Иттердің парвовирусты энтеритпен ауруға шалдығу динамикасы

Нормативтік сілтемелер

Дипломда сілтемелер төмендегідей стандарттарға қолданылды:

Анықтамалар

Дипломдық жұмыста төмендегідей індеттанулық ұғымдар, терминдер, лайықты анықтамаларымен қолданылды:

Антигендер - иммундық жауаптар тудыратын және соңғылардың эффекторлармен телімді әрекеттее алатын организмге бөгде заттар

Антиденелер - (иммундыглобулиндер) телімді (спецификалық) антигенмен әрекеттесетін глобулиндер.

Балау - ауруды анықтау, табу, диагноз қою.

Бруцеллездің індет ошағының ядросы - бруцеллез қоздырушысы ең көп шоғырланған телім.

Вакцина - жұқпалы ауруларды дауалау үшін қолданылатын биологиялық препарат.

Дауалау - жұқпалы аурудың алдын алу, яғни профилактикалау.

Дезинфекция - дегеніміз сыртқы ортадағы зардапты микробтарды жою шаралары.

Дератизация - зиянкес кемірушілерді жоюға бағытталған шаралар.

Инфекциялық процесс - дегеніміз макро және микроорганизмдер, қоршаған орта ара қатынасы мен олардан туындайтын қарама - қайшы инфекциялық - патологиялық және иммундық - қорғаныстар әсерінен туындалатын құбылыс.

Инфекциялық ауру - дегеніміз инфекцияның айқын көрінісі.

Иммунды фоны жоқ сиыр - бұрын вакцина қолданылмаған мал.

Карантин - індет ошағының одан әрі ұлғайуына жол бермеу үшін жүргізілетін шектеу шараларының жиынтығы.

Комплемент - омыртқалы жануарлар мен адамның қалыпты қан сарысуларындағы негізгі эффекторлық механизмді атқарып, организмнің ішкі ортасының тұрақтылығын сақтайтын факторлар кешені.

Конглютинин - антиген+антидене кешенімен байланыстағы комплементпен әрекеттесе алатын жеке эуглобулин.

Конглютининдеуші сарысу - комплемент пен конглютининнен тұратын диагностикалық препарат.

Қатер төнген аймақ - аурудан сау емес пункттегі індет ошағының

сыртындағы территорияда орналасқан, соңғысымен шаруашылық және экономикалық тұрғыдан қарым - қатынасы бар алқап.

Нозологиялық балау - қолданылуы қарай нұсқаумен бекітілген әдістерді пайдалану арқылы ауруды (бруцеллез, туберкулез, топалаң, т. с. с. ) анықтау.

Серологиялық реакциялар - антигендер мен антиденелердің әрекеттесуі нәтижесінде болатын реакциялар.

Сау емес пункт - территориясында індет ошағы бар ауылдық округ немесе шаруашылық (ұжымдық, мемлекеттік) .

Шектеу - карантиннен гөрі шарттары бәсеңдеу, індеттің таралмауы, үшін қарым қатынасы тежеуге бағытталған тиым жолдары.

Індет - індет процессінің орташа дәрежедегі таралу қарқыны.

Індеттану - індет процессін, жұқпалы аурулардың пайда болу және таралу заңдылықтарын зерттейтін, сол арқылы жұқпалы аурулармен күресу әдістерін қарастыратын ғылым.

Індет процесі - дегеніміз оның үш құрама бөлігінің (инфекция қоздырушысының бастауы, берілу тетігі, бейім жануарлар) қозғалысқа келіп, олардың бір біріне әсерінен туындайтын құбылыс.

Індеттанулық балау - жұқпалы аурудың шығу, таралу себептерін анықтап, індет процесі мен індет ошағын толық сипаттау.

Індет ошағы - малдың ауруға шалдығу мүмкіндігі сақталған инфекция қоздырушысының бастауы мен оның берілу тетіктері бар территория, яғни жұқпалы аурумен ауырған мал анықталған табын (отар, басқа да мал тобы) орналасқан кеңістік.

Індет ошағының ядросы - індет ошағындағы ауру қоздырушысы ең көп шоғырланған телім. Бруцеллездің індет ошағында ветеринариялық - санитариялық шараларды тиімді ұйымдастыру мақсатында, практикада бұл категорияны анықтауды алғаш рет (1996 жылы) ҚазҰАУ ғалымдары ұсынған.

Зиянсыздық - вакцинаны еккеннен кейін, организмде пайда болған жергілікті және жалпы реакцияның салдарынан зиянды әсердің болмауы.

Иммуногенділік - егілген малдардың жұқпалы ауруларды қабылдамау жағдайын тудыратын вакцинаның қабілеті.

Реактогенділік - тірі вакцинаны еккенде біліней өтетін жергілікті және жалпы реакцияларды (домбығу, ауырсыну, қысқа мерзімге дене қызуының көтерілуі және т. б. ) тудыру қабілеті.

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Жер бетінде кең таралған, тұқым түрлері үй иттерінің (Canisfamilaris) халық шаруашылығындағы, жалпы адам өміріндегі рөлі тым жоғары. Оларды қызмет ететін иттер, аң құсқа түсетін иттер және сәндік иттер деп үш топқа бөледі. Біздің елімізде бұл жануарлар күзет пен бақташылық істерінде, ел шекарасын қорғау мен кеден салаларында, қылмыстық істерді ашуда, адам мен малды қорғау мақсаттарында пайдаланылады. Сонымен қатар биологияда, медицина мен ветеринариялық медицинада иттер жиі зертханалық жануарлар ретінде пайдаланады. Кейінгі жылдары халықтың әл-ауқатының жоғарылауына байланысты, қалаларда әуесқойлықпен үй жағдайында иттерді өсіру етек алуда. Шет елдерден асыл тұқымды иттер әкелініп, ит питомниктері ұйымдастырылып жатыр. Осы айтылған жәйттер ит санының көбеюіне әкелуде.

Алайда қазіргі ит питомниктерінде инфекциялық аурулар жиі кездесіп, зардабын тигізуде. Елімізде кездесетін иттің инфекциялық ауруларын атап айтқанда, етқоректілер обасы, құтырық, иттің парвовирустық энтериті, инфекциялық гепатиті, және токсоплазмоз сияқты паразиттік аурулары.

Иттің аса көп таралған аса қауіпті вирустық ауруларының ішінде алғашқы орынды алатын, орасан зор шығын әкелетін оба болып табылады.

1995-2000жж аралығында Алматы қаласында иттің инфекциялық ауруларының 4 нозологиялық формасы тіркелген: оба, парвовирустық энтерит, инфекциялық гепатит, құтырық. Барлығы 9274 дарақ ауырған, өлгені 1650, оның ішінде обадан сәйкесінше 5130 және 972, парвовирустық энтериттен 3811 және 608, инфекциялық гепатиттен 321 және 58, құтырықтан 12 және 12. Оба мен парвовирустық энтериттің нозологиялық құрлымдағы үлесі сәйкесінше 55, 3% және 41, 1% құрап, эпизоотия түрінде жүріп жатқанын байқатады. Осы зерттеудің барысында эпизоотиялық процесс кезінде ауруға ұшырау көрсеткіші анықталған: обада ауруға шалдығушылық 6, 9%, өлім көрсеткіші 1, 3% және өлім жітім 19%. Парвовирустық энтеритте ауруға шалдығушылық 5%, өлім көрсеткіші 0, 8%, өлім жітім - 16% құраған. Иттердің аса зақымдалған тобы 3-7 айлық күшіктер екен.

Сонымен індетке қарсы шаралар дауалау және сауықтыру шаралары болып екі салаға бөлінеді. Осы аталған шаралар көбінесе өз деңгейінде дұрыс жүргізілмегендіктен көптеген жұқпалы аурулардың шығуына себепші болады.

Індетке қарсы шаралар жұқпалы аурулардың және олардың таралуына жол бермеуге бағытталады. Жұқпалы ауруларды болдырмау үшін дауалау шаралары іске асырылады, ал ауру шыға қалған күнде оны жою шаралары қарастырылады. Алайда күрес шаралары кешенінде иттің көптеген ауруларын ажыратып балау қиындықтар тудырады.

Ит питомниктерінде кездесетін инфекциялық ауруларда жүргізілетін шаралардың тиімділігі әрқашан да ауруды уақытында балау және оған қарсы шараларды ұйымдастыру болып табылады. Олар ветеринариялық қызметтің негізгі міндеті болып табылады. Сақтық жұмыстарының тиімділігі өткізілген шаралардың дұрыс жүргізілуіне байланысты. Біршама аурулардың (Ауески ауруы, етқоректілер обасы, құтырық және т. б. ) таралу қаупі айтарлықтай болуы ит питомниктерін өркендетуге кедергі жасайды. Аса қауіпті індеттік ауруларға қатысты дұрыс болжам беру жүргізілетін шараларға, олардың неғұрлым нақтылы жағдайды сипаттайтын шынайы болу керек. Бұл мәліметтер негізінен мониторингілеу жұмысы нәтижесінде алынады.

Эпизоотологиялық мониторинг - инфекциялық ауру жөніндегі мәліметтерді жинақтау, белгілі материалдарды жалпылау мен анализдеу және қорытындыланған деректі қажетті мекемелерге жеткізу болып табылады. Сондықтан эпизоотологиялық мониторингтің негізгі мақсаты - басқару шешімдерін шығаруда шынайы деректерге сүйену арқылы орындау. Ал осының нәтижесінде берілетін болжам індетке қарсы шаралардың жүргізілу мерзіміне, реттігіне, материалдық ресурстарына қатысты болады.

Ит питомниктерінде иттердің арасында аса қауіпті инфекциялық аурулардың таралуына жол бермеу және дауалау, ғылыми-негізделген мониторингілеу жүйесі өзекті мәселе.

Республика деңгейінде көпшілік инфекциялық ауруларға қарсы вакциндеу жұмыстарын тоқтатуға орай жыл сайынғы мониторингілік зерттеулердің маңызын бірнеше есе арттырады. Мониторингілік зерттеулер індеттік жағдай жөніндегі деректердің, жүргізілетін сақтық шаралардың тиімділігінің шынайылығын көрсетеді және осының нәтижесінде ауруды аудандастыру арқылы оның енетін бағыттарын айқындауға мүмкіндік береді. Нәтижесінде аса қауіпті аурулар бойынша қысқа және ұзақ мерзімді болжам беруге мүмкіндік туғызады.

Қорыта келгенде, нақтылы территориядағы аса қауіпті аурулардың індеттік жағдайын мониторингілеу арқылы бағалау және осының негізінде сақтық шараларды өндіріске енгізу өзекті жұмыс болып табылады.

Сондықтан ит ауруларын ажыратып балау схемасын құру күрес шараларын жетілдіруге бағытталған ізденістер қатарына жатады.

Осы айтылған мәселелерге байланысты жұмыстың мақсаты ит питомнигінде инфекциялық аурулармен күрес шараларын тиімді ұйымдастыру. Осы мақсатта:

• ит питомниктерінде індеттанулық мониторинг жүргізу;
• инфекциялық ауруларға қарсы күрес шараларының схемасын құрып, қажетті арнайы шараларды жоспарлы орындау;
• би- және поливалентті вакциналардың тиімділігін салыстыру

1. Негізгі бөлімӘдебиетке шолу

2. 1. 2 Ит питомниктерінде кездесетін инфекциялық аурулар

Парвовирусты энтерит (Parvovirus enteritis) - негізінде жіті геморрагиялық энтеритпен, организмнің сусыздануымен, лейкопениямен және миокардитпен сипатталатыниттердің аса жұқпалы вирустық ауруы. Атап өтетін жағдай, иттің вирустық энтеритін (ИПВ) тек осы аурудың қоздырушысы ғана емес, бірақ басқа да вирустар: коронавирустар, ротавирустар, етқоректілер обасының вирусы, инфекциялық гепатит, аралас инфекциялар және басқалар тудырады. Сонымен мысалы, Австралияда энтеритпен ауырған итті патологиялық анатомиялық сойып зерттеу кезінде 30% - иттің парвовирусы, 2, 6% - етқоректілер обасы және 2% - иттің коронавирусы табылған [1-3, 7-11] .

Иттің парвовирустық энтериті дербес ауру ретінде 1976 ж. Бельгияда, 1978 ж. - АҚШта, сосын 1978-1981 жж. - Австралияда, Канадада, Англияда, Италияда, Францияда және т. б. жерлерде тіркелген. Кеңес одағында алғаш рет 1983 ж. анықталды [1-3] .

Иттің парвовирустық энтериті Ресейде иттердің инфекциялық ауруларының аса кең таралған 5 тобына кіреді. Германияда 1967 ж армян тұқымды иттен ИПВ алғаш рет дербестендірілді, алайда оның антиденесі 1956 ж. жасалған коммерциялық препарат гипериммунды қансарысуынан табылған. Осындай жағдайлар аталған аурудың қоздырушысының ветеринар мамандарға бұрыннан таныс екендігі белгілі болғандығын дәлелдейді [1-3] .

Жапонияда, АҚШ-та және Швейцарияда иттерді жаппай серологиялық тексеруден өткізгенде ИПВ тіптен кең таралғаны анықталды. Бұл аталған аймақтарда ИПВ серопозитивтітілік деңгейі 50ден 70% дейін ауытқып тұрады, демек, иттердің басым көпшілігі өмірінде бір рет осы вируспен кездеседі (сурет 1) [1-3] .

Сурет 1. Иттердің парвовирусты энтеритпен ауруға шалдығу динамикасы

Қоздырушысы - Canine parvovirus первовирустар тұқымдастығының туыстастығына жатады. Мысықтың панлейкемиясының және күзеннің энтеритінің қоздырушыларына жақын. Жоғарғы температурада, ортаның қышқылдығына, дезинфектанттарға сыртқы ортаның әсерлеріне төзімді. 60°С-қа қыздырғанда 1 сағаттқа шыдайды [5] .

ИПВ2 қоздырушысы сыртқы ортаға өте төзімді, бөлме температурасында 6 ай бойы сақталуы мүмкін. Парвовирус хлороформға, эфирге, өтке, спиртке төзімді. Инфекциялық белсенділігі 60 С кезінде төмендемейді. Вирус қышқыл ортаға төзімді (рН 3 ортада сақталады) . Қоршаған ортада ұзақ сақталады: фекалияда, мұздатылған паренхиматозды органдарда жыл бойы сақталады. Қайнату кезінде вирус бірден жойылады. Формалиннің 0, 5%-ерітіндісінде тәулік ішінде, күйдіргіш нарий мен калий ерітіндісінде тез тіршілігін жояды [1, 3] .

Ауруға ит тұқымдас етқоректілер шалдығады Бұл жұқпалы ауруға иттердің мәдени және декоротивті тұқымдары анағұрлым бейім. Аурудан дені сау итке ауру жанасу арқылы беріледі. Иттен басқа қасқыр, қарсақ, сусар ауруы мүмкін. Ит кез келген жасында ауырады, әйтседе 6 айға дейінгі күшіктерде жиі байқалады. Деректерге қарағанда күзен, қызыл түлкі жанат ауырмайды. [1, 3, 6-8] .

Ауру ит ауру көзі болуы мүмкін. Иттер, кемірушілер, жәндіктер, сондай-ақ адам вирустасымалдаушылар болып табылады. Сондай ақ вирус бағып күту заттары және төсеніш арқылы берілуі мүмкін. Ауру қоздырушысының бастауы - ауырған және вирус алып жүретін жануарлар. Негізінен вирус сыртқы ортаға нәжіспен бөлініп шығады, басты жұғу жолы - алиментарлық [14-20] .

Ауыз арқылы енген вирус жұтқыншақ, шажырқай сөл түйіндерінде іркіліп, көбейеді. Нәтижесінде өліеттенген ошақтар пайда болады. 2-3 тәуліктен кейін виремия басталып әртүрлі ағзаларға лимфоидты ұлпалар, ішек эпителийі зақымданады. 6-10 күн аралығында ішек күшті зақымданады. Диареяның әсерінен организым сусызданып, интоксикация басталады [1, 3, 6-8, 14-20] .

Жасырын кезеңі әдетте 2-6 күн. Ауру үш түрде: ішектегі, жүректі зақымданған және аралас түрінде байқалып, жіті және аса жіті өтеді [14-20] .

Парвовирустық энтерит аса жіті өткенде 6-10 апталық күшіктер әлсіреп, құлап, бірнеше сағаттың ішінде өліп кетеді. Әдетте диарея байқала қоймайды [1, 3, 6-8, 14-20] .

Жіті өтетін ішектегі түрі энтериттің симптомдарымен сипатталады. Бастапқыда бей-жай күйге түсіп, біраздан кейін құса бастайды. 6-24 сағат өткеннен кейін диарея байқалады. Нәжісі бастапқыда сұрғылт түсті, кейіннен көкшіл-жасыл тартады, қан ұйындысы кездеседі, өте сұйылып, иісі өте жағымсыз болады. Дененің ыстығы 39°С-қа, кейде 40-41°С-қа дейін көтеріледі. Құсу мен іші өтудің нәтижесінде организім сусызданып, күйі күрт төмендеп, әлсірейді [1, 3, 6-8, 14-20] .

Аурудың жүректегі түрі 1-2 айлық, сирегірек 7 айға дейінгі күшіктерде байқалады. Жүректің мүкістігі байқалып, тамыр соғысы жиілеп, әлсірейді, өкпе домбығады. Жүйке қызметі бұзылып, ит кенеттен өліп кетеді [1, 3, 6-8, 14-20] .

Парвовирустық энтериттің ішектегі түрі кезінде өлім көрсеткіші күшіктерде 50% -ке жетеді, ересек иттерде 5-10%, жүректегі түрінде 70-80% болады [1, 3, 6-8, 14-20] .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс