс - әрекетте олардың өзін - өзі көрсетуіне
мүмкіндік береді және белсенділігін арттырады.
Интерактивтік тапсырмалар алынған білімдер мен біліктерді бекіту
мақсатымен әр түрлі тексеретін жаттығулар әрекеттерінің есебінен оқу
материалын қолдану және бекіту процесін автоматтандыру мүмкіндігі болып
табылады. Бұл компоненттің басты міндеті оқушы ақпаратты тек енжар
қабылдамас үшін, өзі оқу - танымдық іс - әрекетке белсенді түрде қатысуға
саяды. Оқыту процесін қарқынды етуге тапсырмалардың алуан түрлі типтерінің
есебінен іс - әрекеттің мүмкін болар максимум түрлеріне оқушылардың
максимал санын қамту арқылы қол жеткізіледі. Осы кезде еркін қалаушылық
атмосфера жасалады: оқушы бұрыс жауап беруден қорықпайды, өйткені
электрондық оқулық өз жауаптарын қайталауға және түзету енгізуге мүмкіндік
береді. Университет студенттері сабақта тапсырмаларды орындау кезінде
оқытушының қалып қойғандарға көмекке келуге, жеке сұрақтарға жауап беруге,
сабақтың келесі кезеңіне дайындалуға және т.б. уақыты босайды.
1.2 Бағдарламаны жасауға негіздеме
Жаңа ақпараттық технологиялардың пайда болуы бүкіл білім жүйесіне
өзгерістер енгізуде. Білімді ұйымдастыру жаңа формалары пайда болуда. Олар
сапалы жаңа оқыту технологиясына, яғни дербес компьютерлерді, электронды
оқулықтарды және телекоммуникация құралдарын пайдалануға негізделген. Жаңа
технологиялардың мүмкіншіліктеріне (халықаралық жаһандық компьютерлік
желісі – Интернеттің дамуы) және ашық білім идеясына байланысты
қашықтықтан оқыту табысты да, белсенді дамып келеді. Қазіргі таңда білім
беру жүйесіне қашықтықтан білім беру оқу түрі дүниежүзінде кеңінен
қолданылуда.
Кейбір аймақтарда телекоммуникация жүйесінің дұрыс дамымауынан
қашықтықтан оқыту білім жүйесі кең қолданылмайды. Оқу - әдістемелік
материалдарды Интернет желісі арқылы жіберетін оқу курстарын пайдалану
шектеулі болады.
Бұл жағдайда үлкен көлемді оқу - әдістемелік материалдарды тарату
үшін әдетте компакт – дискілер қолданылады. Ол үшін CD – 700 мб – көлемді,
ал DVD - 2 гб - ты дискілерді колданса, олардың бағасы шамамен 50 - 80
теңгеге тең, ал бұл оқу - әдістемелік материалдарды дискілерге сақтап,
пошта арқылы жіберу арзанға түседі
Бүгінгі таңда қашықтықтан оқыту жүйесінің мақсаты – қолайлы, мазмұнды
әдістемелік негізді құру; берілген жүйені күндізгі оқу бөліміндегі ғана
емес, сырттай оқитын студенттерге де қолдану; жоғары білім алу мүмкіншілігі
және сонымен қатар ол үйренуші тұлғаның интеллектуалды дамуына,
шығармашылық қабілетіне, ақпаратпен жұмыс істеуіне үйренуге болады.
Қашықтықтан оқыту кезінде тыңдаушы материалдарды оқу үшін өзіне
қолайлы және ыңғайлы оқу уақытын жоспарлайды. Дұрыс ұйымдасқан курс
көмегімен тыңдаушының әрқайсысымен дербес жұмыс істеуге мүмкіндік туады.
Курстың негізгі бөлігі компакт - дискіде беріледі (оны content деп атайды),
ал бұл байланыс каналдарына тәуелді емес те, арзан болып келеді. Ал
Интернет желісін қашықтықтан оқыту жүйесінде оқыту материалдарын жаңарту,
тестілеу және оқушымен байланыс жасау үшін қолдануға болады. Телефон
каналдары арқылы берілетін орташа жылдамдықты ақпарат алмасуы оқушы мен
оқытушы арасында қатынас құру үшін және алған білімін тексеру үшін
жеткілікті. Мұндай жүйе Web - CD – технология деп аталатын жаңа
технологияның негізін құрайды[4]. Біз қарастырып жатқан, Web - CD –
технологияның негізінде жасалған қашықтықтан білім беру жүйесінің
ақпараттық – білім беру ортасының құрылымының жобасын ұсынамыз.
Қазіргі уақытта қашықтықтан оқыту жүйесінде бұл технологияның болашағы
зор. Қашықтан білім беру жүйесіндегі оқыту курсы немесе ақпараттық – білім
беру ортасы - бұл қолданушының ұсынысы бойынша жасалған ұйымдастырушылық -
әкімшілік және оқыту - әдістемелік шараларды қамтамасыз ететін аппараттық
- бағдарламалық жабдықтар. Онда дәстүрлі оқу құралдары мен конспектілерден
басқа да оқыту тәсілдері беріледі:
- компьютерлік оқыту бағдарламалары;
- электронды оқу құралы;
- білімді бақылау мен тестілеу компьютерлік жүйесі;
- электронды анықтамалар мен энциклопедиялар;
- оқу аудио және бейне материалдар;
- Интернет желісінде орналасқан ақпараттық материалдар.
Бұл жұмысқа тапсырысты А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемелекеттік
университеті, ақпараттық технологиялар факультеті, программамен қамтамасыз
ету кафедрасы берді.
1.3 Жасалымның тағайындалуы
Қазіргі таңда елімізде ақпараттық қоғамды қалыптастыру және дамыту
жолдары нормативтік - құқықтық тұрғыда белгіленген. Қазақстан ғаламдық
ақпараттық қоғамға кірігуге және ғаламдық ақпараттық инфрақұрылымға
қосылуға ұмтылыс танытуда. Мұның өзі республиканың технологиялық және
экономикалық тұрғыдан дамыған елдердің ат төбеліндей тобына саяси
тәуелсіздікті, ұлттық ерекшеліктер мен мәдени дәстүрлерді сақтай отыра
қосылуына, дамыған азаматтық қоғамы бар құқықтық мемлекет ретінде әлемдік
өркениеттік дамуға үлес қосуына мүмкіндік бермек.
Ақпараттық қоғамға көшу саяси және қоғамдық өмірді одан әрі
демократияландырумен тығыз байланысты. Ақпараттық саясат тұрғысынан алғанда
бұл, біріншіден, ақпараттың азаматтар үшін ашықтығын және олардың
ақпараттық құқығын қорғауды, екіншіден, ақпараттық ресурстар мен ақпараттық
- телекоммуникациялық инфрақүрылымды қалыптастыру, тарату және пайдалану
жүйесін еркін ақпарат айналымын қамтамасыз етуге бағдарлауды, үшіншіден,
азаматтардың бұқаралық ақпаратты еркін іздестіру, алу, өндіру және тарату
жөніндегі конституциялық құқығын жүзеге асыруды білдірмек.
Ақпараттық – білім беру ортасының атқаратын негізгі функциялары:
- дәріс материалдарын оқыту;
- қолданушыларды тестілеу;
- тәжірибелік, сарамандық жұмыстарды жүргізетін бағдарламалық және
құрал жабдықтармен қамтамасыз ету;
- қолданушыларға кеңес беру;
- оқыту контентін жасау;
- оқыту процессін басқару;
- жүйелік әкімшіліктендіру және қауіпсіздігін қаматамасыз ету.
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып жасалған ақпараттық – білім
беру ортасы қазіргі жағдайда өте маңызды да қажетті. Ең басты мақсат, ол -
жастарды бір рет қана емес, бүкіл өмір бойы оқуға үйрету, өзінің
квалификациясын қашықтықтан оқыту курстары бойынша көтеру. Бұл жол оңай
емес, бірақ қашықтықтан білім беру жүйесі, формасы мен типі бойынша жаңа
болғанымен, білімнің даму стратегиясына үлкен де, сапалы өзгерістер әкеле
алады.
1.4 Бағдарламаға қойылатын талаптар
Ал, енді оқытудың ақпараттық – білім қоры деген түсінікке келетін
болсақ. Бұл қазіргі оқыту технологиясын интерактивті бағдарламалық -
әдістемелік тұрғыда қамтамасыздандыратын компьютерлік техникалардың,
телекоммуникациялық байланыс құралдарының, электрондық оқулықтардың,
бағдарламалық құралдардың жиынтығы.
Компьютерлік оқыту бағдарламалары – қашықтан және ашық білім беруде
компьютерлік желі негізінде өздігінен білім алудағы бағдарлама арқылы
қамтамасыздандырылады. Оқу бағдарламасына қойылатын талаптар былайша
анықталады:
- бағдарламаға енетін білімдер жүйесінің сұрыпталуы (ғылыми заңдылықтар,
ғылыми теориялардың негізгі түсініктері, ұғымдары, ұғым атаулары және
т.б.);
- білім алудың тереңділігінің бейнеленуі;
- бағдарлама мазмұнының дамытушылық сипатта болуы;
- білім беру мазмұнының тәлімгерлік бағыт ұстануы.
Оқулықтар - білім қоры модульдік технология бойынша құрылған және
мақсаттан нәтижеге дейінгі өзара байланысты компоненттердің тұтас жүйесінде
автоматтандырылған оқыту үрдісін қамтамасыз етеді: модуль – гипермәтін –
интерактивті тапсырмалар – оқу жетістіктерін бағалау. Олар оқыту үрдісінің
міндетті компоненттерін бейнелейді: мотивациялы - мақсатты, мазмұнды, іс -
әрекеттік, бағалау - нәтижелі. Бұл барлық кезеңдерді міндетті түрде өту
оқыту технологиясын сипаттайды, ал технология, өз кезегінде студенттердің
белгілі нәтижеге – жоғары сапалы үлгірім жетістіктеріне жетуін қамтамасыз
етеді. Бірақ кез келген технология, сабақта негізгі тұлға болып табылатын
мұғалімнің тікелей әдістемелік жетекшілігін талап етеді.
Кез келген электрондық оқулықтың негізі модуль болып табылады.
Бәрімізге белгілі оқытудың нәтижесі, оқушылардың оқытудың мақсатын танып -
білуіне тікелей пропорционалды тәуелділігі болады, ал ЭО - ң модульі
мақсатқа бағытталған қызмет атқарады, өйткені жыл бойы оқыған оқу
материалының мазмұнын және оқыту мақсатын көрнекі және шолу түрінде
меңгеруге көмектеседі, мектеп оқушысының жыл бойы меңгеруге тиісті білім
жүйесін мұғалім де, оқушы да, ата - аналар да айқын және анық білуіне
мүмкіндік береді.
Модуль білім беру стандартына сәйкес мемлекеттік құжат ретінде оқу
бағдарламасының логикалық - құрылымдық мазмұнын құрайды.
Модульдің айналасынан ақпараттық - білім беру ортаның функционалдық
түйіні ретінде барлық оқыту үрдісі бастау алады: атап айтқанда, модульден
гипермәтінге, тапсырмалар мен тесттерге өтуге болады. Модульге бірнеше рет
ену мектеп оқушысына, негізінен ақпараттар базасы, мәліметтер базасы,
білім базасы ұғымдарын береді.
Программа кез келген IBM типтес компьютерлерде Windows 2000XP2003
басқаруымен жұмыс істейді, мультимедиялық мүмкіндіктерді (дыбыс, бейне,
графика) толығымен қолдану керек. Программаның компьютердің кез келген
жерінде немесе тікелей компакт дискіден жұмыс істеуге мүмкіндігі бар.
Программаны орнату мен оны іске қосу қолданушы жағынан қиыншылық туғызбауға
тиіс. Компьютерде Borland DataBase Engine (BDE) орнатылуы тиіс.
Ал, енді педагогикалық, әсіресе оқытудың дидактикалық принциптеріне
негізделген дидактикалық талаптарға тоқталсақ.
- ЭО мазмұнының ғылымдылығы: әрбір оқу пәнінің ерекшелігін ескере отырып,
тек қана ғылыми дәл мәліметтер беруі керек.
- Адекватты: оқыту материалы бұрынғы қалыптасқан біліміне, ісіне, әдетіне
барабар (адекватность) берілуі тиіс (оқыту материалы оқушының дайындық
деңгейіне сәйкесті, ал оқыту жұмысы оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай
ұйымдастырылуы қажет).
- Бейімділік (адаптивность): мақсатқа әр түрлі дәрежедегі күрделі
кезеңдерді кезекпен орындау арқылы жету мүмкіндігін беру (оқушылардың жеке
мүмкіншілігіне қарай бейімдеу).
- Жүйелілік: белгілі бір тәртіп пен жүйеленіп ұйымдастырылған электронды
оқыту, оқу пәнінің логикасымен сәйкестілікті қамтамасыз ету.
- Көрнекілік: зерттеп жатқан құбылыстар, кәдімгі өмірде болып жатқан
жанарымыздан тыс жүріп жатқан процесстер арқылы немесе олардың дамуын
қадағалап, зерттеліп жүрген табиғи құбылыстарды модельдеуге болады. Осының
барлығын оқушы белсенді түрде қатыса отырып, жұмыс процесінде өз
параметрлерін енгізіп, жұмыстың жүруіне ықпал жасай отырып, іске асыра
алады.
Әрине, жоғарыда көрсетілген талаптардың барлығы бірдей әрбір
нақты программада ескеріле бермейді. Электронды оқулықтар басылымнан
шыққан оқулықтардың көшірмесі болмауы керек, ол кәдімгі оқулықтарға
қарағанда жаңа, сапалы өнім, яғни компьютерлік және педагогикалық
технологияны біріктіреді.
2 Бағдарламаға сипаттама
2.1 Жалпы мәліметтер
Білім беру жүйесіндегі ақпараттық технолгияны кең көлемде ендіру
педагогикалық еңбектің тиімділігін жоғарылатып, әдістемелік тәсілдердің
арсеналының кеңеюіне, оқушының танымдық іс - әрекеттері күшейіп, өзіндік
жұмыстарды тез орындау мүмкіндіктері артады.
Дәстүрлі оқыту түрі мен әдісін жаңа оқыту тәсілдерімен салыстыру және
жаңа тәсілдер оқытуды қалай толықтырады немесе алмастырады деген сұрақтарға
жауапты жаңа дамып келе жатқан компьютерлік оқыту дидактикасы береді. Жалпы
оқыту әдістемесінің негізі дидактика болса, ал әрбір оқу пәнінің оқыту
әдістемесі өз кезегінде сәйкес ғылымның өзіндік қасиеті мен ерекшелігіне
негізделеді.
Инновация мен іскерлікке арқа сүйей отырып, ақпараттық технология
қалыптасқан басқару технологиясына үлкен өзгерістер енгізуде. Автоматты
басқару жүйелерінің бүкіл әлеуетін іске қосу үшін әлемнің жетекші
компаниялары қызметкерлер мен технологияларды біртұтас әлеуметтік -
технологиялық жүйелерге кіріктіруде. Ақпараттык технологиялар мемлекеттік
басқаруда, бұқаралық акпарат құралдарының қызметін ұйымдастыруда кеңінен
колданылуда. Интернет желісінің одан әрі дамуы ғылыми - техникалық үрдістің
жаңа кезеңі ақпараттык технологиялардың, ақпараттық менеджменттің
өркендеуіне катысты болатындығын көрсетсе керек. Дүниежүзілік біртұтас
ақпарат кеңістігі ақиқатка айналды. Қазақстан Республикасының жаңа
ғасырдағы әлеуметтік - экономикалық дамуы ақпараттық саясатты ұтымды
ұйымдастырумен, жаңа үрдістер мен тәжірибелерді өмірге батыл енгізумен
байланысты болса керек.
Бүгінгі таңда қашықтықтан оқыту жүйесінің мақсаты – қолайлы, мазмұнды
әдістемелік негізді құру; берілген жүйені күндізгі оқу бөліміндегі ғана
емес, сырттай оқитын студенттерге де қолдану; жоғары білім алу мүмкіншілігі
және сонымен қатар ол үйренуші тұлғаның интеллектуалды дамуына,
шығармашылық қабілетіне, ақпаратпен жұмыс істеуіне үйрету.
2.2 Қолданылған бағдарламалық және техникалық жабдықтар
Білім беру жүйесінде дидактикалық мақсатта пайдаланылатын
инструментальдық программалық құралдар (ИПҚ) қолданылады. Мұндай
программалық құралдар оқыту программаларын құруды немесе пәндік мазмұны жоқ
оқу ортасын сүйемелдеуді қамтамасыз етеді. Аталған инструментальдық
құралдар информатиканы оқытуды сүйемелдеу үшін де пайдаланылады, сондай -
ақ, курсты программалық қамтамасыз етудің құрамдас бөлігі болып табылады.
Шартты түрде инструментальдық құралдарды оқытушыға және оқушыға
арналған деп бөлуге болады. Олай дейтін себебіміз, кез келген оқыту құралын
пайдаланудың мақсаты оқушыға әсер ету, мұнда алдын ала дайындықтың қажеті
жоқ. Оқытушыға арнаған инструментальдық программалық құралдар оны оқытуға
дайындау үшін педагогтан алдын ала дайындалуды талап етеді.
Сөйтіп, оқытушының инструментальдық программалық құралына оқыту
программаларын құруға немесе оқыту процесін басқаруға мүмкіндік беретін
құралдарды жатқызамыз. Мұндай құралдардың аясы өте үлкен, оған оқыту
программаларын құруға арналған ИПҚ - дан бастап, жергілікті желіні
сүйемелдейтін программаларға дейін жатқызуға болады.
Оқытушының инструментальдық программалық құралына: программалау
тілдерінің орталары, жергілікті желіні сүйемелдеу құралдары жатады.
Программалау тілдерінің орталарын оқытушы информатика сабағында оқушыларға
программалау негіздерін үйрету үшін пайдаланады (ешқандай алдын - ала
дайындықсыз). Бірақ мұғалімнің программалау тілдерінде оқыту программаларын
жазуға мүмкіндігі бар. Сондықтан, программмалау тілдерінің орталарын
мұғалімнің инструментальдық құралына жатқызуға болады.
Программа Delphi визуалды программалау ортасында HTML құжаттарын
қолдану көмегімен жасалды. Программада көптеген графикалық, HTML, дыбыс,
бейне файлдары қолданылған. Бұл программаны біршама сүйкімдірек және әсерлі
жасайды. Программада оқушының білімін бақылау үшін тестілер мен
тапсырмалар қарастырылған.
Неліктен программалау тілі ретінде Delphi мен HTML алынған?
Delphi – жалпыға түсінікті программалау тілдерінің бірі.
Delphi визуалы программалау ортасы кез келген программаны жасау
үшін өте қолайлы. Сіз Delphi көмегімен ойын программасын, қызметші
қосымшаларды және т.б. басқа программалау тілдерінен гөрі тезірек жасай
аласыз.
Delphi визуалды программалау ортасы кез келген типтегі
қосымшаларды жасауға жақсы келеді. Сіздер мықты автономды қосымшаларды,
ойындарды және көмекші утилиттерді аз уақыт жұмсап жасай аласыздар.
Технология ActiveX технологиясы Internet көмегімен өзіңіздің ойыңызбен
шектелетін қосымшаларды жазуға рұқсат береді. Windows API - мен бірігіп
Delphi көбінесе барлық объект үшін қолданылатын қажетті құралға айналады.
Delphi – да деректер базасы файлдарының орналасуы жайлы информацияны
программаға жіберу қиындығы дерeктер базасының псевдонимін қолдану арқылы
шешіледі. Псевдоним (Alias) — деректер базасы каталогының толық атына
қойылған қысқаша ат. Мысалы, C:\UTC\ Resultss каталогының псевдонимі
Results аты бола алады. Деректер базасымен жұмыс істеу программасы
деректерге қатынау үшін толық атын емес, псевдонимді қолданады.
Информацияға қатынау үшін деректер базасымен жұмысты қамтамасыз ететін
программа жүйедегі барлық тіркелген псевдоним жайлы информациясы бар
конфигурациялық файлды қолданатын Borland Database Engine (BDE)
библиотекасын қосады.
Деректер базасының псевдонимі BDE Administrator утилиті арқылы жасала
алады. Бұл утилит псевдониммен байланысты каталогты өзгерте алады.
Деректер базасы — информациясы бар файл құрамы. Деректер базасы
бірнеше кестелерден құралады. Жаңа деректер базасы үшін каталог жай
құрылады, мысалы Проводник көмегімен. Кестені Delphi құрамына кіретін
Borland Database Desktop утилиті арқылы немесе SQL - деректер базасына
сұранысты ұйымдастырып жасауға болады. Деректер базасына қатынау BDE
библиотекасы файлдары бар каталогтың атын емес псевдонимін қолданғандықтан
деректер базасының жаңа кестесін жасау алдында псевдонимін жасау керек.
Программада сонымен қатар HTML, JavaScript қолданылды. Электронды
оқулықтарды пайдалану үшін Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator
сияқты программалық жабдықтар пайдаланылса, оларды дайындау үшін көбінесе
HTML (Hypertext Markup Language) тілін қолданылады. HTML – бұл INTERNET
беттерін жасауға арналған гипермәтінді белгілеу тілі. HTML – дің бірінші
нұсқасын 90 – жылдардың басында Тим Бенерс – Ли Mosaic браузеріне арнап
жасады. Бірақ сол кезде не браузерді, не тілді жөнді ешкім қолданған
жоқ. 1993 жылы HTML+ шықты, бұл нұсқа да елеусіз қалды. Гипермәтінді кең
қолдану мүмкіндігін тек 1994 жылы шыққан HTML 2.0 берді. Бұл уақыт WWW -
ның бүкіл Жер шарына таралуының басы еді. Екінші нұсқаға енген элементтер,
көп жағдайда әлі де қолданылады.
HTML электрондық оқулықтағы мәліметке мәтін, графика, аудио – видео
ақпарат түрлерін орналастыруға мүмкіндік береді. HTML көмегімен WEB -
парақтарын құруға және олардың арасында байланыс жасауға болады. HTML
файлдары – тексттік файлдар, яғни HTML – файлын кез келген WEB – броузер
терезесінде немесе мәтіндік редакторда ашуға болады. Көрнекі және жоғары
деңгейде электронды оқулықтар жасау үшін бұл программамен қатар Java, Java
Script, VB Script, ActiveX қосымшаларын пайдалануға болады. Бұл қосымшалар
HTML - дің мүмкіндігі жете бермейтін функцияларды, операцияларды орындауға
көмектеседі.
HTML тілінің мультимедиялық мүмкіндіктері.
Броузерлердің (Netscape Navigator, Internet Explorer) мультимедиялық
файлдарды іске қосатын қосымша программалық модульдері бар. Олар LiveAudio
(WAV, AU, AIFF және MIDI форматтарындағы дыбыстық файлдар), Live3D (VRML),
LiveVideo (AVI бейнелік файлдары ) және QuickTime (дыбыс пен мәтін
қосылатын MIDI түріндегі MOV форматындағы файлдар) тәрізді технологияларды
сүйемелдей алады.
Delphi ортасында MУ SQL сұратуларын қолданып дерекқор құру.
SQL – сұратулардың құрылымдық тілі. Ол – кестеде сақталатын
байланысқан ақпараттар жиынтығы болып табылатын реляциондық дерекқорда
жұмыс істеуге және құруға мүмкіндік беретін тіл. Реляциондық дерекқор
дегеніміз не? Реляциондық дерекқор – ол екі өлшемді кестеде сақталатын
байланысқан ақпараттар тұлғасы. Осындай ерекшеліктердің әрқайсысы өзіндік
ерекшеліктерге ие. Осындай ерекшеліктердің әрқайсысы үшін бірнеше тәуелсіз
деректер үзіндісі болуы мүмкін. Мысалға, бізге жол мен бағанадан тұратын
кесте түрінде тауар жөніндегі мәліметті қалыптастыру керек болсын. Әрбір
жол белгілі бір ерекшелікке сәйкес келеді, ал әрбір бағана деректердің
әрбір типінің мәнін көрсетеді. Тауар жөніндегі мәлімет төмендегідей
бейнеленуі мүмкін.
Бұл реляциондық дерекқор негізі болып табылады. Дегенмен, бір кестеден
құралған реляциондық дерекқорлар аз кездеседі. Ол тіпті файлдық жүйеден де
аз. Бірнеше өзара байланысқан ақпараттар кестесін құрып, сіз
деректеріңізбен одан да күрделі және күшті операцияларды орындай аласыз.
Дерекқор күштілігі ақпарат үзіндісіне емес, ақпарат үзінділерінің
арасындағы байланыстарға тәуелді.
SQL тілі өте күрделі және көпжақты. Internet торабында кішкене
фирманың жұмысы немесе дерекқор кезінде тапсырма шеңбері шектелген.
Сондықтан кішкене, бірақ өте тез және функционалдық реляциондық (СУБД)
MySQL құрылған.
Әрбір сұраныстағы бағандар аты, арифметикалық сөздер, константалар
және т.б – лары қайталанбайтын бір мәнде болуы тиіс.
SELECT операторымен алынған тізімінде GROUP BY бөлімін топтауға
арналған агрегаттық функциялар жиынтығына қосу керек.
Көрініс – деп соған атын қосып берген және одан соң деректер қорына
сақтаған оқуға арналған SQL – сұранысын айтамыз. Көрініс қолданушыға
сақталған ұсыныстардың нәтижесін көруге мүмкіндік береді, ал SQL егер олар
қарапайым кестелер болса сол нәтижелерге қатынас құруды қамтамасыз етеді.
Көрініс виртуалдық кесте болып табылады.
SQL тілінде сұраныс жасағанда where операторымен бірге төмендегі
операторларды қолдануға болады:
- between: мән [not] between мән 1 and мән 2-
берілген мәндерге сәйкес бағаннан мән 1 және
мән 2 мәндерінің ортасындағы мәнді алады;
- in: мән [NOT] IN (мән1[мән2...]) мұнда
берілген екі мәннің ортасындағы мәнді алады;
- starting: мән [notT] starting [with] ішкі жол
берілген мән ішкі жолда көрсетілген мәннен
басталу керектігін көрсетеді;
- containing: мән [not] containing мән егер
берілген мән құрылымында қандай да бір
көрсетілген мәннен тұратын болса;
- upper: (мән) –функция мән аргументте
берілген барлық әріптерді үлкен әріппен
ауыстырады;
- like: мән [ not ] like шаблон [escape
ішкі шаблон ] жазба мәндерді салыстыру үшін
қолоданылады;
- gast: gast ( мән as мәндер типі ) gast
функциясы мәннің көшірмесін жасайды, оны
көрсетілген типке ауыстырады.
3. Программаның логикалық құрылымы
Берілген программа үш модульден тұрады: Администратор, Оқулық және
Редактор.
Сонымен электронды оқулықтың құрылымы қандай болу керек, енді қысқаша
соған тоқтала кетсек. Біз оқулықтьң сыртқы құрылымын карастыратын боламыз.
Оқулықтың сапалылығы тақырыптық мазмұнның баяндалуымен анықталады. Егер
аталған оқулық бойынша үйренуші сынақ немесе емтихан тапсыратын болса, онда
оның мазмұндық материалы келесі екі түрде өрнектелетін болады:
- Материалдың мәтін, сурет, график, кескін, кесте жөне т.б. түрлерде
баяндалуы. Ол оның дәстүрлі оқулықтан ерекшелігін көрсетеді.
- Материалдың кескін түрінде баяндалуы, яғни оқулық мазмұнының
графиктік - мәтіндік түрде бейнеленеді. Онда оқу материалының негізгі
идеясын айқындайтын үзінділерін оқушының меңгеруіне ыңғайлы етіп, графиктік
түрде бейнелеу.
Ал енді электронды оқулықтың құрылымдық элементтеріне жан - жақты
тоқталайық: сыртқы беті, мазмұны, аннотация, оқу материалының толық
баяндалуы (кескіндер, кестелер, графиктер, бейнелер), оқу материалының
қысқаша мазмұны, қосымша әдебиеттер, мәтіндік үзінділерді іздеу функциясы,
авторлар тізімі, оқулықтың элементтерін басқару бойынша анықтамалық жүйе.
Компьютерлік оқыту программаларының негізіне HTML құжаттары
қолданылады. Гипертексттік тілі форматталған текстті шығару, графикалық
объектілерді, фондық суреттерді қолдану, оларды қою, фондық дыбыс, бейне
және т.б. мүмкіндіктері бар. Сонымен қатар HTML басқа объектілерге
қатынауды қамтамасыз етеді. Бұл жұмыста осы гипермәтіндік тіл негізінде
жасалған.
Программаның алғашқы жұмысы жүктелу процесі, яғни ProgressBar1 және
Timer1 компоненттерінің көмегімен экранға программа жүктелу кезеңі
көрсетіледі. Бұнда бас форманың AlphaBlend қасиеті қолданылды.
Бұл процесс келесі процедурада көрсетілген:
procedure TForm1.Image1Click(Sender: TObject);
begin
ProgressBar1.Show;
Label1.Visible:=True;
ProgressBar1.Position:=ProgressBar1 .position + 1;
Form1.AlphaBlendValue := Form1.AlphaBlendValue + 1;
Label1.Visible:=false;
Timer1.Enabled:=True;
Label1.Visible:=True;
Form1.AlphaBlend:=True;
if ProgressBar1.position = ProgressBar1.Max then
begin
Timer1.Enabled:=False;
ProgressBar1.position:=0;
Form1.AlphaBlendValue := 255;
Form1.AlphaBlend:=false;
Form1.AlphaBlend:=false;
Form1.Hide;
Form2.Show; end; end;
Енді, WebBrowser1 – компонентімен жұмыс істеу мүмкіндігін
қарастырамыз, мұндағы DirectoryListBox1 арнайы компоненті ағымдық каталогты
анықтауға көмектеседі :
procedure TForm7.SpeedButton1Click(Sender: TObject);
begin
WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\index.html');
еnd;
Анимация жасау жолын қарастырар болсақ, онда төмендегі фрагментке
назар аударалық:
procedure TForm1.Timer1Timer(Sender: TObject);
var x,y : integer;
begin
image2.Transparent:=true;
x:=Image2.Left; y:=Image2.Top;
Image2.Left:=x+2; Image2.Top:=y+1;
if Image2.LeftImage1.Width+5 then
begin Timer1.Enabled:=false; Close;
end; end;
Бөлімдер арасындағы байланыс TreeView1 компонентінің көмегімен
ұымдастырылды. Мысалы, практикум мазмұны:
procedure TForm2.TreeView1Change(Sender: TObject; Node: TTreeNode);
begin
case Node.AbsoluteIndex of
0 : WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\teor\1.htm');
1 : WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\prak\1.htm');
end;
end;
Оқу материалды шығару үшін студент сабақтың тақырыбын таңдауға
міндетті:
procedure TForm1.DBLookupComboBox3Click(Sende r: TObject);
begin
if query2['Path_f']NULL then
begin MediaPlayer1.Visible:=false;
if (query2['wid']=5)or(query2['wid']=6 ) then
begin MediaPlayer1.FileName:=pat+'\'+quer y2['Path_f'];
MediaPlayer1.Visible:=true;
if query2['wid']=5 then begin
form5.Show;MediaPlayer1.Display:=fo rm5.Panel1 end; end
else if query2['wid']=3 then begin
form3.WebBrowser1.Navigate(pat+'\'+ query2['Path_f']);
form3.show; end else if query2['wid']=8 then
begin tes.show; end else
WebBrowser1.Navigate(pat+'\'+query2 ['Path_f']);
if query2['Path_f']NULL then
if query2['wid']8 then begin
query3.SQL.Clear;
query3.SQL.add('Insert into jurnal.db (kod_student,data,nn_uroka) ');
query3.SQL.add(' values ('+intToStr(form2.Query1['kod_stude nt'])
+','+#39+dateToStr(date)+#39);
query3.SQL.add(','+IntToStr(Query2[ 'nn'])+')');
query3.ExecSQL; end; end; end;
Сабақтың тақырыбы таңдалған соң барлық оқу ақпарат WebBrowser –
ге көрсетіледі:
procedure Tling.Label3Click(Sender: TObject);
begin
s:='\b_files\linguistics\prosh\star t.htm';
WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+s);
WebBrowser1.Height:=433;
WebBrowser1.Width:=537;
end;
Администраторда тақырыптар жолын өзгерту:
procedure Twinedit.Button1Click(Sender: TObject);
var s:string;
begin
Caption:=ShellListView1.Folders[She llListView1.itemindex].PathName;
assignfile(f,Caption);reset(f);
assignfile(Bf, ShellTreeView1.Path+'\roba1');rewri te(Bf);
assignfile(Ef, ShellTreeView1.Path+'\roba2');rewri te(Ef);
k:=0;
while not (eof(f)) do
begin readln(f,s);
if pos('*****',s)=0 then begin if k=0 then WRITELN(BF,S);
writeln(ef,s); end else begin k:=1; closeFile(ef);
assignfile(Ef, ShellTreeView1.Path+'\roba2');
rewrite(Ef); end; end;
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
var Flags: Word;
begin
Flags := 0;
asm
pushf
pop ax
mov Flags,ax
end;
if (Flags and $100) = 0 then
halt;
end;
Программаның кілттік кодын анықтау:
function GetSerialNumber:String;
var
SerialNum: pdword;
a, b: Cardinal;
Buffer: array [0..MAX_PATH-1] of char;
begin
New(SerialNum);
if GetVolumeInformation('C:\', Buffer, SizeOf(Buffer), SerialNum,
a, b, nil, 0) then
Result := IntToStr(SerialNum^);
Dispose(SerialNum);
end;
Редакторға басқа темаларды енгізу:
procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);
var
Registryv : TRegistry;
RegPath : string;
sl : TStrings;
i:integer;
begin
RegPath := '\HARDWARE\DESCRIPTION\System';
registryv:=tregistry.Create;
registryv.rootkey:=HKEY_LOCAL_MACHI NE;
registryv.Openkey(RegPath,false);
sl := ReadMultirowKey(RegistryV,'SystemBI OSVersion');
except end;
for i := 0 to sl.Count - 1 do
memo1.Lines.Add(sl[i]);
Registryv.Free;
if Assigned(sl) then sl.Free;
end;
end.
procedure Twinedit.Button6Click(Sender: TObject);
begin
AssignFile(f_tema,path+'\tema.dat') ;reset(f_tema);
comboBox1.Items.Clear;n:=0;
while not(eof(f_tema)) do
begin
n:=n+1; read(f_tema,a[n]);
ComboBox1.Items.Add(a[n].tema);
end; closeFile(f_tema);
end;
экранға сұрақты шығарамыз
Procedure VoprosToScr(var f:TextFile; frm:TForm1;var vopros:integer),
var i:integer; code:integer; s,buf:string; ifn:string;
иллюстрация файлы
begin
vopros:=vopros+1 ; str(vopros:3,s);
frm. caption: ='Вопрос' + s;
buf: = "; repeat
readln(f, s) ; if (s[l] '.') and (s[l] '\') then buf:=buf+s+'
';
until (s[l] ='.'} or (s[l] = '\');
frm.Labels.caption:=buf;
if s[l] = '\' then
begin frm.Image1.Tag:=1; ifn:=copy(s,2,length(s));
try frm.Image1.Picture.LoadFromFile(ifn );
except on E:EFOpenError do
frm.tag:=0; end try
end else frm. Image1.Tag: =0;
for i:=1 to N_ANSWERS do begin
answer[i].caption:='';
answer[i].Width:=frm.ClientWidth-Fo rm1.Label5.Left-5;
end; i:=l; repeat
buf: = " ; repeat жауаптың варианттарының тексін оқимыз
readln(f,s); if (s[l]'.') and (s[1] ',')
then buf:=buf+s+' '; until (s[1]=',')or(s[l]='.');
альтернативты жауапты оқу
val (s[2],score[i],code); answer[i].caption:=buf;
i:=i+l; until s [1] = '.'; if Form1.Image1.Tag =1 then begin
ScalePicture;
Forml.Image1.Visible:=TRUE; end;
альтернативты жауаптарды шығару
i:=1; while (answer[i].caption ") and (i = N_ANSWERS) do
begin if i = 1 then
if frm.Image1.Tag =1 then
answer[1].top:=frm.Image1.Top+frm.I mage1.Height+5
else answer[i].top:=frm.Label5.Top+frm.L abel5.Height+5 else
answer [i] . top:=answer [i-1]. top+ answer [i-1] . height+5;
selector[i] . top:=answer [i] .top; selectorfi] ,visible:=TRUE;
answer [i] . visible : =TRUE; i:=i+l; end; end;
procedure TForml . FormActivate ( Sender : TOb j ect ) ;
begin ResetForm ( Forml ) ;
if ParamCount = 0 then begin Label3 . font . color : =clRed;
Label5. caption: = 'He задан файл вопросов теста.1;
Buttonl . caption : = ' Ok ' ; Buttonl.tag:=2;
Buttonl . Enabled : =TRUE end else
Begin fn:=ParamStr (1) ;
assignf ile ( f , fn) ; reset (f) ;
if IOResult=0 then begin Inf (f, Label3) ;
GetLevel(f) ; end;
summa:=0; end; end;
procedure TForm1. ButtonlClick (Sender: TObject)
begin
case Button1.tag of
0: begin Button1.caption:='Дальше'; Buttonl.tag:=1;
Selector[N_ANSWERS+1].Checked:=TRUE ; бірінші сұрақты шығару
Buttonl.Enabled:=False; ResetForm(Forml);
VoprosToScr(f,Forml,vopros)
end;
1: begin қалған сұрақтарды шығару
summa:=summa+score[otv]; Selector[N_ANSWERS+1].Checked:=TRUE ;
Button1.Enabled:=False; ResetForm(Form1);
if not eof(f) then VoprosToScr(f,Forml,vopros) else
begin closefile(f); Button1.caption:='Ok';
Forml.сарtiоn:='Результат';
Buttonl.tag:=2; Buttonl.Enabled:=TRUE;
Itog(summa,Form1);
end; end;
2: begin жұмыстың аяқталуы
Form1.Close; end;
procedure TForml.SelectorClick(Sender: TObject);
while selector[i].Checked = FALSE do
i:=i+l; otv:=i; Buttonl.enabled:=TRUE;
end; end.
Қолданушыға программаның мазмұнын ыңғайлы түрде қарап шығу мақсатында,
TreeView компоненті көмегімен ағаш тәрізді объект формаға орналастырылған.
Әрбір объектісі html кеңейтілуімен жасалынған файлдарды көрсетеді және де
оларды байланыстыратын нұсқағыштар жұмыс істейді. Оның командасы келесі
түрде бейнеленеді:
procedure TForm1.TV1Change(Sender: TObject; Node: TTreeNode);
var AbsoluteIndex:integer;
begin
case node.AbsoluteIndex of
1:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR1.htm');
end;
2:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR2.htm');
end;
3:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR3.htm');
end;
4:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR4.htm');
end;
5:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR5.htm');
end;
6:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR6.htm');
end;
7:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR7.htm');
end;
10:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\D1.htm');
end;
11:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\D1M.htm');
end;
12:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\D1T.htm');
end;
... ... ...
end;
procedure TForm1.TV2Change(Sender: TObject; Node: TTreeNode);
var AbsoluteIndex:integer;
begin
case node.AbsoluteIndex of
0:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\1.mht');
end;
1:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\2.mht');end;
2:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'Doc1\3.mht');end;
3:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'Doc1\4.mht');end;
4:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'Doc1\5.mht');end;
end;
end;
procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
begin wb2.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\beg.html');
end;
procedure TForm1.N12Click(Sender: TObject);
begin
wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\test1.htm');
if sSpeedButton5.Enabled then sPanel1.Visible:=false; end;
Браузердегі мәліметтерді бірінен соң бірін алмастыру үшін ыңғайлы
батырмалар пайдаланылады. Олардың жұмысы келесі командалармен іске асады:
procedure TForm1.sSpeedButton2Click(Sender: TObject);
begin
WB1.GoForward;
sSpeedButton2.Down:=false;
end;
Енді, WebBrowser1 – компонентімен жұмыс істеу мүмкіндігін
қарастырамыз, мұндағы DirectoryListBox1 арнайы компоненті ағымдық каталогты
анықтауға көмектеседі :
procedure TForm7.SpeedButton1Click(Sender: TObject);
begin
WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\index.html');
end;
Анимация жасау жолын қарастыруға болсақ, онда төмендегі фрагментке назар
аударалық:
procedure TForm1.Timer1Timer(Sender: TObject);
var x,y : integer;
begin
image2.Transparent:=true;
x:=Image2.Left; y:=Image2.Top;
Image2.Left:=x+2; Image2.Top:=y+1;
if Image2.LeftImage1.Width+5 then
begin Timer1.Enabled:=false; Close;
end; end;
Бөлімдер арасындағы байланысты TreeView1 компонентінің көмегімен
ұымдастырылды. Мысалы, практикум мазмұны:
procedure TForm2.TreeView1Change(Sender: TObject; Node: TTreeNode);
begin
case Node.AbsoluteIndex of
0 : WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\teor\1.htm');
1 : WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\prak\1.htm');
end;
end;
Config файлын жасау, яғни мәтіндік редактор орналасқан паканы
көрсету процедурасы:
procedure Tconf.ShellTreeView1Change(Sender: TObject; Node:
TTreeNode);
begin
StatusBar1.Panels[2].Text:=DateToSt r(DAte);
StatusBar1.Panels[1].Text:=ShellTre eView1.Path;
Caption:=ShellTreeView1.Path;
end;
procedure Tconf.FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
var f:textFile;
begin
assignFile(f,'Config.sys');rewrite( f); writeln(f,caption);
closeFile(f);
end;
procedure Ttes.FormCreate(Sender: TObject);
var nam:string;
begin
randomize;
WebBrowser1.Align:=alNoNe;
WebBrowser1.Height:=0; assignFile(f,'Config.sys');reset(f) ;
readln(f,path);closeFile(f);
for i:=1 to 40 do
begin
b[i]:=TLabel.Create(tes); b[i].parent:=panel1;
b[i].AutoSize:=true; b[i].Caption:=intToStr(i);
b[i].font.Color:=0; b[i].Font.Style:=b[i].Font.Style+[f sBold];
b[i].Top:=5; b[i].Left:=i*20-20;
b[i].OnClick:=Label1.OnClick; end;
nam:=path+'\tema.dat';
assignFile(f_tema,nam);reset(f_tema );
nt:=0;
while not(eof(f_tema)) do
begin nt:=nt+1;
read(f_tema,a[nt]); ComboBox1.Items.Add(a[nt].tema); end;
closeFile(f_tema);
ComboBox1.text:=a[1].tema;
end;
Программа модулінің кодын жеңілдету үшін көп функциялар бөлек
global.pas модуліне қосылған. Берілген модульді модульдер тізіміне қосқан
кезде бұл модульдерде жазылған функцияларға қосылуға болады. Төменде
программаның құрылымының логикасын тез түсінуге кейбір (ең негізгі)
процедуралар мен функциялар берілген. Тесттік тапсырмаларды экранға шығару:
procedure Ttes.ComboBox1Change(Sender: TObject);
begin
n:=a[ComboBox1.itemindex+1].n;
for i:=1 to 40 do w[i,1]:=random(n)+1;
b[1].Font.Color:=clRed;
WebBrowser1.Navigate(path+a[ComboBo x1.itemindex+1].path
+'\'+intToStr(w[1,1])+'.htm');
Memo1.Lines.LoadFromFile(path+a[Com boBox1.itemindex+1].path
+'\otwet.txt');
wopros:=1; Button1.Visible:=true; end;
Барлық орнатулары мен негізгі форма программадан шыққан
кезде Sis.ini файлында сақталады. Деректерді оқу және жазу үшін келесі
процедуралар жасалған. Программаның негізгі кестесінің оқу процедурасы
көрсетілген.
Тесттің жауаптарымен жұмыс:
procedure Ttes.Label1Click(Sender: TObject);
begin
if RadioButton1.Checked then w[wopros,2]:=1;
if RadioButton2.Checked then w[wopros,2]:=2;
if RadioButton3.Checked then w[wopros,2]:=3;
if RadioButton4.Checked then w[wopros,2]:=4;
if RadioButton5.Checked then w[wopros,2]:=5;
if RadioButton1.Checked or RadioButton2.Checked or
RadioButton3.Checked or RadioButton4.Checked or
RadioButton5.Checked then b[wopros].Font.Color:=clBlue
else b[wopros].Font.Color:=clRed;
wopros:=StrToInt((sender as tlabel).caption);
if w[wopros,2]=1 then RadioButton1.Checked:=true else
RadioButton1.Checked:=false;
if w[wopros,2]=2 then RadioButton2.Checked:=true else
RadioButton2.Checked:=false;
if w[wopros,2]=3 then RadioButton3.Checked:=true else
RadioButton3.Checked:=false;
if w[wopros,2]=4 then RadioButton4.Checked:=true else
RadioButton4.Checked:=false;
+'\'+intToStr(w[wopros,1])+'.htm');
b[wopros].Font.Color:=clYellow;
end;
Сонымен қатар берілген модуль стандартты емес форманы қолданады.
Бұл информацияны стандартты емес етіп жасауға мүмкіндік беретін төрт API
функцияларымен жасалған.
Берілген жұмыста тесттік программаның барлық процедураларын
сипаттау мүмкін емес, себебі 90 – ға жуық процедура жасалған. Бұның бәрін
сипаттап жеткізуге көптеген уақыт кетеді.
3 Қолданушыға көмек
Есептеуіш техника және бағдарламамен қамтамасыз ету мамандығына
арналған Оқулықтар - электронды білім қорымен жұмыс істеу үшін student
бумасында орналасқан book.ехе файлын ашыңыз. Сонда бағдарламаның жұмыс
ортасы ашылады (Сурет 1).
Сурет1. Бағдарламаның жұмыс ортасы
Бағдарлама үш бөлімнен тұрады, олар: әкімшіліктендіру, редактор және
оқулықтар. Бұл бағдарлама бір - бірімен байланысқан деректер базасының
негізінде құрылған.
Оқулықтар бөлімінде сіз оқитын пәндермен олардың тақырыптарын таңдай
аласыз. Ол үшін алдымен тіркелу керек. Басты мәзірдегі оқулықтар
командасын басып, оқулықтар бөліміне өтуге болады. Төмендегі суретте
көрсетілген терезеде парольді енгізуді сұрайды, құпия сөзді енгізгеннен
кейін батырмасын басу керек (Сурет 2).
Сурет 2. Құпия сөз терезесі
Егер де пароль дұрыс енгізілсе, онда сіздің алдыңызға программаның
оқулықтар орталығы (Сурет 3) шығады.
Сурет 3. Оқулықтар орталығы
Пәнді таңдап болған соң тақырыптар тізімі пайда болады, одан керек
тақырыпты таңдауға болады. Ал тақырып таңдалғаннан кейін оқыту түрін
анықтаймыз, ол презентация, лекция, практикум, лабораторялық тапсырмалар
немесе тесттік тапсырмалар болуы мүмкін. Бұны оқыту түрі тізімінен
таңдаймыз. Пән, тақырып және оқыту түрі таңдалған соң оқыту процесіне өтуге
болады (Cурет 4).
Сурет 4. Оқыту процесінің терезесі
Оқулықтар орталығында тек қана дайын оқулықтармен ғана жұмыс істеп
қоймай, қаласа бейне материалдарды көруге болады. Мысалы, төмендегі суретте
Алгоритмдік тілдерде программалау пәні бойынша Массивтер тақырыбын
түсіндіруге арналған презентацияның көрінісі берілген (сурет 5).
Сурет 5. Массивтер тақырыбының кадры
Келесі бір өте маңызды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1Техникалық
тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .7
1.1 Бағдарламаның қолданылу
аясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2 Бағдарламаны жасауға
негіздеме ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.8
1.3 Жасалымның
тағайындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 9
1.4 Бағдарламаға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2 Бағдарламаға
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .12
2.1 Жалпы
мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .12
2.2 Қолданылған бағдарламалық және техникалық
жабдықтар ... ... ... ... ... ...12
2.3 Логикалық құрылымына
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
3 Қолданушыға
көмек ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 25
4 Еңбекті
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..3 2
5 Жасалымның тиімділігінің техникалық-экономикалық
негіздемесі ... ... ... ... 41
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..48
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..49
Кіріспе
Жаңа ақпараттық технологиялардың пайда болуы бүкіл білім жүйесіне
өзгерістер енгізуде. Білімді ұйымдастырудың жаңа формалары пайда болуда.
Олар сапалы жаңа оқыту технологиясына, яғни дербес компьютерлерді,
электронды оқулықтарды және телекоммуникация құралдарын пайдалануға
негізделген.
Осыған байланысты бүгінде бүкіл әлемдік педагогикалық қалың
көпшіліктің назары материалдық негізін қолданбалы бағдарламалық өнімдер
құрайтын оқытудың жаңа электрондық түріне көңіл бөліп отырғаны белгілі.
Электрондық оқыту құралдары интерактивті тақталар, мультимедиалық,
лингофондық кабинеттер, интерактивті пәндік кабинеттер, электронды оқу
залдары, үйдегі дербес компьютерлер болып табылады.
Бүгінде білім беру жүйелеріндегі басты маңызды мәселелердің бірі -
әлемдік жетістіктерді игеру, біртұтас білім беру кеңістігін қалыптастыру.
Біртұтас білім беру кеңістігі дегеніміз ол тек студенттер мен
оқытушылардың ғана академиялық біртұтастығы емес, ол - өзара тікелей, әр
түрлі деңгейде жоғары оқу орындарының байланысы, яғни сол оқу орындары
әкімшілігі мен пән оқытушылары арасындағы байланыстар арқылы өзара бірлесе
отырып қызмет жасау деген сөз. Тек осындай жағдайда ғана Жоғары білім
берудің еуропалық жүйесінің архитектурасын гармонизациялауды жүзеге
асыруға болады.
Еліміздің білім беру жүйесінің мақсатында осындай әлемдік білім беру
кеңістігімен сабақтасу, яғни қашықтықтан оқыту жүйелерінің негізінде,
біртұтас ақпараттық білім беру ортасын қалыптастыру, білім беруді тиімді
ұйымдастыру, біртұтас ақпараттық жүйеге шалғайдағы оқу орындарын біріктіру
тұр.
Жалпы әлемде оқыту үрдісін қамтамсыз ететін құрамында электронды оқыту
курстары, қосымша материалдары және жалпыға кең көлемді қызмет көрсету
функциялары бар әртүрлі қашықтан оқыту жүйелері жасалып және табысты
қолданылып жүр. Сонымен қатар қазіргі уақытта қашықтықтан оқыту үрдісін
ақпаратпен қамтамасыз ететін программалық өнімдер де көптеп таралуда.
Білімнің әрбір саласында оқыту мақсаты үшін компьютерлік оқыту құралдарын
жасаудан және пайдаланудан қыруар тәжірибе жинақталған. Олардың көпшілігі
белгілі және қалыптасқан әдістемелерді пайдалануға негізделген, мұнда
компьютер тек жаңа ақпараттық құрал болып табылады[1].
Кез келген ғылым өз саласында қолданылатын терминологиялық ақпаратқа
көп көңіл бөлуі қажет. Ұсынылып отырған дипломдық жұмыс жоғарыда аталған
мәселелердің бір қыры немесе қарапайым элементін жасау жолдарын
қарастырады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты Есептеуіш техника және бағдарламалық
қамтамасыз ету мамандығының студенттеріне арналған электронды оқулықтар
жинағы - білім қорын жасау.
Ақпараттық – білім беру қорының атқаратын негізгі функциялары: дәріс
материалдарын оқыту, қолданушыларды тестілеу, қолданушыларға кеңес беру,
оқыту контентін жасау, оқыту процессін басқару және жүйелік
әкімшіліктендіру.
Дипломдық жұмыстағы бағдарламаның басты ерекшелігі, оны кез –келген
басқа пәнге қолдануға болады, оның редактерлеу мүмкіндігі жақсы
қарастырылған. Бағдарлама Delphi 7.0 программалау ортасында орындалған.
Біз электрондық оқулықтарды оқытудың кезекті техникалық құралы
ретінде немесе қосымша дидактикалық материал, оқу құралы, оқу - әдістемелік
кешен ретінде қарастыру тәсілдерін қолдаймыз. Біздің көзқарасымыз бойынша,
электрондық оқулық бір жағынан, мұғалімдер мен оқушыларға, ата-аналарға да
арналған бірыңғай ақпараттық білім беру ортаны, екінші жағынан – білім беру
үрдісінің субъектілерінің қашықтан интербелсенді өзара әрекет етуі ретінде
электронды оқыту технологиясын қамтамасыз етеді. Сондықтан білім беру
үрдісінің барлық субъектілерінің бірыңғай ақпараттық білім беру ортасы
ретіндегі электрондық оқулықтарға қатынасын қалыптастыру болып табылады.
1 Техникалық тапсырма
1.1 Бағдарламаның қолдану аясы
Қазіргі заман университеттерде оқу үрдісін технологияландырудың
көкейкестілігі білім беру субъектілерінің инфокоммуникациялық өзара
қатынасы ретінде ақпараттық қоғамда білім берудің жаңа парадигмасына өтуге
себеп болды. Бұл парадигманы жүзеге асыру университеттерді компьютерлендіру
мен интернеттендірумен, бағдарламалық және контенттік жабдықталуға сәйкес
оларды электрондық инфраструктурамен қамтамасыз етумен, ең бастысы,
кіріктірілген заманауи жетістіктердің негізінде педагогика және ақпараттық
- коммуникациялық технологиялар саласындағы кәсіптік қызметке мұғалімдерді
даярлау жағдайында мүмкін болады.
Оқулықтар электронды білім корының негізі үш модульден тұрады:
Әкімшіліктендіру, Редактор және Оқулық. Білім қоры жоғарыда аталған
мамандықта оқытылатын пәндер бойынша электронды оқыту құралдарының жинағын
ұсынады. Бұл бағдарлама негізінен сырттай оқу бөліміне арналған.
Сабақтарда проблемалық бағдарлық және кейс - технологиялар, контекстік
оқыту, әлемдік ақпараттық ресурстар және білім базасы, бейне курстар,
электрондық оқулықтар, ғылыми - көпшілік бейне фильмдер және басқа да
дидактикалық материалдар қолданылады.
Бүгінгі жоғары оқу орнында оқытудың әртүрлі ұйымдасқан формалары
жүзеге асырылады: лекциялар, практикалық сабақтар, семинарлар,
лабораториялық жұмыстар, практикум, ОБСӨЖ, СӨЖ, СҒЗЖ. Дидактикада бұл
формалар нақты бір дидактикалық мәселелерді шешу үшін танымдық іс -
әрекетті басқарудың амал - жолдары ретінде түсіндіріледі. Сонымен бірге,
лекция, семинар, практикалық сабақ, өздігімен дербес оқытудың ұйымдасқан
формасы тұрғысында қабылданады. Өйткені, олар студенттер мен оқытушылардың
өзара әрекеттестігін жүзеге асырудың амал жолдары болып саналады.
Студенттерді кәсіби іс - әрекеттерде ақпараттық - компьютерлік
технологияланы пайдалануға даярлауда әртүрлі ұйымдастырылған формалар мен
әдістерді пайдалану, осы іс - әрекетте олардың өзін - өзі көрсетуіне
мүмкіндік береді және белсенділігін арттырады.
Интерактивтік тапсырмалар алынған білімдер мен біліктерді бекіту
мақсатымен әр түрлі тексеретін жаттығулар әрекеттерінің есебінен оқу
материалын қолдану және бекіту процесін автоматтандыру мүмкіндігі болып
табылады. Бұл компоненттің басты міндеті оқушы ақпаратты тек енжар
қабылдамас үшін, өзі оқу - танымдық іс - әрекетке белсенді түрде қатысуға
саяды. Оқыту процесін қарқынды етуге тапсырмалардың алуан түрлі типтерінің
есебінен іс - әрекеттің мүмкін болар максимум түрлеріне оқушылардың
максимал санын қамту арқылы қол жеткізіледі. Осы кезде еркін қалаушылық
атмосфера жасалады: оқушы бұрыс жауап беруден қорықпайды, өйткені
электрондық оқулық өз жауаптарын қайталауға және түзету енгізуге мүмкіндік
береді. Университет студенттері сабақта тапсырмаларды орындау кезінде
оқытушының қалып қойғандарға көмекке келуге, жеке сұрақтарға жауап беруге,
сабақтың келесі кезеңіне дайындалуға және т.б. уақыты босайды.
1.2 Бағдарламаны жасауға негіздеме
Жаңа ақпараттық технологиялардың пайда болуы бүкіл білім жүйесіне
өзгерістер енгізуде. Білімді ұйымдастыру жаңа формалары пайда болуда. Олар
сапалы жаңа оқыту технологиясына, яғни дербес компьютерлерді, электронды
оқулықтарды және телекоммуникация құралдарын пайдалануға негізделген. Жаңа
технологиялардың мүмкіншіліктеріне (халықаралық жаһандық компьютерлік
желісі – Интернеттің дамуы) және ашық білім идеясына байланысты
қашықтықтан оқыту табысты да, белсенді дамып келеді. Қазіргі таңда білім
беру жүйесіне қашықтықтан білім беру оқу түрі дүниежүзінде кеңінен
қолданылуда.
Кейбір аймақтарда телекоммуникация жүйесінің дұрыс дамымауынан
қашықтықтан оқыту білім жүйесі кең қолданылмайды. Оқу - әдістемелік
материалдарды Интернет желісі арқылы жіберетін оқу курстарын пайдалану
шектеулі болады.
Бұл жағдайда үлкен көлемді оқу - әдістемелік материалдарды тарату
үшін әдетте компакт – дискілер қолданылады. Ол үшін CD – 700 мб – көлемді,
ал DVD - 2 гб - ты дискілерді колданса, олардың бағасы шамамен 50 - 80
теңгеге тең, ал бұл оқу - әдістемелік материалдарды дискілерге сақтап,
пошта арқылы жіберу арзанға түседі
Бүгінгі таңда қашықтықтан оқыту жүйесінің мақсаты – қолайлы, мазмұнды
әдістемелік негізді құру; берілген жүйені күндізгі оқу бөліміндегі ғана
емес, сырттай оқитын студенттерге де қолдану; жоғары білім алу мүмкіншілігі
және сонымен қатар ол үйренуші тұлғаның интеллектуалды дамуына,
шығармашылық қабілетіне, ақпаратпен жұмыс істеуіне үйренуге болады.
Қашықтықтан оқыту кезінде тыңдаушы материалдарды оқу үшін өзіне
қолайлы және ыңғайлы оқу уақытын жоспарлайды. Дұрыс ұйымдасқан курс
көмегімен тыңдаушының әрқайсысымен дербес жұмыс істеуге мүмкіндік туады.
Курстың негізгі бөлігі компакт - дискіде беріледі (оны content деп атайды),
ал бұл байланыс каналдарына тәуелді емес те, арзан болып келеді. Ал
Интернет желісін қашықтықтан оқыту жүйесінде оқыту материалдарын жаңарту,
тестілеу және оқушымен байланыс жасау үшін қолдануға болады. Телефон
каналдары арқылы берілетін орташа жылдамдықты ақпарат алмасуы оқушы мен
оқытушы арасында қатынас құру үшін және алған білімін тексеру үшін
жеткілікті. Мұндай жүйе Web - CD – технология деп аталатын жаңа
технологияның негізін құрайды[4]. Біз қарастырып жатқан, Web - CD –
технологияның негізінде жасалған қашықтықтан білім беру жүйесінің
ақпараттық – білім беру ортасының құрылымының жобасын ұсынамыз.
Қазіргі уақытта қашықтықтан оқыту жүйесінде бұл технологияның болашағы
зор. Қашықтан білім беру жүйесіндегі оқыту курсы немесе ақпараттық – білім
беру ортасы - бұл қолданушының ұсынысы бойынша жасалған ұйымдастырушылық -
әкімшілік және оқыту - әдістемелік шараларды қамтамасыз ететін аппараттық
- бағдарламалық жабдықтар. Онда дәстүрлі оқу құралдары мен конспектілерден
басқа да оқыту тәсілдері беріледі:
- компьютерлік оқыту бағдарламалары;
- электронды оқу құралы;
- білімді бақылау мен тестілеу компьютерлік жүйесі;
- электронды анықтамалар мен энциклопедиялар;
- оқу аудио және бейне материалдар;
- Интернет желісінде орналасқан ақпараттық материалдар.
Бұл жұмысқа тапсырысты А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемелекеттік
университеті, ақпараттық технологиялар факультеті, программамен қамтамасыз
ету кафедрасы берді.
1.3 Жасалымның тағайындалуы
Қазіргі таңда елімізде ақпараттық қоғамды қалыптастыру және дамыту
жолдары нормативтік - құқықтық тұрғыда белгіленген. Қазақстан ғаламдық
ақпараттық қоғамға кірігуге және ғаламдық ақпараттық инфрақұрылымға
қосылуға ұмтылыс танытуда. Мұның өзі республиканың технологиялық және
экономикалық тұрғыдан дамыған елдердің ат төбеліндей тобына саяси
тәуелсіздікті, ұлттық ерекшеліктер мен мәдени дәстүрлерді сақтай отыра
қосылуына, дамыған азаматтық қоғамы бар құқықтық мемлекет ретінде әлемдік
өркениеттік дамуға үлес қосуына мүмкіндік бермек.
Ақпараттық қоғамға көшу саяси және қоғамдық өмірді одан әрі
демократияландырумен тығыз байланысты. Ақпараттық саясат тұрғысынан алғанда
бұл, біріншіден, ақпараттың азаматтар үшін ашықтығын және олардың
ақпараттық құқығын қорғауды, екіншіден, ақпараттық ресурстар мен ақпараттық
- телекоммуникациялық инфрақүрылымды қалыптастыру, тарату және пайдалану
жүйесін еркін ақпарат айналымын қамтамасыз етуге бағдарлауды, үшіншіден,
азаматтардың бұқаралық ақпаратты еркін іздестіру, алу, өндіру және тарату
жөніндегі конституциялық құқығын жүзеге асыруды білдірмек.
Ақпараттық – білім беру ортасының атқаратын негізгі функциялары:
- дәріс материалдарын оқыту;
- қолданушыларды тестілеу;
- тәжірибелік, сарамандық жұмыстарды жүргізетін бағдарламалық және
құрал жабдықтармен қамтамасыз ету;
- қолданушыларға кеңес беру;
- оқыту контентін жасау;
- оқыту процессін басқару;
- жүйелік әкімшіліктендіру және қауіпсіздігін қаматамасыз ету.
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып жасалған ақпараттық – білім
беру ортасы қазіргі жағдайда өте маңызды да қажетті. Ең басты мақсат, ол -
жастарды бір рет қана емес, бүкіл өмір бойы оқуға үйрету, өзінің
квалификациясын қашықтықтан оқыту курстары бойынша көтеру. Бұл жол оңай
емес, бірақ қашықтықтан білім беру жүйесі, формасы мен типі бойынша жаңа
болғанымен, білімнің даму стратегиясына үлкен де, сапалы өзгерістер әкеле
алады.
1.4 Бағдарламаға қойылатын талаптар
Ал, енді оқытудың ақпараттық – білім қоры деген түсінікке келетін
болсақ. Бұл қазіргі оқыту технологиясын интерактивті бағдарламалық -
әдістемелік тұрғыда қамтамасыздандыратын компьютерлік техникалардың,
телекоммуникациялық байланыс құралдарының, электрондық оқулықтардың,
бағдарламалық құралдардың жиынтығы.
Компьютерлік оқыту бағдарламалары – қашықтан және ашық білім беруде
компьютерлік желі негізінде өздігінен білім алудағы бағдарлама арқылы
қамтамасыздандырылады. Оқу бағдарламасына қойылатын талаптар былайша
анықталады:
- бағдарламаға енетін білімдер жүйесінің сұрыпталуы (ғылыми заңдылықтар,
ғылыми теориялардың негізгі түсініктері, ұғымдары, ұғым атаулары және
т.б.);
- білім алудың тереңділігінің бейнеленуі;
- бағдарлама мазмұнының дамытушылық сипатта болуы;
- білім беру мазмұнының тәлімгерлік бағыт ұстануы.
Оқулықтар - білім қоры модульдік технология бойынша құрылған және
мақсаттан нәтижеге дейінгі өзара байланысты компоненттердің тұтас жүйесінде
автоматтандырылған оқыту үрдісін қамтамасыз етеді: модуль – гипермәтін –
интерактивті тапсырмалар – оқу жетістіктерін бағалау. Олар оқыту үрдісінің
міндетті компоненттерін бейнелейді: мотивациялы - мақсатты, мазмұнды, іс -
әрекеттік, бағалау - нәтижелі. Бұл барлық кезеңдерді міндетті түрде өту
оқыту технологиясын сипаттайды, ал технология, өз кезегінде студенттердің
белгілі нәтижеге – жоғары сапалы үлгірім жетістіктеріне жетуін қамтамасыз
етеді. Бірақ кез келген технология, сабақта негізгі тұлға болып табылатын
мұғалімнің тікелей әдістемелік жетекшілігін талап етеді.
Кез келген электрондық оқулықтың негізі модуль болып табылады.
Бәрімізге белгілі оқытудың нәтижесі, оқушылардың оқытудың мақсатын танып -
білуіне тікелей пропорционалды тәуелділігі болады, ал ЭО - ң модульі
мақсатқа бағытталған қызмет атқарады, өйткені жыл бойы оқыған оқу
материалының мазмұнын және оқыту мақсатын көрнекі және шолу түрінде
меңгеруге көмектеседі, мектеп оқушысының жыл бойы меңгеруге тиісті білім
жүйесін мұғалім де, оқушы да, ата - аналар да айқын және анық білуіне
мүмкіндік береді.
Модуль білім беру стандартына сәйкес мемлекеттік құжат ретінде оқу
бағдарламасының логикалық - құрылымдық мазмұнын құрайды.
Модульдің айналасынан ақпараттық - білім беру ортаның функционалдық
түйіні ретінде барлық оқыту үрдісі бастау алады: атап айтқанда, модульден
гипермәтінге, тапсырмалар мен тесттерге өтуге болады. Модульге бірнеше рет
ену мектеп оқушысына, негізінен ақпараттар базасы, мәліметтер базасы,
білім базасы ұғымдарын береді.
Программа кез келген IBM типтес компьютерлерде Windows 2000XP2003
басқаруымен жұмыс істейді, мультимедиялық мүмкіндіктерді (дыбыс, бейне,
графика) толығымен қолдану керек. Программаның компьютердің кез келген
жерінде немесе тікелей компакт дискіден жұмыс істеуге мүмкіндігі бар.
Программаны орнату мен оны іске қосу қолданушы жағынан қиыншылық туғызбауға
тиіс. Компьютерде Borland DataBase Engine (BDE) орнатылуы тиіс.
Ал, енді педагогикалық, әсіресе оқытудың дидактикалық принциптеріне
негізделген дидактикалық талаптарға тоқталсақ.
- ЭО мазмұнының ғылымдылығы: әрбір оқу пәнінің ерекшелігін ескере отырып,
тек қана ғылыми дәл мәліметтер беруі керек.
- Адекватты: оқыту материалы бұрынғы қалыптасқан біліміне, ісіне, әдетіне
барабар (адекватность) берілуі тиіс (оқыту материалы оқушының дайындық
деңгейіне сәйкесті, ал оқыту жұмысы оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай
ұйымдастырылуы қажет).
- Бейімділік (адаптивность): мақсатқа әр түрлі дәрежедегі күрделі
кезеңдерді кезекпен орындау арқылы жету мүмкіндігін беру (оқушылардың жеке
мүмкіншілігіне қарай бейімдеу).
- Жүйелілік: белгілі бір тәртіп пен жүйеленіп ұйымдастырылған электронды
оқыту, оқу пәнінің логикасымен сәйкестілікті қамтамасыз ету.
- Көрнекілік: зерттеп жатқан құбылыстар, кәдімгі өмірде болып жатқан
жанарымыздан тыс жүріп жатқан процесстер арқылы немесе олардың дамуын
қадағалап, зерттеліп жүрген табиғи құбылыстарды модельдеуге болады. Осының
барлығын оқушы белсенді түрде қатыса отырып, жұмыс процесінде өз
параметрлерін енгізіп, жұмыстың жүруіне ықпал жасай отырып, іске асыра
алады.
Әрине, жоғарыда көрсетілген талаптардың барлығы бірдей әрбір
нақты программада ескеріле бермейді. Электронды оқулықтар басылымнан
шыққан оқулықтардың көшірмесі болмауы керек, ол кәдімгі оқулықтарға
қарағанда жаңа, сапалы өнім, яғни компьютерлік және педагогикалық
технологияны біріктіреді.
2 Бағдарламаға сипаттама
2.1 Жалпы мәліметтер
Білім беру жүйесіндегі ақпараттық технолгияны кең көлемде ендіру
педагогикалық еңбектің тиімділігін жоғарылатып, әдістемелік тәсілдердің
арсеналының кеңеюіне, оқушының танымдық іс - әрекеттері күшейіп, өзіндік
жұмыстарды тез орындау мүмкіндіктері артады.
Дәстүрлі оқыту түрі мен әдісін жаңа оқыту тәсілдерімен салыстыру және
жаңа тәсілдер оқытуды қалай толықтырады немесе алмастырады деген сұрақтарға
жауапты жаңа дамып келе жатқан компьютерлік оқыту дидактикасы береді. Жалпы
оқыту әдістемесінің негізі дидактика болса, ал әрбір оқу пәнінің оқыту
әдістемесі өз кезегінде сәйкес ғылымның өзіндік қасиеті мен ерекшелігіне
негізделеді.
Инновация мен іскерлікке арқа сүйей отырып, ақпараттық технология
қалыптасқан басқару технологиясына үлкен өзгерістер енгізуде. Автоматты
басқару жүйелерінің бүкіл әлеуетін іске қосу үшін әлемнің жетекші
компаниялары қызметкерлер мен технологияларды біртұтас әлеуметтік -
технологиялық жүйелерге кіріктіруде. Ақпараттык технологиялар мемлекеттік
басқаруда, бұқаралық акпарат құралдарының қызметін ұйымдастыруда кеңінен
колданылуда. Интернет желісінің одан әрі дамуы ғылыми - техникалық үрдістің
жаңа кезеңі ақпараттык технологиялардың, ақпараттық менеджменттің
өркендеуіне катысты болатындығын көрсетсе керек. Дүниежүзілік біртұтас
ақпарат кеңістігі ақиқатка айналды. Қазақстан Республикасының жаңа
ғасырдағы әлеуметтік - экономикалық дамуы ақпараттық саясатты ұтымды
ұйымдастырумен, жаңа үрдістер мен тәжірибелерді өмірге батыл енгізумен
байланысты болса керек.
Бүгінгі таңда қашықтықтан оқыту жүйесінің мақсаты – қолайлы, мазмұнды
әдістемелік негізді құру; берілген жүйені күндізгі оқу бөліміндегі ғана
емес, сырттай оқитын студенттерге де қолдану; жоғары білім алу мүмкіншілігі
және сонымен қатар ол үйренуші тұлғаның интеллектуалды дамуына,
шығармашылық қабілетіне, ақпаратпен жұмыс істеуіне үйрету.
2.2 Қолданылған бағдарламалық және техникалық жабдықтар
Білім беру жүйесінде дидактикалық мақсатта пайдаланылатын
инструментальдық программалық құралдар (ИПҚ) қолданылады. Мұндай
программалық құралдар оқыту программаларын құруды немесе пәндік мазмұны жоқ
оқу ортасын сүйемелдеуді қамтамасыз етеді. Аталған инструментальдық
құралдар информатиканы оқытуды сүйемелдеу үшін де пайдаланылады, сондай -
ақ, курсты программалық қамтамасыз етудің құрамдас бөлігі болып табылады.
Шартты түрде инструментальдық құралдарды оқытушыға және оқушыға
арналған деп бөлуге болады. Олай дейтін себебіміз, кез келген оқыту құралын
пайдаланудың мақсаты оқушыға әсер ету, мұнда алдын ала дайындықтың қажеті
жоқ. Оқытушыға арнаған инструментальдық программалық құралдар оны оқытуға
дайындау үшін педагогтан алдын ала дайындалуды талап етеді.
Сөйтіп, оқытушының инструментальдық программалық құралына оқыту
программаларын құруға немесе оқыту процесін басқаруға мүмкіндік беретін
құралдарды жатқызамыз. Мұндай құралдардың аясы өте үлкен, оған оқыту
программаларын құруға арналған ИПҚ - дан бастап, жергілікті желіні
сүйемелдейтін программаларға дейін жатқызуға болады.
Оқытушының инструментальдық программалық құралына: программалау
тілдерінің орталары, жергілікті желіні сүйемелдеу құралдары жатады.
Программалау тілдерінің орталарын оқытушы информатика сабағында оқушыларға
программалау негіздерін үйрету үшін пайдаланады (ешқандай алдын - ала
дайындықсыз). Бірақ мұғалімнің программалау тілдерінде оқыту программаларын
жазуға мүмкіндігі бар. Сондықтан, программмалау тілдерінің орталарын
мұғалімнің инструментальдық құралына жатқызуға болады.
Программа Delphi визуалды программалау ортасында HTML құжаттарын
қолдану көмегімен жасалды. Программада көптеген графикалық, HTML, дыбыс,
бейне файлдары қолданылған. Бұл программаны біршама сүйкімдірек және әсерлі
жасайды. Программада оқушының білімін бақылау үшін тестілер мен
тапсырмалар қарастырылған.
Неліктен программалау тілі ретінде Delphi мен HTML алынған?
Delphi – жалпыға түсінікті программалау тілдерінің бірі.
Delphi визуалы программалау ортасы кез келген программаны жасау
үшін өте қолайлы. Сіз Delphi көмегімен ойын программасын, қызметші
қосымшаларды және т.б. басқа программалау тілдерінен гөрі тезірек жасай
аласыз.
Delphi визуалды программалау ортасы кез келген типтегі
қосымшаларды жасауға жақсы келеді. Сіздер мықты автономды қосымшаларды,
ойындарды және көмекші утилиттерді аз уақыт жұмсап жасай аласыздар.
Технология ActiveX технологиясы Internet көмегімен өзіңіздің ойыңызбен
шектелетін қосымшаларды жазуға рұқсат береді. Windows API - мен бірігіп
Delphi көбінесе барлық объект үшін қолданылатын қажетті құралға айналады.
Delphi – да деректер базасы файлдарының орналасуы жайлы информацияны
программаға жіберу қиындығы дерeктер базасының псевдонимін қолдану арқылы
шешіледі. Псевдоним (Alias) — деректер базасы каталогының толық атына
қойылған қысқаша ат. Мысалы, C:\UTC\ Resultss каталогының псевдонимі
Results аты бола алады. Деректер базасымен жұмыс істеу программасы
деректерге қатынау үшін толық атын емес, псевдонимді қолданады.
Информацияға қатынау үшін деректер базасымен жұмысты қамтамасыз ететін
программа жүйедегі барлық тіркелген псевдоним жайлы информациясы бар
конфигурациялық файлды қолданатын Borland Database Engine (BDE)
библиотекасын қосады.
Деректер базасының псевдонимі BDE Administrator утилиті арқылы жасала
алады. Бұл утилит псевдониммен байланысты каталогты өзгерте алады.
Деректер базасы — информациясы бар файл құрамы. Деректер базасы
бірнеше кестелерден құралады. Жаңа деректер базасы үшін каталог жай
құрылады, мысалы Проводник көмегімен. Кестені Delphi құрамына кіретін
Borland Database Desktop утилиті арқылы немесе SQL - деректер базасына
сұранысты ұйымдастырып жасауға болады. Деректер базасына қатынау BDE
библиотекасы файлдары бар каталогтың атын емес псевдонимін қолданғандықтан
деректер базасының жаңа кестесін жасау алдында псевдонимін жасау керек.
Программада сонымен қатар HTML, JavaScript қолданылды. Электронды
оқулықтарды пайдалану үшін Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator
сияқты программалық жабдықтар пайдаланылса, оларды дайындау үшін көбінесе
HTML (Hypertext Markup Language) тілін қолданылады. HTML – бұл INTERNET
беттерін жасауға арналған гипермәтінді белгілеу тілі. HTML – дің бірінші
нұсқасын 90 – жылдардың басында Тим Бенерс – Ли Mosaic браузеріне арнап
жасады. Бірақ сол кезде не браузерді, не тілді жөнді ешкім қолданған
жоқ. 1993 жылы HTML+ шықты, бұл нұсқа да елеусіз қалды. Гипермәтінді кең
қолдану мүмкіндігін тек 1994 жылы шыққан HTML 2.0 берді. Бұл уақыт WWW -
ның бүкіл Жер шарына таралуының басы еді. Екінші нұсқаға енген элементтер,
көп жағдайда әлі де қолданылады.
HTML электрондық оқулықтағы мәліметке мәтін, графика, аудио – видео
ақпарат түрлерін орналастыруға мүмкіндік береді. HTML көмегімен WEB -
парақтарын құруға және олардың арасында байланыс жасауға болады. HTML
файлдары – тексттік файлдар, яғни HTML – файлын кез келген WEB – броузер
терезесінде немесе мәтіндік редакторда ашуға болады. Көрнекі және жоғары
деңгейде электронды оқулықтар жасау үшін бұл программамен қатар Java, Java
Script, VB Script, ActiveX қосымшаларын пайдалануға болады. Бұл қосымшалар
HTML - дің мүмкіндігі жете бермейтін функцияларды, операцияларды орындауға
көмектеседі.
HTML тілінің мультимедиялық мүмкіндіктері.
Броузерлердің (Netscape Navigator, Internet Explorer) мультимедиялық
файлдарды іске қосатын қосымша программалық модульдері бар. Олар LiveAudio
(WAV, AU, AIFF және MIDI форматтарындағы дыбыстық файлдар), Live3D (VRML),
LiveVideo (AVI бейнелік файлдары ) және QuickTime (дыбыс пен мәтін
қосылатын MIDI түріндегі MOV форматындағы файлдар) тәрізді технологияларды
сүйемелдей алады.
Delphi ортасында MУ SQL сұратуларын қолданып дерекқор құру.
SQL – сұратулардың құрылымдық тілі. Ол – кестеде сақталатын
байланысқан ақпараттар жиынтығы болып табылатын реляциондық дерекқорда
жұмыс істеуге және құруға мүмкіндік беретін тіл. Реляциондық дерекқор
дегеніміз не? Реляциондық дерекқор – ол екі өлшемді кестеде сақталатын
байланысқан ақпараттар тұлғасы. Осындай ерекшеліктердің әрқайсысы өзіндік
ерекшеліктерге ие. Осындай ерекшеліктердің әрқайсысы үшін бірнеше тәуелсіз
деректер үзіндісі болуы мүмкін. Мысалға, бізге жол мен бағанадан тұратын
кесте түрінде тауар жөніндегі мәліметті қалыптастыру керек болсын. Әрбір
жол белгілі бір ерекшелікке сәйкес келеді, ал әрбір бағана деректердің
әрбір типінің мәнін көрсетеді. Тауар жөніндегі мәлімет төмендегідей
бейнеленуі мүмкін.
Бұл реляциондық дерекқор негізі болып табылады. Дегенмен, бір кестеден
құралған реляциондық дерекқорлар аз кездеседі. Ол тіпті файлдық жүйеден де
аз. Бірнеше өзара байланысқан ақпараттар кестесін құрып, сіз
деректеріңізбен одан да күрделі және күшті операцияларды орындай аласыз.
Дерекқор күштілігі ақпарат үзіндісіне емес, ақпарат үзінділерінің
арасындағы байланыстарға тәуелді.
SQL тілі өте күрделі және көпжақты. Internet торабында кішкене
фирманың жұмысы немесе дерекқор кезінде тапсырма шеңбері шектелген.
Сондықтан кішкене, бірақ өте тез және функционалдық реляциондық (СУБД)
MySQL құрылған.
Әрбір сұраныстағы бағандар аты, арифметикалық сөздер, константалар
және т.б – лары қайталанбайтын бір мәнде болуы тиіс.
SELECT операторымен алынған тізімінде GROUP BY бөлімін топтауға
арналған агрегаттық функциялар жиынтығына қосу керек.
Көрініс – деп соған атын қосып берген және одан соң деректер қорына
сақтаған оқуға арналған SQL – сұранысын айтамыз. Көрініс қолданушыға
сақталған ұсыныстардың нәтижесін көруге мүмкіндік береді, ал SQL егер олар
қарапайым кестелер болса сол нәтижелерге қатынас құруды қамтамасыз етеді.
Көрініс виртуалдық кесте болып табылады.
SQL тілінде сұраныс жасағанда where операторымен бірге төмендегі
операторларды қолдануға болады:
- between: мән [not] between мән 1 and мән 2-
берілген мәндерге сәйкес бағаннан мән 1 және
мән 2 мәндерінің ортасындағы мәнді алады;
- in: мән [NOT] IN (мән1[мән2...]) мұнда
берілген екі мәннің ортасындағы мәнді алады;
- starting: мән [notT] starting [with] ішкі жол
берілген мән ішкі жолда көрсетілген мәннен
басталу керектігін көрсетеді;
- containing: мән [not] containing мән егер
берілген мән құрылымында қандай да бір
көрсетілген мәннен тұратын болса;
- upper: (мән) –функция мән аргументте
берілген барлық әріптерді үлкен әріппен
ауыстырады;
- like: мән [ not ] like шаблон [escape
ішкі шаблон ] жазба мәндерді салыстыру үшін
қолоданылады;
- gast: gast ( мән as мәндер типі ) gast
функциясы мәннің көшірмесін жасайды, оны
көрсетілген типке ауыстырады.
3. Программаның логикалық құрылымы
Берілген программа үш модульден тұрады: Администратор, Оқулық және
Редактор.
Сонымен электронды оқулықтың құрылымы қандай болу керек, енді қысқаша
соған тоқтала кетсек. Біз оқулықтьң сыртқы құрылымын карастыратын боламыз.
Оқулықтың сапалылығы тақырыптық мазмұнның баяндалуымен анықталады. Егер
аталған оқулық бойынша үйренуші сынақ немесе емтихан тапсыратын болса, онда
оның мазмұндық материалы келесі екі түрде өрнектелетін болады:
- Материалдың мәтін, сурет, график, кескін, кесте жөне т.б. түрлерде
баяндалуы. Ол оның дәстүрлі оқулықтан ерекшелігін көрсетеді.
- Материалдың кескін түрінде баяндалуы, яғни оқулық мазмұнының
графиктік - мәтіндік түрде бейнеленеді. Онда оқу материалының негізгі
идеясын айқындайтын үзінділерін оқушының меңгеруіне ыңғайлы етіп, графиктік
түрде бейнелеу.
Ал енді электронды оқулықтың құрылымдық элементтеріне жан - жақты
тоқталайық: сыртқы беті, мазмұны, аннотация, оқу материалының толық
баяндалуы (кескіндер, кестелер, графиктер, бейнелер), оқу материалының
қысқаша мазмұны, қосымша әдебиеттер, мәтіндік үзінділерді іздеу функциясы,
авторлар тізімі, оқулықтың элементтерін басқару бойынша анықтамалық жүйе.
Компьютерлік оқыту программаларының негізіне HTML құжаттары
қолданылады. Гипертексттік тілі форматталған текстті шығару, графикалық
объектілерді, фондық суреттерді қолдану, оларды қою, фондық дыбыс, бейне
және т.б. мүмкіндіктері бар. Сонымен қатар HTML басқа объектілерге
қатынауды қамтамасыз етеді. Бұл жұмыста осы гипермәтіндік тіл негізінде
жасалған.
Программаның алғашқы жұмысы жүктелу процесі, яғни ProgressBar1 және
Timer1 компоненттерінің көмегімен экранға программа жүктелу кезеңі
көрсетіледі. Бұнда бас форманың AlphaBlend қасиеті қолданылды.
Бұл процесс келесі процедурада көрсетілген:
procedure TForm1.Image1Click(Sender: TObject);
begin
ProgressBar1.Show;
Label1.Visible:=True;
ProgressBar1.Position:=ProgressBar1 .position + 1;
Form1.AlphaBlendValue := Form1.AlphaBlendValue + 1;
Label1.Visible:=false;
Timer1.Enabled:=True;
Label1.Visible:=True;
Form1.AlphaBlend:=True;
if ProgressBar1.position = ProgressBar1.Max then
begin
Timer1.Enabled:=False;
ProgressBar1.position:=0;
Form1.AlphaBlendValue := 255;
Form1.AlphaBlend:=false;
Form1.AlphaBlend:=false;
Form1.Hide;
Form2.Show; end; end;
Енді, WebBrowser1 – компонентімен жұмыс істеу мүмкіндігін
қарастырамыз, мұндағы DirectoryListBox1 арнайы компоненті ағымдық каталогты
анықтауға көмектеседі :
procedure TForm7.SpeedButton1Click(Sender: TObject);
begin
WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\index.html');
еnd;
Анимация жасау жолын қарастырар болсақ, онда төмендегі фрагментке
назар аударалық:
procedure TForm1.Timer1Timer(Sender: TObject);
var x,y : integer;
begin
image2.Transparent:=true;
x:=Image2.Left; y:=Image2.Top;
Image2.Left:=x+2; Image2.Top:=y+1;
if Image2.LeftImage1.Width+5 then
begin Timer1.Enabled:=false; Close;
end; end;
Бөлімдер арасындағы байланыс TreeView1 компонентінің көмегімен
ұымдастырылды. Мысалы, практикум мазмұны:
procedure TForm2.TreeView1Change(Sender: TObject; Node: TTreeNode);
begin
case Node.AbsoluteIndex of
0 : WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\teor\1.htm');
1 : WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\prak\1.htm');
end;
end;
Оқу материалды шығару үшін студент сабақтың тақырыбын таңдауға
міндетті:
procedure TForm1.DBLookupComboBox3Click(Sende r: TObject);
begin
if query2['Path_f']NULL then
begin MediaPlayer1.Visible:=false;
if (query2['wid']=5)or(query2['wid']=6 ) then
begin MediaPlayer1.FileName:=pat+'\'+quer y2['Path_f'];
MediaPlayer1.Visible:=true;
if query2['wid']=5 then begin
form5.Show;MediaPlayer1.Display:=fo rm5.Panel1 end; end
else if query2['wid']=3 then begin
form3.WebBrowser1.Navigate(pat+'\'+ query2['Path_f']);
form3.show; end else if query2['wid']=8 then
begin tes.show; end else
WebBrowser1.Navigate(pat+'\'+query2 ['Path_f']);
if query2['Path_f']NULL then
if query2['wid']8 then begin
query3.SQL.Clear;
query3.SQL.add('Insert into jurnal.db (kod_student,data,nn_uroka) ');
query3.SQL.add(' values ('+intToStr(form2.Query1['kod_stude nt'])
+','+#39+dateToStr(date)+#39);
query3.SQL.add(','+IntToStr(Query2[ 'nn'])+')');
query3.ExecSQL; end; end; end;
Сабақтың тақырыбы таңдалған соң барлық оқу ақпарат WebBrowser –
ге көрсетіледі:
procedure Tling.Label3Click(Sender: TObject);
begin
s:='\b_files\linguistics\prosh\star t.htm';
WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+s);
WebBrowser1.Height:=433;
WebBrowser1.Width:=537;
end;
Администраторда тақырыптар жолын өзгерту:
procedure Twinedit.Button1Click(Sender: TObject);
var s:string;
begin
Caption:=ShellListView1.Folders[She llListView1.itemindex].PathName;
assignfile(f,Caption);reset(f);
assignfile(Bf, ShellTreeView1.Path+'\roba1');rewri te(Bf);
assignfile(Ef, ShellTreeView1.Path+'\roba2');rewri te(Ef);
k:=0;
while not (eof(f)) do
begin readln(f,s);
if pos('*****',s)=0 then begin if k=0 then WRITELN(BF,S);
writeln(ef,s); end else begin k:=1; closeFile(ef);
assignfile(Ef, ShellTreeView1.Path+'\roba2');
rewrite(Ef); end; end;
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
var Flags: Word;
begin
Flags := 0;
asm
pushf
pop ax
mov Flags,ax
end;
if (Flags and $100) = 0 then
halt;
end;
Программаның кілттік кодын анықтау:
function GetSerialNumber:String;
var
SerialNum: pdword;
a, b: Cardinal;
Buffer: array [0..MAX_PATH-1] of char;
begin
New(SerialNum);
if GetVolumeInformation('C:\', Buffer, SizeOf(Buffer), SerialNum,
a, b, nil, 0) then
Result := IntToStr(SerialNum^);
Dispose(SerialNum);
end;
Редакторға басқа темаларды енгізу:
procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);
var
Registryv : TRegistry;
RegPath : string;
sl : TStrings;
i:integer;
begin
RegPath := '\HARDWARE\DESCRIPTION\System';
registryv:=tregistry.Create;
registryv.rootkey:=HKEY_LOCAL_MACHI NE;
registryv.Openkey(RegPath,false);
sl := ReadMultirowKey(RegistryV,'SystemBI OSVersion');
except end;
for i := 0 to sl.Count - 1 do
memo1.Lines.Add(sl[i]);
Registryv.Free;
if Assigned(sl) then sl.Free;
end;
end.
procedure Twinedit.Button6Click(Sender: TObject);
begin
AssignFile(f_tema,path+'\tema.dat') ;reset(f_tema);
comboBox1.Items.Clear;n:=0;
while not(eof(f_tema)) do
begin
n:=n+1; read(f_tema,a[n]);
ComboBox1.Items.Add(a[n].tema);
end; closeFile(f_tema);
end;
экранға сұрақты шығарамыз
Procedure VoprosToScr(var f:TextFile; frm:TForm1;var vopros:integer),
var i:integer; code:integer; s,buf:string; ifn:string;
иллюстрация файлы
begin
vopros:=vopros+1 ; str(vopros:3,s);
frm. caption: ='Вопрос' + s;
buf: = "; repeat
readln(f, s) ; if (s[l] '.') and (s[l] '\') then buf:=buf+s+'
';
until (s[l] ='.'} or (s[l] = '\');
frm.Labels.caption:=buf;
if s[l] = '\' then
begin frm.Image1.Tag:=1; ifn:=copy(s,2,length(s));
try frm.Image1.Picture.LoadFromFile(ifn );
except on E:EFOpenError do
frm.tag:=0; end try
end else frm. Image1.Tag: =0;
for i:=1 to N_ANSWERS do begin
answer[i].caption:='';
answer[i].Width:=frm.ClientWidth-Fo rm1.Label5.Left-5;
end; i:=l; repeat
buf: = " ; repeat жауаптың варианттарының тексін оқимыз
readln(f,s); if (s[l]'.') and (s[1] ',')
then buf:=buf+s+' '; until (s[1]=',')or(s[l]='.');
альтернативты жауапты оқу
val (s[2],score[i],code); answer[i].caption:=buf;
i:=i+l; until s [1] = '.'; if Form1.Image1.Tag =1 then begin
ScalePicture;
Forml.Image1.Visible:=TRUE; end;
альтернативты жауаптарды шығару
i:=1; while (answer[i].caption ") and (i = N_ANSWERS) do
begin if i = 1 then
if frm.Image1.Tag =1 then
answer[1].top:=frm.Image1.Top+frm.I mage1.Height+5
else answer[i].top:=frm.Label5.Top+frm.L abel5.Height+5 else
answer [i] . top:=answer [i-1]. top+ answer [i-1] . height+5;
selector[i] . top:=answer [i] .top; selectorfi] ,visible:=TRUE;
answer [i] . visible : =TRUE; i:=i+l; end; end;
procedure TForml . FormActivate ( Sender : TOb j ect ) ;
begin ResetForm ( Forml ) ;
if ParamCount = 0 then begin Label3 . font . color : =clRed;
Label5. caption: = 'He задан файл вопросов теста.1;
Buttonl . caption : = ' Ok ' ; Buttonl.tag:=2;
Buttonl . Enabled : =TRUE end else
Begin fn:=ParamStr (1) ;
assignf ile ( f , fn) ; reset (f) ;
if IOResult=0 then begin Inf (f, Label3) ;
GetLevel(f) ; end;
summa:=0; end; end;
procedure TForm1. ButtonlClick (Sender: TObject)
begin
case Button1.tag of
0: begin Button1.caption:='Дальше'; Buttonl.tag:=1;
Selector[N_ANSWERS+1].Checked:=TRUE ; бірінші сұрақты шығару
Buttonl.Enabled:=False; ResetForm(Forml);
VoprosToScr(f,Forml,vopros)
end;
1: begin қалған сұрақтарды шығару
summa:=summa+score[otv]; Selector[N_ANSWERS+1].Checked:=TRUE ;
Button1.Enabled:=False; ResetForm(Form1);
if not eof(f) then VoprosToScr(f,Forml,vopros) else
begin closefile(f); Button1.caption:='Ok';
Forml.сарtiоn:='Результат';
Buttonl.tag:=2; Buttonl.Enabled:=TRUE;
Itog(summa,Form1);
end; end;
2: begin жұмыстың аяқталуы
Form1.Close; end;
procedure TForml.SelectorClick(Sender: TObject);
while selector[i].Checked = FALSE do
i:=i+l; otv:=i; Buttonl.enabled:=TRUE;
end; end.
Қолданушыға программаның мазмұнын ыңғайлы түрде қарап шығу мақсатында,
TreeView компоненті көмегімен ағаш тәрізді объект формаға орналастырылған.
Әрбір объектісі html кеңейтілуімен жасалынған файлдарды көрсетеді және де
оларды байланыстыратын нұсқағыштар жұмыс істейді. Оның командасы келесі
түрде бейнеленеді:
procedure TForm1.TV1Change(Sender: TObject; Node: TTreeNode);
var AbsoluteIndex:integer;
begin
case node.AbsoluteIndex of
1:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR1.htm');
end;
2:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR2.htm');
end;
3:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR3.htm');
end;
4:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR4.htm');
end;
5:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR5.htm');
end;
6:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR6.htm');
end;
7:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\DAR7.htm');
end;
10:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\D1.htm');
end;
11:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\D1M.htm');
end;
12:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\D1T.htm');
end;
... ... ...
end;
procedure TForm1.TV2Change(Sender: TObject; Node: TTreeNode);
var AbsoluteIndex:integer;
begin
case node.AbsoluteIndex of
0:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\1.mht');
end;
1:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\2.mht');end;
2:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'Doc1\3.mht');end;
3:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'Doc1\4.mht');end;
4:begin wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'Doc1\5.mht');end;
end;
end;
procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
begin wb2.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\beg.html');
end;
procedure TForm1.N12Click(Sender: TObject);
begin
wb1.Navigate(directoryListBox1.Dire ctory+'\Doc1\test1.htm');
if sSpeedButton5.Enabled then sPanel1.Visible:=false; end;
Браузердегі мәліметтерді бірінен соң бірін алмастыру үшін ыңғайлы
батырмалар пайдаланылады. Олардың жұмысы келесі командалармен іске асады:
procedure TForm1.sSpeedButton2Click(Sender: TObject);
begin
WB1.GoForward;
sSpeedButton2.Down:=false;
end;
Енді, WebBrowser1 – компонентімен жұмыс істеу мүмкіндігін
қарастырамыз, мұндағы DirectoryListBox1 арнайы компоненті ағымдық каталогты
анықтауға көмектеседі :
procedure TForm7.SpeedButton1Click(Sender: TObject);
begin
WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\index.html');
end;
Анимация жасау жолын қарастыруға болсақ, онда төмендегі фрагментке назар
аударалық:
procedure TForm1.Timer1Timer(Sender: TObject);
var x,y : integer;
begin
image2.Transparent:=true;
x:=Image2.Left; y:=Image2.Top;
Image2.Left:=x+2; Image2.Top:=y+1;
if Image2.LeftImage1.Width+5 then
begin Timer1.Enabled:=false; Close;
end; end;
Бөлімдер арасындағы байланысты TreeView1 компонентінің көмегімен
ұымдастырылды. Мысалы, практикум мазмұны:
procedure TForm2.TreeView1Change(Sender: TObject; Node: TTreeNode);
begin
case Node.AbsoluteIndex of
0 : WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\teor\1.htm');
1 : WebBrowser1.Navigate(DirectoryListB ox1.Directory+'\prak\1.htm');
end;
end;
Config файлын жасау, яғни мәтіндік редактор орналасқан паканы
көрсету процедурасы:
procedure Tconf.ShellTreeView1Change(Sender: TObject; Node:
TTreeNode);
begin
StatusBar1.Panels[2].Text:=DateToSt r(DAte);
StatusBar1.Panels[1].Text:=ShellTre eView1.Path;
Caption:=ShellTreeView1.Path;
end;
procedure Tconf.FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
var f:textFile;
begin
assignFile(f,'Config.sys');rewrite( f); writeln(f,caption);
closeFile(f);
end;
procedure Ttes.FormCreate(Sender: TObject);
var nam:string;
begin
randomize;
WebBrowser1.Align:=alNoNe;
WebBrowser1.Height:=0; assignFile(f,'Config.sys');reset(f) ;
readln(f,path);closeFile(f);
for i:=1 to 40 do
begin
b[i]:=TLabel.Create(tes); b[i].parent:=panel1;
b[i].AutoSize:=true; b[i].Caption:=intToStr(i);
b[i].font.Color:=0; b[i].Font.Style:=b[i].Font.Style+[f sBold];
b[i].Top:=5; b[i].Left:=i*20-20;
b[i].OnClick:=Label1.OnClick; end;
nam:=path+'\tema.dat';
assignFile(f_tema,nam);reset(f_tema );
nt:=0;
while not(eof(f_tema)) do
begin nt:=nt+1;
read(f_tema,a[nt]); ComboBox1.Items.Add(a[nt].tema); end;
closeFile(f_tema);
ComboBox1.text:=a[1].tema;
end;
Программа модулінің кодын жеңілдету үшін көп функциялар бөлек
global.pas модуліне қосылған. Берілген модульді модульдер тізіміне қосқан
кезде бұл модульдерде жазылған функцияларға қосылуға болады. Төменде
программаның құрылымының логикасын тез түсінуге кейбір (ең негізгі)
процедуралар мен функциялар берілген. Тесттік тапсырмаларды экранға шығару:
procedure Ttes.ComboBox1Change(Sender: TObject);
begin
n:=a[ComboBox1.itemindex+1].n;
for i:=1 to 40 do w[i,1]:=random(n)+1;
b[1].Font.Color:=clRed;
WebBrowser1.Navigate(path+a[ComboBo x1.itemindex+1].path
+'\'+intToStr(w[1,1])+'.htm');
Memo1.Lines.LoadFromFile(path+a[Com boBox1.itemindex+1].path
+'\otwet.txt');
wopros:=1; Button1.Visible:=true; end;
Барлық орнатулары мен негізгі форма программадан шыққан
кезде Sis.ini файлында сақталады. Деректерді оқу және жазу үшін келесі
процедуралар жасалған. Программаның негізгі кестесінің оқу процедурасы
көрсетілген.
Тесттің жауаптарымен жұмыс:
procedure Ttes.Label1Click(Sender: TObject);
begin
if RadioButton1.Checked then w[wopros,2]:=1;
if RadioButton2.Checked then w[wopros,2]:=2;
if RadioButton3.Checked then w[wopros,2]:=3;
if RadioButton4.Checked then w[wopros,2]:=4;
if RadioButton5.Checked then w[wopros,2]:=5;
if RadioButton1.Checked or RadioButton2.Checked or
RadioButton3.Checked or RadioButton4.Checked or
RadioButton5.Checked then b[wopros].Font.Color:=clBlue
else b[wopros].Font.Color:=clRed;
wopros:=StrToInt((sender as tlabel).caption);
if w[wopros,2]=1 then RadioButton1.Checked:=true else
RadioButton1.Checked:=false;
if w[wopros,2]=2 then RadioButton2.Checked:=true else
RadioButton2.Checked:=false;
if w[wopros,2]=3 then RadioButton3.Checked:=true else
RadioButton3.Checked:=false;
if w[wopros,2]=4 then RadioButton4.Checked:=true else
RadioButton4.Checked:=false;
+'\'+intToStr(w[wopros,1])+'.htm');
b[wopros].Font.Color:=clYellow;
end;
Сонымен қатар берілген модуль стандартты емес форманы қолданады.
Бұл информацияны стандартты емес етіп жасауға мүмкіндік беретін төрт API
функцияларымен жасалған.
Берілген жұмыста тесттік программаның барлық процедураларын
сипаттау мүмкін емес, себебі 90 – ға жуық процедура жасалған. Бұның бәрін
сипаттап жеткізуге көптеген уақыт кетеді.
3 Қолданушыға көмек
Есептеуіш техника және бағдарламамен қамтамасыз ету мамандығына
арналған Оқулықтар - электронды білім қорымен жұмыс істеу үшін student
бумасында орналасқан book.ехе файлын ашыңыз. Сонда бағдарламаның жұмыс
ортасы ашылады (Сурет 1).
Сурет1. Бағдарламаның жұмыс ортасы
Бағдарлама үш бөлімнен тұрады, олар: әкімшіліктендіру, редактор және
оқулықтар. Бұл бағдарлама бір - бірімен байланысқан деректер базасының
негізінде құрылған.
Оқулықтар бөлімінде сіз оқитын пәндермен олардың тақырыптарын таңдай
аласыз. Ол үшін алдымен тіркелу керек. Басты мәзірдегі оқулықтар
командасын басып, оқулықтар бөліміне өтуге болады. Төмендегі суретте
көрсетілген терезеде парольді енгізуді сұрайды, құпия сөзді енгізгеннен
кейін батырмасын басу керек (Сурет 2).
Сурет 2. Құпия сөз терезесі
Егер де пароль дұрыс енгізілсе, онда сіздің алдыңызға программаның
оқулықтар орталығы (Сурет 3) шығады.
Сурет 3. Оқулықтар орталығы
Пәнді таңдап болған соң тақырыптар тізімі пайда болады, одан керек
тақырыпты таңдауға болады. Ал тақырып таңдалғаннан кейін оқыту түрін
анықтаймыз, ол презентация, лекция, практикум, лабораторялық тапсырмалар
немесе тесттік тапсырмалар болуы мүмкін. Бұны оқыту түрі тізімінен
таңдаймыз. Пән, тақырып және оқыту түрі таңдалған соң оқыту процесіне өтуге
болады (Cурет 4).
Сурет 4. Оқыту процесінің терезесі
Оқулықтар орталығында тек қана дайын оқулықтармен ғана жұмыс істеп
қоймай, қаласа бейне материалдарды көруге болады. Мысалы, төмендегі суретте
Алгоритмдік тілдерде программалау пәні бойынша Массивтер тақырыбын
түсіндіруге арналған презентацияның көрінісі берілген (сурет 5).
Сурет 5. Массивтер тақырыбының кадры
Келесі бір өте маңызды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz